Torquato Tasso: Jeruzalem verlost. Vertaald door Joannes Nomsz. Amsterdam, 1789.
Boek 1 - 5, de andere vijftien boeken zijn niet verschenen.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Gebruikt exemplaar: UBA OM 63-1492 [olim: 1747 B 27]
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. *1r]

TASSO.

[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

TORQUATUS TASSOOS JERUZALEM VERLOST. DOOR J. NOMSZ. I. Te AMSTELDAM, By H. VAN MUNSTER, Voor WILLEM HOLTROP, 1789.

---

[fol *2v: blanco]
[fol. *3r]

AAN DEN WELËERWAARDEN HEERE JAN SCHARP, BEDIENAAR DES H. EUANGELIUMS, TE ROTTERDAM. ________

            Aan wien zoude ik den krygsman wyden,
                Wiens yvervuur voor ’t heilig kruis
            Hem drong, in spyt der hel, te stryden
                Met Mekkaas roof-en moordgespuis?
            (5) Die, niet slechts groot in krygsverrichting,
            Door de eedle kracht van geestverlichting,
                Zyne oorlogsmagt meest steunsel gaf?
            Op Salems muur zyn’ vyand kluistert?
            De maan van Mekka grootsch verduistert?
                (10) En meester word van Christus graf?
[fol. *3v]
            Dat zich, ô puik der kruisgezanten!
                Voor u Torquatus krygsman buig’.
            Ja, ’t ryk van Christus voort te planten,
                Gedoscht in geestlyk wapentuig.
            (15) ô SCHARP! geleerd, gematigd, vaardig,
            Maakt u de hooge glori waardig,
                Dat hy wiens zwaard voor Christus streed,
            In u een’ geestlyk’ held koom’ groeten,
            Die ’t ongeloof, hoe ’t ook moog’ vroeten,
                (20) Bestryd met taal die overreed.

            Vrind! by ’t gegolf der bloedbanieren,
                Om aardsche glori, of wat land,
            De kruin met lauwerblaên te sieren,
                Met oorlogsbliksems in de hand,
            (25) Is groot by ’t gros der stervelingen,
            Begoocheld door de flikkeringen
                Van ’t geen slechts verre en schittrend’ praalt,
            Maar ’t schepsel boven ’t gros verheven;
            Zal ’t schrander hoofd meer lauwren geven,
                (30) Dan dat door ’t staal slechts zegepraalt.

            Men kan ’t in waarheid niet weêrspreken,
                ’t Is lichter voor Bouillon geweest
            Om Salems yzren boei te breken,
                Dan ’t was voor Tassos grooten geest
            (35) ’t Verlost Jeruzalem te vormen.
            Ja, ’t schildren van de stoutste stormen;
                By ’t beeld der nicht van Hydraöt,
            Dat van held Reinoud neêr te zetten,
            Verward in wondre liefdenetten,
                (40) Is boven kracht van oorlogsrot.

[fol. *4r]
            ô Gy, van Hemelsch vuur doordrongen,
                Door dichtkunst hoogst begaafde SCHARP!
            Hebt Neêrlands redding stout gezongen,
                Op toonen van Torquatus harp.
            Gy deed ,,Wilhelmus van Nassauwen”,
            Zo schriklyk zyn voor ’t los vertrouwen
                Van Utrechts burgeröorlogsman,
            Als Isrels krygskreet was voordezen,
            ,,God en zyn’ held getrouw te wezen”.
                Voor ’t Hemeltergend Midian.

            Zo word in held Torquatus zangen
                De Muzulman, hoe onvertsaagd,
            Door schrik voor Christus naam bevangen,
                En overäl te rug gejaagd.
            Ik moet, om einde aan ’t werk te krygen,
            Van verdere overéénkomst zwygen,
                Die plaats heeft tusschen ’t groot gedicht
            Dat Salem schetst ontrukt aan ’t lyden,
            En ’t klein van Neêrlands grootsch bevryden;
                Die beiden leest, bemerkt dit licht.

            Wat wonder, dat uw zangvermogen,
                Voor ’t oog van ’t juichend’ Nederland,
            De gryze Maas hield opgetogen?
                En dat zy uw gescherpt verstand
            Niet slechts den eerprys weg deed dragen?
            Maar dat men voorts in later dagen,
                By nader kennis aan uw’ geest,
            En deugd, die Noordwyk moest verliezen,
            By ’t plegtig, ’t wettig, leeräar kiezen,
                Aan SCHARP gedachtig is geweest?

[fol. *4v]
            Laat dan Bouillon u nader treden;
                Hy legg’ zyn vreeslyke oorlogsspeer,
            En ’t yzren harnas van de leden,
                Voor Christus trouwen dienaar neêr.
            Zyn yver deed Gods haatren, wyken,
            Langs heuvlen van misvormde lyken;
                Zyn yvervuur gloeit in uw borst,
            Maar ’t zwaard dat u doet triömferen,
            Is ’t onweêrstaanbaar woord des Heeren,
                Het wapen van den Vredevorst.

            Gebruik dat aan de Rottestroomen,
                Ter glori van de kruisbanier,
            En streel en Maas- en Amstelzomen,
                Door ’t klinken van uw gouden lier.
            Laat Godefrooi, hoe vol gebreken,
            U duurzaam van myne achting spreken,
                Die nimmer word ter zy’ gezet;
            Mogt ik daar grooter blyk van geven...
            Maar, zagt! de toon word aangeheven;
                Hoor, hoor de klank der krygstrompet!

1789.                                                        NOMSZ.

---

[fol. **1r]

_________

Ziet hier, Landgenooten! eene onderneming, die ik met allen recht voor de moeilykste mag houden die ooit door my is beproefd, en waarvan ik slechts weinig zal zeggen. Wie in de geleerde waereld kent het werk van TORQUATUS TASSO niet? Voltaire geeft daarvan een uittreksel in zyne verhandeling over het Heldendicht; Boileau, die groote meester van den Franschen zangberg, zegt ,,dat dit boek Italiën doorluchtig heeft gemaakt,” schoon hy het, in veele opzigten, beneden het werk van Virgyl stelt. In het kort, het heeft de eeuwen verduurd, en zal ten allen tyde den naam van TASSO doen leven. De ontneeming van Jeruzalem, en het Heilige graf uit de handen der ongelovigen, het groote afzigt van de beruchte togten der Kruisvaarders, is het heerlyke onderwerp van dit dichtstuk. De tooveryën daarin voorkomende, waren in den smaak der eeuwe van den schryver; de kruistogten zyn elders genoeg door beroemde pennen beschreven.. Wat de vertaaling betreft, hier omtrent acht ik het van myn’ pligt te zyn het publiek, dat men nooit genoeg kan eerbiedigen, te berichten, dat ik dit dichtstuk voor het grootste gedeelte heb getrokken uit, en samengesteld naar de beste Fransche vertaaling in onrym; want, om, gelyk het be- [fol. **1v] taamt, de waarheid hulde te doen, wat my betreft, ,,myne” krachten waren op verre na niet toereikende om de bekoorlykheden van het Italiaansche recht te doen. Ik moest my dan vergenoegen met anderen aan te moedigen, door de geringe bekoorlykheden van myn werk, om eene vertaling naar het Italiaansch te ondernemen. Inderdaad het werk verdiende, ter eere van onze natie, ondernomen te worden door arbeidsamer en bekwamer dichtgeest dan de myne; en niets zal my aangenamer zyn dan dat dit geschiede. Portugal heeft eene middelmatige navolging van de Art Poëtique van Boileau rykelyk beloond; onze natie, die het aan geen vermogen ontbreekt, zou dan eene heerlyke gelegenheid hebben om zich beroemd te maken, door den dichter te beloonen die eene fraaije en voldoende vertaaling van het Verloste Jeruzalem, naar het Italiaansch alleen gevolgd, in het licht gaf. Ik kan het beleven, en de hoop van het te beleven, veräangenaamt somtyds myne ledige uren. Ik heb eenige weinige drukfeilen achter dit eerste stuk van dit beroemde gedicht aangeteekend. Feilen van minder belang, gelieve de lezer zelf te veränderen.

---

[fol. **2r]

JERUZALEM VERLOST I—V.

[fol. **2v: blanco]
[p. 1]

