Anoniem: De ziecke gravin. (poëzie, anoniem, zonder plaats en drukker) 1673.
Naar La comtesse malade van Raymond Poisson (BNF RES-YF-4092).
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton10926 — facsimile bij Ursicula
google.books: UBL 1091 B 51, UBGent Her. 437 en UBGent Tiel. 6936
Zie ook De siecke gravinne (proza, ca. 1673).
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

De

ZIECKE

GRAVIN.

BLY-SPEL.

Vertonende op’t Toneel de Herberg
van BOURGONDIEN.

Vertaalt uyt het Frans, ’t welk te Parijs, by Pierre Promé.
met privilegie van de Koning, gedrukt is.

[Vignet: fleuron]

GEDRUKT ANNO 1673.


[fol. A1v]

PERSONAGIEN.

HOLLANDIA.
BELINE, haar Staatjuffer.
MARILJE, Dienstmaagt van de Gravin Hollandia.
GOULEMER, Bootsgezel.
FRELINGE, Hollandze Vrou.
BADZIN, Hollander.
FLANORIA.
De WAART.
1. BORGERMEESTER.
2. BORGERMEESTER.
FRANS Doctor.
SPAANS Doctor.
ENGELS Doctor.
HOOGDUYTS Doctor.
PACOLE, Dienstmaagt.

                        Het Toneel is t’Amsterdam.
Continue
[fol. A2r]

De

ZIECKE GRAVIN,

Eerste Uytkomst.

Goulemer, Frelinge, Badzin, Marilje.

Vertoont een Bier-gelag, daer Goulemer en Frelinge aen d’eene Tafel zitten, en Marilje en Badzin aen d’andere, drinkende en toebak-roockende.
Goulem. KOm drincken wy een kan.
Freling.                                                Dat is het dat ik zoek.
Goulem. Hoe is het met Mevrou van Holland? isse kloek?
Frel.       Elk zeyt dat het met haar heel slechjes af sal loopen.
Goul.      Hoe dat?
Frel.                      Een ider dag is ’t noch te rug gekropen.
Goul.       (5) Z’is zee-ziek; en de koorts beklemt haar boven dat.
Frel.        Sy heeft de ziekte van de zee en ’t land gevat.
    Sy heeft.... wat weet ik ook wat haar noch meer mach schelen?
Goul.       Sy is’er qualijk aan: en duyzent drancken deelen
    Haar geen gezontheyt mé. Hy vare vry voor man
    (10) Die haar geneest. Maer swijg; die lieden komen van
    Haar woonplaats af.
Maril.                          Elk houdt haar wonder krank te wezen.
Badz.      ’t Is waar; ’k bezocht haar straks.
Maril.                                                          Om eeuwig te genezen
    Zal men haar een Klisteer van avont zetten doen.
Badz.      Ik acht sy beezig zijn: Maer kunt gy niet vermoen
    (15) Waerom juyst een Klisteer?
Maril.                                             Men zeyt sy vol benouwen
    Het alles glyen laat, wijl ’t sluyt-spier niets kan houwen.
    Sy neemt wel willig in; maer walgt’er altijt voor.
    En dees Klisteer zet door ’t slag-poeyer alles door.
Badz.      ’t Is sterk. Bestaat het niet uyt loot en uyt salpeter?
Maril.     (20) ’k Zou zeggen dat het wel na Boskruyt leek: maer weet’er
    Al even wel niet van.
Badz.                            Dat is het; maer dit quaat
    Besprong haar al te ras.
Maril.                               Men zegt, die pestlucht slaat
    Uyt Vrankrijk*herwaarts aan.
Goul.                                           Ik kan ’t niet aers gelijcken,
    Als ofje ’t keelgat van den afgront in quaamt kijcken.
[fol. A2v]
    (25) Men houdt op zee geen dag daar elk op brast en vreet,
    Wijl men geen sluyp-deur daar voor bloode schijters weet.
    Daar duyzent scheuten uyt Canon de masten korten,
    En dertig Jantjes in de waering ne’er kan storten,
    En on-ophoudelijk met klank van Taf, taf, taf,
    (30) Het ronthout voor den droes smijt by de marssen af.
    Of datj’ een Brander komt aan ’t boort stil te verrassen,
    Dan is den bruy, Sigo! de schrik begint te wassen.
    De Brander doet sijn werk, het poeyer raakt in brant,
    En helpt met eenen slag al ’t bruytje dus aan kant
   (35) Ach dat’s een bliksem-slag! De Brander, ’t Schut, de Schepen,
    En ’t volk loopt, by men ziel, als padden, die maar slepen.
Maril.     ’t Is wel gezeyt, wanneer de Staart-star ons verschijnt,
    Dat dan het Schrickeljaar der Francen niet verdwijnt.
Goulem.  Sy zijn, begudt, ik sweert, als tot een slag geboren.
Badz.      (40) Maar zijnder binnen boort veel menschen ook verloren?
Goulem. Ik zag wel veertig stukx dat voor den Hencker voer.
Maril.     En waarje zeker daar?
Goulem.                                     Neen, ’t was mijn jongste broer.
    Een hondert twee of drie Canonschoots zijn gedrongen,
    Of geen, door onze kiel. Wie is den dans ontsprongen
    (45) Met beter streek als wy? Ho! ho! ’t was alles wel,
    Ik loof wy speelden braaf het kuyckermuykjes spel.
    ’t Scheen of haar nimmermeer ter zee iets was weervaren.
    Nou dat gelt jou een reys.
Frel.                                     Laat ons den drank wat sparen.
Maril.    Maar ziet men op een schip wel zo veel volk vermoort?
    (50) Ik schrik nu ik ’t verhaal alleenig heb gehoort.
    En waar begroef men haar?
Goulem.                                  Begraven? In de baren.
Badz.      Dat kerkhof is vry groot. Mevrou pleeg wel te varen,
Maril.     Sy had wel eer wat vet, maar dat is nu verteert.
Badz.      Maar zo ten eersten van de magerheyt verheert?
Maril.     (55) Sy lijkt haar zelf niet meer. Als boter voor het branden
    Der zon zo smeltz’ en elk onttrekt haar sijne handen.
Frel.      Verstoot haar elk, en moet men lijden dat...
Maril.                                                                       Sy heeft
    Nu nergens rechte deeg: s’is ziek waar dat sy leeft.
Badz.      Dat heet, het hert niet meer in ’s anders spot ophalen.
    (60) Nu moet sy deze vreugt waarachtig wel betalen.
    Het volk, te fel gesweept, swijgt wel wat: doch daar naar
    Wert hy den wederklank van ’t spotten wel gewaar.
Maril.     Zou Nostre Damus ons wel hebben konnen zeggen,
    Dat zulk een dragt van ramp noch op de nek zou leggen
    (65) Van haar die zo vol op in alle voorspoet zat?
Badz.      Noit heeft een mensch sijn doen in beter schik gehadt.


