Twee tafelspelen, Amsterdam, Gysbert de Groot, ca. 1680:
Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton106742 en 106743 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

Tafel-Spel, van
twee Personagien, den eenen een
Schipper, genaemt Jaep-selden-t’huys,
ende d’ander een Boer, Jasper-goet-bloet.
__________________________________
Noch een Tafel-spel, van twee Persona-
gien, d’een genaemt Moetwilligh-bedrijf, een
Krijghsman, ende d’ander een Boer, ge-
heeten den gemeenen Huysman.
___________________________________
Nog een Refereyn van een Krijgsman ende
van den Zeeman: Met twee Liedekens, het een van
een aerdigh Boerken, het ander van een Zeeman en Landtman.

[Vignet: houtsnede, man, vrouw, Cupido met spiegel]

t’Amsterdam, by Gijsbert de Groot.

Continue
[fol. A1v]

Tafel-Spel, van twee Persona-
gien, Jaep selden-thuys, een Schipper,
Jasper goet-bloet, een Boer.

VOorwaer met schoon weer isser menich verblijt,
Als schippers die de Zee moeten gebruycken.
Jasper goet-bloet.
    Een Lantman verheught hem oock inden soeten tijt.
Schipper.
    Voorwaer met schoon weer isser menich verblijt.
    Boer. (5) En meest alle menschen in ’s werelts krijt,
Siet men met goet weer het hert ontluycken.
Schipper.
    Voorwaer met schoon weer isser menich verblijt,
Als Schippers die de Zee moeten gebruycken.
Boer.
    Met schoon weer wassen alle kruyden, die lieflijck ruycken:
(10) Als Koren, Wijn, Oly, en alderhande fruyt,
En alderley kruyt, dat men uyter Aerden siet wassen.
    Schip. En een Schipper moet op sijn werck passen
Als hem de Zee komt verrassen, en loopt over ’t hooft
Daer is menigh Boer die dat niet gelooft;
(15) Oock worter menigh berooft van lijf en leven,
Die door quaedt weer en windt komen in sneven,
Dus mach een Schipper beven alst quaet weer begint.
    Boer. Wel seylen de Schippers niet altijt voor wint
My dat ontbind, op goeder trouwen:
(20) Als ’t quaet weer is, of in de wint wilt my ontfouwen
Leggen sy dan niet behouwen, in een goede haven?
Schipper.
    O neen: met quaet weer moeten de Schippers aldermeest slaven,
En verwachten Gods gaven, ’t zy nacht of dagh.
    Boer. Zeylt ghy by nacht me?
    Schip. Jae, als men ’t zeyl voeren mach:
[fol. A2r]
(25) Hoort nae ’t gewach, wat een schipper moet besueren
Mach hy ’t zeyl niet vueren t’eenigher uren,
Hy moet even wel stueren als een vroom quant.
boer.
    Ick meende ghy waert by nacht met ’t schip aen lant
En maecktent aen een kant om een boom vast,
(30) En dat ghy u zeylen innamt met een staende mast,
Dan wat ghegheten, ghebrast, en u hongher gheblust,
En voort gaen leggen slapen om u nacht-rust:
Op dat ghy smorgens u lust, in u werck hebben sout.
    Schip. Ho neen, een Schipper moet altijdt zijn even stout,
(35) Ist warm of kout, hy en moet niet schromen
Als hy in Zee is, mach hy tot zijn wil aen Lant niet komen,
[Om syn schip aen boomen vast te maken.]
boer.
    Wel slaept ghy dan nimmermeer, moet ghy altijdt waken?*
Wilt my de saecken te recht verklaren.
Schipper.
    Meest alle schippers, stuerluy, of die voor knecht varen
(40) Of niet heel slecht en waren, die houden quartier, dan,
Slaept de schipper, soo waeckt den stierman:
Siet dat isser de manier van, ick seght u plat.
    boer. Wat is u daghelijcx hantwerck, seght my dat
So sal ick u oock wat van ’t mijne vertellen.
    Schip. (45) Ick doe als ander Schippers of Bootsgesellen,
Die hun schepen toestellen, om een reys te beginnen,
Want by der Zee moet ick mijn kost winnen,
Dus heb ick mijn sinnen daer toe ghekeert:
Want ick heb van mijn leven anders niet gheleert
(50) Oock niet geuseert dan Zee-varende dinghen.
boer.
    En ick ga dickwils achter de ploegh een lietjen singen
Om den tijt door te bringen met vrolickheyt:
Want Lant-werck te doen is grooten arbeyt,
En ick moet zijn verbreydt, om ’t landt te bouwen wel
[fol. A2v]
(55) Ploegen en eggen, wilt dit onthouwen snel,
Dat zweetende gaet douwen, ’t vel, so men dickwils siet blijken;*
Oock dorssen en wannen, ende diergelijcken:
Delven en dijcken, is mijn neringh quansuis.
Maer Schipper hoe hiet ghy?
    Schip. Ick hiet Jaep selden-t’huys,
(60) ’t Zy Hulck of Buys, ick bender bedreven op.
    Boer. Bylo Schipper, hoe kont gy oock geven op
Als gy hebt geheven op, weet gy wonder te kouten.
    Schip. Ik waen gy kont ook wel veeren de bouten,
En u verstouten, als gy begint te praten,
(65) Maer hoe heet gy, wiltet my weten laten,
Op dat wy malkander niet haten, maer blijven even soet vroet.
Seght my u naem doch.
    Boer. Ick ben geheten Jasper goet-bloet,
Die metter spoet, moet loopen en jagen,
Om Hoy te halen met Peerden en Wagen,
(70) Want de schoone Somersche dagen, moeten wy nemen waer:
Alst dan schoon weer is, helder en klaer,
Moeten wy meest allegaer, neerstigh arbeyen,
Want dan isset tijt te hoyen, te meyen:
Noch moeten wy ons bereyen, om ’t Kooren te krijgen in,
(75) Wy zayent, en latent droogen, verstaet den sin,
En tot ons gewin, halen wy t’huys seer bout:
Maer Schipper waer vaert ghy al?
    Schip. In Noorwegen om hout,
Of in Spanjen om sout, ’t welck wy daer veel laen
Wy brengen oock vijgen, rozijnen, en suycker van daen
(80) En oock edelen tranen, den Spaenschen Wijn.
    Boer. Dat is seker hups en fijn:
Nu seght doch mijn, waer hebdy lest geweest?
    Schip. Dat sal ick u seggen, smaeckt wel den keest
Met blijden geest, kom ick van Danswijck,
(85) Daer nam ick een vracht aen, van een hiet Hans, rijk
Die ons by gans dijck, veel goedt in gaf met hoopen schier.
[fol. A3r]
    Boer. Wel wat goet brenghdy nu toch hier?
    Schip. Rog, Tarw, Pick, Teer en Jopen-bier,
Om te verkoopen hier, was sijn begeringe:
(90) Want ’t is een Koopman van sijn neringe,
Die sijn hanteringe, seer wel kan doen.
Noch hadden wy As, Vlas, Hennip en ander goe’n,
Ick seght u seer koen, vry sonder falen.
Boer.
    Wel hoe groot is u schip dat gy dus groot gaet verhalen
(95) Kondt gy dit al te malen, in een Schip wel voeren?
    Schip. Men mach seker wel seggen plompe Boeren
Of slechte loeren, hebdy u leven geen Schepen gesien?
    Boer. Wat wort niet quaet, maer wiltet my bedien
En hier voor dese Lien ontdecken bloot.
    Schip. (100) Maer mijn schip is wel twee hondert last groot
Behalven ’t boot, onthout wel desen.
    Boer. Gans Peert, wat een Schip moet dat doch wesen
’t Moet zijn gepresen, boven Heynst of Ruyn.
Hoe heet het Schip?
    Schip. Het is geheeten wilde Fortuyn:
(105) En ’t is wel bruyn, van peck en teer.
    Boer. Ja wat sulcken Schip, ick verwonder my seer
Hoe langhs hoe meer, want ick haddet niet gedocht.
Maer Schipper, hoe veel Landen hebt gy wel besocht
Latet zijn ontknocht, ter eeren van de Prins van Orangien.
Schipper.
    (110) Ick heb geweest in Engelant, Schotlant en Brittangien,
In Vranckrijck, Spangien, en Antelasien,
In Canarien, Indien en Lombardien,
Ja Italien, Turckijen, heb ick al bekeken,
En was noch te Mallegom binnen twintigh weken,