_________ EERSTE ZANG.

’k Zing den gewyden kryg, en dien Godvruchten held
Die Christus graf ontrukte aan ’t Muzulmansch geweld.
Door wys beleid, door moed en honderd dappre daden,
Wierd zyn doorluchte kruin bekroond met lauwerbladen.
(5) Zyn onvermoeid geduld wierd op de proef gesteld
In ’t hagchlyk gloriperk, daar hy ter zege snelt.
Vergeefs weêrstond de hel zyn heilige oorlogsvanen.
De magt van Afrika, gesterkt door de Azianen,
Poogt vruchteloos den held te stuiten in zyn vaart.
(10) Des Hemels gunst beschermt zyn treffend oorlogszwaard;
Doende onder ’t heilig kruis, na ’t roemrykst triomferen,
Zyn zwervend oorlogsvolk, bekranst met lauwren, keeren.
    ô Zangnimf, die geen kroon op uwen schedel drukt
Van rasverwelkbaar loof, op Helicon geplukt!
(15) Gy, die in ’t Godlyk koor, gevest’ in ’t hof der hoven,
Een kroon van starren draagt wier glanssen niet verdooven,
[p. 2]
ô Dat myn borst van u een Hemelsch vuur ontfang’!
Uwe eedle hitte ontsteek’ myn’ geest in myn gezang!
’t Behaage uw strengheid niet myn’ zang als stout te doemen,
(20) Als ik de waarheid tooi met dichterlyke bloemen,
En als ge op myn tafreel meer siersels ziet verspreid,
En ander schoon geplaatst dan haar bevalligheid.
    Gy ziet den sterveling naar Pindus top gevlogen,
Ter wondre zwymelbron van dichterlyken logen;
(25) Maar weet ook dat het hart, zelfs niet van stugheid vry,
De waarheid lieflykst vind getooid door poëzy.
Zo wordt een teder kind, op ’t krankbed neêrgeslagen,
In een vergulden schaal het bitter aangedragen:
Gelukkig dus misleid, zwelgt hy dat in voor zoet,
(30) Daar hy dat nut bedrog zyn leven danken moet.
    Doorluchte Alphonzus! gy, myn toevlugt, haven, reede,
Wanneer Fortuin, die wankle en schaersverzoenbre wreede,
Myn slingerende kiel, reeds half vernield, in ’t woên
Der golven, zinkend’ deed naar strand of klippen spoên,
(35) Verwaardig dezen zang, gevormd in ’t hart dier baren,
Oprecht u toegewyd in ’t hevigst der gevaren,
Slechts met één’ enklen lonk, en vrindelyken lach.
Ziedaar myn’ grooten wensch! Licht komt ’er ééns een dag
Waarop myn nimf, die durft in ’t geen u nadert dringen,
(40) Zich fier verstouten zal úw grootsch bedryf te zingen;
[p. 3]
En zo zy dit bestaat, herhaalt ze in dat geval
Niets, dan dat groot bestaan dat zy nu zingen zal.
Ja, zo de Christnen, ééns veréénigd door de vrede,
Op nieuw besluiten ’t zwaard te rukken uit de scheede,
(45) Om die doorluchte prooi die Mekkaas moordgebroed
Zo onrechtvaardig drukt met een’ onwaarden voet,
Te ontrukken aan ’t geweld der wreede Muzulmannen,
Dan zal men op úw’ last de legertenten spannen;
Gy zult de kruisbanier doen golven op die prooi.
(50) ô Mededinger van den grooten Godefrooi!
Uwe aandacht zy den zang van myne nimf beschoren.
Bereid u om de klank der krygstrompet te hooren.
    Reeds had de zon voor ’t oog van ’t menschelyk geslacht,
Vyfwerf haar’ schuinen loop aan ’s hemels trans volbragt,
(55) Sints ’t heir der Christenheid, door heilig vuur gedreven,
In ’t ongelovig Oost’ zich had te veld begeven.
Niceen was reeds met vrucht door stoutheid aangetast,
’t Sterk Antiochiën door wys beleid verrast;
En ’t magtig Persiesch heir had vruchtloos ondernomen,
(60) Om weder in ’t bezit dier sterke stad te komen,
Verweerd door dapperheid, die reeds Tortosaas muur
Met roem had buigen doen voor ’s Christens oorlogsvuur;
Wanneer des winters komst de Christelyke magten,
De komst der lente dwong, met lydsaamheid, te wachten.
[p. 4]
    (65) Het bar saizoen, welks kracht den dappren krygsman boeit,
Zyn werksaamheid bepaalt, was schier ten eind’ gespoeid,
Wanneer van ’t hoogst des troons die boven ’t veld dier lichten
Die vast staan, of hunn’ loop voor ’t sterflyk oog verrichten,
Zo hoog verheven is, als dit onmeetbaar veld
(70) Zich afscheid van den troon van’t ouderäardsch geweld,
De Almagtige op deze aard’ Zyn heilig oog deed dalen.
Niets in dit groot heeläl kan dat gezigt bepalen,
Doorziende op éénen stond de wezens die ’t bevat.
    Niets kan dat oog ontgaan; maar bovenäl het had
(75) Op dezen tyd zich meest op Syriën geslagen,
En ’t heir dat in zyn vaên ’t geheiligd kruis deed dragen.
Met dat scherpmerkende oog, dat ’s menschen hart bewaakt,
Voor ’t welk dat hart vergeefs zyn diepst geheim verzaakt,
Ziet God held Godefrooi door ’t zuiverst vuur ontstoken.
(80) Die krygsman, voor ’t geloof in ’s vyands land gebroken,
Blaakt om Jeruzalem van ’t haatlyk juk te ontslaan,
Daar ’t heilloos ongeloof ’t in doet gebogen gaan.
De schatten, glori, glans van ’t aardsche staatsvermogen,
Ziet de edele oorlogsman met hoogst versmadende oogen.
    (85) De trotse Boudewyn, door eerzucht aangespoord,
Zoekt de aardsche grootheid slechts, die hem alleen bekoort.
Tancredo was een prooi van deerniswaarde liefde,
Die hem zichzelv’ ontrukte, en wreed den boezem griefde,
[p. 5]
En die, daar ’t hart vergeefs voor ’t minzaam voorwerp blaakt,
(90) Slechts levende in zyn’ geest, hem ’t leven walglyk maakt.
Boémond vest’, in rust, de vrucht der zegeviering,
In Antiochiën den stoel van zyn bestiering,
Schryft wyze wetten voor, kweekt deugd en kunsten aan,
En schenkt een zuivre leere aan zynen onderdaan:
(95) Op ’t grootscht in ’t hart beheerscht door zulk een heilbeöoging,
Kent hy ontwerp, noch roem, dan die doorluchte pooging.
Held Reinouts woeste geest, op krygsrumoer belust,
Verwerpt met morrery de streeling van de rust:
Geen schatten, rang, of ryk, bekoren zyne zinnen;
(100) Niets dan de zucht tot roem kan ’t moedig hart verwinnen.
Wat heil, waar’ ’t heldenhart slechts door eene eer bekoord,
Die in bedaardheids arm de stem der wysheid hoort!
Guëlfo, de oom des helds, doet daaglyks, door ’t verhalen
Van ’s vyands nederlaag, en van zyn zegepralen,
(105) Door ’t oor in ’t vurig brein een zwymeling ontstaan,
En stookt in ’t brandend’ hart een’ woesten volglust aan.
    De Koning van ’t heeläl, na ’t wyslyk hartdoorgronden
Der prinssen voor Zyne eere aan ’t heilig kruis verbonden,
Roept daadlyk Gabriël, die aan Zyn zyde treed,
(110) By Zynen dienaarsstoet den tweeden rang bekleed,
En, als getrouwe tolk der Godheid by Haar vrinden,
Ter goede boodschap zich met vreugd doet vaardig vinden,
[p. 6]
Den wil des grooten Gods den menschen maakt bekend,
En weder zich tot God met ’s menschen beden wend.
    (115) Daal straks tot Godefrooi, dus spreekt het Hoogste Wezen;
Spreek tot hem, uit myn’ naam: Wat doet uw helden vreezen?
Van waar die werkloosheid? Moet Salem dan in ’t juk
Noch wachten dat uw vuist het uit zyn banden rukk’?
Vergaêr op ’t oogenblik uw dappre legergrooten;
(120) Ontvlam het kwynend’ hart van uwe togtgenooten;
Dat uwe taal hun rust in werksaamheid verkeer’.
Gy zult hun krygshoofd zyn in ’t loflyk veld van eer,
Hun leidsman in een’ stryd dien gy niet zult verliezen:
God koos u daartoe uit, zy zullen u verkiezen.
(125) Tot heden ranggelyk, stelt haast uw oorlogsstoet
Zyn’ roem in u, als hoofd, te volgen op den voet.
    Getrouwe Gabriël ziet, daar noch ’t Alvermogen
Hem zyn bevelen meld, zich ’t stofloos lyf omtogen
Met een stofschynende, en dus zigtbre menschenleest;
(130) De vorm eens stervelings verhert den Hemelgeest,
Daar zyn schynsterflyk oog een majesteit vertoonde,
Waarmee’ de Hoogste magt geen’ sterfling ooit bekroonde.
De frisheid van ’t gelaat vertoonde een’ jongeling,
Die daartoe uit den staat der kindsheid overging,
(135) Daar een bekoorlyk licht de blonde hairlok sierde,
Die langs den zilvren hals met gouden glanssen zwierde;
[p. 7]
’t Snelklapprend’ vederbosch, begunstigd met een kracht
Die geen verflaauwing kent, pronkt, kunstig saam’ gebragt,
Aan ieder schouderblad met diamanten veêren.
(140) De pennen kunnen sneeuw in schittrend wit trotseren,
Daar ieder vlerkzoom blinkt van oogverblindend goud,
Metaal door ons geëerd, door God als slyk beschouwd.
Gerugsteund door de kracht dier onäfschetsbre vlerken,
Trotsseert hy wind en wolk in ’t ruim der hemelperken,
(145) En dryft door ydel, lucht, langs ’t aardryk, en den vloed,
Betoomt, verhaast zyn vlugt met onbeschryfbren spoed.
Hy was reeds in zyn vaart de hemelgrens ontvlogen,
En binnen ’t wolkverblyf der dryvende aard’ getogen;
Wanneer hy straks de drift van’t vleuglenpaar belet,
(150) En op den Libanon zyne elpen voeten zet;
Van waar hy, om Gods last held Godefrooi te melden?
Terstond zyn’ togt vervolgt tot in Tortosaas velden.
    De gouden zon ontsloot, de helft der aard’ ten troost,
De poorten van den dag in ’t morgenbarende Oost’,
(155) En was ten halve noch in ’t spieglend zout gedoken,
Wanneer held Godefrooi, door ’t zelfde vuur ontstoken,
Dat hem tot ’s Hemels dienst bestendig hield bereid,
Zyn daaglyksch offer bood aan de Oppermajesteit.
Hy zag naby de zon den Hemelbode pralen,
(160) Wiens luister grootscher blonk dan die der zonnestralen.
[p. 8]
    Gy ziet, ô Godefrooi! den lieven lentetyd,
Dus sprak de Hemelgeest, zo gunstig voor den stryd:
Wat wederhoud uw vuist in ’t roemryk lauwrenplukken?
Hoe! mart ge om Zions erf aan ’t heidendom te ontrukken!
(165) Roep straks de hoofden saam’ van uwen heldenstoet:
Hun traagheid zy verkeerd in snelheid, door uw’ moed.
Godzelf heeft u tot hoofd van ’t Christenheir verkoren,
Dat willig uw bevel, al juichend’ zelfs, zal hooren.
God is het Die my zond naar uwe legertent;
(170) Ik maak Zyn hoog bevel u, naar Zyn’ wil, bekend.
Wat moet die last in ’t hart een fier vertrouwen kweeken!
Wat yver moet Zyn gunst in uwe ziel ontsteken!
Hoe moet de gloed dier vlamme, alöm door u verspreid,
Ééns werken op den stoet dien gy ter glori leid!
(175) Naauw’ zwygt de heilgezant, of hy is ’s krygsmans oogen,
Door éénen vleuglenslag, in ’t hemelhof onttogen;
Terwyl hy, door gesprek, door luister en gelaat,
Het oog verblind, en ’t hart met zagte ontroering slaat.
    Die huivring word in ’t einde aan ’t heldenhart benomen,
(180) Nu denkende aan den last in englentaal bekomen,
En tevens aan den God Die dezen last hem geeft,
En aan den afgezant die dien verkondigd heeft.
Zyn yver word op ’t sterkst door werksaamheid gedreven.
Hy brand om ’t grootsch ontwerp met nadruk steun te geven,
[p. 9]
(185) Tot welks volvoering hem Godzelf, door Zyn’ gezant,
Den gouden veldheersstaf deed stellen in de hand.
Geen trotsheid om een’ naam, een klank, die, hoe verheven,
Vervliegt, niets is dan rook, doet zynen krygsmoed leven;
Zyn wil blaakt in den wil van God, zyn’ toeverlaat,
(190) Gelyk de kleinste vonk in ’t grootste vuur ontstaat.
    Hy roept op ’t oogenblik zyn fiere legergrooten,
Tot op dit tydstip noch zyne eedle togtgenooten,
Zyn broedren, die met hem ter hoogste glori treên,
In ’t luchtig veldverblyf, het hof des roems, byéén.
(195) De klepper, door de spoor langs heide en veld gedreven,
Vliegt met den last des helds, door hand des helds geschreven.
Raadgeving gaat by hem met heusch verzoek verzeld;
All’ ’t geen de zielen dwingt door vrindelyk geweld,
All’ ’t geen een edel hart in yver kan doen blaken,
(200) En een’ verflaauwden moed met drift kan doen ontwaken,
Is alles in den held: een zoete tooverkracht,
Een werking op ’t gemoed, die niets ondoenlyk acht,
Weet, loflyk vleijende, elk in zyn belang te trekken,
En tot all’ ’t geen hy wil de harten op te wekken.
    (205) Elk krygshoofd was geneigd, met verdren legerstoet,
Te trekken naar Bouillon met ongemeenen spoed.
Boémond, slechts bezield met yver voor zyn staten,
Kan Antiochiën, zyn’ zetel, niet verlaten;
[p. 10]
Een andre heldendrom houd in Tortosa stand,
(210) Een andre legert zich in ’t omgelegen land;
Maar op den dag bestemd om die doorluchte mannen
Te doen een’ oorlogsraad op ’t grootscht, op ’t plegtigst, spannen,
Verschynt die eedle drom, daar Godefrooi, hun vrind,
Zich midden onder hen in de oorlogstent bevind,
(215) Door zagte majesteit in ’t grootsch gelaat geteekend.
Een zeldsame edelheid en ernst maakt hem welsprekend.
    Hy sprak: Gy, oorlogsliên! gewapend voor Gods zaak,
Gy, helden voor Zyne eer! gy, dienaars Zyner wraak!
ô Gy! die u door God den last zaagt toevertrouwen
(220) Om in dit land Zyn leere en tempels op te bouwen;
Gy, door zyn’ arm geleid in ’t gruwzaamst oorlogswee,
Door ’t grootst gevaar te land, door klippen in de zee;
In ’t eind; gy, die Hy riep, om Hemweêrstaande landen,
Verachters van zyn wet, zeeghaftig aan te randen,
(225) Zyn zegevanen grootsch te ontrollen door uw vuist,
En volken, wier geweld door ’t uwe legt verguist,
Op ’t puin van hun altaar den grooten naam des Hoeren,
Wier wraakbanier gy zwaait, te doen als heilig eeren!
Gewis, geen glorizucht die slechts op trotsheid rust,
(230) Ontrukte ons gade en kroost en vaderlandsche kust;
Gy zyt geen grillig lot getreden onder de oogen,
Opdat ge u op den val van woestäarts zoud verhoogen,
[p. 11]
Trotserende op de punt van sabel, spiets of dolk,
’t Gevaar eens langen krygs, en een onmenschlyk volk.
(235) Zo laag een zege, en de eer die daaruit voort kan komen,
Zy nooit de prys uws bloeds, dat ik hier heb zien stroomen!
Uw vanen, met het bloed des Muzulmans bespat,
Te vesten op den muur der Godgewyde stad,
Ons volk ’t vernedrend juk waardoor wy ’t wreed zien drukken,
(240) Den Christen aan de boei, die hem verlaagt, te ontrukken,
Een nieuw, een duurzaam ryk, van onverwinbre kracht,
Op Palestinaas grond te stichten door uw magt,
Voor Godvrucht een verblyf te vesten in dees streken,
Door eedlen heldenmoed den hinderpaal te breken
(245) Die naar ’t geheiligd graf, der Muzulmannen buit,
Den toegang aan de hulde en zucht der vroomheid stuit,
Ziedaar den waren grond van uw doorluchte pooging!
    Wy tartten ’t grootst gevaar ten dienst van die beöoging;
Ten dienst van zulk een wit viel de ergste krygslast licht;...
(250) Ja, denkt, dat voor onze eer slechts weinig is verricht,
En niets van ’t geen waartoe ge u roemryk hebt verbonden,
Zo ’t leger door Gods stem naar ’t heilig land gezonden,
Door stoute werking zoek’ naar eenige andere eer,
Dan die van God met vrucht te dienen door ’t geweer:
(255) Wat baat het ons dat wy al de Europesche magten
In ’t hart van Aziën, in de oorlogsvelden, bragten?
[p. 12]
Wat luister geeft het ons, dat wy hier muur by muur
Verwoestten door ons staal, en woedend oorlogsvuur?
Wat glori kan ’t ooit zyn voor zo veel dappre benden,
(260) Den loop des krygstriomfs voor ’t oog der volken te enden,
Met staatsverwoestingen? Neen! all’ wat wy bestaan,
Dient enkel voor Gods eer, ten dienst Zyns zoons, gedaan.
    Vergeefs tracht de eerzucht hier een waereldsch ryk te bouwen
Van ongelovigen, die niemant kan vertrouwen,
(265) Van vreemd gespuis omringd, en door een heidendom
Aan allen kant gedreigd, (dat stout is op een’ drom
Van Grieken, die dit land, door ons gezocht, den Christen
In ’t valsch en nydig hart, met dwang betoomd, betwisten,
Daar ’t West’ ons schaars met spoed van onderstand voorziet,)
(270) Ging haast de brooze grond van zulk een ryk tot niet;
De stichter daarvan zou, daar ’t puin hem zou bedelven,
Niets doen, dan hier een graf te graven voor zichzelven.
    De Muzulman verjaagd, de Persiaan geveld,
En Antiochiën verheerd door krygsgeweld,
(275) Zie daar. ô heldendrom! bekroond met lauwerbladen,
Een’ reeks van edele en doorluchtige oorlogsdaden,
Die ’t onöpmerksaam oog als úw bedryf beziet;
Maar zo veel heldenwerk is uw verrichting niet:
Alleen de gunst uws Gods heeft u zo hoog verheven;
(280) Zo nu de weldaên ons door Zyne gunst gegeven,
[p. 13]
In onze hand niets zyn dan middlen tot Zyn’ hoon,
Zo ge u daarvan niet dient, dan om Hem op den troon,
Door traagheid in zyn’ dienst, of tegenstand, te ontëeren,
Dan ducht ik dat Zyn gunst in ongunst zal verkeren,
(285) En dat al uw triomf, hoe schittrend voor ’t heeläl,
Eerlang gewis ten spot der volken wezen zal.
    Verr’, verr’, van ons ’t misbruik van Gods goedgunstigheden!
Laat ons bedaard den weg ten gloriperk betreden,
Bekroonende ons bedryf, waar toe ons God hier zend,
(290) Ten dienst der Christenheid, met een doorluchtig end’!
De doortogt is nu vry, de wegen staan ons open,
Het zagte jaargety doet reeds ons alles hoopen:
Men loop’, men vlieg’ ten muur daar God ons heir verwacht
Met lauwren, die Zyn gunst uw hoofden waardig acht.
(295) Wat wederhoud ons noch! Waartoe noch hier gebleven!
    ô Prinssen! ’k durf met vreugd u dit te kennen geven;
En myn voorspelling rust geenszins op ydlen schyn.
’t Verbaasd heeläl zal ééns hiervan getuige zyn,
En de eeuwen uit den buik des tyds noch niet geboren.
(300) Ik zweer ’t by God, en u, die myne rede hooren!
ô Ja! de tyd is dáár ter wrake en steun uws rechts,
De vrucht des krygs is ryp, zy wacht uw plukking slechts.
Zo wy, uit strafbre zucht tot rust, den togt vertragen,
Ons word, door tydverlies, met de eer de zege ontdragen.
[p. 14]
(305) De Egiptnaar stuift alöm, met wapens in de hand,
Reeds rond, en dreigt dees streek, tot Mekkaas onderstand;
Hy triomfeert op ons zelfs zonder krygsbedryven,
Door onze werkloosheid, en schandlyk achterblyven.
    Hy zwygt, daar na die taal, die streelend’ hem ontgaat,
(310) Zich ieder voelt verrukt, en ’t zagtst gedruis ontstaat.
Terstond ryst Peter op. Schoon stil gewoon te leven,
Hem was door prinssen plaats in hunnen raad gegeven:
En zyne raad alleen geeft de onderneming kracht,
Die in zyn vurig brein het eerst was uitgedacht.
(315) All’ ’t geen waar Godefrooi uw drift mede aan wil sporen,
Is, prinssen! slechts de raad dien ik u wil doen hooren,
Dus spreekt hy. Door beraad word niets meer uitgericht:
De waarheid heeft zich klaar vertoont aan uw gezigt,
En de overtuiging kuscht met eerbied hare schreden;
(320) Laat slechts één woord van my haar loflyk spoor betreden.
    Wanneer myn oog de bron van all’ den twist doorziet,
Dien doodelyken grond van uw geleên verdriet,
Dien twist die u bedwong in ’t stryden aan dees kusten,
(Zyn vrucht was inderdaad altyd een schandlyk rusten!)
(325) Dan vind ik die alleen, wanneer ik ’t zeggen mag,
In een by u te lang gevest’ verdeeld gezag,
Een volkvernielend kwaad, een bron van morrend woelen,
Vernietigende op ’t wreedst ’t éénvormig witbedoelen.
[p. 15]
U voegt een’ Opperhoofd, wiens eedle schranderheid
(330) Verdienste loon verschaft haar billyk toegeleid:
’t Bestier is zonder dat onzeker, zonder gronden.
Dat dan één enkel hoofd de leden hou’ verbonden,
Die, door verdeeldheid zwak, van werkingskracht beroofd,
Hun kracht ontleenen van te werken door één hoofd.
(335) Stelt wyslyk in zyn hand, tot weering uwer schade,
By magt van drang tot goed, den teugel van al ’t kwade.
Hem zy, by de eer des stafs, vermogen toegelegd,
Benevens majesteit, en ’t koningklyke recht.
    Zo sprak de gryze held, en deed te meer zich achten.
(340) ô God! Gy heer van ’t hart en kenner der gedachten!
Uw geest blies ’t edelst vuur in ’t hart des gryzäarts aan;
Gy deed zyn drift in ’t hart der prinssen overgaan,
Gy smoorde een dwaze zucht om zonder toom te leven,
En ’t geen de hovaardy den mensch heeft ingegeven,
(345) Dat is die sterke drift tot voering van gebied
Op anderen, die ons oog in lager leefstand ziet.
Guëlfo en Wilhelm, gerechtigdst tot regeeren,
Zyn de eersten die Bouillon met naam van heirvoogd eeren.
Die zege op ’t zelfbelang bekoort den oorlogsstoet,
(350) Die, op dier helden spoor, straks ’t krygshoofd hulde doet.
Men riep: Hy, ziel van ’t heir! leere ons naar krygsroem dingen,
Gebiede, en stell’ de wet aan de overwonnelingen.
[p. 16]
Hy, scheidsman van ons volk in dit gevaarlyk land!
Hebb’ krygszwaard en olyf in zyn geduchte hand!
(355) Gehoorzaamheid aan hem moet ons, zyn broedren! streelen.
Wy zyn de uitvoerders slechts van ’t geen hy zal bevelen.
Geen onzer stell’ den held in ’t geen hy eischt te leur.
Terstond verspreid de faam die hoogst doorluchte keur.
    Na dien triomf op ’t hart van vryzynde onderzaten,
(360) Verschynt held Godefrooi voor ’t oog van zyn soldaten,
En toont den hoogen rang waartoe hem God verklaart,
Ter glori dezer keur, zich grootsch in alles waard’.
De toegejuichte held ontfangt der benden hulde,
Met een gelaat dat elk met diep ontzag vervulde,
(365) En daar bedaardheid, kalmte en eedle zedigheid
Zich op veréénigd had aan zagte majesteit.
Hy antwoord op hun liefde, ontzag en dienstbetuiging,
Met houding van een’ vorst, tot in zyn minste buiging,
Beveelt dat, als de zon de dagkim weêr begroet,
(370) Het heir zich in de vlakte in orde scharen moet.
De zon verscheen in ’t Oost’ met luisterryker wezen,
Met grooter zuiverheid en gloed dan ooit voordezen:
By ’t eerste licht, waarvoor de nacht in ’t Westen vlugt,
Golft reeds de kruisbanier in de eerst verwarmde lucht;
(375) ’t Gehelmde krygsvolk woelt met sabels, schilden, lanssen,
Verblindende ieders oog door hunner waapnen glanssen.
[p. 17]
Straks schaart de krygshoop zich in ’t uitgestrekte veld.
De held verschynt, en elk slaat de oogen op den held,
Die voet-en paardenvolk voorby zich ziet getogen,
(380) Daar niet één uit den hoop ontslipte aan ’s veldheers oogen.
    ô Gy, die met den schors van ’t lang voorleden lacht,
Vergetelheid trotseert in hare duistre nacht,
’t Gebeurde, als waar’ ’t een schat, getrouw voor ons wilt sparen,
Geheugen! zeg me op nieuw ’t getal der oorlogscharen,
(385) En naam by naam van hen die dezen legerhoop,
Veréénd tot ’s Hemels dienst, bestierden in zyn’ loop;
Kom! dat hun oude roem, in stilheid ons ontgleden,
En door der jaren loop verduisterd, en vertreden,
Door uwe sterke hulp herleve in myn gezang,
(390) En zyn verlaauwde glans een nieuwe kracht ontfang’;
Beschenk myn keel met klank die de eeuwen zullen hooren,
En klink’ tot de eeuwigheid uit de eeuwen word geboren.
    De helden die zich ’t eerst vertoonen in den togt
Zyn Franschen, uit de bloem van ’t oorlogsvolk gezocht,
(395) Op ’t eiland in de Seine als krygsliên opgetogen;
In ’t land dat, door de gunst van ’t goeddoende Alvermogen,
Van schat en vruchtbaarheid op ’t heerlykst overvloeit,
En door vier wateren zyne oevers ziet besproeid.
De broeder van hunn’ vorst gebood welëer dees benden;
(400) ’t Was Hugo: sints hem ’t lot zyn leven had doen enden,
[p. 18]
Wierd door Clotarius der Franschen roem geschraagd.
Die krygsman, die den naam van Vrankryks vorsten draagt,
Betoont, vol moeds, ten dienst der lelyvanen vaardig,
Door schrander krygsbeleid zyn’ hoogen rang zich waardig.
(405) Ruim duizend mannen zyn ’t beloop der ruitren stoet.
De verdre drom bestaat in zo veel volk te voet:
Eén zelfde tucht, één aart, dezelfde wezenstrekken,
Eén zelfde wapentuig, doen ons één volk ontdekken,
In ’t volkryk Neustrië geteeld en opgebragt,
(410) Daar Robbert was bekleed met de eer der oppermagt;
Dees held geleid den hoop. Aan zyne zyde zweven
De vanen aan Wilhelm en Ademar gegeven,
Ten dienst der Christenheid; twee prinssen, en metéén
Twee herders van ’t aan hen in ’t veld vertrouwd gemeen.
(415) Een hooggepluimde helm versiert de lange hairen
Dier helden, opgevoed in schaduw’ der altaren,
Daar beider hand, gewyd ten dienst des Vredegods,
Een gruwzaam moordtuig zwaait aan ’t hoofd des oorlogsrots.
Vierhonderd oorlogsliên, den stryd gewoon, geboren
(420) Te Orange, zyn verpligt des eersten last te hooren;
Daar de andere, op den wenk van zyn geducht geweer,
Vierhonderd mannen leid in ’t bloedig veld van eer,
Niet minder stout en wreed dan hunne togtgenooten,
En die in Puy hun oog voor ’t zonlicht eerst ontsloten.
[p. 19]
    (425) Na hen voert Boudevryn zyn legerbenden aan,
Waarvan één deel voorlang verknocht was aan zyn vaên;
Zyn broeder, sints tot hoofd der legermagt verheven,
Had straks hem ’t hoofdmanschap van ’t andre deel gegeven:
Zeshonderd mannen sterk was de eerste heldenstoet,
(430) Die ’t Christendom ten dienst, vertrouwd was aan zyn’ moed;
Zeshonderd wierden hem daarna noch toegewezen:
De gantsche drom bestond uit dappre Boulonnezen.
Dus trekt held Boudewyn, zo groot door wys beleid
In oorlogsraad, als groot in ’t veld door dapperheid.
(435) De graaf van Chartres leidde in de Aziaansche velden.
Vierhonderd forsgespierde en moedige oorlogshelden.
    Guëlfo treed hem na, die zeldsame oorlogsman
Die zyn geluk de vrucht zyns krygsmoeds noemen kan.
Op Italjaanschen grond ontfing die krygsman ’t leven.
(440) Hy telde na ’t huis van Este een’ reeks doorluchte neven;
Maar ’t heldbemoedigend Germanje schonk den held
Een’ eernaam, en een’ staat daar hy de wetten stelt.
Hy schraagt der Gulfen roem, die hem tot hoofd verkoren,
En deed Carinthiën zyn wyze wetten hooren,
(445) Bevelende in de streek, behoten tusschen Rhyn
En Donauw, daar welëer de woonplaats plag te zyn
Der woeste Rhetiërs, en zwerfplaats der Suéven.
Dit erf, van moeders zy’ hem wettig nagebleeven,
[p. 20]
Was door zyn’ moed, by hem de slaaf van zyn beleid,
(450) En ’t recht der oorlogszege, ontzaglyk uitgebreid.
Zyn volk, dat glori stelt in op zyn’ wenk te wachten,
Komt, trots op zyn geleide, al ’t oorlogswee verächten.
Verliefd op lyfsgevaar, is in den schoot der rust
Vermoeijend feest en spel dier forse mannen lust.
(455) De koude word door hen in hunne barre streeken,
Door ’t sterkgespierde lyf met zagte warmte ontweken.
Vyfduizend van dit volk, aan ’t opperhoofd verknocht,
Verbonden zich met vreugd tot deez’ gewyden togt;
Doch ’t Persiaansche staal had, slechts in weinig dagen,
(460) Twee derden van den drom op ’t oorlogsveld verslagen.
    Hierna verscheen de bloem der vreeslyke oorlogsmagt
Die Galliën, Germanje en ’t zeestrand samenbragt;
Meest volk welks land zich ziet door Rhyn en Maas besproeijen,
Die beiden menigmaal langs veld en dyken vloeijen.
(465) Een blonde hairlok, los langs ’t schouderblad gespreid,
Vermeerdert op de huid de blanke helderheid.
Veel helden, voortgebragt op eiland, en op rotsen,
Gewoon den oceäan, die hen omringt, te trotsen,
Zyn onder hen vermengd. De woedende oceäan
(470) Word door den dyk, de vrucht huns arbeids, wederstaan:
Doch deze breekt somtyds die forse hinderpalen,
Vernielende in zyn vaart, en schip, en huis en dalen;
[p. 21]
Zy zyn slechts duizend sterk, maar door hun kracht befaamd;
Eén krygsman voert hen aan, die Robbert word genaamd.
    (475) Na hen verschynt terstond een sterker krygshoop Britten,
Die, blinkende uitgedoscht, op fiere rossen zitten.
Prins Willem, tweede zoon van hunnen opperheer,
Geleid dien oorlogsdrom in ’t loflyk veld van eer.
De Brit is wydberoemd door met de speer te treffen.
(480) Wy zien naast hen een volk de ruige kruin verheffen,
Een volk dat uit zyn woud ten krygstogt is getroond,
En nader dan de Brit aan ’s aardryks Noordpool woont:
Hun land, dat Ierland heet, kan tot een grens verstrekken
Voor al wie verder Noord-of Westwaards wenscht te trekken,
(485) Daar storm, in ’t sneeuwgewaad rinkinkend’ langs dit strand,
Zich tegen verdren togt der stoutste mannen kant.
    Tancredo volgt na hen: dees waar’ van al de helden
Die dappren Godefrooi naar ’t heilig land verzelden,
Gewis de schoonste man van ziel, en ligchaams leest,
(490) Zo jonge Reinoud niet in ’t leger waar’ geweest.
Een kleine vlek besmet zo veel voortreflykheden:
Een knagend liefdevuur is meester zyner reden.
Eén lonk, na ’t felst gevecht, ontstak dien gloed in ’t hart,
Die duurzaam hem verzelt met onverbergbre smart.
(495) Men zegt, dat, op den dag verëeuwigd door de slagen
Waardoor der Persen heir zich op de vlugt zag jagen,
[p. 22]
Vervolgd door ’t juichend heir der dappre Christenheid,
(Toen door Taucredoos moed ter zegepraal geleid,)
Die overwinnaar, moede een’ vyand meer te kwellen
(500) Die langer tegen hem zich niet te weer dorst stellen,
Een stille schuilplaats zocht voor zyn vermoeide leên,
Te meer daar hy door dorst en hitte wierd bestreên.
De matte held bereikt een laan van dichte boomen,
Daar hy een koele bron ter bergrots uit ziet stroomen,
(505) Omgeven door een plaats die hem ter rust vernoegt,
Vol zetels, door natuur van zooden saam’ gevoegd.
Een jonge maagd verschynt voor zyn verwonderde oogen:
Haar harnas had de huid aan ’t oog des helds onttogen;
De ontsloten helm alleen vertoont haar fier gelaat,
(510) En schetst den oorlogsman een vrouw van hoogen staat.
De jonge krygsheldhi, uit Persiesch bloed geboren,
Zocht mede in ’t somber woud een schuilplaats op te sporen:
Tancredo ziet haar aan, ziet scherper, staat verrukt;
Straks heeft de liefde een’ pyl in ’t heldenhart gedrukt,
(515) Doende, op dienzelfden stond, in ’s heirvoogds ingewanden,
Ontvlamd door ’t minzaam oog, ’t geweldigst vuur ontbranden;
Dat naauw’ in ’t hart ontstaan, zich vest’ in heerschappy,
En daadlyk drukkend’ heerscht met de ergste tiranny.
Op ’t zien des oorlogsmans wordt straks haar helm gesloten.
(520) Zo niet op ’t oogenblik een reeks van togtgenooten
[p. 23]
Des helds verscheenen waar’; voorzeker had haar hand,
Ter wraak van ’t Persiesch heir, Tancredo aangerand.
Beducht voor wis gevaar, op ’t zien dier oorlogslieden,
Besluit de fiere schoone om ’t geen haar dreigt te ontvlieden:
(525) Zy vlugt; maar, ach! de held, wiens hart verwonnen is,
Behoud, na deze vlugt, haar levend beeldtenis.
Altyd daarvan vervuld, schetst alles hem haar trekken,
De plaats daar ’t lot hem deed die strydbre schoone ontdekken,
Haar houding, eedlen zwier en tred vol majesteit,
(530) Aanstokers van de vlam die zich in ’t hart verspreid,
Hem dringende om zyn wee in eeuwigheid te voeden.
Geteisterd door de pyn die ’t zuchtend hart doet bloeden,
Drukt hy, door ’t hangend hoofd, daar ’t oog geen tranen stuit,
Den toestand van den geest, zyn liefde en wanhoop uit.
(535) Agthondert ruiteren, of liever onderdanen,
Zyn, onder zyn bevel, verbonden aan zyn vanen.
Zy hadden, om den held te volgen in ’t gevecht,
Toscanes vruchtbren grond, met vreugd, vaarwel gezegd,
En ’t schoon Campaniën, dat weeldrig land, begeven;
(540) Twee landen daar natuur op ’t aangenaamst doet leven
All’ wat bekoren kan aan ’t menschelyk geslacht,
Beschaafdheid, rykdom, kunst en juistgepaste pracht.
    De helden uit de bloem des Griekschen volks gelezen,
Tweehonderd in getal, voor lang door ’t heir geprezen,
[p. 24]
(545) Doen zich met fierheid op. Geen wapenrok van staal,
By hen een merk der vrees, vergroot dier helden praal
In de oogen des soldaats: hun harnas is de zwaaijing
Van hun gezwinde vuist, volleerd in lykenmaaijing,
Wanneer ze in ’t krygsrumoer, als dienares der dood,
(550) ’t Heupdrukkende yzren zwaard, op ’s veldheers wenk, ontbloot.
Een kooker met een bosch van pylen zwaar beladen,
Slaat, ramlend’ by elk’ tred, op heup en schouderbladen.
Hun vliegend ros, dat nooit op ’t slagveld kracht ontbrak,
Trotserende en gebrek en oorlogsöngemak,
(555) Is by den aanval snel, en vlug in ’t rugwaarts wenden,
Ja, baart zelfs in zyn vlugt aan ’s vyands stoutste benden,
Wier moed den vlugteling de lyfsgenade ontzegt,
Een nieuw, afmattend en gevarelyk gevecht.
Tatyn, op ’t brieschend ros, styft in die dappre mannen
(560) Dien moed, sints langs de schrik der Oostersche tirannen;
Tatyn, die uit den hoop van Griekens prinssenstoet
Alleen ’t Latynsche heir durft dienen met zyn’ moed.
    Verächtenswaarde Griek! gy hoort, met koelen bloede,
Hoogst schandlyk en strafwaard’, des oorlogsgeesselroede
(565) Reeds snerpen aan uw grens; uit laffe reên van staat
Slechts wachtende aan wat kant de krygszege overslaat.
Zucht, kwyn in Mekkaas juk, en diep in ramp gezonken!
Zie thans de slaafsche boei om nek en arm geklonken;
[p. 25]
Maar mor niet, alsöf ’t lot u ’t juk had opgeleid:
(570) Uw keten is slechts ’t loon van uw lafhartigheid.
    In ’t eind’ ziet ’s veldheers oog den achtertogt bekleden
Door helden die aan ’t hoofd der benden moesten treden;
Door loflyke eerzucht, moed en drift voor ’t kerkbelang,
Gerechtigd in den togt ten eersten glorirang.
(575) Die bliksems in den stryd ten schrik der Azianen,
Die onverwinbren, nooit verflaauwd hy hunne vanen,
Zyn zy die ’t blind gemeen, trots in vooröordeels juk,
Bestempelt met den naam van zoekers van geluk.
Gy, fiere helden! gy, uit fabeldicht geboren,
(580) Gy, Argonauten! gy, wat ook al de aard’ moog’ hooren
Van alles wat uw’ naam doorluchtig maakt beroemd,
En gy, ô ridderschap! de doolende genoemd,
Van oorsprong en bestaan noch ruim zo fabelächtig,
Uw aller groot bedryf, op ’t letterveld zo krachtig
(585) Den sterfling afgebeeld, moet zwichten voor ’t bestaan
Der helden die dit uur den achtertogt beslaan.
Wat roemryke oorlogsman zal deze dappre lieden
Op ’t slagveld best, ten nut der kruisbanier, gebieden?
’t Is Dudo, op wiens hoofd des leeftyds winter zweeft,
(590) Daar in ’t grootmoedig hart des leeftyds zomer leeft;
Wiens ouderdom noch praalt met vuur van jonglings jaren,
Wiens kracht de jeugd beschaamt, ten roem der gryze hairen,
[p. 26]
En die zyn wonden, grootsch beloond met lauwerblaên,
Als teekens met zich voert van zyn beroemd bestaan.
(595) Zo ooit geboorte en moed het recht kon zyn beschoren,
Van te eischen, ’t hoog bevel te doen aan benden hooren,
Elk dezer helden eischte alsdan ’t gezag met reên;
Doch deze dappre stoet stemt hierin overéén,
Dat die meest was volleerd door tyd in stoute slagen,
(600) Alleen verdient dat hem de staf worde opgedragen.
    Eustachius daagt op in ’t midden van den hoop:
Doorluchtig door zichzelv’ in al zyn’ levensloop,
Vergroot het noch den glans door ’t krygslot hem beschoren,
Dat hy uit éénen bloede is met Bouillon geboren.
(605) Voorts zag men noch Gernand; die erfgenaam der kroon
Van ’t Noordsche koningkryk beroemt zich op den troon,
De tytels, staten, volk, de scepters en de rangen
Die hy, door ’t erfrecht, ééns onfeilbaar zal ontfangen.
Rogier van Bernaville, en moedige Enguerrand,
(610) Doen hunnen ouden roem hier gloriryk gestand.
Twee Gerards, een Guton, en Ramboud geven blyken,
Dat hun beleid niet heeft voor hunnen moed te wyken.
    Ubaldus volgt den rei, met dappren Rozemond,
Lancasters erfgenaam. Gy, moedige Obizond!
(615) Doorluchtig opperhoofd van uw Toscaansche helden!
En gy, die hem getrouw in ’t krygsgevaar verzelden,
[p. 27]
Achilles! Sforza! en gy Palamedes! gy,
Drie broedren, ieder waard’ den glans der heerschappy
In ’t schoon Lombardiesch land, uw roem zal blyven leven;
(620) Uw wydberoemde naam zal glansryk blyven zweven
Op ’t vlak des oceäans genaamd Vergetelheid!
U, Otho! eedle held! is ’t zelfde lot bereid;
Aan u, die ’s vyands arm ’t beruchte schild ontrukte
Waarop een’ kunstnaars hand een nakend kindsbeeld drukte,
(625) Dat uit den slangenbek, die vreeslyk gapend stond,
Na harden barensnood, gebaard wierd op den grond.
    ô Gaston! ô Rudolph! zoude u myn nimf vergeten?
Met één’ en andren Guy? en wat ge u dorst vermeten?
Des tyds vermogende arm, dien der vergetelheid,
(630) Zy op uw naam, Garnier! ’t ontëerend woên ontzeid;
En de uwe, ô Everhard! zal eeuwig zich behoeden
Voor hun beledigend en onrechtvaardig woeden.
ô Hoe verrukt uw moed, betoond in ’t krygsgevaar,
Gildippe! en Odoard! onscheidbaar huwlykspaar!
(635) Standvastig in uw liefde! elk oogenblik myn zinnen?
Belust om met elkaêr den krygslauwrier te winnen,
Blyft gy veréénd daar moord op u zyn pylen schiet:
Myn zangster scheide ook hier uw groote namen niet!
ô Liefde! uw tooverstaf vormt van een tedre, schoone
(640) En jonge minnaresse een strydbare Amazone:
[p. 28]
Gildippe, die haar’ roem zelfs in uw boei vergroot,
Trotseert, door u verhit, naast haar’ gemaal de dood.
Hun dagen en hun lot zyn aan elkaêr verbonden:
Men voelt elkanders smart, men voelt elkanders wonden;
(645) En dreigt een slag het hoofd des minnaars in den stryd,
Hy treft de minnares, die in den minnaar lyd:
Zo ’t bloed des helds voor ’t laatst de velden mogt besproeijen,
De ziel van zyn heldin zoude uit zyn wonden vloeijen.
    Maar Reinoud, noch een kind, verdooft, door schoonheid, moed
(650) En deugden al den glans van dezen heldenstoet.
Een zagte fierheid praalt op zyn ontzaglyk wezen,
Waarop elk held den pligt der helden waant te lezen,
’t Geen hy reeds heeft verricht, zo in als buiten stryd,
Was boven hoop, en kracht van zynen levenstyd,
(655) Wiens lente aan hem een’ oogst van lauwren had gegeven,
Die schaers een held verkrygt zelfs in den herfst van ’t leven.
In ’t harnas toegerust, met bliksems in de hand,
Is hy de god des krygs, en steun van ’t vaderland;
Ontdaan van helm, en zwaard, dat menig’ vyand griefde,
(660) En roemryk nedersloeg, is hy de god der liefde.
Sophie, voor wier schoon het hart der helden zwicht,
Schonk hem aan de Adiga het eerste levenslicht;
Bartholdus, wydberoemd door moed en magt te gader,
Maar meest door kloek vernuft, was zyn doorluchte vader.
[p. 29]
(665) Mathilde, alöm beroemd door duizend brave daên,
Verwaardigde eertyds zich zyn kindsheid gae’ te slaan,
En deed hem all’ wat voegt aan ’t kroost eens konings leeren;
De jongling bleef met roem haar wyze lessen eeren,
Tot dat de schelle kreet van Romes krygstrompet,
(670) Het siddrende Oosten had in vuur en vlam gezet;
Wanneer de glorizucht, de moed en doodsverächting,
Den jongen oorlogsman deed haken naar de slagting.
Naauw’ vyftien jaren oud, reeds heet naar ’s vyands bloed,
Ontscheurt hy zich de hand die hem heeft opgevoed,
(675) Doorloopt alleen, bedaard, de vreemdste en verste landen,
Doorkruist de Egésche zee, bezoekt de Grieksche stranden,
En komt, Europaas grens op land en zee ontgaan,
By ’t verr’ gelegen heir der dappre Christnen aan.
Mogt ge, ô heldhafte vlugt! aan ’s helds doorluchte neven,
(680) Door alle tyden heen, een loflyk voorbeeld geven!
Hen dringen voor hun land en glori tot den stryd,
En dus die werking doen die gy hoogst waardig zyt.
Drie jaren had de held in drie beroemde togten,
Den vyand van ’t geloof met goed gevolg bevochten;
(685) Daar naauwlyks ’t vlassig dons, dat merk der manbaarheid,
Door werking van natuur was langs de kin gespreid.
    Naauw’ was de ruitery voorby Bouillon getogen,
Of ’t voetvolk doet zich op aan zyne opmerkende oogen.
[p. 30]
Tonlouze moest de wet des krygsmans ondergaan,
(690) Die ’s voetvolks voortogt leid ter steile gloribaan:
’t Was Reinoud wien Pyrneen, Garonne, en ’t volk der stranden
Des woesten oceäans, tot teistring van de landen
Beheerscht door ’t ongeloof, vierduizend mannen zend,
Door vreeslyk wapentuig, en strenge tucht bekend.
(695) Die stoet, zo onvertsaagd in ’t hevigst der gevaren,
Wien nimmer oorlogslast vermoeijingen kan baren,
Soldaten uit den aart, voegt tot een hoofd een man
Wiens oorlogskunde en moed al ’t heir vertrouwen kan.
    D’Ambrose leid na hem vyfduizend hurelingen,
(700) Die binnen Tours en Blois het levenslicht ontfingen:
Schoon ’t ligchaam voor elks oog in ’t blinkend harnas stak,
Het zwakke lyf bezweek voor ’t lydlykste ongemak.
In zagte lucht geteeld, in wellust opgetogen,
Heeft elk van hen daarvan ’t verwyfde als ingezogen.
(705) Zy zyn ten aanval stout, maar ’t veelbelovend vuur
Ontstaat, verflaauwt, en smoort byna op ’t eigenste uur.
    Alcastes komt na hem, met hevig dreigende oogen,
En met een’ trotsen tred, aan ’t hoofd zyns volks getogen.
Niet anders daagde eertyds voor Thebes hogen wal
(710) Capaneus op, verhit door ’t woeste krygsgeschal.
Zesduizend oorlogsliên, gewoon geen wee te schroomen,
Zyn van der Alpen top met hem te veld gekomen.
[p. 31]
Dit fier Helvetiesch volk, welks hart van trotsheid blaakt,
Dewyl ’t een nieuw gebruik van ’t yzer heeft gemaakt,
(715) Waardoor ’t verädeld word, van ’t yzer, dat de gronden
En schors der aarde breekt, hoe hard die zyn bevonden,
Komt met een hand gewoon aan tedren herderspligt,
’t Geweld van koningen trotseren in ’t gezigt.
    Aan ’t hoofd des laatsten hoops zien wy de vanen pronken,
(720) Waarin en myterkroon en gouden sleutlen blonken.
Camillus leid een bende in glinstrend staal gekleed,
Waarvan elk held verrukt des leidsmans spoor betreed:
Die oorlogshoop bestaat uit zevenduizend mannen,
Ter gloriwinst des helds, hunn’ leidsman, saam’ gespannen,
(725) Tot held Camillus dienst; zyne eerzucht word vergroot
Nu hy zo trouw een volk als opperhoofd gebood,
Zich vleijende, aan hun spits, den roem te doen herleven
Zyns voorzaats, diep in ’t hart van ’t Roomsche volk geschreven;
En dat hy toonen zal, zelfs lachend’ met fortuin,
(730) Dat Romes dapperheid niet sneefde op Romes puin,
Voor ’t minst dat roemgebrek niet aan zyn krygsbedryven,
Maar wel aan tuchtgebrek van Rome is toe te schryven.
    Bouillon, voldaan, en meer dan ooit bezield door moed,
Roept straks de hoofden saam’ van al den legerstoet,
(735) Ontdekt hen zyn ontwerp, na ’t oorlogsrot te pryzen.
Op morgen, zegt de held, als gy de zon ziet ryzen,
[p. 32]
Zy ’t leger door uw zorg ten togt byéén gebragt.
Men storte op Salems muur, eer iemant ons verwacht’.
Doorluchte krygsliên! vliegt! om moed in stryd te toonen,
(740) Of liever om uw hoofd te zien met lauwren kroonen.
Door zulk een stoute taal van zo bedaard een’ held,
Word aller oorlogsvuur in vollen gloed gesteld,
En ’t loflykst ongeduld vervult de ziel met pynen,
Nu ’t oog niet straks Auroore in ’t Oost’ kan zien verschynen.
    (745) Intusschen is Bouillon, hoe stout, niet zonder zorg,
Hoewel hy die in ’t hart, voor ’t oog des volks, verborg:
Hem was te wél bewust, dat reeds de Egiptenaren
Naar Gazaas zwakken muur in vollen aantogt waren,
En dat een magt met recht voor ’t Christenheir geducht,
(750) Den grond van Syriën bestoken kon met vrucht.
Hy kent Egiptes vorst voor stout, en ondernemend’,
Ten oorloge opgevoed, in yver naar hem zwemend’;
Zodat hy in deez’ staat van zulk een’ oorlogsman
Geen logge werkloosheid, met grond, verwachten kan.
(755) Verzekerd van een’ held die vreeslyk is te vinden,
Spreekt hy dus tot zyn’ bode, één’ van zyn’ trouwste vrinden:
Myn Henrik! kies een schip dat door de golven vliegt,
En zeil naar ’t Grieksche strand: een hand die niet bedriegt
Bericht my dat een held in ’t vuur der eerste jaren,
(760) Een koningklyke spruit, tot ons wil overvaren.
[p. 33]
’t Is hy die ééns den troon des Deens betreden moet:
Hy heeft tot zyn gevolg een’ onäfmatbren stoet
Van helden, onder ’t koud gestarnt’ des beers geboren,
Op ’t ys zelfs heet in stryd, als de eer haar stem doet hooren.
    (765) Licht kan de looze Griek, in ’t hart ontbloot van eer,
Bewerken dat die prins naar zyne staten keer’;
Of licht bewerkt zyn list, dat deze vorst zyn bende,
En ’t geen zyn moed belooft, terstond naar elders wende.
Getrouwe! die uw’ dienst Bouillon hebt toegewyd,
(770) En waar gy spreken moet de stem der waarheid zyt,
Ga, toon den dappren prins, wat zyn en myn belangen,
Volstrekt in alles ééns, hem raden aan te vangen:
Spreek, dring hem uit myn’ naam dat hy met spoed verschyn’
Vertraging zal een vlek aan ’s prinssen glori zyn.
(775) Genoeg is ’t hem ten togt met yver aan te dryven:
U voegt het by den vorst van ’t Grieksche volk te blyven;
Opdat uw zorg verhaast’ dat Griekens oorlogsmagt,
Aan ons ter hulp beloofd, word’ tot den togt gebragt;
Een hulp die ons met spoed moet worden toegezonden,
(780) En die ik eischen kan naar inhoud der verbonden.
Voorzien van zulk een’ last, den bode in schrift gesteld,
Begeeft zich dees ten togt, ten dienste van den held,
Die, scheppende aêm in zorg van voor zyn volk te waken,
Zich thans voor ’t eerst vergunt het zoet der rust te smaken.
[p. 34]
    (785) Intusschen treed Auroor’, gekleed in purper stof,
Ter gouden poorten uit van ’t schittrend zonnehof.
Het romlend tromgeluid, de klank der krygstrompetten,
Doen éénsslags ’t gansche heir zich in beweging zetten.
Een zagte donder, die, na fellen zonnebrand,
(790) Een weldoend vocht belooft aan ’t schier verschroeide land,
Kan aan geen’ landman ooit dat zoet genoegen baren,
Dat deze krygstoon baart aan ’t hart der oorlogsscharen,
Wier geest, door krygsmuzyk tot stryden aangespoord,
In ’s oorlogsspeeltuigs klank den galm der zege hoort.
(795) Bezield door hitte om zich een’ weg tot de eer te banen,
Schaart elk, op ’s hoofdmans wenk, zich by zyn legervanen,
Reeds golvende in de lucht met ongemeenen zwier,
En midden onder haar pronkt Romes kruisbanier,
Aan wier verheven merk, het kruis, dat graf der zonden,
(800) De Christen zyn’ triomf onfeilbaar acht verbonden.
    Intusschen spoed de zon zich langs de hemelzaal;
Haar stralen spelen reeds op ’s krygsmans spieglend staal,
En schynen trots te zyn op ’t vormen van die vonken,
Die oogverblindend, zelfs op grooten afstand, blonken;
(805) Zy wierpen in de lucht de zagtste bliksems uit.
De klank van wapentuig, en ’t brieschend rosgeluid
Rolt langs het davrend veld tot in de naaste dalen,
Daar de echo zich vermaakt met een gezwind herhalen.
[p. 35]
    Op last van Godefrooi, die ’t all’ heeft voorbereid,
(810) Word straks de ruitery door ’t open veld verspreid,
Ter kennis van den weg: de gravers van de gronden
Zien zich ten zelfden tyd door ’t gansche land gezonden,
Tot demping van elk kuil en doorsneede op den weg,
Opdat men rasser koom’ tot stormen, of beleg.
(815) Geen vyand, sterkten, beek of dichtgegroeide wouden,
Kan ’s Christens stouten loop naar Salems muur weêrhouden.
Niet anders ziet ons oog den koning van den vloed,
Als ’t water, op zyn’ wenk, al schuimend, buldrend’ woed,
Ten strand op, door de duin, in ’t platte land komt dringen:
(820) Geen zandberg, kloeke dyk, of vlyt van stervelingen,
Weêrstreven hem met vrucht: ’t word een onnut geschil,
Wanneer hy voor één wyl een’ landman worden wil.
    Alleen kon Tripoli op zyn beproefde muuren,
Tot stremming van den togt, een lang beleg verduren;
(825) ’t Was dus zyn vorst alleen dien ’t heir te duchten had:
Zyn benden, wapentuig, zyne oorlogstucht en schat,
Ziedaar wat hinderpaal Bouillon zou kunnen deeren.
Wat heil dat die barbaar Bouillon niet dorst trotseren!
Hy schuilt dus in zyn’ muur, daar hem slechts moed ontbreekt,
(830) Daar hy geschenken zend en om de vrede smeekt.
De dappre Godefrooi, omringd van zyn soldaten,
Ontfangt, als scheidsman, schrik, of geessel van de staten
[p. 36]
Betreden door zyn heir, zyn’ vyands hulde, en geeft
Hem wetten die zyn brein met roem ontworpen heeft.
    (835) Van Seïrs top, een berg aan de Oostelyke zyde
Der Godsstad,tot wier heil Euroop’ nu trekt ten stryde,
Trekt, naar het dal, den held een schier ontelbre stoet
Van mannen, vrouwen en van kindren ten gemoet’:
’t Zyn Christnen, die, den muur, den troon des moords, ontvlogen,
(840) Den overwinnaar hier beschenken naar vermogen,
Omhelzende in hun hart hun broedren, door wier vuist
Zy hoopen Mekkaas juk welhaast te zien verguisd.
Zy zien, waar ’t oog zich wend, verbaasd die vreemde tuigen
Bedacht om Salems erf te doen voor Rome buigen;
(845) En strekken, hoogst getrouw, tot leidsliên van den held,
In ’t nadren van de stad, langs ’t omgelegen veld.
    De zee word midlerwyl niet uit het oog verloren.
Der bondgenooten vloot word straks een post beschoren
Aan de oevers van de zee, ten einde de overvloed,
(850) Die telg van toevoer, ’t heir voor wreed gebrek behoed’.
Door middel dezer vloot, ziet Griekenland zyn dalen
Voor Godefrooi alleen met gouden halmen pralen,
En Krete en Chio zien voor hem de druif volgroeid.
    De woeste zee, door vracht des Christens vloot vermoeid,
(855) Verbreid haar zuchten verr’, langs heuvelen, en rotsen,
De golf bespuwt vertoornd met schuim de riem in ’t klotsen.
[p. 37]
De Middellandsche plas ontzegt den Muzulman
Een schuilplaats, daar zyn kiel voortaan zich bergen kan;
Niets is op ’t vlak der zee hem overig gebleven,
(860) Dan wisse slaverny, of wis verlies van ’t leven:
Brittanje, Galliën, ’t fier* Holland, Genua,
Beroemd door zeeliên stout hoe ’t op de golven ga,
Siciliën, geschraagd door de eer der watervesten,
Venetiën, welks leeuw ten schrik der plundernesten
(865) Des woesten Afrikaans op ’t brullend zout verstrekt,
’t Heeft alles met zyn vlag den ruimen vloed bedekt.
Niet dan één ziel geleid die saam’ gevoegde vloten,
Ten dienst van ’t groot ontwerp door ’t Christenheir besloten.
Elk schip torst in zyn maag de spys voor ’s menschen buik,
(870) Aan strand by strand vergaêrd, en voorts wat tot gebruik
Kan dienen van ’t beleg; daar Godefrooi zyn benden,
Ten trots des ongeloofs, reeds naar den grond doet wenden
Welëer door ’t heilig bloed eens grooten Gods bespat,
En dien, dat bloed ten hoon, Gods vyand nu betrad.
    (875) De koele en vlugge telg van waarheid en van logen,
Zo oog- als oorenryk, verhittend’ van vermogen,
’t Gerucht, dat, naauw’ ontstaan, terstond is uitgebreid,
Heeft reeds van ’t zeegryk heir ’t veréénigen verspreid,
Den optogt overäl door ’t siddrend’ land doen hooren,
(880) En dat geen hinderpaal dien stouten togt kon storen;
[p. 38]
’t Had reeds in Salems muur de benden opgeteld,
De hoofden van het heir den Muzulman gemeld,
Hun wydberoemde daên schrikwekkende opgegeven,
En deed nu ’t woedend’ hart van Sions roover beven,
(885) Hem dreigend’ met een’ wenk die hem zyn’ val voorzegt,
En hem de roede toont van ’s Hemels wraakgerecht.
    De vrees voor ramp, meer wreed dan veeltyds zelf de rampen,
Bestond nu in elks hart met wankle hoop te kampen,
’t Scherpluistrende oor ontfangt, met heete gretigheid,
(890) All’ ’t geen de onzekre roep van ’t blind gemeen verbreid;
De zinnelooste maar’, de dwaaste beuzelingen,
Doen nu den schrik de ziel elk oogenblik bespringen;
Een hoogst verward gedruis, langs stad en land gesneld,
Geeft, groeijende ieder uur, den doodschrik meer geweld.
    (895) De trotse dwingeland, op Salems troon gezeten,
Voelt in ’t ontroerde hart, door angst vanéén gereten,
Op ’t zien wat doodlyk wee zyn’ ouderdom genaakt,
De wreedheid, door de hand der dolle wraak geslaakt.
Zyn naam is Aladyn: noch naauw’ ten troon gekomen,
(900) Een troon door roovery en staatzucht ingenomen,
Is hy van angst, van zorg, en achterdocht omringd,
Een drietal dat met hem zelfs in zyn slaapzaal dringt.
In ’t hart was woede en wraak van jongs af aan veréénigd,
Maar tyd had, door zyn’ loop, die beiden veel gelenigd;
[p. 39]
(905) Doch nu ’t Latynsche heir hem nadert, ryst in ’t hart
Een’ nieuwen argwaan op, by de oude boezemsmart.
Hy kent Jeruzalem, hy ziet zyn’ vyands vanen,
Hy beeft voor ’s vyands raagt, en vreest zyne onderdanen.
Zyn muur besluit, dit is ’t dat hy zich wreedst verbeeld,
(910) Twee volken door geloof en kerkgebruik verdeeld:
Het zwakste dezer twee heeft Christus dienst verkoren,
Het sterkste stelt zyn heil in Mekkaas wet te hooren.
    Toen Aladyn den troon beklom in Davids stad,
En hy dien muur ten stoel des ryks verkoren had,
(915) Deed staatkunde, als de bron der vorstelyke pligten,
Hem ’t haatlyk schattingjuk des Muzulmans verlichten;
En dezen last, den hals des Muzulmans ontrukt,
Zag ’t zuchtend’ Christen volk zich op den nek gedrukt.
De vrees dat nooit dit volk zyn’ dwingland zou beminnen,
(920) Ontvonkt de woede in zyn door tyd verkoelde zinnen;
Zy gloeide meer dan ooit in zyn beroerd gemoed,
En nooit was ’t hart zo heet door dorst naar Christenbloed.
Zo ziet ons oog de slang, in sneeuw, schier zonder leven,
Gevarelyker wrok door ’t lentevuur gegeven;
(925) Zo zien wy dat de leeuw, hoe schynbaar tam gemaakt,
Getergd, ontzaglykst woed, en felst van bloeddorst blaakt.
    Ik kan, zegt de aartstiran, in ’t hart dier ongetrouwen,
Dier ongelovigen, te klaar de vreugd aanschouwen
[p. 40]
Die de ons gedreigde ramp hun heillooze inborst baart,
(930) Het weenen van ons volk, al ’t wee dat ons bezwaart,
Ontwringt den mond een’ lach. Licht dat ze ontwerpen smeden
Om heimlyk, door verraad, myn’ troon in ’t stof te treden;
Licht dreigt hun hart myn borst met een’ verborgen dolk;
Of mooglyk dat hun list dat haatlyk Christenvolk,
(935) Hun broederen genaamd, dees muren zal ontsluiten:
Laat ons dat vloekgespan in zyne ontwerpen stuiten;
Verdooven we onzen toorne in hun onzalig bloed;
Het stroom’ langs Salems grond, en ’t stroom’ met allen spoed.
De vrucht zelfs in den buik der moedren noch besloten,
(940) Worde in haar addernest door ’t wraakgeweer doorstoten.
Men brand’ hunne erven af, dat ieder kerk door my
Ter houtmyt, hen ter pyn en val, verördend zy.
Hun priesterschaar’ verstrekke, op ’t graf hier aangebeden,
In ’t midden van den zwier der offerplegtigheden,
(945) In ’t midden huns gebeds, my ’t eerst ter offerhand’.
    Zo spreekt der Christnen hoogst ontmenschte dwingeland.
Nochthans voldoet hy niet aan de eischen zyner woede;
Maar slagt hy de onschuld niet aan ’t wraakvuur dat hy voedde,
’t Is uit ontferming niet, maar uit lafhartigheid:
(950) Zyn woede word gesard door vrees, en staatsbeleid;
En daar de laatsten sterkst in ’t wrokkend’ harte spreken,
Is de eerste, voor één wyl in ’t wrokkend hart bezweken.
[p. 41]
Hy siddert, op ’t besef dat zyn gevormd besluit
De hoop op goed verdrag in hare werking stuit;
(955) Naardien hy, door zyn’ haat volstrekt gehoor te geven,
Een’ held verbittren zou wiens krygsroem hem deed beven.
    Hy geeft op dezen grond zyn dolheid geen gehoor,
Of liefst, de wreedäart zoekt daar sterker voedsel voor.
Hy doet terstond op ’t land, door ’t vuur, de vrucht verteeren,
(960) En ’s landmans hut alöm, door ’t staal, in puin verkeeren;
De vlam doorloopt al ’t land, ’t staal staat haar woede by,
En niets in ’t lage land blyft van verwoesting vry;
Zyn wreede voorzorg stopt, verderft, of droogt de stroomen,
Geen heldere fontein kan ’s dwinglands woede ontkomen;
(965) En ’t meir dat te uitgestrekt, en dus niet droogbaar is,
Vergiftigt hy terstond met doodelyke vis.
    Thans zorgt hy dat de stad een’ aanval kan verduren.
In ’t Oost’, in ’t West’, in ’t Zuid’, verdeedigd door drie muren,
Was ze aan den Noorderkant oogschynlyk minder sterk.
(970) By ’t eerst gerucht van nood, stelt hy zyn volk te werk,
Om aan dien kant de stad door sterker wal te dekken,
En thans doet hy dat werk, met allen spoed, voltrekken;
Waarna hy straks de wacht aan ’t oorlogsvolk vertrouwt,
Geleverd door zyn land, of voor zyn blinkend goud.
[p. 42]