[fol. A3r]

Tweede Uytkomst.

Pacole, Marilje, de Waert, Goulemer, Frelinge.

Pacol. SA, sa, Marilje, kom; kom voort men roept u immer.
Maril.    Wie heeft dan zulcken haast?
Pac.                                                     Mevrou.
Mar.                                                                  Is sy dan slimmer?
Pac.       Och ja gewis: maar sy en voelt niet haar gevaar.
Maril.    (70) Pacole, hoor, kom hier: wat dunkje doch van haar?
Pac.       Ik vrees haar ziekte noch tot dolheyt uyt zal breken.
Maril.    Maar konje zien of haar verstant wat was geweken?
Pac.       Ia ’k zeker. ’t Arme brein steeg ten geheugen uyt:
    Maar ’t duurde niet heel lang: Sy lachte los en luyt.
    (75) Elk stont verwondert doe men haar een sprong zag springen.
    Doen quam de geeste-kracht weer in de woonplaats dringen.
    Belinde schrickte zeer.
Mar.                                Maar heeft sy naderhant
    Dat overval wel meer gekregen in’t verstant?
    Maar ziet Belinde komt, gewoon haar op te passen.
Pac.       (80) Ja, maar kom hier.
Mar.                                            Laat doch ook Freling niet verrassen.
    Ik stapje daatlik na.
Badz.                          t’Sa.
De Waart zeyt tegen Badzin:
                                          ’t Lag betaal my dat
    Hier binnen. ’t Is my scha.
Goul.                                    Wat hebben wy gehadt?
De Waart. Tien stuyvers aan de kaas, en veertien aan het drincken,
    En twee voor broot. Daar liet ’t geheug zich schier ontsincken.
    (85) Elk zeven stuyvers noch gelangt aan brandewijn,
    Zo datter net een kroon hier mé verteert zal zijn.
Goul.      Zo, tel een reys ter deeg, ’k geloof dat gy zult missen.
De W.     Elk zeven stuyvers aan de wijn van wijn: ook gissen
    Wy op twee stuyvers ’t broot; op tweemaal zeven ’t bier,
    (90) Tien aan de kaas, zo komt de som op tienmaal vier.
Goul.      Couragie!
De W.                      Zo dat wy ’t nu op vier guldens stellen.
Goul.      Hoe, benje mal? de helft nu meer voor na te tellen?
De W.     Dat is zo.
Goul.                        Zou ik dat betalen?
De W.                                                       Wel wie dan?
    Dat’s mooy, weet gy de wijs noch niet die Hollant kan?
Goul.      (95) Jazeker, ik beken ik hebze niet geweten.
De W.      Wel dat ikz’ u dan leer. Wy moeten niet vergeten
[fol. A3v]
    Vier gulden voor ’t geraas.
Goul.                                       Vier gulden?
De W.                                                            Ik vergat
    Daar noch aan boter weer vier stuyvers; alzo dat
    Ik negen gulden nu moet hebben met malkander.
Goul.      (100) Vier gulden voor ’t geraas?
De W.                                                        Benje dan geen Hollander?
Goul.      Ja ik geloof dat jy my voor een Fransman ziet.
De W.      Nu wilje my voldoen?
Goul.                                          Ik wilje zeker niet
    Beknibblen: maar ik zeg, vier gulden, ’t lijkt wel gecken.
De W.      Het kan ’t niet lijden datm’er ’t minst maar af zou trecken.
    (105) Wat meenje datter niet een beetje wezen moet
    Voor al jou Taf, taf, taf. Een Fransman heeft geboet
    Wel eer voor zulk geraas vry meer als twintig gulden;
    En dunkt u dit noch duur? dat staat my niet te dulden.
    Gy weet dat hier elk een stilswijgende betaalt
    (110) Dat hem de waart af-eyscht. Dat men geen stuyver haalt
    Dan die gerekent staat: dat Francen altijt plegen.
Goul.      Ik twijfel evenwel of Vrankrijk niet verlegen
    Zou staan, indien het uyt uw reek’ning vinden most
    Dat zo een tractement net negen gulden kost.
De W.     (115) In’t kort, dit’s onze wijs; laat weer de Francen leven
    Op hare. Komt wilt maar de negen guldens geven.
Goul.      Daar zijnse.
De W.                       Gaat dan vry. Zo dit noch zo wat duurt,
    Is’t tijt dat d’eygenaar een ander ’t huys verhuurt.
Goul.      Waarom?
De W.                   Waarom? om dat, sint negen volle weken,
    (120) Na mijne neering geen kalant heeft omgekeken.
    Elk is om ’t ziek zijn van Mevrou geheel bedrukt.
Goul.      Uw koopmanschap verzuurt, die wil haast wech, zo ’t lukt.
De W.     ’t Is by me ziel ook waar, dat kan mijn breyn doorboren.
    Let! Hier kan men ’t gekrijt van de Gravin al hooren.
Sy gaan binnen, en ’t Toneel verandert in een Kamer
van de Gravin van Hollant.                               


