Pieter Anthony de Huybert: De dwarsdryfster. Herdruk, Amsterdam 1784.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton040620 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

DE

DWARSDRYFSTER,

KLUCHTIG BLYSPEL.

ONDER DE ZINSPREUK

PER GRADUS AD SCIENTIAM.

[Vignet: Perseveranter]

TE AMSTERDAM, BY

J. HELDERS EN A. MARS,

IN DE NES. 1784.

Met Privilegie.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

    De Gecommitteerden tot de zaken van den Schouwburg hebben, volgens Octrooi door de Heeren Staten van Holland en Westvriesland, den 5den November 1772. aan hen verleend, het recht van deze Privilegie, alleen voor den tegenwoordigen Druk van DE DWARSDRYFSTER, Kluchtig Blyspel; vergund aan J. HELDERS en A. MARS.
Amsteldam, den 25. May 1784.
Geene Exemplaaren zullen voor echt erkend worden, dan die, door een’ der Heeren Gecommitteerden, onderteekend zyn.

[was getekend: A van Ryneveld]


[p. 4]

VERTONERS.

LUIKAS, Tuinier van Ernst.
ERNST, Vader van Isabel.
LEONOOR, Huisvrouw van Ernst en Moeder van Isabel.
ISABEL.
EELHART, Minnaar van Isabel.
GRYPAERT, meede verlieft op Isabel.
EEN KNECHT.
EEN NOTARIS.


Het Tooneel verbeeld de Hofstede van Ernst, by het Dorp Voorburg.

Continue
[p. 5]

DE

DWARSDRYFSTER.

KLUCHTIG BLYSPEL.
___________________________________________

EERSTE TONEEL.

LUIKAS, ERNST.


LUIKAS, verstoort zynde.
De Drommel mag de Dwarsdryfster, en ’t dwarsdryven haelen!
ERNST.
Nou, nou Luikas....
LUIKAS.
                Neen, kyk, al wou je me dubbelt betaelen;
Ik zeg ’t je, dat ik by je vrouw niet langer duuren kan.
ERNST.
Je moet het zo quaelyk niet neemen, myn goeje man;
(5) Want zy is met dien geest van dwarsdryven gebooren.
LUIKAS.
Hoor, jy bent heur man, laat ze jou plaegen en ringelooren,
Dat is natuurlyk, en iets, dat dagelyks beurt.
Maer dat is beestachtig, dat ze my in myn tuin conteleurt.
ERNST.
Patientie, Luikas, patientie!
LUIKAS.
                                    Zie, Baes, om recht uit te spreeken,
(10) De droes mogt Tuinier zyn, daer ’t vrouw volk zen neus in den tuin komt streeken.
Ien vrouw doet meer schaê in ien tuin, as duizent mollen doen.
[p. 6]
ERNST.
’t Is waer, Luikas, zy heeft ongelyk, ’t is geen fatsoen.
LUIKAS.
Dat ik weg gooi, plant ze: dat ik plant, doet ze uitroeien.
Daer ik kool gezet heb,wil zy hebben, dat knollen groeien
(15) Ent ik een bergamot, zy zeit het is een maegdepeer
Gisteren wou ze, om vroege pruimen te hebben, men Heer,
Dat ik ze in een bak zou zaeien, as de meloenen.
’k Zel by myn keel nog heggen moeten planten van pompoenen.
ERNST.
Myn wyf is onredelyk: maar laet ons dit overslaen.
(20) Spreeken we eens van me dochters huw’lyk. Wat zouje me daer in raên?
LUIKAS.
Daer ken ik je tegenwoordig gien raet in geeven:
Want men kop loopt om, as ik met je wyf heb gekeeven.
En dat nog ’t slimst is, ze zei me, dat ik aanstonds vertrekken zou.
ERNST.
Tut! tut! Luikes, je weet ommers, dat ik je de hant boven ’t hooft hou.
LUIKAS.
(25) Jy! wel ja, je ziet ’er wel na om ien ander te deffendeeren.
Jy hebt het quaet genoeg om je zelf hier te menteneeren.
Zeg ik je niet geduurig, dat je te goet bint? As je wyf iets begeert,
Speul jy aenstonds: ja Liefste, ik consenteer ’t.
Zo ras jy ja zegt, dat is genoeg om heur te doen neen zeggen:
(30) Jy zegt dan neen, en zy dan weêr ja. Zo moetje altoos onderleggen.
ERNST.
Hoe wil je, Luikes, dat ik dien hoek te boven raek?
[p. 7]
’k Heb haer lief; zy schept in me in alles te dwarsdryven vermaek.
Ik ken heur quaelyk dat klein genoegen en plaizier benyen.
LUIKAS.
Je zoudt ’er dan apparent in heur klein plaiziertje ook al laeten betyen,
(35) Indien ze... wat belief je? maer neen, dat is ’er niet op:
Want ze is te grooten Dwarsdryfster, en te quaet van kop.
Maer, men Heer, om eens op ’t kapittel van je dochter te raeken,
As ik reis weg was, hoe drommel zou je ’t maeken?
Want ik ben de ienigste, die mit jouw wyf omspringen kan.
(40) Dat verstant heb ik allien, en jy weet ’er niet een brui van.
ERNST.
’t Is waer, Luikes, in verstant moet ik de vlag veur je stryken,
En veel Filosoofen, die niemendal weeten, moeten voor jou wyken.
LUIKAS.
Kyk, men Heer, daer zyn boeren, die niet filosofeeren, as op gelt:
Maer mit myn filosofy is ’t hiel anders gestelt,
(45) Ik zoek ’t leeven van de werelt door myn tuinieren te regeeren,
En ik weet in men tuin allerlei wondere dingen te spekeleeren,
Je wilt je dochter uittrouwen, niet waer? maer je weet niet of ’t zel geschiên.
Maer ik ken ’t je zeggen, om dat ik ’t al lang in men tuin heb gezien.
As je vrouw in den tuin ien boom in de zon weelig ziet bloeien,
(50) Doet ze hum in de schaduw planten, daer hy onmooglyk ken groeien:
Vervolgens, zo je dochter maer tot trouwen geneegen is,
Zel de moêr ’t beletten, dat concledeer ik zeker en wis.
[p. 8]
ERNST.
Dat heb je wel gevonden. Zo myn dochter wil trouwen,
Moet zy en ik ons daer allebei afkeerig van houwen.
LUIKAS.
(55) Dat weet ik ook wel. Je wyf heit me de tong al geschraept;
Maer ze moet vroeg opstaen, wil ze Luikes vinden, dat hy slaept.
Luikes, zei ze, wat zyn van men dochters huwelyk je gedachten?
’k Weet ’er niet of, Mevrouw .. Maer zou ze ’er zelv’ niet wel na trachten?
Wat denkje, Luikes, zo ’k haer daer eens vryheit toe liet?
(60) Montje toe. Maer men man.... O, docht ik, je betrekt me niet.
Ik zweeg maer stil, men Heer, op al heur vraegen,
En daerom wierdt ze zo quaet, dat ze me voort weg wou jaegen.
En dat allien om dat ze gien stof tot dwarsdryven zag.
Maer gien noot; want dat wegjaegen beurt me alle dag.
(65) Maer straks weet ik middel om heur van zin te doen verand’ren,
En door ’t dwarsdryven zelfs worden we weêr goet vrint met malkand’ren.
Daer komt ze, men Heer, ik bid je, ga wat an ien zy.
ERNST.
Ik ga na ’t Tuinhuisje, Luikes; kom me daer weêr by.


TWEEDE TOONEEL.

LUIKAS.

Hoe zeer ’t wyf men ook bruit, deur dat verbruste teugenpraeten,
(70) Zou ’k echter deezen Baes niet geern willen verlaeten;
Want hy ’s geldig, en zo goet, as ik ’er ooit ien pretendeeren kan.