(115) Daer men met soete treken veel sotten broet:
En ick vaer dickwils te Kalis met een goeden moet
Daermen metter spoedt, veel volcks siet varen, nu:
[fol. A3v]
Ende noch sal ick al meer verklaren u,
Hoe dat wy waren schu, voor de wilde Yren,
(120) Als wy ons schip voorby Yrlant ginghen stieren;
Want wy hoordense tieren met groote hoopen.
Noch heb ik geweest in Yslant, ik moet u ontknoopen
Noch daerse veel vis verkopen, te Berghen in Noorweghen
En noch meer ander steden, ten diende niet versweghen
(125) In Oost-land gheleghen, ick seght u autentijck,
Als te Ry, Revel, Narvel en diergelijck,
Denemarcken, Sweden-Rijck, ick hebber geweest al,
Te Koningsbergen, Dantsick, de Pomerse ste’en meest al
Met blijden geest al sonder verdrieten.
    Boer. (130) Maer Man, ghy moet seecker wel Jaep selden-thuys hieten,
Ghy moet het varen en vlieten, vroeg hebben begonnen.
Schipper.
    Ja ik hebber al mijn leven mijn kost mee gewonnen;
Want ik worde uytgesonnen, doen ick noch kleyn was.
Boer.
    Leven u ouders noch? seght hier in’t gemeyn ras?
(135) Soo sal u een reyn glas, in u huys zijn gheschoncken.
Schipper.
    Mijn Vader is langh doot, hy is in de zee gedroncken
Het Schip is gesoncken, doe blevense allegaeder:
Ick verloor daer oock mijn Broeder mijn Beste-vader
En ten dienden my niet nader, ghelooft dat vry.
(140) Daer waren noch meer Schepen by,
En daer wasser een die berghde my, doe ons schip bleef
Want ick lagh daer al op een groote Planck en dreef
Met mijn Neef, daer quam oock niemandt anders of.
    boer. Hoe veel bleeffer daer?
    Schip. Wel vijfentwintig. boer. O dats te grof
(145) Wilt ghy u hof, niet liever houwen in ’t Stee?
Derf dy noch meer komen in de Zee
[fol. A4r]
Sorght ghy niet mee, voor sulcken ongheval?
schipper.
    Neen ick, my dunckt ghy spreeckt al waert ghy mal,
Meent ghy dat ick sal daerom vander Zee blijven?
(150) Maer leven u Ouders noch met ghesonde lijven?
Wilt my gherijven, en dat doch segghen.
    boer. Ick sal ’t u met reden wel uytleggen:
Ploegen en eggen was oock hun werck,
Maer sy zijn over langh begraven in de Kerck,
(155) In ’s werelts perck, heeft hun de doot bedorven,
Maer ick hoop sy hebben Gods rijck verworven,
Want sy zijn ghestorven al eerlijck op hun bedde.
schipper.
    Wel vreest ghy dan niet, hoort wat ick redde,
Als ghy soo ick wedde, op u bed wilt gaen slapen,
(160) Sorcht ghy niet dat u de doot daer oock sal betrapen
En u verknapen in korter stont?
boer.
    Ja, maer ’t is een ander dinck daer Schepen gaen te gront
En soo met een ghesont hert te sterven.
schipper.
    Is’t niet alleens of wy t’huys zijn of buytens Lants swerven?
(165) Want de doot kan ons bederven in een oogenblick,
Sy kan over ons komen als een valstrick,
Daerom segh ick, al sonder lieghen:
Wy en moghen de handt Godts niet ontvlieghen,
Of hem niet bedriegen in geender manier:
(170) Maer seght my doch, waerom komt ghy nu hier?
Wilt my dat fier, met redenen ontdecken.
    boer. Dat sal ick wel doen al sonder gecken
Mijn sinnen die strecken, al ben ick wat kael,
Hier een present te schencken in ’t generael.
(175) Dese Heeren principael, die hier zijn geseten:
Maer waerom komt ghy hier? latet my weten,
En wilt u secreten, hier laten hooren.
[fol. A4v]
    Schip. Dat sal ick doen om vreuchd te oorboren,
Om dat dees Heeren verkoren, hun souden verheugen
(180) Soo kom ick met een present, al sonder leugen:
Na mijn kranck vermeugen, ben ick daer toe bereyd,
Wat hebt gy voor een present? latet zijn verbreyd
Oock sal u bescheyd, van ’t mijn worden verklaert.
    Boer. Het mijn dat is geheeten welvaert,
(185) Die in’t gantsche Land vermaert, wel is dienende.
    Schip. Welvaert moet hun Godt zijn verlienende
Soo ben ick mienende, als nu ten tijen:
Maer ’t mijn is neeringh om elcks verblijen:
Soo moetet belijen, hier in’t gemeen:
(190) Want de Zeevaert brenght neeringh na mijn reen,
Die haer goet verbreen in alle Landen.
    xBoer. En de Landtluy moeten ’t beslaven met hunne handen,
Daer men in ’s werelts waranden wel af vaert,
Rog, Tarw, en alle gewasch, ’t wort u geopenbaert,
(195) Sy moeten ’t expaert bewerckende, fijn:
Maer God geeft den wasdom, dat moet men merckende, zijn:
Want hy wil ons sterkende zijn allegader, hier.
Schipper.
    Ja wy moetent al hebben van den hemelschen Vader hier,
Door sijn Goddelijck ader, hier op der aerden.
    Boer. (200) Wel, laet ons dan als wijse vermaerden,
Met ons presenten, ’t geselschap versoeten.
    Schip. Wel, wy moesten haer in’t eerste groeten,
Om te beschutten ons boeten met moede bly.
    Boer. Wel aen, gaet gy voor, ick volgh dy,
(205) Soo mogen wy onse dingen voleynden:
Dat wy hun schencken, moet Godt hun seynden.
    Schip. Gegroet moet gy zijn gy edele Heeren
En al die hier eendrachtelick zijn versaemt.
Godt wil u sparen in deughden en eeren,
(210) Door sijn gratie en goetheyt seer wijt befaemt.
    Boer. Hy die een Heer boven al is genaemt,
[fol. A5r]
Moeten wy eeuwigh loven en prijsen:
Want al wat wy zaeijen ongeblaemt
Dat geeft hy den wasdom, om ons te spijsen.
    Schip. (215) Dies moet men hem altijdt eer bewijsen,
En hem loven en dancken van sijn miltheyt goedigh
Die men noch dagelijcks uyt hem siet rijsen:
Mits dat hy sijn volck ter Zee-vaert is behoedigh.
Boer.
    En te Lande geeft hy sijn vruchten overvloedigh,
(220) Door den heeten sonne-schijn, en soeten regen
Soo wassen alle kruyden seer voorspoedigh,
Door sijn miltheyt en Godlijcken Zegen.
Schipper.
    Mijn Heeren ’t moet al van Godt zijn verkregen,
Wat wy behoeven in swerelts end:
(225) Ick schenck u neeringh tot een present.
    Boer. En ick schenck u welvaert seer excellent;
Maer men moetet van den Heere ontfangen
Het selfde (peyns ick) is wel bekent,
Dies wy uyt jonsten hier komen gegangen.
Schipper.
    (230) Nae u geselschap hadden wy groot verlangen
Sonder verstrangen, om vreughd te bedrijven.
Boer.
    Ghy Heeren wilt u tot vreughde verstijven,
Sonder vechten of kijven, met soet accoort.
Schipper.
    Ghy Heeren al te saem doch vreughd oorboort,
(235) Laet alle druck zijn versmoort met blijden geeste.
Boer.
    Wy hebben u neeringh en welvaert geschoncken in u feeste,
Voor minst, en meeste, met soete seden.
    Schip. De Zeevaert brenght neringh in alle steden,
Dat mach men met reden bewijsen seer,
(240) ’t Een Landt mach ’t ander niet ontberen, dat weet de Heer,
[fol. A5v]
Dus moet men gins en weer met schepen varen doch.
Boer.
    En ’t land te bouwen brengt welvaert sonder bedroch.
Daerom moet ick noch, dit gaen ontfouwen,
Godt geef dat gy neering en welvaert meugt ophouwen
(245) Binnen dees Lants douwe voor een gratie.
    Schip. Weet mijn Heeren tot deser spatie
Dat wy ’t sonder arguatie hebben bedreven.
    Boer. Al ist wat slecht en recht wiltet ons vergeven
Mijn Heeren verheven, wie dat ghy zijt:
(250) ’t Is uyt jonsten begrepen, hout vreed’ altijt.
Eynde van den Schipper ende den Boer.
Continue