_________ TWEEDE ZANG.

    In ’t midden van de zorg voor ’t wachlend staatsvermogen,
Treed Ismen onverzeld den dwingland onder de oogen;
Die Ismen die, als vrind der helle, en haar’ tiran,
Een assche in menschenvorm aan ’t graf ontrukken kan,
(5) Bezielend’ zulk een’ romp met nieuw gevoel en leven;
Die Ismen die, ten hoogste in helsche kunst bedreven,
Door naren toovergalm geuit in grimmig woên,
Den helvorst op zyn’ troon zelf kan verbleken doen;
Die Ismen, wiens bevel de helsche geesten eeren,
(10) Als slaven, in all’ ’t geen zyn boosheid moog’ begeeren,
En die, tot rust of schrik van ’t geen hy mint of haat,
De duivlen boeit, of hen een wyl van boei ontslaat.
    Aanhanging van een leer’ gevest’ in Mekkaas wallen,
Nadat hy schandlyk was van Christus afgevallen,
(15) Ontheiligt hy, noch vol van de oude plegtigheên,
Der Christnen kerkgebruik, vermengende onderéén
[p. 43]
In ’t ongodsdienstig hart, verëeld in heiligscheimis,
Twee wetten wier waardy nooit kwam tot zyne kennis.
Thans daagt hy rustig op uit ’s afgronds duistre nacht,
(20) Den stoel zyns kunstwerks, vreemd aan ’t ovrig aardsch geslacht,
En komt, daar ’t krygsgerucht zyn bloed van toorn’ doet zieden,
Aan een’ Godloozen vorst Godloozer raadsman bieden.
    ô Prins! ons dreigt een held, ontzaglyk in zyn woên,
Dus sprak hy; maar laat ons aan onzen pligt voldoen.
(25) Godzelf zal onzen moed een’ sterken bystand geven:
’t Heelal worde u ter hulp doorluchtig aangedreeven!
Elk vorst, ô Koning! moge in u zyn voorbeeld zien,
Gelyk gy ’t voorbeeld zyt der zorgrykste oorlogsliên.
Uw kloek vernuft voorzag all’ wat ons staat te vreezen:
(30) Toont slechts uw onderdaan zich uwer waard’ te wezen,
Dan zal welhaast dit land, hoe ’t nu door siddring kwyn’,
Ten kerkhof aan het rot der snoode Christnen zyn.
    Voor my, ik streel uw’ geest waarmede ik dien kan streelen;
Ik kom in al uw zorg, en uw gevaren deelen.
(35) ’k Beloof u al de vrucht der gryze ervarenis,
En al de kracht der kunst die my geschonken is.
Ik dwing de helsche magt voor u ten stryd te trekken;
Maar hoor vooraf ’t geheim dat ik u zal ontdekken.
    In één’ der tempelen van ’t Christenvloekverbond,
(40) Een’ tempel door dat rot verborgen in den grond,
[p. 44]
Verheft zich een altaar, waarop die dwaze volken,
Geblinddoekt door de list van valsche Hemeltolken,
Ontzind een Godlyke eer bewyzen aan een beeld,
Ais moeder van een’ God, in dit gewest’ geteeld,
(45) Gekruist voor dezen muur, gestorven en begraven.
De wanden zyn alöm versierd met offergaven,
Die lichtgelovigheid, die altyd vroomheid teelt,
Dien duistren tempel schonk, ter eere van dit beeld.
Een sluijer dekt het hoofd; voorts ziet men aan de wanden,
(50) By ’t beeld, een steeds gevoed, doch somber, lamplicht branden.
’t Is noodig dat uw hand, geen andre, op uw bevel,
Dat beeld de grot ontrukke, en ’t in uw’ tempel stell’.
Ik zal door myne kunst bevallig ’t beeld belezen,
Zó dat het voor uw’ muur een trouwe wacht zal wezen;
(55) En ’t word een zekre borg, ééns in uw hand gebragt,
Van zegen voor uw ryk, en zege voor uw magt.
    Dus deed de tooveräar zich by den dwingland hooren,
En de overredingskracht wierd met zyn taal geboren.
Bemoedigde Aladyn, van booze vreugd vervuld,
(60) Stuift, in ’t verhitte hart beheerscht door ongeduld,
Ter Christenschuilplaats in, verjagend’ van de altaren
Den weereloozen hoop der vroome priesterscharen,
Slaat een Godtergende en aan moordgewyde hand
Aan ’t Godgeheiligd beeld, der Christnen dierbaarst pand,
[p. 45]
(65) En plaatst dat in die kerk daar zyn verdwaalde benden,
Zo hoogst strafwaard’ als dwaas, zich tot de Godheid wenden;
Daar in dat heilloos oord de helsche tooveräar,
Met booze mompeling, gemengd met woest misbaar,
Bestaan durft, nu en dan op ’t stof des gronds bezweken,
(70) Om over ’t heilig beeld zyn lastring uit te spreken.
    Maar naauwlyks breekt de zon in ’t vurig Westen door,
Of hy die waken moet in ’t Godloos tempelkoor,
Zoekt straks der Christnen schat met hevig brandende oogen
Vergeefs! het heilig beeld is aan de kerk onttogen.
(75) Hy snelt met dat bericht naar Salems dwingeland,
In wiens getergden geest en wraak en bloeddorst brand.
Hy schreeuwt: Een snoodäart heeft, in ’s tempels muur verscholen,
Ontwyfelbaar dat beeld aan onze hand ontstolen;
En deze roover kan, dit steunt meer dan op een’ schyn,
(80) Geen ander dan een schelm van ’t rot der Christnen zyn.
    Waar’ heilig yvervuur, die bron van schrandre vinding,
De grond hier van die groote en moedige onderwinding?
Of moet men denken dat de sterke hand van God,
Door heiligschennis van een eerloos heidensch rot
(85) Getergd, dit heilig pand, bewierookt door Zyn scharen,
Onttoog aan ’t woest geweld des boosten der barbaren?
Wat sterveling, hoe wys, duid hier ons ’t zekere aan?
Maar welk een stoute hand zou zulk een’ roof bestaan?
[p. 46]
Ontwyfelbaar, een magt verr’ boven ons verheven,
(90) Heeft hier, zichzelf ter wraak, een wonderwerk bedreven.
    Straks zoekt de beulendrom, vol wraak, op ’s dwinglands spoor,
Der Christenen verblyf, en hunne tempels door.
De hoop op vinding, bron van aangroei van vermogen,
Voert in den diepsten hoek hun gretig zoekende oogen.
(95) Men streelt, op ’s dwinglands last, met aangenamen toon,
Hem die den roover vind met een verheven loon;
En dreigt de wreedste pyn aan die zich durft vermeten
Te zwygen ’t geen hy mogt van roof of roover weten.
Booshartige Ismen zelf doet wat zyn kunst vermag,
(100) Loopt al haar gronden door, beproeft zyn helsch gezag;
Vergeefs! Gods magt vind goed, om, hoe hy zich moog’ kwellen,
Zyn kunst, en helschen stoet, met hem, te leur te stellen.
    Wreedäartige Aladyn, door argwaan steeds ontrust,
Op all’ wat Christen heet aan zyn gedreigde kust,
(105) En schaamrood dat hy volk dat voor zyn juk moet buigen,
Niet op een’ zekren grond van roof kan overtuigen,
Laat in zyn wrokkend hart den haat den teugel vry.
Ontstoken door den toorne, en ’t vuur der razerny,
Wil hy, hoe duur ’t hem sta, zich bloedig zien gewroken,
(110) En dat zyn wraak zich koele in ’t bloed dat hy doet rooken,
Hy zal vergaan! dus schreeuwt de ontmenschte dwingeland:
Die eerlooze onbekende en hoogst vermeetle hand,
[p. 47]
Die ’t beeld ons heeft ontroofd, en niet is op te sporen,
Ga in ’t gemeen verderf van ’t Christenrot verloren;
(115) Ja, dat, opdat die hand myn slagen niet onthoom’,
’t Onschuldig bloed met dat des snooden roovers stroom’!...
Onschuldig! wie van hen kan ooit onschuldig heeten?
Zy allen zyn door haat tot onzen naam bezeten;
En zyn zy allen vry van ’t nieuw verrichte kwaad,
(120) Zy zyn de doodstraf waard’ om hunnen ouden haat.
ô Myn trouwhartig volk! gryp toortsen, strop en klingen,
Verbrand, verworg, doorstoot, die naar uw leven dingen.
    Zo sprak de dwingeland, en zyn barbaarsch besluit
Barst ylings, onverwacht, ten schrik der Christnen uit.
(125) Door wee in ’t juk der vrees volstrekt ter neêr gebogen,
Spookt reeds de wreede dood voor aller weenende oogen;
Daar niemant denken durft aan tegenweer, of vlugt,
En elk zo sterk ’t gesmeek, als ’t pleit voor de onschuld ducht.
Neêrslagtig, ongeschikt om iets zich te onderwinden,
(130) Belet de wanhoop hen ter hulpe iets uit te vinden;
Doch éénsslags schenkt Gods hand aan dat verdrukt geslacht
Eene uitkomst, langs een’ weg waar langs die niemant wacht.
    Die hand, die wondren werkt, had by de Christenscharen
Een maagd verwekt, wier ziel, wier hart, in ’t vuur der jaren,
(135) Zo groote blyken gaf van zeldzame edelheid,
Dat haar met recht een kroon moest wezen toegeleid.
[p. 48]
Men zag haar schoonheid nooit door dwazen waan verzellen;
En zo de nood haar dringt haar schoon te werk te stellen,
Nooit laat haar edel hart haar’ glans de werking vry,
(140) Dan daar die aan haar deugd ten groothert luister zy.
Verliefd op de eenzaamheid, ontrekt zy haar vermogen,
Verdienste, en schoon gelaat, uit zedigheid, aan de oogen,
Aan lofspraak, hulde en eer, die ’t menschelyk geslacht,
Somtyds tot walgens toe, de schoonen waardig acht.
    (145) Maar welk een duistre hoek kan eeuwig ’t schoon bedekken
Geschikt, tot ’s menschen nut, elks hart tot zich te trekken!
Gy, liefde! duld voor ’t minst hier die verberging niet:
’t Verblyf der schoone word door uwe hulp bespied
Door ’t oog eens jongen helds, verrukt door haar vermogen.
(150) Gy, liefde! alöm langs de aard’ klapwiekend’ voort gevlogen,
Nú met een’ band op ’t oog, die uwen tred verwart,
Dan weder met een oog dat Argus oogen tart,...
Geblind, of ongeblind, niets blyft voor u verscholen!
Gy toont den sterveling, zelfs in de diepste holen,
(155) Schoon duizend wachters zelfs uw’ aandrang tegenstaan,
Het voorwerp in welks boei hy in triomf zal gaan.
    Sophronia, door liefde in haar gevolg verkoren,
Was met de schoone Olint’ in éénen wal geboren:
Des minnaars zedigheid is, hoe zyn vlam ook woed’,
(160) Gelyk aan ’t edel schoon van ’t voorwerp van zyn’ gloed;
[p. 49]
Hoe sterk begeerte ook sprak, de hoop dorst niets verwachten;
Niets eischt hy, en elk uur spreekt de eisch in zyn gedachten.
De kracht ontbreekt de tong, of liefst de moed aan ’t hart,
Ter uiting van ’t geweld van zyne liefdesmart.
(165) De schoone, in ’t minst niet ras tot wederliefde vaardig,
Ziet zyne liefde niet, of acht die niet zienwaardig,
Of licht verächt zy die, uit strenge zedigheid.
Dus leeft de droeve Olint’, in niet één’ wensch gevleid,
Ter prooije eens gloeds dien zy naar wier bezit hy trachtte,
(170) Niet kent, of kwalyk kent, of mogelyk verächtte.
    Intusschen joeg ’t besluit gevormd door ’s dwinglands haat,
En ’t geen al ’t Christenvolk daarvan te wachten staat,
De schoone, in ’t stil verblyf, een rilling door de leden.
Straks durft haar eedle ziel een’ grooten toeleg smeeden:
(175) Zy wil haar broedren zien uit ’s wreedäarts hand gered.
De moed dringt daar op aan, de vrees weêrhoud haar’ tred.
In ’t eind’ zien wy den moed in de afgestreden zinnen,
Alle inspraak van den schrik op éénen sprong verwinnen.
Of liefst, na lang de schrik de stoutheid had getart,
(180) Kuscht moed voorzigtigheid in haar grootmoedig hart.
Zy werpt zich, onverzeld, in ’t midden van de schaeren.
De jonge schoonheid treed, met los gerukte haïren,
Daar zy haar’ glans verbergt, en echter dien doet zien,
Naar ’t monster welks gezigt zy eeuwig moest ontvliên.
[p. 50]
(185) Een sluijer dekt haar hoofd en neêrgeslagen oogen.
Zy treed met zedigheid, maar ’t hart heeft noch ’t vermogen
Een stoutheid te doen zien in ieder vasten tred,
Die ’t schoon van haar gehalte in schooner luister zet;
Daar ’t volk, bekoord, verrukt door haar volmaakte leden,
(190) Niet weet of ’t haar getooid of ongetooid ziet treden
Naar ’t moordhol des tirans, en of haar edel vuur
Een vrucht is van de kunst of gunstgaaf van natuur.
Die schittrende achtloosheid, die gadelooze vonken
Van moed, zyn door natuur en liefdezelf geschonken,
(195) En door een Hemelmagt die aan haar zyde zweeft,
En, tot behoud haars volks, haar heldenkrachten geeft.
    Bewonderd door ’t gemeen, en ’s dwinglands woeste benden,
Verwaardigt zy zich niet naar iemant zich te wenden.
Genaderd tot den troon, op last van ’s lands tiran,
(200) Wiens dolle grimmigheid haar niet ontzetten kan;
(In tegendeel, zy toont daaräan zich niet te stooren,)
Doet zy hem, onvertsaagd, met drift, dees rede hooren:
Bedwing uw woeste wraak in haren dollen loop,
En trek den moordlast in by uwen beulenhoop:
(205) Haar die u heeft gehoond kom ik u hier ontdekken,
En levren, om alleen uw wraak ter prooi te strekken.
Zie ’t offer van uw’ toorne in uw geweld gebragt.
    Die eedle stoutheid, en de schitterende kracht
[p. 51]
Dier schoonheid, onvoorzien verscheenen voor elks oogen,
(210) Verstrekt den dwingeland een tarting van vermogen.
Nochtans, hyna verheerd, bedwingt hy ’t ziedend’ bloed,
Daar hy van ’t straf gelaat de dreiging wyken doet.
Indien natuur hem had een’ zagter aart gegeven,
En waar’ Sophronia min streng, wat min verheven
(215) Van inborst, en min fier, gewis zoude Aladyn
In minnaar dezer schoone éénsslags veränderd zyn;
Maar een begeerloos hart laat nimmer zich verkloeken,
Dan door bevalligheên die de overwinning zóeken,
Daar hoop, behalve dit, altyd in ’t menschlyk hart
(220) De grootste voedster is der tedre liefdesmart.
Doch kon de liefde op hem geen heerschappy bekomen,
Verwondring heeft nochtans den dwingland ingenomen,
Met weetlust, en een trek van onbekend vermaak.
Spreek! zegt hy, ik verbiede op ’t Christenvolk de wraak...
(225) Vorst! spreekt Sophronia, hem stuitende in zyn rede,
Zie hier ’t misdadig hoofd: hou u daarmee’ te vrede.
De kerkroof is ’t bedryf van deze stoute hand:
Ikzelf ontrukte uw magt het Godgewyde pand;
Gy ziet haar die gy zoekt, en die uw wraak moet treffen.
    (230) De jeugdige heldin, om ’t Christenvolk te ontheffen
Van ’t zeker nadrend’ leed, wyd dus zich aan ’t gemeen,
En eischt dat aller wee slechts valle op haar alleen.
[p. 52]
ô Logen! grootsch gevormd om moordery te staken,
Kan waarheid op myn hulde ooit eedler aanspraak maken?
(235) Hoe wankelt nu ’t besluit in ’t hart van Aladyn!
Voor ’t eerst ontvonkt zyn toorn’ schoorvoetende, en met pyn;
Wie heeft, dus borst hy uit, ten roof u aangedreven?
Wie heeft u in den roof vermetel hulp gegeven?
Laat my toch, zegt de schoone, alleen al de eer dier daad.
(240) Ik pleegde alleen myzelve in ’t roemrykst opzet raad,
En was in ’t gene ik deed alleen myn medestander.
Ik ben in ’t grootsch bedryf niets schuldig aan een ander.
Wel! sprak de dwingeland, dan vall’ myn wraak en spyt
Ook slechts op u alleen, die slechts misdadig zyt.
(245) Ja! zegt Sophronia, uw vonnis is rechtvaardig:
De eere is aan my alleen, ’k ben dus alleen strafwaardig.
    De wreede ontheft de wraak in ’t eind’ van haren band.
Hy roept: Waar is dan ’t beeld gestolen door uw hand?
’t Is, zegt Sophronia., niet in myn magt gebleven:
(250) Ik heb dat heiligdom aan ’t vuur ter prooi gegeven,
En heb dat moeten doen, opdat dit beeld voortäan
De ontheiliging niet meer by u ten doel zou staan.
Gy eischt het kerkbeeld weêr, of ’t bloed van zynen roover:
De laatste geeft, in my, zich aan uw wraakzucht over,
(255) En ’t eerste, dat ik deed een verdre smaad ontvliên
Die ’t lyden zou by, u, zult gy niet wederzien.
[p. 53]
’k Beticht my met een’ roof; maar neen! myn zinnen doolen:
Ik ben niet schuldig; gy, gy had ons ’t beeld ontstolen,
En ’t stond my vry dat pand, ontvreemd aan ons altaar,
(260) Te ontvreemden aan de vuist van een’ geweldenaar.
    Een yzing uit de spyt en hovaardy gerezen,
Brengt all’ wat dreigende is te rug op ’s dwinglands wezen,
Daar toorne, in ’t woedend’ hart van alle banden vry,
Nu voort holt, met de wraak en woeste tiranny.
(265) ô Myn Sophronia! uw deugd, uw schoonheid, zeden,
Die moed die ’t grootst gevaar zo grootsch durft tegen treden,
Niets treft thans u ter gunst het hart van uw’ barbaar.
Vergeefs vormt liefde uw schoon u tot een beukelaar
Voor ’t woeden’ des tirans, die zich niet laat verheeren.
    (270) Straks eischt hy dat de vlam de schoone zal verteeren
De sluijer word terstond ontrukt aan ’t minzaam hoofd,
Het kuische ligchaam word van ’t zuiver kleed beroofd,
Men knelt verwoed haar tedre en nooit volprezen handen,
Een’ gouden scepter waard’, in yzren slavenbanden.
(275) Zy zwygt, maar ’t heldenhart word niet ter neêr gedrukt.
De roos word wel de wang, haar elpen veld, ontrukt,
Maar verr’ dat dit de wang een doodsche verf zou geven,
Krygt die een schittrend wit; versterving baart hier leven.
    Dit voorval, door ’t gerucht verspreid by ’t woest gemeen,
(280) Beroert Jeruzalem, brengt alles op de been,
[p. 54]
Trekt alles naar ’t paleis: Olintes volgt de hoopen.
Het misdryf is bekend: wie ’t misdryf zal bekoopen
Met een gewisse dood, dat grootsch heldinnehart,
Dat kerkwacht, muur, tiran en houtmyt had getart,
(285) De laatste twee noch trotst, is hem bedekt gebleven.
Wat voorgevoel van wee doet ’s minnaars boezem beven!
Helaas! licht is ’t dat beeld naar welks bezit hy staat.
Zy is ’t! Hare onschuld praalt op haar gerust gelaat.
Schoon haar de jongling ziet gedoemd, en aangegrepen
(290) Door beulen, aangespoord om haar ter straf te slepen,
Hy klieft den drang des volks, werpt alles overhoop;
Hy nadert Aladyn met een’ gezwinden loop,
En schreeuwt, schier buiten aêm: ô Koning! wees voorzigtig:
Ze is vry van ’t stout bestaan, ze is zelfs niet medepligtig.
(295) Zy zoekt ontzind haar’ roem in ’t sarren van uw woên;
Nooit dacht zy aan de daad, of durfde ’t immer doen.
Een vrouw zou, onverzeld, ontbloot van ondervinding,
Zich wagen aan ’t gevaar der hagchlykste onderwinding!
Hoe wierd uw wacht verrast? Heeft ze ooit dit feit begaan,
(300) Ze ontdekke ons op wat wyz’ haar list dit kon bestaan.
Ik, ik alleen, ô vorst! ben die vermeetle roover.
Ik heb uw’ haat verdiend, en geef daaräan my over.
    Zo sterk aanbid Olint’ een voorwerp in zyn hart
Dat ongevoelig was voor zyne liefdesmart.
[p. 55]
    (305) Ik heb, vervolgt de held, uw tempeldak beklommen,
In ’t holste van de nacht, daar zelfs geen starren glommen,
En sloop door de opening waardoor men ’t licht geniet,
Langs gangen my bekend, en slechts door my verspied.
Al de eer dier stoute daad zy my alleen gegeven;
(310) Gun dat ik die alleen moog’ boeten met myn leven.
ô Schoone! ontroof my niet de glori myner straf.
Sta my op ’t oogenblik uw grootsche ketens af.
Uw houtmyt moet voor my ten straftooneel verstrekken,
En ’t vuur u toebereid moet my aan ’t licht ontrekken.
    (315) De schoone slaat een oog vol mededoogenheid,
En kwyning, op den held, die aan haar voeten schreit,
En zegt: Elendige! ach! wat komt gy hier verrichten?
Durft gy, onschuldige! u, myn’ naam ten hoon, betichten?
Wat opzet, of wat woede, ontsteekt u tot die daad?
(320) Acht gy dan, zonder u, myn fierheid niet in staat
Één sterveling, wat hy ook vermoge om my te deeren,
Te tarten in zyn’ toorne? Ik zal zyn’ trots verneêren,
Hem zien doen dat dit hart, door niemant bygestaan,
De pynelykste dood bedaard kan ondergaan,
(325) En dat ik in myn rol op ’t moordtooneel te spelen,
Geen’ medgezel behoef, om in myne eer te deelen.
Die fiere heldentaal vermag thans niets op ’t hart
Eens minnaars, die, als zy, de dood hartnekkig tart.
[p. 56]
Heldhaftig treurtooneel! daar wy, vol medelyden,
(330) Verheven deugden zien met tedre liefde stryden!
De dood is na dien stryd de prys van die verwint,
Daar de overwonneling zyn straf in ’t leven vind.
    Door die standvastigheid, door dat straftartend spreken,
Voelt de aarstiran zyn wraak met dubble kracht ontsteken,
(335) Hy waant zich diep verneêrd door dit hooghartig paar,
En, daar ’t zyn wraak belacht, zyn glori in gevaar.
Ik wil, dus barst hy uit, hun beider taal geloven,
Den roem door hen gezocht zal ik hen niet ontrooven.
Hy wenkt den beulenstoet, gereed op zyn bevel,
(340) Dat hunne vuist Olint’ in yzren kluisters knell’.
    Men bind hen ruglings saam’ daar ’t vuur hun lyf zal roosten,
Om zich in ’t uur der dood door lonken niet te troosten.
Straks word het paar omstuwd met licht ontvlambaar hout.
De flikring word welhaast met siddering beschouwd.
(345) Bedrukte Olint’, alleen om zyn meestres verslagen,
Barst, hevig blikkende, uit in dus zyn wee te klagen:
ô Deelgenoot myns lots! nu meer dan ooit bemind,
Moet dit de band dan zyn die ons te samen bind?
Moet dit het vuur dan zyn dat onze vlam moest kweeken?
(350) En met gelyke kracht ons beider hart ontsteken?
Die liefde, die me aan u, en u aan my ontrooft,
Had my een’ andren band, eene andre vlam beloofd;
[p. 57]
En ach! ziedaar den band, ziedaar, helaas! de vonken,
Door een wreedäartig lot in gramschap ons geschonken.
(355) Zyne onrechtvaardigheid, te mywaarts gruwzaam fel,
Scheidde in dit leven ons, ô droefheid! al te wel;
En ’t acht, in ’t eind’, meer wreed dan eertyds onrechtvaardig,
Ons een verééniging, maar op een houtmyt, waardig!
Doch daar gy sneuvlen moet op ’t gruwzaam moordtooneel,
(360) Voor ’t minst valt my met u éénzelfde graf ten deel,
Daar ’t ons niet is vergund één huwlyksbed te deelen.
ô Myn Sophronia! het moet my stervend’ streelen,
Dat, daar het lot op my geen pylen heeft gespaard,
Ik aan úw zyde sterf: dit is benydenswaard’!
(365) Dan, ach! by ’t streelendst zoet voegt noch dat lot zyn slagen:
Ik moet in ’t sterven ’t wee van ’t geen ik min beklagen!
Wat zoude ge, ô wreede dood! en naderende pyn!
Voor my gelukkig, ja op ’t hoogst zielstreelend zyn,
Mogt myne mond op dien van myn beminde kleven,
(370) En, met myn’ jongsten snik, myn ziel haar overgeven,
Ontfangende uit haar’ mond, op ’t eigenste oogenblik,
Haar goddelyke ziel, met háren jongsten snik!
    Zo klaagt de held zyn leed, daar smart zyn klagten stuitte,
En zyn Sophronia zich dus, met zagtheid, uitte:
(375) Myn broeder! lotgenoot in sterven en in pyn!
Het tydstip waartoe wy, helaas! gekomen zyn,
[p. 58]
Eischt en van u en my verhevener gedachten.
Men moet een andre taal uit onzen mond verwachten.
Bevredig u met God, en staar op ’t heerlyk loon
(380) De deugd door Hem beloofd: zie de eer der martelkroon,
En wyd uw hart aan God, Wiens schikking dient geprezen;
De naderende smart zal des te zoeter wezen.
Zweeft met uw’ geest, zolang ’t dien niet ontbreekt aan kracht,
Vooräf in ’t zalig oord daar ons ’t geluk verwacht.
(385) Beschouw dat blaauw gewelf, die schoone hemelzalen;
Zie hoe de zon ons wenkt, en troost met hare stralen.
    Het heidensch rot, bedaard, uit vrees voor ’s dwinglands wraak,
Ziet tot deez’ stond de straf met gruwzaam schynvermaak;
Doch nu de menschlykheid die vrees kan overtreffen,
(390) Bestaat het onbeschroomd een’ weegalm aan te heffen;
Daar ’t Christenvolk, hoe sterk door vrees in klagt gestuit,
Zyn weedom in gezucht, en eedle tranen uit.
    Wat onbekende drift is ylings opgerezen
In ’t hart des aartstirans, gewoon barbaars te wezen!
(395) Hy voelt haar, doemt zichzelv’, doch straks beducht dat hy
Voor tederheid, ten smet des glans der heerschappy,
In ’t eind’ mogt vatbaar zyn, voor de oogen zyner benden,
Besluit hy zyn gezigt van ’t schouwspel af te wenden;
Hy treed ter zyden af, daar hy een fierheid toont,
(400) Die ’t wanklend’ hart dit uur voorzeker niet bewoont.
[p. 59]
Maar, ô Sophronia! gy deelt niet in ’s volks klagten!
Schoon all’ wat adem schept u tranen waard’ moge achten,
Schoon waarlyk uit elks oog een vloed van tranen vliet,
Alleen gy, ô heldin! stort die in ’t lyden niet.
    (405) Intusschen daagt een held voor ’s volks verwonderde oogen;
Zyn zwier, zyn grootsch gelaat, houd ieder opgetogen;
Gewaad en wapentuig, van vreemden vorm, vertoont
Den toestel van een volk dat verr’ van Salem woont.
Men zag een’ tyger ’t spits des yzren helms bedekken,
(410) Een’ helm geschikt om ’t oog des volks tot zich te trekken,
Die forse wapenpraal bragt ieder in den waan,
Dat krygsheldin Clorinde, aan ’t oorlogswee ontgaan,
Zich in Jeruzalem thans opdoet aan elks oogen,
En ’t volk ziet in zyn’ waan zich niet in ’t minst bedrogen:
(415) Het is Clorindezelf. Reeds in een’ kindschen staat
Had die heldhafte schoone al ’t vrouwenwerk versmaad;
Zy achtte altyd haar hand al te edel, en verheven,
Om die een naald of klos ten tydverdryf te geven.
Ze ontwykt de steden, daar verwyfdheid is gevest’;
(420) Een heir, een legerveld behaagt de schoone best,
Als zetels van een deugd, die, zelfs daar zwaarden woeden,
By magt van kwaad te doen, in vryheid zich kan voeden.
Zy wil dat op ’t gelaat een trotsche trek verschyn’,
En zy behaagt zich meest in mannelyk te zyn;
[p. 60]
(425) Doch, ondanks ’t woest gelaat, mishaaglyk in de vrouwen,
Haar trekken hadden steeds ’t behagelyk’ behouên.
Noch kind zynde, en dus zwak van ligchaam, en van hand,
Bedwong zy ’t vreeslykst ros van haar geboorteland,
Beroemd door ’t edelst tuk van moedige oorlogspaarden.
(430) ’t Gebruik van ’t zwaarst geweer, van helmen, schilden, zwaarden,
En speeren, by ’t gebruik van loop- en worstelperk,
Maakte al haar leden vlug, hoogst buigsaam, hard en sterk,
In ’t onbekendste woud, en langs de steilste bergen,
Vond zy vermaak ’t gediert’, zelfs ’t meest geducht’, te tergen.
(435) In stryd is ze een leeuwin die zich ten vyand wend,
In ’t bosch een jagend held, die geen vermoeijing kent.
    Uit Persiën met spoed naar Salems muur getogen,
Komt zy der Christnen magt met vreugd beöorelogen,
Die voor het siddrende Oost’ zo hoogst geduchte magt,
(440) Noch denkende aan de schae’ door die haar toegebragt!
Haar arm had, meer dan ééns, de davrende oorlogsvelden,
Bezaaid met stervende, of verminkte Christen helden,
En menig zandwoestyn, en menig heldren vloed,
Heldhaftig rood geverfd met hun vergoten bloed.
    (445) Op ’t zien des treurtooneels, belust de daad te hooren
Waardoor dit jeugdig paar dit sterflot is beschoren,
Dryft haar gescherpte spoor haar’ dartlen klepper aan,
En ’t volk, met diep ontzag, verschaft haar ros een baan
[p. 61]
Tot by ’t ontstoken hout, welks gloed zy wenscht te stuiten.
(450) Zy hoort Sophronia geen enkle weeklagt uiten,
En ’t scheen haar dat de ziel noch wierd door moed gesterkt;
Dat in een zwakke vrouw op ons te sterker werkt.
Zy hoort Olintes klagt, beschouwt zyn schreijende oogen.
Dees weent niet om zichzelv’, maar weent uit mededoogen.
(455) Sophronia, die zwygt, en ’t oog ten hemel slaat,
Toont, daar ’t bevredigd hart zich schetst op ’t bleek gelaat,
Dat reeds de zuivre ziel, vóór ’t scheiden uit dit leven,
Zich boven ’t stargewelf grootmoedig heeft verheven.
    Clorinde voelt haar hart by dat tooneel gewond,
(460) Beklaagt een jeugdig paar dat op een houtmyt stond,
Stort zelfs een’ tranenvloed om ’t sterflot hen beschoren.
Maar levendiger drift scheen haar ter hulp te sporen
Van ’t voorwerp dat in ’t leed noch tranen stort, noch klaagt,
Maar op ’t gelaat een merk van eedle koelheid draagt.
(465) Dat zwygen werkt op haar met ongemeener krachten,
Dan ’s jongen minnaars wee, en tedre jammerklagten.
    Wie zyn de elendigen die op die houtmyt staan?
Dus spreekt zy in den hoop een’ schreijend’ gryzäart aan.
Wat lot, of wanbedryf deed hen dees plaats betreden?
(470) De gryzäart meld in ’t kort de krygsheldin de reden.
Verwonderd door ’t bericht, begrypt haar vlug verstand,
Dat de onschuld hier de wraak verstrekt ter offerhand’.
[p. 62]
    Zy hebben, roept zy uit, het sterven niet te vreezen,
Of myn verzoek, of zwaard zal onvermogend wezen!
(475) Zy doet terstond de vlam bedwingen in haar’ loop,
En wend zich onvertsaagd dus tot den beulenhoop:
Dat niemant zich vermeet’, wat last hy hebb’ gekregen,
Om aan dit edelst paar onmenschlykheid te plegen,
Voor dat uw opperheer, by wien ik ben bekend,
(480) Met my gesproken hebbe, en nader last u zend’.
Gy hebt, door uitstel, niets, op mynen last, te wagen;
Hy wyte uw traagheid my, zo die hem mogt mishagen.
    Haar houding, hooge toon, en onverschrokken moed,
Ontrust en boeit de band van al den beulenstoet.
(485) Zy rent naar Aladyn, die zelf, met rasse schreden,
De jonge krygsheldin verbaasd komt tegen treden.
    Ik ben Clorinde, zegt ze, en mooglyk u bekend.
Ik heb tot heil uws staats myn schreên tot u gewend,
En koni ons waar geloof op ’t rot der Christnen wreken.