[p. 9]

DERDE TOONEEL.

LEONOOR, LUIKAS.

LEONOOR.
Je hebt je dan onder de bescherming begeeven van myn man?
Hy kan me belasten, dat ik je niet zal laeten vertrekken:
Maer hy kan ook verzekert zyn, dat ik met die order zal gekken.
(75) Kom ras, geef me de sleutels; ik zal je gelt haelen. Pak terwyl je goet.
LUIKAS, schreiende.
Och, Mevrouw; ’t spyt me te lydig, dat ik je verlaeten moet.
Hy keert zich om, en lacht.
Ha! ha! ha!
LEONOOR.
                    Je lacht?
LUIKAS, schreiende.
                                    Jy, en je man bent zulke braeve luiden.
Heb ik je dan zo vertoornt! (lachende) Ha! ha! ha!
LEONOOR.
                                                    Wat wil dat lachen beduiden?
LUIKAS.
Niemendal, Mevrouw. Ha! ha! och! wie hadt dit ooit verwacht?
(80) Als ’t dan zyn moet, daer zyn de sleutels.
LEONOOR.
                                                    ’k Wil weeten waarom je lacht.
LUIKAS, hart op lachende.
Ha! ha! ha! ik kan me lachlust niet langer intoomen,
Ook heb ik de zak: ’k hoef nou niet meêr voor je te schroomen.
Ha! ha! ik lach om ien raere poets, die ik jou heb gespeelt.
Hoor, Mevrouw, ha! ha! terwyl jou humeur myn al lang heit verveelt,
[p. 10]
(85) En ik maer ien middel zogt, om met fatsoen van je af te raeken,
Overlei ik lang by me zelf, hoe ik dat best zou maeken.
Zo Mevrouw ziet, zei ik, dat ik mit gewelt wil gaen,
Zel ze zekerlyk myn vertrek niet toe willen staen.
Spreek ik om men huur, zy zei my die niet willen langen.
(90) Daerom, docht ik, moet ik iets, om heur quaet te maeken, aenvangen.
As ze dan boos is, geeft ze me wis van zelfs de zak.
LEONOOR.
Hoe! om dat ik je weg zou jaegen...
LUIKAS.
                                          Was ’t, dat ik flus niet teugen je sprak.
Maer daer zyn de sleutels. Laet ons ’er nu niet meer van praeten.
LEONOOR.
Je wilt me dan, om my te plaegen, zonder Tuinman laeten?
LUIKAS.
(95) Daerom is ’t juist, Mevrouw, dat ik van je of wil gaen
LEONOOR.
En eer ik een ander Tuinier heb, zou ik daer toe niet verstaen.
LUIKAS.
Dat zel wel mis zyn. Mevrouw; met gien gedachten.
’k Wil zo aenstonts vertrekken.
LEONOOR.
                            Je zelt ten minsten tot morgen wachten.
LUIKAS.
Tot morgen? neen, neen! dan mogt je weêr veranderen van besluit.
(100) Dan mogt je me weêr houwen willen, daerom wil ’k voort bet gat uit
LEONOOR.
’k Zal evenwel jouw zottin niet zyn. Dat zal ik, hoop ik, beletten
Jy wilt gaen, en ik versta niet, dat je een voet zelt verzetten.
[p. 11]
LUIKAS.
Men houdt de lui niet teugens heur dank, en jy hebt een hooft, Mevrouw....
LEONOOR.
Ja! ben ik zo wonderlyk? wel vrint, ’k verzeker jou...
LUIKAS.
(105) ’t Is zo veul, dat ik ’t niet langer meen te verdraegen.
LEONOOR.
Zo durf jy je over myn quaetaerdigheit beklaegen?
LUIKAS.
Dat zeg ik niet. ’k Weet het spruit uit gien boosaerdig gemoet,
Dat jy ieder een zyn patientie verliezen doet.
Die je dat na gaf, Mevrouw, zou je vuil beliegen:
(110) Maer je wil slacht de uilen, die met gien and’re uilen willen vliegen.
LEONOOR.
Ja wel, dat vooroordeel is een werk van Heintjepik.
Daer ’s geen vrouw in de werelt, die minder dwarsdryft dan ik.
LUIKAS.
Dat kan wel zyn.
LEONOOR.
              Ik ben niet gewoon ooit iemant tegen te spreeken:
Maer ’k mag niet lyen, dat men my met dwarsdryven de kop komt breeken.
(115) By exempel, Luikes, flus wierdt ik zo quaet op jou.
Waerom verzweegje zo halstarrig, ’tgeen ik weeten wou?
Denk je, dat ik niet al voor lang heb kunnen merken,
Dat jy men mans knypraet bent, en ’t orakel in al zyn werken.
Hy heeft je wis zyn voorneemen ontrent Isabel bekent gemaekt.
LUIKAS.
(120) ’t Is waer, we zyn daer over zo ien beetje an ’t praeten geraekt.
LEONOOR.
Wel zo, spreek.
[p. 12]
LUIKAS.
                            ’k Geloof, dat ik ook ten naesten by wel ken bevroeden,
Wat je dochters gedachten zyn.
LEONOOR.
              Wel, Luikes, wat zou je daer van vermoeden?
LUIKAS.
’k Weet ook wel wat myn advys zou zyn in dit geval.
LEONOOR.
Wel wat....
LUIKAS.
              Maer ’k weet ook, dat ik je van ’t ien, noch ’t aêr iets zeggen zal.
LEONOOR.
(125) Nou, Luikes, ik bid...
LUIKAS.
                            Neen, dat mot je me ten beste houwen;
Jy zelt het niet weeten. Dan is ’t, ik zel ze uittrouwen.
Dan is ’t, ’k zel ’t niet doen. Spit of, en spit an,
Luikes, wat dunkt je? wat zeit men dochter? wat zeit men man?
Zo leg je maer staeg te talmen en te preeken,
(130) Tot jy de kat uit den boom hebt gekeeken.
En zo ras je dan weet wat ien ander begeert,
Zo dwarsdryf jy straks, en doet alles verkeert.
LEONOOR.
In tegendeel, als ik ’t best zoek, tracht elk het om ver te stooten.
Met één woort, men smeedt hier iets tegens ’t geen ik heb beslooten
(135) Maer daer komt myn dochter, zy houdt zich of ze my niet zag.
Isabel.
LUIKAS.
              ’k Vlieg na men Heer, en doe hem van alles verslag.


[p. 13]

VIERDE TOONEEL.

ISABEL, LEONOOR, ongerust heen en weêr wandelende.