Tafelspel van twee Personagien.

        Moetwilligh bedrijf een Krijghsman.
HEy tsa, nu slae ick twee vliegen met een lap,
Tot sluymen en duymen mach ick my nu setten,
Dies ga ick na den Boer met een snap.
Hey tsa, nu slae ick twee vliegen met een lap:
(5) Mijn costuymen en luymen most ick anders verhetten
Hey tsa, nu slae ick twee vliegen met een lap,
Tot sluymen en duymen mach ick my setten:
Ick heb hier op een Boer twee billetten,
Met lustige bancketten, wil ick nu als een helt leven
(10) Voor een moet hy my den kost, en voor ’t ander gelt geven;
Hy mach voor mijn gewelt beven, als ick hem zy ontrent,
[Ja al wat hy heeft, wort van my gheschent,*
] En ist dat hy hem wendt, tegen my obstinaet,
Soo sal ick my gaen toonen tegen hem soo quaet
En bewijsen metter daedt, dat hy wel mach vresen:
(15) Ontbeyt, ick moet al-lijcke-wel de billetten lesen,
Om te weten door desen, hoe dees Boer is geheeten,
Ende oock waer hy woont, ende is geseten,
[fol. A6r]
Sou ick dat vergeten, ’t waer een groot abuys, dan,
Hier staen twee Soldaten totten gemeenen Huysman,
(20) Ick weter niet een kruys van, waer ick hem sal vinnen
En siet hoe wel te pas komt hier een Boer binnen,
Best spreeck ick hem aen met sinnen voordachtigh:
Hoort Boer: waer is den gemeenen huysman woonachtig?
Weest niet neerslachtigh, maer seghtet onvertsaeght,
            Den gemeenen Huysman.
(25) Waer by vrient, wout ghy hem wat dat ghy na hem vraegt?
Wat ist dat u behaeght, wiltet my doch seggen.
    Krysm. Maer ick sal by hem in’t logiment leggen,
Hammen en weggen mach hy wel gereet maecken,
Hoenderen, Kapoenen, Bier en Wijn voor alle saecken,
(30) Dus om by hem te raken, is mijn behagen, maet,
    boer. Maer vrient ick ben de man daer gy na vragen gaet,
Dus sonder vertragen, laet my u biljet sien.
Krijghsman.
    Ho, ho, bent ghy de man, soo moet droefheyt altemet vlien;
Ghy moet een lustigh bedt, sprien, tot mijnder baten,
(35) Siet daer is mijn biljet, het houdt van twee soldaten;
Ghy meughter niet tegen praten, ’t staet hier klaerlick.
    Boer. O lieve knecht dat valt my te swaerlick:
Is ’t niet vervaerlick dat men ons dus gaet belasten?
Och den heelen dagh moet ick in den Buydel tasten,
(40) En nu twee gasten, ’t is seecker al te veel
Maer hoe heet ghy?
Krijghsman.
    Ik heet Moetwillig bedrijf, dus maekt geen krackeel
Ten is geen scheel, ghy zijt doch rijck genoech.
Boer.
Och ’t blijft nu al in de loop, koeijen, paerden, wagen en ploech:
Want spade en vroegh worden wy seer gequelt.
(45) Maer waer is d’ander Soldaet?
    Krijghsm. Voor die suldy my geven gelt,
En ick* sal u als een helt, van d’ander bevrijen.
[fol. A6v]
Boer.
Hoort Krijsman, soud gy u met den kost niet willen lijen
Als nu ten tijen, heb ick geen gelt ’t zy groot of kleen.
    Krysm. Neen Boer, daer ben ick niet mee te vreen,
(50) Al sulcke reen meught ghy wel zwijgen,
Hebt gy geen gelt, gy meughtet schicken te krijgen
Of sonder langh te drijgen, slae ick u op het lijf.
    Boer. Och wat sal ick beginnen, ick arme katijf:
Mijn Kinders en Wijf, sullent moeten ontbeeren,
(55) Dat dese Krijghsknechten onnuttelijck verteeren;
Want dit schatten en scheeren, duert sonder ophouwen
Dus komen wy dagelijcx in zwaer benouwen,
Ist niet qualick gebrouwen, voor ons arme Landt-luyden.
Kryghsman.
    Nu gy meught raet soecken, wat heeftet te beduyden
(60) In’t Noorden of Zuyden, eer ick gewelt, doe:
De kost moet gy my geven, en daer noch gelt, toe,
Denckt om my vromer heldt, hoe, dat ick u heb bevrijdt
Van d’ander knechten.
    Boer. Dats voor my geen proffijt.
Want gy eyscht nu ter tijt gelt daer veur,
(65) En daer weet ick geen raet om, dies ben ick in getreur
O lieve breur, hebt doch patientie.
    Krysm. Wat seght gy kerel, ick blijf by mijn intentie
Ick wensch u de pestilentie al op u vleys:
Siet, ghy sult my geven mijnen vollen eys,
(70) Ja sonder een reys, daer tegen te kicken:
Ghy moet my alle daegh twee daelders beschicken,
Of ick slae u aen sticken, armen en beenen.
    Boer. Ick en heb geen gelt.
    Krysm. Soo meughdijt leenen,
(75) Ten baet suchten noch steenen, het moeter zijn:
En noch gesooden, gebraden: ja bier en wijn,
Alle daeghs voor mijn al sonder falen.
    Boer. Ja lieve knecht waer soudement al halen:
[fol. A7r]
Want Spanjaers en Walen hebben wy dick gehadt
(80) Enghelsche, Schotten, Moffen, elck heeft ons geschat,
En ghy weet wel dat, waren al vreemde gesellen;
Maer ghy wilt nu mee de pijpen stellen,
Ende ons oock quellen, soo isset spel verlooren:
Want wy worden van alle kanten, geschat, geschoren
(85) Ick sou my schier storen, om dit quaet regiment.
Kryghsman.
    Bey Boerman, ghy moet al bet worden geschent:
Wie sach het endt, ’t is nu eerst begonnen werck,
Want den vyandt hoor ick maeckt hem weer sterck:
Om te komen in’t perck, met gantscher macht.
    Boer. (90) Ja daer tegen soudt ghy houden goeden wacht
Dach ende nacht, met voorsichtich verstandt:
Maer ghy quelt de vrienden als vyanden, ist niet schant
Daer ghy ’t Vaderlandt, met recht soudt voor, staen,
Dus komt het datmen my dus siet te loor, gaen,
(95) Elck gaeter me door, plaen, om’t landt te verderven:
Wy landtluy moeten dickwils uyt ons goet swerven,
Men mocht soo lief sterven, als langer leven.
Kryghsman.
Nu daer is genoech af, ’t is langh genoech gekeven:
Seght of ghy wilt geven, dat ick van u begeer?
Boer. (100) Godt zegen ons knecht begint ghy weer?
Wat behoef ick u meer te geven met goede manier,
Als goeden Huysmans kost, om te maken goe cier,
En daer toe noch goet bier, al op den hoop
Maer ghy seght van wijn, die is in ’t dorp niet te koop
(105) Al woude ick voor een stoop, een pondt-groot betalen man.
Kryghsman.
    Soo meught ghyse uyt de stadt gaen halen, dan,
Oock sonder langh te dralen, Jan rontvoet onbesuyst.
    Boer. Maer man, my dunckt ghy my te degen kruyst
Wy worden wel vergruyst, van de Soldaten;
(110) Wat noodt wast, mochtmen te degen met hun praten
[fol. A7v]
Datse droncken en aten met soete seden,
En datse met goeden huysmans kost waren te vreden
In dorpen of steeden souden sy dan zijn ghepresen.
Krijghsman.
    Wel besuckte Jan draet-naghel, hoe sal ’t dan wesen
(115) Wildy de gardijn-mis leesen, of wat sal hier ghedijen?
boer.
    Maer ick segh dat ghy de kaes al te dick wilt snijen,
Ghy soudt u lijen, met sulcks men heeft.
Krijghsman.
    En ick wil dat ghy my alle dage twee daelders geeft.
boer.
    Ghy sijt onbeleeft, vraeght of ick wel ghelt heb om te schincken.
Krijghsman.
    (120) ’t Moeter zijn, noch een voor dat ick gheen wijn sal drincken,*
Gy meughter om dincken, ’t zijn dry daelders t’samen.
    boer. Gy sout u met recht van Gods wegen schamen
Ick sal doen nae ’t betamen, hebt doch ghedult.
    Krijsm. Ick segge u dat ghy ’t my gheven sult,
(125) Of ghy krijgt wat op u bult, so ghy ’t my onthout klaer.
boer.
    My dunckt ghy namtet wel van Godts Outaer:
Ghy spreeckt seer bout: maer, noch en hebdyt niet.
    Krijsm. Suldy my weygeren, soo naeckt u verdriet,
Een ander Liedt sal ick u leeren singen:
(130) Wildyt niet met wil geven, soo sal ick ’t u afdwingen;
Ghy moet voor dees dag opbringen eer wy vertrecken.
    boer. Seker ick hebbet niet.
    Krijsm. Soo sal ick u wat opdecken:
Suldy met my gecken, seght ghy vuylen guyt?
Hout dat en dat, en dat tot een buyt:
(135) Soo salmen u de huyt, altemet verwarmen.
    boer. Ay my, ay my, och laci, och armen,
Mijn beenen, mijn armen zijn schier ontwee.
[fol. A8r]
    Krijghs. Houdt dat en dat noch mee.
Boer.
O mijn hooft is my so wee, ick macht nau ophouwen.
    Krijghs. (140) Ja so salmen u altemet de kop klouwen,
Ghy meught wel grouwen, begin ick weer, an.
Boer.
    Och salter so toe gaen, ick bender liever veer, van
Als na by.
Krijghsman.
    Doet mijn begeer, dan, of ’t wort weer u beurt.
Ghy meugt den duyvel liever sien als ick ben gestoort,
(145) Als my: want ongetreurt soud’ ick u wel doorsteken.
    Boer. Och weest my genadich.
    Krijsm. Hier en baet gheen smeken,
En met schoon spreken, meughdy my oock niet peyen
Hier moeten dry daelders zijn eer wy scheyen