(490) Beveel: voor geen gevaar is ooit myn moed bezweken.
Beproef in ’t grootst ontwerp myne onvertsaagdheid vry;
Ik acht het lichtste in ’t veld geenszins onwaard’ voor my.
In vlakte, in schans, op muur, waar gy ’t zult dienstig vinden,
Zal zich myn strydbare arm aan uw belang verbinden.
    (495) De in moed ontstoken vorst valt dus, met drift, haar in:
Wat land, hoe verr’, hoe woest, grootmoedige heldin,
[p. 63]
Daar wy uw krygsdeugd niet door vorst en volk zien eeren!
Verzekerd van uw’ arm, kan ik ’t gevaar trotseren:
Ik acht de zege alree’ geketend aan myn vaan;
(500) Ja, bood, zich, my ter hulp, een gantsche heirkracht aan,
’t Zou my geen hoop zo groot, zo wis, zo troostryk geven,
Dan nu ik, my ter hulp, uw’ moed zie aangedreven.
Reeds, reeds draalt Godefrooi, myn ongeduld ter spyt,
Te lang om hier zyn heir te voeren tot den stryd.
(505) Gy bied uw’ arm my aan! Tot kleine daden vaardig,
Is zulk een moed alleen de groote daden waardig.
’k Wil dat myn oorlogsvolk naar uw bevelen hoor’;
Wat gy gebieden zult, ga als een krygswet door.
Het antwoord der heldin op zulk een vleijend spreken,
(510) Is zedig, schoon ’t haar’ moed rechtmatig mogt ontsteken.
    Gy zult, ontwyfelbaar, op ’t hoogst verwonderd staan,
Dat, daar door my noch niets voor Salem is gedaan,
Ik reeds, vervolgt Clorinde, u onbeschroomd durf vragen
Om loon voor ’t geen myn moed in uwen dienst zál wagen;
(515) Maar ’k verg u, vol van hoop op uw grootmoedigheid,
Voor aangeboden dienst, voor moed, voor krygsbeleid,
Geene andere erkentenis, dan dat uw gunst het leven
Van dat elendig paar zal in myn handen geven.
Ik smeek ’t uw goedheid af: intusschen zo hun schuld,
(520) Hoe klaar die schynen moog’, de minste twyfling duld,
[p. 64]
Dan heb ik ’t grootste recht, om, schoon ’t u al mogt tergen,
Van uw rechtvaardigheid ’t gene ik nu smeek te vergen.
Maar ’t is myn oogmerk met dat ik dit paar verschoon’,
Het vry pleite, en uw oog onwederspreeklyk toon’
(525) All’ wat dit jeugdig paar onschuldigt in myne oogen.
    Men zegt, het Christenvolk heeft u een beeld onttogen,
Dat gy nu angstig zoekt; maar deze roof is niet
Door ’t ongelukkig rot der Christenen geschied;
’k Ben daarvan overtuigd, op onweêrlegbre gronden:
(530) Uw Ismens raad alleen heeft de eer der kerk geschonden;
Denk dat het by ons volk een heiligschennis is,
Een beeldnis, en dat noch een vreemde beeldenis,
Te stellen in een plaats aan alle uitheemsche goden
Door grooten Mohammed, met mond en schrift, verboden.
(535) Van zulk een’ eedlen roof zy de eer hem toegebragt;
Dit wonder is een werk van zyn geduchte magt.
Hy delgt de onheiligheid uit zyn gewyde tempels,
Weert alle afgodery, als Godloos, van hun drempels;
En wil niet dat een leer’ met beeldendienst besmet,
(540) Gemeenschap hebben zal met zyne zuivre wet.
Dat Ismen voorts de hel voor zynen wil doe buigen,
Door zyn bezweeringen; laat hem die wapentuigen;
Maar voor ons, oorlogsliên!... ’t Gebruik van ’t yzer zy
Alleen de groote kunst en steun van u en my.
[p. 65]
    (545) Hier zwygt ze, en Aladyn, die nimmer wierd bewogen
Door ’t geen den mensch verëert, ik meen, door ’t mededoogen,
Slaat straks Clorinde toe, uitnood, die niets ontzeid,
’t Geen hy haar toe moest staan uit mededoogenheid.
Haar rede, stoute toon, en drang van zyn belangen,
(550) Doet hem aan haren eisch terstond het zegel hangen.
Rechtvaardigheid of gunst, wat hier te kiezen zy,
Dit is zyn taal, is ’t paar van ’t aangetygde vry,
Dan móet ik hen ontslaan; is ’t kwaad door hen bedreven,
Dan kán ik hen, als vorst, de vryheid wedergeven.
    (555) Straks staakt de beulenstoet, op last van dien barbaar,
De ketens van dit jong, dit onvoorbeeldlyk paar.
ô Wonder! ’s jonglings trouw, zyne eedle liefdesmarten,
Ontsteken nu een vlamme in ’t ongevoeligst harte:
Hy word, den klaauw ontrukt der schrikkelyke dood,
(560) Begunstigd minnaar, en gelukkig echtgenoot:
Zo word de vlam door moord tot zyn verderf onstoken,
De vlam eens huwlykstoorts, die hem ter gunst zal rooken;
Hy zocht met zyn beminde één sterflot te ondergaan,
En ’t lot leid gloriryk hem, langs een doornenbaan,
(565) In de armen van de geen met wie hy wenscht te sneven,
En die hem nu vergunt met roem voor haar te leven.
    Wreedäartige Aladyn, wien de argwaan nooit verlaat,
Acht zulk een strenge deugd gevaarlyk voor zyn’ staat;
[p. 66]
Dus doet hy ’t edel paar straks, verr’ van Salems muren,
(570) Hun deugd, hunn’ naam ten roem, de ballingschap bezuren.
Zyn wreedheid doet daarna, verr’ dat die zy voldaan,
Een aantal Christenen in yzren ketens slaan,
En doet hem anderen, en wel de kloekste mannen,
Wier moed en arm hy ducht, uit Salems muur verbannen.
(575) Wanhopig vlied die drom, en schreijende echtgenoot’
En gryzen vader, reeds bestreden door de dood.
Die scheiding, ô barbaar! moet eeuwig u bevlekken!
    De schrik raad Aladyn zyn’ haat slechts uit te strekken
Op hen wier moed en kracht zyn’ boozen argwaan voed:
(580) De vrouwen, kinderen, de gryzäarts, voor wier moed
En krachten die tiran, by storm, niet heeft te beven,
Zyn gyzlaars voor den hoop op zyn bevel verdreven.
Die deerniswaarde drom grypt, zwervend’ door al ’t land,
Gedrongen door den nood, de wapens in de hand;
(585) De wanhoop smoort in hen en schrik en tederheden:
Men wend naar ’t nadrend’ heir der Christnen straks de schreden;
En dat zeeghaftig heir word door dien zwervrenstoet,
Verhit door eedle wraak, by Emmaus muur ontmoet.
    Hoe wierd, ô Emmaus! naast aan Salems muur gelegen,
(590) Zodra slechts ’t Christenheir u had in ’t oog gekregen,
Het hart der Christenen door blydschap aangedaan!
Wat brandend ongeduld stookt nu hun krygsvuur aan!
[p. 67]
Doch ’t schroeijend zonnevuur, door ’t Zuiden, alreede aan ’t dalen,
Doet wyze Godefrooi de drift zyns volks bepalen,
(595) Dat, op zyn’ last, de tent, met pynlyk zwygen, spant.
    De Westkim voelde alree’ den heeten zonnebrand,
Wanneer men in ’t verschiet twee mannen toe zag treden,
Met een uitheemsch gewaad om hun gespierde leden;
’t Was alles vreemd aan hen: zy scheenen traag te gaan;
(600) Maar ’t geen men aan hen ziet duid vrede en vrindschap aan.
De Nylvorst had dit paar, door trouw aan hem verbonden,
Met luisterryk gevolg, aan Godefrooi gezonden.
De één wierd Aleeth’ genaamd, en had aan ’t weeldrig hof,
Daar ’t all’ zyn wenschen vleit, zich uit het nietig stof,
(605) Daar hem door ’t lot geen stam van aanzien was gegeven,
Door kloek beleid en moed, naby den troon verheven.
Welsprekend, vleijend, zagt, innemend, tevens fel,
Zyn zeden plooijende, en zyn buigsaam geestgestel
Verändrende om belang, doet hy de veinzeryën
(610) Ten dienst van ’t kunstöntwerp altyd met vrucht gedyën;
In kunst van lastren groot, en in die kunst vergrysd,
Beticht hy somtyds meest wanneer hy yvrigst pryst.
Argant’, met hem door ’t hof ten zendeling verkoren,
In ’t woest Circassiën uit laagen stam geboren,
(615) Een zwerver, in Egipte in vroeger tyden vreemd,
Is nu de held die ’t ryk op zyne schoudren neemt.
[p. 68]
Zo ’t hof besloot om hem den hoogsten rang te geven,
Zyn moed in ’t oorlogsveld heeft hem zo hoog verheven.
Onrustig, hard van aart, woest, nooit in ’t veld vermoeid,
(620) Onöverwinnelyk als ééns zyn krygsvuur gloeit,
Verächter aller goôn, is ’t zwaard in ’t ooreloogen,
Zyn, reden, wetboek, eer, en werktuig van betogen.
    Dit hoogst gevaarlyk paar, voor ’s veldheers tent geleid,
Eischt straks gehoor, met taal vol vredelievendheid.
(625) Men doet op ’t oogenblik hen voor den veldheer treden.
Zo nedrig van gelaat, en kleding, als van zeden,
Toont hy, in ’t middenpunt des krings die om hem zweeft,
Dat dapperheid, wier vuur vanzelf zyn schittring geeft,
Geenszins met vreemde, en zwakke uit kunst ontleende vonken,
(630) En opgesierde pracht van kleedren heeft te pronken.
Argantes ziet den held met de onöpmerksaamheid
Der koele hovaardy, die slechts zichzelve vleit;
Naauw’ groet hy Godefrooi. Aléthes, meer bedreven
Dan toomelooze Argant’ in elk zyne eer te geven,
(635) Buigt nedrig ’t hoofd, en legt de handen op de borst,
Gelyk de Egiptenaar verschynt voor zynen vorst.
Geen honing is zo zoet dan ’t geen hy zyne lippen,
En wélbespraakte tong zagtvloeijend’ laat ontglippen;
Terwyl de Christenschaar’, door zynen toon bekoord,
(640) Met dubble opmerksaamheid naar zyne rede hoort.
[p. 69]
    Grootmoedige oorlogsman! dus spreekt hy, bloem der helden,
U volgende in den stryd in de Aziaansche velden,
Alleen de glori waard’ van ’t onbepaald gebiên
Des reeds beroemden stoets dien we in uw veldtent zien,
(645) Eens droms aan uwen moed en wys beleid verschuldigd
Den lauwer daar reeds ’t lot hen gloriryk mee’ huldigt,
Benevens al het land hunn’ vyands magt ontrukt,
En al de palmen grootsch door hunne hand geplukt,
Eer ze onder uw bevel ten stryd veréénigd waren;
(650) Uw roem word niet gestuit door Hercules pylaren!
Hy drong tot in ons hof, en ’t snelgewiekt gerucht
Maakte in Egipte uw’ naam, door uw bedryf, geducht.
Doch welke wondren ’t lot ons mogt van u ontdekken,
Denk niet dat ze onzen vorst slechts ter verwondring strekken,
(655) ô Neen! hy hoort elk’ dag ’t verhaal van uwe deugd,
En zeldsaam krygsbedryf, met ongemeene vreugd.
Hy mint in u, by zelfs verrukt daarvan te spreken,
’t Geen andren zou in nyd en achterdocht ontsteken.
Hy eert uw’ heldenmoed; en, door ’t geloof verdeeld,
(660) Is dit de groote hoop die zyne zinnen streelt,
Dat gy voor ’t minst met hem vereend word’ van gevoelen;
’t Is die verééniging die wy met ernst bedoelen.
Vol van zo eêl een drift, wat magt het lot hem gaf,
Vraagt hy, door onzen mond, u vrede en vrindschap af.
[p. 70]
(665) De deugd zy slechts de band die u aanéén zal binden;
Licht doet de Godsdienst zelf u nader banden vinden.
Doch onderricht dat gy, gewapend, hem ten hoon,
Zyn’ bondgenoot, zyn’ vrind, wilt bonzen van den troon,
Begeert hy, eer gy ’t zwaard zult rukken uit de scheede,
(670) Dat onze mond aan u zyn hartsgeheim ontleede.
    Zo gy u houd voldaan met wat gy hebt verheerd,
En Palestinaas grond niet door uw wapens deert,
De landen niet beroert die voor zyn’ scepter bukken,
Dan zal zyn legermagt, beroemd door heldenstukken,
(675) Uw hier noch wanklend en onzeker hoog gezag
Doorluchtig vestigen, na ’t sluiten van verdrag.
Zo gy veréénigd zyt, wie zal u durven deeren?
Zy die in Persiën en in dit land regeeren,
Zyn eeuwig buiten hoop, na die verééniging,
(680) Op wraak voor ’t leed dat één van hen door u ontfing.
De snelheid, en ’t getal van uw veröveringen,
Zal door den schors des tyds, door honderde eeuwen, dringen.
Wat legers schetst men niet aan ’t laatste nageslacht,
Door u verheerd! Wat steên door u ten val gebragt!
(685) Wat hinderpalen grootsch verbroken! of ontweken!
Hoe menig woest gewest’, wat onbekende streken,
Daar schaars een’ stervelings voet door ’t lot wierd heen geleid,
Geöpend door uw staal, bestierd door dapperheid!
[p. 71]
Wat volken verr’ van ons in woeste staten levend’,
(690) Op ’t los gerucht alleen van uwen aantogt bevend’!
Na menig heldendaad, hier door uw’ arm verricht,
Vergroot gy, zo gy wilt, uw’ roem en staten licht;
Maar vruchtloos hoopt uw moed op nieuwe lauwerbladen,
Zo gy in dit gewest’ myn’ meesters vrind wilt schaden.
(695) Uw roem is hier in top. ô Vorstlyke oorlogsman!
Waag dien aan ’t krygslot niet; dat u bedriegen kan.
Verwinnaar zynde, wint ge aan grootheid, aan vermogen,
Doch zonder dat die winst uw glori zal verhoogen;
Verwonnen zynde, derft ge, en dat licht op één’ dag,
(700) Uw eer, ’t verwonnen land, en tevens uw gezag.
’t Is onvoorzigtig, prins! ’t is hoogst vermetel tevens,
Zyn glori, met zyn hoofd, en zo veel duizend levens
Van ’t aan ons toebetrouwd en dapper oorlogsrot,
Te wagen aan één gril van ’t wispelturig lot;
(705) Te meer wanneer ’t zo verr’ wat ons weêrstond deed zwichten,
Dat zyne gunst voor ons niets grootschers kan verrichten.
    Een vyand in zyn hart naijvrig van uw magt,
En grootheid, heeft misschien u voor den geest gebragt
Dat Salem, aangetast, zich straks zal overgeven,
(710) En dus door boozen raad uw krygsdrift aangedreven.
Kan ’t zyn dat de eigenschap, die mannen van verstand,
Maar groote zielen meest, doorgaans is ingeplant,
[p. 72]
Ik meen die heete zucht om volken te overheeren,
Te slaan in ’t schattingjuk, by ’t onbepaald regeeren,
(715) U zó verblind, dat gy een hoop ter zege schept
Die zéker is, omdat ge altyd verwonnen hebt;
En dat gy dus ’t verdrag, dat ik u aan kom bieden,
De onschatbre vrede, als laf, als Godloos, zult ontvlieden?
Noch meer: men dringt u licht dat gy, met allen spoed,
(720) Den roozenweg dien ’t lot u toont vervolgen moet;
Dat gy uw vreeslyk zwaard, beroemd in ’t ooreloogen,
Eéns aan de scheede ontrukt, moet houden uitgetogen,
Tot dat het zelfs den naam waarvoor al ’t Oosten knielt,
Den naam van Mohammed, en ’s priesters leer’ vernielt;
(725) Ja, tot gy Aziën, zyn steên, zyn landeryën,
Daardoor veränderd hebt in nare woestenyën:
Een zoete harssenschim, een aangename waan,
Waarmede uw ondergang voor ’t minst gepaard kán gaan!
Maar zo de haat u niet van ’t scherp gezigt beroofde,
(730) Zo hy niet in uw’ geest het redenlicht verdoofde,
Dan ziet gy dat de kryg slechts weinig hoop u laat,
En dat u eindloos veel daarvan te wachten staat,
En dat fortuin alleen, in de ondermaansche dingen,
Standvastig is in heil- en rampverwisselingen.
(735) Ja dat de door haar gunst ten topgevoerdste man,
Eéns in een’ poel van ramp ter nederstorten kan.
[p. 73]
    Zeg me eens, zo ’t ryke Egipte, en wie kent niet zyn krachten?
Zich, tot uw’ val, verbond met de onuitputbre magten
Des dappren Muzulmans, des strydbren Persiaans,
(740) En met de legermagt des woedenden Cassaans,
(Gesteld, gy dwongt myn’ vorst om dat verbond te stuiten,)
Zeg eens, door welk een dyk zoud gy dien springvloed stuiten?
Waar vond gy onderstand in ’t nypendst krygsgevaar?
Licht vleit ge u met des Grieks bezworen bystand, maar
(745) Is u zyn achterdocht, zyn trouwloosheid vergeten?
En wat verradery hy reeds zich heeft vermeten?
Kan ’t zyn dat Griekens trouw u hoop op bystand geeft,
Daar u dat eerloos volk reeds ééns verraden heeft?
Wat zeg ik! ééns? ô Neen! door duizend snoode daden,
(750) Heeft dat hebzuchtig volk bedrieglyk u verraden.
Verr’ dat gy daarop hoopt, is ’t wyslyk dat gy ’t vreest:
’t Is aan uw’ doortogt zelfs belemmerend geweest;
En in een hart als ’t uw’ zou noch ’t vertrouwen leven,
Dat zulk een volk zyn bloed u zou tot bystand geven!
    (755) Maar mooglyk vest’ ge uw hoop op ’t heir dat u geleid;
Of mooglyk dat uw geest zich met iets grooters vleit:
Licht stelt gy ’t als gewis, dat gy die oorlogsscharen
Die gy verslagen hebt toen ze onveréénigd waren,
Op nieuw in ’t oorlogsveld zeeghaftig zult verslaan,
(760) Als zy, door ons veréénd, uw krygsmagt tegen staan:
[p. 74]
Maar zaagt gy niet door ’t staal, door krankte, en ongemakken,
Alreede uwe oorlogsmagt in dit gewest’ verzwakken?
En ziet gy ’t Persiesch volk, en ’t heir des Muzulmans,
Schoon ééns verneêrd door ’t zwaard, of liefst door de oorlogskans,
(765) Als zy door versche magt, door de onze, zyn gesteven,
Dan niet voor ’t minst in staat tot roemryk wederstreven?
Men zegt, het lot heeft u alöm triömf voorspeld,
’t Wierd door den Hemelzelv’ u, zo men’ zegt, gemeld;
Wy willen dit, met u, als onbedrieglyk achten:
(770) Maar honger staat op u en op uw heir te wachten;
Wat schuilplaats dekt u toch voor zyn verbindend woên?
Wat kunnen tegen hem uw speer en sabel doen?
Bedenk dit wél, ô prins! en droom, na die bezinning,
Dan noch van nieuwen roem, en zekere overwinning.
    (775) De vlam verteerde op ’t land all’ wat u voeden moest.
Een wyze voorzorg maakte alöm de landen woest.
Eer gy verschenen zyt met uwe togtgenooten,
Wierd all’ wat eetbaar is in Salem opgesloten.
Gy, door uw stoutheid hier, tot ons verderf, gebragt,
(780) Waar vind gy onderstand voor uwe legermagt?
Gy zegt: Ik kan dien licht in myne vloten vinden.
Zodat ge u dan verslaaft aan gunsten van de winden!
Hun onstandvastige aêm is dan uw onderhoud,
Uw leven, en metéén uw glori toevertrouwd!
[p. 75]
    (785) Licht zal uw krygsgeluk de winden ook gebieden;
Licht doet gy, als zy woên, hen naar hun holen vlieden;
Licht roept gy hen te rug wanneer gy ’t noodig acht;
Licht dat de zelfde zee die ons gesmeek belacht,
En, doof voor onze kreet, haar rol slechts voort blyft spelen,
(790) Haar golven slaven maakt van Godefroois bevelen.
    ’t Kan wezen dat ge u ook als zeker voor laat staan,
Dat en ’t Egiptiesch ryk, dat van den Persiaan,
Dat van den Muzulman, geen vloot in zee kan zenden,
Die de uwe dwingen kan zich van de kust te wenden;
(795) Maar, prins! bedrieg u niet: uw zeemagt staat, hoe groot,
Aan nederlaag, aan storm, aan klip, aan schipbreuk bloot;
Eén dezer is genoeg om u ter neêr te vellen,
Door u aan ’t yslyk zwaard des hongers bloot te stellen;
En zo ge op ’t land bezwykt, dat licht gebeuren kan,
(800) Wat baat toch al de vrucht eens zeetriömfs u dan?
    Zo ge, ondanks al de klem van dees gegronde reden,
Noch weigert met Egipte in een verbond te treden,
De hulp versmaad die u een magtig koning bied;
(Myn vryheid belge, ô prins! uw’ moedige inborst niet,)
(805) Dan geeft gyzelf ons recht, daar wy uw deugden achten,
Te twyflen aan ’t beleid dat wy van u verwachten.
Ach! schonk de Hemel u een zucht voor ’t vreêverbond!
Verbande ras zyn gunst den kryg van onzen grond!
[p. 76]
En deed hy u, genoeg beroemd door heldendaden,
(810) Eéns rusten onder uw verkregen lauwerbladen!
    En gy, ô helden! gy, die dezen eedlen held
In zyn verwinningen zo roemryk hebt verzeld,
Doorluchtige oorlogsstoet! gaat niet, verblind door glanssen
Van groote daên, beloofd door hagchlyke oorlogskanssen,
(815) In eenen nieuwen kryg, die u kan doen vergaan,
Een’ nieuwen vyands magt onzinnig tegen staan.
Volgt liefst den zeeman na de woeste zee ontkomen;
Rust eindlyk op een ree’ daar gy niets hebt te schroomen,
En waagt uw hoofd niet meer aan luimen van den vloed,
(820) Of wind, die eindlyk toch den braafsten sneuvlen doet.
    Uit alles wat Aleeth’ den heldendrom deed hooren,
Wierd in de legertent een zagt gedruis geboren:
De veröntwaardiging, door geen bedwang gestuit
Blonk in elks houding en ontstokene oogen uit.
(825) Held Godefrooi bespeurt, met scherpöpmerkende oogen,
Door welk een drift de ziel der helden word bewogen:
Verzekerd dat het hart eene eedle gramschap kweekt,
Keert hy zich tot Aleeth’, daar hy dees woorden spreekt.
    Gy weet, ô afgezant der looze Egiptenaren!
(830) Gevlei aan dreigen met veel kunst en zwier te paren.
Bemint me uw vorst, zo hy voor my die achting voed,
’k Zal toonen dat ik weet hoe ik ’t waardeeren moet.
[p. 77]
Wat zyn ontwerp betreft, van met de Muzulmannen
En verdre magten, ons ten nadeel, aan te spannen,
(835) Verwacht hierop een taal in myn’ gewoonen toon,
Ik meen rondborstig, stout, maar vry van allen hoon.
    Uw koning kent ons niet. Wy tartten geen gevaren,
In ieder jaargety’, op ’t land en op de baren,
Dan om ons grootsch een’ weg te banen naar de stad
(840) Die ’t grootste heiligdom der Christenheid bevat;
En om Jeruzalem, dat wy voor ’t juk zien bukken,
De nare slaverny, waarin ’t verkwynt, te ontrukken.
Vol van dat groot ontwerp, belust door dapperheid,
En Godvrucht, waard’ te zyn dat ons Gods gunst geleid’,
(845) De gunst van ónzen God! zal niemant onzer vreezen
Een weinig blinkende eer, hoe waard hem die moog’ wezen,
Te wagen, met zyn hoofd, en ’t reeds vermeesterd land.
    De gouddorst drong ons met naar ’t Aziaansche strand;
Geen aardsche glorizucht om volken te overwinnen,
(850) Bragt ooit deez’ oorlogstogt in dwaas verhitte zinnen.
Nooit zy ons edel hart door zulk een drift bezield,
Een hatelyk venyn, dat ’s menschen deugd vernielt!
God neem’ dat eeuwig weg uit onzer aller harten!
Zyn hand, die ons geleid, deed ons al ’t krygswee tarten;
(855) Zyn hand, die op ons hart een vryë magt bezit,
’t Bestiert, vermurft, verhard, verkoelt en grootsch verhit!
[p. 78]
Hy heeft ons reeds geleid door duizend hinderpalen,
Zy deed ons op gevaar en vyand zegepralen;
Zy is het die voor ons de hoogste bergen slecht,
(860) De meiren voor ons droogt, de hitte aan banden legt,
Het ys, op haren wenk, des winters straks doet vloeijen,
Den woesten oceaan en winden staat in boeijen,
Of van bedwang ontslaat; zy geeft ons hoop, en moed,
Daar niemant onzer hoop op zwakke wapens voed,
(865) Of op ’t getal van volk, of werksaamheid van vlooten,
Of land- of watermagt van onze bondgenooten.
Verzekerd van een’ arm wiens Almagt is bekend,
Vreest niemant onzer hier de minste krygsëlend’.
Door zyne hulp versterkt, zal niets ons hier ontbreken;
(870) Die weet hóe God beschermt, en hóe Hy zich kán wreken,
Zoekt, schoon de waereld hem in alles tegen waar’,
Geen hulp dan by zyn’ arm in ’t nypendst doodsgevaar.
    Doch zo ’t al wezen mogt dat om der Christnen zonden,
Of door Gods raadsbesluit, dat nooit zich laat doorgronden,
(875) De hulp aan ons ontbrak die elk van ons verwacht;
Wie leeft ’er onder ons die ’t ongelukkig acht,
Zyn hoofd by ’t heilig graf van zynen God te derven?
Wy zullen by dat graf vernoegd en roemryk sterven,
Daar hy die oorzaak is van zo doorluchten val,
(880) Met ons vergaande, onze eere ons niet benyden zal:
[p. 79]
Wy kunnen sterven, ja! maar nimmer ongewroken;
En nooit zal Aziën, in booze vreugd ontstoken,
Uitbarsten in gejuich wanneer ’t ons sterflot ziet;...
’t Zal u niet lachen doen, en wy bewenen ’t niet.
    (885) Denk echter niet dat wy, door bloeddorst aangedreven,
U weigren om in trede en goed verstand te leven:
De vrindschap van uw’ vorst word hier zo min versmaad,
Als ’t gloriryk verbond met zyn’ beroemden staat;
Doch daar Judea nooit een deel was zyner landen,
(890) Moest dan myn eisch daarop zyn gramschap doen ontbranden?
Dat hy ons met verbied’ ’t verövren van een ryk
Dat hem niet toebehoort, hem vreemd is te gelyk!
Hy sta my toe myn heir den vryën loop te laten,
En vest’ zyn volks geluk door vrede in zyne staten.
    (895) Zo spreekt hy. En zyn taal stookt in Argantes hart
De woede en bitse spyt, wier vuur zyn’ geest verwart,
En naar Bouillon hem dringt met yslyktintlende oogen.
,, Daar gy de vrede ontwykt, zúlt gy nu oorelogen,
ã Dus spreekt hy. ’t Is uw eisch, verschoppend’ met den voet
(900) ,, All’ wat myn vorst ten grond der vrede u bieden doet.”
Hy durft een plooi zyns kleeds aan Godefrooi vertoonen,
En uit zich, met een’ toon geschikt om elk te hoonen:
,, ô Gy! die ’t wanklend lot trotseert op onzen grond,
,, Zie hier en vrede en kryg, kies! maar verkies terstond.”
[p. 80]
    (905) Die tarting, deze taal zo vol beleedigingen,
Doet al de helden straks van hunne zetels springen,
Daar ieder, verr’ dat hy des veldheers antwoord wacht,
Dus schreeuwt: De kryg! de kryg! voor ons, en ons geslacht!
Argant’ ontplooit de plooi, en zegt, door toorn’ gedreven:
(910) ’k Verklaar dan u den kryg; aan ú en aan uw neven.”
Zyn vreeslyk dreigend oog maakt hem een’ held gelyk
Die, in een vroeger eeuw, in ’t magtig Roomsche ryk
Gereed stond, wat gevolg ook uit den kryg mogt spruiten,
Om Janus tempeldeur, voor ’t oog van ’t volk, te ontsluiten.
(915) ’t Is of de ontzinde woede en helsche zucht tot twist,
In draak- en slangenvorm, verbeeldend’ magt en list,
Uit zyne booze borst de monsterhoofden steken,
Om op den heldendrom der Christnen los te breken;
En of de razerny, ten afgronde uitgespookt,
(920) De vlammen in zyn oog door haren fakkel stookt.
Zo was, ontwyfelbaar, in ’s aardryks vroegste dagen,
Die trotse, die zo stout, als zinloos durfde wagen
Dat vreeslyk hoog gesticht dat Babel maakt vermaard,
(Gesticht dat dwaling en verwarring heeft gebaard,)
(925) Te bouwen tot in ’t zwerk, en, moedig op dien tooren,
Dien noch verhoogen wilde om ’s Hemels rust te stooren.
    Bedaarde Godefrooi spreekt dus den woestäart aan:
Gy kiest den kryg, niet wy: hy word u toegestaan.
[p. 81]
Ga, zeg uw’ opperheer, dat hy met spoed zyn benden,
(930) Myn leger smeekt ’er om, naar Salems muur doe wenden;
Voor ’t minst verzeker hem, indien ’t u wélgevall’,
Dat hy my aan den Nyl niet vruchtloos wachten zal.
Na deze fiere taal verzagt de held zyn rede,
En schenkt elk’ afgezant, na ’t breken van de vrede,
(935) Een gift die elk van hen in oorlog dienen kan:
Hy schonk, met minzaamheid, Aleeth’, min oorlogsman
Dan hoofling, maar nochtans beroemd door zyne wonden,
Een’ kostbren helm, welëer in ’t sterk Niceen gevonden;
En aan Argant’, alleen op ’t krygstooneel vermaard,
(940) Een door hemzelv’ beproefd scherpsnydend oorlogszwaard,
Welks zware gouden greep, bezet aan alle kanten
Met edel pronkgesteent’, doch meest met diamanten,
Min schittert door zyn hof, en groote kostbaarheid,
Dan door ’t geen kunst daaraan ten koste heeft geleid.
(945) Barbaarsche Argant’ beschouwt het heerlyk kunstvermogen,
By ’t ryke des geschenks, met hoogst verwilderde oogen;
,, Bouillon! dus barst hy uit, de Christen zal haast zien
,, Hoe zich Argantes arm van uw geschenk bedien’.”
,, Het zendlingschap vertrekt, en, ’t Christeneir ontweken,
(950) Besluit Argantes dus Alethes toe te spreken:
    Het scheidensuur is daar; ik hoop, eer de avond vall’,
Dat ik Jeruzalem bereiken kan, en zal.
[p. 82]
Gy, sla uw rusttent op, en als ’t begint te dagen,
Zy straks door u den weg naar ’t Nylstrand ingeslagen.
(955) Myn byzyn, myn bericht, baat thans Egipte niet.
Meld ’s lands monarch ’t onthaal ons by Bouillon geschied.
Voor my, ik kan, reeds jong gewoon aan ’t krygsmans leven,
Het gloriryk tooneel des oorlogs niet begeven.
    Dus word hy van gezant vyandlyk oorlogsman;
(960) En zonder onderzoek of ’t hem ontëeren kan,
Zich niet bekomrende of zyn handling word’ misprezen,
En of die ’t oud gebruik des krygs moog’ tegen wezen,
Of die onzinnig, en in zyn gesteltenis
Het heiligst recht, het recht der volken, tegen is,
(965) Wacht hy geen antwoord af; neen! zonder langer marren,
Begunstigd door de stilte, en ’t helder licht der starren,
Neemt hy, door ongeduld en wrevel aangespoord,
Schier vliegend’ zelfs door ’t zand, den weg naar Salems poort;
En laat zyn’ amptgenoot, niet min dan hy verbolgen,
(970) Maar meer bedaard van geest, den weg ten Nyl vervolgen.
    De nacht, in donker floers ter Oostkimme uitgespoed,
Liet nu de rust bewint in lucht, langs land en vloed.
Het koele watereir in zee en kleiner stroomen,
Het tamme vee op ’t veld, de vogels in de boomen,
(975) En alles wat in ’t woud met list of woede rooft,
In ’t kort, het dierenheir lag heden, afgesloofd,
[p. 83]
In de armen van den slaap, de bron van krachtherstelling,
Die hen vergeten doet hunn’ arbeid, vreugd en kwelling.
    Maar ’t heir der Christenheid, en die ’t als hoofd gebied,
(980) Genieten nu geen rust; zy sluiten de oogen niet:
Een loflyk ongeduld verdryft den slaap van de oogen,
Gevestigd op de ruime en heldre hemelbogen,
Die ieder wenscht te zien verlicht door ’t zonnevuur,
Hun leidsman op den weg naar Salems hoogen muur.
(985) Elk hunner ziet naar ’t Oost, met pynigend verlangen,
Om in ’t wachthoudende oog één’ eersten straal te ontfangen
Des vuurkloots, dien Gods arm, om ons, met brandspys, voed,
En op wiens komst de nacht van troon verändren moet.