Derde Uytkomst.

Hollandia, Beline, Marilje.

De Gravin Hollandia wort geleyt onder d’armen, en gezet op een stoel.
Hol.     (125) BEline ach mijn quaal dringt door ’t gebeente heen.
Bel.     Zo gy wat rusten kond’.
Hol.                                             Ik rusten? kan ook een
[fol. A4r]
    Elendige als ik ben, wel in de rust geraken,
    Daar mijn geburen dus den wilden drommel maken?
Bel.     Uw krachten zijn noch groot.
Hol.                                                   Ik weet het: maar die kracht
    (130) Komt my nu niet te nut.
Bel.                                             In zulcke ziecktens acht
    Ik nochtans, dat de kracht veel kan ten voordeel wercken.
Hol.     Zo sy haar krachten met de daden wat verstercken.
    De leden zijn zeer swak. Ik zeg, helaas! met pijn,
    Ik heb noch krachten, maar die zonder herte zijn.
Bel.     (135) Gy zult noch haastelijk een sprong wel moeten wagen.
Hol.     Ach dat men my wat help. ’k Zal voor de winterdagen
    Een sprong doen. Heeftmen niet dat wat mijn hert versterkt.
Maril.     O ja, Mevrou, dat wert door vocht wel uytgewerkt.
Hol.     Een weynig Spaanse wijn zal ’t hert wat doen herleven.
Bel.     (140) Die drank is d’eenigste die u weer moet kan geven.
Hol.     Ja, zo sy niet te zuer en al verdorven is,
    Zal ikze drincken. ’k Acht dat sy goe laaffenis
    Zal voor mijn flaauheyt zijn. Ik neemz’ op hoop van krachten.
    Ach ach waer blijft de wijn? waar blijftze? Wil men wachten
    (145) Tot dat ik sterf?
Maril.                             Mevrou, sy wert gehaalt.
Hol.                                                                       Met dat
    Mijn ziekte maar begon gebruykte ik daags wel wat,
    Doch ’t heeft my van de loop tot noch toe niet genezen.
Bel.     Maar ’t heeft hier alle daag gedondert. ’t Kan wel wezen
    Dat hy sijn gat heeft omgesmeten.
Hol.                                                   Wel, ik kan
    (150) ’t Niet drincken.
Maril.                             Hy is al bedurven. Neemt hem dan
    Beneden.
Hol.            Wat is dat? Wat meenje met beneden?
Maril.     Ja.
Hol.             Maar ik verstaje niet. Hoe deze Spaanse wijn?
Maril.     Ja, datz’ in een Klisteer van u gebruykt mach zijn.
Hol.     Zeer wel, ga brengtze by d’Ap’theker om te mengen.
    (155) Laat hemze doch aanstonds weerom te rugge brengen.
    Maril, ’t zal nodig zijn dat hy ons sijn Canon
    Wat leent: het mijne is wech, dat’k zeer gemaklik von.
    Maar ach, Marilje, ik schrik voor ’t andre nu.
Maril.                                                                Waar deerde
    Canon oit minder, als het u, dat noit bezeerde?
Marilje binnen.


