Cruyt-hofken vol lieflijcke, ghenuchlijcke, ende wtghelesen bruyloft-spelen ende tafel-spelen. Delft, 1600.
BNP Yi 2698 — Facsimile bij Ursicula
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

Cruyt-hofken

Vol lieflijcke, ghe-
nuchlijcke, ende wtghelesen
Bruyloft-spelen ende Tafel-spelen, soo wel
van 1.2.3. als meer personen. Desghelijcx een Bate-
ment ende een Coninc-spel, al tsamen seer ghenuch-
lick ende profijtelick voor alle Liefhebbers vande
lofwaerdige Const von Rethorica, ende voor
melancolijcke menschen om haer
swaermoedigheyt te
verdrijven.

Noch is hier by ghevoecht (twelck noyt ghedruckt gheweest en is)
twee spelen, ende de Legende van S. Haring,
seer ghenoechlick te lesen.

[Vignet: Fleuron]

TOT DELF,
By Bruyn Harmanssz Schinckel, woo-
nende aent merct-velt inde Druc-
kerije. Anno 1600.

Continue
[fol. A1v]

Bruyloft-spel van Soet en Suer.

Soet.
GOd groet u Heer Bruydegom met eewich wel,,varen
Ende daer toe alle gheluck voorspoedich
U en moet nimmermeer eenich ghequel, naren
God groet u Heer Bruydegom met eewich wel,,varen
(5) Ende ooc u vrou Bruyt, die ghy moecht door Gods bevel baren
Veele schone vruchten verciert ootmoedich
God groet u Heer Bruydegom met eewich wel,,varen
En daer toe alle gheluck voorspoedich
Al hier ten Feeste ick mede wesen moet
(10) Om dit lieve gheselschap te vermaken
Want ick ben ende blijve altijd soet
In woorden in wercken ende oock in spraken.
Suer. Ontbeyt, ontbeyt, ick most hier oock genaken
Omme te verheughen beyde Mannen ende Vrouwen.
Soet. (15) Wel, wel, wat sal hier doch ghewouwen?
Wie raet u so stout al hier te comen
Ghy siet leelick en swart men sou van u dromen
Wat maeckt ghy doch tot deser Feeste?
Suer. Ick moet hier oock wesen als de meeste
(20) Ick ben hier ghenoodt wat ghy meent Compeer.
Soet. Ghy zijt hier van noode gelijck de tantsweer
Wat moecht ghy hier maken? niemant na ou vraecht
Ghy comt int swarte, my dunct dat ghy rou draecht
Wie is u ontstorven segget nu ter tijt?
(25) Of is uwe Vrijster u ontvrijt?
De waerheyt alhier blijct,, claer ende pur
Segt wie ghy zijt?
Suer. Wie ick ben?
Soet. Ja.
Suer. Mer ic ben Suer.
En tempere de soeticheyts overvloet.
Soet. Wat een nieuwen dinck hy is Suer en ick ben Soet.
[fol. A2r]
(30) Wij schelen so veele als wit en swart
Suer. Deur Bruygom en Bruyt neem ic hier den tart
Want ick ben van beyde seer na maechtale.
Soet. Mer vrient met oorlof ghy liechtet al te maele
Ghy zijt stout inde caken ick moetet u seggen
(35) Waar met soudt ghy de maechschap overleggen
Ghy turbeert tgheselschap ay arm bloet.
Suer. Hoort de redene zijt ghy anders soet
Bruygom ende Bruyt zijn wel soet ghepaert
Mer als sy tsamen gaen over haert
(40) So sullense somtijts al wat moeten besueren
Gheluck ende ongheval als hun ghebeuren
Hooftsweer tantsweer sy zijnt al wachtende.
Soet. Denct ghy daer na, men is nu al vreucht verpachtende
Op de speel-luyden wachtende, om dansen en springen
(45) Om pijpen en fluyten, en vrolijck tsinghen
Dit zijn al dinghen hier wel ter keure.
Suer. Ja daer blijschap int huys is daer staet druck voor deure
Om door een scheure inne te stappen.
Soet. Mer vrient en weet ghy niet el te clappen
(50) Slaet toe u lappen, en wilt vertrecken.
Suer. Ick moet u noch een ander reden ontdecken
Siet hier ter plecken, is mede inne gheleyt
Suere Edick, dwelcke is Azijn gheseyt
So wel als verscheyden Bier ende Wijne
(55) Dus moet Suer hier blijven.
Soet. D’gesonde hoeft geen medecijne
Suer. D’gesonde moet sieckte verwachten
Soet De verheuchde is los van pijne
D’gesonde, etc.
Suer. (60) De bedroefde smaect al brijne
Tis meest al suer dat hij moet verpachten
Soet. D’ghesonde hoeft geen medcijne
Suer. D’ghesonde moet siecte verwachten
Soet. (65) Nu, nu Compere wat hebt ghy hier tschachten
[fol. A2v]
Sult ghy hier vernachten, of wilt ghy verharen
Suer.   Maer kaer dat sal ick u nu verclaren
Ende openbaren, fijn en gherieflick
Ick brenghe Bruygom en Bruyt seer lieflick
Weest dit besieflick, schoone Juwelen.
Soet.   (70) Ho, ho, brengdy te Hove? so moocht ghy met spelen
Wat ist? wilt quelen, doet doch het verhal.
Suer.   Mer quant het is een seer proper ghetal
Van een en vijftich, nu hoort mijn praten.
Soet.   Tis goet ding zijnt double ducaten
(75) Dat soude wat baten, al hier ter ste.
Suer.   Neen het zijn twee letteren uyt den A. B.
Van fraeyer sne, beter en sach men nie.
Soet.   Brengt ghy hier maer 2. en ick brengher drie
Dat is vijf te samen seer wel ghepast.
Suer.   (80) Mer nu Cosijn ick wilde wel dat ghy u rast
Uwe present en last, hier te tooghen
En dan sal ick naer mijn vermooghen
Tmijne voor ooghen, brenghen blijckelijck
Op dat Bruygom en Bruyt seer rijckelijck
(85) En autentijclijck moghen zijn vereert.
Soet.   Neen Confrater hoort mijne begeert
Ghy zijt boven my geleert, ick wil dat ghyt eerst doet
Want tis best eerst het suer ende na zeerst soet.
Suer.   Nu wel aen dan, het denct my ooc neerst goet
(90) Al met der zeerst spoet, so sal het gheschien
Eerweerdige Bruygom en Bruyt nu wilt besien
Met gheboghen knien wert dit u gheschoncken vry.
Soet.   Ja wat ou, het is L. J. ic peys hy droncken sy
Soudmen daer met proncken tsy brengt suer lijden.
Suer.   (95) Ja dat comt al in den echten staet by tijden
Suer en soet gheeft Godt altemet.
Soet.   Ja arm bloet en weet ghy noch niet bet
Uwe presentatie die wert mispresen
Tsal half den tijt, mont an, Jans kint wesen
[fol. A3r]
(100) Venus vruchten te lesen, dat salmen met vlijt doen.
Suer.   Wat salmen dan op dander helft vanden tijt doen
Als de kinderen gecrijt doen, ghy en moecht my ontvlien
Al zijn de gehuweden van goeden voorsien
Godt de Heere can hen seer wel vinden
(105) Met Sieckte met Seerte als zijne beminden
Dan zweeret Hooft dan de tanden, dan ismen zwanger
Tlijden rijst vast an, ja hoe meer hoe langer
En het quaetste moet ick noch al wat swijgen.
Soet.   Mer ick soude van u praet wel de couwe pis crijgen
(110) U gheschenck sal missijgen, als vuyle sleteren
Suer.   Nu ist u behoorte, sult ghyt wel verbeteren
Laet hooren u quetteren, en toont uwe present.
Soet.   Nu wel an, dat sal ick doen seer diligent
Voor allen bekent, in goeder trouwen
(115) Eersame Bruygom en Bruyt willet aenschouwen
Met reverentie wertet u gheschoncken me
Suer.   Ja wa, Ja wat, het is E. F. T.
Mijn dunckt dit en heeft geen goet gheschal
Ick wane te vertwijfelen werde sot of mal
(120) Theeft slot noch wal, hoe salmen dit beseffen lesen
Soet.   Mer ghy moet de letteren al teffen lesen
So sal het effen wesen (merckt wel) de LIEFT
Suer.   Mer kaer dat is seker wel gebrieft
Bey de presenten die maken tsamen een woort.
Soet.   (125) Want lijden werdet in liefde ghesmoort
Tis een seer goe rappoort, ende een recht motijf
Suer.   Also sullen zijn beyde Man ende Wijf
Twee sielen end’ een lijf, suer en soet tsamen dragende
Seer Lijdsaemelijck
Soet.   (130) Een vreedsaem huwelijck is God behagende
En elck bequaemelijck.
Suer.   Hoort wat Paulus vande liefde is gewagende
Seer betamelijck, tot deerste Corinthen claer
Al waert dat ick als Engelen sprekende waer
[fol. A3v]
(135) Ende en had geen liefd’ ten waer niet wel
Want ick waer ydel als een clinckende schel.
Daer van tgeluyt snel en haest is vergeten.
Soet.   Noch seyt hy mede dit moet ghy weten
Al had ick der Propheten Geest behendich
(140) Al waer my alle verborgentheden kendich
Ja hadde sulck gheloof (wilt hier op letten)
Dat ick de Berghen soude connen versetten
En hadde ick geen Liefde tware al niet.
Suer.   Noch al wijder men aldaer in Paulo siet
(145) Seggende, al gaef ick mijne lichaem ten brant
En ware des niet inder liefden gheplant
Ja al waer dat ick den armen al mijn goet,, gaef
Sonder die liefde so waer ick een onvroet,, slaef
Der sonden, ten mocht my al baten niet.
Soet.   (150) Van de liefde moeten wy wijder praten siet
Beyde Godlijck en Menschelijck seer goedich
Suer.   O de liefde die is seer lanckmoedich
Soet.   De liefd’ is vriendelick en niet afionstich
Suer.   De liefd’ is niet lichtveerdich mer seer gonstich
Soet.   (155) De liefde is niet opgeblasen hovaerdich
Suer.   De liefde en draecht haer niet onaerdich
Soet.   De liefde wert niet bitter tot geenre tijt
Suer.   De liefde soect niet haer eygen mer sanders profijt
Soet.   De liefde en gedenckt nemmermeer quaet
Suer.   (160) De liefde onrechtveerdicheyt versmaet
Soet.   De liefde haer in de waerheyt verblijt
Suer.   De liefd’ is verdraechlijck met jolijt
Soet.   De liefde is ghefondeert inden gheloove vast
Suer.   De liefde heeft goede hope onbelast
Soet.   (165) De liefde is seer lijdsamelijck in allen
Suer.   Confrater laten wy onse redenen smallen
Ende van hier nemen onsen ganck.
Soet.   Uwen oorlof Heer Bruydegom nemet in danck
Het is alles tot uwer eeren ghedaen.
[fol. A4r]
Suer.   (170) Oorlof vrou Bruyt willet in dancke ontfaen
De Heere seghen u Huwelick wt s Hemels tinnen.
Soet.   Veel Godlicke vruchten moet ghy winnen
Verciert met deuchden veel claerder als gout.
Suer.   Oorloof alle te samen beyde jonck ende out
(175) Wilt op onse fauten doch geen achte slaen
Soet.   Men vindt wel schuym in het fijne gout.
Suer.   Oorloof, etc.
Soet.   Vergeeft doch onse fauten menichfout
Want tis ghedaen tot Gods end’ uwer eeren sonder pracht saen
Suer.   (180) Oorloof, etc.
Wilt onse, etc.
Soet.   Hier mede ghescheyden gheseyt Valete
Omnia probate quod bonum est tenete.

Hout dat goet is. 1. Thessal. 5. 21.
Continue
Bruyloft-spel van twee personen, wt welcke
verclaert werden thien excelentien van den
Houwelijcken staet.
Eendrachtighen wille een Ionghelinck.
OCh wat vreucht moeste Parijs int herte sincken,
Doen hy de schoon Helena sach blincken,
Als een Sterre schijnende onder andere vrouwen?
Gheduerighe liefde een Maecht.
    Wat vreuchden was in Medea gheresen,
(5) Als sy sach Jasons bequamelijck wesen,
Daermen alle edelheyt in mocht aenschouwen?
Wille. Hoe vyerich ws Troylus, als hu sach
Bresedas minnelijcke ooghen opslach?*
Sijn jonst en moecht daer niet onthouwen.
Liefde.
    (10) Maer waendy wat vreucht in Blancfleur wies
[fol. A4v]
Als sy dochte op Florides verlies,
Hem siende weder comen los van rouwen?
Wille.   Isaac eenpaerlick in drucke ginck
Maer als hy de schoone Rebecca ontfinck
(15) Doen quam hem der deuchden dau bedouwen.
Liefde.   Maer boven al was vreucht in Asseneth schoone
Als sy sach Joseph met Pharaos Croone
Om hem liet sy haer Afgoden trouwen.
Plomp sonder erch een Sot.
Wat die gheraepte Loeten al vreuchden hadde
(20) Als hy te wijve nam de Bruesselsche kladde
Vrou Aelweerdige, men sach daer wonder brouwen
Wille.
Wie comt daer met desen klap ons vreucht betateren?
Het waer hem eerlijcker hiel hy zijn snateren.
Plomp.   Ach ach, ick lacche dat ick moet schateren
(25) Van vreuchde, met rechte druck hier vlien,, mach:
Ick wane ick in langhe so frisschen lien,, sach:
Wa Marotte wie bracht ons aen desen kant?
Liefde.   Hoe suldy tieren, ou ghy kalant?
Ghy scheurt ons redene als verrotte sleteren.
Plomp.   (30) Niemant en belgh hem, ic wil geerne beteren
Dat ick misdaen heb, en wilt my verjagen,, niet:
Ick en ben de wijste van mijn maghen,, niet,
Dus al vallet ruyde willet int beste keeren.
Wille.   Hoe is uwen name?
Plomp.   Plomp sonder erch mijn Heeren,
(35) Dats mijnen name wildijt weten:
Ick hebbe oyt al te geerne wittinghen gheten
Want te Mallegem ben ick ghebroet,
Ende die van Sottegem hebben my ghevoet
Met zuyvele vanden keyersschen driessche.
Liefde.   (40) Hy dede sonde die u vroetschap hiessche,
Naer dat ghy u legende kont.
Plomp.   Voorwaer siet mijn dingen zijn al goet ront
[fol. A5r]
Naer abelheyt plocht ick selden te spiene.
Wille.   En waerom komdy hier?
Plomp.   (45) Om de Bruyt te siene
Marotte dede my te comen verstouten.
Liefde.   Hoe heet u Marotte?
Plomp.   Sy heet boerdelijck kouten,
Alle jonstighe lustighe haer by-zijn begeeren.
Wille.   (50) Nu Plomp sonder arch ghy moet ontbeeren
U ruydicheyt, en pijnt te houden maniericheyt
Tis hier een Feeste van grooter ciericheyt
Daermen begeert der vreuchden virtuyt
Ter eeren den Bruydegom en der vrou Bruyt
(55) Die hier ter Feesten zijn in presentien
Liefde.   Dus pijntse te groetene met reverentien
Eer dat eenige schaemte op ons welve.
Plomp.   Wildijse ghegroet hebben, groetse selve
Ick en weet van stuppen noch van prijcken
(60) Maer waert met den neuse in een kanne te kijcken?
Daer soude ick hebben cleenen vaer af,
Soude ick niet Marotte?
Wille.   Nu al ghenoch daer af
Soude vreucht oft eere by ons verpacht,,zijn,
Hier moeste al op een ander ghedacht,, zijn,
(65) Dus Plomp van klappene weest ghestilt.
Plomp.   Ick swijge dat ic sweete, segt dat ghy wilt,
Al duncke ick u ruyder dan eenen Das zijnde
Ic en spreke tavont meer voor ten dunct my pas zijnde.
Wille.   Der Hemelen vercieringhe,
Liefde.   (70) Der Menschen payseringhe.
Wille.   Des sondaers confoort.
Liefde.   Der Godtheyt logeringhe
Wille.   Sy u bestieringhe,
Liefde.   Die hier vreucht oorboort.
Wille.
(75) Heer Bruydegom ende Vrou Bruyt en weest niet ghestoort
[fol. A5v]
Al comen wy dus stoutelijck na gestreken.
Liefde.   Niet dan na u eere ons en spoort.
Wille.   Elck onser een tuwer Feesten behoort,
Want waer wy oyt quamen is vreucht ghebleken.
Liefde.   (80) By ons wert allen onvrede besweken
Tusschen Man en Wijf.
Wille.   Daer wy zijn regneert alle vrindelijck spreken.
Liefde.   Wy houden de hertekens in liefden ontsteken,
Verjaghende tghekijf,
Wille.   (85) Jalousie en sulcke bedrijf,
Liefde.   Werpen onder de voet.
Wille.   Kijvinghe, knorringhe, oft sulck motijf,
Liefde.   Moet by ons vergaen eenpaerlijck stijf,
Wille.   Met woordekens soet.
Plomp.   (90) Helpe so waerdy ymmers tonsent goet,
Want ick hebbe een wijf geseyt int clare
Ick wilde sy op de Bordeussche heyde ware,
Want met haer lijd’ ick menighe greynsinghe.
Liefde.   Hoe heet sy dan?
Plomp.   Sy heet jaloursche peynsinghe,
(95) Sy naeyt menighen ontijdighen naet.
Wille.   Jaloursche peynsinghe.
Liefde.   Helpe die is quaet:
Daer die regneert kant qualijck wel varen.
Plomp.   Sy doet my dickent verre int velt varen,
Want waer ick ben, tsy vroech oft laet,
(100) Twaer noot dat sy my op de hielen saet,
En hoort sy my boerdelijck kouten by wijlen,
So seyt sy dat ick male buyten der mijlen,
Dat is Marotte en my groot lemmer,
Hoe Marotte, daer moet ick om lacchen ymmer,
(105) Sy is quaet en leelijck, en van ruyden spele,
Diese heeft, en heeft maer een quaet wijf te vele,
Inder waerheyt Marotte ghy hebbet gheraden.
Wille.   Jalousie is quaet om verquaden
[fol. A6r]
Sy brout veel quaets luyde en stille,
(110) Maer ick verjachse.
Plomp.   Hoe heet ghy dan?
Wille.   Eendrachtighe wille:
Naer mijn by-zijn mach elcken wel lusten,
By my leeft Man ende Wijf in ruste,
By my so hout elck anderen trouwe,
De Vrouwe de Man, ende de Man de Vrouwe.
(115) Dus mach elck op mijn komste wel passen.
Liefde.   Ende ick doen trouwe in Minnen wassen,
Dus ben ick willekome telcker stede
Tusschen Man en Wijf brenge ick peys ende vrede,
Sulck heeft by my vergheten al dat hen griefde.
Plomp.   (120) Hoe is uwen name?
Liefde.   Gheduerighe Liefde,
In my en zijn fauten noch malicien:
Ick doe verdrijven alle quade suspicien:
Bedruckte hertekens can ick verheucht maken,
Ghebonden herten by my vreucht smaken,
(125) Tmoet al wel varen daer mijn regiment is,
By my elck ander trouwe bekent is,
Och waendy, wat vreuchden dat ghesciet,
Daer elck ander met ghedurighe liefde aensiet?
Die vreucht alle vreuchde te boven rijzen moet.
Plomp.   (130) Wat dingen gady de Liefde prijsen goet?
Marotte seyt u saken sullen noch wat achteren,
Want alle wijsen gheleerde die Minne lachteren,
Sy heeft veel quaets gedaen, het blijckt in memorien
By gheschriften, Chronijcken ende Historien
(135) Hy vonde tbescheet die dede tversoeck
Van Salomon, van David inder Coningen Boeck,
Besiet daer van Ammon, die Thamar vercrachte
Besiet van Sampson groot van machte,
Ende van veel ander daermen af leeft,
(140) Hadden sy niet gemint het hadde hun beter geweest,
[fol. A6v]
Want hun allen quamer meest droefheyt naer:
Wat segdy Marotte en dat is ymmer waer.
Sy seyt de Liefde is van soeten beghinne,
Maer sy heeft meer galle dan honichs inne,
(145) Segger tegens die willen ick en laets,, niet,
Ick blijfs by Marotten.
Liefde.   Plomp sonder erch, ick en verstaets,, niet,
U redenen wil de Liefde contrarieren,
Ghy moet u badt laten instrueren:
Ghy spreeckt van Liefden der onreynicheden
(150) Ende ick van Liefden sonder vileynicheden,
Die tusschen Man en Wijf nimmermeer en verslijten
Sullen sy malcanderen in gheloften quijten
Tis goet te verstaen van allen verstandelen,
Dan moeten sy met eendrachtigen wille wandelen,
(155) Elck anderen sparen, waer eenich vervolghen,
So d’een wil in deuchden moet d’ander volghen,
Sal Gods ghebot volcomen te rechten.
Plomp.   soudemen dan niet om t’Prioorschap vechten,
Mijn wijf leest my so menige lesse,
(160) En ben ick Abt, sy seyt sy is Abdesse:
Liever dan sy my soude verdraghen,
Sy soude my eer wt den huyse jaghen:
Marotte seyt al doet my pijne,
Men vint noch meer sulcke wijfs dan de mijne.
(165) Dus, sus sotken, wat gady klappen
De sulcke mochtent hooren, sy souden ons lappen
Maer niemant en belge hem, sy segget in spele.
Liefde.   Plomp sonder erch ghy klapt te vele,
Souden wy onsen last in eeren volbringhen
(170) Ghy moestet u tonghe blat bat bedwinghen,
Oft anders souden wy schande ontfaen.
Wille.   Dus hout maniere.
Plomp.   Wel ick hebbe ghedaen,
Van my en wort ghy tavont meer ghedeert.
[fol. A7r]
Liefde.   Heer Bruydegom en Vrou Bruyt,
(175) U hier nu met vreuchden gheneert
En hebt altijt voor ooghen desen grooten staet
Dien ghy met blijschap te samen aengaet
Elck ander dragende (met goeder trouwen)
Gheduerighe Liefde sonder verkouwen
(180) Soo naeckt u vreucht en veel jolijts.
Wille.   Ende weest eendrachtich in wille altijts
Soo en mach u niemant brenghen in blamen.
Plomp.   Ja en by wijlen boerdelijck kouten tsamen
Met soete woordekens in drincken, in eten,
(185) Om quade fantasijen te vergheten,
Dat seyt Marotte, en kanse niet leeren,
Liefde.   den Houwelijcken staet hout altoos in eeren,
Want in deuchden is sy so hooghe gheresen
Dat zijn weerde niet en mach zijn volpresen,
(190) Dus behoortmen hem wel te houden in reverentien.
Wille.   Hy heeft thien sonderlinghe excellentien,
Ter eeren van hem diese heeft ghemaeckt.
Liefde.   Hoe soude hy connen volpresen zijn
Ieronimus, Benedictus, noch Augustijn.
(195) En hebben desen staet niet gheinstitueert
Maer Godt selve heeften gheordineert
In een sondelinghe plaetse, zijt dies wijs,
Te weten int aertsche Paradijs.
Wille.   Ja meer Leeraers seggen, dit ghelooft
(200) Daer Adam slapende inden gheest was berooft
Ende dat hy was inder Enghelen convent
Ende dat hy den staet des Houwelijcx heeft bekent
Dats tmeeste daer ic t’Houwelijc by verheffen,, moet
Plomp.
Ick meyne ic s’ Houwelijcx cracht wel beseffen,, moet
(205) Daer ick te rechte om ben beroyt
Nochtans en sach ickse inden Hemel noyt
Marotte seyt tis salich wat lijdens verdraghen.
[fol. A7v]
Liefde.   Wat crachten zijnt,
Plomp.   Vele droeve daghen?
Mijns wijfs quade woorden en somtijts slaghen
(210) De keucken stofferen, de kinderen vaghen,
Men derf niemant ander vloecken gheven,
Dan, Houwen moet ghy.
Wille.   Laet dat verdreven,
Het zijn ander crachten die ons dienen:
Maer soude sy mercken u ruyd’ ingienen,
(215) Ghy moest daer by lijden meerder verdriet.
Liefde.
Wy meynen de cracht dits bediet,
Die de almogende Godt int Houwelijck rijsen dede.
Wille.   Ten derden machmen de staet wel prijsen mede,
Want het is den alderhoochsten staet beseven.
Liefde.   (220) Ten vierden mach hem wel prijsen aencleven
Want by dien staet puer ongheblaemt,
Worden twee in een lichaem versaemt:
Secundum Genesis staet ons van desen,
Het sullen twee in een lichaem wesen:
(225) Hier af seyt Paulus om tverstant te bereyden,
Dat God gebonden heeft geen mensche salt scheyden.
Plomp.   Den wint is geheven, tschip mach ter zee varen,
Maer ick wilde mijn wijf en ick noch twee waren,
Ende ickse mocht quijt worden by eenighe jangelinge,
(230) Al en soude ick niet hebben inde mangelinge,
Ick schie daer van in neerste oft in spele,
Marotte seyt een quaet wijf strijt al te vele
Dat icx veel hele ick bens expeert.
Wille.   Een goede vrouwe is veel eeren weert,
(235) En spreeckt van vrouwen geen blamatie,
Die een goede vrouwe vint, sal vinden gratie,
Dit woort seyt Salomon vol jolijts.
Liefde.   De vijfde hoocheyt, is d’excellentie des tijts
Want Godt Adam en Eva, int Houwelijck bant,
[fol. A8r]
(240) In een suyveren tijt eer datmen sonde vant,
So waren sy noch beyde van sonden reene.
Wille.   De seste excellentie en is niet cleene:
Want doen men de werelt noch verdroncken mocht schouwen
Heeft Godt desen staet onbeschadicht behouwen
(245) Inde Arcke van Noe, so de Bybel verclaert.
Liefde.   Ten sevensten is hy seer hooghe vermaert.
Want Godt selve int Houwelijck wilde zijn geboren
Al hadde Marien Christi Moeder verkoren,
Reynicheyt, mijn redene wel verstaet,
(250) Den Houwelijcken staet en heeft sy niet versmaet,
Maer met Joseph zijt ghewillich aenveerde.
Wille.   Och niet cleyn is dan t’Houwelijcx weerde,
Om dat de Sone Gods in claren vermane,
Vertoefde de Menschelijcke natuere t’ontfane,
(255) Tot dat Maria wettelijck in s’ Houwelijcx verbant,, stont.
Liefde.
Ten achsten is hy weerdich weset t’verstant,, kont,
Want soo sint Jan claerlijck leert,
Heeft Christus selve de Bruyloft gheeert,
Niet alleene met zijnen persoone,
(260) Maer oock mede met miraculen schoone,
Makende van claren water wijn,, goet.
Wille.   Ten negensten desen staet gepresen zijn,, moet,
Want ten ware desen staet om claer belijen,
De werelt soude te niete ghedijen:
(265) By desen, t’ Menschelijcke gheslachte vermeert.
Liefde.   Van desen staet ons Ieronimus, leert
Teghen Vigelantium, om t’onderwijsen,
Oft den Maechdelijcken staet seer is te prijsen:
Salmen dan t’Houwelijck te boven sommen,
(270) By de welcke de Maechden ter werelt kommen?
Wille.   Hy en vervult de werelt niet alleene,
Maer vervult den Hemel oock ghemeene,
Ende dus is recht datmen zijn weerdicheyt acht.
[fol. A8v]
Liefde.   Ten tienden hevet Houwelijc een groote cracht
(275) Want twerck der natuere dat telcker stonde
Buyten Houwelijck gebeurt, is dootlijcke sonde
En ten is niet alleen die sonde vlienlijck
Int Houwelijck, maer tis oock verdienlijck:
Veel sonden worden daer by versleghen,
(280) En veel deuchden worden daer by vercreghen,
Soo wy figuerlijck wel vinden gheschreven.
Wille.
Dus Heer Bruydegom en Vrou Bruyt in deuchden verheven
Zijt altijt gheduerich elck anderen in minnen
Ende quam u eenighe temtatie binnen,
(285) En wilt den quaden gheen stede geven,
Denct om des Houwelijcx miserie, ghy sult verwinnen.
Liefde.   En om dat ghy te bat sout mogen versinnen
Willen wy u schencken s’ Houwelijcx figuere.
Wille.   Wy hoopen tsal u druck verwinnen,
Plomp.   (290) Hoe wel ick plomp was in swercx beginnen
Jonste isser mede totter lester ure.
Liefde.   Dus nemet werck danckelijc, aensiet nature
Hoe Godt selve t’Houwelijck heeft gheordineert.
Wille.   Dat ghemaeckt is pure, houwet int pure
(295) So suldy versamen binnen den Hemelschen mure
Daermen in glorien eeuwich jubileert.
Liefde.
Peyst om de woorden die de Schriftuere narreert,
Een man sal daer Vader en Moeder om laten,
En blijven sijnen wijve by onghecesseert.
Wille.   (300) En een vrou soot Godt heeft gheinstitueert
Sal onderdanich den Man zijn in goeder maten.
Liefde.   Dats claer Schriftuere.
Plomp.   Elck wilt wel vaten,
En niet breeder nemen dan wijt verclaren.
Wille.   Die deucht hanteert hem salt meest baten.
Liefde.
[fol. B1r]
(305) Wy bidden neemt danckelijck dat wy hier laten
Tis sonder arch, hoe plompheyt ons mach beswaren
Plomp.   Al ist dicht onkonstich, tbegrijp laet niet varen,
Tgoetwillich herte altijt na konste jaecht.
Wille.   Het is t’uwer eeren.
Gheduerighe liefde. Met jonstigher maten.
Eendrachtighe wille.
(310) Konden wy, wy soudenbat openbaren:
Maer ruydicheyt heeft onsen sin belaecht.
Plomp.   Neemt danckelijck daer onsen sin toedraecht
Heer Bruygom en vrou Bruyt met jonsten doordreven,
Godt brenght ons tsamen in sijn eeuwich leven.
Continue