ISABEL.
Roep je me, Mama? wat is je behaegen?
LEONOOR.
Ja dochter; ik heb je nog iets voor te draegen.
ISABEL.
Als ’t moeder belieft
LEONOOR.
                            ’k Heb reden om zeer op u misnoegt te zyn.
(140) Gy zyt geveinst, en bedriegt my daeglyks door een gemaekten schyn:
Maer ik ben goet, en redelyk; ’k vergeef u die streeken,
En eer ’k u uittrouwde, heb ik u nog eerst willen spreeken.
Wees eens van je leeven openhartig van gemoet.
Wil je trouwen of niet?
ISABEL.
              Mama, ’k weet, dat ik geen wil hebben moet.
LEONOOR.
(145) Je hebt evenwel een wil, dat ’s niet in twyffel te trekken.
’k Zoek in alles je genoegen: daerom meugje my die vry ontdekken
Spreek vry: zou je denken, dat het krygen van een man
Een jonge dochter gelukkig maeken kan?
ISABEL.
Daer zyn vrouwen, die dien staet pryzen.
LEONOOR.
                                          Ha! dat begint op te daegen.
ISABEL.
(150) Maer daer zyn ’er ook verscheidene, die ’er geweldig van klaegen.
LEONOOR.
Nu is ’t weêr alles duister. Spreek, je kent die nieuw getrouwde vrouw,
Die nooit praet, als van ’t zoet, dat ze smaekt in haer trouw?
[p. 14]
Kan u ’t geen zy daer van zegt, eenig vernoegen geeven?
ISABEL.
Ja, moeder.
LEONOOR.
              Gy wenscht dan in den huwelyken staet te leeven.
ISABEL.
(155) Gantsch niet; want die vrouw, die zo groote blyken van vernoegen gaf,
Zei gist’ren, dat de Hemel haer een man gegeeven hadt tot haer straf.
LEONOOR.
Dat ’s dan te zeggen, dat je niet waegen wilt een man te neemen?
ISABEL.
Dat zeg ik niet, moeder.
LEONOOR.
                            Wel waer toe dient dan al dit teemen?
Want eindelyk, gy houdt het huwelyk voor een quaet, of een goet,
(160) Daer gy na trachten, of daer gy voor vreezen moet.
ISABEL.
’k Wensch ’t niet, noch vrees ’t niet, en ik kan my niet verder uiten;
Want ik heb die zaek niet genoeg onderzocht, om iets vast te besluiten
De redenen voor en tegen staen my by na evenveel aen,
En daerom, Mama, heb ik tot nog toe geen keur gedaen.
LEONOOR.
(165) Die onzekerheit doet me al myn patientie verliezen!
Je hebt te veel verstant, Isabel, om niet te kunnen verkiezen.
ISABEL.
Een dochter, dunkt my, houdt zich hier omtrent best onzydig en stil,
Op dat ze zich te maklyker kan schikken naer haer moeders wil.
[p. 15]
LEONOOR.
Maer, zo ’k je nu eens geboodt te trouwen?
ISABEL.
(170) Dan zou ’k de redenen voor ’t huwelyk, voor de beste houwen.
LEONOOR.
En zo ’k u den maegdelyken staet, als den besten, quam aen te raên.
ISABEL.
Dan zouden de redenen tegens ’t huwelyk my weêr ’t best aenstaen.
LEONOOR.
Wel wat een tael! wat gedwarsdryf! ’t gaet me aan de zinnen.
Ik kan dan door al myn goetheid niets op je winnen*?
(175) En ik zal dan nooit den gront weeten van uw harts genegenheên?
ISABEL.
Myn genegenheit is de uwe te volgen.
LEONOOR.
                            Zy zel ’t niet opgeeven, neen!
ISABEL.
’k Zal al myn genoegen in u altyt te gehoorzaemen, stellen.
LEONOOR.
Wat hartnekkigheit! zel je me altyt dan met je dwarsdryven quellen?
ISABEL.
Te willen ’t geen gy wilt, is dat dwarsdryven?
LEONOOR.
                                                        Ja, ja!
(180) Wantje wilt geen wil hebben, daer ik het tegendeel versta.
ISABEL.
Maer Mama...
LEONOOR.
              Nog al meer! ’k zeg dat je zelt zwygen.
Ik zel hier zekerlyk nog wel weêr ongelyk in krygen,
[p. 16]
Daer je een Dwarsdryfster bent, waer meê ’k niet langer leeven kan.
Zulk een dochter is de straf van een huishouwen, en moet aan de man.
(185) Maek ook staet, dat ik je nog van daeg in ’t huw’lyk zal besteeden.
Eelhart en Grypaert zoeken alle bei met je in den echt te treeden.
Een van die twee zal je hebben; maer ’t zel aen je keur niet staen.
Ik hadt je gedagt je zin te geeven; doch nu zal ’t anders gaen.
Ik ga evenwel met je vader eerst nog eens spreeken
(190) Is hy redelyk,’t is wel: zo niet, dat zal myn besluit niet breeken.


VYFDE TONEEL.

ISABEL.

Wat is ’t my moeilyk, daer ik altoos de oprechtheit zo hoog heb geacht,
Dat ik my tot de nootzaeklykheit van met elk te veinzen, zie gebragt!
’k Durf me echter, zo als de zaeken nu staen, aen niemant vertrouwen.


ZESDE TOONEEL.

EELHART, ISABEL.

EELHART.
Hier ben ik nog, Mejuffer, ’k moet u nog eens onderhouwen.
(195) Eer ik vertrek, moet ik weeten waar ’k my naar reguleeren moet.
Myn gedult is ten einde, door al ’t geen gy my daeglyks doet.
De spyt vermeestert me. Ik kan me langer niet betoomen,
[p. 17]
Als ik den tyt herdenk, sints ik hier ben gekoomen.
Vergeefsch was al myn respect, al myn gezucht en gesmeek.
(200) En ik heb nog geen één woordt kunnen verkrygen, dat ernstig leek.
Stel ik u op ’t krachtigst myn tedre liefde te vooren,
Gy doet niets, dan my met een onbegryplyke ongevoeligheit hooren:
Want eindelyk, men betoont een man, die na ’t hart van een Juffer staet,
Of mededoogen, of verachting, of erkentenis, of haet.
(205) Hemel! wat moet ik van dit halstarrig stilzwygen denken?
ISABEL.
Niets, dan dat ik voorzigtig ben. Te veel spreken kan dikwils krenken.
EELHART.
Maar eindelyk, mispryst gy myn liefde, of keurt gy die goet?
ISABEL.
’k Weet het niet.
EELHART.
                            Antwoord gy my dan steets op den zelven voet?
ISABEL.
Gy hebt tot nog toe niet gemerkt, dat ik u voor een ander zou kiezen,
(210) Niet waer?
EELHART.
              Dat is ’t, ’t geen my myn gedult doet verliezen!
ISABEL.
Gy hebt ook niet vernomen, dat ik u haet toedroeg?
EELHART.
Neen waerlyk: maer dat is niet genoeg.
ISABEL.
Dat ’s genoeg voor my: Want; ik heb gewigtige reden
Om u myn geheim niet nader te ontleden
(215) Heb ik u niet gezegt, dat ik een voorneemen heb gesmeet,
En dat het daerom nodig is, dat myn moeder niet weet,
[p. 18]
Of ik u, of een ander min? Papa zelfs moet ’er geen lucht van krygen,
En dus meen ik, dat ik ’t voor u ook moet verzwygen:
Want wist gy ’t, zy, en al wie gy ziet, zouden ’t ook wel haest verstaen.
EELHART.
(220) Gy ziet my dan wel voor onbescheiden aen?
ISABEL.
Neen; maer door uw driftigheit zyt gy zo slim, als onbescheiden.
EELHART.
’k Weet die te matigen, en myn gemoed naer de reden te leiden.
By exempel, op dit oogenblik zet ik alle drift aen een zy.
Eén lief woortje maer! dan ben ik straks zo bezadigt als gy.
ISABEL.
(225) En zo dat woort was, dat ik niet van zins ben met u te trouwen?
EELHART, oploopent.
Wat hoor ik! zoudt gy my dat voor durven houwen?
ISABEL.
Gy zyt al vry bezadigt. Maer zeg of gy ’t meêr weezen zoudt,
Zo ’k beloofde u alleen te minnen.
EELHART. verheugt.
                                          Zo gy my dat belooven woudt,
Zou myn genoegen en geluk alles te boven streeven.
(230) Myn vreugt zou zo groot zyn...
ISABEL.
Dat gy ’t voort elk zoudt te kennen geeven.
En zo zou men door uw vreugt of wanhoop myn geheim verstaen:
En zo dra myn moeder myn keur wist, zou ze die tegengaen.
Neem dan niet qualyk, dat ik u myn voornemen niet wil ontdekken.
[p. 19]
EELHART.
’k Weet het, ondankbaere, en zal u niet meer tot spot verstrekken,
(235) Gy hoeft niet langer te veinzen, dewyl ik zeker weet,
Dat gy nog deezen dag met Grypaert in ’t huwelyk treedt.
ISABEL.
’t Kan zyn.
EELHART.
              Daerom quam ik weêr om u nog eens te spreeken.
ISABEL.
Wel, ga weêr heen.
EELHART.
                            En dat onderrecht my van uw streeken.
Gy hebt my tot nu toe wat ontzien; ik ben uw moeders vrind.
(240) Misschien vreest gy, dat ik u zal beletten te trouwen met die gy mint.
ISABEL.
Zoudt gy een huwelyk, dat my zo voordeelig is, willen beletten?
Neen, ’k acht u te hupsen jongman om u daer tegen te zetten.
EELHART.
Neen, ontaerde, vrees niet. Zo gy met een ander gelukkig kunt zyn,
Zal ik ’t niet beletten; maer sterven van chagryn.
ISABEL.
(245) Gy zoudt my in myn voornemen kunnen wederstreeven,
Maer zo ’k geen liefde voor u heb, gy zult my die door dwang niet geeven.
Hou u dan stil, en spreek van daeg myn Ouders niet.
’k Verbood u hier te koomen; ’k bid ga heen.
EELHART.
                                          ’k Volg ’t geen gy gebiedt
Maer zo gy om my te verleiden, my denkt in slaep te wiegen....
ISABEL.
(250) Ik heb u niets belooft, hoe kan ik u dan bedriegen?
[p. 20]
EELHART.
Zo gy my bedriegt, zyt gy de wreedste, die ’er leeft.
ISABEL.
Wacht my te schelden, tot dat men u daar reden toegeeft.
’k Zal zulks misschien haest verdienen, wil uw gedult nog wat rekken.
EELHART.
Hou! zoudt gy....
ISABEL.
Daer komt myn vader, ik bid je, wil toch vertrekken.