[fol. A4v]

Vierde Uytkomst.

Pacole, Hollandia, Beline.

Pac.       (160) MEjuffrou Flandria is voor de kamer. Van
    Al ’t coutren, Vlaams en Wals, men nau iets vatten kan.
Hol.     Ach wat een sware pijn! Wel, laat haar my bezoeken,
    O droes! Mijn buyk! mijn buyk!


Vijfde Uytkomst.

Flandria, Hollandia, Beline.

Fland.                                         NIet om au te doen vloecken,
    Men Uffrou vond’ ik au, moar te verzek’en.
Hol.                                                                 Ach!
    (165) Ik vloek niet; maar het is of ik mijn darmen zag
    Door helsche tangen uyt mijn mager lichaam rukken.
Fla. Waisset voor een quoal die dus Mevrou komt drucken?
    Is au natuur niet sterk, gy goat’er wis mé door.
Hol.     Ja wel, ik vreez’ daar zelf wel hertelijcken voor.
Fla. (170) Jo wel me mach au wel beklogen: ’t groote vreezen
    Is zonder reden niet. Ik he die quoal vor dezen
    Ook wel gehadt: het is de swoarste die ik kan.
Hol.     Op welcke tijt quam au die booze quelling an?
Flan. Jo ’k liep wel voor den boer. ’t Begon may t’overvallen
    (175) Omtrent zes joar geleen. Zo trok men eerst aan ’t mallen,
    En schoor may wat, moar ik ik en geloofdent niet;
    Doar ik geen acht op sloeg, sloeg may wel met verdriet.
Bel.     Ja zo ter neer, dat elk wel twijfelt ofze immer
    Wel weder rijzen zal.
Hol.                               Ik weet die quaal is slimmer
    (180) Als pest: want al mijn volk dat barst’er af.
Fla.                                                                           Ik kan
    Die swoare ziekte wel. Sy nam wel eer vier van
    Mayn kind’ren op een tijt.
Hol.                                      ’k Wacht eenige Doctoren
    Van groote ervarentheyt, uyt yder lant gekoren;
    Die brengen my gewis verlichting in mijn pijn.
Bel.     (185) Ja om den hals, denk ik; om dat zy alle zijn
    Uytlanders. D’een is Duyts, en d’ander komt uyt Spanje,
    En die uyt Engelant. Ik sweer de beste kanje
    Genoeg de de doot aan doen.
[fol. B1r]
Fland.                                       Men kan niet heel veel goet
    Voorzeggen doar men zulk een Consultôtie doet.
    (190) Ik vind au quaat zeer groot. Gay zayt in stoat gestrompelt
    Van door au vyant licht te werden overrompelt.
    Me Uffrau overlegt, eer ’t leven au ontglayt,
    Ofg’ iets bestellen wilt van aangelegenthayt.
    Laat de Doctoren vry doar buyten blijven: hoolter
    (195) Notaris. Moar ’t verstant stoat stil en ’t hooft dat moolt’er.
    En dies z’is onbequoam te maken ’t Testament.
Holl.    Mevrou ey swijg daarvan: het is u onbekent:
    Gy praat melancoliecq.
Fland. De ziekte had may heel met geelhayt overtogen.
    (200) En weet vry, sy besmet: dies ik niet groag mijn’ oogen
    Op d’uwe vesten zou, Elk Doctor zal u zijn
    Veel eer een Beul als Artz, tot redding van au pijn.
    God heb au ziel.
Holl.                      Wat heb ik van haar al verdragen!
    Dat onbeschaamde Vel ley toe om my te plagen,
    (205) Met my de Waanhoop in te drucken door haar taal.
    Wat deed die Woudt-aap daar een wonder vlaams verhaal!
    ’t Is wel te dencken dat mijn ziekte haar moet raken!
    Ach dit vervloekte quaat! Ach ach ik moet weer braken.
    Waar blijven de Doctoors?


Sesde Uytkomst.

Marilje, Pacole, Hollandia, Beline.

Maril.                                           SY komen even in.
Pac.     (210) Mevrou daar zijn bene’en twee Burgermeest’ren bin.....
Holl.    Dat haar de drommel haal. Ik kan niet meer verdragen
    Dat schrickelik gedrocht. Ik laat my niet meer plagen.


Zevende Uytkomst.

Twee Burgemeesters, Hollandia, Beline.