[p. 84]

_________ DERDE ZANG.

Reeds blaast een frisse wind, ter Oostkimme uitgeschoten,
Den aantogtvan Aurore in ’t heir der bondgenooten.
Daar steekt zy ’t hoofd om hoog, terwyl zy paerlen strooit!
En ’t eeuwig blinkend hair met hemelroozen tooit!
(5) De dappre Christen grypt, met nieuw versterkte handen,
De wapens God gewyd, ten schrik der dwingelanden,
En schaart zich tot den togt. Elk krygsman schynt een’ leeuw,
En echoos stem herhaalt het vrolyk krygsgeschreeuw,
Daar ’t vorstlyk legerhoofd de schelle krygstrompetten
(10) Beveelt dit krygsgejuich meer leven by te zetten.
Nochtans bestiert Bouillon met wélberaamd beleid,
Zo veel ’t hem mooglyk zy, ’s volks hitte en vrolykheid;
Maar lichter zou Neptuin de in woede ontstoken baren
Naby Charibdes kolk met zynen staf bedaren;
(15) De woeste Boreas zoude eer te temmen zyn
In ’t woeden op den vloed, of op den Apenyn.
[p. 85]
De last des optogts, naauw’ door Godefrooi gegeven,
Schenkt vleugels aan den voet, geeft alles meerder leven;
Hoe vlug ’t zich all’ beweeg’, toch regelt zich de tred
(20) Naar ’s veldheers wil, geuit door klank der krygstrompet.
’t Vliegt alles, doch, in spyt van aller vlugge schreden,
Verwyt de drift ’s volks hart dat zy te langsaam treden,
En ’t schynt hen, dat de grond met al te tragen spoed
Aan ’t brandende oog ontga, in ’t voortgaan van den voet.
(25) In ’t eind’, de gouden zon, naar hooger trans geklommen,
Blaakt door haar’ gloed en veld, en zand en oorlogsdrommen,
Toen éénsslags Salem wierd voor ’t oog van ’t heir gebragt;
Men toont elkaêr de stad, daar elk den lauwer wacht;
Straks word dees vreugdekreet door duizenden van monden,
(30) Uit een geöpend hart, ten hemel opgezonden:
,, Jeruzalem!” en straks herhaalt dezelfde stem,
Met sterker galmen, drift en kracht:,, Jeruzalem!”
Zo zien we een’ eedlen drom van stoute waterhelden,
(Meest groot in onbekende en woeste watervelden,
(35) Daar niemant vreemde en kielverdelgende oevers ducht,
Van ’t nieuw halfrond,) in een hen onbekende lucht,
Na lang ’t bedrieglyk schuim, en de onstandvaste winden,
Te tarten, eindlyk ééns ’t gezigt der stranden vinden;
Zy kusschen die van verre in ’t hart, in ’t flaauw verschiet,
(40) Daar uit hun oog een vloed van eedle tranen vliet,
[p. 86]
En hun gejuich betoont dat, by dit land beöogen,
Het denkbeeld van verdriet, en zeenood is vervlogen.
Na zulk een vreugd, ontdaan door ’t eerste stadgezigt,
Voelt éénsslags elk soldaat, dat al die blydschap zwicht
(45) Voor een verheven smart, een’ eerbied en eene achting
Waardoor men op de stad, dien grond van heilverwachting,
Dien grond dien zich Gods zoon tot een verblyf verkoor,
Dien grond daar hy, om hen, het levenslicht verloor,
Daar hy zyn sterflyk deel hernam, en op de wolken,
(50) Als in triomf, voor ’t oog der hoogst bedeesde volken,
Den hogen hemel was doorluchtig ingegaan,
Niet dan ten naauwen nood een weenend oog durft slaan.
Een binnensmondsche taal, door snikken afgebroken,
Al staamlend’, met ontzag, en zuchten uitgesproken,
(55) Dan weêr een luide kreet, toont een gevoelig hart,
Verrukt door zagt vermaak vermengd met de eêlste smart:
Dit alles baart geruisch: op de eigen wyze baren
De winden, door hunn’ aêm, in ’t schomlen door de blaêren,
Een ruissching die ons streelt, of ’t moedigst hart verbaast,
(60) Wanneer hun forse mond door slaande takken blaast,
Of ’t stuivend’ schuim des vloeds, by ’t woest gebrul der golven,
Op strand en klippe werpt, en beiden houd bedolven.
Op ’t spoor des legerhoofds, treed alles, hoe vol moeds,
Gedwee naar Salems muur, blootshoofds en barrevoets,
[p. 87]
(65) Ontdaan van goud en zyde; en uit die vrome mannen,
Is hovaardy, en all’ wat ydel is verbannen;
Hun diep vernederd hart denkt nu aan ’t aardsche niet;
En schoon ’er uit hun oog een vloed van tranen vliet,
Door Godvrucht voortgebragt, die helden echter denken
(70) Dat zy dit uur hunn’ God te weinig tranen schenken.
Ziedaar dan, ô myn God! dus spreekt al de oorlogsstoet,
Dat oord, om ons, geverfd met uw onschuldig bloed;
En, ach! onze oogen zyn, op ’t zien van deze streken,
Noch niet van vreugd en smart hervormd in tranenbeken!
(75) Ons hart, geheel van ys, weêrstaat uw liefdevuur!
ô Hart! gevoelloos hard gelyk een yzren muur,
Gy zyt noch niet verscheurd! gy zyt noch niet verbroken!
Gods zoenbloed heeft tot u dan niet dan flaauw gesproken!
Wee onzer! wy, wy zyn een eeuwig weenen waard’,
(80) Indien ons oog deez’ dag de liefdetranen spaart.
Een krygsman midlerwyl, door Aladyn verkoren
Tot wachter op de spits van Salems hoogsten tooren,
Verneemt van verre een’ rook van stof gevormd langs ’t veld:
Welhaast ziet hy een wolk die schittrend’ stadwaarts snelt;
(85) Zy brand, en schynt met zich all’ wat een land kan plagen,
Ja, ’t akligst bliksemvuur in ’t wentlend’ lyf te dragen.
In ’t eind’ verneemt zyn oog den glans van helm en zwaard,
Van oorlogsliên te voet, en op ’t geharnast paard.
[p. 88]
ô Hemel! schreeuwt hy uit, wat stofwolk dekt de stralen
(90) Der zonne? en doet een nacht verschyuen in de dalen?
Daar braakt zy vlammen uit! Och! burgers! op! ’t is tyd:
Vliegt! gespt het harnas aan! begeeft u tot den stryd!
Bezet den hogen muur, en wélversterkten tooren!
De vyand nadert ons, doet reeds zyn’ krygskreet hooren...
(95) Daar is hy!... ô Myn volk! zie hoe hy nader trekt
In de akelige wolk die ’t zonnelicht bedekt.
De gryze Muzulman, gevolgd van zyne kindren,
Onmagtig ’t Christeneir in zynen togt te hindren,
De niet ten stryd geschikte ontroostbre vrouwenrei,
(100) Begeven, met gekerm, en gillend moordgeschrei,
Zich ylings tempelwaarts, en trachten, door gebeden
En tranen, hunn’ profeet tot bystand te overreden.
Een reeks gespierde en stoute inwooners van de stad,
Heeft reeds voor Aladyn de wapens opgevat.
(105) Men stuift naar poort en wal; de dwingland vol van zorgen,
Ziet alles, hoort het all’, houd nergens zich verborgen.
Na alles door zyn’ last was in zyn’ post gesteld,
Stygt hy den tooren op, daar by langs berg en veld
De leegring gae’ kan staan van ’s vyands oorlogsbenden,
(110) Om zich, als nood het eischt, naar ’t heetst des stryds te wenden.
Herminia alleen bekleed des trotsäarts zy’,
Die schoone, die, nadat des oorlogs razerny
[p. 89]
In Antiochiën haar’ vader had doen sneven,
Het hof van Salem heusch was ten verblyf gegeven.
(115) Intusschen rukt Clorinde op ’t heir der Christnen aan,
Daar tallooze oorlogsliên met haar naar glori staan,
Gezind den krygslaurier haar niet alleen te laten.
Argant’, de woeste Argant’, plaatst zich met zyn soldaten,
Opdat hy, in den nood, den uitval onderschraag’,
(120) En ’s lands heldin beschutt’, zich in een hinderlaag.
De strydbare Amazone, op ’t moedig ros gezeten,
Ontsteekt in hen die zich met haar den togt vermeten,
Door fiere taal, maar meest door ’t voorbeeld van haar’ moed,
Een nieuwe dapperheid, en heeter dorst naar bloed.
(125) Dit eerste heldenstuk verricht in dees gewesten,
Myn broeders! moet de hoop der Azianen vesten!
Dus roept ze; en daar zy elk noch aanspoort tot zyn’ pligt,
Krygt ze onverhoeds een’ drom des vyands in ’t gezigt,
Die, aangehitst op buit, den armen landman deerde,
(130) En met den roof belaên, naar de oorlogstenten keerde.
Clorinde stort terstond zich op dien legerhoop,
Wiens leidsman haar met drift wil stuiten in haar’ loop:
’t Was Gardo, dubbel waard’ in ’t veld naar roem te dingen,
Maar noch te zwak voor haar die hier hem komt bespringen.
(135) Slechts door één’ stoot waarmee’ de krygsheldin hem trof,
Stuift hy ten zadel uit, en rolt in ’t bloedig stof,
[p. 90]
Voor de oogen van zyn volk, en die van ’s vyands benden,
Die ’t hoonendst dankgeschreeuw, verrukt, ten Hemel zenden,
Zich vleijend’ dat de val van dezen Christenheld,
(140) Hen een gelukkig eind’ van dezen kryg voorspelt;
En uit dit grootsch begin ontstaat een ydel hoopen,
Dat ’s vyands heir met schand’ zal sneuvlen, of verloopen.
De krygsheldin dringt door, daar haar gezwinde hand
Haar vreeslyk treffend zwaard in honderd boezems plant.
(145) Haar helden volgen haar, op grooter daden hoopend’,
Langs ’t pad hen door haar kracht, en zwaaijend’ staal geöpend.
Haar vuist herneemt den buit: de Christen deinst voor haar,
Ontwykt, met trage schreên, ’t gedreigde doodsgevaar,
En schaert zich op een hoogte, op ’t spoedigst, in geleden,
(150) Daar hy de magt trotseert die straks hem heeft bestreden,
En hier op nieuw hem dreigt, met woede op ’t aangezigt.
Toen, met een vaart als die van eenen bliksemschicht,
Die uit een zwangre wolk al snorrend’ komt gebroken,
Komt held Tancredo ’t heir des Muzulmans bestoken,
(155) Op Godefroois bevel; en ondersteunt den stoet
In ’t oogenblik dat die den storm verwachten moet.
Zyn forse en eedle zwier, die achtbaarheid, in ’t woeden
Zelfs schittrende in elks oog, doet Aladyn vermoeden
Dat die doorluchte man die deze benden leid,
(160) Een eerste held moet zyn van ’t heir der Christenheid.
[p. 91]
Prinses! in langen kryg, gevoerd met deze helden,
Of liever roovers, die uw’ vader nedervelden,
(Dus wend de dwingeland zich tot Herminia,
Wier hart gevoelig klopt,) sloegt gy hen veelmaals gae’:
(165) Dees krygsliên, die al ’t Oost’ de slaverny doen vreezen,
Behooren aan hun praal uw oog bekend te wezen;
Wie is die oorlogsman, die op dat moedig paard,
Door grootsche houding, dus zyn hoog gezag bewaart?
Op ieder lip een zucht, en de oogen vol van tranen,
(170) Tracht zy vergeefs den mond tot antwoord aan te manen;
Nochtans zy boeit elk zucht, en stuit haar’ tranenvloed,
Doch haar bevochtigd oog, ontvonkt in heldren gloed,
Haar lippen, bevend’, door den drang der boezemsmarte,
Bedriegen ’t zelfbedwang, verraden ’t kloppend harte.
(175) In ’t eind’, de zoete drift waarvan zy zwanger gaat
Bedekkend’, met de mom van ingekropten haat,
Barst ze uit: Helaas! myn vorst, dat ik hem minder kende!
Die krygsman die zyn’ tred naar uwe wallen wendde,
Is meer dan al te diep, en om verscheiden reên,
(180) Geprent in myne ziel, nú meer zelfs dan voorheên!
Hy deed maar al te wel, in ’t heir ten stryd te leiden,
Zich door myn oog welëer van andren onderscheiden!
Zyn vuist heeft voor dat oog, versmolten door getraan,
Ons land met bloed geverfd van mynen onderdaan,
[p. 92]
(185) Wiens ligchaam door zyn volk, welks wreedheid elk moet vreezen,
Tot vulling en van kuil en grachten wierd verwezen.
En, Hemel! met wat zwaard woed die barbaarsche held!
Daar is geen kunstgeheim, daar is geen kruid op ’t veld,
Waarby een oorlogsman door hem misvormd door wonden
(190) Pynstilling, noch veel min genezing, heeft gevonden.
Tancredo is zyn naam. Ach! dat het lot, ter straf,
Zyns kwaads, hem ééns, als slaaf, in myne handen gaf!
Ik wensch niet dat de dood op ’t veld hem aan moog’ randen;
Ik wenschte levend’ hem te zien in myne handen,
(195) Om door een zoete wraak de driften van myn hart
Te dooven, met myn felle en langverduurde smart.
Zy zwygt; maar ’t laatste woord doet haar een zucht ontslippen,
Die zy, doch vruchtloos, zocht te smooren op haar lippen;
En Aladyn gelooft dat haat haar’ geest ontsteekt,
(200) Daar juist de liefdezelf door hare lippen spreekt.
Intusschen komt Clorinde, omstuwd van togtgenooten,
Op held Tancredo fors, en rennende aangeschoten,
En deze stuift op haar, op ’t aangespoorde ros,
Met zyn gevelde speer, gelyk een bliksem los.
(205) Men grypt elkander aan: de wederzydsche speren,
In ieder hand bestierd om ’t yzer af te keeren,
Dat aanschiet op dat hart dat nu een speerwond’ ducht,
Verstuiven, door de schok, gesplinterd in de lucht.
[p. 93]
De drilling door den stoot elkander toegedreven,
(210) Doet dit ontzaglyk paar in hunne zadels beven,
En ’t helmslot der heldin, geborsten door ’t geweld
Der dreuning, doet den helm straks tuimelen over ’t veld.
Ziedaar ’t ontwapend hoofd ter prooi der doodsgevaren!
De wind speelt met zyn’ aêm in ’t bosch van gouden haïren,
(215) Daar de eerst geduchte held éénsslags een schoonheid word,
Die de eer van Venuszelve in ’t sterflyk oog verkort.
Een hevig flonkrend vuur, van bliksemend vermogen,
Ontgaat, in straal by straal, de blaauwe en dreigende oogen,
Waarin zagtäartigheid de grimmigheid beperkt;
(220) Wat schoonheid, zo dit schoon wierd door een’ lach versterkt!
Tancredo! dwing uw moed: waar dwalen thans uw zinnen?
Wat nevel brengt u nu uw schoone niet te binnen?
Kent gy dat aangebeên, dat hemelsch wezen niet?
Zy is ’t wier beeldtenis uw heldenziel gebied.
(225) Uw hart, waarin zy leeft, zo sterk als ooit te voren,
Zal u, ontwyfelbaar, terstond dees taal doen hooren:
Ziedaar de schoone die, als stookster van uw vlam,
In eenzaamheid de koelte en rotsbron zoeken kwam!
Hy kent haar aan haar’ helm, bekranst met lauwerbladen,
(230) Noch aan haar schittrend schild, met krygstrofeen beladen;
Maar eindlyk spreekt haar oog: zodra de held haar kent,
Schynt hem een diep ontzag in ’t kloppend’ hart geprent.
[p. 94]
Hy staat als levenloos; all’ wat hy kan verrichten,
Is voor een weêrparty zo hoogst geducht te zwichten.
(235) Clorinde, die haar hoofd nu met haar armschild dekt,
Vervolgt den oorlogsman, die straks naar elders trekt,
Op andre krygsliên valt, en ’t all’, in ’t dichtst der drommen,
Door bliksemend geweer doet sneuvlen, of verstommen.
Clorinde schreeuwt hem na: Sta! dat uw krygsdeugd blyk’!
(240) Dreigt door twee wonden hem twee dooden te gelyk,
Dreigt hem een’ derden slag. Verr’ van haar iets te deeren,
Verr’ van bedacht te zyn op moedig lyfverweeren,
Beschouwt hy slechts dat oog waaruit de liefde een’ schicht
Hem diep in ’t harte drukt, door zyn verrukt gezigt.
(245) De slagen van haar’ arm, dus spreekt hy, zyn te ontkomen,
Tancredo heeft haar zwaard, hoe treffend’, niet te schroomen;
Maar ’t vuur van ’t minzaam oog, dat allen krygsmoed tart,
Verspilt niet éénen straal, maar treft tot diep in ’t hart.
Geheel van hoop ontbloot op tedre wederliefde,
(250) Belust ter dood te gaan door die hem dubbel griefde,
Wil hy niet dat de bron van al zyn zielgekwel,
’t Geheim van zyne liefde, in ’t graf hem vergezell’:
Clorinde zal voor ’t minst van hem te weten komen,
Dat hy wiens bloed haar vuist op ’t slagveld wil doen stroomen,
(255) Haar onderwerpling is, die in haar kluisters leeft,
Haar aanbid, en die thans aan haare voeten beeft.
[p. 95]
ô Gy! dus roept hy uit, die by al de oorlogsbenden,
Zo ’t schynt, geen’ vyand hebt tot wien gy u wilt wenden,
Dan my, kom! maken wy, ter zyden afgewend,
(260) Door proeven onzer waard’, ons aan elkaêr bekend:
Ons wagende aan elkaêr, zal ’t beter kunnen blyken,
Wie onzer best betaamt te stryden, of te wyken.
Zy neemt dien voorslag aan, en denkt niet dat haar hoofd
Van haren yzren helm in ’t stryden is berooft.
(265) Zy rukt met stoutheid voort, door blydschap opgetogen;
Tancredo volgt, maar traag, met neêrgeslagene oogen.
Eénsslags houd de Amazoon voor haren vyand stand,
En ’t zwaard blmkt reeds, gereed ten aanval, in haar hand;
Wanneer Tancredo roept: Voor ’t roemryk prysbehalen,
(270) Is ’t billyk dat wy saam’ de wyz’ des stryds bepalen.
Zy stemt ’er in. De liefde en wanhoop geven ’t hart
Des helds dit uur een’ moed die allen weêrstand tart.
Daar gy, dit is zyn taal, geen vrindschap zult begeeren
Met my, verneem van my hóe ik my wil verweeren:
(275) Myn groote voorwaarde is, dat gy, ter straf der schuld
Die ge aan myn’ krygstogt hecht, my ’t hart verscheuren zult;
Dat hart, thans niet meer ’t myn’, begeert de dood, zó ’t leven
Uw onwaardeerbaar hart kan ongenoegen geven.
Myn hart was lang reeds ’t uwe, ontruk ’t dees borst: het recht
(280) Van u te wederstaan, word my door liefde ontzegd.
[p. 96]
Zie hier Tancredoos borst, waaröm niet toegeslagen?
Wat kan uw’ strydbren arm ooit sterken? of vertsagen?
Wacht zulk een vuist op hulp? Moet ik myn borst dan bloot,
En weerloos leveren aan dolk- of sabelstoot?
(285) Myn hand, op uw bevel, zal, verr’ van wederstreven,
Myn borstschild, helm en zwaard in uwe handen geven.
De hoopelooze held had met meer hevigheid,
De grootheid zyner smart in smeektaal uitgebreid,
Maar éénsslags ziet zyn oog de Muzulmansche benden
(290) Zich, door elkaêr gedrukt, naar Salems muren wenden,
Vervolgd door ’t oorlogsvolk aan zyn beleid vertrouwd,
Daar ’t, met triömfgeschal, het all’ ter nederhouwt.
’t Zy ’t krygslist ware, of schrik de Muzulmannen vloden,
Zelfs zonder dat ze aan ’t heir der Christnen weêrstand boden.
(295) Één Christen krygsman, maar met een onchristlyk hart,
Door ’t zien eens Muzulmans alleen op ’t felst gesard,
Beschouwt Clorindes hair, door aêm des winds bewogen:
Met opgehéven arm dolzinnig aangevlogen,
Dreigt by van achter wreed dat weerelooze hoofd;
(300) Tancredo uit een’ kreet die schier ’t gehoor verdooft,
Schiet toe, en stelt met kracht zyn’ hoogst geduchten degen
Dien van den oorlogsman, liefst dien des moorders, tegen.
Intusschen was de dag niet zonder vrucht: zyn kracht
Had de Amazone een wond’, schoon licht, slechts, toegebragt:
[p. 97]
(305) Men zag de druppels bloed den elpen hals besprengen,
En hunnen purpergloed in ’t goud der hairen mengen.
Zo ziet somtyds ons oog eene afgerechte hand
Door flonkerend robyn, in blinkend goud geplant,
Het goud, door kracht der kunst, een’ grooter luister geven.
(310) Tancredo, door de liefde en gramschap aangedreven,
Volgt, met ontbloote kling, den laffen moordenaar;
Doch deze ontvlugt met spoed zyn zeker lyfsgevaar.
Tancredo, door die vlugt des bloodäarts meer verbolgen,
Besluit hem zelfs in ’t dichtst des oorlogsdroms te volgen:
(315) Daar de één thans alles hoopt, en de andre ’t alles ducht,
Gaan beider rossen als twee pylen door de lucht.
Clorinde, op ’t hoogst verbaasd, vervolgt hen lang met de oogen,
Maar rent niet achter hen. Naar ’t vlugtend’ volk gevlogen,
Bied zy den Christnen ’t hoofd: dan valt zy heftig aan,
(320) Dan ziet men haar, met kunst, den aandrang vlug ontgaan,
Dan keert zy weêr ten stryd, dan weet zy dien te ontvlugten;
In ’t kort, by stryd of vlugt zich altyd doende duchten,
Is by weêrzydsche magt geen kundig oorlogsman,
Die haar bedryf een vlugt of zege noemen kan.
(325) Zo zien we een’ fieren stier, in ’t kampperk opgesloten,
De honden, tot zyn’ val schuimbekkende aangeschoten,
Door ’t vreeslyk hoorngestel kloekmoedig tegen staan:
Zyn dreigen jaagt den hoop een rillende yzing aan:
[p. 98]
’t Vlugt alles; maar zodra hy, vlugtend’, toont te schroomen,
(330) Zal hy den hoop op hem verwoeder af zien komen,
Daar alles hem vervolgt, en onöphoudlyk kwelt.
Clorinde dekt haar hoofd voor ’s vyands krygsgeweld
Behendig met haar schild, en wederstaat de klingen
Die in der helden hand haar stout naar ’t leven dingen.
(335) Op de eigen wyze zien we, in spel, den Mauritaan
Al vlugtend’ lans en kloot, op hem gespild, ontgaan.
Welhaast ziet Aladyn de stoute Sarazynen
En fiere Christenen voor Salems poort verschynen.
De woeste Muzulman verheft zyn krygsgeschreeuw,
(340) En valt, op ’t onverhoedst, gelyk een dolle leeuw,
’t Zeeghaftig Christenvolk bloedgierig in de lenden.
Argant’ daagt op, aan ’t hoofd der Muzulmansche benden:
Die woestäart, zo beroemd door oorlogsmoed en kracht
Als ’t bar Circassiën ooit man had voortgebragt,
(345) Verlaat zyn’ post en rei, door ongeduld gedreven,
Belust den eersten slag met zyn geweer te geven.
Reeds heeft zyn paardenhoef één’ held in ’t stof vertreên;
Veel andren, aangetast, verstuiven om hem heen;
Maar zyn geduchte lans, te veel, te fors gebogen,
(350) Ziet hy éénsslags geknakt, en door de lucht gevlogen;
Terstond ontbloot zyn vuist zyn snydend krygsgeweer,
En moord, of houwt gewond de Christenen ter neêr.
[p. 99]
Clorinde, die in ’t woên hem tracht voorby te streven,
Had held Ardélio alree’ beroofd van ’t leven:
(355) Natuur had in dien held, hoe hoog hy was bejaard,
Tot in dit oogenblik de kracht der jeugd bewaard;
En ’t gunstig lot had hem twee zonen doen verwekken,
Om in zyn’ ouderdom hem tot een’ steun te strekken;
Een grilligheid van ’t lot dat hem dien steun verkoos,
(360) Maakt in dit doodlyk uur dit steunsel nutteloos:
Alcander, de eerste spruit die hy verwekte in ’t leven,
Word door een wond belet zyn’ vader hulp te geven,
Daar jonge Polifern’, die aan zyn zy’ noch stryd,
Zichzelv’ ten naauwen nood voor doodsgevaar bevryd.
(365) Tancredo midlerwyl, vermoeid van vruchtloos jagen
Op hem die zo ontmenscht Clorinde dorst belagen,
En die op vlugger ros dan zyn vervolger zat,
Ziet eindlyk achterwaarts naar ’t vechten by de stad.
Hy merkt op ’t oogenblik, niet zonder zich te ontroeren,
(370) Dat door te groot een drift zyn volk zich laat vervoeren,
Daar ’t, onvoorzigtig stout, en door den voorspoed blind,
Te verr’ zich waagde, en zich als ingesloten vind.
Hy vliegt vergramd ter hulp: een bende dappre mannen,
Die in ’t geduchtst gevaar de siddring meest verbannen,
(375) Meest ylend’ naar de plaats daar de eer of nood hen nood’,
Snelt nevens hem ter zege, of met hem in de dood;
[p. 100]
’t Zyn helden die in stryd zich ’t stoutst bestaan vermeten,
En echter door ’t gemeen voor zwervers zyn versleten;
Zy zyn de bloem des heirs, de schittrendste oorlogsstoet.
(380) De jonge Reinout, die in schoonheid, en in moed,
Hen allen overtreft, stuift, verr’ vooruit gereden,
Op ’s vyands drommen in, scheurt reijen en geleden;
Zyn snelheid is als die van dien geduchten straal,
Die als een vuurslang vliegt langs ’t ruim der hemelzaal,
(385) Wanneer haar blaauw gewelf, met wolkfloers overtogen,
Een’ rouw vol majesteit vertoont aan ’s sterflings oogen.
Straks kent Herminia den wydberoemden held,
Aan dien verheven zwier die altyd hem verzelt,
En aan den adelaar, op ’t blaauwe veld gedreven
(390) Van ’t schild, door welks gezwaai de vogel schynt te zweven.
Ziedaar, dus spreekt zy straks den trotsen koning aan,
Wiens oogen op den held alleen gevestigd staan,
Ziedaar den stoutsten man van al die oorlogsmannen,
Ten val van Aziën booshartig saam’ gespannen;
(395) Hy is noch jongeling, en mooglyk leeft op de aard’
Geen krygsman die dien held in krygsdeugd evenäart.
Zo ’t lot zes mannen had aan ’s vyands heir geschonken,
Wier oorlogsvuur zo had, als ’t zyn’ heeft uitgeblonken,
Gewis lag Aziën, verheerd, en nat beschreid,
(400) Nu reeds na de yzren boei der trotse Christenheid;
[p. 101]
Het oost- en zuidlyk volk zou slaafsch haar wetten hooren;
’t Geboortehol des Nyls, zo moeilyk op te sporen,
Zou mooglyk, met ons volk, één schandjuk ondergaan.
Zyn naam is Reinout. Eéns verhit in ’t bloedig slaan,
(405) Is hy, meest sterk daar hy meest krygslast moet verduren,
Geduchter geesseltuig voor onze sterkste muren,
Dan ’t schriklykst stormgevaart’ door de Europeesche magt,
Ter slooping van een’ wal, of tooren, uitgedacht.
Zie verder, in dat bosch van drillende oorlogslanssen,
(410) Dien held gedoscht in ’t groen, doormengd met gouden glanssen:
’t Is Dudo, door zyn’ stam doorluchtig, en vermaard,
Maar meer noch door zyn’ moed, en treffend oorlogszwaard.
Hy, leidsman van de bloem der fierste Christenhelden,
Wier dienst zich met den naam van zwervers ziet vergelden,
(415) Munt boven hen niet uit, waar ’t heir naar krygsroem haakt,
Dan door zyn’ ouderdom, die hem hunn’ leidsman maakt.
Die andre, dien gy ginds zo trots ten stryd ziet treden,
In ’t bruine wapentuig, en met die grove leden,
Gernand, die oorlogslast noch doodsgevaar ontziet,
(420) Is broeder van den vorst die ’t Noordsche ryk gebied:
Geen sterfling durft meer stout zyn hovaardy ontdekken;
Men ziet zyn’ roem door niets dan door die feil bevlekken.
Zie die twee oorlogsliên gekleed in schittrend wit,
En op wier gladden helm een blanke veder zit:
[p. 102]
(425) Gildippe en Odoärd, uit eedlen stam gesproten,
Als minnaar, minnaresse, als tedere echtgenooten,
Beroemd, hoogst waard’ dat elk u met ontzag beschouw’,
Min om uw dapperheid dan om uw huwlykstrouw,
Gy zyt het! Moest úw toorn’ ten val van Salem gloeijen!
(430) Inmiddels woed het zwaard, en doet een’ bloedstroom vloeijen.
Tancredo heeft alree’, door Reinout vergezeld,
Den drom uitéén gejaagt die eerst hem hield bekneld.
Prins Dudo en zyn volk doen thans hun krygsdeugd blyken,
Vermeerdrend’ hier ’t getal der strydren, en der lyken.
(435) Argant’, de woeste Argant’, staat zelf in ’t krygsgewoel
Den dappren Reinouts speer op ’t brieschend’ ros ten doel:
Gestoven uit den zaêl, door ’s helds gevoelig treffen,
Is ’t hem byna belet zich weder op te heffen.
Hy ware ontwyfelbaar geslagt door Reinouts hand,
(440) Zo ’t ros des helds niet waar’ ter neêr geploft in ’t zand,
Ontalippende in dien val zyn vuist metéén de teugel,
Terwyl en voet en spoor zich wrongen door den beugel;
Het ligchaam wordt gesleept door ’t opgesprongen ros:
Men grypt bet, maakt met drift den voet des krygsmans los.
(445) Naauw’ in den zaêl hersteld, ziet hy zyn’ vyands benden,
Verward byéén gerukt, zich naar de vesten wenden.
Argant’, versterkt door wraak, en door Clorindes moed,
Weêrstaat, met haar, de magt hen volgende op den voet.
[p. 103]
Dit paar verstrekt ten dyk voor de aangedrongen stroomen,
(450) Wier felheid door dit paar alleen zich ziet betoomen.
Zy stryden achter aan: de drift der Christenheid
Dreigt ben alleen, of liefst word aan den band geleid.
In schaduw’ van hunn’ arm, ontgaan hunne oorlogsscharen,
Die heidnen zo vol trots, den drang der krygsgevaren.
(455) Het vuur dat Dudo blaakt, dryft hem onstuimig aan,
Om naar den hoogsten roem van dezen dag te staan:
Hy zet de zege voort, en steekt zyn ros met sporen,
Om op Tigraan’, in ’t dichtst der drommen, in te boren;
Hy licht hem uit den zaêl, en, na dat stout bedryf,
(460) Verlaat hyzelf zyn’ zaêl, en houwt den kop van ’t lyf.
Algazar word vergeefs beschut door harnas platen;
Geen sterkgevormde helm kan woesten Corban baten;
De jeugdige Amurat verliest, door Dudoos zwaard,
Een leven welks verlies hier flaauwe klagten baart;
(465) De wreede Almanzor, grootsch door Mehemet gesteven,
Verliest, met Mehemet, in ’t bloedig stof het leven;
De fiere Arganteszelf, hoe stout, hoe vol beleid,
Vind in den aftogt thans voor zich naauw’ veiligheid.
Hy yst, houd ylings stand, keert zich tot ’s vyands hopen,
(470) En dringt terstond zyn ros den vyand weêr te ontloopen.
Eénsslags rent hy verwoed op dappren Dudo aan,
En ’t lot, geneigd dit uur zyn’ arm ten dienst te staan,
[p. 104]
Doet zyn ontwerp, gevormd’ door dolle wraak, gelukken,
En gunt zyn vuist het staal den held in ’t hart te drukken.
(475) De krygsman valt in ’t zand: noch staan zyn blikken straf;
Maar ylings strekt de wreede en laatste slaap zyn’ staf,
Zyn looden scepter, uit op ’s helds verzwaarde leden.
De doodvaak drukt op ’t oog zyne akelige treden;
Driewerf ontsluit hy noch, maar pynlyk, zyn gezigt,
(480) En zoekt één’ enklen straal van ’t vlugtend’ zonnelicht;
Driewerf beproeft zyn arm om ’t ligchaam op te heffen;
Driewerf doet bloedverlies hem krachtverlies beseffen;
Driewerf breid zich voor ’t oog een donkre nevel uit,
Waarna ’t geheel verflaauwt, en zich voor eeuwig sluit.
(485) Het koude zweet bedekt zyne onbeweegbre leden,
Daar de onverbidbre dood, die hem heeft afgestreden,
Die leden door haar hand met yskoude overspreid,
Verstyft, en voorts berooft van alle leenigheid.
Gevoellelooze Argant’, thans vol van zelfvertrouwen,
(490) Wel verr’ van lang by ’t lyk eens vyands stand te houên,
Vervolgt den togt; doch keert éénsslags, met allen spoed,
Zich naar der Christnen magt, die hy dit hooren doet:
Dit zwaard, noch rood van ’t bloed van hen die ik deed sneven,
Is door uw krygshoofdzelv’ my ten geschenk gegeven:
(495) Gy, krygsliên! meld aan hem, wat elk van u deez’ dag
My met dat grootsch geschenk in ’t veld verrichten zag.
[p. 105]
Een naricht van dien aart moet zeker hem bekoren:
Hy zal, ontwyfelbaar, met zielgenoegen hooren,
Dat zyn geschenk niet slechts my zielgenoegen baart,
(500) Maar dat de deugd daarvan de rykheid evenäart.
Zegt hem, dat hy welhaast die deugd zal ondervinden,
En dat hy, marrend’ zich een’ aanval te onderwinden,
Misschien zelf, binnen kort, voor deez’ berenden wal,
Van my, in zyne tent, een groet bekomen zal.
(505) Die taal, zo tergend trots voor al de Christen benden,
Dringt alles om vereend zich tegen hem te wenden;
Maar onvoorziens voegt hy, door een’ gezwinden loop,
Die hem de wraak ontrukt, zich by zyn’ oorlogshoop;
En ’t grillig krygslot doet, na ’t roekloost onderwinden,
(510) Hem onder Salems muur een zekre schuilplaats vinden.
Hier snort van ’t hoogst des wals de doodelyke steen,
Een wolk van pylen vliegt door ’t luchtruim naar beneên,
Een wolk geschikt de zon voor ’s Christens oog te dekken
En die hem eindlyk dwingt zyn heir te rug te trekken;
(515) Terwyl de Sarazyn, ter dood toe afgemat,
Met trage schreên, zich dekt in zyn gedreigde stad.
Maar Reinout, wiens gezigt geen’ aftogt kan verdragen,
Bestaat, voor ’t oog zyns volks, gramstorig op te dagen;
Ontstoken door de wraak ontvlamd door Dudoos dood,
(520) Wend hy zich dus, vol spyt, tot zynen togtgenoot:
[p. 106]
Wat wederhoud u toch? Waaröp toch kunt gy wachten,
Nu gy uw’ leidsman hebt door ’t heidensch zwaard zien slagten,
In ’t uitstel van de wraak? Hoe! in den toorn’ die ’t bloed
Van all’ wat Christen heet pligtmatig zieden doet,
(525) Zal slechts een muur den loop van onze wraak betoomen!
Neen, schoon de stad een’ wal van yzer had bekomen,
Of waar’ wat haar omringt onkloofbren diamant,
Zy dekke Argantes niet voor uw getergde band.
Myn vrinden! fluks met storm de muren aangevallen!
(530) Hy zwygt, en stuift vooruit tot aan den voet der wallen.
Beschut door yzren helm, door harnas en door schild,
Belacht hy steen en pyl, op hoofd en borst gespild.
De stoutheid, en ’t geen schrik aan ’t menschdom kan verwekken,
Is in dit oogenblik op ’t straf gelaat te ontdekken;
(535) En zyn verschyning, die geen sterfling had verwacht,
Baart, tot in ’t hart der stad, de Muzulmansche magt
Een’ doodschrik, die den voet het lyf zou doen begeven,
Deed wanhoop, en de nood, de krachten niet herleven.
Hy hitst den Christen aan, dreigt, tart den vyand uit;
(540) Doch ylings word zyn drift in haren loop gestuit.
De eerwaardige Segier, aan Godefroois bevelen
Getrouw, en wyslyk streng na ’t volk die mee’ te deelen,
Belet de moordery; en, in zyn ampt bekwaam,
Bestraft hy Reinouts drift, uit ’s opperveldheers naam,
[p. 107]
(545) En ’t onvoorzigtig vuur dat hy ontzind doet blyken,
Bevelende aan den stoet naar ’t veld te rug te wyken.
’t Is heden noch geen tyd dat ge uw ontstoken bloed,
Door grimmigheid verhit, dus spreekt hy, hooren moet,
En ge uw gesarde wraak den teugel vry moet laten,
(550) ’t Is Godefroois bevel: trekt straks te rug, soldaten!
Op dat volstrekt gebod staakt Reinout straks den stryd;
Hy beeft van toorne, en is geen meester om zyn spyt
In houding en gesprek, gelyk ’t behoort, te dwingen,
In ’t byzyn van den hoop gestuite stormelingen.
(555) De Christen trekt te rug; en schoon de heiden ’t ziet,
Zyn felgeteisterd heir ontrust den aftogt niet.
Intusschen zal uw lyk, ten loon van uw bedryven,
ô Dudo! niet van de eer des grafs verstoken blyven:
De laatste heldenëer zy aan uw lyk verricht!
(560) Zyn trouwe vrindenrei, met tranen in ’t gezigt,
Torst op den forssen arm ’t geen hen is nagebleven
Van dien beminden held, zo hoogst beroemd in ’t leven,
Terwyl Bouillon de stad en toorens gade slaat,
En van een’ heuvel ’t oog langs Salem weiden laat.
(565) Die eedle landvorstin, de Heilige geheeten,
Is op twee heuvelen, niet even hoog, gezeten,
Gescheiden door een vlakte; en deze klooft de stad,
Die van drie kanten naauw’ kon worden aangevat;
[p. 108]
De Noordelyke kant vertoont den toegang hellend’
(570) Doch aan die zyde een heir den aantogt open stellend’,
Had kunst, door diepe gracht, en onbeklimbren wal,
Die zwakke plaats gedekt voor allen overval.
Voorts was de stad voorzien, door vlyt der burgerschaeren,
Van plaatsen om, in nood, het hemelvocht te sparen,
(575) En wellen die ’t gemeen bewaarden voor den nood
Van dorst, wanneer een heir den weg van toevoer sloot.
Op ’t omgelegen land staat graan noch plant te groeijen;
Men ziet ’er geen fontein, men ziet geen stroomen vloeijen;
De bloemen zyn daar vreemd, geen boom beschut hier ’t land
(580) Door schaduw’ voor den gloed van fellen zonnebrand.
Zes mylen van de stad is slechts één bosch gelegen,
Welks zwarte somberheid op dichtbegroeide wegen,
Waar langs de zon slechts flaauw haar heldre stralen spreid,
Den naren zetel vest’ der gruwzame akligheid.
(585) De zilveren Jordaan doordroomt de onvruchtbre dalen,
Die éérst zich zien verguld door ’t goud der morgenstralen.
Ten Westen brult, of zucht, het Middellandsche zout
Op ’t strand, dat hier ’t geweld des vloeds gekluisterd houd.
’t Oud Bethel ryst in ’t Noord’, daar eertyds Isrels schaeren
(590) Zich Godloos bogen voor des Nylgods schandältaren.
Samaria, welëer door ongeloof berucht,
Verheft aan de eigen zy’ de spitsen in de lucht.
[p. 109]
Het zalig Bethlehem, de wieg van ’t kroost des Heeren,
Daar zich, om ons, een God tot sterfling kwam verneêren,
(595) Verheft het gryze hoofd aan dien geduchten kant
Daar regen groeit, en ’t vuur dat uit de wolken brand.
Terwyl held Godefrooi de stad, en hare sterkte,
Haar legging, en den muur die ’t binnenwerk beperkte,
Al ’t omgelegen land, en hoe zyn leger lag,
(600) Met een opmerkend oog, van allen kant, bezag,
Bepeinzende aan wat zy’ de reeds beknelde wallen,
Door storm, of kunstbeleid, best waren aan te vallen,
Verneemt Herminia den fieren oorlogsman.
Zy wyst hem, siddrend’, dus den bevenden tiran:
(605) Die krygsman dien gy ginds zo vorstelyk ziet treden,
Wiens purpren mantel golft om zyne kloeke leden,
Wiens achtbre houding hem van allen onderscheid,
Is Godefrooi, het hoofd van ’t heir der Christenheid.
Ten troon gevormd, volleerd in ’t werk der opperheeren,
(610) Verstaat hy de oorlogskunst, en die van ’t wys regeeren;
Als veldheer waarlyk groot, in voor- en tegenspoed,
Als ridder hoogst beroemd door zyn’ bedaarden moed,
Is all’ wat hy verricht gelyk aan zyn bevelen:
By al de Christenen die in zyn’ krygsroem deelen,
(615) Ken ik geen’ oorlogsman die stouter is dan hy,
En tevens wyzer mensch in krygs- en staatsvoogdy.
[p. 110]
Tancredo, zo beroemd door kunst van oorelogen,
En Reinout, die nooit zwaard vergeefs heeft uitgetogen.
Ziedaar al wie, in ’t veld, men by dien dappren man
(620) Als mededingers ooit met reden noemen kan;
En Raimond, in de kunst van wys bestier bedreven,
Is in den raad alleen dien grooten naam te geven.
Ik ken den oorlogsman, zegt bevende Aladyn:
Toen my Egiptes vorst zyn’ afgezant deed zyn
(625) Aan Vrankryks prachtig hof, heb ik hem leeren kennen.
Hy was in ’t steekspel groot, beroemd door ’t paardenmennen,
En echter was hy toen de kindsheid naauw’ ontgaan;
Maar houding, achtbaarheid, gesprek en grootsche daên,
Voorspelden toen hem reeds en roem en hooge staten.
(630) Het lot heeft dit, helaas! niet onvervuld gelaten!
Hier yst de dwingeland; hy slaat zyne oogen neêr,
Maar daadlyk neemt het oog zyne oude kalmte weêr.
Hy roept terstond, met drift: Wie is,by gindsche schaeren,
Die krygsman die hem schynt in fierheid te evenären?
(635) Zyn leest is niet zo kloek; maar ’t is of zyn gelaat
Een zweemsel heeft van dat des geessels van myn’ staat.
’t Is, zegt Herminia, naar dat ik kan ontdekken,
Held Boudewyn! men kent aan zyne wezenstrekken
Den broeder van Bouillon: helaas! men kent hem meer
(640) Aan all’ wat hy verricht met zyn geducht geweer.
[p. 111]
Die andre, dien gy ginds naast Godefrooi ziet treden,
En die hem, zo ’t my schynt, tot iets tracht te overreden,
Is Raimond, dien ik u zo even heb genoemd,
Toen ik zyn’ wyzen geest rechtmatig heb geroemd.
(645) Hy is in kryg vergrysd: van al die dappre mannen
Is niemant zo bekwaam als hy tot strikken spannen.
Die oorlogsman die ginds onze oogen tot zich trekt,
En wiens stoutmoedig hoofd een gouden helm bedekt,
Is Willem, de erfgenaam der Britsche koningkryken.
(650) Guëlfo, die in niets die helden heeft te wyken,
Die loflyk onder hen ter hoogste glori spoed,
En zo doorluchtig is door rang als edel bloed
Is de andre: ’t fors gestel doet my den held ontdekken.
Doch naar wat kant myn oog langs ’t veld zich uit moog’ strekken,
(655) Ik word Boëmond, ’k word dien woesten moordenaar,
Myn’ wreeden vyand, niet in ’t krygsgewoel gewaar;
Die beul, die myn geslacht moorddadig om deed komen,
Word nergens door myn oog by ’t oorlogsvolk vernomen!
In ’t eind’, nadat Bouillon aan sterkte en laag der stad,
(660) En ’t omgelegen land, zyn oog verzadigd had,
Ontwykt hy in zyn heir de reeds besloten wallen.
Hy weet dat hy vergeefs op Salem aan zou vallen
Ter plaats daar rots en muur, door oorlogsvolk bewaakt,
Den toegang tot de stad schier ontoeganglyk maakt:
[p. 112]
(665) Hy ziet, op zyn bevel, zyn yvrige oorlogsmannen
Naby de Noorderpoort de legertenten spannen,
Op ’t veld, daar ’t heir den weg naar dezen ingang sluit.
Van hier breid hy terstond zyn’ rechter vleugel uit
Tot aan den tooren die, in vroeger legertogten,
(670) Den Noordschen muurhoek dekte, en lichtst kon zyn bevochten.
De post dien ’t heldenheir in dezen stand bezat,
Besloot een derde deel der aangevochte stad;
Want nooit kon Godefrooi den wal geheel omringen.
Hy zorgt slechts dat geen volk ter hulp daarin kan dringen,
(675) Dat alle toevoer word’ van allen kant belet,
En dat elk toegang blyv’ met oorlogsvolk bezet;
Opdat men uit de stad hem niet op ’t lyf zal komen;
En om van vreemde magt geen’ overval te schroomen,
Word straks een hooge wal om ’t heir tot stand gebragt,
(680) Verdeedigd door een breede en diep gegraven gracht.
Nadat dit groot ontwerp volvoerd was, wend hy de oogen
Naar eedlen Dudoos lyk: met dezen prins bewogen,
Is hy alleen bezorgd, dat de uiterste eer dien held
Geschonken op zyn’ last, al ’t heir zyn droefheid meld’.
(685) Veel moedige oorlogsliên, die hunne klagt veréénen,
Omringen ’t lyk huns vrinds, wiens sterflot zy beweenen.
Hy rust op ’t oorlogsbed, verädeld door een’ tooi
Van prachtig wapentuig. De komst van Godefrooi
[p. 113]
Doet hen door beider kreet hun diepe droefheid uiten.
(690) Die held, die naauw’ in ’t oog den tranenvloed kan stuiten,
Vertoont zich noch bedaard, noch diep gewond door smart:
Al ’t wee dat hem bestormt, besluit hy in zyn hart.
Besloten in zichzelv’, vest’ hy, als opgetogen,
Lang zwygende, op dat lyk dat voor hem ligt zyne oogen.
(695) In ’t eind’ verwerpt de rouw den teugel die haar stuit,
En drukt met deze taal zich door den heirvoogd uit.
Doorluchtige oorlogsman! wy, als wy ’t wel bedenken,
Wy moeten u geen klagt, geen bittre tranen schenken:
Gy hebt hier ’t leven slechts, myn Dudo! afgeleid,
(700) Om grootscher op te staan in ’t ryk der zaligheid.
In ’t oord, daar ons uw lyk, slechts stof, is nagebleven,
Zal uwe deugd, uw roem, uw krygsmoed eeuwig leven.
Gy leefde en stierft als held en Christen te gelyk.
Gelukkig in Gods arm, in ’t zalig Hemelryk
(705) Bekroond voor al uw zorg, en roemryke oorlogsdaden,
Verricht voor ’s Hemels eer, kunt ge u thans juichend’ baden
In de onäfmeetbre zee van Gods weldadigheid,
Daar de eêlste wellust u voor eeuwig is bereid.
Ons lot is tranen waard’, úw lot moet ons bekoren:
(710) In u ging ’t edelst deel van onze magt verloren.
Zo ’t voorval, ’t welk ’t gemeen den naam van sterven geeft,
Den bystand van uw’ arm aan ons onttogen heeft,
[p. 114]
Gy kunt uit Gods paleis, het vaderland der vromen,
Den bystand van Godzelv’ uw vrinden doen bekomen.
(715) Als sterfling zag men u doorluchtig in den stryd,
Thans kunt ge, ô eedle ziel! daar gy onsterflyk zyt,
Myn wapens sterken door onzigtbre wapentuigen,
Doende, ons ter hulp, Gods gunst door Hemelwapens buigen.
Gewen u ons gebed in tent en voor ’t altaar,
(720) Wees onze toeverlaat, en haven in gevaar.
En zo ons door uw bee’ triömfen zyn beschoren,
Verwacht dat onze hand, uit onze tempelkoren,
Voldoende aan onzen pligt, voor vrind en vyands oog,
Den wierook van ons hart u toezend’ naar om hoog.
(725) Zo sprak Bouillon. De nacht had reeds de gouden stralen
Der schoone dagvorstin naar lager lucht doen dalen;
De slaap verjoeg de klagt, en stuitte in oog en hart
Der Christenen, ’t geween, en de inspraak van de smart.
Maar dappre Godefrooi, vol van bespiegelingen
(730) Hoe spoedigst Zions erf den heiden waar’ te ontwringen,
Bepeinst de vorming nu van beuktuig, en van vuur,
Ter teistring en ten val van Salems sterken muur;
En daar die peinzing steeds in ’t werksaam brein blyft waken,
Kan hy thans ’t zoet der rust één oogenblik slechts smaken.
(735) Daar ryst hy met de zon: hy acht het zich ten pligt
Dat hy de droeve pracht vergroot’ voor elks gezigt,
[p. 115]
Die akelige pracht aan Dudoos lyk beschoren.
Een’ heuvel nevens ’t heir was tot een graf verkoren,
Waaräan dat heldenlyk zou worden toevertrouwd.
(740) Het volk beschiet dat graf met gaaf cypressenhout;
Daar rust de held, ontlast van waereldsche ongemakken.
Een kloeke palmboom dekt de grafplaats met zyn takken.
De priester smeekt, met zang, met offer en gebeên,
De zielrust af des helds, met de eedlen en ’t gemeen.
(745) De palmtak boven ’t graf is met trofeen behangen,
En wapens, die de held, ten dienst der kerkbelangen
Gelukkiger dan ’t laatst, zyn’ vyands magt ontdroeg,
Toen hy den Persiaan en ’t Syriesch heir versloeg.
Zyn krygstuig word den stam des booms ten pronk gegeven,
(750) En op dit heldengraf word dit in steen geschreven:
,, ’t Is Dudo, die hier rust. Gy, die dees plaats betreed,
ã Eerbiedig de assche eens helds, die altyd roemryk streed.”
Onmidlyk gaf Bouillon, na ’t gloriryk verrichten
Van die Godvruchte, droeve en laatste vrindschappligten,
(755) Bevel aan ’t oorlogsvolk welks kunst was toevertrouwd
’t Bewerken van het veel benoodigd legerhout,
Om daadlyk met de byl naar zeker woud te trekken,
Daar hen de ruitery voor overlast zou dekken:
Dit bosch, sints eeuwen reeds, in een valei ontstaan,
(760) Wees een getrouw Syriër de Fransche krygsliên aan.
[p. 116]
’t Was hier dat door de byl, die zich alöm deed hooren,
’t Vernieltuig voor den muur van Salem wierd geboren.
Welhaast zucht hier de boom, geteisterd door een hand
Verlevendigd door ’t vuur dat in de harten brand:
(765) Eén zelfde drift bestiert de duizenden van slagen,
Die ’t eeuwverdurend’ hout voor ’t eerst thans moest verdragen.
De eerwaarde palmboom, en de in ’t wild geschoten es,
De den, de beuk, de booge en treurende cypres,
De ontembre kracht des tyds tot op deez’ dag ontweken,
(770) Legt nu door ’t slaande staal in ’t stuivend’ zand bezweken,
Daar de olmstam, met den rank om ’t kloeke lyf verrykt,
Door mildheid der natuur, de velling niet ontwykt;
Ja, de eiken die een’ kring van duizend lentes zagen,
Wier blad wel duizendmaal een stormbui had verdragen,
(775) Wier tak wel duizendmaal het windenheir weêrstond,
’t Valt alles, met den yp, en taxis, op den grond.
De wagen kraakt, en de as kryt gillend langs de paden.
Om de overmaat van last waarmee’ zy zyn beladen.
De schorre wapenklank, der Christnen krygsgerucht,
(780) Jaagt ylings ’t wild gedierte angstvallig op de vlugt;
’t Zoekt all’ in ’t open veld een dreigend wee te ontkomen,
’t Snelvlugtig voogleneir, door doodschrik ingenomen,
Verlaat, daar ’t angstig kermt om ’t noch ontpluimd geslacht,
Een schuilplaats die ’t voor zich niet meer een schuilplaats acht.
[p. 117]