Een Bruyloft-spel van twee Personagien,

Om over eender Bruyts Tafel te spelen. D’eene is
ghecleet ghelijck eenen Sot, ende heet Gaueweloos wtslach.
De ander is ghecleet gelijck een gestadich man, ende heet
Deuchdelijck ingheven, ende sy brenghen der Bruyt
presenten tegen dat tkint gemaeckt is, te weten,
Luyers, Pappe ende een Wiegher.

Sot.
BOy lien aldus roeptmen t’onselere
Als Somer is, kocuyt mijn oogh’ is wt.
Duechdelijck in-gheven.
Et bien soyez hakin mon frere.
Sot. Boy lien aldus roeptmen t’onselere.
Duechdelijck in-gheven.
Dit gheselschap hadde liever zijn ghelt were,
Dan over tafel te hooren sulck gheluyt.
Sot. Boy lien aldus roeptmen t’onselere,
Alst Somer is, kocuyt mijn oogh’is wt.
Deuchd.  Tjacob hier in schepp’ick cleyn virtuyt
(10) Sijn woorden sluyten als hoy in panders,
En belcht u niet Bruydegom en Vrou Bruyt,
Den armen druyt en kans niet anders.
[fol. B1v]
Sot.         Ick gherochte ymmers hier.
Deuchd.  Ja ghelijck de Kalanders
Int koren gheraken ten cleynen profijte.
Sot.         (15) Wa ick vinck overmorghen een boterschijte,
Ende eenen koelbijter in een hole vole:
Ende tonsent is een Papegaey inde ghiole,
Au lien, ick hebbe so moy een schelleken,
En aen mijnen besten rock hangt een belleken,
(20) Daer mede speel ick bim bam beyaert,
Ghelijck ander kinderkens.
Deuchd.  Ey sietmen desen keyaert,
Vol kintscher seden is al zijn lijf.
Sot.         Al ghevonden, al ghevonden, moy wijf,
Recht hier ist dat ick wesen wille.
Deuchd.   (25) Staet stille ou dansaert.
Sot.         Staet selve stille.
Laet my doorgaen, en stopt uwen beck.
Deuchdelijck ingheven.
Seker vrient hier en zijn geen sots ghebreck,
Ick en sach geen sotter mijn leefdaghen:
Dorst ickt vragen, hoe heet ghy?
Sot.         Wildijt niet vraghen,
(30) Ghy en sullet niet weten, wat koop icker mede?
Deuchd.  Ey segt my doch hoe ghy heet.
Sot.         En oft ickt u seyde,
Quame ick tuwent, sal ick melck-soppen eten?
Deuchd.  Ja ghy, segt op.
Sot.         t’Jacob, ick hebt vergheten,
En dat deden de melck soppen die zijn so goet.
(35) Wel ontbeyt, tloopt my inden moet,
Recht met dat ick op de Bruyt sach.
Deuchd.  Wel hoe heet ghy dan?
Sot.         Gauloos wtslach.
Soud’ ick my van mijnder namen schamen?
Deuchd.  So help my Godt tis wel uwen namen
[fol. B2r]
(40) Van waer zijt ghy gheboren
Dat wild’ick wel weten waert uwen grey.
Sot.         Segt my van waer zijt ghy?
Van verren wey, ick weet wel waer
Men gaet eerst al datte,
(45) En dan aldaer een wey-watte,
Gaet deur een Huysken,
Men siet de scheure, men gaet recht deure
En daer sietment, daer weet ghijt al.
Deuchd.  Wat vreemder gheschal.
(50) Niemant en belge hem van desen sot
Hy en meynter geen quaet me, al vallet bot
Maer zijn dinck is al tot goeder trouwe.
Sot.         Ey siet wat een moy wijf, een soete vrouwe:
Deuchd.  Het is de Bruyt, wel vuyl rudare.
Sot.       (55) T’jan ick wilde ick oock alsoo een Bruyt ware,
Al soude tvolck noch soo seer met my schacchen:
Ja Vrou Bruyt ghy souter selve mede lacchen,
Maer ghy schaemt u tegen uwen Bruydegomme.
Deuchd.  Weetty niet anders, keert wederomme,
(60) Oft brengdy de Bruyt yet, siet dat ghijt haer schenct.
Sot.         Ick brenghe beter dinck dan ghy brengt.
Deuchdelijck in-gheven.
Doet monster, my dunct dat ghy confuys staet:
Wat brengt ghy?
Sot.         Goet huysraet,
Sulck als een nieu paer volcx toe-dient.
Deuchd.   (65) Dats niet te misprijsene.
Sot.         Ja maer au vrient,
Zijt ghy juyste comen om my te beknijsene,
Deuchd.  Neen, maer om te bewijsene,
Seven puncten die tot den Houwelijcke dienen?
Om salichlijck t’Houwelijck door te leeden,
(70) Die t’Houwelijck aenveert.
Sot.         Ende wilt my bescheeden
[fol. B2v]
Ten dooch niet dat wy langher draelden:
Wat puncten zijnt, van spellen oft naelden?
Men vinter geen fijnder noch bet verstaelt.
Deuchd.  Dus pleghet te varen daer wijsheyt faelt
(75) Maer ick wil oorkonden voor alle verstanden:
Daer zijn seven puncten, dat wijse daden,
Ten soude ons niet schaden.
Sot.         Au vrient helpt my ontladen.
Deuchd.  Dat sal ick gheerne doen.
Sot.         Ay dit gheschie int goede,
(80) Mijn levedaghe en was ick noyt soo moede,
Ick ben ghewrocht ghelijck eenen elve.
Deuchd.  Groet de Bruyt ende de Bruydegom.
Sot.         T’jan doet het selve,
Hier is al te veel volcx versaemt.
Deuchd.   (85) Ja wat sal u t’volck doen?
Sot.         Ick ben al te seer beschaemt.
Deuchd.  Tis waer, kinders sijn vertsaecht:
Hy die gheboren was van eender Maecht
Beware u Bruydegom ende u ghesellinne
(90) Met al u ghesinne.
Sot.         Recht, daer zijnse wel mede,
Kondy niet segghen, dach moy Wijf, moy Man,
Au al bestier.
Deuchd.  Segghet ghy selve diet wel can.
Want ghy hebt een clare storte.
Sot.         Wacht, wacht, laet my de saecke corte,
(95) Eer een Parmentier soude maken een knoppen,
Dach Aechte, dach Calle, Pieren en Coppen,
Dach Griete, Truyde, Woutere, Klaeyken,
Dach Meeus, Melis, Thijsken en Maeyken,
Dach Gielis, Govaert, Dries en Jans,
(100) Dach Meyskens, Knechtkens, Wijfs en Mans:
Godt gheve u al eenen ghoeden overmorghen
Ende eenen salighen eergisteren,
[fol. B3r]
Laet pover nu sorghen,
Nu heb ickt al ghegroet gontswaers en derwaerts:
Tsa, tsa, Vrou Bruyt, siet herwaerts,
(105) Dat ick u schencken sal ten wert gheen cleen dinck:
Siet Vrou Bruyt als ghy hebt een weenlinck,
Dese Luyers wert zijn eerste habijt.
Deuchdelijck in-gheven
Noteert dit wel. twert u profijt,
Sy heeten Ootmoedicheyt,
(110) Want Christus was in Luyers ghewonden.
Sot.         Hier heb ick een beter stuck ghevonden,
Juste dienende laghe de Bruyt van kinde,, want
Al heeft sy Luyers, sy en heeft geen winde,, bant
Siet Vrou Bruyt, dit is tuwen besten.
Deuchdelijck ingheven.
(115) Neemten danckelijc vrou Bruyt, certeyn hy dient,, u
Sot.         Vrou Bruyt, ou ben ick niet wel u vrient,, nu,
Ick brenghe u Luyers en windebants beede,
Ende ick sal u meer geven eer ick scheede,
Merckt wat is dat sonder veel gheclaps?
(120) Bijder doot tis eenen pot vol paps,
Oock staeter eenen lepel in naer tbehoeven,
Over dat, so moet ickt wel proeven,
Helpe broo hy kleeft aende ribben,
Vrou Bruyt wildijs oock eenen lepel vol hebben?
(125) Ick sien neen, ghy sout u schamen.
Deuchd.  Ghestadighe Minne is pappots name,
Ende is daermen voetsel mede schept:
Sot.         Vrou Bruyt als ghy een kint hebt,
U is van noode een paphoorne
(130) Dus niemant van mijnen klap hem toorne,
Siet tis om tkint te leeren suyghen,
Also ick dede.
Deuchd.  Om claer betuyghen,
Daer wt suychtmen tsoetste voetsele.
Sot.         Ontbeyt my loopt in mijn ghemoetsele
[fol. B3v]
(135) Een dinck al waert van houte ghegoten:
Ist niet een Wieghe Godt moetse verdroten
Neemt vrou Bruyt, siet daer,
Ghy sultse van doen hebben, dats claer
Wanneer, ende waer stellickse onder de lieden.
Deuchd. (140) De Wieghe ruste en peys bedieden,
Dus dientse wel jonghe ghehoude paren.
Sot.         Recht nu is de Meersman tenden ghevaren:
Vrou Bruyt daer is tkoordeken,
Knoopt dat aen der Wieghen boordeken,
(145) En wilter mede u kinderen sussen:
Swijghet niet, noore nussen
Also mijn Vaerken en Moerken sanck,
Als ick inde Wieghe lach.
Deuchd.  Om tvolcx verlanck,
Tware best in corte van hier ghevloghen,
(150) Want langhe maeltijden en corte prologhen
Prijstmen meest by ghewoonten.
Sot.         Wel segt de Bruyt de seven puncten,
Of comt ghy hier om ons verknijsen?
Deuchd.  Neen ick salse int corte bewijsen,
(155) D’eerste is Ootmoedicheyt,
Het tweede is Jonste sonder sneven,
Tderde is Ghestadicheyt, tvierde is Trouwe,
Tvijfste is Charitate sonder verflouwe,
Tseste is Ruste in Godt boven al claer,
(160) Tsevenste Eendrachticheyt, nu weet ghijt daer,
Van seven puncten desen pare dienende,
Daer elck den Heere neerstich om zijn biddende:
Peyster om vrou Bruyt en Bruydegom mede:
God gheef u gratie.
Sot.         By mijnder trouwe dats wel gebeden,
(165) Zijn dat de puncte van grooter weerden,
Daer ghy af seyt?
Deuchd.  Wilt dese puncten aenveerden?
[fol. B4r]
Bruydegom en vrou Bruyt tsamen,
Diet niet en doet Godt sal hem beschamen,
Als hy sal comen in sdoots allende,
(170) Het staet claer beschreven.
Sot.         Tis ghenoech voor alle bekende,
Want mijn kateelkens sullender henlieden toe dienen:
Om salicheyt te verwerven dient sulcke engienen,
Dus hebbe ick prijs so wel als ghy doet,
In mijn present.
Deuchd.  Ghy zijt een vry bloet.
(175) Laet ons doen so eerbaer lien pleghen,
Oorlof nemen, ick sal eerst beghinnen.
Sot.         Wie sechter teghen?
Men weet wel ghy wt gheerne u bevroedicheyt.
Deuchdelijck in-gheven.
Uwen oorlof Bruydegom, peyst om Ootmoedicheyt,
Ick Deuchdelijck ingheven moet u verclaren.
Sot.         (180) Vrou Bruyt de Luyers wilt wel bewaren,
Ick weet wel ghy sult corts een kindeken winnen.
Deuchd.  Bruydegom leeft voort met Minnen,
Helpt malcanderen draghen weelde ende verdriet.
Sot.         Vrou Bruyt en verliest den windebant niet,
(185) Al schijn ick sot, ick ben beradich.
Deuchd.  Bruydegom leyt voort een leven gestadich,
Dijn afcomste hopick wert Hemelsche vullinghe.
Sot.         Vrou Bruyt de pappot is goede smullinghe,
Peyster omme boven alle dinghen.
Deuchd. (190) Bruydegom wilt met uwen wijve volbringhen
De seven wercken der Charitaten.
Sot.         Doet dat Vrou Bruyt het sal u baten,
Wacht den lepel dat hy niet en verte.
Deuchd.  Bruydegom draecht een ghestadich herte,
(195) Onse jonstighe meeninghe niet en versmaet.
Sot.         Vrou Bruyt bewaert de paphoren voor alle daet,
Ick brenghen soo minnelijck tuwen ghebode.
[fol. B4v]
Deuchd.  Bruydegom leeft gherust in Gode,
Soo blijft ghy los van alle bedrieghen,, snel.
Sot.         (200) Vrou Bruyt wacht die wieghen,, wel,
Oft eeuwelijck val ick op u clachtich.
Deuchd.  Bruydegom en vrou Bruyt weest eendrachtich
God sal u blamen decken.
Nu Gauweloos wtslach, laet ons vertrecken
(205) De lieden beginnen van ons seer te verlangen:
Neemt heusselijck oorlof.
Sot.         Gaet ghy u gangen, ick ga de mijne adieu ick scheede.
Deuchd.  Bruydegom en Vrou Bruyt beede,
Uwen oorlof, wy bevelen u den oppersten Heere.
Sot.         (210) Godt wil u altijt in deuchden bekeeren,
Ende dat ghy te nacht een kindeken maken meucht.
Deuchd.  Leeft altijt eendrachtich
So meuchdy smaken,, vreucht,
Doet het Houwelijc eere, denckende op den Insteller vol weerden:
Denct op de seven puncten, wilt vreucht aenveerden,
(215) Daer mede adieu als nu ten tijden.
Sot.         Ic Gauweloos wtslach quam om u verblijden,
Ende om te blusschen melancolie.
Deuchd.  Wy bevelen u t’Goddelijck saet Marie
Met uwen gheselschap allegadere,
(220) Welck jonne u Godt den Hemelschen Vadere.
Continue

Tafel-spel van twee Persoonen,

Met namen Blijden Will, een fraye Doch-
ter, Sotte Cout, Boerdich.