1. Burg.     HOe is ’t Mevrou, al wel?
Holl.                                                    Is uw verkeerde raat
    De oorzaak niet geweest van dit mijn smertent quaat?
    (215) Indien uw grof verstant dit hadt voorzien, ik leefde
    In rust, als of ik op een bedt van Rozen sweefde;
    En deze quade lucht had my dus niet gedrukt,
[fol. B1v]
    En zo veel ingewant uyt mijnen buyk gerukt.
2. Burg.     Mevrou stondt het aan ons die lucht te gaan beletten,
    (220) Sy zou u met geen ziekte of eenig quaal besmetten.
    Ons plaester helpt daar niet. ons weeren gaat niet wis.
    ’t Is over al in ’t war; en dat noch ’t meeste is,
    Gy doet ons schimp en hoon; gy kost ons wel meer eeren,
    Met onze weerdigheyt wat minder dus te deeren.
Holl.    (225) Wel zeker de Doctoors die komen vlijtig aan!
1. Burg.     Uw quaal is grooter als men nu wel kan verstaan.
    Mevrou, terwijl het blijkt dat ons dees ongelucken
    (Ja zo verr’ is’t) na hulp voor onzen vyant rucken
    Maar wie dwingt ons dien drank te drincken? moeten wy
    (230) Dan lijden dat gy dus van kant raakt? of waant gy
    Noch troost te hebben in uw Beulen op te maken,
    Van alderhande volk: Zo z’eens uw lichaam naken,
    Zal wel van allen een u niet vergeven? zal
    Hier toe niet elk zijn graag? om datje in geen geval
    (235) Haar hebt van doen gehadt. Zo vast gezont te wezen
    Dat de bedurve lucht niet eens en staat te vreezen.
    De ziecken hebben haar wel duysentmael gevraagt,
    Of de gezontheyt maar voor u was opgedaagt?
2. Burg.     Hoe grooter dat het quaat op u komt toe te varen
    (240) Hoe blijder dat sy zijn. Laat ons uw leven sparen.
    Men zoek het by ons zelf, men wend het anders aan:
    Laat uw Verraders daar den Doctor speelen gaan.
Holl.    Ey dat gy my zo quelt met ongerijmde reden!
    Laat doch d’onwetentheyt van uwe tong in vreden.


Achtste Uytkomst.

Pacole, Frans Doctor, Engels Doctor,
De Burgemeesters, Hollandia, Beline.

Pacole     (245) DE France en Engelse Doctoren zijn aldaar
Holl.    Daar hebje d’Engelsman.
Bell.                                            De France.
Pac.                                                             Dat is waar.
Holl.    Wel, wel.
Fr. Doct.         Wat let u dan, Mevrou?
Eng. Doct.                                            ’t Is swaar verrucken!
Holl.    Wel hoe, Messieurs, wie kan, als gy die ’t weet, uytdrucken
1. Burg.     Maar kan men zulk een volk by ons wel lijden?
2. Burg.                                                                                 Zo
    (250) Het ons kan bersten doen....
Eng. Doct.                                      Swijgt gy.
Fr. Doct.                                                         Swijgt gy.
[fol. B2r]
1. Burg.                                                                         Dus sno
    Ons te bejeg’nen? leert een Burgemeester kennen.
    Weet dat hy Meester is: en nu wy t’samen bennen,
    Dat wy vol-machtig zijn. Gy kondt ons niet te veel
    Ontzag toedragen. Weet, dat sy u konnen heel
    (255) Verstuyven doen voor haar. Mevrou ziet dan....
Fr. Doct.                                                                     Swijgt grovert.
    Swijg, plompen vlegel.
2. Burg.                             De grimmigheyt verovert
’t Gedult. Zo stout te zijn? Gy onbeschaamde lomp
    My uyt te maken voor een vlegel grof en plomp.
Den Francen Doctor geeft hem een oorbant.
    Swijgt gy.
1. Burg.         Een oorbant daar ik ’t zie met de Gravinne!
    (260) Mevrou, kan men oit meer vermetenheyt verzinnen?
    De grootste Heer ontzet, als hy onze aanspraak krijgt.
Eng. Doct.    Swijg groven ezel.
2. Burg.                                     O gy onbeschaamde!
D’Engelsche Doctor geeft hem een
kinnebak-slag, en zeyt:
                                                                                    Swijgt.
De Twee Burgemeesters vertrecken, groetende
    de Gravin Hollandia, die zeer bedruckt met
    de hant voor d’oogen zit.
Holl.    Messieurs gaje zo aan? Wat staat my niet te vreezen?
Eng. Doct.    Na dat de ziektens zijn, moet de Remedie wezen.
Holl.    (265) Maar zonder Chirurgijn en Apotheken: hoe!
    Je prepareert het zelf, en appliceert daer toe.
Fr. Doct.     Mevrou wy komen hier expres om u. Men biet
    Zo lieflijk Medicijn als oit de werelt ziet:
    Al dat u dienen kan zalmen u prepareren.
Holl.    (270) Wel haast u dan maar wat.
Spaans Doct.                                         Maar eer w’ iets ordineren,
    Is mijn advijs, datmen haar eerst wat doet vertreen.
Engl. Doct. Mevrou, staje wat op? dat is ook dat ik meen.
Holl.    ’k Geloof niet dat ik d’een’ voor d’ander voet kan stellen.
    Dra, dra, mijn stoel! Daar komt de flaeute my weer quellen.
Fr. Doct.     (275) Daer komt den Medicijn van Spanje. Uw dienaar Heer.


Negende Uytkomst.