ZEVENDE TONEEL.

ERNST, ISABEL.

ERNST.
(255) ’k Breng u een tyding, dochter, die u niet, als wel, aenstaen kan.
Je moeder zal zwichten moeten, en je raekt naer myn zin aen den Man.
ISABEL.
Maer, vader, ’k vrees...
ERNST.
                            ’k Zal myn zin hebben, je hoeft niet te vreezen.
Zy heeft my zelv’ voorgestelt ’t geen my ’t aangenaemst zou weezen;
Maar uit vrees, dat ze veranderen mogt, veinsde ik, dat ik ’er tegen was.
ISABEL.
(260) Zo de gedachte van haer koomt, dan volgt de uitvoering wel ras.
ERNST.
Ja, Dochter, Grypaerts rykdom kan haer zo wel als my, behaegen.
Een recht braên peertje voor een meisje, als jy bent, zonder minnevlaegen,
[p. 21]
Zo ryken Koopman op te doen. Hy heeft zyn schaepjes op droog
’t Is waer. hy is juist de bevalligste niet op ’t oog;
(265) Maer hy ’s oprecht, al is hy wat boers, en ruw van zeden.
ISABEL.
Oprechtheid is meer te achten dan bevalligheden.
ERNST.
Hy heeft geen verstant, zegt men; maer ik verzekerje, hy is niet zot.
En zo hy maer geduurig geen praet uitsloeg, zonder zin of slot,
En zich onthieldt van elk jy en jou, en by zyn naem te noemen,
(270) Zou men hem, dunkt my, als heel verstandig kunnen roemen.
Maer daer is hy.


ACHTSTE TONEEL.

GRYPAERT, ERNST, ISABEL.

GRYPAERT, zottelyk gekleet met een vest van gout-laken onder een zwarten rok, die openstaet, en hebbende aen elke vinger twee of drie groote ringen.
Wel nou, wel nou, Buurman, jou wyf heeft dan gezeit....
Maer wat heeft ze toch gezeit? Ha, ben jy daer, myn zoete meit!
Wel nou! wel nou! wanneer zullen wy saemen trouwen?
ISABEL.
Dat weet ik niet.
ERNST.
                    Men kan dat nog niet voor zeker houwen.
GRYPAERT.
(275) o Ja! o ja! wees gerust, ’k geef jou me woort, daer meê is ’t gedaen.
[p. 22]
Zie, wat heb ik ringen aen myn vingers, kies ’er maer uit, die jou ’t best aenstaen.
ISABEL.
Wy zyn nog zo ver niet.
ERNST.
                                          Wy moeten met malkandre raetpleegen.
GRYPAERT.
Fiat, raetpleegen, fiat.
ISABEL.
                                          Men moet alles wel overweegen,
En neemen dan..
GRYPAERT, Isabelle by de hand vattende.
                                          Fiat neemen, fiat, neemen we maer.
ISABEL.
(280) ’t Zal best zyn, dat ik by Mama ga, terwyl spreekt gy met malkaer.
ERNST.
Ja, ga Dochter, wy hebben geen tyt te verliezen.
GRYPAERT.
Ja dat ’s waer, dat ’s waer. Lustig, meisje, pak je biezen.
Maer stil, laet ik jou nog eens bezien, dat maekt me puur verheugt!
Praeten we nog een lutje; vertel me wat, dat doet me zulken deugt!
ISABEL.
(285) Wat zou ’k vertellen?
GRYPAERT.
Wel vertel.... jy moet zo wat praeten.
Je bint mooi, meisje. Vertel me dan...
ISABEL.
o! Je moet me los laeten.
’t Is tyt, dat ik ga.
GRYPAERT.
o! Jy moet wat vertellen, eer je me verlaet.
’k Heb je recht lief, Isabelletje, Nou vertel dan wat, meisjemaet.
[p. 23]
ISABEL.
Gy bemint me; ik dank je. Daer heb je ’t ent van de historie.
GRYPAERT.
(290) ’t Ent van de storie! neen, jy hebt nog al meer in je memorie.
Vertel me dan....
ERNST.
Ei, laet haer los, ’k verzoek, dat ze heen gaen mag;
Want ’t werk was verbrodt, zo haer moeder haer by ons zag.
GRYPAERT.
Nou ga dan, ga meisje, rep je wat, dat we ras saemen paeren.


NEGENDE TONEEL.

ERNST, GRYPAERT.

ERNST.
Laet ons nu eens zien hoe wy ’t met myn wyf zullen klaeren;
(295) Want dat is ’t moeilykst, en daer ’t meest aen gelegen leit.
GRYPAERT.
Wel, wel, buurman, heb je geen andere zwarigheit?
ERNST.
Neen zeker; want..
GRYPAERT.
Tut, tut, met al jouw moeilykheden!
Dat bezwaert my niet.
ERNST.
Weet je dan een middel om haer te overreden?
GRYPAERT.
Ja ja, ik zel ’t je wel klaeren. neem maer wat gedult.
(300) Maer zeg me eens wat jy toch aenvangen zult?
ERNST.
Ik zeg ’t je nog eens, dat is ’t geen my doet vreezen.
[p. 24]
GRYPAERT.
Wel, arme bloet, ’k docht, dat jy verstandiger zoudt weezen!
Niets is ommers zo gemaklyk.
ERNST.
Maer doe my ’t dan eens verstaen.
GRYPAERT.
Wis, niets is zo gemaklyk; want.... maer hoe zel jy er meê te werk gaen?
ERNST.
(305) Dat weet ik niet.
GRYPAERT.
Maer maer... ik ook niet; jouw wyf heeft zulke wond’re zinnen!
ERNST.
’k Zie, dat we alle bei even bequaem zyn om iets te beginnen.
Maer by geluk heb ik een Tuinier, vol oordeel en verstant.
’t Is een van de snedigste koppen van ons heele lant.
GRYPAERT.
’k Heb ook kops genoeg, ik; en zonder zyn Tuinmans reputatie te krenken...
(310) Maer laet hem hier koomen, we zullen dan saemen bedenken.
ERNST.
Daer is hy.


TIENDE TONEEL.

ERNST, LUIKAS, GRYPAERT.

ERNST.
Wel Luikes, heb je onze zaek al eens by je zelf overleit,
En je gedachten laeten gaen op ’t geen ik je flus heb gezeit?
LUIKAS.
Stil!
ERNST.
Stil!
[p. 25]
GRYPAERT.
Stil!
LUIKAS.
Men Heer wil je Dochter hebben, en zy wil wel met hum trouwen;
Je vrouw staet het toe, jy ook, en ik zei ’t meê niet teugen houwen.
(315) Daer meê is ’t ommers gedaen.
GRYPAERT.
Daer meê is ’t ommers gedaen!
LUIKAS.
Hola! daer meê is ’t nog niet gedaen. ’t Zal nog zo maklyk niet gaen:
Want zo drae je wyf merkt, dat wy ’t iens zyn met malkand’ren,
Zel zy aenstonds ’t niet willen, en van voorneemen verand’ren.
ERNST.
Daer schort het.
GRYPAERT.
Daer schort het.
LUIKAS.
Ik vraeg je dan, men Heer...
ERNST.
(320) Zekerlyk.
GRYPAERT.
Dat ’s wel van hem gevraegt! wel, wat nou nog al meer?
LUIKAS.
’k Wil zeggen of je, mit myn, niet nodig zoudt achten,
Dat... by exempel...
GRYPAERT.
Dat zyn heel goede gedachten!
ERNST.
Ik vindt het wonderlyk, Luikes.
GRYPAERT.
’t Is volkoomen ook myn advys.
[p. 26]
LUIKAS.
Wel, wat heb jy lui schoone advysen! wat bin je lui wys.
(325) Je weet de spyker net op zen kop te raeken.
Men most je lui waerentig Schepens van ’t Dorp maeken.
Je lui zoudt je stem altyt geeven by de weêromstuit.
Ik zeg je dan, dat je wyf (luister nou na men besluit)
As ien weerhaen is, die altyt teugen den wint an wil draeien.
(330) Nou zyn ’er vat je ’t? twie winden, die op jouw dochter waeien,
Grypaert van de eene, en Eelhart van de andere zy. Zeg jy heur nou maer,
Dat je Eelhart hebben wilt, want dan kryg je zekerlyk den aêr.
ERNST.
Daer leit de knoop.
GRYPAERT.
Luikes, daer zel ’k je hondert daelders voor toeleggen.
Daer leit de knoop.
LUIKAS.
Je most ten minste twie knoopen leggen;
(335) ’t Zou ’er te beter om houwen. Maer daer ’s nog ien andre Cermony
Om je wyf gaende te maeken in heur dwarsdryvery...
ERNST.
We zullen de tyt waerneemen, ’k heb den Notaris al besprooken,
Hy ’s by de hant. ’t Contract is gereet. ’t Is alles wel bestooken.
LUIKAS.
Ja. maer, zo je wilt, dat je wyf dit wat rasjes doet,
(340) Zo zeg ik je, dat ze ’t Contract met een booze kop tekenen moet.
ô! Ik weet middel genoeg om ’er an de gang te doen raeken.
Hoor, hoe ik ’t gewoon ben met die Dwarsdryfster te maeken.
[p. 27]
As ze op men tuin komt conteleuren, hou ’k me doot stil, men Heer,
En as ze dat ziet, dan dwarsdryft ze nog meer.
(345) Dan schudt ik me kop, dat houdt zy dau voor teugenspreeken,
En daer meê is het vuurtje aenstonds ontsteeken:
Zo heur dan iemant staende hieldt, dat ze is ien eerlyke vrouw,
’k Ben verzekert, dat ze ’t met je liegt het, beantwoorden zou.
Maer daer is ze. Nou is ’t tyt, dat ik heur dwarsdryvery ga tergen,
(350) En kom jy dan om heur stem voor Eelhart vergen.


ELFDE TONEEL.

LEONOOR, LUIKAS.

LEONOOR.
Luikas, ik zag je daer strak by myn man staen.
Hy heeft je wis zyn keur ontrent myn dochters Vryers doen verstaen.
LUIKAS, zyn hoet omkeerende.
Pa!
LEONOOR.
Je draeit je hoet om? zou zyn zin van de myne verschillen?
LUIKAS.
Poe!
LEONOOR.
Hy zei Grypaert, zeg je, zyn stem niet geeven willen?
(355) Hy is voor Eelhart?
LUIKAS.
Ha! ha!
LEONOOR.
Om dat hy jonger is,
[p. 28]
Zel hy ook beter van men Dochters smaak zyn? Dat stel ik wis.
LUIKAS.
Ha! maer....
LEONOOR.
Hoe! zou jy dan durven staende houwen,
Dat ik niet beter doen zou myn dochter aan Grypaert uit te trouwen?
Zyn groot goet...
LUIKAS.
Ta! ta!
LEONOOR.
’k Wordt raezent, dat ik zulke taal hooren moet!
LUIKAS.
(360) Maer, maer....
LEONOOR.
Die zo praet, is een onweetende bloet.
LUIKAS, met zyn voet stampende.
Verdort!
LEONOOR.
Al watje daer zegt, heeft myn man je ingestoken.
LUIKAS.
By loo!
LEONOOR.
Hy heeft my daer duizentmael de kop meê gebroken.
Maer ’k zeg hem, nu hy my hand’len wil op zulken fatzoen...
LUIKAS.
Poe!
LEONOOR.
Dat ik myn zin, spyt zyn bakkes, zal doen.
LUIKAS.
(365) Pa!
LEONOOR.
Wendt hy ’t op dien boeg! ’k zal hem dat wel anders laeten kyken.
[p. 29]
LUIKAS.
Zo...
LEONOOR.
                Hy zal zien, dat ik meester ben, en voor hem niet wil wyken.
LUIKAS.
Ha! ha!
LEONOOR, in haer zelve spreekende, even of haer man daer by was.
O! ’t gaat te ver: gy dwarsboomt me, gy verdrukt me. Neen, neen!
Zie Ernst, ik wil ’t niet meer verdraegen; ’k heb ’t lang genoeg geleên.
Luikas geeft een teken aen Ernst, terwyl zyne Vrouw alleen praet, aen haere zyde koomt staen.


TWAELFDE TONEEL.

ERNST, LEONOOR, LUIKAS.

LEONOOR, tegens Ernst, dien zy, in de plaets van Luikas, naest haer ziet staen.
’t Sa lustig man, ga voort, ga voort, gelyk je hebt begonnen!
(370) Hoe heb je toch al die buitenspoorige praet verzonnen?
ERNST.
Wel, liefste, ik sprak immers nog niet één woort.
LEONOOR.
’t Sa lustig, courage dan; ga voort, ga voort!
Men moet wel opstinaet zyn, om nog langer te durven zeggen.....
ERNST.
’t Is waer, ik quam hier om de zaaken eens met je te overleggen.
LEONOOR.
(375) Staende te houden, zonder oordeel of verstant,
[p. 30]
Dat Grypaert myn dochter niet beter voegt, dan haer andere Galant!
ERNST, zacht.
Eelhart is echter.....
LEONOOR.
Talm niet meer, of ’k zou me gedult verliezen.
ERNST, zacht.
Ik verzoek je ’er om, laet ons Eelhart verkiezen.
LEONOOR.
En ik wil hem absolut niet hebben, ’t gaat hoe ’t gaet.
ERNST, biddende.
(380) Maer ’k bidt, dat jy uit toegeeventheid voor my, dit toch toelaet.
LEONOOR.
Morgen zal ik myn dochter aen Grypaert ten huwelyk besteeden.
ERNST.
Maar de reden, liefste....
LEONOOR.
                                Aen myn kant is al de reden.
En tot bewys, dat ik gelyk heb, zal ’t gaen, zo als ik ’t begeer.
Hou je gereet om ’t Contract te tekenen, als ik weder keer.


DERTIENDE TONEEL.

ERNST, LUIKAS.

ERNST.
(385) Wel, Luikas, heb ik me niet wonderlyk gedraegen?
LUIKAS.
Nou zel ze heur, ’t eerst van der leeven, reis schikken naer je behaegen.
ERNST.
Is ’er de Notaris al?
[p. 31]
LUIKAS.
’k Zel ’t iens gaan zien, en kom zo voort weêr.
Dan moeten we nog iens lustig om Eelhart schreeuwen men Heer,
Op dat ze maer ras voor den aêr teikent.


VEERTIENDE TONEEL.

ERNST, ISABEL.

ERNST.
Dochter, nooit kost men ’t beter klaeren!
(390) ’t Gaet wel; je Moeder...
ISABEL.
Papa, ’k weet al uw wedervaeren,
’k Was met den Notaris in ’t tuinhuisje; hy moet nu haest voor den dag.
ERNST.
’k Ga hem spreeken, zoek jy je Moeder.


VYFTIENDE TONEEL.

ISABEL.

’t Gaet nu, zo als ik ’t geeren zag.
Nu durf ik op een goeden uitslag van alles hoopen.
Daer ’s Mama. Laet ons zien, hoe ’t af zal loopen.


ZESTIENDE TONEEL.

LEONOOR, een KNECHT.

LEONOOR.
(395) Wie zendt my deezen brief, Jongman? hoe heet de Heer, daer je by woont?
[p. 32]
DE KNECHT.
Ik heb last om te zwygen, Mevrouw; ’k verzoek, dat je me verschoont.
LEONOOR.
Maer...
DE KNECHT.
                Op dat ik myn mont niet mispraeten zou, zel ’k maer vertrekken.


ZEVENTIENDE TONEEL.

LEONOOR.

Wat wil dit geheim zeggen? waer toe of die brief zal strekken?
Zy leest.
Ik doe u weeten, Mevrouw, dat uw Dochter het eens is
met Grypaert, met wien ze zoekt te trouwen; en om u ’t
Contract te doen tekenen, hebben ze een Notaris aen de
kant, die zich, als by geval, aen uw huis zal vervoegen.
    Net! dat ’s de Notaris, dien ’k by myn dochter zag: dit is een goet berecht.
    Uw man zal veinzen, dat hy Grypaert niet hebben wil,
op dat gy besluiten zoudt hem te neemen.
(400) Ja Grypaert is ’t dan, dien myn man zyn dochter toelegt!


ACHTIENDE TOONEEL.

LUIKAS, ERNST, LEONOOR.

LUIKAS, stil tegen Ernst.
Courage Baes, courage! by zo goeien begin niet gebleeven.
Schreeuw, dat je Grypaert niet begeert; te rasser zel ze hum geeven.
ERNST, tegen zyne Vrouw, zich quaet veinzende.
Hoor, ik zeg je...
[p. 33]
LUIKAS.
                Ik zeg je, dat..
ERNST.
                                Je moet weeten, Vrouw...
LUIKAS.
Dat ik je man ben.
ERNST.
                Gy wilt, dat Isabel met Grypaart trouw;
(405) En ik zeg je, dat ze met hem niet in ’t huwelyk wil treeden.
LUIKAS.
Zy wil ’er ien hebben met meer bevalligheden.
Grypaert is maer ien lompe, ongeschikte bloet.
LEONOOR.
’t Is myn wil niet, noch myn dochters, die men hier in volgen moet,
Maer de uwe. Man. Hier in moet ge, als in alles meester weezen.
LUIKAS.
(410) En ik vindt ook goet, ik....
LEONOOR.
                Luikas, ik heb uw verstant altyt gepreezen;
En ik hoor zeer geeren uw goeden raet.
ERNST.
In één woort, Vrouw, ’t zal niet helpen, wat je ook praet,
Ik wil Grypaert niet hebben, en ’k zal by myn voorneemen blyven.
LEONOOR.
Ik bidt je, Man lief, laet ons toch niet kyven.
(415) ’k Bemin de rust en vreê, en zal doen al wat gy begeert.
ERNST.
Dat is, dat gy hier in geen toegeeventheit van my pretendeert.
LEONOOR.
’t Is myn plicht die te hebben voor een Man, dien ’k min en steeds zal eeren.
[p. 34]
ERNST.
My dunkt, dat gy den gek met my zoekt te scheeren;
Maer ik zeg je zeer serieus, dat ik ’er nooit toe zal verstaen.
LEONOOR.
(420) Uw wil is de myne, Man lief, en ik denk ’er reets niet meer aen.
ERNST.
Luikas!
LUIKAS.
Ga voort maer, de dwarsdryvery wil nog niet an ’t gaen raeken.
ERNST.
Spreek, spreek, Mevrouw, spot gy met my?
LEONOOR.
Wel hoe kunt ge u zo quaet maeken,
Daer ik u immers myn woort gegeeven heb, myn heer?
LUIKAS.
Ja! jouw woort, dat is zo veranderlyk, as het weêr!
LEONOOR.
(425) Ik zal u aanstonts doen zien, hoe ik myn woort meen te houwen.
ERNST.
Ja, zo, dat je onze dochter naer je zin en kop uit zel trouwen,
LEONOOR.
Tot een bewys, hoe oprecht ik ben, en hoe ’k op uw bevelen let,
Ga ’k hem aenstonts zeggen, dat hy hier nooit een voet weêr in huis zet.


NEGENTIENDE TONEEL.

ERNST, LUIKAS,

ERNST.
’k Geloof zeker, dat ze’t meent, Luikas; of scheeren we malkanderen?
[p. 35]
(430) Hoe komt ze van daeg zo complaisant?
LUIKAS.
’t Weêr, loof ik, zel veranderen.
ERNST.
Wat is ’t bedroeft, dat de eerste mael, dat zy my niet tegenspreekt,
Juist strekt om my te dwarsdryven, en al myn voorneemens breekt!
LUIKAS.
Ze doet je zin. O! dat ’s niet natuurlyk, daer moet wat achtersteeken,
ERNST.
Zou ze ’t wel meenen? Ik ga nog eens met haer spreeken;
(435) Want ik kan nog geen geloof slaen aen ’t geen zy zeit.


TWINTIGSTE TONEEL.

LUIKAS.

Daer schuilt iets: maer ’k loof, dat ik weet waer de knoop leit.


EEN-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

GRYPAERT, LUIKAS.

GRYPAERT.
Wel nou, Luikasmaet, wel nou, we gaen ’t Contract tekenen,
En ’t geen ik je belooft heb, meug je zo goet, als in je zak, rekenen.
LUIKAS.
En jy meugt wel rekenen, dat men jou je afscheit geeven zal.
(440) Om je dat complement te maeken, zocht Mevrouw je overal.
[p. 36]
GRYPAERT.
Wil ze me niet hebben? watte praet!
LUIKAS.
Ik zel zelf nog iens gaen kyken.
Wacht jy me hier.


TWEE-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

GRYPAERT.

’t Meisje zou me evenwel wel lyken.
’k Heb ’er nog al wat liefde veur. ’t Is een aardig, mooi ding.
Maer wil ze me niet hebben, ’t bruit me niet. ’t Verlies is gering.
(445) Ik heb zo veul gelt, dat ik ’er wel vier andere kan trouwen.


DRIE-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

GRYPAERT, ISABEL, EELHART, die Isabel van verre volgt om haer te bespieden.

GRYPAERT.
Wel nou! wel nou! nou zel jy je maegdom nog wat moeten houwen.
Dat hylik is dan of, daer jy zo na hebt getracht?
Dat valt of Meisje, Meisje!
ISABEL.
Ik hadt dat niet verwacht.
GRYPAERT.
Het spyt jou dan? wel zo! zo! dat mag ik lyen
(450) ’t Is dat je me lief hebt, niet waer? Maer stel je droefheit ter zyen,
Huil niet, huil niet; ’t zel alles nog wel gaen.
ISABEL.
Ga dan by myn Vader, spreek met hem myn moeder aen,
[p. 37]
Verzoek haer, smeek haer.
GRYPAERT.
Stil, wat hoor ik daer fluist’ren?
’t Is je andere Vryer; ’k geloof dat hy ons komt beluist’ren.
ISABEL.
(455) Zyt gy daer Eelhart?
EELHART.
’t Geen ik daer hoorde, en gy my flus hebt gezeit:
De Notaris, dien ’k zag, alles bewyst me uw ontrouwigheit.
’k Zie eindelyk, Mejuffer, waer voor ik u moet verslyten.
Maer gy zyt me niet waert, dat ik ’t u zou verwyten.
’k Zal u stilzwygent verachten: wacht van my geen oploopentheên,
(460) Wacht van my geen schelden: neen, Verraetster! neen, Ondankb’re, neen.
GRYPAERT.
Hiet jy dat niet schelden?
EELHART.
Hemel, is het te verdraegen?
GRYPAERT.
Heb jy hem iets belooft, dat ik hem zo hoor klaagen?
ISABEL.
Neen niets, heer Grypaert. En gy, myn heer, uit wat recht
Komt gy my hier schelden, heb ik dook iets toegezegt,
(465) Waar op steunde uw hoop? Heeft myn Vader geen reden
Om my aen een heer, die zo veel ryker is, dan gy, uit te besteeden?
GRYPAERT.
Zie jy die vyf vingers wel, die Grypaert haer geeft? die zyn meer waert,
Als al de Ordonnancies, die een pover Kapteintje overgaert.
[p. 38]
ISABEL.
Voor my, ik zou ’t goet humeur van myn heer veel meer achten,
(460) Dan uw verliefde grillen, en gestaedige klagten,
GRYPAERT.
Foei, hy ’s verlieft als een Roman
ISABEL.
De Quinkslagen, die hy zeit,
Beweegen my meer, dan uw driftige buitenspoorigheit.
GRYPAERT.
’k Heb hooren zeggen, dat de Vrouwen niet houwen van al dat steenen.
Maer ’k heb compassie met je, nou Kapteintje, ’k zel je gelt leenen,
EELHART.
(465) Dat gaet te ver! Morbleu, Grypaert!
ISABEL, Eelhart by den arm neemende.
Hoe, myn heer, wordt gy quaet.
’k Hou niet van haestige lui; ’k verzoek, dat gy heen gaet.
GRYPAERT.
Ik byloo ook niet! Ik ga nog eens met je Vader spreeken.
Geef die kerel zyn afscheid maer, jy moet wat kort of breeken,
En kom dan weêr byme.


VIER-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

EELHART, ISABEL.

EELHART.
’t Gaet zo ver, ’t geen my van u geschiedt,
(470) Dat ik zou kunnen denken, dat gy veinsde, ’k Vlei my daer meê niet.
Maer eindelyk, zo ge u om ’t byzyn van Grypaert zo hebt gedraegen,
Hy ’s weg: rechtvaerdig u nu. Heb ik geen reden om te klaegen?


[p. 39]

VYF-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

LEONOOR, EELHART, ISABEL.

LEONOOR.
Hoe! zie ik daer myn Dochter alleen met Eelhart staen!
EELHART.
Rechtvaerdig u nu, of beken, dat gy my hebt verraên.
(475) Wy zyn nu alleen.
ISABEL.
’k Zal u alleen ’t zelfde, als straks, voordraegen.
Papa wil, dat ik Grypaert trouw, en die keur is van myn behaegen.
EELHART.
O! ik zie, dat ik vergeefs den beleefsten weg met u insla.
Ik kan my niet langer bedwingen! Weet dat ik zo na uw Moeder ga.
ISABEL.
Ga, ga, myn Heer, en zeg haer, dat ik voor u niet ben genegen.


ZES-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

EELHART, LEONOOR, ISABEL.

EELHART.
(480) Heb gy ’t afscheit gehoort, Mevrouw, ’t geen ik daer heb gekreegen?
’k Ben verraên, (want ’t is nu geen tyt meer, dat ik myn verborgen hou)
Gy ziet hoe quaelyk uw Dochter my handelt, Mevrouw.
[p. 40]
LEONOOR.
’k Heb compassie met je, myn Heer, je hebt reden om te klaegen.
Zullen Vader en Dochter dan saemen spannen om ons te plaegen!
(485) ’k Stel me in uw plaets; Want ik schik my geern naer ’t geen een ander begeert.
EELHART.
Neen, ’k wil van Isabel niet meêr hooren, nu zy my dus affronteert!
LEONOOR.
’k Zal ’t recht uit zeggen: ’k hadt u voor haer man in ’t eerst niet verkooren.
EELHART.
’k Zou na dien voorstel ook niet eens willen hooren.
LEONOOR.
Maer om u echter te toonen, dat ik me alleen naer de reden voeg,
(490) Zou ’t wel kunnen zyn, myn heer, dat ik u vroeg...
EELHART.
Neen, ik bedank u, Mevrouw, geef ze aen den man met zyn ringen.
’t Is myn humeur niet iemants genegenheit te dwingen.
LEONOOR.
Wat zou ’t me een vermaek zyn, dat ik ’t zo ver brogt!
En dat ik u van myn man, myn Dochter, en ieder een wreeken mogt!
(495) Want ’t schynt, dat alles zich vereenigt, om my tegen te spreeken,
Ik bidt u, myn heer...
EELHART.
Neen, Mevrouw, ’k zal myn besluit niet breeken.
LEONOOR.
Gy spreekt my ook tegen! O! ik denk in alle geval,
[p. 41]
Myn Dochter zo veel meê te geeven, dat ik ’er u toe dwingen zal.
ISABEL.
Hoe, Moeder, zoudt gy my tegens myn dank willen uittrouwen?
LEONOOR.
(500) Tegens uw dank, Dochter? Wel hebt gy dat niet onthouwen,
Dat gy geen wil hebt?
ISABEL.
Toen ik dat zei; sprak ik niet oprecht.
Waerom wilt gy myn tegen zyn in zo voordeeligen Echt?
Daer Grypaert zo ryk is...
LEONOOR.
Myn heer heeft meêr goet, als ge ooit zult verdienen.
ISABEL.
Moeder lief, ik bidt je...
LEONOOR.
Neen, al waer je met je tienen!
(505) ’k Weet al je streeken, de Notaris heeft my alles doen verstaen.
Te willen, dat ik myn Mans zin doe! my te durven verraên!
Maer ik zweer je, dat het niet ongestraft zal blyven.
’t Contract, ’t geen tegen my gemaekt is, zult gy zelf onderschryven.
’k Zal ’er Eelharts naem in doen zetten.


[p. 42]

ZEVEN-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

EELHART, ISABEL.