Blij.
HOe gaet ghy dus gapende?
Sot.
Hoe gaet ghy dus kijckende?
[fol. B5r]
Blij.       En saecht ghy noyt lieden?
Sot.       Gaet selve manierlijck.
Sot.       En ghy al prijckende.
Blij.       Hoe gaet ghy dus gapende?
Sot.       Hoe gaet ghy dus gapende?
Blij.       Hoe gaet ghy dus gapende?
Sot.       (10) Hoe gaet ghy dus kijckende?
Blij.       Of men u wapende.
Sot.       Wien waer ick lijckende?
Blij.       Die sotheyt bieden.
Sot.       Ghy blijckt oock cierlick
Blij.        (15) Hoe gaet ghy dus gapende?
Sot.       Hoe gaet ghy dus kijckende?
Blij.       En saecht ghy noyt lieden?
Sot.       Gaet selfs manierlick,
Mijn dunckt ick gae wel so goedertierlick.
(20) Als een lammeken.
Blij.       Ghy schijnt seer onnooselick.
Sot.       Mijn ooghen staen niet so looselick
Als de uwe doen.
Blij.       Wel waer laet ick die vlieghen?
Sot.       Ghy sult noch menige knecht bedriegen
Met uwe clare bruyne quinckerkens
(25) Ghy sult maken meer droncken drinckerkens
In Venus bat, dan men getellen sal.
Blij.       Ja wat dese knecht staet op zijn rellen al
De schulde en is my niet al dralick.
Sot.       Ja het gaet my veel liever wel als qualick
(30) Ghy en moecht my anders opseggen yet.
Blij.       Mer aldus mogen wy ofleggen niet
Den wech die onse moeder gaen hiet.
Sot.       Ick wedde dat my niemant hier staen siet.
Want ick ga altijt voor oft achterwaert.
Blij.        (35) Mijn dunckt dat ghy gelijck, de trachter vaert,
[fol. B5v]
Want watmer inne giet, tloopter al deure
Ghy en onthout geen wijsheyt.
Sot.       Dat is recht mijn nateure
Want ick en prijse niet el dan boerde
(40) Dat ick doch veel van groote wijsheyt roerde
Ten soude van my niet wijs genaemt zijn.
Blij.       Mer om de Heeren die hier versaemt zijn,
So sout ghy beschaemt zijn, willet onthouwen,
Tis hier recht daer wy wesen souwen,
(45) Siet selfs ist niet een Hof van Heeren?
Sot.       Al waert van vrouwen, ic en cant niet keeren,
Dat ick dus ruyt ben, dat is mijnder seden aert.
Blij.       Mer ick wilde dat ghy wat bat besneden waert
Want ghy zijt te ruyt aen allen sijden.
Sot.       (50) Besneden?
Blij.       Ja besneden.
Sot.       T’ian doet u selven besnijden,
Wat mach u aen mijn grootheyt hinderen
Ick en liet tminste ledeken niet verminderen
Dat ick aen mijn lijf hebbe tsy been of kootken.
Blij.       Ja lieve Joolken.
Sot.       Neen lieve Jootken
Sot.       (55) Wilt ghy besneden zijn? loopt tot de steenhouwers,
Ick en weet u ergens te wijsen nouwers
Wat macht u hinderen dat ick groot bin?
Blij.       Ick segge in zijn dwaesheyt blijft hy doot in,
Tdunckt hem een leven, hy wert daer vet by
(60) Hy en peyst niet dattet my groot belet sy,
Ick die hier gaerne een groote groete bode.
Sot.       Wat groetet vry heene inden naem van Gode
Tgeselschap sal daer by zijn te gherustere.
Blij.       Ke hoort mijn broedere.
Sot.       Ja ke siet mijn Sustere
(65) Sy waent de wijste van hier ontrent zijn.
Blij.       Lach ick, so salt met allen gheschent zijn
[fol. B6r]
Niet tegenstaende wat schaemte verbiet
Want desen dwaes, staet so dwaeslick en siet,
Hy soud’ een mensch wel te lachen teenen
Sot.       (70) Trouwen tis beter te lachen dan te weenen,
Want tbrengt alle druck buyten der cille,
Ick ben Sotte Cout.
Blij.       Ende ickBlijde wille,
Goede genoechte is my niet leet
Wel? hebt ghy oock dat dinck?
Sot.       Wat dinck? Ick en weet
(75) Ick en weets daer van niet eenen kaf.
Blij.       Mer dat dinck dat ons onse Moeder gaf
Om hier te brengen door jonstich verclaren
Hebt ghyt vergheten?
Sot.       Hoe gaet ghy ghebaren?
Meynt ghy my met woorden so te versagen?
(80) Sy gaf my dit korfken mede te draghen,
Ende beval my dat ickt altijt slote
Want daer was wat inne.
Blij.       Nu vallet te lote
Ick was by na mijn sinnen berooft.
Sot.       Mer ghy zijt al te seer cort door thooft,
(85) Soudemen van u sulcx vele ghenieten,
Men behoefd’ u wel met rooswater te begieten,
En maken u koeldere dan een Ys.
Blij.       Nu Sotte Cout hoort doch mijn advijs,
Na dien ghy den korf ghebrocht hebt
(90) So dunckt my dat ghy wel ghewrocht hebt
Wy sullen hoop ick geen schand’ begaen heden
Mer tware best dat wy vermaen deden
Dese eerbare Heeren alhier voor ooghen
Te doen een groetenisse.
Sot.       T’ian ick wilt garen ghedoogen
(95) Ten sal aen mijn sijde niet ghebreken.
Blij.       Wy comen hier hoops stoops in ghestreken
[fol. B6v]
Sonder Godts wouds oft yet te segghene
Dus pijnt u de groete aen tboort te legghene
Tbehoort u toe, dus doetet verhael dan.
Sot.       (100) T’ian doeget selve ick en ben geen Taelman,
Tis schande dat ghy my dus vercleent
Sy sullent wel eten al heb ickt niet gheseent
Mijn benedictie die valt hen te fleau
Ick had liever in mijn hant een bout van een Paeu,
(105) Dan mijn hant over de spijs gheslegen
Dus segentet self.
Blij.       Zijt ghy dan niet ghenegen
Omme te groetene, daer van noop ick.
Sot.       Sy sullent wel op eten hoop ick
Want dunckt mijn al volck die ghesont zijn.
Blij.        (110) Wat meent ghy dat sy deurgaende ront zijn
Als wy vermont zijn, wat wilt ghy brouwen
Tzijn al Heeren ende eerbare vrouwen
Ja de beste die binnen deser stede zijn
Wisten zijt, sen souden niet te vrede zijn
(115) Dat ghy spreeckt dus onbetamelick.
Sot.       Treet naerder en spreeckt bequamelick
Ghy blijde wille ghy schijnt veel vroedere.
Blij.       Ick bidde u om de minnen van onse moedere
Die ons beyde hier heeft ghesonden
(120) Dat ghy doch geeft ter stonden
Dese Heeren een vriendelicke groete.
Sot.       T’ian doetet elve ick en hebs geen moete
Blij.       Hoe segget doch oppe sonde verlanghen,
Sot.       Neen uwe tongsken is al bat ghehanghen,
(125) Want ghy weet de maniere boven al
Dus segghet ghy doch oppe.
Blij.       Wie icke?
Sot.       Ja ghy.
Blij.       Bylo ick en sal,
Ick schame my selve vele te seer,
[fol. B7r]
Waey tis schande.
Sot.       Dat acht ick smal.
Blij.       Segt ghy doch oppe.
Sot.       Wie icke?
Blij.       Ja ghy.
Sot.       Bylo ick en sal.
Blij.        (130) Ick sal u helpen hebt ghy misval,
Wy moeten ymmers bewaren de eere,
Dus segt doch oppe.
Sot.       Wie icke?
Blij.       Ja ghy.
Sot.       Bylo ick en sal,
Ick schame my selven vele te seere.
Blij.       Schaemt u niet, doet na der wijser leere,
(135) Wat hier comt van des Moeders weghen
Mach niet misdoen.
Sot.       Ja dat is te deghen,
So langhe ick hier niet missegghen can
So wil ick de groete gaen legghen an
Als een Rijnschaert met blijden gheeste
(140) Alle goeden achtent minst end’ meeste
Heeren ende vrouwen altemael,
End’bysonder u Heer principael
Die voor u hebt so schoone gherechtkens
Voort groet ick beyde Meyskens en knechtkens
(145) Dienaers ende Dienersse groot en smallen,
Oud ende jonghen.
Blij.       Ontbeyt wat sal hier ghevallen,
Dat is ymmer seer wel ghegroet.
Sot.       End’ dat ghy alle welvaren moet,
Tavont late en ghistere vroech
(150) End’ eerghistere mede.
Blij.       Nu nu wy hebbens ghenoech
Ghy maeckt het volck heel confuys
Segt van waer wy comen?
[fol. B7v]
Sot.       Maer wy comen van Huys
(155) Wist ick dat niet, so waer ick dwaes.
Blij.       Ey aenmerckt doch dit relaes
Wie hoorde oyt van slechter engien?
Segt waer omme wy comen?
Sot.       Mer om dese Feeste te sien
Ick en weet niet el.
Blij.       Ay arm clappaert.
Sot.       (160) Ick en ben geenen snappaert
Tis u te voren wel bediet.
Blij.       Segt wat wy brenghen.
Sot.       Dat en weet ick niet.
Blij.       Ken sach noyt sotter knecht mijn dagen
Sot.       Wy brenghen platte beursen en ydele maghen
(165) Dat mach ick wel aen mijn selven proeven.
Blij.       Thuys te gaen soude ick wel behoeven,
Om dese schande te claghen yemant.
Sot.       Gaet vry henen, u en hout hier niemant.
Blij.       Schaemte doet my int spreken tateren.
Sot.       (170) Soo swijcht dan, wie ramp hiet u snateren
Ghy comt ter Feeste waer toe voecht ghy u
Ghy heet my spreken, dan misnoechtet u
En swijch ick soo ist noch veel quadere.
Blij.       O Heere Godt zijt doch mijn beradere,
(175) Dat ick met eeren van hier mach scheyden
Nu wil ick mijn selven gaen bereyden
De groete te doene soo het betaemt
Vermoghende Heeren hooch vernaemt,
Reyn ongheblaemt, versaemt, dus vreuchdelick,
(180) Ick groete u met herten deuchdelick,
Daer ghy dus jeuchdelick, by elck ander zijt gheseten
Ick bid u dat ghy ons niet en wilt veten,
Dat wy hier in comen soo seer bottelick
En al mach mijn broeder spreken sottelick
(185) Vergevet hem om Gode hy is een joncxken
[fol. B8r]
Wilter niet op letten.
Sot.       Ay hoort doch wat tongsken
En wast niet in het spreken seer wackere?
Ick segghe jaet.
Blij.       Bylo dat ghebrackere
Men sal met my spotten, hoe ickt make
(190) Mogende Heeren om te corten de sake
En belcht u niet ick bedts duysent fout
Ick ben Blijde wille.
Sot.       Ende ick ben Sotte Cout.
Sy is mijn Sustere end’ ick haer Broedere.
Blij.       End’ vrientschap is ons beyde Moedere
(195) De welcke ons hevet ghesent hier
Met een present, excellent fier,
Hier te presenteren seere bequamelick
Sot.       Hoe staet ghy dus en spreeckt ongamelick
Ten heeft my noyt als nu verdroten.
Blij.        (200) Ay broeder hout doch den korf ghesloten
Ick come hier om niemant te bedrieghen.
Sot.       Ygo hoe beghintse nu te lieghen
Tis waerdich te stellen by gheschrifte.
Blij.       Vruntschap ons moeder sent hier een gifte
(205) By my haer dochter die Blijde wille sy
Om dat hier vreucht binnen de cille, sy
So heeftse mijne broeder mede ghesonden
Sotte Cout sprekende wat onghebonden,
Sijn woorden en acht in geenre manieren,
(210) Dan moghende Heeren om u staets vercieren,
Moet hy met woorden verschoont zijn
Daer is geene Coninck hy moet gecroont zijn.
Dus send’ u ons moeder vruntschap voorseyt
Een Croone met groter eerwaerdicheyt
(215) Daer blijde wille af is t’motijf
Tis geen sotte cout.
Sot.       Ay hoort doch dit bedrijf
[fol. B8v]
Sen weet noch niet waer tslot is,
Wat meen ghy dat onse Moeder sot is?
Een crone te seynden tot dese feeste
(220) Waer soude zijt halen.
Blij.       Swijcht doch ghy beeste
Daer en sal nemmermeer wijf met u ghestelt zijn.
Sot.       Vier schelling groot duncktet u geen gelt zijn?
Menich Mensch soud’ daer op leven een Maent.
Blij.       Ja Ja, tis al anders als ghy waent
(225) Dus swijcht doch en zijt te vreden.
Sot.       Of ist een crone van papier ghesneden
Die en is so costelick niet dat waen ick.
Blij.       En belcht u niet mijn Heeren al vermaen ick
Van eene Croone, ten is geen weetspel
(230) Vruntschap onse Moedere die weet wel
Dat ghy genoech croonen hebt in ghebiet
Mer van deer faictsoene en hebt ghy niet
Dus wiltse in vrientschap tegen u quijten.
Sot.       Hoe nae ist een croon van vier mijten,
(235) Die vintmen wel in menich Lant
Ramp moet hy hebben die eerst de Mijten vant
Want een Croon en is geen maeltijt broots.
Blij.       Neen lieve vrient tis al wat groots,
Ghy verstaeter niet met al an,
Sot.       (240) Of ist een blaeuwe Croon?
Blij.       Neen lieve Talman
Die pleghen maer vijfthien groot te doen.
Sot.       Ist dan een Croon van tnieuwe faictsoen
Een Dolphenoische of Italiaensche
Een Savoische of een Spaensche.
(245) Een Coolsche een Davitsche of Bourbonsche
Een Schotsche een Ongersche oft Argonsche
Of ist een breede Croone wt Portugale?
Blij.       Neen neen ten is ghene van dien getale
Ghy zijt daer nergens na by gheraeckt.
[fol. C1r]
Sot.       (250) Ist dan een croon van hartshoorn gemaeckt,
Diemen in de Heeren salen plach te hangen
My beghint al reede te verlangen,
Wat Croone dat dit doch wesen mach.
Blij.       Ghy en verstaet u niet van dit ghewach,
(255) Men is te bat datmense aenschouwe.
Sot.       Wel ist dan een Croon ter goeder trouwe
Daermen de Bruyden mede pareert
So waren dese Heeren wel ghestoffeert
Want ick weet wel die is so aerdich
(260) Ja s’is wel thien of twaelf pont groot waerdich
Mijn Heeren souden dan met allen moy zijn
Mer tsoude tot onser aller poverioy zijn
Onse Moeder werde bijster soot claer blijcke,
Al heetse vrientschap sen is niet rijcke,
(265) Dan blijde wille heeft sy altijt
Haer liefste Dochterken.
Blij.       Met harten verblijt
Heb ick de Croon eerwaerdich mede ghebracht,
Sot.       Ist dan een croon van Metael ghewracht,
Ick val u plattere als een scholleken,
(270) Men trecktse op end’ neder met een rolleken,
Tcoordeken ghehecht aen stijle of bancxkens
Gheciert met moye loverkens en rancxkens
Daer men wel acht oft thien kaerssen opstelt,
Ist sulcken Croon die cost wel ghelt,
(275) Mer sen mach in dit mandeken niet.
Blij.       Neen vrient ghy raet het pandeken niet
Ghy en weet wat ter merct t’eten is,
Ick woude ghy sweecht.
Sot.       Mer om te weten wis
Ick hebbere wat betere op ghebeent
(280) Of ghy een Croon inder Kerck meent
Die men voor de beelden plach te slane,
Van latoen oft ysere
[fol. C1v]
Blij.       By loy de Mane,
Is u soo ghereet als de seven sterre.
Sot.       Mer ick rade so lange dat ic daer inne verwerre
(285) Ist S. Jans Croon segghet my naeckt?
Of ist een Croone van borstelen ghemaeckt?
De waerheyt te wetene ick begere
Of ist een Croone van eenre spere?
Wat Croone sout sijn? ’t dunckt my rasinghe.
Blij.        (290) Tis een edele Croone.
Sot.       Tis een al prasinghe,
Ghy maeckt my flaeuwer als een delvere,
Sen is van Gout noch oock van Selvere
Noch van latoen noch van ysere
Noch van Harthoorn dus maeckt my wijsere
(295) Al ried ick een jaer, ick en riets niet
Blij.       Tis een fraeye Croone.
Sot.       Ja ick en siets niet.
Blij.       Ghy sultse noch sien met uwen ooghen.
Sot.       Wanneer? wiltse ons doch tooghen
My is leet dat ick daer van sy een sprekere
(300) Hout daer ist mandeken ick ben wel sekere,
Tghewichte is cleene na mijn vermeten.
Blij.       Moghende Heeren ineeren gheseten,
Wy comen hier al met trappen by
En belcht u niet al clappen wy
(305) Het sal nu cortelinghe doch gheschien
Nu Sotte Cout wel aen wilt sien
Wat dunckt u? en is hy niet schoone?
Sot.       Wat ou tis een Doorne Croone
Die en had ick niet gheraden in langhe termijn.
Blij.        (310) Nochtans en moetse niet vergheten zijn
Volghende de Waerheyt diemen ghelooven sal
Want het is de opperste Croon boven al
Lof sy den Heere diese droech,
Met grooten lachtere.
[fol. C2r]
Sot.       End’ hy daer mede dwoech
(315) Thovaerdighe hooft van Adams verheffinghe.
Blij.       Eerwaerdighe Heeren neemt beseffinghe
Laet sincken in u alle heerschappije
Hovaerdicheyt ende alle envije
Want geenen Coninck en heeft ghelijckheyt
(320) By dien Coninck wiens machtighe rijckheyt
Was sonder beghin ende sal eewich ghedeuren
Alle menschen hadden moeten ghebeuren
Met den Duyvel te sijn int helsche torment
Haddet den oppersten Coninck niet gheent
(325) End’ de doot ghestorven aen t’Cruysen hout
Met bittere pijnen seer menichfout
De Doorne Croone op zijn hooft ghewrongen
Fortselick door de harssenen ghedrongen
Met tweentseventich tacken wreet
(330) By die Coninck des Hemels end’ der aerden heet
Om onse sonden heeft moeten draghen.
Sot.       Niemant heeft in hem selven sulck behagen
Noch hem op swerelts weelde vermeet
Dat hy den oppersten Coninck vergheet
(335) Hebt dit voor oogen en zijt ootmoedich.
Blij.       Eersame Heeren wijs ende voorhoedich,
Vrientschap ons Moeder so tblijckelick sy vry
Sent u dees doornen Croone rijckelijck by my,
Blijde wille wt deuchden schenckende
(340) Op dat ghy te badt sout zijn gedenckende
Wat passie, wat pijn, wat bitter seer
Dat Christus leet de opperste Heer,
Hier op wilt nemen goede merck.
Sot.       Oorlof mijn Heeren tot desen perck
(345) Wilt vrientschaps werck in danck ontfaen
Blij.       Tis gheschiet wt blijde wille sterck
Sot.       Sotte cout sy ghetoghen wt desen perck.
Blij.       Acht wel opt Morael beyde Leeck en Clerck,
[fol. C2v]
Tis om u te verheughen ghedaen.
Sot.       (350) Oorlof mijn Heeren tot desen perck
Wilt vrientschaps werck in danck ontfaen.
Blij.       Segt alle Amen, hier mede ist ghedaen.
Continue

Een seer schoon tafel-speelken van drie Perso-
nagien, seer ghenuechelijck om lesen.

Ongherustich Sin.