Hollandia, Spaanse Doctor, France Doctor,
Engelse Doctor.

De Spaanse Doctor tilt de Gravin op, doch sy zijgt weder neder.
Spaans Doct. MYn Heer, gy ziet Mevrou Hollandia zijgt neer.
[fol. B2v]
De Doctoren helpen haar op, en zetten haar in de stoel:
Daar na zeyt Beline:
Bel.                                         De kracht heeft haar begeven.
Sp. Doct.    Ik zalze weer door mijn Catholicum doen leven.
    Want dat werkt wonderlijk.
Fr. Doct.                             O sy bekomt weer.
Sp. Doct.                                                          Dat
    (280) Is goet.
Bel.         Mevrou helpt het, en betert het al wat?
Eng. Doct.    Sy is weer mooy.
Sp. Doct.                                  Wilt daar ’t Catholicum voor dancken.
Bel.     Helaas sy sterft, mijn Heer. Het zijn vergifte drancken.
Fr. Doct.     Sy is zeer krank, mijn Heer.
Sp. Doct.                                                  Hoe mijn Catholicum
    Geeft ’t leven.
Maril.               Nu helaas juyst het contrarium...
Sp. Doct.    (285) Hoe duyvel kan dat zijn? ’t Is nu gele’en twee jaren
    Dat ik het aan het Hof hier ook dacht mê te klaren.
    ’t Is nu de derdemaal dat het die parten speelt.
    Maar hare pols is hart.
Hy heeft de arm van Beline, en meent
dat hy die van de Gravin heeft.         
Bel.                                 ’t Is mijn arm die gy streelt,
    Mevrou is doot.
Sp. Doct.    (290) Ik meende ’k had haar arm, waar drommel zijn mijn zinnen.
    Ik was verwondert dat sy was zo kloek van binnen.
Bel.     En nijpje zo mijn arm!
Sp. Doct.                                O sy bekomt weer iet.
Hol.     Mijn Heeren.
Fr. Doct.                   D’edele partyen doen schier niet
    Haar wercking meer. Ook is de Simpatie geweken,
    (295) En dat is d’oorzaak nu van dit benaude steken.
    De deelen zijn te saam Provintien vereent,
    Maar nu den een den aar sijn dienst niet meer en leent,
    Is het een Chaos maar. In ’t kort, ’t is al verloren.
    Men hoort nu warring daar men pleeg accoort te hooren.
    (300) Daar d’ingeboorne warmt’ ontbreekt, komt wis koud’ vuur:
    Daarom komt men tot een gevarelijke cuur.
    Men moet (ik segg’ het u) dit quade lichaam schroeyen,
    En ’t mes aanvatten om het quaat weer uyt te roeyen.
    Haar schoone leden, ’t zy van toeval zo het scheen,
    (305) Vervallen deerelijk en schielijk onder een.
    Om datmen niet in tijts goe voorzorg heeft genomen,
    Die door Purgatie het quade voor zou komen.
Hol.     Een ander Doctor die een Engel waant te zijn,
    Wacht tot het uytterste van mijn benaude pijn:
[fol. B3r]
    (310) ’t Is een Hoogduytscher die sijn kennis elk wil wijzen.
Eng. Doct.    Denk daar niet om: gy zult, eer hy hier is, wel reyzen
Na d’andre werelt toe. Hy heeft het Podagra,
En daarom komt hy noit tot iemants hulp zo dra.
Hol.     Hy?
Eng. Doct.    Wel twijfelt’er ten minsten aan. Zo komen
    (315) Als hy doet; ’t is gewis gy hoeft niet aars te droomen.
    Hy heeft het Podagra. Zo langzaam aan te treen,
    Daar zulk een sware quaal moet zijn genezen. ’k Meen
    Het is een swack secours, daar mid’len tot genezen
    Zo langzaam komen... Hy komt daar.


Tiende Uytkomst.

Hoogduyts Doctor, Hollandia, France Doctor, Engelse Doctor, Spaanse Doctor, Beline.

Den Hoogduytschen Doctor, zeer bewonden aan de beenen,
komt zeer lankzaam aan, en zeyt:

                                                            ’t Moet u nu lastig wezen
    (320) Dat ik zo langzaam kom. Ik heb het Podegra.
Sp. Doct.    Sy sterft eer datze zit. ’t Een voor, en’t ander na.
    Men zie eens wat haar schort. Laat ons haar wat vertrecken,
    Indien het mooglijk is.
Fr. Doct.                         Men dient de tong t’ontdecken.
Hol.     Mijn doot die is gewis.
Fr. Doct.                                 Ach die bedurve tong!
    (325) Sy is geheel verteert. Geen gorgelwater drong
    Door zulk een korst oit heen. Niets kan de rotting keeren
    Als ’t vyer; dat hebben wy noch om die te verteeren.
Hoogd. Doct. De pols houdt somtijts op: dat voorspel is zeer quaat.
    ’k Verzeker u dat het met haar ten eynde gaat.
Bell.    (330) Maar zou het ook noch wel een poosje konnen duren?
Hoogd. Doct. Ach niet heel lang. Men ziet wel dat het quaat haar uren
    Ten eynde brengen zal. Haar quaal is violent.
    Natuur daar tegen swak. Het gaat met haar nae’t endt.
    Daar is geen kruyt dat haar zal van de doot genezen.
    (335) Derhalven ga ik heen, wijl ik niet nut kan wezen.
Hy gaat binnen.
Sp. Doct.    Ik zie haar echter heel niet buyten hoop in noot:
    Haar quaal zet noch geen merk van de gewisse doot.
Holl.    Mijn hoop is al op u: wilt my doch niet verlaten!
Sp. Doct.    Ik zal, zo lang ik leef, noit mijn beloften haten.
    (340) ’k Verlaat u niet, Mevrou; ik heb het eens gezeyt.
Holl.    Ey dat is al mijn troost in mijne swarigheyt.
Sp. Doct.    Uw ziekte neemt een loop, Mevrou, niet wel te keeren.
[fol. B3v]
    Als met een groot secours: En hoe wy ’t willen weeren,
    ’t Gaat evenwel niet vast datmen zal meester zijn.
    (345) Doch, wat dat my belangt, ’k wil, zonder dat je mijn
    Ook intrest geeft, alleen om een Dank-heb u helpen.
Holl.    Wat kan ik geven, daar my komt de macht bestelpen!
    Elk weet dat ik wel eer in kracht en rijkdom zat.
    Te voren was’er geen’ die eenige armoê hadt
    (350) Of quam by my om hulp, ’t zy wat hem mocht ontbreken;
    En dacht dat ik’t hem licht en zeker toe zou steken.
    Al die de moeyte dee dat hy maar tot my tradt,
    Die had gewis ’t Fortuyn van vooren aangevat.
Fland. Mevrou, gay hebt voor al geen goey diëet gehauwen:
    (355) Au quoal dringt ons om au de laatste drank te brauwen.
    Au Nag’len, Specery,*en Peper helpen niet.
    ’t Bedorven temprament, au Kaas, vermeert ook iet
    Au quaal; en ’t slimste is noch gay kunt au lust niet trecken
    Van al dit tuyg.
Holl.                    Ik denk de wateren die strecken
    (360) My tot gezontheyts steun.
Sp. Doct.                                        ’t Spa-water? Geenzins, neen,
    Dat dient in’t minst u niet.
Holl.                                      Het water dat ik meen,
    Is’t onze.
Sp. Doct.    Dat is goet. De waters dezer landen
    Die komen nu te pas. Gebruyktze voor het branden
    Tot uw bewaring vry in groote quantiteyt:
    (365) Want anders geven sy meer schaede dan profijt.
    Men ziet hier alles droog, door koorts, als heete stralen.
    Dies komt dit wel te pas. Gy weet waar men’t zal halen.
    De Star die u te na met sijne hette staat
    Geeft ook al te veel loot met u zeer kout climaat.
Eng. Doct.    (370) Laat ons een reys bezien haar onderste partyen.
    Leg u wat opje rug. Zo legje wel. Gants lyen
    Wat al quaat-aardigheyt daar noch besloten staat.
    ’t Vernoegt, de quaal te zien en d’oorzaak van het quaat.
    Messieurs wat doen wy best? Gy ziet wel aan het gene
    (375) Dat u te voren komt, dat het niet deugt. Ik meene,
    Dat hare maag gantsch vol van vreemde toeval is,
    Die niet als al te veel verhitte ontsteltenis
    Aan d’ingewanden geeft. Maar tot alzulk een quaat
    Is’t alderbest datmen haar sterk eens braken laat.
Holl.    (380) Een braakdrank? O mijn Heer, hoe zouwer die inkomen?
Eng. Doct.    ’t Is ’t eenigste dat noch kan werden ingenomen.
    ’t Moet d’een of d’ander kant, Mevrou, nu overslaan:
    En schoon gy ’t al inneemt, ’t zal zeer te twijf’len staan
    Of ’t ordineren u te recht noch zal salveren.
[fol. B4r]
    (385) Want zulk een quelling is gevarelijk te weeren;
    De quade wint die van de lant-zy overwaayt,
    Voor uw gezontheyt niet als doodlijcke oorlog kraayt.
    De zee-wint, die wel eer u plach zeer goet te wezen,
    Staat u nu als de pest, of slimmer quaat te vreezen.
    (390) Ik ben verzekert, zo deez’ ziekte u niet en doot,
    Dat het u goet zou zijn, zo m’ u de Zee verboot;
    Maar boven al de Vis. Vermijdt die al uw leven,