Dus wilter u toe bereyen, en schickt u te ghelt.
    Boer. (150) Eylaci, hoe qualick is ’t met my nu gestelt:
Hoe word ick gequelt, wat sal ick gaen maken?
Waer sal ick best aen so veel gelts gheraken?
’t Zijn geen kleyne saken, dry daelders alle daegh.
Krijghsman.
    Ja Boer ghy meughtet rekenen voor een plaegh:
(155) Nu Jaep-lijm ick vraegh of ghy noch langh sult staen dralen?
Boer.
    Wilt ghy hier wat vertoeven ick sal ’t gelt gaen halen
Om u te betalen van stonden, an:
    Krijsm. Ja wat ick hoor, dats wel ghevonden, man
Na ghy ’t gaet vermonden, tjan, so is al u hoopen,
(160) Dat ghy (peys ick) my soud meenen te ontloopen:
Maer ghy soutet noch bekoopen, dat ghy sulcks dede.
    Boer. Wilt ghy my niet geloven, so gaet liever mede.
Maer ick zweert u by eede, te brengen wis.
Krijghsman.
    (165) Men zweert wel om een beuling dat ’t Varcken gortigh is,
Dus seght my waer ’t is, daer ghy al sult gaen.
[fol. A8v]
Boer.
    ’t Is midden in ’t Dorp, hier niet verde van daen
Ten sal niet schaen, ghy sult het gelt beuren,
    Kryghsman. Waer woont ghy?
    Boer. Ick woon by ons Lief-vrou t’allen deuren,
(170) Dus wilt u niet steuren, ick blijf hier al ontrent:
Ick ben in alle Dorpen wel bekent
Doch mijn Losement, is nu ter tijt hier.
Kryghsman.
    Is dit u woonplaets, soo tapt ons een kan met bier,
Ick sou bygans fier, wel een reys kitten,
(175) Brenght hier oock een stoel om op te sitten
En wilt u niet verhitten, met te veel te snappen.
    Boer. Hout daer is een stoel, ick sal heen gaen stappen
Om een kan te tappen, met seden, fijn:
Ick bid u wilt doch te vreden, zijn.
Den Boer gaet wegh, den Krijgsman seyt:
    (180) Wat so moetmen met wreden schijn den boer benieren
Jae soo vry op’t lijf slaen, en vreesselijck tieren,
Die hem gaet vieren, is seker wel sot,
Een barmhertigh Krijghsman is een Martelaer voor God,
En hy wort oock bespot, van meest al de knechten,
(185) Al is hy voor den vyant wel vroom in’t vechten
Nochtans als den slechten, gaense hem achten.
Den Boer met een Kan in de handt seyt:
    Ick brenght u eens Krijghsman.
    Krijghsman. Ick wilt geerne wachten.
    Boer. Bega ick oock prijs dan:
(190) Ick brenght u eens Krijghsman.
    Krijghsman. Ick geef daer geen cijs van,
Of oock zware pachten.
    Boer. Ick brenght u eens Krijghsman.
    Krijghsman. Ick wilt geerne wachten.
    Boer. (195) Dus doende salmen van geen dorst versmachten
’t Sal u hert versachten, want ’t is goet Israel.
[fol. B1r]
Godt zegen u lanck.
    Krijghsman. Danck heb Gesel:
Nu sal ick wel proeven oft oock goet Bier,, is.
    Boer. ’t Is van ’t alderbeste dat in dit quartier,, is
(200) Ja of dat hier is, te krijgen op dit pas:
Nu maeckt u vrolick, Ick sal gaen loopen ras
Om ’t gelt in u Tas, te helpen sonder treuren,, ach!
Elck gebruyckt sijn tijt dewijl ’t hem gebeuren,, mach.
Krijghsman.
    Ja gaet daer na speuren, tach, ’t is mijn begeeren:
(205) Maer wilt wat haest weder herwaerts keeren.
Hey nu wil ick de Borst smeeren, en drincken my sat,
Ick sal ’t eens gaen proeven, oft oock is goet nat:
Ha, ha, hoe smaeckt dat, ’t is seker soet,
Wat nu wil ick sluymen en duymen met een blijde moet
(210) Siet by gans bloet, nu speel ick heel vet,, man,
Ja dus doende krijgh ick ’er yet altemet,, van;
Hy moeter noch al bet, an, eer ick van hier,, ga:
Want hy sal noch opblasen, door mijn bestier,, dra,
Ick doe hem by gans fier, ja, noch wel anders in’t leer tasten
(215) Want ick sal hem dreygen met meer lasten,
Hoe ick t’elcker keer, gasten sal nooden ten eten,
Soo sal hy lacchen als een Ezel die daer is beseten:
Ja van anghst wel zweeten, als hy sulck dreygen hoort
Hola, ginder komt hy al stijgen voort,
(220) Best mach ick zwijgen, ’twoort, dat ick heb opgestelt, ree
Ghy zijt welkom boerman indien ghy brenght gelt, mee
Soo houdt ghy als een helt, vree, alhier met my.
    Boer. Jae vrient sonder gelt kom ick u niet by,
Dus bidde ick dy, en wilt my niet meer, quellen:
(225) Want ick sal u hier dry daelders neer,, tellen,
Soudt ghy de pijpen weer, stellen, dat waer niet recht.
Krijghsman.
    Wel an, ick sal my draegen als een goet krijgsknecht,
Dan hier moet zijn geseght, ick heb goe appetijt.
[fol. B1v]
    Boer. Ick sal helpen, maeckt my eerst dit ghelt quijt
(230) Op dat ghy daer niet om krijt, met verlangen.
Krijghsman.
Wacht ghy na my, ick ben gereed om te ontfangen,
Weest niet als den bangen, daer mede verlegen.
    Boer. Siet daer sijn drie daelders.
    Krijghsman. ’t Is al te degen:
Hier heb ick nu gekregen voor desen dagh perfeckt,
(235) Wat so siet, nu werd immers mijn beurs gespeckt:
Nu de Tafel gedeckt, so mogen wy wat bicken.
    Boer. Weest slechts te vreden, ick sal ’t u beschicken
Goede Huysmans sticken sal ick u voorsetten.
    Krijs. Daer heb ick mijn Mes al tegen gaen wetten
(240) Wat mach ons dan letten, want ick ben al bereydt
Maer hebt ghy geen wijf, kinderen ofte meyt?
Die ons doen bescheyt, als wy ter tafel geseten, sijn:
Want ghy moet me wat drincken en eten, fijn,
Laet dat doch weten mijn, vry onbeducht.
    Boer. (245) Mijn volck is altsaem inde stadt gevlucht:
Als wy hoorden ’t gerucht, datter knechten geree, waren
So gingense met een deel van ’t goedt na de stee, varen
Want wy hebben daer me karen, daer gae ickse senden*
Als ons de Krijghsluy komen berennen,
(250) Ick moetet bekennen, al soudt ghy noch so seer rasen.
    Krijghs. Ja, ja ghy sijt me een van die leepe basen,
So moet ghy eens opblasen, nu lustich laet sien.
    Boer. Beyt wat, seght my eerst hoe sal dat geschien.
Krijghsman.*
Maer ghy sult sitten op u knien, ende kussen mijn duym
(255) Doch ick sal ’t u wel leeren eer ick van hier ruym,
Na de oude costuymen, dus knieldt slechts neer.
    Boer. Sult ghy my oock wee doen?
Krijghsman.
Wa neen, ten doet gheen seer,
Ick sal sonder falgeer, myn duym houden voor u mont
[fol. B2r]
Daer sult ghy tegen aenblasen dat u wangen staen rond,
(260) Voort so laet ick u terstond gaen, vry en vranck.
    boer. Wat ist anders niet so gaet uwen ganck.
    Krysm. Hey tsa dats den aenvanck, nu blaest vry,
Ja wat lieve man ghy kent het seer wel,
Ghy sijt meester van ’t spel, nu blaest noch een reys,
(265) Wat so siet, en daer me peys,
Hey dat lustigh na den eys, door ons bestier:
Komt laet ons nu tsamen gaen maecken goed cier:
Ick brengt u een half bier, om vreught te verstijven.
    boer. Wel latet my komen.
    Krysm. Ick sal u gherijven:
(270) Hier sal niet veel in blijven wat dit beduyt
Want doen ick mijn best ick drinckt wel uyt.
Siet daer lap ick ’t in mijn huyt sonder langh te dralen.
    boer. Kom doet my de kan, ick salse weer vol halen:
En op het betalen sal ick oock wel passen.
    Kryghsm. (275) Houd daer is de kan, wilt u wat rassen,
Oock wat te brassen, ick hebber na verlangen, wis,
Want mijn buyck meent, dat mijn keel gehangen, is:
Dus spoeyd u gangen fris, dat wy aen ’t eten raken,
    boer. Wel ick sal ons dat bestueren voor alle saken
(280) Ghy sult u hongerige kaken, wel versaden.
Kryghsman.
Wel brenghy wat leckers, ick sal’t niet versmaden,*
vs. 281 brenghy in 1599 brengdy
’T zy gesoden, of ghebraden, ick salt wel meugen.
    boer. Ick sal wat brenghen dat wel sal deugen
Daer men wel goe teugen, op sal mogen meppen.
Kryghsman.
(285) Tsa wel aen, ghy moet u handen nu wat reppen,
Maeckt wat op te scheppen, tis lang gewacht.
    boer. Siet daer ick gae heen.
    Krysm. Voort, hoe gaedy so sacht?
My dunckt ghy slacht den ezel en gaet uyt u tret, niet,
Ick geef hem wel een goet woort altemet, siet.
[fol. B2v]
(290) Maer soo hy my voorset yet, dat my niet behaeght,
Soo wort hy wel weer op een nieu geplaeght,
En door den beugel gejaeght, sonder eenigh vermijen
Hola, hy komt daer, nu sal ’t gedijen,
Ick macher my toe vlijen, soo ben ick geseten, ree.
Boer.
(295) Hier brengh ick nu te drincken en wat t’eeten, mee,
Laet niet zijn vergeten, vree, dat bid ick u op trouwen
Op dat wy onse Maeltijt met recht mogen houwen
En alle twist mogen schouwen, dat is mijn behagen.
Krijghsman.
Nu wel aen, gaet alle dinck by der hant dragen,
(300) Nu schickt u sonder vertragen, hier mee te sitten,
Soo sullen wy malkander een hallef bier toe kitten:
U en sal niet besmitten, dus spoet u als een man, dan.
Boer.
Sie daer alle dinck is ghereet, tast ghy nu de kan, an
En scheyter niet van, eer ghy hebt in’t lijf geleyt
(305) Een half bier.
Krijghsman. Dat heb ick u thans toegeseyt:
Nu doet my bescheyt, en laet het zijn ontknocht.
Boer. Dat hebdy seker niet qualijck bedocht,
Soo ghy ’t mijn hebt gebrocht, sal ’t u zijn geschoncken,
Siet daer, dat heb ick nu wel half uytgedroncken,
(310) Nu laet ons niet langh proncken, maer leest de benedictie hier.
Krijghsman.
Ja dat moest niet vergeten zijn by gans fier,
Na mijn oude manier, sal ick ’t doen als nu ten tijen:
Benedijste dominus, gans kracht, gans macht, gans lijen,
Wil ons de Spijs gebenedijen,
Nu laet ons snijen, wel diep in’t vet,
(315) Dus doende sal men den buyck vullen altemet:
Hebdijt nu al voor geset, of suldy meer zijn halende.
Boer.
Meendy noch meer te hebben? dat sal u zijn falende,
[fol. B3r]
Al soudyer op zijn smalende, met groot gevaer;
Want ick heb nu ter tijdt geen kost gaer,
(320) Dus maeckt geen gebaer, bid ick u om Gods wil.
Krijghsman.
    Wel aen, ick sal op dit pas houden stil
Maeckt ghy slechts geen geschil, van dat u is belast
Ick sal mijn spits broers, t’avond hier hebben te gast:
Daer moet op zijn gepast, dus laet ick u weten,
(325) Dat ghy dan schickt datter genoegh is te eeten,
Op dat gy ’t niet soud vergeten, so wil ick’t u eens brengen
    Boer. Een reys te drincken dat wil ick u gehengen,
Maer ick heb geen verlengen, nae meer gasten,
Ick meende dat ghy my niet meer soud belasten,
(330) Voor dat ick u pasten dry daelders even,
En die moet ick immers alle daeghs geven,
Wilt ghy daer beneven, noch gasten nooden.
    Krijsm. Jae dat en is my daerom niet verboden:
Nu wilt niet verblooden, ick sal u eens toe-veegen
(335) Een half bier.
    Boer. Wel an.
    Krijsm. Wacht u Ziel daer komt een stof-regen:
Siet dat heb ick te degen schoon uytgelapt.
Boer.
Komt doet my de kan, sy moet weer vol zijn getapt:
Maer ick bid u en klapt doch van geen gasten bot.
    Krijs. Wat sou ick dat niet doen, so waer ick wel sot,
(340) Ick zweer by den steenen god, dats by een stock gezworen*
Dat my geen liever geselschap mach komen te voren,
Soud ghy dat verstooren, dat waer een vreemt dinck.
    Boer. Ick begeer hier geen gasten.
    Krijsm. Wat seght ghy binck?
Ick gheef u wel een klinck, dattet hooft over d’een zy hangt.
    Boer. (345) Weet Krijsman dat my daer niet na verlangt
Doch ghy wort weer aengerant, soo ghy my slaet.
    Krijsm. Ick sla u wel dattet sacrament komt te laet
[fol. B3v]
Ick segh u dat ghy gaet en tapt ons de kan vol.
    boer. Dat sal ick wel doen.
    Krijghsm. By gans pocken maeckt my de man, dol
(350) Ick slae hem ’t hooft so bol, als een raep.
boer.
Siet hier kom ick aen gaen als een arm knaep:
Maer ben ick nu een schaep, ic kan wel een wolf werden.*
    Krijghsm. Wat soud ghy doch, ghy sijt een bloo jorden
Wilt ghy ’t mes op ’t lijf gorden, dat sijn vreemde saken.
boer.
(355) Ja men kan van een boer, wel een krijghsman maken:
Dus wilt my niet seer laken, ick ben oock een man.
    Krijghsm. Nu brenght my eens.
    boer. Wel ick brengh u een halve kan:
En scheyter niet van, of sy is half geleeght.
    Krijghsm. Gaet doch sitten.
    boer. Nu siet daer, dat is lustich geveeght,
(360) Ick hebt wel meer gepleeght, geloofdy dat wel?
    Krijghsm. Ja ick.
boer.
Hout daer drinct dat uyt, en maeckt ons hier geen spel,
Zijt ghy een goet gesel, ick sal niet quaet wesen.
    Krijghsman. Ick en ben niet quaet.
    boer. ’t Sal u eygen baet wesen,
Dat ghy de gasten laet wesen, na mijn begeeren.
Krijghsman.
(365) Ick ben te vreden, dat wy t’samen accorderen
Seght wat ghy wilt ontberen, dat ickse laet blijven?
    boer. Niet een penningh.
    Krijghsm. So sal ick daer mee heen gaen drijven,
Om mijn Compaens met haer vijven, te nooden al.
boer.
Meent ghy Krijgsman, dat ick u meer gelt geven, sal
(370) Neen, ick ben niet so mal, als my ’t hooft wel ruygh is,
Hoe na meende ghy dat ghy ’t al hebt ghewis:
[fol. B4r]
Maer man ick gis, dat ghy u te hoogh hebt vermeten
Wa seecker wilt ghy hoy over den balck eten,
Men salt u ongemeten, met vorcken toesteken.
    Kryghsm. (375) Pots smarten schend u boer.
    boer. Ten baet geen qualick spreken,
Binnen korte weken, sal ick wat anders aenrechten.
    Krijghsm. Wat wilt ghy dan doen?
    boer. Maer om den legen dop vechten,
Tegen de knechten, die hun moetwil bedrijven, hier:
Ick hebber wel moet toe, dat ghy niet langh sult blijven hier,
(380) Ja ick sal u gherijven, schier, soo ghy my meer wilt quellen.
Krijghsman.
By gans paerd gaet ghy u vyandt teghen my stellen?
Soo sal ick u vellen, soo dat beduyt.
’t Sa, al wat hier is, dat houd ick tot een buyt,
Flucks packter u uyt, want ’t is nu al prijs.
Boer wech gaende:
(385) Ja dat sal ick u wel haest maken wijs,
Een vreemd gekrijs salmen hooren, haest.
Krijghsman.
Wat mach den boer aengaen dat hy dus met verstoren raest?
My dunckt hy is verbaest, als den ontstelden.
Boer komt met een vorck in de hant, ende seyt:
Her, her, her, nu salter u ghelden,
(390) Vloecken noch schelden, en mach u nu baten, niet.
    Krijghsm. Hola, hola, stilt u ghelaten, yet.
Boer.
’t Sa, ’t sa, flucx uwer straten vliet en packt u stracx deur.
Krijsman al wijckende.
Ick wed al moet ic nu wijcken, hy komt noch in’t getreur
En krijghter sijn loon veur, binnen dry dagen.
    boer. (395) So moet men de moetwillige boeven uytjagen,
Immer ben ick nu ontslagen van den quaden knecht:
Also langh als ick wat had, was ick al te slecht,
[fol. B4v]
En vreesde voort gevecht, als een arm katijf:
Maer nu heb ick voort lege nest gewaeght mijn lijf
(400) Tegen Moetwilligh-bedrijf met een lustige moet.
Krijghsman wat aen de deur staende.
Wie duyvel sou hem daer voor hebben gehoet,
Dat den slechten bloet, sulcx sou hebben bestaen:
Non forts ten is geen nood al moet ick nu ruymen de baen
Nu sal ick heen gaen om hulp en bystant te halen:
(405) Al forts, gewelt, vrouwe-kracht, ten sal niet falen,
Om hem dat te betalen, meer als thien-dubbel fout:
Noch isser moortdadigh werck en brandstichtingh stout
Elck sal sonder fout, reppen syn diefse handen wel;
Met ruyten, rooven, en ’t Dorp af te branden snel,
(410) Ja ick sal hem aenranden fel, eer yet lanck
[En syn beesten ontdryven al teghen syn danc,*
] Een droevige sanck, sal ick hem leeren singen,
Met kermen, klagen, en handen te wringen:
Kan hy dan niet ontspringen, so wort hy gevangen
En zwaerlick gerantsoeneert of opgehangen.
(415) Nu stuer ick mijn gangen, om van hier te scheijen, dan
’t Is een arm Schout die sijn boeten niet verbeyden, kan.
Boer.
Ick mach my bereijen, dan, om te gaen drijven
Na de stee toe, siet ick dorf hier niet blijven,
Want gaet hy hem verstijven, met hulp van ander knechten
(420) Om leet te wreken, en moetwil aen te rechten,
Soo helpt mijn vechten daer gants niet tegen
Ja geen dingen soo snoo, of sy durvense plegen,
Dus ben ick verslegen, en heel t’enden mijn raedt
Want by dat volck is gheen ghenaed’,
(425) En ick ben in den haet, dat weet ick van te veuren
Men mag ’t soo quaet niet seggen of men sietet gebeuren,
Dies moet ick treuren, en voor sijn gewelt schromen;
Nochtans hoop ick dat hy niet en sal weer komen:
Maer wat kan my dat dromen, dus wil ick gaen trecken
[fol. B5r]
(430) Mijn Heeren, de vrome sullen’t hun niet aentrecken,
Dat wy speelwijs vertoont hebben hier in’t krijt,
’t Is maer om der moetwilligen snootheyt t’ontdecken,
Dies sullent hun de vrome niet aentrecken:
’t Waer te wenschen dat de Krijghsluy in allen plecken
(435) ’s Lants welvaert sochten voor te staen met aller vlijt,
Mijn Heeren, de vrome sullen’t hun niet aentrecken,
Dat wy speelwijs vertoont hebben hier in’t krijt;
Nu weest In Liefd’bloeyende, houdt vreed’ altijt.
        Houdt Vreed’ altijt,, soo ghy best meucht:
        (440) Wie dat ghy zijt,, verheucht in deucht.
Continue