EELHART.
’k Zal ’t niet tekenen, Mevrouw.
(510) ’k Sturf liever, dan dat ik met uw Dochter trouwen zou.
ISABEL, hem naspreekende.
’k Sturf liever, dan dat ik met uw Dochter zou trouwen.
Gy zegt dat heel natuurlyk!
EELHART.
’k Meen myn woort ook te houwen!
ISABEL.
En zo als ik ’t wenschte. Dit moest myn Moeder worden wysgemaekt,
En daerom was’t nodig, dat gy gevoelig wierdt geraekt.
(515) Gy hadt haer zo wel niet misleidt, had ik u zelf niet bedrogen.
EELHART.
Wat zegt gy?
ISABEL.
Ja, Eelhart, zie eens uit andere oogen.
Op dat myn Moeder ’t geen ik wenschte, toe zou staen,
Was ’t nodig, dat ik Papa in zyn dooling liet begaen.
En toen ik zag, dat zy ’t eens waeren met malkand’ren,
(520) Deedt ik ’t gantsche werk door een onbekenden brief verand’ren.
Myn Moeder wierdt daer in onderrecht, hoe myn Vader alles bestak,
[p. 43]
En dat hy alleen om Grypaert te hebben, voor u sprak.
Daer op raekte zy terstont weêr aen haere oude grillen.
Toen elk voor Grypaert was, wist ik wel, dat zy het tegendeel zou willen.
(525) En om u ook tegen te spreeken, wil ze u doen trouwen met my.
EELHART.
Is ’t waer, ’t geen ik hoor? myn geluk gaet alles te boven!
Flus was ik ongelukkig: nu kan ik myn heil naeuwlyks gelooven.
ISABEL.
’k Wou, dat ge uw geluk niet zaegt, dan als alles is gedaen:
Want uw onbescheiden blydschap, vrees ik, zal ons nog verraên.
(530) Neen, Eelhart, geloof ’t nog niet; uw min kan my niet bekooren.
EELHART.
Lieve Isabel!
ISABEL.
Daer koomt iemant, veinzen we nog, als te vooren.


ACHT-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

ISABEL, LUIKAS, EELHART.

ISABEL.
Neen, neen, Eelhart, ’k zal u nooit trouwen tegens myn zin.
LUIKAS.
Daer heb jy bylo gelyk in; want je vindt ’er je genoegen in.
[p. 44]
’k Heb ’t al lang in de neus gehadt. Heb je zeper zulke nukken?
(535) Maer nog zo gaeuw niet: die streek zel je zo niet lukken.
’t Is waer, je Moeder geloofde ’t geen jy heur behendig voorloogt.
Maer ik heb ze onderrecht, hoe jy heur mit je beien bedroogt.
ISABEL.
Hemel!
EELHART.
Wat zeg je, guit!
LUIKAS.
Dat zel nou hielendal verkeeren.
Want Mevrouw zel ’t nou weêr vlak anders begeeren,
(540) En vlak anders willen, as ze daer even wou,
Eer ze wist, wat jy woudt, dat zy willen zou.
Ik heb heur onderrecht van jouw fyne streeken;
En heur netjes gezeit hoe je ’t saemen hadt besteeken:
Want Grypaert is ien milde Baes, die geeft me lustig Poên.
EELHART.
(545) Schurk, ’k hadt je eens zo veel gegeeven, hadt je me dienst willen doen.
LUIKAS.
Dat ’s nu gien tyt meer. Mevrouw komt strak, ’t zel ’er stinken!
Maer zo ik evenwel jouw schyven hoorde klinken,
Zou ’t wel beuren kennen, dat ik me hadt vergist,
En dat het niet waer was, dat Mevrouw van de hiele zaek wist.
ISABEL.
(550) Och Luikas!
EELHART.
                Daer is myn beurs.
[p. 45]
LUIKAS.
                                En daer zie ik Mevrouw komen.
Ik zel je helpen, je hoeft nergens veur te schroomen.


NEGEN-EN-TWINTIGSTE TONEEL.

LUIKAS, LEONOOR, GRYPAERT, EELHART, ISABEL.

LUIKAS.
Rep je, rep je, Mevrouw, help deuze jonge lui van mekaer of.
Ze schelden mekaer uit, dat het wat deugt, en ’t gaet werentig zo grof,
Dat ik docht, dat ze al saemen getrouwt waeren.
LEONOOR.
(555) Myn Dochter tegen me op te maeken! wat zal my wedervaeren?
Haer aen te raeden, dat zy tegens myn wil, en haer plicht....
Hoe, ben jy daer nog, myn heer? ga voort uit myn gezigt.
GRYPAERT.
Wel nou, wel nou, ’k ben beleefder, als jy: jy hiet me te vertrekken,
En ik ga heen.
LEONOOR.
Je bent een gek der gekken.
GRYPAERT.
(560) Dag, vrouwmensch, dag...
LEONOOR.
Een ylhooft, een plompe bloet.
GRYPAERT.
Ik heb nooit iemant tegengesprooken.


[p. 46]

DERTIGSTE TONEEL.

ERNST, LEONOOR, DE NOTARIS, ISABEL, EELHART, LUIKAS.

ERNST.
Maer in de waerheit, Vrouw, gy doet....
LEONOOR.
Man, ik zeg je, dat jy je mont hier niet in zult steeken.
DE NOTARIS.
Mevrouw, indien ik u een woord mogt spreeken....
LEONOOR.
Dat ontbrak ’er nog maer aen. ’k Ben waerachtig verblydt,
(565) Dat gy ook, als al de and’re, tegens Eelhart zyt!
Kom geef ’t Contract, ’k zal myn naam ’t eerst zetten.
Zy tekent.
Kom, teken, Isabel, ’k zal eens zien, of je Vader ’t zal beletten,
ISABEL, ’t Contract ondertekenende.
Dat kan ik ligt doen: ’k ben daer meê niet getrouwt.
Papa zal ’t toch niet tekenen.
LEONOOR.
Ja, ’k raedt hem eens zo stout!
(570) Kom, teken, man...
ERNST. ’t Contract ook ondertekenende.
En of ik al tekende, wat zou dat weezen?
Want je zult Eelhart toch daer toe nooit beleezen.
LEONOOR.
Myn heer, om u te beweegen tot deeze trouw,
Heb ik u hier een Douarie...
[p. 47]
EELHART neemt haer ’t Contract schielyk uit de hant, en tekent het.
Wat raekt my uw Douarie, Mevrouw?
Voort Notaris, berg de Minut; Mevrouw mogt weêr verand’ren.
DE NOTARIS, heen gaende.
(575) De zaek is voltrokken.


EEN-EN-DERTIGSTE en laetste TONEEL.

LEONOOR, LUIKAS, ISABEL, EELHART, ERNST.

LEONOOR.
Hoe hebben wy ’t hier met malkanderen?
LUIKAS, wyzende op Eelhart en Isabel.
Zei ik je niet, Mevrouw, dat zy ’t iens waeren met mekaer?
ERNST.
’k Zocht haer maer uit te trouwen; ’t scheelt my niet, aen den een of den aêr.
LEONOOR.
Och, ik ben verraeden!
ISABEL.
Mama, zo ik van myn leeven....
EELHART.
Mevrouw ik bidt u....
LEONOOR.
Ik zal ’t je in eeuwigheit niet vergeeven!
ERNST.
(580) Maer gy hebt getekent, Vrouw; ’t moet immers nu zo geschiên.
LEONOOR.
’k Onterf me Dochter, en wil myn schoonzoon nooit onder myn oogen zien!
[p. 48]
’k Wil van myn Man gescheiden zyn! den Notaris zal ik doen vangen,
En hem, met Luikas, elk ten spiegel op doen hangen.
EELHART.
Ligt leggen wy deeze rusie door bidden en smeeken weêr by.
ERNST.
(585) Dat heet recht de Dwarsdryfster, en de Dwarsdryvery.

EINDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 174: winnen er staat: winnnen
vs. 525 weesrijm