_________ VIERDE ZANG.

Terwyl zich alles spoed in ’t vormen van de tuigen
Bestemd om Salems muur te doen voor Rome buigen,
Sloeg hy die eeuwig loert om ’t menschelyk geslacht,
Uit bittre vyandschap, te drukken door zyn magt,
(5) Op ’t Christenheir een oog, waaruit de nare vonken
Van ’t vuur des sombren nyds afgryslyk tintlend’ blonken.
Die yver die dat heir tot ’s Hemels eer geleid,
Ontsteekt in ’t helsche spook de dolle grimmigheid,
’t Onzalig monster drukt, by ’t yslyk knarssetanden,
(10) Zyn’ felgescherpten klaauw zichzelv’ in de ingewanden,
Verscheurt zich hart en borst, en zyn beschuimde mond,
Loeit als de muil eens stiers, die, zwaar in ’t perk gewond,
Zyn’ toorne en weedom uit door naar gebrul en zuchten.
Om slechts één oogenblik zyn knagend wee te ontvlugten,
(15) Is zyn ontstoken brein welhaast op niets bedacht,
Dan om all’ wat de hel ter plaag heeft voortgebragt,
[p. 118]
Te storten op de kruin der Christenöorlogsschaeren.
Hy doet in ’t zwart paleis zyn’ boozen raad vergaêren.
Onzinnig schrikgedrocht! gy waant dan dat uw woên
(20) ’t Geen de Eeuwige besloot, en wil, te niet zal doen!
Uw magt durft zich een’ kamp met Zyne magt vermeten!
Gy stelt u Hem gelyk! by ’t zinneloos vergeten
Hoe Zyn ontzaglyke arm, met recht ter wraak gespoord,
U bliksemde uit Zyn hof, en neêrploste in deze oord!
(25) Straks roept de helbazuin, met ruwe en schorre toonen,
De magten saam’ die hier in ’t eeuwig duister wonen.
De diepe helrivier rolt holler door ’t gerucht,
En ’t zwart gewelf herhaalt haar bruissching door gezucht,
Welks rolling sterker brult dan die der donderslagen,
(30) Van vlammen voorgegaan die ’t stoutste hart vertsagen.
De schrikkelykste schok die de aarde beven doet,
Wanneer de ontstoken damp, in ’t ingewand gevoed,
Te fors opéén gedrukt, in vlammen uit wil breken,
Haalt by den grondschok niet der onderäardsche streken.
(35) Des helschen dwinglands stoet is op één sprong vergaêrd.
Wat monsters ziet ons oog hier voor den troon geschaard!
Hoe vreemd verminkt, hoe sterk schrikwekkend’ van vermogen!
De knaging, afgunst, vrees en dood zyn in hunne oogen!
Het bovenlyf van deez’ vertoont een menschenleest,
(40) Het onderlyf verbeeld een woest verscheurend beest.
[p. 119]
Een ander heeft op ’t hoofd het hair gemengd met slangen;
’t Langwerpig achterlyf schynt staartgewyz’ te hangen,
En is vanéén gekloofd, maar richt zich steil om hoog,
En vormt éénsslags een bogt mishaaglyk aan ons oog.
(45) De onreine helharpy, de sphinxen, ’t menschpaard, draken
En hydraas, met wat ooit natuur kan schriklyk maken
’t Braakt hier, daar ’t yslyk oog van dollen bloeddorst brand,
Een’ rook, en vuurstroom uit, naby den dwingeland.
Men ziet den spookenstoet door Polipheem’ verzellen,
(50) Met wat verbeelding zich gedrochtlyk voor kan stellen;
Daar duizend monsters, met de vreemdst mismaaktste leên,
In duizend vormen zich hier opdoen onderéén.
De stugge helmonarch ziet dees misvormde schaeren
Ter rechte en linksche zy’ des yzren troons vergaêren.
(55) De maagre vuist beklemt een’ staf zo ruw als zwaar;
Op ’t breede voorhoofd pronkt een dreigend hoornenpaar,
Waarby geen Alpe in hoogte ooit zich kan vergelyken;
Reusvormige Atlaszelf zou hier in hoogheid wyken.
Een huivringbarend vuur, en nare majesteit,
(60) Is op zyn stug gelaat, in ieder’ trek, verspreid,
Vergrootende, éénsslags ’t oog toevallig tot zich trekkend’.
By ’t geen afschuwlyk is, het trotse en ’t schrikverwekkend.
Zyn blikken branden door een flonkerend venyn,
Waarvan in eeuwigheid zyn zinnen dronken zyn;
[p. 120]
(65) En flikkren als een kloot wiens hitte in ’s sterflings oogen
Een’ vuurstaart vormt, de bo’ van ramp, of oorelogen:
De dikke en vuile baart van dezen woesten vorst,
Dekt onderlip en kin, ja zelfs de ruige borst.
De mond, hoogst walglyk door een’ aêm uit damp geboren
(70) Van bloed dat eeuwen lang zyn reinheid heeft verloren,
Vertoont in ’t klein de kolk waarin Gods sterke hand
’t Weêrspannig monster bonsde uit zynen englenstand.
Een pestwalm ryst, met rook en vlam, als uit een’ oven,
Uit dien besmetten mond door ’t helsch paleis naar boven.
(75) Zo zien wy Etnaas muil het gloeijend ingewand,
Wanneer de leempek, harst en zwavel daarin brand,
En drukkend perst, om zich eene oopening te maken,
Met naar geloei, en stank, en rook, ten hemel braken.
Des straffen dwinglands stem geeft Cerberus ontzag;
(80) De heldraak staat verstomd, als door een’ donderslag;
De gloeijende Cocyt bedwingt den stroom van vonken;
Al de afgrond beeft, en ’t holst der nare helspelonken
Herhaalt, in schel gegil, bevel, of jammerklagt,
Door ’s monsters spyt, of trots, of weedom voortgebragt.
(85) Gy, godheên van de hel! dus spreekt het spook, rechtvaardig
Verr’ boven ’t zonnevak uwe oude woonplaats waardig,
De plaats van uw geboorte, ons heilryk vaderland!
ô Gy! die, toen ons heir de magt heeft aangerand
[p. 121]
Die onzen invloed zocht ontëerende in te korten,
(90) U met my uit de plaats van zaligheid zaagt storten
In ’t pynelyk verblyf van eeuwig geestverdriet,
Myn mond herhaalt den nyd, den wreeden argwaan niet
Van dien tiran die ons de zaligheid ontrukte;
Ook zwyg ik met wat smaad zyne yzeren vuist ons drukte,
(95) En hoe die nóch ons drukt; ook trof ’t verhaal te scherp
Van ons hoogst gloriryk, doch wreed mislukt ontwerp.
De hand wier bliksem ons zo schriklyk heeft getroffen,
Die uit den hemel ons in dezen poel deed ploffen,
Zwaait thans den staf als steun van ’t uitgebreid heeläl;
(100) En wy, omdat het lot ons gruwzaam bragt ten val,
En wyl ’t ons is mislukt hem die ons dwingt te dwingen,
Gaan, by wat adem schept, voor wederspannelingen.
De dwingeland die ons die zuivere lucht ontrooft,
Waarin geen zweem van nacht de zonnestralen dooft,
(105) Ja, ons van ’t zalig licht voor eeuwig heeft verstooten,
Heeft in dit duister ons voor eeuwig opgesloten.
Wat standverwisseling! Zelfs staat hy ons niet toe
Dat ons verdrukt geslacht ééne enkle pooging doe,
Om weêr tot dat geluk, en de eere aan ons ontnomen,
(110) In ’t ons ontvreemd gewest, ons vaderland, te komen.
En, tot een overmaat van onverzwelgbaar leed,
(ô Denkbeeld dat myn borst wel duizendmaal doorsneed!
[p. 122]
ô Smartverzwarend, wreed en folterend herdenken!)
Besloot hy om den mensch ’t verblyf des lichts te schenken;
(115) En, opdat zyne haat de hel te strenger drukk’,
Roept hy den mensch tot zich, in ’t ongestoord geluk;
Den mensch! zyn broos gewrocht! een worm! zo onvolkomen,
Zo nietig als de stof waaruit hy is genomen!
Die straf ons opgelegd voldeed geenszins zyn wraak:
(120) Opdat hy die voor ons onlydelyker maak’,
Heeft hy, om ’t menschdom blyk van tederheid te geven,
Voor ’s menschen zaligheid zyn’ zoon aan ’t kruis doen sneven.
Die zoon verscheen, en brak des afgronds yzren poort,
En zette ons ryk ten hoon, hier zyn triömfen voort,
(125) Ontscheurende aan myn’ arm, ô spyt! ontelbre zielen,
Die ’t lot veroordeeld had om voor myn’ troon te knielen.
Verrykt door onzen buit trok hy naar ’s hemels zaal,
En de overwonnen hel vergroot zyn zegepraal.
Doch waartoe doet myn mond u al onze onëer hooren!
(130) Wie weet de smaadheid niet ons van omhoog beschoren!
Op welk een’ tyd en plaats weêrhield de wreede bron
Van onzen ramp den dag, als die ons treffen kon?
Laat, laat geleden smaad in ons niet langer spreken;
Daar ons een versche hoon in gramschap moet ontsteken.
(135) Ach! kan ’t uw oog ontgaan, dat God met ernst begeert
Wat op de waereld leeft voor zich te zien verneêrd?
[p. 123]
En wy, door onze elend’ verwonnen, en verslonden,
Wy zouden, aan den band der werkloosheid gebonden,
En zonder vrucht doorgloeid van een lofwaarde wraak,
(140) Dan zien dat tiranny ons ryk te schande maak’!
Wy zouden zien dat zy die ’s Hemels wetten eeren,
In ’t volkryk Aziën van dag tot dag vermeêren!
Dat Palestina buig’ voor hun versoeilyk juk!
Dat de eer van hem wiens toorne ons stortte in ’t ongeluk,
(145) Benevens zyne wet zich uitbreid’ zonder palen!
Dat zyn gehate naam verheerlykt wierde in talen
Waarin men voor dien naam niets dan een smaadwoord heeft,
Daar nieuwe glorizang dien nieuwen luister geeft!
En dat die, in metaal, of marmren zuil gedreven,
(150) Op alle altaren wierd’, ten hoon der hel, verheven!
Onze afgoôn zouden wy vertreden zien in ’t stof!
Myn tempels zouden ééns weêrgalmen van zyn’ lof!
Op ’t outer my gesticht door onzer volken handen,
Zou hem alleen ter eere een geurig wierook branden!
(155) Aan hem alleen zou goud ten offer zyn gebragt!
En gy, die nimmer kerk voor u gesloten acht,
Gy zoud langs ’t waereldrond dan zonder templen dwalen!
En, van den buit ontzet dien we ons noch zien betalen,
Zou uw monarch de streek van zyne heerschappy,
(160) Hervormd zien in een stille en nare woesteny!
[p. 124]
Ik zweer by ’t oude vuur dat my is bygebleven,
Dat ik, zo veel ik kan, den dwingland zal weêrstreven.
Zyn wy dezelfden niet die, in een’ vroeger tyd,
Met yzer en met vuur ons kweten in den stryd,
(165) Om ’t prangend Hemeljuk, als ’t helden past, te breken?
Wy zyn in dezen kryg, dit weet al de aard’, bezweken;
Maar dryvende ons ontwerp ontbrak ’t ons niet aan moed:
Geluk heeft ’s Hemels magt voor onze wraak behoed;
En de eer blyft eeuwig ons dat we alles durfden wagen,
(170) En dat ons ongeluk den moed niet kon vertsagen.
Doch waartoe houd myn rede u op in dezen staat?
Ga, myn trouwhartig volk! myn sterkte, en toeverlaat!
Vlieg, smoor in zyn geboorte een’ aangroei van de magten
Die na den val der hel, met heeten yver, trachten.
(175) Doof een vernielend vuur in zyn’ geboortestond,
Eer ’t gruwzaam zich verspreide op Palestinaas grond.
Vermeng u onder hen die dáár hun zwaard verheffen;
En om dien snooden hoop met goed gevolg te treffen,
Zy niet slechts tegen hen de kracht te werk gesteld,
(180) Maar ook de list, veeltyds meer vreeslyk dan ’t geweld.
Myn wil zy hier een lot dat alles zal bepalen!
Doe ééne bende in bosch, of woesteny, verdwalen;
Vel anderen door een kwaal waar tegen niets vermag;
Verslaaf weêr anderen door eenen vrouwenlach;
[p. 125]
(185) Laat hen een schoon gezigt ten sterken afgod strekken,
Die hen de werksaamheid der helden zal onttrekken,
Die hen in werkloosheid, in schande en kwyning stort,
Die uit onëerbre liefde altyd geboren word.
Oproerig, onderling verdeeld door eindloos twisten,
(190) Woede eindlyk, door uw vlyt, de Christen op den Christen;
Een onderlinge stryd zy al hun krygsbedryf;
Dat door elkaêr verscheurd, van hen niets overblyv’.
Het laatste gruwelwoord was naauwlyks uitgesproken,
Of ’t kwaaddoenminnend heir der heillooze afgrondspoken
(195) Ontsnelt, met woede in ’t hart, en blydschap in ’t gezigt,
De nacht die ’t eeuwig dekt; en treed in ’t zonnelicht.
Niet anders stuift het heir der lichtberoerde winden,
Verhit ten storm, wat band zyn dolheid ook moog’ binden,
Ten kerker uit, voert damp ter zonverduistring aan,
(200) En doet en land en zee ten doel der woestheid staan.
De monsters zyn welhaast, met uitgespreide vlerken,
Verspreid langs ’t waereldrond, en door de hemelperken;
En, ryk in nieuw bedrog, hun boos ontwerp ter gunst,
Beproeft elk hunner straks zyn hoogst doemwaarde kunst.
(205) Verhaal, ô zangnimf! hier thans de eerste en felste plagen,
Die ’t helgebroed, ter straf der Christnen, op deed dagen:
Gy weet door wie de hel naar hun verdelging haakt;
Dit alles heeft de faam genoeg bekend gemaakt:
[p. 126]
Doch schoon ’t heeläl door haar welëer dit heeft vernomen,
(210) Haar klank, door verheid flaauw, is naauw’ tot ons gekomen.
Beruchte Hydraöt, beroemd door tooverkracht,
Was in Damascus muur door ’t lot ten troon gebragt:
Van de eerste jeugd af aan was snoode wichelkunde,
Alleen ’t vermaak dat zich zyn ydel hart vergunde;
(215) ’t Is thans die booze kunst die meest zyn zinnen vleit.
Doch waartoe dient een kunst zo vol bedrieglykheid,
Wanneer zy hem in nood niet zeker kan ontknopen,
Hoe een onzekre kryg onfeilbaar af zal loopen?
Geen vast- geen dwaalgestarnt’, geen hel ontdekt hem dit,
(220) Schoon hy op de eersten staart, en de andre om bystand bid.
ô Sterfling! wiens vernuft den Hemel wil beklimmen,
Wat is uw oordeel zwak! Wat voegt gy harsenschimmen
By diepe onwetendheid! En hoeveel duisterheên
Verspreiden zich alöm door ’t licht van uwe reên!
(225) De koning had voorspeld, en durfde ’t zeker achten,
Dat ’s Hemels wraak in ’t Oost’ de Christelyke magten,
Door honger, ziekte en zwaard nadruklyk aangevat,
Een’ onöntwykbren val volstrekt beschoren had.
Hy ziet Egiptes heir de lauwerkroon bekomen,
(230) En waant, op ’t hoogst verrukt, in zyn bekoorlyk droomen,
Zyn eigen volk te zien deelachtig aan die eer,
En ’t land der Christnen magt ontrukt door ’t krygsgeweer.
[p. 127]
Maar ’s Christens moed, die hem niet onbekend kon wezen,
Deed zyn’ verhitten geest eene overwinning vreezen,
(235) Die ’t heir dat op de magt der Christnen los zou gaan,
Voorzeker zou op bloed en heete traanen staan.
Dus tracht hy, eer door hem een oorlog wierd begonnen,
Den Christenen verzwakt, en byna half verwonnen,
Te zien in ’t bloedig slaan ter wisse prooi gesteld
(240) Aan ’t fier Egiptiesch heir, gesterkt door zyn geweld.
Terwyl in ’t sterk gepeins op deze groote ontwerpen,
De zinnen van den vorst zich onöphoudlyk scherpen,
Stort straks een zendeling van ’t helsche hofgezin,
Zyn’ geest, by nieuw venyn, een’ nieuwen valstrik in.
(245) ’t Vermomde spook, volleerd in ’t geest-en hartberoeren,
Belust om ’t boos ontwerp met spoed te zien volvoeren,
Wyst hem, op éénen sprong, ’t onfeilbaar werktuig aan,
Om in der Christnen heir den twist te doen ontstaan.
De nicht van Hydraöt wierd tot die daad verkoren:
(250) Dees wondre vrouw, voor liefde en hoog bewint geboren,
Droeg, om haar schitrend schoon, en snedig overleg,
By all’ wat manlyk was in ’t Oost’ den lauwer weg.
Zy had, by ’t fynst verstand, de wélgevormdste leden,
De kunsten van haar kunne, en alle aantreklykheden;
(255) En was behalve dit, het snoodst ontwerp ter gunst,
Volleerd in ’t grootst geheim der booze tooverkunst.
[p. 128]
De vorst, die haar verëert met zyn besluitöntdekking,
Begeert van haar vernuft de wyze der voltrekking.
ô Voorwerp, dit ’s zyn taal, door my op ’t hoogst geächt!
(260) Dat onder ’t blonde hair, dat uw gelaat verzagt,
En onder eenen reeks betooverende trekken,
Een heldenhart verbergt; en kunstig weet te dekken,
Door een voorzigtigheid, de grysheid dubbel waard’,
Wat ge in uw brein ontwerpt, of wat uw ziel bezwaart,
(265) ô Gy! die in de kunst door my u onderwezen,
Rechtvaardig boven my alöm u ziet geprezen;
Ik smeedde een groot ontwerp, dat steeds myn’ geest verzelt,
En welks volvoering, ééns door u te werk gesteld,
Myn hart voorspelt my dit, voorzeker zal gelukken.
(270) Het voegt uw trouw, en moed, geschikt tot heldenstukken,
Dat gy volbrengt all’ ’t geen door gryze ervarenis
Uws ooms, ten dienst des staats, bedaard ontworpen is.
Gy moet u tot den togt naar ’s vyands heir bereiden:
Gebruik, volleerd in kunst van vleijen, en verleiden,
(275) De kunsten uwer kunne, en doe wat liefde ooit kan
Een vrouw verrichten doen ten val van eenig’ man.
Uwe oogen toonen zich, door druk, als waterbeken:
Stel al uw kracht te werk in een ootmoedig smeeken,
Druk alles wat gy zegt met boezemzuchten uit,
(280) En dat een snik somtyds u in uw rede stuit’.
[p. 129]
De schoonheid heeft in rouw, met tranen in hare oogen,
Op ’t hart des stervelings, hoe stug, het grootst vermogen.
De mom der schaamte onttrekke in all’ wat gy verricht,
De stoutheid der begeerte aan ’s vyands scherp gezigt;
(285) En doe den loogen, meest geschikt om te overreden,
Voor ’s vyands oog in ’t kleed der reine waarheid treden.
Doch tegen Godefrooi zy meest uw magt gekeerd;
Dat hy, door uw gelaat en uw gesprek verheerd,
In uwen arm zyn’ roem en zyn’ triomf vergete;
(290) Dat hy zich niets dan flaauw in ’t oorlogsveld vermete,
En, onöphoudlyk streng gekluisterd in uw magt,
Niets dan de wonden voel’ door u hem toegebragt.
Indien hy boven u ’t gewoel der oorlogsvelden
Verkiezen mogt, welaan! bestook zyn stoutste helden:
(295) Sleep hen in uw gevolg aan banden die geen man
Hoe wydberoemd door moed, hoe groot, ontkomen kan.
Toen trad de booze vorst in meer byzonderheden,
En vest’ zyn zuivering daarna op deze reden:
Denk dat gy voor uw land, voor volk en Godsdienst waakt:
(300) Niets is ’er dat daarvoor iets ongeoorloofd maakt.
Armida, door haar schoon van ’t gunstig lot bekomen,
Het voordeel harer kunne, en leeftyd ingenomen,
Stemt Hydraöts ontwerp, zegt hem haar’ bystand toe,
En haakt naar ’t oogenblik dat zy ’t gelukken doe.
[p. 130]
(305) Zodra de nacht zyn poort in ’t Oosten had ontsloten,
Begeeft Armida zich naar ’t heir der bondgenooten,
Langs paden onbekend aan eenig’ sterveling,
Dan die met tooverkunst en hel ten rade ging.
Een vrouwlyk kleed omvangt haar juistgevormde leden;
(310) Zy heeft geen wapentuig dan haar bekoorlykheden;
Stelt vast dat haar de zege onmooglyk kan ontvliên,
En waant den stoutsten held reeds in haar boei te zien.
De staatkunde, uitgeleerd in schrandre loogenvinding,
Vermommend voor ’t gemeen den grond der onderwinding,
(315) Speelt lachend’ met het volk, dat meest beslissend gist
Naarmate brein en tong den grond der zaken mist.
De arglistige is welhaast ten leger in getreden:
Op ’t onverwacht gezigt van haar bekoorlykheden,
Ontstaat een zagt gedruis: de gantsche heldenschaar
(320) Vest’, vol verwondering, terstond nu ’t oog op haar:
Zo trekt een dwaal- of nieuwgestarnte aan ’s hemels kringen,
Door glans, ’t verbaasd gezigt van alle stervelingen.
Men dringt zich saam’, en vraagt elkander, schier verstomd:
Wie is die schoone toch? Wat zy hier zoeken komt!
(325) Te Delos, Argos, of aan Cyprus vruchtbre zomen,
Was nooit zo wélgemaakt, zo treffende iets vernomen:
Het gouden hair doorschynt den sluijer die ’t bedekt,
Waaraan ’t zich, langs den hals, in de open lucht, onttrekt,
[p. 131]
Daar ’t, door een zagt gegolf, verwekt door aêm der winden,
(330) Een grooter schttring krygt om ’t heldenöog te blinden.
Zo zien we, als ’t blaauw gewelf des hemels helder word,
Nadat een donkre wolk haar vocht heeft uitgestort,
De gouden dagvorstin ’t gordyn voor haar geschoven,
Slechts door een’ flaauwen straal, verbleekt door ’t luchtvocht, kloven;
(335) Maar eindlyk, vry van ’t floers dat hare stralen stuit,
Barst haar doordringend licht met grooter schittring uit.
Armidaas vlecht, gestaêg door Zephirs aêm bewogen,
Trekt steeds door nieuw gegolf op nieuw der helden oogen;
Hare oogen, gierig en hovaardig door den schat
(340) Van ’t schoon, daar liefdezelf die mee’ begunstigd had,
En trots op eigen schat van onweêrstaanbre kunsten,
Vermeesteressen van der stugste harten gunsten,
Verbergen in dit uur, door neêrgeslagenheid,
De kennis van de kracht de lonken toegeleid;
(345) De vos verbergt min loos zyn’ rooflust, in ’t beloeren
Van ’t vlugge pluimgediert’ dat hy tracht weg te voeren.
De wangverf, met den huid zich mengende onderéén,
Vertoont een purpre roos op schittrendst elpenbeen;
Maar op den mond, ten tolk door liefdezelf verkozen,
(350) Praalt de ongemengde vers der aangenaamste rozen;
De hals, ten halve slechts met golvend doek belast,
Trotseert het uirgezochtste en gladbewerktste albast:
[p. 132]
Hier heeft de liefdezelf haar’ zetel vast geklonken,
Van hier spilt zy haar pyl, en aldoordringbre vonken;
(355) Twee heuvlen, rond gevormd door de onweêrstaanbre hand
Der drie bevalligheên, ontsteken ’t ingewand
Door ’t oog, terstond ontvonkt door ryzing en door daling,
Veröorzaakt door gezucht of noodige ademhaling:
Daar slechts één deel daarvan onze oogen tot zich trekt,
(360) Houd een wangunstig doek ons ’t ander deel bedekt;
Te zwak een burgt om oog en geest te wederhouên!
Betooverd min door ’t zien van ’t geen men kán aanschouwen,
Dan door all’ ’t geen ons oog met drift te aanschouwen tracht,
Streeft straks de sterveling met zyn verbeeldingskracht,
(365) Die in haar snelle vaart zich niet laat wederstreven,
Tot naar ’t geheimste schoon, aan ’t oog bedekt gebleven.
Gelyk een straal van licht door glas of water speelt,
En echter in zyn’ togt het ligchaam niet verdeelt,
Zo streeft verbeeldingskracht tot die verborgenheden,
(370) Die staat- of zedekunde op ’t kunstigst weet te omkleden;
Beschouwt die, voegt al ’t schoon dat meest haar streelt byéén,
Stelt dat begeerte voor, die, door de aantreklykheên
Van ’t beeld aan haar vertoond, ontvonkt, straks de ingewanden
Door een’ veréénden drang te feller doet ontbranden.
(375) De schoone treed omringd van een’ verrukten stoet,
Die haar door ’t oog geniet, en momplend’ hulde doet.
[p. 133]
Zy merkt wat zy vermag uit ’s oorlogsmans gepeinzen,
En echter weet zy loos dat zy ’t bemerkt te ontveinzen,
Verzekerd in haar hart, slechts door dit eerste onthaal,
(380) Van ’t slagen haars ontwerps, en volle zegepraal.
In ’t eind’ bestaat zy ’t volk dat haar omringt te smeeken,
Te zorgen dat men haar held Godefrooi doe spreken.
De dappre Eustachius, helaas! haar eerste prooi,
De jongste broeder van den vromen Godefrooi,
(385) Perst door de drommen heen, die dringend’ hem verstoren,
Om uit dien schoonen mond één enkel woord te hooren.
Die held stort, onbedacht, op ’t eigenste oogenblik,
Verlokt door ’t blinkend schoon, zich in dier looze strik;
’t Gevleugeld dier gelyk, dat, uit zyn donkre hoeken,
(390) In ’t zwerven om een toorts, en licht en dood komt zoeken.
Hy wil van naderby die minzame oogen zien,
Waarin neêrslagtigheid en eerbaarheid gebiên:
Hy ziet die. Maar één straal uit die aanloklyke oogen
Heeft ylings hem zichzelv’, door tooverkracht, onttogen.
(395) Vol stoutheid, eigen aan zyn’ leeftyd en zyn’ gloed,
Voert hy de toovernimf dees vleitaal ten gemoet’:
Mevrouw! (indien men u dien lagen naam moog’ geven,
Want gy zyt boven ’t schoon eens stervelings verheven,..
Neen! nooit schonk ’s Hemels gunst aan ’t nietig aardsch geslacht
(400) By ’t Hemelsch blinkendst schoon zo groot een tooverkracht!)
[p. 134]
Van waar hebt gy den togt naar ’t leger aangenomen?
Wat zoekt gy hier? Doet heil of ramp u herwaarts komen?
Zeg wie gy zyt, en gun, myn zucht voor u ten loon,
Dat ik u hulde, of liefst een godlyke eer betoon’.
(405) Gy roemt te veel, mynheer! (dus spreekt ze,) en zonder reden,
Een schoonheid door den toorn’ van ’t noodlot afgestreden.
Zy die gy voor u ziet, die gy zo hoog verëert,
Is lang beneên den staat eens stervelings verneêrd:
Ze is een verdrukte vrouw, reeds dood voor zielvermaken,
(410) Slechts levende om alleen wat smartlyk is te smaken.
Vreemd, vluchtende, arm, slechts ryk in deugd, die my bekoort,
Zoek ik myn veiligheid in dit gelukkig oord,
Zo eedle Godefrooi slechts gunstig wil geheugen,
Dat ik myn ongelyk moge aan zyn voeten brengen,
(415) Met een vertrouwen, dat myn hart is ingeprent
Door een goedhartigheid gantsch Aziën bekend.
ô Gy! zyt gy zo groot door edel medelyden,
Verwaardig u een vrouw, bestormd van alle zyden
Door ’t lot, en bovendien aan de ergste smaad ter prooi,
(420) Te helpen aan gehoor by grooten Godefrooi.
’t Is billyk, zegt de held, dat u diens krygsmans broeder
Tot hem geleide, en u verstrekke ten behoeder.
Geliefde schoone! uw hoop bedriegt gewis u niet:
’k Sta voor een’ broeder in, die, schoon hy my gebied,
[p. 135]
(425) My echter teêr bemint, en altyd toonde te achten;
Eisch alles van zyn magt, myn’ invloed en myn krachten.
Myn arm sta u ten dienst, die arm alöm bekend!
Hy zwygt, en leid terstond haar in de legertent,
Daar vrome Godefrooi, aan ’t woest gewoel onttogen,
(430) Aan weinig vrinden ’t wit ontdekte van zyn poogen.
Zy buigt ootmoedig zich, een blos van zedigheid
En schaamte is op ’t gelaat bevallig uitgespreid.
Zy zwygt, als had ontzag de tong de spraak benomen:
De held, die haar vertroost, doet haar terstond bekomen;
(435) Waarna zy, op een’ toon die schier elk’ sterveling
Zou brengen in een soort van een betoovering,
Zich richt tot Godefrooi met dees trouwlooze rede.
ô Onverwinbre beid! beroemd in kryg en vrede,
Wiens gloriryke naam verbreid is door ’t heeläl;
(440) Die zo veel koningen en volken bragt ten val,
Doende all’ wat gy verheert zich op zyn boei beroemen,
En zelfs zyn nederlaag een’ waren zegen noemen;
Uw deugd, alöm bekend, word ook alöm geëerd,
En ’t is uw vyandzelf die deze deugd waardeert;
(445) Gy doet daardoor zyn hart een eêl vertrouwen kweeken,
Hem dwingende in den nood u bystand af te smeeken;
Uw goedheid is de bron daar elk zyn hoop uit schept!
Schoon ik een’ Godsdienst eer dien gy vernederd hebt,
[p. 136]
En dien gy heden wilt verdelgen door uw slagen,
(450) ’k Durf myner oudren troon van uwe handen vragen;
Ik eisch dien van uw’ moed, en wydberoemd beleid,
En wacht dien billyk weêr van uw grootmoedigheid.
De sterfling, in ’t gemeen, verdrukt door vreemde magten,
Zoekt bystand tot herstel aan zyner vrinden krachten;
(455) Ik eisch een’ vyands staal, ik eisch een’ vyands moed,
Met allen recht, ter straf van myn vyandig bloed,
Dat mynen ondergang tirannig heeft gezworen,
En nimmer rusten zal voor ’t my zal zien verloren.
Gy zyt het wien ik smeek, ik hoop op u alleen:
(460) Ja, myn’ geroofden troon kunt gy my doen betreên.
Die arm die zich alöm by ’s vyands magt doet vreezen,
Dient ook de elendigen ten toeverlaat te wezen.
Men roemt alsdan niet min Bouillons weldadigheid,
Dan zyn triomfen, moed en schrander krygsbeleid.
(465) Na troon by troon in ’t Oost’ zeeghaftig om te keeren’,
Zal ’t uw’ beruchten roem in Aziën vermeêren,
Als die geduchte vuist, die troonen werpt in ’t stof,
Den mynen heeft herstelt in myner vadren hof.
Verdeeld door Godsdienst, prins! zult ge u misschien verschoonen
(470) In ’t weigren om in ramp my uwe gunst te toonen;
Licht dat om kerkkrakeel myn’ tranenvloed, myn klagt
En smeeken, door Bouillon koelzinnig word’ verächt;
[p. 137]
Maar zo ik niet geloof, aan ’t geen uw Christenen leeren,
Wel! ik geloof uw deugd: en door uw deugden te eeren,
(475) Door ’t groot vertrouwen u betoond in myne smart,
Verschoon my, heb ik recht van aanspraak op uw hart.
Een recht zo grootsch gegrond zy hier niet zonder waarde!
Ik zweer u by den God van hemel en van aarde,
Dien God by my als u aanbidlyk voor ’t heeläl,
(480) Dat nooit uw arm een zaak zo zuiver dienen zal.
Om van myn recht en ramp u klaar bewys te geven,
Vergun dat ik den loop u afschets’ van myn leven,
Myn rampen u doe zien, en tevens de euveldaên
Waaruit alleen die reeks van rampen is ontstaan.
(485) Ik ben de dochter, prins! van Arbilan, verkoren
Tot koning by geval: verr’ van den troon geboren,
Bragt Charicléa, hoogst beroemd door ’t minzaamst schoon,
Hem in Damascus muur, door ’t huwlyk op den troon.
Helaas! ik zag haar nooit uit wie ik ben gesproten:
(490) Ik opende eerst het oog toen ’t hare wierd gesloten,
En ’t zonlicht dat den dag van hare dood bescheen,
Bestraalde ook dat van ’t uur van myn geboort’ metéén.
Waar’ myn onsterflyk deel aan ’t sterflyk mede onttogen!
Myne eerste kindsheid was noch naauwelyks vervlogen,
(495) Of Arbilan, helaas! een langer leven waard’,
Bezweek door doodsgeweld, welks woede niemant spaart,
[p. 138]
En gaf my in myn jeugd, ten dienst myns staats, zyn’ broeder,
Altyd door hem bemind, ten voogd en ten behoeder.
Zo ooit erkentlykheid, en deugd, in ’t menschdom woont,
(500) Dan moest myn’ vaders hulp dien broeder steeds betoond,
Ons van de trouw myns ooms een eedle waarborg wezen,
Voor ’t minst men moest van hem geen schandlyke ontrouw vreezen.
Belast met zorg voor my, en voor den glans der kroon,
Een dubbel pand zyn trouw, als schutsheer, aangeboôn,
(505) Scheen myn geluk alleen zyn aandacht op te wekken;
Een trouw die zich in ’t minst niet liet in twyfel trekken,
Een vaderlyke liefde, en wondre tederheid,
Wierd door ’t verwonderd Oost’, zyn’ naam ten roem, verspreid.