Refereyn van den Krijghsman ende
van den Zeeman.

MEnig vroom dapper Krijgsman worter bevonden
Hier in dese Nederlanden nu alle dagen
En veel Schippers en Bootsgeselle, die t’allen stonden
Lijf en Leven by der Zee gaen wagen,
(5) Oock meenigh vry geest die al sijn behagen
Ende sinnelijckheyt heeft in konstige wercken:
Maer watter noch voor Mannen zijn, mach men by vlagen
Aen hun eygen woorden lichtelick bemerken:
En dat bysonder als sy zijn te Veer-kercken,
(10) By goet geselschap in een droncken gelagh,
Daer weet elck genoegh te pocchen, te snercken,
Van ’t geen dat hy oyt dede, hoorden, oft sagh,
Jae elck geeft daer soo hoogh op als hy mach
Maer alst wel geseyt en vertoogen,, is,
(15) Soo isset al waer dat niet geloogen,, is.
    Komt eens in een Kroegh, alwaer zijn geseten
Eenige Krijghsluyden die vanden Krijghshandel praten
Hoe dapper en manlijck hem elck heeft gequeten
[fol. B5v]
Sult ghy van yder selfs hooren boven maten:
(20) Want ’t zijn daer al vrome en getrouwe Soldaten,
En inden Krijshandel overvloedich bedreven,
Niemant heeft daer sijn vaendel oyt willen verlaten,
Om den lesten man te verliesen, of houden ’t leven;
Siet, soo trou en vroomhertigh is elck altijt gebleven,
(25) Al is datse wel dickmaels hebben gheweest
Daerse den slag verlooren, de schuld’ word dan gegeven
Hun Overheyt, die dat versuymde aldermeest:*
Of een deel vreemde ruyters, die de knechten bedeest
Op der vlucht maeckten, daer ’t al by bedrogen, is
(30) Soo is ’t al waer, dat niet geloogen is.
    Komt ghy oock hier by, so daer zijn vergaert
Eenige Schippers, of Stuerluy, ofte Bootsgesellen,
Daer suldy gemeenlick vande wijtstreckende zeevaert,
Of van langhduerende reysen hooren vertellen:
(35) Hoe ’t quaet avontuyr den Zeeman gaet quellen,
Door ’t quaet weer en wind en soo voort an.
Van vreemde landen en steden hoordy oock vermellen,
Die elck hier en daer besocht heeft, so nu en dan:
Niemant is daer een putger of onbedreven man,
(40) Maer ’t zijn al kloecke en bevare Zeeluyden
Alle diepte, drooghten, koertsen, daer weten sy van,
Streckende vant oost int west, vant noord int zuyden
En als sy ’t al wel hebben gaen beduyde,
So machmen wel seggen, so ’t blijckelijck voor oogen is
(45) Dattet al waer is, dat niet gelogen is.