    Want anders het is wis gy zoudt u zelf vergeven.
    Uw Haringvangst is ook, schoon men daar veel af spreekt,
    (395) Een oorzaak dat gy dus in quade quelling steekt.
    Men moet het daar we’er uyt te drijven zien door braken.
Fr. Doct.   Men dient haar ook veel bloet noch eerst wel quijt te maken.
Hol.     Hoe my noch laten? wat geordineer is dat?
    ’k Verwachte dit geensins van France Docters, wat,
    (400) Ik ben te zeer verswakt, ik kan geen voet vertreden.
    Men trok reets zo veel af, dat mijne stercke leden
    Zijn onder voet geraakt. Uw raadt is vol gevaar
Eng. Doct.    O slange tong! Sy is op ’t punt geraakt om naar
    Het eeuwig aardt-bedt, daar men eeuwig rust, te zijgen,
    (405) En noch en kanze niet van schelde en schimpen swijgen.
Fr. Doct.     Sy zoekt haar leven zo te eynden als ’t begon.
Hol.     ’tVerdriet verteert my, ach die iets uytrechten kon.
Eng. Doct.    Uw quaal is ongemeen: Zo moet men ook gebruycken
    Een ongemeene raadt.
Hol.                               En die mach ik niet ruycken.
Fr. Doct.   (410) Wel dan, wy hebben noch een souvereyne raadt
    Die zeker helpen zal. Gy klaagt ons, dat het quaat
    Door onlust en verdriet u uw gemoet ontstellen.
Hol.   Helaas meer als men denkt, en ik u kan vertellen.
Fr. Doct.   Mijn Heer den Engelsman en Ik, wy zullen u
    (415) Doen danssen.
Hol.                               Danssen?
Eng. Doct.                                    Ja dat is de raat. Wel nu
    ’t Gespeel is tegengift voor uw swaarmoedigheden.
Hol.     Haal dan violen in de kamer.
Fr. Doct.                                            Zijt te vreden.
    Wy zullen zonder deez’ u E. wel danssen doen.
Hol.     Gy gekt helaas met my.
Eng. Doct.                                Wat hebt gy quaat vermoen!
    (420) Gy zijt de eerste niet die Francen dus tracteeren.
Hol.   Een Krijtertje speelt zacht; en ’k heb een goet, mijn Heeren.
Fr. Doct.   Gy hebt tot uwent wel goe violons.
Hol.                                                                   O noot!
    Ik kan niet danssen: ô mijn swakheyt is te groot.
Fr. Doct.     En evenwel, Mevrou, daar dient gedanst te wezen.
[fol. B4v]
    (425) Het is de laatste raadt die u noch kan genezen.
Holl.    Wel dan, wijl gy ’t begeert, laat het op dees manier
    Ons eens bezoecken. Maar mijn hert dat walgt. Om hier
    De waarheyt by te doen, het is my bijster tegen,
    Dat ik noch dansen moet.
Fr. Doct.                               Zo, zo, weest niet verlegen.
    (430) ’t Gaat wel, men past op u.
Eng. Doct.                                        En zoje struykelt, dan
    Zalmen u helpen op.
Fr. Doct.                       Nu lustig, wacker an.
Holl.    ’t Zijn voor dit arme lant wel schoone vrolijkheden!
Fr. Doct.   Messieurs, men eyscht nu vreugt, weest vrolijk, rept uw leden.
Hollandia, na datze heeft gedanst met de Doctoors zeyt:
    Ach mijne leen zijn doot.
Fr. Doct.                             Wel hoe! voel jyze niet?
Holl.    (435) Ik voelze nu niet meer als die gy d’uwe hiet.
    Ik kan niet meer. Hou vast. ’k Ben nooyt ten Feest gebeden
    Als dit is, ô Messieurs! Eer dat ik danste deden
    Mijn beenen my al zeer. ’k Heb ondertusschen meer
    Gedanst dan my was lief. Mijn tong wert dik en zeer.
Sy zeyt dit al stamelende.
Fr. Doct.     (440) Sie daar sy krijgt de huyg.
Eng. Doct.                                                      Geen konst van Doctoreren,
    Noch ook Apthekery, kan hare qualen keeren.
Fr. Doct.     Het quaat sal nemen toe.
Sp. Doct.                                            Voor my, mijn oordeel ziet
    Niet wat men meer zal doen.
Eng. Doct.                                En Waarlik ik ook niet.
Sp. Doct.    Haar quaal wort recht beklaagt.
Fr. Doct.                                                     Wel dat men haar deed dragen
    (445) Daar d’ongeneesbare het alles durven wagen.
    Mijn Heeren scheyden wy.
Maril.                                   Helaas wat druk is dit.
De Franse Doctor zeyt tegen den de Spaense:
    Uw Dienaar.
De Engelse en Spaense Doctor tegen de France:
                        Ik de uw.
De laatste knecht tegen het volk:
                                        Ik iders die hier zit.

EYNDE.

Continue

vs. 23a Vrankrijk er staat: Vrakrijk
vs. 32 Sigo zeldzaam woord van onbekende herkomst, zoiets als: foetsie
vs. 151 weesrijm; geen hiaat vergeleken met het Franse origineel
vs. 198 weesrijm; halfvers
vs. 277 en 289 halfvers
fol. B3v Specery de y staat op zijn kop