BEyt sietme doch ditte.
Gheveynst herte. Jae waeromme?
Ongherust. Dus moy ghecleet.
Gheveynst. Sulcx is dexploot.
Ongherust. (5) Men siet aen u niet een smet.
Gheveynst. Dus ick hier naer come.
Ongherust. Beyt sietme doch ditte.
Gheveynst. Jae waeromme?
Ongherust. Doet u Venus banden binnen heuren pitte
Gheveynst. (10) Oft ick daer swomme.
Ongherust. Ghy maecket soo breet.
Gheveynst. Dat blijckelijck bloot.
Ongherust. Bey sietme doch ditte.
Gheveynst. Jae waeromme?
Ongherust. (15) Dus moy ghecleet.
Gheveynst. Sulcx is texploot.
Ongherust. Ghij zijt ter Bruyloft oft kermisse genoot,
Dat sie ick wel aen u ghewaden.
Gheveynst. Ten eersten sult ghy die waerheyt raden
(20) Also ick aen u woorden can hooren.
Ongherust. Gaet ghy ter kermisse.
Gheveynst. Tis ter Bruyloft sonder stooren,
Daer wil ick doen bijstandichede.
Ongherust. Ick waer my liever ter Kermisse gebeden,
(25) Sevenwerfs, dan ter Bruyloft eens.
[fol. C3r]
Gheveynst. Men moet vrienden bijstant doen ic meene
Soomen ons ghedaen heeft tanderen tijden
Ongherust. Tvolck loopt te gaere in allen sijden,
Also oftmen thouwelijck sou verbieden.
Gheveynst. (30) Also wel arme als rijcke lieden,
Out ende jonck, verre ende naer.
Ongherust. Eer sulck gehouwet wert een half jaer
Veele worter, tverstant my den sin gheeft.
Geve.De menige weet luttel wat thouwelijc in heeft
(35) Oft wat lasten datter in zijn verborgen.
Ongherust. Teerste datter comt.
Gheveynst. Dats tlijf vol sorgen,
Volgen ende vlien dat comter achtere.
Onger. Tenden vanden jare worden sy verwachtere
(40) Ten minsten een kint oft somtijts twee.
Gheveynst. Dan siense soo simpele.
Ongherust. Dan wordense ghedwee.
Die van te voren waren wulps ende prat,
Gheveynst. Dan ghebreeckter dit.
Ongherust. (45) Dan ghebreeckter dat,
Thuys houden heeft meer aen dan sy weten.
Gheveynst. Al voren moeter zijn drincken ende eten,
Cousens ende schoen, lijnen ende wullen.
Ongherust. Salmen een huys stofferen te vullen,
(50) Daer ghebreeckt coetse, bedde ende ander juweelkens.
Gheveynst. Potten, pannen, testkens ende beelkens,
Cuypen, Cesters om schueren om wasschen.
Onger. Als dwijf moet sitten met de kinders in dasse
Adieu heur winninghe, dan wortse cleene.
Gheveynst. (55) Dan moet den Man besorghen alleene,
Dat ten huyse behoort, tsy cort oft lanck.
Ongherust. Daer hy voor t’houwen een kanneken dranck
Hier ende daer met goede ghesellen.
Gheveynst. Daer af moet hy hem spenen ende boomen tellen
(60) Hier ende elders buyten der steden.
[fol. C3v]
Ongherust. Comter benauten.
Gheveynst. Dan rijster onvreden,
Wanneerse pover onversiens comt bijten.
Ongherust. Dan gaen zy elckanderen wijten,
(65) Met vloecken met rampen.
Gheveynst. Met vechten ja met campen,
Ghevende met vuysten den hals vol slaghen.
Onger. Vloeckende dat sy elckanderen oyt saghen,
Om henlieden te bindene in s’Houwelijcx knoop.
Gheveynst. (70) Dan crisschen de kinderen over hoop,
Sy souden wel eten waerder broot.
Ongerust. Dan wenschen sy dickwils om de doot
Als sy hen in sulcke tribuatie vinden.
Gheveynst. Mochten sy hen weder ontbinden,
(75) Sy gaven den Priester wel dobbel saut.
Ongherust. Tis haest ghetrout.
Gheveynst. Dat langhe rout,
Daert jonghe volck seer luttel op let.
Ongherust. Dus varen sy eer zijt weten altemet,
(80) Tdunckt henlieden al botter tot den bome.
Gheveynst. Dan loopense sint Jacobs.
Ongherust. Dan gaense te Rome,
Om te schouwen der armoeden bedrijf.
Gheveynst. Dan blijft verhangen het arme wijf,
(85) Met de kinderen sonder eenich confoort.
Ongherust. Sy en weet niet wat raden.
Gheveynst. Dan te stekene voort,
De hant om te hebben secours.
Ongerust. Gebeurt dat man oft wijf worden jalours
(90) Van elckanderen tot eenighen termijne,
Dats dan pijne boven pijne,
Want sy en ghelooven belofte noch trouwe.
Gheveynst. Spreect den man ergens eenige vrouwe
Oft de vrouwe ergens eenigen man,
(95) Sy moeter mede te doen hebben nochtan,
[fol. C4r]
Al en hebbense dies ghepeyns noch wille.
Ongherust. Jalousie is een quade beeste.
Gheveynst. Tis een fenijnighe spille,
Daer ghy ongherustich sin mede spint,
(100) Den floerschen draet eer in beghint,
Danse somtijts doet in man oft wijf.
Ongherust. In my.
Gheveynst. Jae,
Ongherust. By wat bedrijf,
Toocht my daer af de ghebreken.
Geveynst. Al en saecht ghy maer een jonc man spreken
(105) Tegens een dochter in deuchden in eeren,
Jalousie doet u in quaet bemoeden keeren,
Oft sy met elckanderen hadden te doene,
Oock zijt ghy van u selven wel soo coene,
Dat ghijt sout segghen openbaer.
Ongherust. (110) Icke?
Gheveynst. Jae.
Ongherust. Wat een goet jaer,
Sulck gheveynst herte van desen van dien,
Ghy moecht wel op u selven sien,
Want met u gheveynstheyt verachtelijck,
Sijt ghy den menigen seer schadelijck,
(115) Dwelck de sulcke namels beclagen.
Gheveynst. By wat conditien.
Ongherust. Dat sal ick u ghewagen,
Elckerlijck mach u gheveynstheyt vreesen,
Daer ghy de handelinge hebt vande weduwen, weesen.
(120) Willen sy van uwen regioene spreken,
Dat cont ghy gheveynsdelijck omme steken,
Om niet te scheydene van goede.
Gheveynst. Ick soude last hebben.
Ongherust. Moecht ick so gevroede,
(125) Sulck gheveynst herte, hoement keert oft went,
Die in huysen van ambachten crijgen regement,
[fol. C4v]
Hoorense dan yet dat hen soude schaden,
Sy sullent omee steken ende ontraden,
Om haer eygen baete te ghevruyckene.
Gheveynst. (130) Tis quaet profijt wt den huyse te luyckene
Liever soudickse gheveynst behinderen,
Dan ick liete mijn profijt verminderen,
Al soudense heurlieden droevich lesen,
Ongherust. So moet ghy een gheveynst boeve wesen
(135) Ende een bedrieger daer seg ick u tslot.
Gheveynst. Ende ghy zijt een ongerust sot,
Want wat ghy siet oft hoort, tis al quaet ghedaen,
Al zijnt van saken die u niet aen en gaen,
Selden dat u yemants advijs greyt,
(140) Tschijnt dat ghy hadt tlijf vol wijsheyt,
Maer thooft u vol dwaesheden draeyt,
Makende u selfs sin ontpaeyt,
Dat segghe ick u met woorden coene.
Ongherust. Ghy messegter aen.
Redene een vrouwe. (145) Wats hier te doene,
Schaemt u beyden met uwen voere,
Ghy maeckt de Bruyloft al in roere,
Vertorberende de sinnen van mannen en wijven
Wat heeftmen te doene hier met kijven,
(150) Ghy doet u selven vele schande vrient.
Gheveynst. Wie zijt ghy?
Redene. Redene die tallen spelen dient,
My docht ick hoorde u onredelijck spreken,
Blamerende t’Houwelijck door dit ghebreken,
(155) By u vermont int hooren een grouwen,
De menighe sonder om laten te houwen,
Wt vreesen te comene in sulcken plaghe.
Ongherust. Men siet tghebeurt noch alle daghe,
Van oudt ende jonck duncket houwen,
(160) Meer dan van een oft twee.
Redene. Dat comt by dy,
[fol. C5r]
Dat sy houwen sonder eenich bewijs,
Ende henlieden betrouwen op eygen advijs,
Sonder te nemen raet aen vrienden en maghen,
(165) Oftse elckanderen bedriegen wien salse claghen,
Wanneer sy comen in hinderlijck beschaet,
Sy moeten hebben van datter by staet,
Tsy armoede oft weelde, soet oft suer.
Gheveynst. Den meestendeel comen in slijdens getruer,
(170) Die buyten vrinden raedt om houwen keeren.
Redene. Waert datse huweden inde vreese ons Heer
Ghelijck den Jongen Tobias dede:
Die by Raphaels rade dat is waerhede,
Sara ghecreech, Ragaels dochter schoone.
Ongeru. (175) Die hadde seven mans voor haren persoone
De welcke mans door tsvyants bestoken,
Deen voor dander naer den hals wert ghebroken,
Dies bleef Sara suyver van henlieden onbekent.
Geveyn. Soude den Bruydegom so werden geschent
(180) Liever dan te comen in sulcken bestaene,
Ick soude hem raden niet te bedde te gaene,
Soude hy in vreesen zijn van sulcken dangiere.
Redene. De wrake des Heeren is menighertiere.
Ende sijn wercken zijn ongrondich.
Ongher. (185) Wat was cause der plaghen?
Redene. Haerlieder begheerte sondich,
Want sy Sara naer den simpelijcke heessche,
Begheerde wt ghenuchten van vleessche,
Meer dan wt liefden oft ter Gods eeren.
Gheveynst. (190) Bruydegom ghy moet u tot liefden keeren
Tot uwer Bruyt naer edel bevel.
Ongherust. Hoe vant Tobias Sara?
Redene. By den Enghel Raphel,
Die leyde hem tot der schoonder rooden mont.
Gheveynst. (195) Volchde hem niemant?
Redene. Jaet.
[fol. C5v]
Ongherust. Wie?
Redene. Sijnen hont,
Dwelck is trouwe gheduerich te verstane,
Aldus behoort elck eerlijck ten Houwelijck te gane,
Inde vreese des Heeren tis zijn ghebot.
Gheveynst. (200) Wat verstaet hem Raphael?
Redene. Den Medecijn Gods,
Dese die leyde Tobias over den wech,
Die by den rade van s’Enghels ghesech,
De schoone ghecreech alsoo hy hem riet,
(205) Tot eender huysvrouwe.
Ongherust. Doet ons bediet,
Hoe dorste Tobias tot eenen wijve,
Sara nemen de schoone van lijve,
Daer sy ghehadt hadde der mannen sevene,
(210) Die alle gherooft waren vanden levene,
Ende by den vyandt den hals ghebroken
Twas een stout bestaen yet ghesproken,
Dat hijse tot eenen wijve begheerde.
Redene. Inde vreese des Heeren dat hijse aenveerde,
(215) Niet om de ghenuchte van vleessche sinnelijck,
Noch om haer schoonheyt, mer om te zijne gewinlijc
Ter Gods eeren generatie ende glorie,
Oock bijden rade des Engels, de welcke hem
Raet gaf om de vyant te verjagene.
Gheveynst. (220) Schaemde ick my niet so veel te vragene,
Inde presentie van al dees lieden,
Ick wilde wel weten het gheschieden.
Oft Tobias Sara de schoone dracht,
Als hije getrout hadde den eersten nacht,
(225) Bekende naer des Houwelijcx maniere.
Redene. Tobias dispenseerde der nachten viere,
Eer dat hy verkeerde by Sara natuerlijck,
By den rade des Enghels, daer hy gheduerlijck,
Altijts naer dede alsoo hy hem beval,
[fol. C6r]
(230) Sghelijcx sal den Bruydegom.
Ongherust. By gheere hy en sal,
Men souts hem schandelijck wesen en blamere,
Sou hy met zijn Bruyt wesen in een camere,
Ende heur dan met zijn een vergere.
Redene. (235) Twas d’Engels bevel, om belet van ergere,
Hadde Tobias niet gedaen naer s’Engels woort,
Den vyant hadde hem als dander vermoort,
Maer om dat hem Tobias voechde
Naer d’Engels raet, dwelck Gode genoechde,
(240) Dieshy van Gode gratien ghewan,
Seer menichvuldich.
Gheveynst. Wat dede hy,
Dat hy vanden vyandt creech bevrijdinghe.
Redene. Den eersten nacht lach hy bedinghe,
(245) Dwelck ghebet tot in den Hemel clam.
Dat Gode bequaeme was ende danckbaer nam,
Ende hem beschermde voor tvyants dangier.
Ongherust. Climt bedinghe opwaerts?
Redene. Als wieroock int vier,
(250) Int barnen als roock vol rieckende guere,
Climmet opwaerts door tviers natuere,
Sghelijcx climpt bedinghe wt liefden heet,
Tot Godt almachtich.
Gheveynst. Van dien bescheet,
(255) Doet ons David in zijnen Soutere.
Ongherust. Sijt ons van Tobias een coutere,
Van wat gratie hadde hy tgheval,
Den tweesten nacht.
Redene. Int ghetal
(260) Der Patriarcken, so wert hy gheschreven
Als Abraham, Isaac ende Jacob int leven,
Ghelijck van hem de Schriftuere belijt.
Gheveynst. Den derden nacht.
Redene. Wert hy ghebenedijt
[fol. C6v]
(265) Van Godt den Heere ende Sara mede,
Ende zijn saet door die vierighe bede,
Die van hem tot Godewaert is gheschiet.
Ongherust. Den vierden nacht.
Redene. Den Enghel hem riet,
(270) Den visch dien hy hadde binnen zijnen behoede,
Dat hy daer af die levere barnen soude,
Dwelck den vyant niet en mochte gheluchten,
Gheheeten Aesmodeus.
Gheveynst. Ja soo.
Redene. Hy moeste vluchten,
(275) Die reucke van dien was hem te sterck.
Ongherust. Secht van dien tbediet.
Redene. Al tghewerck,
By den mensche ghedaen op deertsche dal,
Moeten ghedaen zijn gheheel ende al,
(280) Met een bernende herte in Gods liefde,
Gode altijts vreesende de ongheriefde,
So sal hy blijven wt tsvyants macht.
Gheveynst. Heeft vreese met bedinge sulcke cracht,
Sot zijnse die vreese ende bedinghe versteken.
Redene. (285) Het is aen Tobias ende Sara ghebleken,
So ghy ghehoort hebt naer der Historie,
Die waerachtich is.
Ongherust. Hebt in memorie,
Bruydegom ende Bruyt sulck als ghy hier hoort
(290) Leeft in de vreese Gods eendrachtich voort,
Bemint elck anderen ende Godt al boven.
Gheveynst. Die Godt vreest sal Gode loven,
Ende tot quaetheyt, niemant plucken noch teesen.
Redene. Salich zijnse alle die Gode vreesen,
(295) Ende in zijn weghen wandelen seyt de Psalmiste.
Onge. Tlabeur uwer handen en sal niet gaen te quiste,
U eten sal salich zijn ende u sal wel gheschien.
Redene. Ende u huysvrouwe noch boven dien,
[fol. C7r]
Sal als den wijngaert druyve liefmoedich,
(300) Met vruchten tuwaerts zijn overvloedich,
Maer liefde moeter zijn ghevonden,
In u beyden ghelijck den wijngaert ghebonden,
Om den vasticheyt somen siet ghemeene.
Gheveynst. Ende alle u kinderen groot en cleene,
(305) Die u den Heere toe sal voeghen,
Worden u tot uwer Tafelen ghenoeghen,
Ghelijck als een nieu plante der olijven
Sullen sy opwassen ende oock beclijven,
Van deuchden in deuchden tot allen tijt.
Redene. (310) Siet hoe den mensche wort ghebenedijt,
Die Gode vreest, eert ende bemint.
Ongeru. Bruygom ende Vrou Bruyt redene versint
Thouwelijck dient eendrachtich inder liefden gebruyc
Gheveynst. Ghelijck twee honden aen eenen bant,
(315) Die schoone zijn, als deene dander dwaet.
Redene. Gheveynstheyt van herten altijts versmaet,
So sal ongerust sin van u vervremen:
Gheveynst. Hier mede dat wy oorlof nemen,
Wilt ons spel stellen in u ghedenckenisse.
Redene. (320) Ontbeyt ick moet eerst doen beschinckenisse
Want die u wil houden hem dient ghesinne.
Ongherust. Sult ghy giften.
Redene. Pays ende minne,
Twelck is een gifte weerdich te zijn ghepresen.
(325) Om salich te houdene.
Gheveynst. Wat Katte oft Hont.
Redene. Die moeter oock wesen,
Sal thuyshouden te vollen zijn ghestoffeert.
Ongherust. Dit is tuwer eeren ghefantaseert,
(330) Ende nieu doen stellen by een u vrient.
Gheveynst. Edele, wijse reyn gheingient,
Wilt danckelijck nemen ons deuchdelijck meenen.
Redene. Ten is niet gedaen tot yemants vercleenen
[fol. C7v]
Dat kenne den Heylighen Gheest die u bevrijde,
Mits der heyligher drie santinnen beyde.
Continue
Een Tafel-spel van twee Personagien,

Den eenen een Schipper, ende heet Iaep selden thuys:
Ende comt eerst voort.
VOorwaer met schoon Weer isser menich verblijt
Als Schippers, die de Zee moeten ghebruycken.
Ende d’ander een Boer heet Iasper
goet-bloet.
Een Lantman verheucht hem oock inden soeten tijt.
Schipper.
Voorwaer met schoon Weer isser menich verblijt.
Boer.
(5) En meest alle Menschen int tswerelts Crijt
Sietmen met goet Weer het Herte ontluycken.
Schipper.
Voorwaer met schoon Weer isser menich verblijt
Als Schippers, die de Zee moeten ghebruycken.
Boer.
Met schoon weer wassen alle Cruyden, die seer lieflijc ruycken
(10) Als Coren, Wijn, Oly, ende alderhande Fruyt
Ja met schoon weer seer aerdich en lustich spruyt
Alderley Cruyt,, datmen wt der Aerden siet wassen.
Schipper.
Ende een Schipper moet op zijn werck passen
Als hem die Zee komt verrassen,, en loopt over thooft
(15) Daer is menich Boer die dat niet en ghelooft
Oock worter menich berooft, van Lijf en Leven,
Die door quaet weer en wint comen in sneven
Dus mach een schipper wel beven, alst quaet weer begint.
Boer.
Wel, Seylen de Schippers niet altijt voor de wint
[fol. C8r]
My dat ontbint,, op goeder Trouwen:
(20) Alst quaet weer is of inde wint,, wiltet my ontfouwen
Legghen sy dan niet behouwen,, in een goede Haven.
Schipper.
O neen: met quaet weer moeten de schippers aldermeest slaven
En verwachten Gods gaven, tsy nacht of dach.
Boer.
Seylt ghy by Nacht mee?
Schipper.
Jae, alsmen t’Seyl voeren mach,
(25) Hoort na tgewach, wat een Schipper moet besuyren
Mach hy t’Seyl niet voeren t’eeniger uyren
Hy moet even wel stuyren,, als een vroom quant.
Boer.
Ic meynde ghy waert by nacht met het schip aen lant
Ende maectent aenden Cant,, om een Boom vast
(30) En dat ghy u Seylen in naemt met een staende Mast,
Dan wat ghegheten, ghebrast, en u hongher geblust
En voort gaen legghen slapen op u Nacht-rust.
Op dat ghy smorghens lust,, in u werc hebben sout.
Schipper.
Ho neen, een Schipper moet altijt wesen even stout
(35) Ist warm of Cout,, hy en moet niet schromen
Als hy in Zee is, mach hy tot zijn wil aen lant niet comen
Om zijn Schip aen boomen,, vast te maken.
Boer.
Wel, slaept ghy dan nemmermeer, moet ghy altijt waken
Wilt mijn de saecken,, te recht verclaren.
Schipper.
(40) Meest alle schippers, stuyrluy, of die voor knecht ooc varen
Of niet heel slecht en waren,, die houden quartier, dan
Slaep de Schipper, so waeckt de Stuyrman,
Siet, dat isser die manier van ick segt u pat.
Boer.
Wat is daghelijcx u Handtwerck? segt my nu dat?
[fol. C8v]
(45) So sal ick u oock wat, van t’mijn vertellen.
Schipper.
Ick doe als ander Schippers of Bootsgezellen,
Die haer Schepen toestellen, om een Reys te beginnen
Want by der Zee moet ic mijn Cost winnen
Dus heb ick mijn sinnen,, daer toe ghekeert.
(50) Want ick heb van mijn leven anders niet gheleert,
Oock niet geuseert,, dan Zee-varende dinghen.
Boer.
En ic gae dicwils achter die Ploech een Liedeken singen
Om den tijt deur te bringhen, met vrolijcheyt
Want Lantwerck is grooten Arbeyt
(55) En ick moet zijn bereyt,, om Tlant te bouwen snel
Ploeghen en Egghen, wiltet onthouwen wel
Dat van sweet gaet douwen tvel,, somen dicwils siet blijcken
Ooc dorsschen en wannen, ende diergelijcken
Delven en dijcken,, is mijn Neeringh quansuys,
(60) Maer Schipper: hoe hiet ghy?
Schipper.
Ick heet Jaep selden thuys,
Tsy Hulck oft Buys,, ick bender bedreven op.
Boer.
Bylo Schipper, hoe cont ghy ooc gheven,, op
Als ghy hebt geheven, op, weet ghy wonder te couten.
Schipper.
Ick waen ghy kent ooc wel Veeren die bouten.
(65) End’ u verstouten,, als ghy begint te praten
Maer hoe heet ghy? wiltet mijn weten laten?
Op dat wy malcander niet en haten, mer blijven even soet,, vroet,
Segt my uwen Naem doch?
Boer.
Ick ben gheheeten Jasper Goet-bloet
Die metter spoet,, moet loopen en Jaeghen
(70) Om t’hoy te halen met Peerden en Wagen
Want die schoon Somersche dagen,, moetmen nemen waer
[fol. D1r]
Alst dan schoon Weer is suyver ende Claer
Moeten wy meest allegaer,, neerstich arbeyen
Want dan isset tijt te Hoyen te mayen:
(75) Noch moeten wy ons bereyen,, om t’Coren te crijgen in:
Wy snijdent en latent droogen: verstaet den sin
En tot ons ghewin,, halen wijt thuys seer bout.
Maer Schipper, waer vaert ghy al.
Schipper.
In Noor-weghen om Hout,
Of in Spaengien om Sout, twelc men daer veel laen
(80) Wy brengen daer ooc wel Vijghen Rosijnen en Suycker van daen
En ooc den Edelen Traen die Spaensse Wijn.
Boer.
Dat is seker seer hups ende fijn:
Nu segt doch mijn: waer hebdy lest gheweest?
Schipper.
Dat sal ick u seggen smaect wel den Keest.
(85) Met blijden Gheest,, coem ic van Danswijck
Daer nam ic een vracht aen van een man, hiet Hans rijck
Die ons by gans dijc, veel goet in gaf by hoopen schier.
Boer.
Wat gaf hy u in?
Schipper.
Rogh, Tarw’, Peck, Teer en Jopen-bier,
Om te vercoopen hier,, was zijn begheeringhe:
(90) Want t’is een Coopman van zijn Neeringhe,
Die zijn hanteeringhe,. seer wel can doen.
Noch hadden wy As, Vlas, Hennip, en ander Goen,
Ick seght u seer coen,, vry sonder faelen.
Boer.
Wel, hoe groot is u Schip dan, dat ghy dus veel gaet verhaelen,
(95) Cont ghy dit altemalen, in een Schip wel voeren?
Schipper.
Men mach seker wel segghen plompe Boeren
Of slechte Loeren,, hebdy u leven geen schepen gesien?
[fol. D1v]
Boer.
Wat, wort niet quaet: maer wiltet my bedien
En hier voor dese lien ontdecken bloot.
Schipper.
(100) Maer mijn Schip is wel twee hondert Last groot
Behalven t’boot,, onthout wel desen.
Boer.
Gans Peert, wat een Schip moet dat doch wesen?
T’moet zijn ghepresen, boven Heyngst of Ruyn.
Hoe heet dat Schip?
Schipper.
Het is gheheeten wilde Fortuyn
(105) En tis wel bruyn,, van Peck en Teer.
Boer.
Ja wat sulcke Schip, ick verwonder my seer,
Hoe langher hoe meer: want ick haddet niet ghedocht
Maer schipper, hoe veel Landen hebt ghy wel besocht
Laet het hier zijn ontknocht, ter Eeren den Prins van Orangien.
Schipper.
(110) Ick heb geweest in Engelant, Schotlant en Britangien
In Vranckrijck, Spaengien, en Anthelazijen
In Canarien, Indien ende Lombardijen
Ja Italien, Turckijen, heb ick ooc al bekeecken
En ic was noch te Mallagum binnen twintich weken
(115) Daermen met soeten treken,, veel Sotten broet
En ick vaer dicwils te Calis met een goeden moet,
Daermen metter spoet,, veel Volcx siet varen,, nu
Ende noch zal ick al meer verclaren,, nu
Hoe dat wy waeren,, schu, voor die wilde Yeren,
(120) Als wy onse Schip voor by Yrlant ginghen stieren
Want wy hoordense tieren,, met grooten hoopen.
Noch heb ick geweest in Yslant, ic moetet u ontknoopen
Noch daermen veel vis verkopen,, te Bergen in Noorwegen
En noch meer ander steden, ten diende niet verswegen,
(125) In Oostland gheleghen, ick zeght u autentijck,
Als te Ry, te Revel, Narvel en dierghelijck.
[fol. D2r]
Ja Denemarcken, Swedenrijc, ic hebber geweest,, al
Te Conincxbergen, Dansic, de Pomerse steden meest,, al
Met blijden gheest,, al, sonder verdrieten.
Boer.
(130) Maer Man ghy mocht seker wel Jaep selden thuys hieten
Ghy moet het varen en vlieten,, vroech hebben begonnen.
Schipper.
Ja ick hebber al mijn Leven mijn kost me gewonnen
Want ic worden wtgesonden,, doe ick noch cleyn was.
Boer.
Leven u Ouders noch, zegtet hier int ghemeyn,, ras
(135) So zal u een reyn Glas,, in u huys zijn geschoncken.
Schipper.
Mijn Vader is al lang doot, hy is inde Zee gedroncken
Het Schip is gesoncken, doe blevense allegader
Ic verloor daer ooc mijn Broer mijn Bestevader
Ende ten diende met my niet naerder (ghelooft dat vry)
(140) Daer waren noch meer Schepen by
En daer wasser een die berchde my, doe onse schip bleef
Want ick lach daer op een groote Planck en dreef
Al met mijn Neef, daer quam ooc niemant anders of.
Boer.
Hoe veel bleeffer daer?
Schipper.
Wel vijfentwintich.
Boer.
O dat is te grof:
(145) Wilt ghy u Hof,, niet liever houwen inde stee
Darfdy noch wel comen inde Zee
Sorcht ghy niet mee, voor sulcken ongheval.
Schipper.
Neen ick: Mijn dunckt ghy spreect al waert ghy mal
Meynt ghy dat ick sal,, daerom vander Zee blijven,
(150) Maer leven u Ouders noch met gesonde Lijven?
Wilt mijn gherijven, en dat doch segghen.
[fol. D2v]
Boer.
Ick salt u met Reden wel wtlegghen:
Ploeghen en egghen, was ooc hun werck,
Maer sy zijn al over lang begraven inde Kerck,
(155) Int swerelts perck, heeft hun die Doot bedorven
Maer ick hope sy hebben Gods Rijck verworven
Want sy zijn ghestorven,, al eerlijck op haer Bedde.
Schipper.
Wel, vreest ghy dan niet, hoort wat ick redde
Als ghy (so ick wedde) op u Bedd’ wilt gaen slapen
(160) Sorcht ghy niet dat u die Doot daer ooc sal betrapen
En u verknapen,, in corter stont.
Boer.
Ja, maer tis een ander dinck, daer de schepen gaen te gront
En so met een ghezont,, hert te sterven.
Schipper.
Ist niet alleens, of wy thuys zijn, of buyten lants swerven
(165) Want die doot can ons bederven in een oogenblic
Hy can over ons comen als een Valstrick
Daerom segh ic,k, al sonder lieghen
Wy en moghen Gods hant niet ontvlieghen
Of hem niet bedrieghen,, in gheender manier
(170) Maer segt mij Doch: waerom comt ghy nu hier?
Wilt mij dat fier, met Reden ontdecken.
Boer.
Dat zal ick wel doen, al sonder ghecken
Mijn sinnen die strecken,, al ben ick wat Cael
Hier een Present te schencken int generael,
(175) Dese Heeren principael, die hier sijn gheseten
Maer waerom comt ghy hier? latet mijn oock weten
En wilt u Secreten,, hier laten hooren.
Schipper.
Dat sal ick doen, om Vreucht te oorbore
Om dat dees Heeren vercore, haer souden verheugen
(180) Soo coem ick oock met een Present al sonder leughen
[fol. D3r]
Na mijn kranc vermeugen,, ben ick daer toe bereyt
Maar wat hebt ghy voor een present, latet zijn verbreyt
Oock sal u t’bescheyt,, van t’mijn worden verclaert.
Boer.
Het mijn dat is gheheeten welvaert
(185) Die int gantsche Lant vermaert,, wel is dienende.
Schipper.
Welvaert moet haer Godt zijn verlienende
Soo ick ben mienende,, als nu ten Tijen
Maer t’mijn is Neering om elcx verblijen
Ick moetet belijen, hier int ghemeen
(190) Want de Zeevaert brengt Neeringh na mijn Reen
Die haer gaet verbreen, in alle Landen.
Boer.
En de Lant-luy moetent beslaven met haer handen
Daermen in t’swerelts waranden,, wel of vaert.
Rogh, Tarw’, en alle ghewasch, twort u geopenbaert
(195) Sy moetent expaert,, bewerckende zijn
Maer God geeft den wasdom, dit moetmen bemerckende zijn
Want hy wil ons sterckende zijn,, allegader hier.
Schipper.
Ja, wy moetent al hebben vanden Hemelschen Vader hier
Door zijn Godtlijcke Ader, hier,, op der Aerden.
Boer.
(200) Wel, Laet ons dan als wijse Vermaerden,
Met ons Presenten vol waerden,, t’geselschap versoeten.
Schipper.
Wel, wy moesten haer int Eerstne groeten
Om te beschutten ons boeten,, met moeden bly.
Boer.
Wel aen, gaet ghy voor, ick volch dy
(205) Soo meughen wy, onse dinghen voleynden
Dat wy hem schencken, moet Godt haer seynden.
Schipper.
Ghegroet moet ghy zijn (ghy Edele Heeren)
[fol. D3v]
En al die hier eendrachtich zijn verzaemt:
Godt wil u sparen in deuchden en Eeren
(210) Door syn Gratie end’ goetheyt zeer wijdt befaemt.
Boer.
Hy die een Heer boven al is ghenaemt
Moeten wy eeuwich Loven en Prijsen,
Want al wat wy saeyen ongheblaemt
Dat gheeft hy den wasdom, om ons te spijsen.
Schipper.
(215) Dies moetmen hem altijts eer bewijsen
En hem loven en dancken van zijn miltheyt goedich.
Diemen noch daghelijcx wt hem siet rijsen
Mits dat hy zijn Volck ter Zeevaert is behoedich.
Boer.
En te Lande geeft hy zijn vruchten overvloedich
(220) Door den heeten Sonneschijn en zoeten Regen
Soo wasschen alle Cruyden zeer voorspoedich,
Door zijn miltheyt en Godtlijcke Zeghen.
Schipper.
Mijn Heeren t’moet al van Godt zijn vercreghen
Wat Wy behoeven in swerelts endt:
(225) En ick ben een Schipper: verstaet het te deghen
Ick schenck u Neeringh tot een Present.
Boer.
En ick schenck u welvaert seer Excellent
Maer men moetet vanden Heere ontfanghen
Dat zelfde (prijns ick) is u wel bekent
(230) Dies wy wt Jonsten hier comen gheganghen.
Schipper.
Nae u gheselschap hadden wy groot verlanghen
Sonder verstranghen,, om vreught te bedrijven.
Boer.
Ghy Heeren, wilt u tot vreuchde verstijven
Sonder Vechten of Kijven,, met zoet accoort.
Schipper.
[fol. D4r]
(235) Ghy Heeren, al tsamen doch vreuchd’ oorboort
Laet alle druck zijn versmoort,, met blijden gheeste.
Boer.
Wy hebben u Neeringh en welvaert geschoncken in u Feeste
Voor minst en meeste,, met soete Zeden.
Schipper.
De Zeevaert brengt Neering in alle landen en steden
(240) Dat machmen met reden,, bewijsen seer
Deen Lant mach dander niet ontberen, dat weet de Heer
Dus moetmen ginssen weer, met Schepen varen doch.
Boer.
En t’lant te bouwen, brengt welvaert sonder bedroch
Daerom moet ick noch,, dit gaen ontfouwen
(245) Godt geef dat ghy Neering en Welvaert lang moet houwen
Binnen dees lantsdouwen,, waert een gratie.
Schipper.
Weet mijn Heeren tot deser Spatie,
Dat wy’t sonder Arguatie hebben bedreven.
Boer.
Al ist wat slecht en recht, wiltet ons vergheven
(250) Mijn Heeren verheven,, wie dat ghy zijdt.
Tis wt Jonsten begrepen, hout vreed’ altijdt.
Continue

Een Tafel-spel van een Lants-knecht die teghen zijn eyghen schaduwe vocht.

HY die crachtich en machtich is in alle zijn wercken
Wil u verstercken ghy jonstighe natie
Met zijnen geest, aldermeest in alle percken
So dat ghy moecht mercken zijn goede gratie
(5) Dus ghy Heeren mijn salutatie,
Daer ick u in dese statie mede coem besoecken
Ick ben die Lants-knecht met die langhe broecken
Sweeren en vloecken can ick by gans doot
[fol. D4v]
Pots Iongeren pots darmen kleyn ende groot
(10) Gants bier en broot pots marter mede
Maeckt hier yemant eenige onvrede
Met eenen snede hou ick hals ende beenen af,
Mijn Heeren al spreeck ick dus stout ende straf,
Weet dat mijn geblaf u niet en sal letten,
(15) Maer wist ick yemandt die u woude verpletten
Ick woude voor setten mijn lijf ende hals
Met dit geweer tis duytsch of wals
Want van als weet ick mijn te gheneren,
Met slach-sweerden houwen, steken met speren,
(20) Wie sou mijn deeren ick die vechten mach
Ick woude ick yemant soo vroom sach
Die my met een slach dorst beseffen
Hey by gans lap hoe sou ick hem treffen,
Maer mijn keffen en sout hem niet doen,
(25) Maer mijn handen moesten hem spoen,
Stout en coen sonder verschricken
Met die deegen hou ick in stucken
Balcken seer dicken, ja een voet int viercant
Mijn feyten zijn kundich door’t gheheele lant
(30) Noyt ben ick met schant te rugge geweken
Met spietsen weet ick meesterlijck te steken
Ick wert gheleken by hans onversaecht,
Die had laest twee Lans-knechten wtghedaecht
Sy werden ghejaecht als rotten die vlogen
(35) D’een verloos zijn Neuse d’ander zijn oogen
Alsulcke tooghen, weet ick oock te strijcken
Ic ben geen man die lang sal prijcken
Eer zy toe kijcken ben ickse opt lijf
Laest had icker een deel voor te weten vijf
(40) Die my seer stijf quamen aen gedronghen
Maer ick was wat aen d’een zy ghespronghen
Lever en longer hoe ginc ick mijn weeren,
Ick en stont niet als die eerst leeren
[fol. D5r]
Maer haelden veel eeren tot mijnder lof
(45) Drie mannen sloech ick seven armen of,
Twas te grof tot haer ongeminne
Die vierde cloofde ick het hooft tot die kinne
Ten brocht gheen minne tusschen ons beyden,
En die vijfde moestmen noch geleyden,
(50) Die creegh int scheyden sulcken klop
Achter over zijn rugge tot voor over zijn cop
Diet steeckt in zijn crop tot alle tijden,
Somma zy quamen alle in groot lyden
Die tegens mijn strijden, als ick maer wilde
(55) Ic weet oock meesterlic te vechten metten schilde,
Als een gilde rustich om te gaene,
Zo dat mijn elck moet ruymen de baene
Waer ickse coom aene, ofte aenvaerde
Ick doese oock tuymelen vanden paerde
(60) Op de aerde somtijts dosijnen of daer by
Souder yemant kampen tegens my
T’waer beter dat hy een half iaer te veuren
Hem bedocht wat hem soude gebeuren
Sonder treuren slaghen by hopen
(65) Niemant blijft ongeraeckt dan diet ontlopen
Ick gaese ontslopen doort hertich nijpen,
Sulcke grepen weet ick oock te grijpen,
Datse pijpen gelijck een gebraden kat
Als ickse maer eens hebbe gevat,
(70) Zo moetense plat liggen int leste
Mijns gelijc vontmen noyt int oost noch int weste
Ick ben die beste van alle te samen
Want niemant zo kloeck die mijn kan beschamen
Al waert datse quamen wt Switser lant
(75) Die welcke van vechten hadden goet verstant
Noch comense in schant als ickse besoeck,
Dan laetst viel my een veel te kloeck
Die had een witte doeck op haer bolleken
[fol. D5v]
Ick stormde ick wridselde met haar molleken,
(80) Maer int holleken moest ick het verliesen
Ick huppelde eerst lanck gelijck de miesen,
Tanden ende kiesen quamen te gare
Help Heere God wie staet doch dare
Ick crijgh schier vare, och dorst ick krijten
(85) Eylacy mijn dunct hy wil mijn smijten
Ic moet mijn vermijten gans koeyen keese
Blijft hy hier noch lange, van grooter vreese,
Tis best dat ick leese dat hy mach wijcken,
O Heere, o Heere laet doch u ionste blijcken,
(90) Ende maect dat hy gaet strijcken op der straten,
Maer wat ick veel bidde ten mach niet baten,
Ick blijf verwaten, door vreese vast,
Ay siet doch siet, hoe is hy gewapent ende geharnast:
Vlus crijgh ick een tast op mijn bollement
(95) Ic wil hem vragen hoe hy hier comt ontrent
Vrient wie heeft u gesent doetet mijn weten,
Ic begeer ooc segt toch hoe zydy gheheten,
Zo mach ich vergeten die angste groot
Ic sorch hy sal mijn noch brengen ter doot
(100) In grooter noot was ick mijn dagen
Nu tsa tsa wat wil ick veel clagen
Hier vallen noch slagen by mijnder zielen,
Siet toch siet altijt is hy mijn op die hielen,
Gans potten en platielen dat is te stout
(105) Ic rade u vrient dat ghy u handen hout,
Want ghy sout het moeten geven verloren
Nu nu zydy zo coen van moeder gheboren,
Zo comt mijn van vooren eens te velde,
Ick sal u t’hooft cloven met ghewelde
(110) Als ick vloeck en schelde so moechdy beven
Tsa dats u een slach van boven ghegeven
Ick beneem u t’leven al waerdy eens zo fel
Gans longeren dat ontsprongdy wel
[fol. D6r]
Maer ick sal u noch snel ter Aerden doen zijghen
(115) Hey dats van onderen ten baet gheen swijghen
Ghy sult slaghen crijghen of ghy sultse schutten
Byden doot hoe begonst hy daer te dutten,
Segt arme blutte,, hoe smaeckt u datte,
Her jo romp slomp daer crijghdy noch watte,
(120) Al waerdy katte ghy en souts niet ontcomen
Ja smijt ghy weer dat en sal u niet vromen,
Ick sal niet schromen noch zijn vervaert
Hey gans Iongeren hier heb ick een Hellebaert
Zijt nu beswaert ghy comt vande benen
(125) Ey siet toch siet hy heefter oock al eene
Wat moechdy meenen ghy vuyle katijf
Wacht u, daer crijght ghy een steeck int lijf
Ick stiet seer styf maer t’ginck niet deure
mijn dunct hi is gepansert van achteren tot vuere
(130) Ick val te leure als een arm clappere
Bylo mijn Heeren al is hy gheen snappere
Hy weet soo dappere, te doen zijn keere
Zo ras hef ick niet op hy is me in de weere
Smijt ick meere, hy doet oock alzo
(135) Siet hoe lustich springt hy als een Molenaers vlo
Neen neen bylo meendy mijn so te verlacken,
Pots marter dats op u kinnebacken
Harde smacken doen wel leeren, men seyt
Hey dats weer aen niet langhe ghebeyt,
(140) Ick doe aen u een feyt, al ben ick teder
Och lacy ocharmen daer leg ick neder
Tsa nu wil ick u weder toe comen met mijn poock
Ja ia wat wil hier zijn legdy daer oock
En maeckt gheen roock segt zydy ghewont
(145) Dats recht u loon ghy swerte hont
Gaet loopen terstont, of ick iaech u van hier
Ja durfdy noch blijven staen by gans fier,
Ghy groote gier ick coom u weder aenboort
[fol. D6v]
Segt toch wie zydy met een woort
(150) Eer wy rechte voort weder beginnen,
Sydy den vromen Ogier quaet om verwinnen
Al costent mijn sinnen ghy crijght den prijs
Of zydy den grooten Roelant maket mijn wijs,
Of Malegijs vol alder toverijen,
(155) Diemen nauwelijcx wist te bestrijen,
So wil ick mijn vlijen met u te compareren
Of zydy Alexander wiltet mijn doceren
Die tot zynder eeren die gantse werelt bedwanck
Of zydy Herculus seer moedich van ganck
(160) Die Centaury met cranck eertijts was machtich
Of zydy Jason vol sterckten crachten
Ten waren warachtich gheen stomme personen
Nu spreect doch en wilt u int werck verschonen
Of men sal u hoonen voor alle te gader,
(165) Ick ben dat ghyt weet dief noch verrader,
Maer een vroom daeder in alle mijn wercken
Segt my toch zydy Samson die stercke
Zo wil ick u int perck niet comen te velt
Of zydy Goliadt die groote vroome helt,
(170) Die op zijn ghewelt een kamper wtdaechde
Maer David voor hem niet versaechde
Soot Godt behaechde ginc hem toe met betrouwen
End’ heeft den groten Gygant t’hooft af gehouwen
Dit salmen ooc noch aenschouwen coem ick u aenboort
(175) Wat segt ghyer toe spreect ghy niet een woort,
Ic werde verstoort ende lope schier over dweers
Seker de mont sal u zo lange deuren als den neers,
Of zydy by de keers niet te spreken man,
Zo wil ick liever morgen comen en vragent u dan
(180) Want ick en kan als nu toch geen woorden crijgen
Ick sorch ghy sult heel wennen tot swijghen,
Gans paerde Vijghen noyt sulcken confuyse,
Wel vrienden houdy hier verraders in u huyse,
[fol. D7r]
Och had ick een luyse hy most inder assen
(185) Ja ia seker quant legdy op u verrassen
Ick wedde ick sal bet passen op u handen
Bayt sal icker noch moeten uyt scheyden met schanden
By gans tanden zo blijf ick in rouwe,
Hout doch stal en geeft mijn de hant op trouwe
(190) Wonder ick hier aenschouwe noyt sulcken sticke,
Ey siet toch siet hy begeert alzo wel pays als icke
Wat vreemde quicke comt mijn noch vooren
Met oorlof vrient laet mijn nu hooren
Waer zydy geboren, noemt mijn de stede,
(195) Hach hach hei hy heeft inde hant oock mede
Den hoet gerede, hy is van edelen stamme
Ick sie wel u Vaer was stier noch ramme
Noch ghy hebt noyt mamme van een stier gesogen
Tsa nu drinck ick u pays toe met groote togen
(200) Hier voor den oogen, eer dat wy scheen
Ontbeyt wat is ditte hy heefter ooc al een
Wel ick ben te vreen drinct den uwen
Ick hebbe hier alzo veel als ick mach stouwen,
Mach icket door douwen ick drinck zo dicke
(205) Hey dats u voor, waer na stae icke,
Siet daer neemt mercke hoe ickt wt lappen,
Tsa tsa Waerdinne ghy moet noch eens tappen,
Hoordy niet clappen een kanneken clincken
Dat ghy weet, Lanst ick sal u toe drinchen
(210) Wilt niet dincken dat ick u sal na dragen
Dat ghy my alzo dapper hebt geslagen
Ick was weert mijn dagen by geen lansten te comen
Maer ick sal u prijsen tot uwer vromen
Tsa sonder schromen ick brenge u weer an dan,
(215) Siet daer siet hy maect ooc de kan wan
Wat dunckt u daer van, man ist niet vanden moyen
Igo slocker hals ghy cont ooc wel poyen,
Ghy laetse doorschoyen, met droge lippen,
[fol. D7v]
Wel aen ick brengt u nu op de nagel te stippen
(220) Metten duym te knippen, zo ick ben gewoone
Tsa tsa dat is u voor al costent een croone
Siet siet hoe schoone weet hy dat wt te vegen
Snyt en knipt nu mede zo ist te degen
Laet blijven verswegen twist en kijvagie
(225) Longer gaten ick crijch in mijn beenen coragie,
Ick moet als een pagie, eens dansen ter stede
Ey siet doch siet hy huppelt oock mede
Mijn dunct inder waerheden ghy al om zijt
Ick seg tis iammer dat ghy stom zijt
(230) Want ghy niet dom zijt in alle u beginnen
Ick duchte wasser met dansen prijs te winnen
Ter Cameren binnen na ick aenschouwe
Ghy hardet immers zo lange als ick souwe
By mijnder trouwen ick heb aen u geen verhal
(235) T’ian siet eens hoe ick nu springen sal
Ja ia condijt ooc al, besiet desen quant
Siet daer dat zijn twee simpelen met arriere brant
T’ey dubbelt ick cant al gelijckelijck
Die vijf passen weet ick zo rijckelijck,
(240) En practijckelijck, of te meten
Ic weet noch niet maet, hoe dat ghy zijt geheten
Dat ghy sout weten als ick doe nu
Hey dats weerom siet vry gau toe du,
Ic wert niet moe nu, al dans ick noch zo vele,
(245) Met vier sprongen ben ick over die dele
Al costent mijn kele, siet hy weet de dingen, ooc
Helpt gans plancken hoe sacht condy springen, ooc
Ist op u kous voetelingen ooc, ick peys wel raet
Wil ick u seggen Cosijn ghy hout geen maet
(250) Want ghy staet met allen zeer bot
Hoe na sout ghy wel maken den sot,
Met een marrot en kappe met bellen,
Daer ooren aen zijn van anderhalf ellen
[fol. D8r]
Ick salder u een bestellen ontbeyt slechts te morgen
(255) Maer ghy draecht zeer rustich den geest verborgen
Datmen treuren noch sorgen, an u mach mercken
Zo boertelijck en soetelijck weet ick te wercken
Daer ick ter percken come ontrent
Datse moeten lachen die daer zijn present
(260) Soo aerdich en jent hou ick mijn fris,
Maer ick vertreck nu dat hebdy ghewis
Oorlof mijn Heeren siet wat wil dit beduyden
Gans noorden en suyen hy heeft den hoet inden vuyst
Helpt sinte Pieter so ick doe so doet hi iuyst,
(265) Segen ick mijn hy cruyst hem ymmers zo veel
Zydy oock vervaert voor mijn o broeder eel
Laet ons het scheel, aen deen zy leyden
Datter is tusschen ons beyden
Dus wilt u bereyden, met mijn van hier te gaen
(270) Oorlof mijn vrienden van stonden aen
Siet siet hy heefter oock al mede geraen
Hy can dats plaen, machtich wel leeren
Oorlof vrienden van stonden aen moet ick bestaen
Van hier te passeren,
(275) Blijft bevolen die Heer der Heeren.
Continue

Een Tafel-spel om Vrijers te vercoopen.

De Cramer.
HOubollighe luy hebben houbollighe grillen
Dus lang heb ic een Cramer geweest van brillen
Maer het brillen vercoopen ben ick al moe
Want over al gaf ick die huyskens toe
(5) Nu heb icker maer een vanden hoop behouwen
Die wil ick op mijn neus setten en aenschouwen
Wat ick hier al voor volck heb, eer ick begin.
Ho ho dits t’rechte volck van mijnen sin
[fol. D8v]
Hier sal mijn bachuys noch warachtich te gast gaen
(10) Dus wil ick mijn cramery voort haelen om te vercoopen
Ick wil mijn tafel seer voort neder slaen
Goe meyskens ick breng hier vryers by hoopen
Ghy en wilter niet om loopen, dus breng icse u tuys
Met brillen vercoopen verdiendic niet een cruys
(15) Dus coom ick met wat nieus op die baen
Ic heb hier elc zijn gading wilt ghijder slechts aen
Ic geeft u wel te verstaen en salt ooc doen blijcken
In Cuelen heb ick met mijn cramery al gegaen
Nu coom ick t’Amsterdam by die rijcken
(20) Maer om dat ghijse altesamen niet en cont deurkijken
So sal ick u die metten gloos gaen verclaren
Daer heb ick een goet knecht die en bijtse gheen blaren
Hy sou wel bewaren die gorten inde pot
Een ionc kints neers veegen, of als zijn nues is besnot
(25) Niet dat hy is sot, maer tis een recht goet bloet
Wel wat biedt ghy daer veur oft hebdy geen moet
Hy is nochtans so soet,, als koeck en Vijgen
Ic sie wel ick moet een ander bijt hooft gaen crijgen
Ghy doet een goet swijgen tot dees edel geest.
(30) Hier heb ick een die is over al de meest
Niewers isser een feest, of hy isser voor mom oft dans
Hy spreect sijn Italiaens, sijn spaens, en sijn frans,
So net als een gans, dus zijt ghy daer wel me bewaert
Hy is over al voor een groot Joncker vermaert
(35) Hy can rijen te peert, schermen, steken en schranssen
Hy can domineren, vrouweren, heel meesterlic danssen
By groote hansen is hy altijt geeert
Daer heeft hy meest al sijn gelt om verteert
Dus is hy wel weert met gout op te wegen
(40) Wel wilt ghy daer niet aen? dats niet te degen
Sulc volc die plegen,, seer zijn geacht.
Hier heb ick dan een pronckert daer elc een om lacht
Hy is over al sijn leetgens soo sacht
[fol. E1r]
Als een popken soo fier en so net
(45) Hy draecht gebreyde hosen met sijn lobbekens geset
En is altemet als een graef wtgedost
Daer leyt hy meest al sijn tijt aen te cost
Dus verlost,, my doch van dese man
Wel goe liefkens wil daer niemant aen?
(50) Hoe sal ickt u dan,, noch malen op een trap
Wilt ghy dese Joncker niet met flueel onder sijn cap
So mach ick hem knap,, gaen steken in een hoec,, dan
Maer saecht ghijt wel? hy had een fluwelen broec,, an
Maer mijn dunct hy can,, u ooc niet behagen
(55) Ic moeter al een ander mee gaen plagen
Want sijn magen waren hem geeren quijt
Hy sout wel maken in corten tijt
Dat sijn vrienden om t’goet niet en sullen kijven
Non forts ick sal u met een ander gerieven
(60) Die kuer van wijven hebt ghy om niet met allen
Hier heb icker dan een die sal dien baers gallen,
Want hy kan callen, als Coekoecken oft uylen
Maer hy drinct so droncken dat sijn oogen puylen
So sal sijn maech niet vervuylen, dat weet hy so juyst
(65) Daerom is sijn nues so root, en sijn kin so bepuyst,
En dat so onbesuyst,, dattet lijcken robijnen schier:
Want geen water drinct hy so geren als wijn en bier
Dus wilt hem mijnen hier, oft hy wort u ontsnapt:
Hy can verkeeren en tictacken dat het clapt:
(70) Te wijl die Weert tapt,, so en gaeter geentijt verloren
Wel soudt ghy daer oock niet na willen hooren?
Soo ist verlooren,, dat ick u daer mee quel:
Men seyt ymmers een dronckaert is een fray gesel,
Hy betaelt wel, al drinct hy een kan.
(75) Hier heb ick dan een Venus kint een recht vrouwen man
Daer wilt ghy doch aen, dat weet ick ongevraecht
Want hy liet sijn leven niet een hoertgen maecht,
Dese die behaecht,, u dat weet ick allegaer
[fol. E1v]
En dat hy die vrouwen bemint weet ick is waer,
(80) Want hy heeft om haer, wel S. Jobs trappen getelt
Wilt ghy daer niet aen, so ist qualic gestelt?
Of geeft ghy geen gelt, om met vrijers te leven?
Hoe na meent ghy datmen u gelt toe sal geven?
Noyt mijn leven, heb ick ws gelijck gesien
(85) Cont ghy geen pap eeten, alsment u wil bien?
Ghy crijchter u leven gien, wilt ghy geen ja seggen
Ic sie wel ick mach dese geest wel weer inde lae leggen
En crijgen een ander, die u beter behagen sal
Hier heb icker een daer elc na vragen sal,
(90) Met slagen sal hy sijn wijfs tabbert wel voeren
Hy can dobbelen, spelen en die nellebooch roeren:
Hy weetse te loeren met vier blaetgens inde hant
Tis oock een Rhetorijcker een aerdich quant,
Hy heeft goet verstant van een wijf te smijten
(95) Sou ick dan geen gelt maken, dat sou my spijten?
Ic salt u verwijten so daer niemant wil mijnnen
En wilt ghy geen vryers hebben so wort allegaer bagijnen
Het sou schier schijnen of u niemant en behaecht
Hout u so statich niet alsment u vraecht:
(100) Mijn dunct ghy plaecht, al eer te wesen ree.
    Daer is dan een vreemt haentgen op een ander stee
Hy can wel mee, blasen en branden sijn mont niet
Met pochen en snercken is hy terstont riet,
Een pont biet, hy eer voor een wagen
(105) Dan hy sijn lieve wijf selver sou dragen,
Die hem crijght is geburgen claer
Als of hy sonder biecht gestorven waer
Want sijn Vaer, is een dapper coopman int gros
Dat blijct wel so fraey is hy inden dos
(110) Tijt vry met hem thuys dat ghy sijn rijcdom besiet
Daer sult ghy vinden een schone overdecte silvere niet
Ey siet toch siet hoe sit dit volck dus verveert?
Ghy zijt niet eene mijt vrijerachtich om uw hert
[fol. E2r]
Sot dat is een man opt peert, had hy slechts noch een paer sporen
(115) Hy is so wel nues wijs, van achteren tot vooren
Sou u die niet becoren dat sou my moeyen?
Want hy is so wijs als seven dolle koeyen
Oft als die beste bock die onse Jaep, het
En al dat hy seyt en weet, dat geen paep bet
(120) So net gaet sijn mont open als hy begint te gapen
Is die vrijer niet excelent om by te slapen?
Ic seurch die apen, sullen my die af vrijen
Wat duyvel goe mannen ick kan hier niet bedijen?
Niet te vercoopen dats ymmers te snoot?
(125) Men slaet ymmer in die crijgh so veel vrijers doot,
En daer zijn geen cloosters daer de vriers in loopen
Dus meende ick mijn vrijers heel diere te vercopen,
Maer tis al vant vercken men tapt hier suer bier
Hier heb ick noch een schots coopman een avonturier
(130) Die met malle coopmanschappen dick is behanghen
Hy soude de duyvel wel in een strick gaen vangen
Off een hant vol vliegen grijpen metter vlucht
Off op een eesel rijen seven mijlen hooch inde lucht
Sulcken clucht, leyt hem altijt int hooft
(135) Daer geeft hy al munt of isser slegts yemant die hem belooft
Voor een penning seven dats groote quint,
Isser Iemant die dese coopman bemint
Als hy eens wint, Is hijer boven op
En verliest hy, so sit hy met sijn wijff op een schop
(140) En heeft altoos een pop om mee te speelen
Biet gelt, Wy sullen om den prijs niet scheelen
Ick salse om deelen om een cleyn gelt
Isser iemant lustich die mijn tien stuyvers telt
Voor dese fraye helt Ick staese hem toe op den hoop
(145) En dese hoer Jager is om seven stuyvers te coop
Die lust die plock die beste wt mijn mers
Geef ick om twee stuyvers ick bense schier weers
[fol. E2v]
Van vers mach ickse wonder gaeren aenschouwen
Gans macht deese gasten costen veel te houwen
(150) Een mensch mach grouwen diet al sou betaelen
Dat sulcke acht of tien in haer gat souwen halen
Ontbeyt ick moet dwalen, hoe prijs ick dus mijn waer
Ick hael mijn woorden in mijn hals, Ick ben een Vaer
Elck is ver voor aer, om gelt te winnen
(155) Ick beginse seker schier te beminnen
So fray alst schrijven, van eten en drincken
Nu tsa maechden biet een groot bot laet geldeken clincken
Ghy zijt te drooch men sou geen vet wt u perssen
Biet gelt seg ick u oft ick lap u die vryers voor u herssen
(160) Zijn die vryers geen gelt waerdich dat geeft mi wonder
Ick prijs u dees quanten aen elck bysonder
Isser niet een onder die waert is vercoft
Gans macht ick heb ooc geen rijcke vryers me gebrocht
Dats qualijc bedocht die souwen voorseker voort gaen
(165) Men wil hier geen slechte heyligen te woort staen
Nu bevind ick eerst waer datter mijn aen mach feylen
Ic ben oock een vryer ick meende mijn selven te veylen
Maer daer Dusche puyck geen gelt mach ghelden
Daer soumen mijn niet vercoopen om spelden
(170) Dus schop ick mijn vryers schier een voet in gat
Ic hebse al lang genoech in mijn meers gehat
Docht ick Dat mijn hier mijn gemoet sou falen
Ick mach met mijn vryers in een pomp loopen en die clop nae mijn halen,
Of een cat salen om met die vracht tuys te ryen
(175) Ick sal hier toch met mijn coopmanschap niet bedijen
Want een geboon dienst is doch niet geacht
Nu adieu drooch nappen ick wens u gheen goe nacht
Maer dat ghy so cout moet worden dat u dermen vervrisen
So moechdy elck een vrijer in u armen kiesen
(180) Anders sou ic och hermen verliesen, aen mijn eygen waer
Nu moet ick elders gaen daer ick beter vaer
[fol. E3r]
En daer die vryers williger zijn als hier
Vaert wel drooch nappen, en danckhebt van u bier.
Continue

Tafel-spel van een Dronckaert die by hemselven spreect meynende dat hy wonder siet.

HOu, sal ick vallen aenmerckt my doch ditte
Ick en sie nau waer ick gae oft sitte,
Ick sterre al keeck ick deur de neuele
Godt gheue de straten t’vallen deuele
(5) Sy zijn soo vol putten ende kuylen
Twaer om te vallen twee oft dry buylen
Die droncken ware, ick meyne ter meer becoopt:
Ou siedy niet waer ghy henen loopt
Ick steeck u op u pensen ghy sulter af hijghen,
(10) Ay-my dit gaen sou my dorst doen crijghen
Mijn biersnare is my van dorst ontsoncken
Siet dit volck staen tateren al waert al droncken
Snaerman isser in, wat macht al callen,
Wacht, wacht, dien muer sal op my vallen
(15) En dien boom, ontbeyt waer reysick
Sou ick oock verdoolt zijn peysick
Dat moest ick weten by gans peert,
Ou dats waer t’was naer Hemelrijck weert
Ons Heere heeft my ter Kermisse ontboyen
(20) Hy heeft soo goeden bier ghesoyen
Dat hayr sal hebben op zijnen muyle,
Ay-my daer trede ick weder in eenen cuyle
Desen wech sou een mensch ter neder legghen
Maer hoet is ick hebt wel hooren segghen
(25) Den wech van Hemelrijc en mach niemant verswaren
Ou dats waer ick moeste eens snaren
Tis beste dat ick eens drincke eer ickt vergate
Lijfgaten oft ick nu voor de poorte sate
[fol. E3v]
So soude ick weten alle die practijcken
(30) Ick soude deur tsleutelgat ligghen kijcken
Saech icker niet drincken wat mijns gheschiet
Ons Heer en creech my in Hemelrijck niet,
Maer twaer tijt dat ick te gaen begonste
Helpe oft ick nu wijt treden conste.
(35) Ick soude zijn eer langhe wijle
My dunckt ick ben wel ter halver mijle
Ick meyne ick Hemelrijck schier sal sien,
Ou ghy vrienden wilter yemant yet ontbien
Aen zijne huysvrouwe oft aen zijne maghen
(40) Ick sal die bootschap gheren draghen
Aen Sinte Peeter oft aen Sinte Michiel,
Bijder doot haddick nu de ziel
Van mijnen wijve hoe blije ick ware
Ick droechse in Hemelrijck met huyt met hare
(45) Ick wouse Sinte Peeter hadde ghegrabbelt
Want sy en doet niet dan sy kijft en knabbelt
En cruyst, en vaent, vloeckt en notelt,
Ick wouse te nobis waer gheschotelt,
Nochtans en drinck ick maer eens ter weke
(50) Nu wilter yemant me die spreke
Ick sal hem gheselschap houden gheerne
Ick sal hem vertoeven aen gheen taverne
Daer sal ick doen een pintken meten:
Ou dats waer ick soude drinckens vergheten,
(55) Helpe darmen dats edelen traen
Nu wil ick voorts naer Hemelrijck gaen
Ick comer wel ter schoteltijt ick meyne,
[fol. E4r]
Wadou desen wech valt my herde cleyne
Ick moeter nochtans al waer hy noch soo hooghe
(60) Och longheren hadde ick nu noch een ooghe
Achter mijn voorhooft, mocht dat gheschien,
Want ick en sals niet half connen ghesien
Met twee ooghen tisser soo frisch,
Wadou ick en sie nieuwers gheenen wisch
(65) Ben ick noch vande taverne verre,
Hola, daer valt by na een sterre
Van boven neder is dat goet spel,
Ha ick salder volcken wesen dat sie ick wel
Ick sach daer een keersse soo my dochte
(70) Tjan ick de wel dat ick dit drincken brochte
Ick en sie noch gheen taverne wijt noch breet
Ick meyne tot deser Kermisse luttel volcx geet,
Nochtans ick dencke daer is veel wijns
Maer niet voor t’ Aken oft Sinte Carijns
(75) Daer maecktmen eerst de beste ciere
Daer taptmen daechs wel hondert vaten met biere
Hy, desen wech maeckt my erre,, saen
Soude ick al clappende yet te verre,, gaen
Dat mocht ghebeuren wel gheringhe
(80) En oft ick oock yewers ter zijen ghinghe,
Tis best ick hier toeve en gaen wat rusten
Dats waer ic moest eens drincken oft ic sou verdursten
Ay-my zielgaten dat is een eel nat
Wil ick noch wat opwaerts treden wat
(85) Ja ick in trouwen ick en ben nu niet verre
Ay-my ick stiet my daer aen een sterre
Daer moet ick by gans bloet af hijghen
Soudick veel sulcke stooten crijghen
Ick en quamer niet naerder een stroo
(90) Vyanen, daer viel ick by na hola hoo,
Goey ick wil my gaen te ruste stellen
Hier op dees wolcke daer wil ick my vellen
En netten mijn kele sy is soo drooghe
Helpe, soo en sat ick noyt soo hooghe
(95) Wat sie ick al wonders my dunckt ick droome
Ou, siet waer ghinder Aken staet en Roome,
Keulen, Tricht, Gendt en Dermonde,
Parijs, Orliens, heel de Werelt int ronde
[fol. E4v]
Ick sie my selven scheel en losch,
(100) Hou siet ghinder achter ghenen bosch
Daer comt volck van wapenen wien willen sy erch
En siet doch ghinder achter ghenen berch,
Daer comter noch op een ander zije,
By der doot dat is heur weder partije,
(105) Helpen darmen, hoe salmen nu schermutsen
Ick wedde sy en sullen my hier niet blutsen
Want ick ben uyter peerden voeten gheseten,
Wie sal den strijt winnen ick woudt wel weten
Daer moeter doot blijven van beyden zijden,
(110) Byder doot sy laten malcanderen lijden
Salmen hier niet vechten dat doet my failleren,
Gans lijf sy gaen de dorpen pilleren
En fortseren de vrouwen ist quaet behoet
En dander hebben daer eenen ermen bloet
(115) Eenen arbeyder vanden dorpe ghevanghen
Die sullen sy inde palen gaen hanghen
Ende breken hem ermen en beenen
Aylacen de onnoosele ontgheldent alleenen
Sy verraeyen die sy schuldich waren by te staen:
(120) Ou siet ghinder loopt eenen Vos met eenen haen
En de vrouwe comt hem naer gheloopen
Loopt necker loopt, goy hy ist ontloopen
Hy salder gaen met verheughen zijn kinderen:
Ontbeyt wat connen gene twee Clercken verminderen
(125) Sy zijn seer beswaert met heur condicien,
Gans doot sy vercoopen malcanderen heur beneficien
Daer Symon daer, helpt sacrelegie den stier af bijten,
Ou siet gheen wijf heuren man staen smijten
Ick wou ghy by waert dat ghijt saecht
(130) Hy staet en siet al waer hy ghecraecht,
Ke weert u Godt gheve u blame en lachtere
Ay goy hy en derf, goy, Jan hinnen tastere
Ghy sout u tot heuren tuyten rassen,
[fol. E5r]
Wacharmen sy doet hem de schotelen wassen
(135) Oft anders saechdy noch vremde cluyten,
Hou siet my ghenen casse-boeve staen stuyten
Godt geve hem ramp in zijnen quinckele
Hy heeft daer twee tanden van een scheminckele
En beenen van peerden met grooter sommen
(140) Hy seyt tzijn al goede heylichdommen
Want sy en kennent daer niet, hy spreect al walsch:
Siet dien hont loopen metten pot aenden hals
Die heeft in vrou vuylens keuken ghekeken
En daer heeft hy zijn hooft in den pot ghesteken
(145) Seker dats een seer vremde cluyte
En zijn hooft en cander niet weder uyte
Dies een colatie aerdich en puer,
En daer loopt hy metten hoofde teghen de muer
En hy gaet loopen al waer hy sot
(150) Daer leghet smout met den hutspot
Hem dunckt hem is dlijf nu verschenen,
Ontbeyt waer loopt gheen volck al henen
Dat moet ick weeten by gans peert
Ou men leyter twee ter ghalghen weert
(155) Den eenen ken ick tis een transoneerder
Een boeve, een straet-roover, de meeste pillerder
Die hier int lant mach wesen onverholen,
En den anderen en heeft maer eenen kese ghestolen
Dats een erme diefte voor allen lien,
(160) Ontbeyt wat sal ghinder gheschien
Daer comter twee harde seer ghereden,
By der doot sy hebben den boeve verbeden
Dats groote schaye by gans roock,
Ke Heere bidt voor den anderen oock
(165) Dat dien armen bloet mach uyt t’verstranghen,, zijn
Neen, neen, hy moet ghehanghen,, zijn
Om eenen salighen kese die hy heeft ghestolen
Ke loopt alle ten necker bevolen
[fol. E5v]
Ghy sterckt den boeve in zijn malicie
(170) T’was eens Heeren knecht daer bleeck justicie,
Dus gaet hy quyte sonder hindere
Hou siet my ghenen molder ghindere
In den sack staen scheppen al waer hy sot
Dats een, dats twee, dats drye, hout hoeresone hot
(175) Daer sal uwen coniam int peck om blaken,
Ontbeyt wat mach ghenen man daer maken
Tis een Testamenteur van cleynen bederve
Hy vercoopt der weesen goet en erve
En Testament sleypt hy onder zijn loye,
(180) En de kinderen gaen achter strate om goye
Si en hebben niemant diese bevrijen,
Ou, siet my ghinder Huyben staen vrijen
Voor Labsoetens venster, met zijnder quenen
Goy sy hevet gehoort, daer gaet sy henen
(185) En comt ter venster en gheeft hem de hant
En hy staet daer buyten en clippertant
Van couwen meynt hem den sin beswijcken:
Ou, siet my ghenen munick gaen strijcken
Met dier vrouwen by avent spaeye
(190) Goy hy gaetse daer achter bichten waeye
Hy salse gaen clopsolveren schier,
Siet ghenen hoeresoon tapper met gheen bier
Godt gheve datmen op zijn beenen moet fluyten
Hy ghiet twee ghelten waters in een vat kuyten
(195) Godt gheve hem schande en onghevoech,
Hout necker hout, ist noch niet ghenoech
Waer ick ons Heere ick en liets niet gheschien
Help wat moet ick al wonders sien
Tis wonder hoe ick my kan ghepaeyen,
(200) Ou siet eenen man met eenen calve gelaeyen
Waer gaet hy henen soo ick versinne
Soo gaet hy tot eens Wethouwers inne
Nu sal hem wel goet recht aencleven
[fol. E6r]
Maer dander die niet en hebben te gheven
(205) Al hebben sy goet recht ten baet gheen treuren
Seer qualijck sal hem zijn recht ghebeuren
Christoffel houden sy in grooter weerde,
Ou siet daer valt eenen munick vanden peerde
En zijnen pels slaet hem over zijn hoot
(210) Nu leyt hy achter metter keukenen bloot
De kinderen staen met hem en ghecken
Ja hy staet oppe en gaet hem decken
Hy en weet nau waer hy sal onderduycken
On beit, waer gaet gheen vrouwe metter huyken
(215) Goy tot des rijckmans neffens de tralie
Siet hy leent haer ghelt op een falie
Sonder woeker te gheven na noch voren
Maer brengt zijt tghelt niet de falie blijft verloren,
Dats groote vrientschap wiet hoort oft siet
(220) Dat en is gheen woeker, ke neent toch niet
Maer tien werf anders sonder gabben,
Ou siet geen twee verckens staen slabben
Sy werden op malcanderen erre,
Gans doot daer stooten zijt al om verre
(225) Waer sullen sy nu heur sturgat me laven?
Ou siet my ghenen munick draven
Met zijn pansier onder zijn cappe,
Ick verghete te drincken met mijnen clappe
Hout oppe ghy en doet niet dan ghy stout.
(230) Y daer is een ghehout man die een meysken hout
Wist dat u wijf dat soudy becoopen,
Ou siet my gheenen Meyer om zijn settinghen loopen
Daer, daer, vercoopt der lieden koeyen en bedden
Tis voor den Heere, maer ick sou wel wedden
(235) Het blijfter half eert uyt zijn handen sprinckt
Ou siet ghinder sit eenen Advocaet en drinckt
En raet zijnder wederpartijen,
Soo manneken soo, nemet ghelt van beyde zijen
[fol. E6v]
Daer sal uwen coniam noch om versinghelen,
(240) Ou siet ghenen dorpman zijn coren staen minghelen
Vol dravicx, vol saets, by gans vacht
Daer mede sal hy betalen zijn pacht
Ten waer geen wonder dat hem zijn meester stoorde
Ou siet mijn jonckvrouwe metten breen boorde
(245) Sy gaet al pronckende al waert eenen priem
Wat langher sleyp wat frisscher riem
En heur moeder gaet naulicx om broot:
Ou siet my gheen twee wijven byder doot
Die vechten om eenen lollepot
(250) Soo toe malcanderen, och Heere Godt
Ghy meuchter om lachen, dat ghy sout hucken,
Byder doot daer gaet den lollepot ontstucken
Op malcanderens herssebecken: goy, goy,
En daer vlieghen de doecken bey vanden hoy,
(255) Soo en sach ick mijn dagen noyt vremder schollen,
Byder doot ’t zijn twee gheschoren bollen
Ick moeter om lachen dat ick sou roncken:
Wadou ick en hebbe in langhen niet ghedroncken
Ghiet oppe, ick en doe niet dan ick stuyte
(260) Wat sal ick nu seggen, mijn bier is uyte,
En noch en kan ick gheen taveerne bespien
Helpe wat moet ick al wonders sien,
Ja, heer domine, ja wie soude u dat optijghen
Ick siet wel, maer ick wilt nu swijghen,
(265) Want ick en hebbe niet meer te buysen
Aygoy ick wil nu gaen van hier verhuysen
En vullen mijnen bierpot, dat meen ick,
Wil ick voorts naer Hemelrijck, ke neen ick
Com’ icker naerder dat gheeft my wonder
(270) Oft ick ontmoette den blauwen donder,
Een stalkerse, oft een sterre metten steerte
Ick en comer niet, tis quaet gheveerte
My splete van dorste liever mijn biersnare
[fol. E7r]
Ick wou ick weder daer beneden ware
(275) Inden cruyswaghen oft inde crauwels
Al quame my halen Sinte Pauwels
Ick en quamer niet naerder dan hier:
Adieu ons Heere, drinckt selve u bier
Ick wil gaen beneden by mijn ghesellen
(280) Dien wil ick vanden biersteker vertellen
Ick gheloove hy sal noch slaghen ghenieten
Men sal hem leeren water int bier ghieten
Dat sal hem ghebeuren, by gans peert
Adieu, ick gae ter herberghen weert.
Continue

Factie.

PERSONAGIEN.

 Tgoetwillich herte.
Heyn Corsel.
Peer Dulcop.
Ghijs Corthoot.		  |
  |
  |
  |		Lijs quaetbeck.
Griet suermuyl.
Truy spijtighe.
Meester Ian goet bloet.

Tgoetwillich herte, een Herault.
HOort hoort, comt voort, want ghy hier begeert zijt,
Alle die gequelt wort, metter wespen int hoot
En deur ws wijfs sermoon, terstont op u peert, zijt,
Die u thoot vol roomelen, als biemoeyers groot,
(5) En den cop met stesten maken, van hayre bloot,
Comt wilt hier aenschouwen, hoe ghy sult genesen.
Comt oock ghy vrouwen, want het doet groot noot,
Die uwe mans, gaet gardijn-missen lesen,
Datse de wespen int hoot crijghen deur desen,
(10) En loopen dulkoppich wt den huyse verstoort,
Spreeckt Meester Jan goetbloet, hy sal hier schier wesen,
Hy geeft u remedie, en dat met een woort,
Dus naer mijn rapport, elck segt den ander voort,
Tgoetwillich herte spoort,, naer vrede ongelaeckt.
[fol. E7v]
Heyn Corsel, sittende op zijn peert.
(15) Griet suermuyl mijn wijf, heeft mijn vleus corsel gemaeckt,
Daerom ben ick terstont op mijn peert geraeckt,
En hebbe de wespe int hooft ghecreghen,
Ick moet nu horten, daer en is geen baet teghen,
Heyn Corsel, en heeft noch niet wt gecorselt,
(20) Want de wespe leyt my int hoot en horselt
Soo dat ick nau en sie oft en hoore,
Om dat ick versteent was, keefse de vuyl sloore,
Ick salt haer verleeren, al houw’ ick my wat,, coel.
Peer Dulcop, een Dronckaert.
Ick Peer Dulcop, sit hier oock in mijnen prat,,stoel,
(25) Mits dat mijn wijf, my heden een sermoon wou doen,
Om dat ick ghister verspeelde, tesch en capproen,
En het stont my so groen, al hat Mey geweest,, noch
Ick sey wijf swijcht, tis verloren dat ghy leeft,, doch,
Maer Lijs en wou haren quaeyen bec niet snoeren,
(30) Terstont de wespen, in mijnen Dulcop voeren,
Ick en weet waer thooft staet, boven oft beneden.
Waer zijdy Gijs corthooft? comt herwaerts getreden,
Want ghy hebt mijn seden, gansch op en top.
Ghijs corthoot een dronckaert.
Dats de waerheyt, lieve meester Peer dulcop
(35) Ic doude toe den crop,, yemant om een quaert,, spel
So dul maect my Truy spijtige, darch vermaert,, vel,
De ick haer recht, ick sloegse sonder ontfermen,
Want deur haer comt de wesp in mijnen cop swermen,
Dat ick schier liever vichten, dan eten souwe.
Heyn corsel.
(40) Daer hebben wy drije goey redenen touwe
Had elck een goey vrouwe,, het sou haest beteren,
Maer nu hebben wy de quaetste sleteren
Diemen in gansch Brabant sou achterloopen.
Peer Dulcop.
Sy sullen haer geen van drijen veel me coopen,
[fol. E8r]
(45) Corthoot, sit op den wagen, maer wacht u voor twiel
Wy willen eyndelinghe gaen rijen opt kiel
En soecken den naerdorst, dats een claer,, dinck
Met een wit-vischken, oft eenen Pekelharinck,
Hy wy willen daer als ghilden houen,, weder,
(50) Maer Corsel, en worpt ons niet van boven,, neder,
Wilt u wespachticheyt, aen ons niet thoonen.
Heyn Corsel.
Doe ick sulcx, wilt my met drye-voeten croonen,
Meendy dat de wesp, haer aen vrienden sou baren,
Hoort, hoort, mijn mebreurs, wildy al me varen,
(55) Die metter wespen int hooft zijt ghequelt,
Ick sal u al ghelijck me vueren, sonder ghelt.
Waey niemant en antwoort, dus blijft in vrede.
M. Ian goetbloet een Meester.
Hou Waghenman hou, staet stille, hout stede,
Hier comen dry vroukens, die willen oock mede.
Lijs quaetbeck Peers wijf.
(60) Och Meester Jan goetbloet, aenhoort ons bede,
Hoe mochten wy ons mans, helpen van de wespen?
Och geeft ons raet, ick sal soo mijn tesch ontgespen
Dat ghy daer wel dry maenden, sult wijn oplecken.
Griet suermuyl.
Jaecht doch de horselen, wt hen hersenbecken,
(65) Op dat sy weer thuys comen, sonder vertrecken,*
Oft ick moet besterven, eer sesse weken.
Truy spijtighe.
Sy en hooren niet geern ons sermoonen spreken,
Daerom steken hen de wespen terstont int hoot.
Meester Ian.
Vroukens stilt u, ick sal u helpen wt den noot,
(70) Maer ghy moestet volbrengen mijn vermaen,, saen
Ghy sult hem met soete woordekens aen,, gaen
Soo soet, als oft zy ghesuyckert waren.
Dan suldy de wespen, sonder beswaren
[fol. E8v]
Wt den hoofde verdrijven, ten mach niet lieghen,
(75) Want de wespen, sullen naer de soetheyt vlieghen
Een straf woort, verweckt toornighe treken,
Maer een soet woort, can gramschap breken.
Lijs quaetbeck.
Op dat de wespen niet meer en steken
So sal ick gewillich, uwen raet volbringhen.
(80) Peer Dulcop lief, wilt wt uwen pratstoek springhen,
Al wat ghy voort doet, ick salt laten betijen.
Griet suermuyl.
Heyn Corsel, wilt oock van u peerdeken schrijen
Ick bidts u mijn goet herteken ghepresen,
En wilter doch nimmermeer soo haest op wesen,
(85) Mijn leven en sal ick u niet meer bekijven.
Truy spijtighe.
Och Ghijs Corthoot wilt oock by my blijven,
Heb ick qualijck ghedaen, ick sal my bekeeren.
Peer Dulcop.
Wa dats ghesproken, als vroukens van eeren,
Maer suldy de woorden, niet zijn een brekere?
Alle drie de vrouwen tsamen.
(90) Neen wy sekere, neen wy sekere.
Ghijs.
Geeft ons daer op de hant, nu zijn wy content,
Mijn wesp vliecht daer me wech, wt mijn bollement
Dus worp ick daer nedere pasmes, en sweert.
Heyn Corsel.
Mijn wesp vliecht daer oock wech, dus springh ick van mijn peert,
(95) Gheseemde woordekens hebbense wt ghelockt.
Peer Dulcop.
Ick springh oock wt den pratstoel, tis ghenoech ghemockt,
Twesp-ghenort’ is al wt den cop ghesmeten.
Lijs quaetbeck.
Danck hebt meester Jan, comt tavont by ons eten.
Allen ons leven sullen wy u liefhebben.
[fol. F1r]
Meester Ian.
Tblijckt hier, menich vrouwe en sou geen grief hebben,
Waert dat sy tot haer mans woordekens soet,, spraken,
Want goe wijfs, connen quaey mans wel goet,, maken.
Peer Dulcop.
Hy al ist dat wy qualijck voet,, raken
Laet ons eens dansen met een vrolijck liet
Ter eeren den vrede, die hier is gheschiet.
Continue

Een schoon Coninck-spel voor den minnaers,
Waer inne vele schoone gheraetselen wtghegeven worden,
seer gheneuchelijck.

O Herte verheucht ende baert nu joyeusheyt,
Want die soete Roose der amoreusheyt,
Mijn lief met jonstighen dauwe behanghen,
Suldy nu hier schouwen,
(5) Baert ghy voghelkens melodieusheyt,
Ende saeyt den geur der precieusheyt
Ghy bloemkens dies ick mach troost ontfanghen,
Mijns Liefs vol trouwen,
Ick sien de weertste boven alle vrouwen,
(10) Violetkens plucken ende oock kersouwen,
Om een verhooghen der princieren,
Die hier versaemt zijn,
Van vreuchden willet hert verflouwen,
Maer ick moet een vasticheyt in my houwen,
(15) Al verandert natuere in veel manieren,
Oft ick soude beschaemt zijn,
Gods gratie die laet my ongheblaemt zijn.
De Ionckvr.    Sijt willecome mijn vreucht,
Ende oock mijnen troost.
(20) De Iongelinc. Danc hebt die breet is al dat my noost,
Die my verlost wt allen weene,
Ghy besluyt in uwen persoon alleene,
[fol. F1v]
Al zijdy cleene, een Zee vol gratien.
Ionckvr.     Ionckheer van daden reene,
(25) Comt ende verheucht u by ons ghemeene,
In dit prieel vol jubilatien,
Wy sullen tot eender recreatien,
Van deuchden om een volmaeckt accoort,
Hier wat ghenoechelijcx brenghen voort.
(30) De Iong.  Comt ghy jonck heeren fier in desen rosier,
Ende hoort die soete voghelkens singhen,
Nu ghy maechdekens goedertier,
Wat mochten wy hier,
Van amoureusheden vreuchdelijcx voortbringhen,
(35) Dats daer de herten na hebben verlinghen.
Ionckvr.     Wilt u handen d’een op d’ander legghen,
Aldus verscheyden dan sal ick u segghen,
Hoe wy joyeusheyt sullen verwecken,
Wie dat de tienste hant sal wttrecken,
(40) Die sal Coninck van desen spele zijn,
Ende elck moet tot zijnen bevele zijn,
Wanneer hem die Coninck te Hove dagen sal,
Moet elck responce gheven saen,
Oft tot des Conincx correctie staen,
(45) Wat segdijs wildy u hier aen houwen,
Ghy Heeren ghy Jonckvrouwen,
Alle Ionckh.    Jae wy in trouwen,
De Ionckvr.    Nu elck trect zijn handen met herten blije,
Ick salse tellen dats een twee ende dats drije,
(50) Viere vijve sesse sevene, wie is de ghesinste.
De Ion. Achte, negen, ou die jonckvrouwe is de tienste,
Dus is sy die Coninghinne van ons allen.
De Ionckvr.    Eylacen moestet immer my ghevallen,
De Ionghe.    Jaet fortune hevet u ghegheven,
(55) Coninghinne te wesene.
De Coning.  Vreucht moeter aencleven,
Jonckheer comt dan ten Hove.
[fol. F2r]
De Iong.     Hier ben ick tuwen dienste ende tuwen love
Vrou Coninghinne in alder manieren.
De Coninghinne. Wat condy maken.
De Ionghelinck. Aen bosschen rivieren,
(60) Vlieghen jaeghen nae wilde dieren,
De Iongh.    Wimpele bemueren te velde stellen,
Ende ons vyanden ter neder vellen,
Daer wy in eeren by verschoont zijn.
De Coning.  Dat sal u noch hoochlijck gheloont zijn,
(65) Als dat ghy ons allen bevrijt van thoorne,
Op den Ban beveel ick u taenhoorne,
Die questie die u van my wert ghevraecht,
Oft een schoon suyverlijcke maecht,
Hadde in amoureuscher daet
(70) Drije Minnaers hem toonende sulcke ghelaet,
Dat een yeghelijck waende de weertste te wesen,
Ende sy werden al naemaels gheware van desen,
Ende sy begeerden van haer te weten puerlijck,
Wie sy meest minnen mocht natuerlijck,
(75) Daer sy te zamen droncken ende aten,
Die maecht antwoorde in deser maten,
Ick sal die liefste een teecken van minnen tooghen,
Sy aensaghe den eenen met soeten ooghen,
Ende den tweeden doude dese maget vroet,
(80) Metter hant, den derden op de voet
Trede, doet my de waerheyt bekinnen
Van drijen, twelck tschoonste teecken van minnen
Is, daermen eere af mach schrijven.
De Iongh.    Ick soude by den soete ghesichte blijven
(85) Boven de teeckenen van handen oft voeten,
Want een herte mach zijn lijden versoeten,
In liefs ghesichte met jonsten machtich.
De Coning.  Ghy zijt verdoolt Jonckheer crachtich
Die ooghen zijn dickwils leughenachtich.
De Iongh.    (90) Want der ooghen soetheyt draeyt wel op den eenen
[fol. F2v]
Daer ooghen int herten eenen anderen meenen,
Met tvoetken te treden dats donbetamelijckste,
Voor suyver maegden en dalder beschamelijckste,
Waer schamelheyt van lieve crijcht volle vloet,
(95) En tarde noyt minnaer op de voet,
Ende wiet doet die tuycht secreet al stille,
Cloeckelijck liefs herte staet nu te wille
Als die nae tghebruycken ter hant gheset zijn,
Ghelijck die voeten het versmaetste let zijn,
(100) Ende duyterste dat aen den lichaem mach wesen,
Metter hant te nemen dat is ghepresen,
Voor tschoonste teecken Jonckheer verheven,
Want die handen moghen die belofte gheven,
Twelck die ooghen niet ghedoen en connen,
(105) Noch oock die voeten.
De Iongh.    Ick gheve my verwonnen,
Jae metter hant te douwen,
Dat dunckt my oock best,
Dat moet ick onthouwen.
De Coning.  Nu ghy hebt ghemest
(110) Die questie te solveren, dies u correctie,
Sal wesen Jonckheer van reender sectie,
Dat ghy niet eten en moecht noch drincken,
Voor dat liefs oochskens op u blincken,
Van N. die jonstich in betrapen staen.
De Iong.     (115) So mach ic dan wel hongerich slapen gaen,
Ende hebben cranck jolijt dees reyse
De Coning.  Hoort ghy Jonckheer comt ten palleyse,
Daermen solaesheyt mach vermeeren.
De Iongh.    Eerweerdighe Coninghinne vol eeren,
(120) Al u beliefte wil ick u volbrenghen.
De Coning.  Wat condy maecken?
De Iongh.    Dansen en springhen,
Metter soeter amoureuse dieren,
Gratieuselijck in alle manieren,
[fol. F3r]
Diemen in Venus pallays mach maken.
De Coning.  (125) Soo suldy dienlijck zijn ter saken,
Bericht my Jonckheer met soeter spraken,
De Iongh.    Dwelck soo is die meeste vreucht,
Die den Minnaer meest verheucht,
Ende dan in reender deucht,
De Iongh.    (130) Ghebeuren mach sonder vilonije.
De Ionckh. Dat sal ick u segghen met herten blije,
Tis waer wtvercoren Maecht.
De Coning.  In wat manieren?
De Ionckh.    Dats wel ghevraecht,
Dat een minnaer die op zijn bedde laghe,
(135) Zijn alderliefste lief aen saghe,
Jonstich in liefde op hem verhit,
Haer ontcleede tot in haer hemdeken wit,
Ende hy niet en wiste wilt hier verstant wt rapen,
Dan datse by hem soude comen slapen,
(140) Ende sy sette deen voetken op den cant
Vander sponde, ende sy name dan bijder hant
Die deken, oft sy int beddeken soude springhen,
Ende sy dan weder keerde dat vierich verlinghen,
Ende meynen liefs liefde te ghebruyckene,
(145) Dats die meeste vreucht diemen weet te beluyckene
Int herte met amoueuse daden,
Ende is reynich blijvende.
De Coning.  Ghy hebbet gheraden,
Edel jonckheer van herten coen,
Comt ras te hove ghy jonghelinck in faeysoen.
De Iongh.    (150) Hier ben ick eerweerdige Coninghinne.
De Coning.  Wat condy maken?
De Iongh.    Met blijden sinne,
Soo can ick dienen voor vrouwen en heeren,
Onrecht met rechte te niete keeren,
Ende wreken alle blamatie van vrouwen.
De Coning.  (155) Dats goet jonckheere ghy wert onthouwen,
[fol. F3v]
Te Hove met heerlijcken state,
Nu bericht my, oft u hertelijck liefken sate,
Druckich ghevanghen als darme dwase,
In eenen torre van glase,
(160) Sonder deuren oft vensteren, en ghy en mocht niet breken
Tghelas, maer ghy mocht u lief wel spreken
Door tghelas, ende saegt daer sulcken noot,
Wt ghebreke van water dat sy die doot
Soude moeten sterven terstont opter stadt,
(165) Hoe soudy oft ghy gheen water en hadt,
Sonder water haer water connen gheven,
Ende sy u beminde boven alle die leven,
Secht my daer af die rechte gloose.
De Iongh.    Ick soude beyden tot dat zeer vroose,
(170) Verstaet wel die reden die ick vermane,
Tglas dat vochticheyt weet tontfane,
Pleecht wt te slane, wanneer dat doyt,
Aldus soudse water crijghen.
De Coning.  Dats alte beroyt,
Dat en schrijf ick gheensins in mijnen satere,
(175) Ghy moest haer water gheven sonder watere,
Inden torren die al besloten staet.
De Iongh.    Ick en saechs niet te makene.
De Coning.  Soo weet ick u raet,
Jonckheer als ghijse in noode saecht,
(180) Soo soudy der schoonder maecht
Begheeren te scheyden ende dat druckich woort,
Dat soudse doen weenen rechtevoort,
Want dijn woort luyende om haer vercleenen,
Soude haer door d’ooghen water verleenen,
(185) Nochtans en soudy gheen water bringhen,
Van u selven.
De Ionckh.    Tzijn waerachtighe dinghen,
Elck Minnaer macher verheucht in wesen,
Die queste t’aenhoorene.
[fol. F4r]
De Coning.  Ter correctie van desen,
Dat u scientie hier moet ghebreken,
(190) Soo en suldy nae desen tijt niet spreken,
Voor dat N. u lief begheert
Ghesproken te hebbene.
De Iongh.    Die questie is wel weert.
De Coning.  Nu N. Joncheer comt raschelijck voort
Tot mijnen Pallaayse.
De Ionckh.    Ick gheefs accoort,
(195) Eerweerdighe Coninginne meughende.
De Coning.  Wat condy maken.
De Ionckh.    Ick ben my verheughende,
In vrouwen liefde principalijck,
En roovers, vileyns mach ick oock soo qualijck,
Dat ick wilde dat sy aen boomen hingen.
De Coning.  (200) Na sulcken herten moet my verlingen,
Dus vraghe ick u, oft een roosken wit,
Suyver van bladeren en onbesmit,
Haer selven van haren steelken brake,
Staende in de camer, grondeert dese sake,
(205) Alle den nacht tot haer die Sonne verbaerde,
Ende dan dat roosken reyn van aerde,
Op haer steelken groyde recht als voren,
Hou soudy edel Jonckheer vercoren
Onder duysentich roosen dit roosken kinnen.
(210) Op eenen roosboom.
De Iongh.    Eerweerdighe nae mijn versinnen,
Sal ickt u segghen wilt onverflout zijn,
Den soeten roosboom soude nat bedout zijn
Metten rooskens die crachtich van vermooge zijn,
Sonder het roosken alleene, dat soude drooge zijn,
(215) Dat in mijn camer des snachs hadde ghestaen,
Daer soudickt aen kennen saen.
De Coning.  Ghy hebbet gheraen.
De Ionckh.    Hebbe ick dan voldaen?
[fol. F4v]
De Coning.  Jae ghy Jonckheer nae mijn vermaen.
De Ionckh.    Nu laet ons gaen tis meer dan tijt
(220) In ons jolijt, tis d’meeste profijt,
Daermen in crijt heeft troost van lieve,
Ick ben hier te mijnen ongherieve,
In swaren miskieve, om dat ick die brieve,
Van Venus questie niet en coste bedien,
(225) Dus moet ick N. mijn lief gaen sien,
Vreucht moets gheschien, ick salder nae spien,
Met soeten amoureuschen treken,
Mer N. die en mach niet spreken,
Om dat hem ghebreken moeste scientie,
(230) Dus gaen wy doen ons penitentie,
Godt gheve elcken tot deuchden influentie.
Een yeghelijck wesende by de zijne,
De Ionckheer seyt.
O Venus reyn amoureuse monstrance,, sustinance,
Der sinnen die jonstighe accordance
Brengt int vertooghen,
(235) Stelt nu dijn troostinghe balance,, om confortance,
Als dat twee gelieven in een substance,
Vereenighen moghen,
Want door die vensterkens vanden ooghen,
Soo coemt ghevloghen
(240) Ter herten als vierighe schichten wt boghen,
Een radije van minnen,
Ende bethoont my een eeuwelijck verhoghen,
Sonder verdroghen,
Die borsten die honich hebben ghesoghen,
(245) Onder Venus goddinnen,
Ick sie die schoonste boven alle Keyserinnen,
Daer mijn sinnen toe sijn gheneucht
Ghegroet zijt reen maechdelijcke jeucht,
Roosboom daer alle deuchden wt groeyen.
De Ionckvr.    (250) Edel Jonckheer danck hebt der deucht.
[fol. F5r]
De Ionckh.    Ghegroet zijt reen maechdelijcke jeucht
De Ioncvr. U vrindelijcke woorden verwerven vreucht
Der herten, die jonstich te mijwaerts vloeyen.
De Ionckh.     Ghegroet zijt reen maechdelijcke jeucht,
(255) Roosboom daer alle deuchden wt groeyen.
De Ionckvr.    Alle die hen met edelheyt moeyen,
Die zijn van herten voor al te prijsene,
Maer claerlijck die daer besijden roeyen,
Zijn nootelijck vander hant te wijsene,
(260) Dus Jonckheer poocht u te verjolijsene,
Inden dau die wten hemel daelt,
Op boomen en cruyen begint hy te rijsene,
Daer elck groeysele perfectie in haelt,
Ende den schepper met soeten guere betaelt.
De Ionckheer.
(265) So cruyen en bloemen hen selven ontpluycken
Int vaten des daus ende dan beluycken
Haer selven voor alle fenijnighe luchten,
Soo moet een yeghelijck zijns aerts ghebruycken,
Men goot noyt wijn wt ydelen cruycken,
(270) Noch op drooghe struycken,
En stonden noyt gheen vruchten,
Dminnende herte moet stenen en suchten,
Doort vreesen en duchten,
Dat hem grouwelijck quelt,
(275) Recht soo die gierighe vreest voor sijn gelt.
De Ionckvr.    Die dat woordeken wel spelt,
Die is goet Clerck.
De Ionch.   O lievelijcke bloeme van grooter gewelt,
Neemt hier aen merck, het jonstich werck,
(280) Plant hier int perck der jubilatien,
Berecht my by uwer weerdigher gratien, wt recreatien
Oft die edele Bye van reender natien,
In een roose vol deuchdelijcker fondatien,
Telcker spacien mach Honich vaten,
[fol. F5v]
(285) Ende nochtans der roosen haer soetheyt laten.
De Ionckvr.    Die vraghe solveer ick in deser maten,
Op correctie Jonckheer hooghe van staten,
Dat haer cracht minder is dan te vooren,
(290) Ende nochtans meerdere.
De Ionckh.    Dat moet ick hooren.
De Ionckvr.    Hoort edel Jonckheer vercooren,
Sy en verliest virtuyt noch cracht,
Al blijft haer soetheyt een deel verlooren,
(295) Deucht maeckt die Roose te meer gheacht,
Merckt haddy een constich werck ghewracht,
Int herte, hoe soudemen de const prijsen,
Al haddijt subtijlijck overdacht,
Ghy en moestet met den wercke bewijsen.
De Ionckh.    (300) Och lof moet u van dien woorden rijsen,
Ghy zijt het roosken dat ick meene,
Die my die sinnen verjolijsen.
En ick ben d’arme Bye van machte cleene,
Die Honich wt uwen persoon alleene,
(305) Moet vaten reyn suyverlijcke jeucht,
U Maechdelijck wesen dat is soo reene,
Dat my memorie ende sin verheucht,
In rechter vreucht.
De Ionckvr.    Danck hebt der deucht.
De Ionckh.    (310) O laes ghy meucht, wes ghy u peucht,
Schoone bloeme verheven,
My arme benoosde met woorden gheven,
Een druckelijck sterven oft een blijde leven.
De Ionckvr.    Jonckheer sou ick my alsoo verneren,
(315) Twaer blamatie der edelheyt ghedaen,
Tis quaet ghejonsticheyt fonderen,
Op datmense vander hant wil slaen,
Soude ghy in sulcx Jonckheere my ontfaen,
Twaer mijnder edelheyt groote schande,
(320) Dus moet ghy onghetroost nu gaen,
[fol. F6r]
Als die versmade met Venus brande,
Dwelck my zeer leet is.
De Ionckh.    O goeder hande,
Soo laet ick ziel ende lijf te pande,
Versmoren in desperatien wreet,
(325) O doot verslint my binnen den lande,
Ende neemt tempeest tuwen onderstande,
Want ick wil sterven na dat dus steet.
De Ionckvr.    Compassie my soo ter herten geet,
Dat my die tranen op d’aenschijn heet,
(330) Vloyen midts deser desperatien,
Sijt te vreden Jonckheer u smertelijck leet,
Sal ick blusschen, want ick stae al ghereet,
Als die u van herten moet begracien.
De Ionch. Danck hebt reyn jeucht der confortacien.
De Ionckvr.    (335) O edel Jonckheer van reender nacien,
Ick verbinde my in uwer accordacien,
Met ziele met lijve voor alle saken,
Ende ick gheloove u met jonstigher confortacien,
Ick sal u met grooter jubilacien
(340) Gheweldich edelman van u maken,
Godt laeter ons beyden jolijt in maken.
De Ionckh.    O alder ghebenedijtste van spraken,
Het herte mach wel blijschap maken,
Door die troostighe woorden die hier vlieten,
(345) Ick sal hoop ick uwen vader so vermaken,
Dat wy soo in zijn gratie zullen gheraken,
Dat hem zijn leven niet en sal verdrieten.
De Ionckvr.    Edel Jonckheere wilt vreucht genieten,
Teenen onderpande gheef ick u mijn trouwe,
(350) Wilt droefheyt wter herten ghieten,
Tis eenen rinck van fijnen Gouwe.
De Ionckh.    Danck hebt reen amoureuse kersouwe,
Tsal hoop ick den lande noch profiteren,
Dus willen wy met vreuchden triumpheren.
Continue
[fol. F6v]

Hier volcht de Legende van
Sinte Haringus.

Haringus in mari capitur multi
Ad comedendum stultorum stulti
Cum tulli, bulli, in dasibus
De sua vita memorare
(5) Oportet, & tum fabulas
Cum rasi in visi vasibus.
Om dat elckerlijck niet en verstaet aldare
De diepe woorden vander latoene
Soo sal ick den text van mijnen sermoene
(10) Hier wten, ende in Vlaemsche bediden
Den ruden, plompen, leecken lieden,
Die niet en hebben van henselven
Dan vlieghen vorsteerten en mollen delven
Het waer groote noot dat elck bekende
(15) De passie het leven ende legende
Van Sinte Haringus den martelare
De welck acht persecutien sware
Heeft moeten lijden, die ick u lieden sal
Hier opt cort verhalen al,
(20) Haringus in specie naturali
Egressit ex Urbi Orientali,
Haringus, ghesproken ten propoosten
Die quam ons eerst wten noort-oosten
Inde Zee woond’ hy al zijn leven
(25) Daer was hy een Coninck verheven,
Nochtans op overvloede goet
En toochd’ hy noyt pompe noch overmoet,
Naeckt was hy van cleederen bijcans
Maer noch soo heylich van leven nochtans
(30) Dat hy noyt tijdelijcke spijse en at
Maer selver maeckt hijer menighen sat,
Soot daghelijcx blijckt, verstaet my wel hoe
[fol. F7r]
Principalick van Bamisse tot Paesschen toe,
Soo heylich was hy wilter op dincken
(35) Dat hy inde zee niet en mach verdrincken,
Al de werelt deure is zijnen name
Den volcke begheerlijck ende bequame,
Noyt en seyd’hy quaet van man oft wijve
Nochtans met listighen bedrijve
(40) Was hy bewroucht bespiet ende gewacht
Subtijlijck int donckerste vander nacht,
Ende sonder verdienst dits abuyselijck
Ghevanghen ende daer naer seer confuyselijck,
Deerlick mishandelt sonder misparene
(45) Dat hy van pijnen starf int garene
Haringus devote als icker op lette
Est captus in rete ghy visschers bachter nette
Hebt hier op compassie van geeste
Ende van acht pijnen is dit de meeste
(50) Die de voorsz. Haringus der menschen vrient
Om onsen wille heeft moeten lijden onverdient
Ten eersten wat jammerlijcker saecken
Men track hem opene, mont en kaecken
Die men hem, siet wat onghemack
(55) Al vol van bitteren soute stack
Wie hoorde noyt sulck wonder onder de Sonne
Ten tweeden, packtemen hem in een besloten tonne
Dwelck hy al patientelijck verdroech
Ten derden, dit en was niet al ghenoech
(60) Men ghinck hem weder wtter tonne trecken
Om versmoren ende int cout water weecken
Daer naer was hy met grooter onghenaden
Seer deerlick op gloeyende kolen ghebraden
O mensch wilt toch compassie rasschen
(65) Sinte Haringus smout droop daer in d’asschen
Zijn ooghen puylden deur tghequel
Ende al vol blaren wart hem zijn vel
[fol. F7v]
Deur der hitte der colen soo ghy weet.
Ten vierden, wert zijn hooft doorspeet
(70) Met eenen houte hy moestet lijden oock:
Ende ghehanghen te drooghene inden roock.
Daer hinck hy ende dween in sulcker maniere
Dat hy droogher wert dan een rotiere
Verdort, vercrompen in al zijn leden
(75) Ten vijfsten, werdt hy op ghesneden
D’lichaem al opene tot men vant
Zijn geraes ende tbinnenste inghewant,
Hy was weder ghebraen ick moet u lien preken
Ende dan vol botere ende mostaerts ghesteken,
(80) Wie las noyt wonderlijcker tormendt
Ten sesten, was Haringus den Sendt
Ghebrocht om dat dit niet en dreepte
Daermen al zijn huyt af schreepte
Jae een weet ick, noch levende esse,
(85) Die hem thoot af sneet met eenen messe
En roofde hem d’inghewant gheheel ende al,
Peynst, peynst, wiese absolveren sal.
Maer sy en salt niet biechten so ick schatte.
Ten sevensten, hoort wat pijne was datte
(90) Sinte Haringus was omme en omme
Ghewintelt in een vat met blomme
Daer wert hy witter dan oyt snee,
Doen was die edele Coninck der zee
Gheworpen, is dit niet jammer groot
(95) In wallende Olie die stont en soot
Haringus leet septimo folio
Et coctus, ghebraden in d’olio
Daer wert hy swarter dan een Atrement
Ten achtsten, wert hy noch meer gheschent
(100) Want eenigherande volck dat hongherich scheen
Pluckten tot op zijn rugghebeen,
Wie mochtse soo hebbe verbolghen
[fol. F8r]
Sy beten, sy cauden, ende sy swolghen
Sinte Haringus sonder cause oft schult
(105) Ende hebben heuren leeren balch ghevult
Peynst doch wat deerlijcke dinck was datte
Zijn graet worpmen voor hont voor katte
Daer om vochten voor mijn ooghen
Gods vrienden, dit heeft hy al moeten dooghen,
(110) Wilt dan vercoren vrienden te samen
Sinte Haringus tot onser aller vramen
Sorchvoudelijck op zijn passie dincken
Want by Gods gratie kan hy schincken
Den ghenen daer tgheluck aen blijcke
(115) Planteyt van aertschen goede rijcke,
Dit mach hy al doen dier op mercken
Lancx de zeekanten in menighe wercken
Leestmen zijn exempelen openbaer
Sinte Haringus beelde van silver claer
(120) Op de zee leyt hy by termijnen
Om hem doetmen alle arbeyts ende pijnen,
Maer wel varen, vanghen ende groot gheluck
Doet versoeten alder moeyten druck,
Gods vrienden hoopt van sulcke ghevalle
(125) Compt haestelijck, ende doet u lieden seghenen alle
Aensiet doch dit ende my ghelooft
Dits rechtveerdich Sinte Haringus hooft
Helpt my dat ickt dit jaer mach verciere,
En beslaen met goude en met gesteente diere,
(130) Doet u lieden caritaten ghy siet den noot
Want soudy gaen sonder schip ofte boot
Daer hy Coninck is ende sit verheven
Ghy mocht wel duchten voor u leven
Ter waerheyt dat ick u verhale
(135) Nu slaet u lien voor therte al te male,
En helpt mijn bidden sotte ende vroede
Dat ons Sinte Haringus alle voede
[fol. F8v]
Van alsoo veele als van hem mach cleven
Voort dat de zee ons moet geven
(140) Goeden tijt en conner tonser baten
Van Sinte Haringus ondersaten,
Cabeliauwe, schelvisschen, t’onser spijsen
Vleten, tonghen, rochen ende pladijsen,
Robbarden, schollen, wit met soet
(145) Eelbot, ende salme, vet ende goet
Dat deser aller onversienigher doot
Moet staen teghen onsen hongher groot,
Bidt oock dat elck tavernier
Van nu voort tsy wijn oft bier
(150) Den goeden ghesellen by cannen en stoopen
Liever gheven moeten dan vercoopen,
En dat elck naer zijn begheeren
Tgelt sachter winnen moeten dan verteeren,
Compt alle dan offeren met milder daet
(155) Ende van my dees benedictie ontfaet,
Neten en luysen in u lieden hooft ghesaeyt
U schoens in sticx, u cousen ontnaeyt
Clapooren en masselen voor u schene
De hoeste, den bulst, den cancker, de spene,
(160) Niet gelooft, ende meestendeel gheldeloos,
Een backte tachter, of meer altoos,
De selve benedictie daer vele aen claf
Die Godt selve den scheminckelen gaf,
Moet weder ghebeuren in desen vermane,
(165) Dats al dat jaer metten blooten eerse te gane
En voor den preeckheere die dickwils ghequelt is
Van dorste, om dat hy meest sonder ghelt is.
Continue

Tekstkritiek:

Thien excelentien van den houwelijcken staet
fol. A4r, vs. 8 Chriseis / Cressida
fol. C8v, vs. 47 toestellen er staat: toesteken
fol. D1r vs. 87 by gans er staat: bygans
fol. D4r vs. 246 spatie er staat: spatie.
fol. D5v vs. 79 stormde er staat: storme
ibid. vs. 80 het verliesen er staat: hetv erliesen
Factie
vóór vs. 15 sittende er staat: sietende