Reeds was toen zo veel deugd de mom der trouweloosheid;
(510) Misschien ook was zyn hart toen waarlyk zonder boosheid,
Bedoelende in den dienst bewezen aan myn kroon,
Een huwlyk tusschen my en zynen oudsten zoon.
Men bragt ons samen op: de prins was slecht van zeden;
Zyn aart was woest, zyn brein onvatbaar voor de reden,
(515) En om zyn’ geest te zien door onderwys geleid
Tot wat een’ prins betaamt, was boven mooglykheid.
Zyn hatelyk gelaat, zyn plompe wezenstrekken,
Bedekten ’s slechtste hart dat ooit een borst kan dekken:
Hy heeft al ’t lage van de schraapzucht, en daarby
(520) Al ’t hooge van een ziel vol lage hovaardy;
[p. 139]
In ’t kort, van leefwyz’ ruw, bedorven in zyn zeden,
Wanschapen mengeling van slechte heblykheden,
Word, als men hem beschouwt zo als men waarlyk moet,
Zyne ondeugd inderdaad door niet één deugd vergoed.
(525) En waarlyk deze prins was my ten echt beschoren:
Myn zo getrouwe voogd deed eindlyk my dit hooren;
Ik moest, dit was zyn taal, myn huwlyksbed en troon
Thans deelen met den prins, zyn’ teêrgeliefden zoon.
List, vleijery, die kunst der hoogst verdorven hoven,
(530) Men spaarde niets om my dien echt te’doen beloven;
Maar nimmer, hoe gevleid, of door den drang gedrukt,
Wierd een afschuwlyk ,,ja!” my uit den mond gerukt:
All’ wat men door gesmeek, of dreigen kon verkrygen,
Was weigerende taal, of een klaar weigrend zwygen.
(535) De trotse dwingeland verliet me op zekren dag
Met een gelaat waarin myn oog myn noodlot zag;
De straffe en donkre trek van zyn afschuwlyk wezen.
Deed me in de ontruste ziel, als in een spiegel, lezen;
Ik zag myn nadrend wee, en myn gerechte schroom
(540) Vermeerderde in de nacht, door meer dan éénen droom.
Myn slaap wierd nu en dan door schokken afgebroken,
Veröorzaakt door ’t gezigt van heillooze afgrondsspoken,
Bekrachtigende in ’t hart myn’ pynigenden schrik
Voor ’t nadrende ongeluk, schier ieder oogenblik.
[p. 140]
(545) De toestand van myn’ geest wierd dus elk’ dag verwoeder.
In ’t eind’ verscheen de schim van myn geliefde moeder,
Verbleekt, op ’t hoogst misvormd, en met een wolk van smart
Op ’t wezen, ’t ware beeld van een verslagen hart.
Helaas! ’t was all’ aan haar veränderd: de eedle trekken
(550) Die my haar schildery noch dagelyks ontdekken,
Vertoonden nu zich niet dan aklig. ô Myn kind!
Dus sprak ze, ontvlugt, met spoed, een monster dat ontzind
U in een’ poel van wee gewis zal neêr doen zinken:
’t Venyn is reeds gemengd, ik zie reeds ’t lemmer blinken
(555) In een verraderlyke en opgeheven hand,
Die, aan den moord gewyd, ’t u drukt in ’t ingewand.
Wat kon in’t nadrend leed my die voorzegging baten!
Ik, siddrend’, jong, gedreigd en op myzelf gelaten,
Van kunstnary ontbloot, bevond my in dien staat
(560) Volstrekt beroofd van hulp, van uitzigt, en van raad.
Alleen te dwalen, en, myn vaderland ontweken,
De mededoogendheid van vreemden af te smeeken,
Was, toen dat denkbeeld eerst my in de zinnen schoot,
Een denkbeeld voor myn hart meer pynlyk dan de dood.
(565) ô Ja! ik koos veelëer in ’t vaderland te sterven,
Dan by den vreemdeling, als balling, om te zwerven.
In ’t einde, ik waa in ’t lot dat ik ten doel moest staan,
Vol siddring voor de dood, en dorst die niet ontgaan:
[p. 141]
Dus sleet ik, door de vrees voor dood en vlugt gedreven,
(570) In de ergste foltering myn deerniswaardig leven,
Als eene elendige, in gestadig doodsgevaar,
Elk uur beducht voor ’t staal van myn’ geweldenaar.
Op zekren tyd, (helaas! moet ik met blyde klanken
Dat oogenblik myn lot voor nadrend heil bedanken!
(575) Of hield het in den lach zo vleijend voor myn hoop,
My grooter wee bedekt, by verdren levensloop!)
Op zekren tyd verscheen voor myn verwonderde oogen
Een dienaar, opgevoed, gevestigd in vermogen,
Door hem die ’t licht my gaf, door koning Arbilan,
(580) En bracht me een wis bericht van ’t wit van myn’ tiran:
Myn dood was in zyn hart, uit staatsbelang, bezworen,
Myn sterfuur was bepaald, die dienaarzelf verkoren,
En dees had dit beloofd, om, onder vrindschapschyn,
My, zelf dien dag, barbaarsch te ontzielen door venyn.
(585) Hy dringt me om door de vlugt myn wis verderf te ontvlieden,
Bezweert daartoe zyn hulp trouwhartig aan te bieden,
Verlevendigt in my den halföntzielden moed,
Daar hy metéén myn hoop, bezwymd, herleven doet.
Ik stem in zyn ontwerp, myn hoogst vertrouwen waardig,
(590) En hou my tot den togt door hem ontworpen vaardig,
Of liever tot de vlugt om ’t vaderland te ontgaan,
En ’t woeden des tirans die naar myn hoofd dorst staan.
[p. 142]
De nacht ter vlugt bestemd was zwarter voor myne oogen
Dan ooit, en had, zo ’t scheen, een rouwkleed aangetogen,
(595) Dat, op ’t besef dat zy myn stoute poging dekt,
Eénsslags haar in myn oog ten pronkgewaad verstrekt.
In ’t einde, ik trok op weg, gelyk ik had besloten;
Twee myner vrouwen, of veelëer twee drukgenooten,
Myn hoogst vertrouwen waard’, en voor myn hoofd beducht,
(600) Verzelden me in ’t gevaar, verknocht aan myne vlugt.
Doch schoon de voet het lyf myn hofstad mogt ontdragen,
Verbeelding hield, helaas! een weenend oog geslagen
Op ’t lieflyk hof waarin ik eerst verscheen in ’t licht,
En ’t oog wierd niet verzaêd door dat geliefd gezigt:
(605) Hoe meer ik my ververde, hoe meer het my verrukte,
Hoe dieper zich die oord in myn verbeelding drukte;
’t Hart volgde tegen dank de leiding van den voet.
Niet anders is ’t gesteld met hen die op den vloed,
Eénsslags door storm verrast, eene aangename haven,
(610) Die zy op ’t oogenblik, met tegenzin, begaven,
Noch zien in ’t flaauw verschiet; noch kuscht hun hart de ree’,
Die ’t oog allengs ontvlugt langs ’t nevlig vlak der zee.
Vermoeid van ééne nacht, en dag, wiens zonnestralen
Dien volgden, langs een’ weg ons onbekend te dwalen,
(615) Een’ weg dien, zo ’t my scheen, geen sterfling ooit betrad,
Vernamen wy een’ burgt die sterke wallen had,
[p. 143]
En op de grenzen lag van myn verloren landen;
Dit was Arontes slot, Arontes die myn banden
Zo grootsch verbroken had, myn lot my had gemeld,
(620) Myn leven had gered, en me in de vlugt verzelt.
De dwingland midlervryl zich ’t offer ziende onttogen
Veröordeeld tot de dood door zyn misbruikt vermogen,
Liet in ’t wraakzuchtig hart de dolle razerny,
Gesard door lang bedwang, den straffen teugel vry,
(625) En werpt, hierin gesterkt door lage vloekgenooten,
Op my eene euveldaad die door hem was besloten:
Ik had, dit was de taal van ’t schaamteloos gedrocht,
Voor ’t goud aan my vergund Arontes omgekocht,
Om in zyn gouden schaal een sterk venyn te mengen,
(630) En dus myn’ oom en voogd ondankbaar om te brengen,
Ten einde op éénen sprong my van een’ man te ontslaan,
Bekwaam myn snood bedryf volledig na te gaan,
En die, tot myn behoud, myn schadelyke neiging
In toom hield door zyn zorg, door voorstel, of bedreiging.
(635) Hy voegt ’er by, dat ik, wellustig uit den aart,
Vol eerelooze drift, door hem in hare vaart
Gestuit, nu vry alöm, in een onëerbaar leven
Aan duizend minnaars my ter prooi zoude overgeven;
Myn jeugd, en, zo hy ’t noemde, al myn bekoorlykheid,
(640) Zou veil zyn voor elk’ man die myn begeerte vleit.
[p. 144]
ô Eer! geheiligde eer! steeds door my aangebeden,
Eer ik uw dierbre wet baldadig zou vertreden,
Zou my een bliksemstraal ter nederslaan in ’t stof!
De dwingland roov’ myn’ schat, pronke in myns vaders hof
(645) Op mynen troon, bezweer’ myn schuldloos bloed te storten,
’k Vergeef hem dat zyn’ haat’ myn leeftyd wil verkorten,
Maar dat die aartstiran, wiens naam my schrik verwekt,
Met een’ onreinen walm myn reine deugd bevlekt,
Dit is de wreedste hoon die my van toorn’ doet beven,
(650) Of liefst, dit is den dolk my in de borst gedreven.
Die terger van Gods wraak, wiens waarlyk lage geest
Den hoogst gerechten toorn’ van myne volken vreest,
Weêrhoud dus loos hun vuist door schrandre geestverleiding,
Door my ten val versierde en booze schandverbreiding:
(655) Dus word der onschuld wraak, dus word myn onderdaan,
Bedwongen door de vrees van ’t misdryf voor te staan.
Gezeten op myn’ troon, zo Godloos als onëdel
Geroofd, met myne kroon op zyn’ doemwaarden schedel,
Houd die ontmenschte nóch zyn’ haat niet vergenoegd,
(660) Door ongeluk en schand’ van hem my toegevoegd;
Hy dreigt Aront’ met vuur, en de uitgezochtste plagen,
Zo dees niet laf besluit hem ketens af te vragen;
En my, elendige! en wat me in myn vlugt verzelt,
Wy zien ons niet alleen gedreigd door krygsgeweld,
[p. 145]
(665) De kryg word niet alleen ons gruwzaam toegezworen,
Maar moordschavot en dood zyn zeker ons beschoren.
Hy zweert dat hy de schand’ door my hem toegebragt,
Zal dooven in myn bloed, en dat hy myn geslacht,
En hoogst ontëerden rang, den glans zal wedergeven
(670) Dien ik hen heb ontroofd, door myn onëerbaar leven;
Maar ’t hart word inderdaad door siddering gedrukt:
Hy, vreest myn’ scepter ééns zyn vuist te zien ontrukt,
En ’t is op myn verderf dat hy den toeleg bouwde,
Ter houding van ’t geen ’t lot hem voor een wyl vertrouwde.
(675) Helaas! een gruwzaam lot zal hem, naar allen schyn,
In dat doemwaard’ ontwerp maar al te gunstig zyn!
Ja, prins! zo gy me uw’ arm niet wilt ten steun beloven,
Dan zal myn bloed ééns ’t vuur van zyne wraak verdooven:
Een vuur dat door ’t besef van al myn hartsverdriet,
(680) En door myn’ tranenvloed zich niet verdooven liet.
Elendig, schuldeloos, beroofd van eere en staten,
Van allen onderstand, van uitzigt zelfs, verlaten,
Smeek ik aan uwe knien, dat gy my bystand gunt
Voor leven en voor eer, die gy beschermen kunt.
(685) ô Wydberoemde bloem der vorstelyke oorlogsmannen!
Om uw’ geduchten arm, dien geessel der tirannen,
Die hoogmoed loflyk fnuikt, en de ongodsdienstigheid
Rechtvaardig ’t loon verschaft haar gruwlen toegeleid;
[p. 146]
Die de onrechtvaardigheid voor uw geweer doet zwichten...
(690) Om uw verwinningen, om ’t loflyk tempelstichten,
En om de altaren, prins! die gy noch redden zult,
Verhoor een zwakke vrouw, elendig buiten schuld.
Ik smeek voor hoofd en troon uw loflyk mededoogen...
ô Neen! ik smeek die af van uw geducht vermogen,
(695) Van uw belang, en gunst, die deugd nooit hulp ontzeid,
Of liefst, ik smeek die af van uwe billykheid.
Gods gunst heeft u de zucht om recht te doen gegeven,
En ’t lot, een gunstig lot! heeft u zo hoog verheven
Dat ge alles wat gy wilt, door magt, verrichten kunt:
(700) Indien nu, naar myn’ wensch, uw arm my hulp vergunt,
Dan zult ge in weinig tyds een koningryk bekomen,
Waarin de ryksstaf niet door my word opgenomen,
Dan om de wet van hem wiens vuist my dien hergaf,
Ten blyk van dankbaarheid, te staven, tot aan ’t graf.
(705) Tien helden uit den hoop die ik u zie verzellen,
Zyn u genoegsaam, prins! om my te doen herstellen
In mynen vadren stad, daar my de groote mint,
En daar ik aan de trouw van ’t volk een’ steunsel vind’.
Eén krygsman die één poort is in zyn magt gegeven,
(710) Belooft my, als de nacht in ’t Oost’ zich heeft verheven,
Niet slechts Damascus muur, maar daadlyk, op myn’ eisch,
My ’s dwinglands welversterkt, en sterk bewaakt paleis.
[p. 147]
Hy staat voor alles in, en zweert geen dood te schroomen,
Zo wy slechts van uw hand de minste hulp bekomen:
(715) Der Christnen naam en moed zyn meer door hem geächt,
Dan ’t volkrykst heir voor my van elders saam’ gebragt.
Hier zwygt de mond, daar ’t hart een antwoord wenscht te krygen;
Maar houding, zwier, gelaat, en zelfs haar éénsslags zwygen,
Spreekt sterker dan die mond die naauwelyks zich sluit,
(720) En drukt, op ’t hoogst gedwee, de sterkste smeeking uit.
Voorzigtige Bouillon, door twyfeling bevangen,
Onzeker al of niet ten dienst van haar belangen
Zich te uiten, ducht de hst van ’t Sarazynsche rot;
Hy weet dat zo de mensch ontrouw kan zyn aan God,
(725) De mensch ook aan den mensch licht trouweloos kan wezen;
In ’t kort, hy vreest zo veel als hier een held moet vreezen:
Maar een gevoeligheid die ’t all’ te boven gaat,
Der grooten zielen deugd, beheerscht hem in deez’ staat.
Belang voegt zich daarby, en zucht tot heldenstukken:
(730) Hy ziet een koningin, gedrukt door ongelukken,
Hem smeeken, en begrypt wat voordeel ’t geven kan
Als hy haar ’t ryk hergeeft, ontrukt aan haar’ tiran;
Hy weet dat een vorstin door hem ten troon verheven,
Zyn magt in Aziën een’ sterken steun kan geven;
(735) En dat zy, zo Egipte en ’s bondgenootschaps magt
Zich stortten op zyn heir met saam’ gevoegde kracht,
[p. 148]
Niet slechts voor hem met drift de wapens op kan vatten,
Maar hem versterken kan met onderstand van schatten.
Daar hy besluiteloos zyne oogen nederdaat,
(740) Bepeinzend’ welk een’ weg hem thans te kiezen staat,
Houd looze Armida ’t oog gevestigd op zyn lippen,
Vol hoop en angst op ’t geen den veldheer zal ontslippen;
Zy zoekt in ’t oog wat drift het heldenhart bevangt.
Begeerte pynigt zich daar zy te sterk verlangt.
(745) Zy siddert, zucht en schynt in diepen rouw te smooren,
In ’t eind’ doet haar de held een weigrend antwoord hooren,
Welks strengheid door de wyz’ waaröp ’t wierd uitgebragt,
En door den heuschen toon, niet weinig wierd verzagt.
Vorstin! zegt Godefrooi, zo ’t geen wy hier verrichten
(750) Door God niet waar’ bepaald als de edelste onzer pligten,
Zo Hy, ter winning van Zyn meest geliefde stad,
Op deze plaats myn’ arm en zwaard niet noodig had,
Hoe vurig zou myn heir voor uw belangen stryden!
Voorzeker liet ik ’t nooit by werkloos medelyden:
(755) Gy zoud u offren zien door my en door myn’ stoet,
Een’ sterken onderstand, en dat met allen spoed.
Maar onze groote pligt verëischt hier ’t juk te breken,
Waar onder ’t volk van God erbarmlyk legt bezweken;
En te yvren dat de stad die ons moet heilig zyn,
(760) Welhaast op nieuw in glans als landvorstin verschyn’.
[p. 149]
’t Verzwakken van myn heir, ja zelfs ’t niet ras voltrekken
Van ons gewyd ontwerp, zou my tot misdaad strekken.
Maar, op myn woord, dat nooit vergeefs gegeven wierd,
Zodra myne oorlogsmagt hier heeft gezegeviert,
(765) Zodra wy ’t heilig oord, geliefd van God, ontrukken
Aan ’t haatlyk juk waarin wy ’t schandlyk zien verdrukken,
Beloof ik u dat ik, tot uwen dienst bereid,
Den aandrang volgen zal der mededoogendheid;
En dat myn heir een’ troon zo eerloos u ontnomen,
(770) Door ’t zwaard dat Salem redde, u weêr zal doen bekomen.
Thans, door geween verlokt tot keering van uw lot,
U volgende op den voet, ware ontrouw jegens God;
En myn gevoeligheid om thans uw’ troon te wreken,
Waar’ meineed, die zyn’ toorn’ rechtvaardig zoude ontsteken.
(775) Armida, door die taal gebliksemd, stort terstond
Zich voor den held ter neêr, met de oogen op den grond,
Blyft roereloos, en schynt beroofd van spraakvermogen,
Maar éénsslags springt zy op, met tranen in hare oogen;
Zy slaat die hemelwaarts, en toont de diepste smart
(780) Die ooit kan eigen zyn aan ’t felstgetroffen hart.
Wat sterfling, schreeuwt zy uit, had meer met leed te kampen!
Wierd ooit zo duurzaam wreed vervolgt door alle rampen!
’t Verändert alles eer in ’t uitgestrekt heeläl,
Ik stel dit vast, eer ooit myn lot verändren zal!
[p. 150]
(785) ’t Is alles hier voor my, tot zelfs myn hoop, verloren!
Ik ween vergeefs! ik doe vergeefs myn klagten hooren!
Het hart der menschen is voor my hervormd in steen,
Ten minste is ’t gruwzaam hard, en doof voor myn gebeên!
Helaas! licht dat myn smart, die u niet schynt te raken,
(790) Myn onderdrukkers ziel in ’t eind’ gedwee zal maken!
’k Beticht u echter niet van onbarmhartigheid;
Den Hemel zy myn’ ramp alleen ten last geleid:
Verhardende uw gevoel, maakt zyne toorne onmidlyk,
Uw mededoogenzelf ten uiterste onverbidlyk.
(795) Neen, prins! gy zyt het niet die my uw hulp ontzegt,
’t Is ’t lot dat uwe gunst voor my aan banden legt.
Wreed lot! ontscheur my ook, daar me alles heeft begeven,
’t Elendig overschot van een te walglyk leven!
Helaas! ’t was niet genoeg, dat gy myne oudren wreed
(800) In ’s levens lentetyd myn’ arm ontvallen deed,
Gy moest my noch hun erf, myn kroon en eere ontrukken,
En daaglyks dolk by dolk in ’t hart uws offers drukken!
Vertrekken wy van hier! ’t Is billyk dat ik vlied’,
Daar de eer, de onschatbare eer! het blyven my verbied.
(805) Doch naar wat oord gevlugt? Waar toch myn’ ramp ontweken?
Waar kan Armida zich voor haar’ barbaar versteken?
Daar is geen plaats op de aard’ daar ik voor myn’ tiran,
Wie kent zyn wraakzucht niet? my veilig achten kan.
[p. 151]
Waartoe gemard! De dood vertoont zich aan myne oogen:
(810) Wel! verr’ dat ik me ontrukke aan haar geducht vermogen,
Voorkomt myn hand haar’ slag, die ééns toch treffen moet,
En wiens vertraging my schier daaglyks sterven doet.
Zy zwygt. Eene eedle spyt vertoont zich op haar wezen,
Een verontwaardiging is op ’t gelaat te lezen,
(815) Gemengd met grootsche smart: zy veinst den held te ontgaan.
Door gramschap en door rouw gevoelig aangedaan,
Perst gramschap en de rouw de tranen langs de wangen,
Die van de blanke huid een paerlenkleur ontfangen,
Gelyk het dauwvocht die van ’t lieflyk zonnelicht
(820) Ontfangt, voor ons ontwaakt, of afgesloofd gezigt.
De purpre wangroos licht in paerlenvocht verdronken.
Zo praalt de lely, als, by de eerste en zagtste vonken
Van ’t ochtendvuur, haar keel Auroraas tranen drinkt;
Daar haar ontboten borst van diamantvocht blinkt,
(825) En Zephyr, hoogst belust met plant en bloem te spelen,
Vermaak vind in verliefd haar met zyn’ aêm te strelen.
Maar uit dat oog, thans nat door grimmigheid en smart,
Straalt een bedwongen vuur, dat doordraait tot in ’t hart,
Dat wond, en overheert. ô Liefde! uw groot vermogen
(830) Houd all’ wat adem schept aan uwen voet gebogen!
’t Dient alles in een schoone uw wondre tooverkunst;
Maar gy schenkt op deez’ dag, Armidaas wit ter gunst,
[p. 152]
De wondren die gy werkt, en die, hoe wys we ons achten,
Ons kluistren aan uw koets, in ’t werken dubble krachten!
(835) Dat valsch geween, te sterk voor ’t mannelyk gemoed,
Ontrukt den heldenrei een’ zuivren tranenvloed,
Vermurft het hardste hart, met haar door rouw bezweken,
En doet hen tot elkaêr dees woorden momplend’ spreken:
Zo al haar klagen niets op Godefrooi vermogt,
(840) Dan zoog zyn mond de borst van eenig wild gedrocht,
Op de Alpen voortgebragt, in rots, of woeste dalen.
Onttrokken aan den glans der tedre zonnestralen;
Of ’t golvende element heeft, op den hol geraakt,
Vertoornd, op ’t barste strand, hem uit den muil gebraakt.
(845) Wie zou dit treffend schoon ooit wederstreven kunnen!
Wie zou dit minzaam beeld niet straks gehoor vergunnen!
Terwyl die mompling duurt, bedwongen door ’t ontzag,
Dat by de meesten meer dan al de spyt vermag,
Treed jonge Eustachius, vol liefde en mededoogen,
(850) Den dappren Godefrooi stoutmoedig onder de oogen.
Myn broeder, roept hy uit, uw aart is gruwzaam hard,
Zo gy ook onze beê, begeerte en eischen tart.
Het voegt voorzeker niet aan hoofden van soldaten,
Dat zy beleegring, volk en hunnen post verlaten;
(855) Maar wy, alleen geboôn door onzen heldenmoed,
Een afgezonderde en vrywillige oorlogsstoet,
[p. 153]
Meer vry in onze keur dan al uwe andre benden,
Wy kunnen, zo gy ’t wilt, ons naar Damascus wenden,
Om, als verdedigers van zo gerecht een zaak,
(860) Te sneuvlen, of met roem te dingen naar de wraak.
De schoonheid en de deugd te ontrukken aan haar lyden,
Te wreken door ’t geweer, is voor den Hemel stryden;
En ’t bloed des beuls door wien dit paar wreedäartig lyd,
Is ’t edelste offer dat den Hemel word gewyd.
(865) Wierd niet door heimlyk vuur myn krygsmoed aangedreven,
Om dees verdrukte vrouw doorluchtig hulp te geven,
Vertrouw dat ik uit pligt haar glori wreken zou.
Ik zwoer de zwakke kunne in vroeger tyd myn trouw,
En dat myn moedig hart nooit wraakloos zou gehengen,
(870) Dat iemant die verdrukke; en zal myn’ eed volbrengen.
ô Hemel! zo men ééns hierna op Vrankryks grond,
Of waar de ridderdeugd den minsten ingang vond,
Vernam dat we in een zaak zo edel, zo rechtvaardig,
Zo billyk onzen toorne, en stoutste pooging waardig,
(875) Ooit schroomden oorlogswee en krygslast te ondergaan...
Ach! liever my van helm en harnas straks ontdaan!
Komt, ridders zonder eer! flaauwhartige soldaten!
Gy moet dat wapentuig, door u ontëerd, verlaten:
Uw tytel, snood bezwalkt door uw lafhartigheid,
(880) Zy, met uw wapentuig, voor eeuwig afgeleid.
[p. 154]
Zo sprak hy, en de rei van zyn verhitte vrinden
Stemt, uit één’ enklen mond, zyn glansryk onderwinden,
’t Keurt all’ zyn opzet goed, ’t roemt alles ’t nut daarvan,
En smeekt, ja dringt Bouillon, die hen niet stuiten kan.
(885) Ik moet, dus spreekt de held, my aan u overgeven:
Zo veel veréénde drang is niet te wederstreven.
Gy wilt het dus, weläan! de koningin ontfang’
’t Geen myne reden haar moet weigren, van uw’ drang;
Maar, zo gy naar den raad van Godefrooi wilt hooren,
(890) Bedwingt een vuur zo woest als buiten tyds geboren.
Hy zwygt. Zyn zinloos volk waant dat hy hulde doet
Aan ’t voorstel, daar de held het zuchtend’ dulden moet;
En ’t hart van allen brand om van den togt te wezen,
Daar ’t starende oog ’s helds keuze in ’t zyne tracht te lezen.
(895) Hoeveel vermag een schoone in tranen, en verdriet!
En wat vermag de taal van roozenlippen niet!
Aan die der toovernimf, en tevens aan haar lonken,
Scheen een onzigtbre boei door liefdezelf geklonken,
Wier lengte als uitgerekt door adem van den wind,
(900) De neiging van elks hart aan haar begeerte bind.
De jonge Eustachius, die haar te rug zag treden,
Schiet driftig op haar toe, en wederhoud haar schreden.
Hy zegt: Godin! bedwing uw’ bittren tranenvloed:
Verwacht welhaast een hulp die al uw wee verzoet.
[p. 155]
(905) Die taal doet op ’t gelaat de helderheid herleven,
De liefde scheen haar’ lach Armidaas mond te geven;
De gouden sluijer helpt den paerlenstroom in ’t oog,
Dat, nu de vreugd daaraan de wolk des druks onttoog,
Geschikt scheen om, versterkt door zagte wezenstrekken,
(910) Ten proefstuk der natuur, hoe ryk in schoon, te strekken.
In ’t eind’ spreekt ze, op een’ toon die aller harten vleit,
Van elks weldadigheên, en hare erkentlykheid;
Die zullen, roept zy uit, onsterflyk in my leven;
En de eeuwen zullen u de hoogste glori geven!
(915) Haar houding, en een zwier die ’t oog aan haar verbond,
Had meer welsprekendheid dan zelfs haar schoone mond;
En veinskunst, die haar mom de looze had geschonken,
Verbergt zelfs hen die, niet betooverd door haar lonken,
Den toom van achterdocht noch vry gebleven is,
(920) Haar loos gesmeed ontwerp, en hartsgesteltenis.
Hoogst trots door de eerste hoop der helden op haar gunsten,
Beveelt zy zich aan ’t lot, beschermer harer kunsten,
En haast zich om ’t ontwerp in ’t listig brein bedacht,
’t Met recht doemwaardst ontwerp, te zien ten eind’ gebragt.
(925) Zy wil door haar gelaat, en verdre aanloklykheden,
Wat Circe en wat Medé door tooverkrachten deden
Te boven gaan, ten val der vrome Christenheid;
Daar ’t opgeblazen hart elk oogenblik zich vleit,
[p. 156]
Dat haar Syrenenzang de omzigtigste oorlogsmannen
(930) Zal storten in den slaap, of zekre strikken spannen.
Opdat een nieuwe drom zich pynige om haar gunst,
Stelt zy haar schoon te werk, en al haar tooverkunst.
Zy weet gelaat en leest naar tyd en plaats te schikken,
Geeft beide een’ nieuwen zwier byna alle oogenblikken:
(935) Nú praalt eene eedle schaamte op ’t minnelyk gelaat,
Waardoor zy ’t kwynend oog bevallig nederslaat;
Dán straalt een gretigheid die niet mishaagt uit de oogen;
En beurtlings wederhoud, of spoort ze een’ minnaars poogen;
Ja, juichend’ om de magt die ’t lot haar schoonheid gaf,
(940) Lokt zy beschroomden aan, en weert den stouten af.
Bemerkt ze een’ zedig’ held, die naar geen drift wil hooren,
Of loflyk poogt in zich de onëerbre vlam te smooren,
Straks velt één zoete lach de ontstane stem der deugd;
En door één’ zoeten lonk, die ’t stugste hart verheugt,
(945) Doet ze in ’t bevrozen hart, en de yskoude ingewanden,
De liefde, door de toorts der hoop, op nieuw ontbranden.
Omzigtig in gesprek, niet steeds met lonken mild,
Word de onbezuisdste drift terstond door haar gestild,
Wanneer ze een’ woesten held zichzelven doet vergeten,
(950) En hem zich opentlyk te veel wil doen vermeten:
Zy brengt hem tot ontzag, en zelfs tot siddering,
Maar in den straffen straal van veröntwaardiging
[p. 157]
Die ’t gloeijende oog ontschiet, glimt flaauw, als van ter zyden,
Een moedöntstekend vuur van teder medelyden:
(955) ’t Verliefde hart lyd pyn, maar ’t voelt de wanhoop niet,
En ’t is dus strengheidzelf die liefde een voedsel bied.
Zy veinst somtyds elks oog in eenzaamheid te ontwyken,
En doet wat haar bespied een diepe droefheid blyken;
Haar tranen groeijen en versterven, en het hart
(960) Der helden, loos misleid, bezucht haar boezemsmart;
En liefde, in ’t kleed vermomd van ’t edel mededoogen,
Drukt wreeder schicht in ’t hart, en wond met meer vermogen.
Eénsslags straalt, door die wolk van droefheid, op ’t gezigt
Een straal van blyde hoop, die aller rouw verlicht:
(965) Zy treed weêr tot den drom, noch zuchtende om haar smarte;
Zy spreekt; haar kleur krygt vuur van haar vervrolykt harte;
Hare oogen tintlen, en een goddelyke lach,
Een lonk zo schoon men ooit in Venus oogen zag,
Verdryft de duistre wolk van droefheid straks van de oogen
(970) Der helden, door haar’ lach, of haar geween bedrogen.
Haar aanlach, zoete stem, en zwier vol majesteit,
Bedwelmen oog, en oor, ja aller schranderheid.
Het heldenhart bezwykt voor zo veel zielvermaken,
En de onuitdrukbre vreugd schynt zelfs de ziel te slaken.
(975) ô Liefde! ô wreede liefde! uw bitterheid en zoet,
Zyn, even doodelyk voor een verliefd gemoed;
[p. 158]
Helaas! de zwakke mensch, die zo veel trots doet blyken,
Moet en door uwen pyl, en door uw hulp bezwyken.
De helden, dán verhit, een wyl daarna weêr koel,
(980) Dus beurtlings aan vermaak, en boezempyn ten doel,
Vol vrees, dan weêr vol hoop dat gunst hun vlyt beloone,
Verstrekken dus ten spel van die trouwlooze schoone.
Zo iemant, hoogst bedeest, slechts flaauw, te kennen geeft,
Wat wond’ hy van haar oog in ’t hart ontfangen heeft,
(985) Veinst zy als waar’ haar hart voor liefde niet geboren,
En waant metéén de klagt des minnaars niet te hooren,
Of anders, daar zy ’t oog schroomvallig nederslaat,
Verft schaamte met haar rood het minnelyk gelaat,
En ’t lelyveld verdwynt voor ’t vuur der wangenroozen:
(990) Niet anders doet Auroor’ de morgenkimmen bloozen.
In ’t kort, Armidaas kunst vermengt meest met beleid
Haar veröntwaardiging en blos van eerbaarheid.
Bespeurt ze eene eerste vlam gereed om uit te breken,
De droeve minnaar ziet zyn schoone éénsslags geweken;
(995) Straks word hy door haar kunst op nieuw met hoop gevleid:
Zy geeft en zy beneemt hem steeds gelegenheid
Om haar zyn vlam, die zy met kunst zoekt op te wekken,
En die door terging groeit, voor haar geknield te ontdekken.
Dus, steeds te leur gesteld, bedrogen en vermoeid,
(1000) Word zyn begeerte in hem, ja zelfs zyn hoop geboeid,
[p. 159]
En moet dus, in zyn’ waan, voor eeuwig weêrstand duchten:
Den droeven is, helaas! niets ovrig dan het zuchten;
Hy is den man gelyk die uitgetreên ter jagt,
Zich overrompeld ziet door ’t duister van de nacht,
(1005) Dat hem zyn prooi op ’t spoor waarin hy jaagt doet missen,
En duchten doet dat hy zich verder zal vergissen.
Ziedaar de strikken die Armida heimlyk spreid,
Voor al den heldendrom der dappre Christenheid;
Of liefst, ziedaar de kracht van hare wapentuigen,
(1010) Waardoor zy alles poogt in ’t liefdejuk te buigen.
ô Liefde! baart het noch ons hart verwondering,
Dat fiere Achilleszelf in uwe kluisters ging?
Dat Theseus, Hercules, en andre kloeke helden,
Geboeid uw zegekoets, in uw’ triomf, verzelden?
(1015) Daar zelfs een Christenschaer’ die naar Gods eerwraak staat,
Door uwe tedre hand zich schandlyk kluistren laat!
[p. 160]