PRINCE.

    Prince veel Ambachts-gesellen sijn
Oock also van manieren, aerd ende sinnen,
Wanneerse ergens komen te bier of te wijn,
Daerse eenige kennis van hun hantwerck vinnen,
(50) Daer sullen sy gemeenlicken dan beginnen
Vant selfde te verhalen te selver steden,
[fol. B6r]
Vant geen sy konnen doen, of watse mogen winnen,
Hoordtmen gemeenlijck daer verbreden:
Niemant is daer van ’t slechte eynde afgesneden,
(55) So dat hy niet en kan ofte eerst moet leeren
Maer elck is een meester uytwijsende reden,
Die yder voort brengt na sijn eygen begeeren:
Ja de sommige konnen so meesterlijck een logen stofferen
Dattet al waer schijnt, hoe wel het uyt den duym ghesogen, is,
(60) Dies segh ick, ’t is al waer dat niet ghelogen, is.


Refereyn.

DEse Assevijsters, wat mogen sy peysen,
Die niet en doen dan de vloer veghen in huysen en stallen,
Ende nauwelijcx van hier tot de oude Wael reysen,
Wat weten sy te seggen? bylo niet met allen:
(5) Maer een die ghereyst heeft over berghen en wallen,
Als ten Oudenbos, te Roosendael en ter Gouwe,
En soo voort tot Dordrecht, die mach wonder kallen
Soo ick ghedaan hebbe, dies ick wonder ontfouwe,
Hoe dat ick in ’t Schip voer met grooten rouwe,
(10) Aldaer ick niet dan water en wolcken en sach
’t Schip ginck al hottentot met krancken getouwe,
My dunckt dat ick noyt in meerder vreesen en lach
Want ick meenden te verdrincken, soo grooten slach
Gaf wind en storm, dies sweete ick vuysten dicke,
(15) Die wonder te seggen weet dat ben icke.
    Dordrecht staet rontom int waterslootken
Daer ick de wijn om 3 stuyvers de pot gingh klaren,
Voort Scheepten ick na Swijndrecht in een bootken,
Daer twee en tseventigh Dorpen verdroncken waren
(20) Na Ysselmonde gingen wy te wagene varen
Al hossebossende, dat lever en longhe mocht krincken
Ende van daer voorts in een schuytken door golven en baren,
[fol. B6v]
Tot Rotterdam daer waende ick noch eens te verdrincken,
My sal de Hollantsche reyse noch lange gedincken;
(25) Want te Delft moest ick weder te wagen spancken,
En t’elck wast al af, geringh laet geldeken blincken
Hier duyten, daer oortjes, ja stuyvers en blancken,
Te Delft binnen viel ick over de bancken
Door dronckenschap voortvarende met vremt geschick
(30) Die wonder te seggen weet, dat ben ick.
    Te Haerlem komende was ’t vijf stuyvers de man
En drie tot Amsterdam, dat waren doen achte:
De Paerden gingen gekevelkaert in’t gespan,
Soo de Verckens in Brabant doen, daer ick wel om lachte:
(35) ’t Was al heyho dat de Voerman voorbrachte
Sijn Paerden te mennen in wonderlijcke spraken:
Al hossebossende rijdende in’t loopen onsachte,
Quamen wy t’Amsterdam voor alle saken
In den Hollantschen Thuyn daer wy goet cier ginghen maken,
(40) Daer quamen ons eerlijcke Koopluyden by:
Daer sach men heerlijck roeren onse kaken
Aen Hasen, Konijnen, en Kapoenen vry:
Wijn en Hamburger bier dat buysden wy,
’t Was al ront-uyt, doet bescheyt t’elcken kicke
(45) Die wonder te seggen weet, dat ben icke.
    Van smorgens in’t opstaen, tot snachts ten twalef uren,
En deden wy anders niet dan brassen en bruysen,
Rethorica, Musica, deden daer wonderlijcke kueren,
’t Scheen datmen in Venus bergh was vol advijsen,
(50) Acht dagen langh duerden ons drincken ons ruysen
Met den selven versien doende bescheet:
En doen wy na Uytrecht souden verhuysen,
Wast alle Malum labium sonder onse kosten Godt weet,
Ende elcks noch een pond-groot inde beurse gereet,
[fol. B7r]
(55) Dat schoncken de eerlijcke Luyden t’samen,
Hun liberaelheyt toonden sy t’onswaert soo breet,
Dat wy der jonsten niet konden vol ramen:
Godt geve hun voorspoet elck by namen,
Die ons wel tracteerden juyst soo ick micke:
(60) Die wonder te seggen weet, dat ben icke.
    Amsterdam is een heerlijcke Koopstadt lustigh
Vol Koopluyden, vol Gelts, vol Kloosters, vol Kercken,
Vol groote Schepen, en vol schoone Vrouwkens rustigh,
Die ’s Mans herten in vreuchden doen verstercken.
(65) Voort reden wy naer Uytrecht, daer wy Priesters, ende Klercken,
Met veel schoone Amoureuse Vrouwkens vanden,
Vijf Canosijen mach men daer bemercken,
Ende een Slot dat Vreeburgh hiet in’t oorkonden:
Daer sach men vijf dagen spoelen onse monden
(70) Met Wijne, daer ick oock van geen geven en wiste,
Doen reden wy nae Schoonhoven tot op ’t Veer om gronden,
[En zoo voort na Papendrecht langhs den Rijn met liste,]*
Hadde de Wagen eens om-geworpen de kiste,
Wy hadden in den Rhijn verdroncken t’eenen kicke,
(75) Die wonder te seggen weet dat ben icke.


Van een aerdighe Boer.
HEt was een aerdigh Boerken,
Uyt vryen soud’ hy gaen,
Hem ontmoeten een moy Moerken,
Daer by soo bleef den Boer staen.
(5) Den Boer goet ront,, boot ’t Meysjen sijn mont,
Een kusjen alsoo fijn,, daer isser dry pont
Haelt my terstont,, den Wijn op dit termijn,

[fol. B7v]
Doen liet den Boer bereyen
Een Tafel wel gherust
(10) Van Hoenderen en Pasteyen,
Daer na so kreegh den Boer lust
Den Boer schoof gheheel,, uyt een plateel
Een Ham van twaelf pond,, al deur sijn keel,
Twas hem gheen scheel, in al soo korter stond.

(15) Een Hoentjen wel ghebraden
At den Boer al op sijn zat,
Een kruyck van twaelf quaerten
Lapten den Boer in sijn gat.
Doen bleef hy staen, en was belaen
(20) En hy most slapen gaen siet, sy namen sijn gelt,
Twas ongetelt, een penning en hield den boer niet.

Sijn rock, sijn Mantel sy namen,
Sy stieten hem voor de deur:
Eylaes doe den Boer ontwaeckten,
(25) Doen stond hy in swaer douleur.
Hy was belaen,, met den edelen traen,
En hy moest thuyswaert gaen, niet een troostelijck woord
Tot sijn confoort, mocht den Boer van’t Meysken ontfaen.

    Princen wel lieve Boeren,*
(30) Als ghy uit vrijen wilt gaen
Wilt so na de Meyskens niet loeren,
Denckt eerst hoe het sal vergaen:
Dus is mijnen raet, u knoop-doeck bewaert,
Soo blijft ghy onberooft, gaet ghy uwe straet,
(35) Laet die Meyskens quaet, So klout ghy niet u hooft.
EYNDE.


[fol. B8r]

t’Samen-Gesangh, van een Zee-
man ende Huysman, Op de Stemme:
Ick wou dat ick waer een wilde Swaen, &c.

Zeeman.
HEt waren twee Gebroeders kloeck ende valjant,
Den eenen was een Zeeman, ende d’ander bouden ’t lant:
En sij waren beide strangh,
Den Zeeman koos, na sijn verstant
(5) De Zee al voor het Landt.
Huysman.
    Doen sprack dat Delvenaerken met woorden koen,
Ick prijse de Velden lustich ende groen
En de bloemkens triumphant
Al om te domineren met enckel gesoolde schoen,
(10) Barrevoets al deur dat Lant.
Zeeman.
    ’k En weet van domineren, noch enkel gesoolde schoen certeen:
Ick prijse twee Leersen al aen mijn Zeemans been,
Als het stormt en hooge vloeyt,
Gelijck den dau den Roosen-boom besproeyt
(15) Die soo lustigh staet en bloeyt.
Huysman.
    Ick en weet van gheen storm noch van gheen stercke wint,
Noch van het water dat soo hooge springht,
Dat en is met my gheen spel,
Maer als mijn Wijfken sus en hooren singht
(20) Dan slaep ick alsoo wel;
[fol. B8v]
Zeeman.
    Een Man die t’huys blijft bij sijn Wijf,
Hoe dickwils moet hy hooren soo grooten gekijf,
Als sommige Vrouwkens doen:
Een Man die ter Zee vaert om sijn gerijf,
(25) t’Huys en hoort hij geen sermoen.
Huysman.
    Zeeman, Zeeman, ghy hebt soo wel gheseyt,
Ick prijse dat Bosselken dat soo hooge steyt,
Als Eecken-hout aen ’t vuur,
Gelijck dat Roosken den koelen dauw bespreyt,
(30) Soet is den Egelentier.
Zeeman.
    Zijt ghy een Delvenaerken nae Godes Woort,
Soo komt in mijn Scheepken als dat behoort,
Als de stormen hooge vlieght,
En als mijn Scheepken wiggel-waggelen gaet
(35) Soo word ick wel gewieght.
Huysman.
    Zeeman, Zeeman, ghy zijt soo goedertier
Ick drinck veel liever de koele wijn dan bier:
Want u bier is dickwils brack:
Oorlof goet Zeeman, ick blijf veel liever hier
(40) Ende houde mijn gemack.
Zeeman.
    Ick weet van geen ongemack, sprack de Zeeman met confoort,
Ick hijsse mijn Zeyl op, en zeyle Zuyd en Noord,
Want mijn Schip dat leyt al Ree:
Adieu ghy Borgers al van Nieupoort,
(45) Hier mee vaer ick in Zee.
EYNDE.
Continue

Tekstkritiek:

Een Schipper ende een Boer
vs. 37 ontbreekt, aangevuld naar de ed.-1599; vs. 38 weesrijm
vs. 56 blijken staat na vs. 58 — na vs. 58 een punt toegevoegd
vs. 120 sal er staat: sa
vs. 248 senden of sennen?— rijmt op berennen
vs. 262-263 rijmloze verzen
vs. 314a binnenrijm
vs. 352 werden in ed.-1599 worden — het rijmt op jorden
Moetwilligh bedrijf
vs. 12 ontbreekt, aangevuld naar de ed.-1599; vs. 13 weesrijm is daarmee opgelost
vs. 47 ick toegevoegd als in ed.-1599
vs. 281 brenghy in ed.-1599 brengdy
vs. 340 een in ed.-1599 geen
vs. 411 ontbreekt, aangevuld naar de ed.-1599; vs. 412 weesrijm is daarmee opgelost
Refereyn van den Krijghsman ende van den Zeeman.
vs. 27 die er staat: dit
Van een aerdighe Boer
vs. 29 Princen er staat: Princen
Refereyn.
vs. 72 ontbreekt, aangevuld naar de ed.-1599