_________ VIJFDE ZANG.

Daar die trouwlooze vrouw, door haar vergifte lonken,
De harten meer en meer in liefde deed ontvonken,
Haar hoop op meerder buits reeds stout in ’t hart bepaalt,
En op wat adem schept by voorsmaak zegepraalt,
(5) Is vrome Godefrooi thans bezig in ’t beschouwen,
Wat helden hy ’t ontwerp ten uitvoer zal betrouwen,
Dat hagchelyk ontwerp dat hem met smart vervult,
Ontwerp gevormd door liefde, uit harden nood geduld.
By zo veel helden waard’ een stoute daad te wagen,
(10) By helden die ’t gevaar zelfs van zyn handen vragen,
Wier hart omstryd begeert dat hy hen wagen zal,
Wierd zyne keur weêrstaan door schroom voor hunnen val.
Door schrander staatsbeleid in zyn bestaan gesteven,
Begeert hy dat de drom die hem heeft aangedreven
(15) Ter keure eens heldenstoets, die voor Armidaas zaak
Den arm zo zinloos bied tot een gestrenge wraak,
[p. 161]
By ’t aanbod dat hem smart zich, zonder tyd verliezen,
In eedlen Dudoos plaats een’ leidsman zal verkiezen,
Aan wiens gescherpt vernuft de zware keur zal staan
(20) Der helden, dwaas verhit om ’t Christenheir te ontgaan.
Door zo onzydig zich in dit bedryf te toonen,
Zal hy voor ’t minst geen’ held door stoute voorkeur hoonen;
Daar zyn gedrag bewyst dat hy voor al den stoet,
Schoon hem hun drift mishaagt, de billykste achting voed.
(25) Hy roept den drom byéén, en zegt: Gy, oorlogslieden!
Gy, helden! die gevaar en dood niet tracht te ontvlieden,
Myn hart is u bekend. Nooit heb ik tegen recht
De jonge koningin verzochte hulp ontzegd;
Ik wenschte, uit zucht tot u, en door myn zorg gedreven,
(30) Alleen een gunstig uur om hulp te kunnen geven:
Dit is myn afzigt noch, ik stel u dit noch voor.
Geeft myn voorzigtigheid, of al, of geen gehoor!
In de onstandvastigheid der ondermaansche dingen,
Zyn, (’t lot heeft dit geschikt,) somtyds veränderingen
(35) Van opzet in een’ held een blyk van wys beleid;
Verändring is voor hem somtyds standvastigheid.
Doch zo gy ernstig denkt dat myding van gevaren
Een laagheid is, onwaard’ aan onzer ridderscharen,
Indien uw stoute moed den raad eens vrinds verächt,
(40) Een’ raad met koel beleid voorzigtig doorgedacht,
[p. 162]
En myn voorzigtigheid een schroom is in uwe oogen;
Voor ’t minst zal Godefrooi, uw broeder, nooit gedogen
Dat iemant hem beticht’, dat hy uw stout besluit,
Uws ondanks, door gezag, dwangzuchtig heeft gestuit:
(45) Nooit zal de hand uws vrinds u met een’ heirstaf prangen,
Dien hy van uwe liefde, en achting heeft ontfangen.
Spoort vry myn oogmerk na, doorzoekt myn handelwyz’!
Dat elk van u daarna die beiden lake, of pryz’!
Maar hoort wat ik begeer, en zonder tydverliezen:
(50) Gy zult in Dudoos plaats een’ andren held verkiezen;
De opvolger van dien prins, wiens dood ik noch beschrei,
Zy de oorlogsman wiens moed u naar Damascus lei’:
Een tiental helden worde alleen door hem verkoren,
Dit keurrecht is myn wil, een wil dien gy moet hooren.
(55) Gy zult me op wien gy kiest dat stout u voor zal gaan,
Gedurende uwen togt myn rechten af zien staan.
Hy zwygt. Eustachius, bewust dat al zyn vrinden
In’t geen de heirvoogd eischt een waar genoegen vinden,
Voert, in hun aller naam, Bouillon dees rede toe:
(60) Prins! een zo koel beraad, vooruitzigt nimmer moe’,
Behoort de hooge deugd van Godefrooi te wezen;
De onze is stoutmoedigheid, en geen gevaar te vreezen.
Koelbloedigheid, gewoon te reden met beleid,
Is in een legerhooft een deugd, voorzigtigheid;
[p. 163]
(65) Maar ze is in een’ soldaat, die slechts bevel moet hooren,
Lafhartigheid, waardoor zyn krygsvuur gaat verlooren.
Noch meer: het nut beloofd aan onzen stouten togt,
Weegt ruim ’t gevaarlyke op dat daaräan is verknocht.
Tien helden zullen dan, vol moeds, naar uw begeeren,
(70) In ’t edelst wraaköntwerp ’t geduchtst gevaar trotseren!
Op deze wyz’ bedekt de ontstoken jongeling,
Door krygsvuur, ’t liefdevuur waarvan hy zwanger ging;
En all’ wat hem omringt geeft een toestemmend teeken,
En doet, als hy, de liefde als waar’ zy de eerzucht spreken.
(75) Maar jeugdige Bouillon beschouwt ten zelfden tyd’,
Sofiaas dappren zoon met heimelyken nyd,
Bewondrende op één’ stond een’ moed die in zyne oogen
De gaven der natuur onfeilbaar moest verhoogen,
En dien benydende in een grooter overmaat,
(80) Als iets waarvan hem niets dan leed te wachten staat.
Zyn argwaan doet zyn hart een’ medeminnaar vreezen,
Die by Armida hem gevarelyk zal wezen;
En liefde, in listen ryk, stort midlen in zyn’ geest
Om zich te ontslaanvan hem wien ’t hart als doodlyk vreest.
(85) Met Reinoud ylings ’t oog des verdren stoets ontweken,
Tracht hy dus de eerzucht loos alleen in ’t hart te ontsteken:
Gy, die uw’ vaders glans verdooft door oorlogsdeugd,
En de eerste helden reeds gelyk zyt in uw jeugd,
[p. 164]
ô Reinoud! zeg my toch, wie onzer is rechtvaardigst
(90) Het opperhoofdmanschap by dappre mannen waardigst?
Ik, die, met wederzin, myn diensten in den stryd
Den grooten Dudo heb voordezen toegewyd,
En zyn bevelen volgde in ’t heetst der krygsgevaren,
Niet om zyn’ meerder moed, maar om zyn meerder jaren?
(95) Ik, broeder van Bouillon, aan wien kan ik voortaan
Als oorlogsman in ’t veld met eer ten dienste staan?
Eén held slechts word door de eer tot hoofd my aangeprezen;
En Reinoud gist genoeg dat hy ’t alleen kan wezen.
Gelyk door uw geboorte aan alle onze oorlogsliên,
(100) Meer ryk in roem, door ’t gene uw arm ons heeft doen zien,
Verdient gy boven my te worden uitgekozen:
Een voorkeur zo gegrond zal nimmer my doen blozen.
Gy zut door Godefrooi uwe eedle dapperheid,
Den lauwer by die keur gewis zien toegeleid.
(105) Ik kies dan u tot hoofd, dit zy al ’t heir gebleken;
Ik volg u om den hoon der koningin te wreken;
Maar denklyk vleit u de eer van kleine togten niet,
Zo min als de eere eens togts waarin men ’t licht ontvlied,
Een roem door list behaald, niet door gevaar, by duister,
(110) Geeft zeker in uw oog uw’ naam geen’ nieuwen luister,
En, inderdaad, uw arm en uwe dapperheid,
Zyn voor Jeruzalem meer glori toegeleid.
[p. 165]
Keurt gy myn’ yver goed, ik zal terstond myn vrinden
Tot uw verheffing zich met yver doen verbinden.
(115) Voor my, die voor myzelv’ noch niets besluiten kan,
Ik bid, myn’ dienst ten loon, laat my hier meester van:
Of voor Armidaas zaak, in haar gevolg, te stryden,
Of, Salems muur ten val, te vechten aan uw zyden.
    Het slot dier rede brengt éénsslags op ’s jonglings wang
(120) Een hartverradend rood, in spyt van ’t zelfbedwang;
En Reinoud leest in ’t oog ’t geheim, dat hy met smarte
Verbergen wil in ’t diepst van ’t felöntstooken harte.
Hy lacht in ’t heimlyk; en zich dus te zien gevreesd
Door ’t bloed van Godefrooi verheft zyn’ stouten geest.
(125) Op zagter wyz’ gewond dan zyne weêrpartyder,
Acht hy ’t beneden zich te spelen voor benyder
Eens mans die glori stelt in ’t volgen van een vrouw:
Verr’ dat de liefde in ’t hart de stem verdooven zou
Der eer, ontsteekt zy die, en maakt hem heet op ’t stryden;
(130) Dus kan hy zonder toorne een’ medeminnaar lyden.
    Hierby kwam de inspraak noch van grooten Dudoos dood:
Hy waant zich diep verneêrd, zo de arm die ’t bloed vergoot
Diens helds, te lang de straf der slagting zoude ontkomen.
Door streeling van de stem der glori ingenomen,
(135) Ontbrand in ’t jeugdig hart een eedle heldenmoed,
Die waren roem daarin doorluchtig spreken doet.
[p. 166]
Het kan, dus spreekt de held, my waarlyk minder streelen
Dat all’ wat leeft besluit my rangen toe te deelen,
Dan dat myn hart my zegt, dat ik met recht verdien’
(140) De rangen die men my, schier dringende, aan komt biên.
De scepter, al de glans van’t hoogste staatsvermogen,
Was nooit belooning voor myn deugden in myne oogen;
Myne eerzucht is te groot dan dat ik daarnaar tracht;
Maar dringt gy de eer my op door u my toegedacht,
(145) Zo gy my waardig keurt om naar die eer te trachten,
Ik ben niet zwak genoeg my die onwaardig te achten.
Geveinsde nedrigheid is lage hovaardy:
Ik acht myn’ moed, als u die zo behaaglyk zy,
Dat gy hem waardig acht dien gloriryk te loonen,
(150) Door my met de eer des naams van hoofd des togts te kroonen.
Geen beedlary van gunst doe ooit myn roem’ te kort;
Maar ’k sla geen eerämpt af: zo ik uw’ leidsman word’,
Vertrouw vry dat myn stem, en zonder tydverliezen,
Bouillon met vreugd, tot één’ des tientals zal verkiezen.
(155) Eustachius vertrekt, en poogt den fieren stoet
Te buigen naar den wensch dien ’t hart in ’t heimlyk voed.
Gernand, van trotsen aart, wel verr’ van hem te hooren,
Eischt mede in Dudoos plaats zichzelv’ te zien verkoren:
Armidaas schittrend schoon had wel zyn hart gegriefd,
(160) Maar dat hoogmoedig hart is niet zo sterk verliefd,
[p. 167]
Dat daarin, hoe Bouillon hem tracht tot zich trekken,
De liefde aan glorizucht ten evenwigt zou strekken.
Gernand stamt van den vorst der woeste Nooren af,
Die menig volkryk land deed buigen voor zyn’ staf;
(165) De kroonen van zyn’ stam, de scepters van zyn’ vader,
En ’s voorzaats heerschapy, en grooten naam te gader,
Dit alles blaast in ’t hart den dollen hoogmoed aan,
Die hem naar Dudoos rang met zo veel trots doet staan,
Als waar ’t zyn eigendom. Held Reinoud heeft daar tegen,
(170) Schoon hy van een geslacht het leven heeft verkregen
Dat sints vyf eeuwen nooit zyn’ luister had verzaakt,
Maar zich in vrede en kryg doorluchtig had gemaakt,
Geen voordeel dan alleen met recht te kunnen roemen,
Dat hy om groot te zyn geen oudren had te noemen;
(175) En dat hy, die hun deugd en moed in zich veréént,
Niet noodig heeft dat hy van andren glans ontleent.
Gernand, die alles meet naar enkle grootheid blyken,
Die elks verdienden meet naar afkomst, rang en ryken,
Die waar geen rykskroon blinkt slechts duisterheid beschouwt,
(180) En wat geen’ scepter zwaait schier voor onëdel houd;
Gernand kon in zyn’ geest het denkbeeld niet verdragen,
Dat slechts een ridder hier vermetel op komt dagen,
Als medeminnaar van. een voorwerp dat hy eert,
En mededinger naar een’ rang dien hy begeert.
[p. 168]
(185) Dit belgt hem: en zyn woede en spyt, terstond geboren,
Verhindren zynen geest om meer bedwang te hooren.
Een engel uit den poel der helsche duisternis,
Sluipt, ziende door wat wond’ zyn hart getroffen is,
Arglistig in zyn borst, benevelt brein en zinnen,
(190) Doet zyn beroerde ziel door dolheid overwinnen,
Blaast zyne gramschap aan, die hem volstrekt regeert,
En scherpt den trotsen haat die heimlyk hem verteert.
Zyn addertong, gegloeid in ’t vuur der helsche streken,
Vermaakt zich in den toorn’, door deze taal, te ontsteken.
(195) Hoe! Reinoud dingt met u naar ’t geen ge u waardig acht!
Hy kant zich tegen u! roemt dwaas op zyn geslacht!
Dat die vermeetle, eer hy zich aan uw zyde stelle,
De volken hem verslaafd voor ’t oog der benden telle;
Hy noem’ de landen op gebogen voor zyn’ staf,
(200) En meet’ zyn grootheid dan aan uwe grootheid af.
Hy toone ons, zo hy durft, by zyn gestorven magen
Zo veele kroonen aan als de uwen mogten dragen.
Een kleine dwingeland van een’ geringen staat,
Op Italjaanschen grond geboren als soldaat,
(205) In ’t juk der dienstbaarheid, durft, verr’ van u te ontwyken,
Wat stoutheid! zich by u, een’ kroonprins, vergelyken!
Wat baat het of hy zwichtte, of hier den prys behaal’!
Zyn mededingerschap is reeds een zegepraal.
[p. 169]
Wat schand’ zal door ’t heeläl uw’ grooten naam verzellen,
(210) Als ’t hoort dat Reinoud zich met u gelyk dorst stellen?
De rang dien Dudo heeft met luister onderschraagd,
Die rang dien gy met recht van uwen broedren vraagt,
Die rang kan u zo groot een’ luister doen erlangen,
Als die van uw geslacht en deugden kan ontfangen;
(215) Maar Reinoud vreef dien rang voor ’t eerst een schandvlek aan,
Die eeuwig blyft, alleen door naar dien rang te staan.
Ach! zo held Dudo noch uit de opperënglenzalen,
Zyne oogen op ’t verblyf des stervelings doet daalen,
Wie weet wat eedle spyt die heldenschim beving,
(220) Op ’t zien dat een vermeetle, en wulpsche jongeling,
De kindsheid naauw’ ontgaan, ontbloot van ondervinding,
Vol schaamteloozen trots, in dolle geestverblinding,
Zich aan zyn zyde plaatste, en met een’ rang zich vleit
Welëer zyn’ ouderdom en krygsdeugd toegeleid?
(225) Hy eischt dien, dingt ’er na: en, verr’ van hem te straffen,
Verr’ dat zyn schaamtloosheid zich zie haar loon verschaffen,
Verëert men hem met lof, zet de eerzucht krachten by,
Juicht hem laaghartig toe, om zo veel hovaardy!
Wat schand’! Maar zo ’t Bouillon al dwaaslyk mogt behagen
(230) Een’ rang, uw wettig goed, den jongling op te dragen,
Is ’t ooit voor u een wet, dat gy verkroppen moet
Al de ongerechte smaad die hy u lyden doet?
[p. 170]
Hebt ge ooit Bouillon vergund om met uwe eer te spelen?
En ’t gene u toebehoort aan andren toe te deelen?
(235) Gernand! wierd zo veel magts hem ooit door u vergund?
Neen! toon hem wie gy zyt, en tevens wat gy kunt.
Die onbekende stem ontvlamt zyne ingewanden,
En doet met grooter kracht zyn’ trotsen toorne ontbranden;
’t Van spyt gezwollen hart verwerpt al ’t zelfbedwang,
(240) En haakt met pyn naar ’t uur waar in ’t zyn wraak erlang’.
Zyn binnenst toont zich klaar uit de yslyk vlammende oogen,
Ja, ’t hart word door de tong het momtuig afgetogen.
Zyn’ vyands kleinst gebrek meet hy ontzaglyk uit:
’s Helds fierheid word door hem als hoogmoed aangeduid,
(245) Zyn moed als een strafwaarde en zinnelooze woede,
Beschimpend’ zelfs elk deugd die jonge Reinoud voedde;
Zyn mond spreid op all’ ’t geen aan dezen held moog’ zyn,
En ’t geen hem slechts betreft, een lasterlyk venyn.
Zyn smalen is welhaast tot Reinoud doorgedrongen;
(250) Maar zyn verblinde toorne, in ’t hollen onbedwongen,
Rent voort, daar hy den hoon door schimp by schimp vergroot,
Een’ hoon die hollend’ hem doet vliegen in de dood.
Het monster dat hem spoort zyn lippen niet te dwingen,
Vernieuwt elk oogenblik zyn booze lasteringen,
(255) En voed door ’t helsche vuur den zinneloozen haat,
Daar ’t hart tot barstens toe reeds van bezwangerd gaat.
[p. 171]
In ’t leger is een perk; daar zich de heldenschaeren,
De bloem der ridderen, op zekren tyd vergaêren;
Het steekspel, tot vermaak, tot oeffening van kracht,
(260) En ridderlyke kunst, vernuftig uitgedacht,
Wierd hier deez’ dag gezien met al zyn plegtigheden.
Het noodlot doet Gernand deze oefenplaats betreden,
Daar hy voor ’t oog des volks den dappren Reinoud hoont,
En zelfs, in ’t heetst der drift, zyn vrinden niet verschoont.
(265) Zyn tong, van helsch venyn ten éénemaal doordrongen,
Treft Reinoud, als een schicht ten boezem ingedrongen,
Die in de wond’ zich draait, en zyn venyn verspreid.
De jongling ziet Gernand, hy hoort zyn onbescheid,
En woede ontneemt in ’t brein de reden haar vermogen:
(270) Sterf! roept hy brullende uit, gy dienaar van den logen!
En stort zich straks, voor ’t oog der hoogst verbaasde schaer’,
Met zyne ontbloote kling, op zynen lasteräar.
Zyn stem is als de klank der schorre donderslagen;
Zyn degen, tot dit uur voor ’s Hemels wraak gedragen,
(275) Blinkt nu, tot eigen wraak, gelyk de bliksemstraal,
Des donders voorbô, blinkt aan ’s hemels ruime zaal.
Gernand bespeurt thans schrik, zyn dolheid schynt vervlogen;
Eénsslags vertoont de dood zich aan zyn vlammende oogen:
Hy kan haar niet ontvliên, en kan haar niet weêrstaan;
(280) Maar om by ’t oorlogsvolk een’ wissen schimp te ontgaan,
[p. 172]
Daar ’t van zyn blooheid zou ten ooggetuigen strekken,
Verpynt hy zich om ’t hart tot zo veel moeds te wekken,
Dat hy de kling ontbloot met zyn beschroomde hand.
En toont zich als gezind tot dappren wederstand.
(285) Men ziet op ’t oogenblik ontelbre heldenklingen,
Verdoovende ieders oog door hare schitteringen.
Gezwaaid in de yzren vuist van al de heldenschaer’,
Die zich byna verdringt naby ’t verbolgen paar.
Een woest verward geschreeuw, uit toorne en schrik gesproten,
(290) Eénsslags den mond ontgaan van al de legergrooten,
Klinkt schriklyk door de lucht, die van den moordkreet beeft,
En op elk’ galm terstond een zuchtend antwoord geeft.
Zo mengt de dolle wind, ten kerker uitgebroken,
Als op ’t bestormde strand de woeste golven spoken,
(295) Zyn’ schorren loeitoon met den ruischtoon van den vloed,
Die dien herhaalt, als ’t schuim zich zwichtend zeewaarts spoed.
Held Reinouds trotse toorn’, door de eer ter wraak gedrongen
Word in zyn’ fellen loop, door bee’ noch vrees bedwongen:
Alleen door wraak bestierd, verächt de woeste held
(300) En klagt, en all’ wat zich zyn wraakzucht tegenstelt.
Hy werpt zich in een bosch van drillende oorlogssperen;
Zyn bliksemende kling weet alles af te keeren,
Baant hem een’ open weg tot by zyn weêrparty,
Valt aan, in spyt van all’ wat ’s vyands helper zy.
[p. 173]
(305) Steeds meester van zichzelv’, in ’t hevigst van zyn woeden,
Mikt Reinoud, uitgeleerd in kunstig lyfbehoeden,
En zeker toe te slaan, op ’s vyands borst en hoofd;
Nu zwenkt hy rechts, dan links: niet licht van kracht beroofd,
Bedriegt de rappe vuist, in ’t zwaaijen van den degen,
(310) Het oog dat scherp dien volgt behendig allerwegen;
Hy loert om zyn’ party, met onweêrstaanbre kracht,
Te treffen aan een deel daar elk dit minst verwacht.
In ’t eind’, hy grieft de borst; en ’t staal, de wonde onttogen,
Dringt andermaal in ’t hart, met eindloos meer vermogen.
(315) Gernand stort brullend’ neêr, en uit een dubble wond’
Ontgaat hem met zyn bloed zyn ziel op éénen stond.
Door Reinoud wierd, zodra hy ’s vyands bloed zag rooken,
De kling, noch laauw daarvan, weêr in de schee’ gestoken;
Daar hy, ontdaan van toorn’, van wraakzucht en van haat,
(320) Met een’ bedaarden tred, het bloedig perk verlaat.
Intusschen komt Bouillon, met andere legergrooten,
Getrokken door ’t geschreeuw, met yver toegeschoten;
Wat bloedig treurtooneel treft onverhoeds den held!
Gernand legt reeds ontzield, en uitgestrekt op ’t veld,
(325) Het hair met bloed bemorst, de doodverf op de wangen;
Bouillon hoort al den stoet, door diepen rouw bevangen,
By ’t wreed misvormde lyk, een’ naren treurtoon slaan.
Hy roept, verbaasd, vertoornd, door droefheid aangedaan:
[p. 174]
Wat woestäart dorst myn wet vermetel overtreden?
(330) Wie heeft dit feit begaan? Wie heeft deez’ held bestreden?
Een gunstling door Gernand bemind met tederheid,
Verhaalt aan ’t legerhoofd de omstandigheên van ’t feit;
En vrindschap tot den held wiens bloed hy zag vergoten,
Doet hem in zyn verhaal het wanbedryf vergrooten;
(335) Hy roept, door grimmigheid en droefheid aangespoord,
’t Is Reinoud die den prins baldadig heeft vermoord.
Door niet noemwaardig leed in dolle woede ontstoken,
Heeft deze moordenaar zo bloedig zich gewroken;
En ’t staal aan God gewyd, met een doemwaard’ vermaak
(340) Gedreven in de borst des wrekers van Gods zaak.
By ’t spotten met uw’ last, waaräan hy is verbonden,
Is de algemeene wet door zyne vuist geschonden.
Die wet begeert het bloed van hem die bloed vergoot:
Hy zy dan, op uw’ last, geleverd aan de dood.
(345) Zyn misdryf, en de plaats daar ’t misdryf is bedreven,
Uwe eer, ’t belang des heirs, dit alles eischt zyn leven.
Indien gy goedvind, prins! om hem van straf te ontslaan,
Dan moedigt ge in uw heir de zucht des tweestryds aan;
Gy voed vermetelheid. All’ wat zich acht beledigd,
(350) Word niet meer door de wet, gelyk ’t betaamt, verdedigd;
Maar neemt op zich een wraak die aan ’t gerecht behoort,
En all’ wat adem schept, staat daaglyks bloot aan moord.
[p. 175]
Voorts schetst hy ’s prinsen deugd, en moed, met eedle trekken,
En tracht meêdoogendheid en gramschap op te wekken.
(355) Tancredo valt hem in, en onderneemt het pleit
Ten voordeel van zyn’ vrinds gesarde hevigheid;
Doch Godefrooi, hoe hoog hy ook den held moge achten,
Hoe lydsaam hy hem hoort, doet zien dat zyn gedachten
Zich spitsen op de straf, hoewel met zigtbre smart;
(360) Zyn oog verwekt meer vrees dan hoop in aller hart.
Tancredo voegt nochtans by ’t pleiten déze rede,
Doch op een’ zagten toon, by wyze van een bede:
Prins! denk wie Reinoud is, denk aan zyn edel bloed,
Denk aan des ridders oom, en Reinouds heldenmoed.
(365) Gezag, hoe sterk gehoond, moet in zyn wraakbedoelen
Zyn schenders op één’ voet de tuchtroe’ niet doen voelen;
En ieder euveldaad krygt meer of min gewigt,
Van ’t eerämpt van den man die de euveldaad verricht:
Op éénen voet het kwaad te doen kastyding vreezen,
(370) Houd op van in een’ prins voorzigtigheid te wezen.
De hoogheid van een’ man die iets door drift misdoet,
Eischt dat men als ’t gemeen hem niet behandlen moet.
Het voegt een’ man van staat, dus deed Bouillon zich hooren,
Zyn mindren tot ontzag door voorbeeld aan te sporen.
(375) Tancredo! ’t geen gy stelt is doodlyk voor een’ staat;
Gy wilt dat ik ’t vergryp der Grooten strafloos laat’!
[p. 176]
Wat is toch myn gezag, als ik aan ’t hoofd moet stryden
Van menschen die de rang van krygsstraf zou bevryden?
Myn staf word half onnut, myn rang ontluistert my;
(380) Denkt gy dat op dien voet myn ampt my streelend’ zy?
’t Gezag is me in dit heir op Groot en kleur gegeven;
Zolang ik in myn’ rang, als veldheer, blyv’ verheven,
Zal ik nooit dulden dat, tot myn gewisse schand’,
De teugel van gezag verslappe in myne hand.
(385) Ik weet wanneer ik moet, naar toestand van ’s lands zaken,
Een onderscheid in straf, en in verschooning, maken;
Ook weet ik waar ’t my voegt de Grooten van den staat,
De Grooten van myn heir, den burger, en soldaat,
Naarmate van ’t gevolg dat myn bedryf zal baren,
(390) Op een’ gelyken voet te straffen, of te sparen.
Hy zwygt; daar diep ontzag, dat uit den eerbied spruit,
Tancredo buigen doet, en hem de lippen sluit.
Als trouwe aanbidder van der ouden strenge zeden,
Pryst Raimond opentlyk des veldsheers straffe reden’.
(395) Dus word gezag gestaafd, zo sprak hy: geen gezag
Heeft plaats waar ’t wanbedryf verschooning hoopen mag;
En goedertierenheid, hoe hoog als deugd geprezen,
Word ondeugd, als zy ’t kwaad niet meer de straf doet vreezen.
Tancrado, wien die rede in ’t hart bekomring baart,
(400) Springt ylings op zyn ros, dat in zyn snelle vaart
[p. 177]
Van vleugels schynt voorzien, begunstigd door de winden,
En tracht op ’t oogenblik den jongen held te vinden.
Hy vind hem, met de rust op ’t fier gelaat geprent,
Ontharnast en onthelmd in zyne legertent;
(405) En stelt aan Reinoud kort, met allen ernst, te voren,
En wat hem Godefrooi en Raimond heeft doen hooren.
Het buitenst van den mensch, ô held! om kort te gaan,
Vervolgt hy, toont het oog niet steeds zyn binnenst aan;
Men kan het menschlyk hart met recht een’ afgrond heeten,
(410) Wiens diepte in waarheid niet altyd is af te meten;
Maar zo Bouillons gelaat en taal my met misleid,
Dan dekt uw rang u niet voor zyn gramstoorigheid:
Hy wil u, als ’t gemeen, voor zyne rechtbank trekken,
Om aan de strenge wet ter offerhand’ te strekken.
(415) De fiere Reinoud acht zyn lyfsgevaar gering,
En uit een’ lach vol woede en veröntwaardiging.
Een slaaf, dit is zyn taal, of die ’t verdient te wezen,
Rechtvaardig’ zich geboeid, ik heb geen boei te vreezen:
Als vrygeboren mensch bleef my de vryheid by:
(420) Tancredo! staak uw vrees, uw Reinoud leeft steeds vry.
Nooit zult gy deze vuist, beroemd door stoute daden,
Met ketens, ’t slavenmerk, onwaardig zien beladen.
Denk nooit dat deze hand, in ’t zwaardgebruik volleerd,
Die zo veel lauwren plukte, een boei, die haar vernêert,
[p. 178]
(425) Aanvaarden zal, ten loon van wraak voor gruwzaam hoonen.
Zo Godefrooi niets heeft om mynen moed te loonen
Dan kluisters, zo hy my wil werpen in een kot,
Als ware ik één der minste uit al zyn oorlogsrot,
Moet ik geboeid, de rol eens slechten krygsmans spelen,
(430) Ik wacht de dienaars af van Godefroois bevelen;
Doch liefst wacht ik hemzelv’: dat tusschen hem en my
Geen rechter dan de kracht, en wapenhandel zy;
En dat hy, eer zyn trots my door een’ kluister hoone,
Een bloedig treurtooneel aan ’s vyands oog vertoone.
(435) Hy eischt zyn wapentuig, dat hy aan ’t ligchaam trekt,
Dat nu éénsslags alöm met yzer is bedekt.
Hy grypt het zware schild, als trok hy reeds ten stryde,
En zyn geducht geweer hangt aan de linker zyde.
Zyne oogen gloeijen, en op ’t harnas speelt een glans
(440) Als die eens bliksemstraals, gesnord langs ’s hemels trans.
Zo word ge ons afgebeeld, ô God der oorelogen!
Wanneer gy van Olymp’ naar ’t bloedig veld getogen,
In blinkend yzer daalt, en op dat oogenblik
Uw togtgenooten roept, verwarring, woede en schrik.
(445) Tancredo wil in ’t hart den woesten toorn’ verzagten:
Ontzaglyke oorlogsman! dus spreekt hy, ’k weet uw krachten,
En dat geen sterveling uw’ arm kan wederstaan:
’t Is tevens my bewust dat in ’t gevaarlykst slaan,
[p. 179]
Uw hooge heldendeugd, by ’t moedig dood trotseren,
(450) Gewoon is meest met glans op ’t lot te triömferen;
Maar God verhoede, ô held! dat deze dapperheid,
Tot nochtoe onze steun, ons ’t wis verderf bereid’.
Ontdek my uw besluit, laat my die gunst niet derven:
Wilt gy uw vuist in ’t bloed van vrind en broeder verven?
(455) Wilt gy, alleen bestierd door woesten overmoed,
Onwaardig badende in ’t aan God zo dierbaar bloed
Der Christnen, zelfs dan ’t bloed des grooten Gods doen stroomen,
Die hen voor eeuwig heeft tot leden aangenomen?
Een ras verdwynende eer, een ydle waarde van
(460) Een denkbeeld dat niet eens éénvormig heeten kan,
Daar ’t als een zeegolf ryst, en daadlyk is vervlogen,
Dit alles heeft op u dan eindloos meer vermogen,
Dan yver voor ’t geloof, en liefde tot die eer
Voor eeuwig ons beloofd door onzen Hemelheer!
(465) Ach! om dien God, myn vrind! leer, leer u zelv’verwinnen;
Verban dien woesten toorne, en fierheid uit uw zinnen;
Ontwyk bedaard den storm: ’t is geen lafhartigheid,
Maar een verheven deugd, een kenmerk van beleid,
Waardoor, verr’ dat uw roem in ’s wyzen oog zal dalen,
(470) Gy, meer dan door geweld, op ’t hart zult zegepralen.
Indien myn jeugd verdiende, als de uwe, ô eedle held!
Dat zy ten voorbeeld wierde aan andren voorgesteld,
[p. 180]
Hoe onweêrspreeklyk klaar zoude ik u kunnen toonen,
Dat ik, niet min dan gy, my grievend heb zien hoonen?
(475) Maar ’t Christenbloed heeft nooit door deze vuist gestroomd:
Ik heb myn’ toorn’ bestraft, en grootsch myn wraak betoomd.
Ciliciën verheerd, zag straks, aan alle kanten,
Op myn bevel, met roem, de kruisbanieren planten,
Toen Boudewyn verscheen: de vrindschap was in ’t oog,
(480) De glorizucht in ’t hart; hy, die my laf bedroog,
Ontrukte listig my al myn gewonnen landen:
’k Had billyk recht tot wraak, en had de magt in handen
Om die gerechte wraak misschien te zien voldaan;
Doch ik had moeds genoeg om niet naar wraak te staan.
(485) Uw hart voelt zich gekwetst op ’t denkbeeld van een’ kerker,
’t Besef van ketenen woud uwe ziel noch sterker,
Terwyl de hovaardy u tot de laagheid brengt
Van ’t volk, dat dwaas verblind de wraak met de eer vermengt!
Laat my by Godefrooi u ten verweerder strekken;
(490) Laat Antiochiën u aan den storm onttrekken:
De wysgeer-oorlogsman die daar met roem gebied,
Ontzegt gewis een’ held, als u, een schuilplaats niet.
Bespaar aan Godefrooi een streng bevel te geven,
Dat licht, in ’t eerste vuur van gramschap onderschreven,
(495) Den naam verdienen kan van onrechtvaardigheid;
Heb de eer van zelfs zyne eer te redden door beleid.
[p. 181]
Welhaast, zodra Egipte, of andre vreemde magten
Der heidnen, die wy ééns in ’t oorlogsveld verwachten,
Den aanval onderstaan, zal ’t gantsche heir gewis
(500) Bevinden wat verlies de vuist van Reinoud is.
De nevel van een vlugt moge op uw glori zweven;
Maar eindlyk zal uw deugd die nieuwen luister geven,
Als ’t heir, van u beroofd, niets dan een ligchaam schyn’
Dat krank, ontbloot van kracht, ja zonder ziel zal zyn.
(505) Toen trad Guëlfo toe, en hoort het slot dier rede;
Hy roemt Tancredoos taal, en werkt op ’t yvrigst mede
Om Reinoud, die reeds peinst op beider wys gesprek,
Te brengen tot besluit van een gezwind vertrek.
In ’t eind’, de trotse held buigt voor een’ raad die ’t harte
(510) Aan wyken ongewoon, vervult met spyt en smarte;
Hy stemt in zyn vertrek: ’t gerucht daarvan vergaêrt
Zyn’ stouten vrindenrei, die, voor zyn tent geschaerd,
Hem smeekt om op den togt in zyn gevolg te treden.
Hy dankt hunn’ yver, en, ontzeggende aller beden,
(515) Kiest hy, daar hy terstond tot zyn vertrek besluit,
Alleen tot zyn gevolg twee wapenhelden uit,
Wier moed hy in gevaar onwrikbaar had bevonden,
Daar ’t hart door vrindschap was aan zyn belang verbonden.
Gedegen op zyn ros, bekend voor vliegend snel,
(520) Zegt hy straks spoorslags ’t heir, dat hem verveelt, vaarwel!
[p. 182]
Zyn oog van ’t voorwerp vry dat hem van toorn’ deed beven,
Maakt de eedle ziel geschikt om ’t vuur te doen herleven,
Welks grootsch beperkte hitte, en reine zuiverheid,
Tot eene onsterflyke eer een’ waren held geleid;
(525) Die eer is nu alleen des jongen helds verlangen.
Hy brand nu om met spoed den hoogen roem te ontfangen,
Dat zyn ontzaglyke arm een’ reeks van wonderdaên,
De stoutste helden vreemd, doorluchtig zal bestaan.
Hy tracht ter wraak zyns Gods, wiens eer hy zag verkorten,
(530) Zich in den dichtsten drom van ’t heidendom te storten;
Opdat hy door zyn’ moed, ontdaan van allen schroom’,
Lauwrieren, martelpalm, of eercypres bekoom’.
Hy spitst zich om in ’t einde Egipte door te loopen,
Opdat zyn moed, in spyt van ’s vyands oorlogshoopen,
(535) Hem voer’ tot daar de Nyl ’t geboortehof verbergt,
Welks onbekendheid slechts zyn moedige inborst tergt.
Guëlfo, na de held het leger is ontweken,
Ylt om met Godefrooi een woord alleen te spreken;
Dees ziet hem, en roept straks den straffen krygsman toe:
(540) Gy zyt het, gy alleen, wien ik thans zoeken doe.
Myn bode, door myn’ last al ’t leger doorgezonden,
Heeft in niet eenig oord van ’t leger u gevonden.
Zyn forsse stem verzend het volk dat hem omringt;
Waarna hy onverhoeds zyn’ strengen toon bedwingt,
[p. 183]
(545) En dus ’t gesprek vervolgt zo even afgebroken:
Guëlfo! ’t wierd vergeefs door eenig’ mensch weêrsproken,
Dat uwe neef, te licht om ’t minste leed verstoord,
Te veel naar de eerste stem der woeste gramschap hoort.
Hoe zal men ’t wanbedryf dat hy bestond verschoonen!
(550) Wat vreugd, zo iemant my zyne onschuld aan mogt toonen!
Maar ben ik niet verpligt, als hoofd van al den stoet,
Aan ieder recht te doen op een’ gelyken voet?
Pligtmatig streng, ô held! in ’t voorstaan van de wetten,
Om de eer, om ’t volk, verpligt op billykheid te letten,
(555) Verweer ik ’t recht der wet, ten steun der heerschappy;
Myn oordeel blyft altyd van ’t juk der driften vry.
Zag Reinoud zich genoopt myn krygswet te overtreden,
Onttrok hy zich de tucht om welgegronde reden,
Dat hy zyn’ hoogmoed fnuike, en zelf zyn zaak verweer’,
(560) Ja, tot myn rechtbank zich met onderwerping keer’.
Dat hy daar vry verschyne: om zyn beroemde daden,
Zal, op myn’ last, geen boei zyn dappre vuist beladen;
Dit ’s ’t all’ wat ik vermag. Zo hy hardnekkig blyft,
Zo hem, gelyk ik ducht, zyn woeste trotsheid styft,
(565) (Ze is my te wél bekend,) zo hy my blyft weêrstreven
Hy worde door uw’ raad dan tot zyn’ pligt gedreven.
Voorkom, dit staat aan u, dat deze jongeling
’t Bescheidenst legerhoofd, door wederstreving, dwing’
[p. 184]
Dat hy verkeer’, ter straf van een’ ontzagverbreker,
(570) In een’ voor ’t recht gestreng’, maar hoogst rechtvaardig’ wreker.
Guëlfo spreekt: een ziel alleen door de eer geleid;
Zich belgende aan een’ zweem van haatlyke eerloosheid,
Hoort zich niet wel bedaard een’ vuilen scheldnaam geven.
Myn neef, met recht gebelgd door smaad hem toegedreven,
(575) Zocht, als ’t een’ ridder past, zich van de blaam te ontslaan,
Die uit een laf geduld onfeilbaar ware ontstaan.
Heeft hy door ’t staal gestraft dien die hem heeft besprongen,
Wie toch had, in zyn plaats, zyne eedle wraak bedwongen?
Wiens arm toch werkt bedaard als’t bloed ééns kookt van spyt?
(580) Wie is de man die ooit in ’t hevigst van een’ stryd,
Zyn slagen kunstig meet naar ’t leed hem toegedreven?
Te meer als ’s hooners vuist noch toelegt op zyn leven?
Uw hoogheid eischt dat hy gedwee zyn zaak bepleit’;
Doch dit is voor myn’ neef thans eene onmooglykheid:
(585) Myn drang deed hem met spoed der Christnen heir ontvlieden.
Maar ik durf dezen arm tot zyn verweering bieden:
Zo één der ridderen, of één der oorlogsliên,
Myn’ neef op ’t lafst beticht, of lastert, ’k zal doen zien
Dat hy, met allen recht in eedlen toorne ontstoken,
(590) Zyne onverdiende smaad rechtvaardig heeft gewroken.
Gernands baldadigheid heeft hem ter wraak verpligt.
Zo Reinoud waarlyk iets strafwaardigs heeft verricht,
[p. 185]
Hem kan niets anders zyn door ’t strengst gerecht verweten,
Dan dat hy, in zyn’ toorne, uw krygswet heeft vergeten;
(595) ’k Beklaag dit, verr’ van lof aan misdryf toe te staan.
Hy stook’, zegt Godefrooi, den tweespalt elders aan;
Ik wil niet dat men hier, nadat hy is geweken,
Het zaad eens nieuwen haats in ’t heldenhart zal kweeken.
Verdooven wy met vlyt, en dat noch zelfs dit uur,
(600) De laatste vonk, myn vrind! van een gevaarlyk vuur.
Intusschen dringt de trotse en ongetrouwe schoone,
Dat Godefrooi de gunst aan haar beloofd betoone;
Zy brengt den dag met kunst, en vleijend spreken door,
En doet haar schoonheid steeds met nieuwe schittring voor.
(605) Zodra de nacht het floers aan ’t ligchaam heeft geschoten,
En in het West’ de poort van ’t zonhof ziet gesloten,
Onttrekt Armida, die alleen haar oogmerk kent,
Zich aan der helden oog in hare legertent.
Maar noch haar kunstbeleid, haar vleijende gesprekken,
(610) Haar zwier, van grooter kracht om ’t hart in ’t net te trekken,
Noch al haar schoon, dat nooit op de aarde weêrgae’ had,
En op der fiersten hart de heerschappy bezat,
Was magteloos de bloem van zo veel dappre mannen,
Den vromen Godefrooi, met vrucht een’ strik te spannen:
(615) Gedekt door ’t schild der deugd, weêrstaat zyn groot gemoed
Standvastig ’t eerst geweld van een’ onëerbren gloed.
[p. 186]
Zy spilt vergeefs op hem de pylen harer oogen;
Vergeefs tracht zy ’t venyn van hoogst geducht vermogen,
Door streeling toegereikt, te storten in zyn ziel:
(620) De held, verzaêd van ’t aardsch, dat nimmer hem geviel,
Tracht ylings met zyn oog ’t verleidend schoon te ontvlieden,
Dat hy zich door de nimf bevallig aan ziet bieden.
Zyn hart, alleen den dienst des Hemels toegewyd,
Ontslipt de vleijery die zyne deugd bestryd,
(625) Ontwykt met mannenmoed de looste hinderlagen,
En schoonheid word door hem in ’t stormen afgeslagen;
Niets is ’er dat zyn’ voet aan ’t loflyk pad onttrekt,
Tot welks betreding God zyn ziel heeft opgewekt.
Armida, hoogst gelyk in vormveranderingen
(630) Aan Proteus, tracht den held haar schandjuk op te dringen,
Vervolgt hem meer en meer; haar wondre tooverkracht
Had in ’t bevroozendst hart de liefdevlam gebragt;
Maar ’t harnas van de deugd, hem van om Hoog geschonken,
Keert al de pylen af hem toegebragt door lonken;
(635) Daar zyn standvastig hart, van Godlyk vuur doorgloeid,
In ’t eind’ het taai geduld der toovernimf vermoeit.
De schoone die zich vleit, dat zelfs de reinste harten
Geen oogenblik haar oog en lonken kunnen tarten,
Ziet hier, door wanhoop, schaamte, en ongeduld verheerd,
(640) Haar schoonheid zonder kracht, en al haar’ waan vernêerd.
[p. 187]
Verwonderd en vol spyt, ontwerpt ze een strydbeginning
Die haren hoogmoed vleit met lichter overwinning:
Niet allen zyn in ’t heir, hiervan had zy reeds blyk,
In zelfbezitting ’t hoofd van ’t Christenheir gelyk;
(645) Belang dringt haar ’t geweld naar zwakker post te wenden.
Zo staakt een schrander hoofd van moedige oorlogsbenden
Een vruchteloos beleg, dat slechts zyn heir verteert,
Daar hy zich met zyn’ moed en magt naar elders keert.
Zy ziet Tancredo mede al haar geweld wêerstreven;
(650) Een ander had den schicht hem in de borst gedreven;
En ’t is die wondre wond’ die hem ontkwetsbaar maakt,
Voor alles wat op nieuw ten liefdestorm genaakt.
Zo zag men Mithridaat’, door doodvrees ingenomen,
De werking van ’t venyn zelfs door venyn ontkomen.
(655) Doch buiten Godefrooi en held Tancredo, zwicht
De gantsche heldenstoet voor dien geduchten schicht,
Die liefde in ’t harte drukt door twee betoovrende oogen,
Waardoor ’t by de eerste wond’ zichzelven word onttogen,
Dat aansteekt, kwynen doet, begeerte op ’t zagtste vleit,
(660) Of ’t eindlyk wreed verteert door nare hooploosheid.
Zo onvolmaakt een zege ontsteekt in ’t moedig harte
’t Besef der nederlaag, de schaamte, spyt en smarte;
En all’ wat haar vertroost in zo veel hartverdriet,
Is dat zy in haar boei al de andre helden ziet.
[p. 188]
(665) Beducht dat eenig oog haar’ toeleg mogt ontdekken,
Tracht zy haar slaven straks ’t gevaarlyk heir te onttrekken;
Opdat zy in een plaats van meerder zekerheid,
Door nieuwe kunsten hen een nieuwe boei bereid’.
In ’t einde is, naar haar’ wensch, nu ’t oogenblik verscheenen,
(670) Waarin men, volgens ’t woord, haar bystand zal verleenen;
Dus spreekt ze, om aan dat woord met spoed te zien voldaan,
Den vromen Godefrooi dus hoogst eerbiedig aan:
Prins! ’t uur waarin uw woord in acht moet zyn genomen,
De dag van myn vertrek is eindlyk ééns gekomen.
(675) Zo myn tiran verneemt dat ik hier wierd verhoord,
Zal hy, door achterdocht en siddring aangespoord,
Zich waapnen, om ’t ontwerp myn leed ter wraak besloten,
Door menig hinderpaal behendig om te stooten.
Eer dat de onzekre stem van ’t snelgewiekt gerucht
(680) Hem, door ’t bericht van ’t geen hier omging, maak’ beducht,
Of eer hy dat verneem’ door een’ getrouw’ bespieder,
Is ’t noodig dat Bouillon, alleen hier hoofdgebieder,
Myn laatste bede hoore, en, zonder tydverlies,
My myn’ doorluchten drom van eedle wrekers kiez’.
(685) Heeft eenig sterveling wee van tydzerzuim te vreezen,
’k Bid, oordeel zelf, myn prins! het moet Armida wezen.
Word de onschuld noch beschermd door ’s Hemels wraakgerecht,
Word ’s menschen deugd daardoor noch geen gehoor ontzegd,
[p. 189]
Ik zal, ten troon hersteld, naar uwe wetten leven,
(690) En u in vrede en kryg den trouwsten bystand geven.
Zy zwygt, met diep ontzag. De vorstlyke oorlogsman
Stemt haar een bede toe die hy niet weigren kan.
Armidaas ongeduld, dat zy met kunst deed blyken,
Dwingt thans hem tot de keur die hy steeds zocht te ontwyken,
(695) Daar elk zich met den naam van haar verlosser vleit,
En de yver van elk’ held veräart in onbescheid.
Armida, die dit ziet, en aller hart doorgrondde,
Slaat in ’t gewektste hart een nieuwe, een sterker wonde:
Ontsteekt daarin de vrees, en dollen minnenyd.
(700) Zy weet dat liefde meest in terging en in stryd
Zichzelve voelt en voed. Zo zien we een ros, bedwongen
Door ’t yzer ten bestier hem in den muil gewrongen,
Meest dringen op zyn bit, en meest ter vlugt gespoord,
Wanneer hy achter zich een’ andren klepper hoort,
(705) Of aan zyn zy’ verneemt, of ziet voorby geschoten.
Thans spilt zy sterker kracht op ’t heir der dwaze grooten;
Daar zy met lonk, met lach en tong den drom bestryd.
Geen minnaars hart is ooit bevryd van minnenyd;
Geen’ mededinger kan ’t verliefd gemoed gehengen,
(710) De vrees zal met de hoop zich steeds daarin vermengen.
De zinlooze oorlogsstoet, verslaafd aan lonk en lach,
Spat eindlyk hollende uit, verwerpende al ’t ontzag;
[p. 190]
Vergeefs betoont de held een ernstig ongenoegen,
Vergeefs spoort hy hen aan zich naar hunn’ pligt te voegen.
(715) Met wederzin geneigd om ’t all’ te zien voldaan,
Voelt Godefrooi zyn keur tot niemant overslaan.
Hy schaamt zich, en beklaagt de dwaling hunner zinnen.
Wanhopende ooit hun drift door reden te overwinnen,
Eischt hy, op zagten toon, een wyl van hen gehoor,
(720) En, ter bevrediging, slaat hy dit middel voor:
Uw namen, dit ’s zyn taal, afzonderlyk geschreven,
En onderéén gemengd, aan ’t lot ter keur te geven,
Is de eenige uitweg thans dien ik u voor kan slaan,
Om in dit hagchlyk uur een’ nieuwen twist te ontgaan.
(725) Men stemt dit, en terstond zien die verdwaalde grooten
Hun namen in een bus van louter goud gesloten:
Men schud die, daar nu ’t hart by de eerste trekking beeft;
En de eerste dien het lot daarby de voorkeur geeft
Is fiere Artemidor, die in de Britsche ryken
(730) Als Pembrooks graaf welëer zyne oorlogsdeugd deed blyken.
De tweede is Gerard, en de derde een oorlogsman
Dien niet één held den naam van wysgeer weigren kan;
’t Is gryze Wenceslaus, die thans zich heeft vergeten,
En hoogst belachlyk zucht in looze Armidaas keten.
(735) Wat blydschap straalt nu ’t oog van ’t drietal helden uit!
Een vreugd van ’t hygend’ hart die hunne lippen sluit!
[p. 191]
Al de andren, die de keur van ’t noodlot noch verwachten,
Staan, met een kloppend hart verzonken in gedachten;
De zwarte minnenyd houd wacht op ’t straf gelaat,
(740) Daar elk op ’s trekkers hand een oog vol siddring slaat.
Het lot kiest Gaston uit, Rudolphus volgt na dezen,
Toen hoort zich Olderik, toen dappre Wilhelm lezen,
Wilhelm van Roussillon; na dezen Everhard
Van Beiren, die met roem reeds ’t krygswee had getart;
(745) De Gauler Henrik wierd na hem door ’t lot verkoren;
Voor ’t laatst deed zich de naam van snooden Rombout hooren,
Die, kort hierna, door liefde afvallig van zyn leer’,
Den God door hem verweerd bestreed met moordgeweer.
Al de andren die ’t geval niet goed vond uit te kiezen,
(750) Doet, afgunst, minnenyd en toorn’ ’t geduld verliezen:
Elk hunner, door de woede alleen dit uur geleid,
Beticht de keur van ’t lot van onrechtvaardigheid,
Zy wyten u, ô liefde! in ’t hevigst knarssetanden,
Hun dwaasheid, die de keur hen stellen deed in handen
(755) Van een onzeker lot, dat grillig en verblind,
Maar al te veel vermaak in ’t doen van onrecht vind.
Ter prooije aan hun begeerte, ontvlamd door wederstreving,
Besluit een menigte om, in spyt der gunstbegeving
Van ’t lot, de koningin te volgen op den voet,
(760) Zodra de gouden zon zich dompelt in den vloed.
[p. 192]
Men zweert zich aan haar’ dienst zolang men leeft te binden,
Voor haar, spyt nood en dood, zich alles te onderwinden,
Daar ’t voorwerp dat hen boeit, ’t zy ’t weent, of zucht, of spreekt,
Het vuur in aller hart in grooter vlamme ontsteekt;
(765) Men hoort haar aan den drom met ernst haar smart ontdekken,
Nu dat zy zonder hen, haar vrinden, moet vertrekken.
Intusschen schiet elk held dien ’t lot heeft toegestaan
Armidaas slaaf te zyn, met yver ’t harnas aan,
Daar ’t hart, dat in zyn boei zich dwaas gelukkig achtte,
(770) Met pyn nu ’t laatst bevel van Godefrooi verwachtte;
Elk hunner wenscht terstond de legerplaats te ontvliên,
Om van een’ wreeden dwang zyn liefde vry te zien.
De schrandre held doet hen hunn’ waren pligt beschouwen,
Schetst hen den heiden af, dringt hen tot wanvertrouwen,
(775) Maalt hen den Muzulman als ontstandvastig, boos,
Lichtvaardig, ryk in list, gevaarlyk, trouweloos;
Hy leert hen hoe den strik van ’t ongeloof te ontkomen,
En hoe men best zich red als onheil ons doet schroomen.
Helaas! zyn wyze raad word zinneloos verächt,
(780) Daar liefde in ’t hart de les des wyzen helds belacht.
Bouillon ziet zich genoopt, gedrukt door zyn belangen,
Van dien verdwaalden hoop een laatst vaarwel te ontfangen;
Waarna de toovernimf geen komst des nachts verbeid,
Maar straks haar’ slavendrom met zich ten dwaaltogt leid.
[p. 193]
(785) Zy trekt in zegepraal met de offers van haar boosheid,
Versiersels des triömfs der vuigste trouweloosheid!
Daar wat ze in ’t slaafsch gareel niet voor zich heenen dryft,
In ’t zuchtend heir ter prooi aan de ergste smarten blyft.
Maar naauwlyks is de nacht in ’t Oosten opgekomen,
(790) Gevolgd van stilte, en ’t heir der zoete en nare droomen,
Of ’t heldental, gesleurd door een’ onëerbren gloed,
Besluit Armida straks te volgen op den voet.
De eerste is Eustachius: dees pynigt zyn gedachten
Dat hy de schaduwen der stille nacht moet wachten.
(795) Gespoord door ongeduld, ontsluipt hy met beleid
Het oog des volks, en dwaalt in dikke duisterheid,
Daar de oogenlooze god, die hem berooft van reden,
Alleen de leidsman is van zyne onzekre schreden.
Hy dwaalt de gantsche nacht: vóór ’t zonlicht hem begroet,
(800) Treft hy Armida aan, met haren oorlogsstoet,
In een’ versterkten burgt, die hen ter rustplaats strekte.
Hy werpt zich voor haar neêr. Toen Rambout hem ontdekte
Aan ’t glinstrend wapentuig, schreeuwt hy, met woest getier:
Wie roept u in deze oord? spreek op! wat zoekt gy hier?
(805) Armida! zegt de prins. Zo zy myn’ arm en krachten
De eer van haar voor te staan genadig waard’ moge achten,
Dan heeft ze in haar gevolg, hoe groot uw yver zy,
Geen’ stouter held voor haar, en trouwer slaaf, dan my.
[p. 194]
De woestäart vraagt, daar hem die taal den boezem griefde:
(810) Wie roept u tot die eere? en ’t antwoord is: de liefde!
Ja, liefde schonk me eene eer door ’t lot u toegeleid:
Nu verg ik onbeschroomd van uw rechtvaardigheid,
Dat gy beslissen zult, in ’t byzyn dezer helden,
Wiens recht, het uwe of ’t myn’, hier meest verdient te gelden?
(815) Dat opgeworpen recht, roept gramme Rambout uit,
Brengt u een’ tytel aan die niets by my beduid:
Ontbloot van zendlingsrang, zal ’t vruchtloos zyn te dingen
Naar de eer van in den rei der riddren u te dringen,
Gelast de koningin te wreken door ’t geweer.
(820) En wie, hervat de prins, betwist Bouillon deze eer?
Ik! riep toen Rambout uit, en treed straks met den degen,
En woede en smaad in ’t oog, den jongen ridder tegen;
Dees treed met fierheid toe op dien geweldenaar.
Armida werpt met drift zich tusschen ’t ridderpaar,
(825) En, met één lonk, geschikt het woedendst hart te dwingen,
Stuit zy die wrevle drift, en dwingt der helden klingen.
Met uw verlof! dus spreekt ze, ô Rambout! sta hem toe
Dat hy met ons den togt naar myne ryksstad doe:
Verdraag een’ medgezel zo dapper, zo verheven,
(830) In wien ik my door ’t lot één’ wreker meer zie geven.
Is u myn glori waard, zo gy myn leven acht,
Waartoe een’ nieuwen steun, door ’t lot my aangebragt,
[p. 195]
Daar magt zo noodig is om myn’ tiran te drukken,
Door zinnelooze woede aan mynen arm te ontrukken?
(835) Toen sprak zy tot Bouillon, met zagte minzaamheid:
Ik dank een gunstig lot dat u tot ons geleid,
ô Held! ter straf van hen die my zo snood ontëeren,
En tevens om ’t gevaar van mynen hals te weeren.
Ik waar’ van brein ontbloot, verwierp ik in deez’ staat
(840) Zo eêl een’ lotgezel, zo groot een’ toeverlaat.
Daar zy noch bezig is met tot Bouillon te spreken,
Vergroot de dwaze drom gezind haar smaad te wreken:
Zy nadren dezen burgt langs onderscheiden paên,
En zien elkaêr misnoegd, en minnenydig aan.
(845) De looze ontfangt den stoet met duizend minzaamheden;
Elk hunner tracht zichzelv’ onfeilbaar te overreden,
Dat haar bekoorlyk oog hem gretig onderscheid,
En hem de voorkeur schenkt, om zyne dapperheid.
De dag verlicht naauw’ ’t heir, en de omgelegen velden,
(850) Of Godefrooi verneemt de vlugt van zyne helden;
En ’t onheil dat de prins voor dezen hoop voorziet,
Voed in zyn edel hart en onrust, en verdriet.
Van ’t akligst denkbeeld vol, ziet hy een’ bode komen,
Vermoeid, met hof bedekt, door doodschrik ingenomen;
(855) Het donker oog vertoont een diepe droefenis,
Een blyk dat hy een bô van treffend onheil is.
[p. 196]
Welhaast, zegt de oorlogsman, zult gy by deze stranden
De Egiptische oorlogsvloot uw kielen aan zien randen.
Op last van Wilhelm, ’t hoofd der Genuësche magt,
(860) Word dit bericht, ô prins! met spoed tot u gebragt.
Hy meld daarby hoe ’t hoofd der Christenöorlogsvloten,
Een zending en van volk en leeftogt had besloten;
Doch dat all’ ’t geen men zond tot ’s legers onderstand,
Dat hoogst aanzienlyk was, verviel in ’s vyands hand;
(865) Dat de Arabiers ’t geleide in een valei verrasten;
Dat, door op ’t onverhoedst dat krygsvolk aan te tasten,
Het grootste deel bezweek, en dat het overschot
In ketens wierd geprangd door dat buitzuchtig rot;
Dat geen van ’t oorlogsvolk den roovren was ontkomen;
(870) Dat die barbaarsche hoop, door trotsheid ingenomen,
Door zulk een’ voorspoed blind, in ’t stroopen langs het veld,
Zyn’ wrevel, stoutheid, woede en wraak geen palen stelt;
Dat die, gelyk een vloed door sluis en dam gedrongen,
De landen overstroomde, in ’t woên door niets bedwongen;
(875) En dat men, tot bedwang dier woeste toomloosheid,
En tevens om van ’t land, dat Palestina scheid
Van de oevers van de zee, belemring af te wenden,
Dat rot verschrikken moest door eenige oorlogsbenden.
’t Gemeen, daar éénsslags zich dat wreed bericht verspreid,
(880) Vreest honger, ziet dien reeds in al zyne akligheid.
[p. 197]
De wyze Godefrooi, wiens oogen ’t all’ doorzagen,
Bespeurende in zyn volk den ouden moed verslagen,
Poogt, met een kalmte in ’t oog, die ’t hart nu smarten kost,
Van dien geduchten schroom zyn volk te zien verlost;
(885) En om door ’t loflykst vuur den ouden moed te ontsteken,
Besluit hy ’t aarzlend’ volk dus troostlyk toe te spreken.
ô Gy! die aan myn zyde, een’ reeks van tegenheên,
En ’t nypendst doodsgevaar, met roem, dorst tegen treên,
Elk luchtstreek hebt getart, ontzaglyke oorlogslieden!
(890) Verkoren om uw’ arm Gods wraak ten dienst te bieden,
Bezweerende in uw hart het gloriryk herstel
Van grooten Jezus leere, in spyt van dood en hel;
ô Gy! wiens arm de magt der Persen heeft verdreven,
Den trouweloozen Griek voor uw geweer deed beven,
(895) De bergen, zeën, storm, des winters strengste kracht,
Den honger, en den dorst, standvastig hebt verächt;
Wier moed ik altyd waande onwankelbaar te wezen,
Gy, helden voor Gods eer! gy kunt dan eindlyk vreezen!
De God die tot dit uur zo zigtbaar ons verzelt,
(900) En hielp by ’t grootst gevaar in togt en oorlogsveld,
Die God kan dan deez’ dag u geen verzekring geven,
Dat nóch zyn sterke hulp ons heir ist bygebleven!
Gelooft gy dat zyn arm niet meer ons bystand bied?
Gelooft gy dat zyn oog niet meer op ’t leger ziet?
[p. 198]
(905) ô Broeders! weest getroost: daar zal een tydstip komen,
(Licht word dat heerlyk uur eer ’t iemant wacht vernomen,)
Waarin gy ’t geen gy zwoert ter glori van uw’ God,
Met roem volbragt zult zien, ten val van ’t ketterrot.
Alsdan zal uw vermaak slechts die bespiegling wezen,
(910) Dat niets voor ’s Hemels eere uw’ krygsmoed kon doen vreezen.
Ik zwyg van ’t Hemelloon. ô Volk! hervat uw’ moed,
Kweekt dien gestadig aan, op een’ verheven voet;
En vest’ alleen uw oog, ontheft aan vreesverblinding,
Op de eerkroon die u wacht na de edelste onderwinding.
(915) Zo stookt Bouillon in ’t hart de halfverdoofde hoop,
Bedwingt de ontstane vrees in haren eersten loop;
En rust op zyn gelaat, door minzaamheid gesteven,
Doet, by de vlugt der vrees, door troost elks moed herleven.
Maar hy bedekt voor ’t volk, dat op zyn voorbeeld ziet,
(920) Door eedle mommery, zyn zorg, en zielverdriet,
De zorg die ’t hart verteert, ’t verdriet dat wreed hem kwelde!
Thans, na zyn moed den moed in ’t hart des volks herstelde,
Bepeinst zyn schrander brein hoe hy in hongersnood,
Die reeds hem dreigt, verzeld van oproer en van dood,
(925) Zyn volk, welks aart hy kent, met zekerheid zal spyzen;
Hoe hy Egiptes land- en zeemagt af zal wyzen;
En hoe des Arabiers verwoede stroopery,
Zo doodlyk voor zyn heir, met spoed te stuiten zy.

---

[p. 199]

Bladz.	45.	reg.	7.	van boven, staat	vurig Westen,	moet zyn vurig Oosten.
—	—	—	15.	van boven, —	dit steunt meer dan op een’schyn,	— dit steunt op meer dan schyn.
—	113.	—	1.	van boven, —	beider kreet,	— luider kreet.
—	150.	—	12.	van boven, —	bandeu.	— banden.

[p. 200: blanco]

Tekstkritiek

p.37: fier er staat sier

• Het verloste Jeruzalem: vertaling van Tasso’s Gerusalemme
      liberata door Joannes Dullaart (boek 1-20, 1658)
• Toneelstukken van Nomsz bij Ceneton
  
• Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands