Anthonius Franciscus Wouthers: De verliefde stiefmoeder oft de gestrafte bloetschandt. Antwerpen, 1665.
Naar El castigo sin venganza van Félix Lope de Vega y Carpio
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton100680Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[
fol. π1r]

DE

VERLIEFDE

STIEFMOEDER

OFT DE

Gestrafte Bloetschandt.

TREUR-SPEL

____ scelus est odisse parentem
Hic amor est odio majus scelus. Ovid. 10. Meta.

Nu eerst overgheset uyt het Spaensch, ende vertoont op de Antwerpsche Speel-plaets.

[Vignet: fleuron]

t’ANTWERPEN
By Marcelis Parijs inde Cammerstraet inden swar-
ten Hondt,
1665.



[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

AEN
DE SEER EDELE, WYSE,
Ende Dichtminnende Juffrouw
JUFFROUW * * *


VErsekert sijnde hoe seer V: E: den trouvuen Timocrate acht, niet om sijne verdinsten, maer door uvue uytnemende goetheyt, de vuelke straelt tusschen de ontalbare ende schoone hoedaenicheden die V: E: besit: kom ick op de selfde goetheyt my betrouvuende, als den oprechsten vrint van Timocrate V: E: moeyelijck vallen door het opofferen van dit Treurspel, ende derf het vereeren met uvuen eergevenden naem: het onder-vuerp is droevich, maer vervuondert u niet, de Liefde is een gemeen ongeluck:
    Car pout certain en ses leures habite
    Mortel venin, qui cause mort subite.
Dat is:
    Want het is seker dat in hare lippen woont
    Een doodich gift dat ons met haeste doot beloont.

Mijn gedichte reên sijn ongetvuijfelt ende aêmeloos ende sonder aengenaemheyt, iae ick sien niet dan te vuel dat sy maer sullen dienen om andre te doen uytsteken: contraria juxta se posita magis elucescunt. dit is een oude spreuk, de tegenstrijdende saeken neffens malkanderen gestelt steken meer uyt, ende het sal in mijn Treurspel vuaer gemaekt vuorden, vuanneer sijn onaerdicheyt, sich onaerdiger sal vertoonen door het neffen setten van andre aerdige stukken, vuiens aerdicheyt door het bystaen van mijn onaerdich, aerdiger sal schijnen: maer gelooft oock dat aen dit stuck een groot deel van aerdicheyt onbreekt, mits het derft de verlichtinge van V: E: uytmuntenden geest, maer soo het heden verdient in ’t licht te komen onder V: E: bescherminge, ’k verseker my dat sijn glori niet minder vuesen sal als die van den Maeker, vuanneer hy sich de eere geeft van sich te noemen
MEIUFFROUW
Antwerpen den 25. Ianuarij 1665.
Sit Bene dictum.U. E.
Ootmoedigen ende toegedaenen
Dienaer ***



[fol. π2v]

EPIGRAMMA

IN

Laudem Authoris hujus

TRAGOEDIAE.

QUod sequimur, furor est, nomen mentitur amoris,
    Quod mens recta fugit, quodque amor horret, amat:
Irruis in Patris Thalamum
Frederice, Novercam
    Quam mens recta fugit, quamque amor horret, amas:

(5) Et male: tam bene cantatam exoptare Novercam,
    Quam mens recta fugit, quamque amor horret, amo.

A. F. W.


[fol. π3r]

EER-DICHT.

HEel Spaenîen schat het werck van Vega voor volmaeckt,
Daer Neerlandt ’t selfde werck door mis-verstant belaeckt,
En roept: dees Bloetschant dient een Overspel te wesen,
Dan ’tis geen Overspel, hoe wel den soon geresen

(5) Door een vervloeckte min op ’s vaeders ledekant
Met sijn Stiefmoeder blust sijn Got gehaeten brant
Soo lank dit Treurtooneel blyft Spaensche rymen spreken.

Maer nu gy schrandren Heer doorspeurt de dobbel treken
Van het eenstemmig-woort, dat Neerlants indacht hoont,
(10) Als het dit Overspel van Overspel verschoont:
Doorsiet gy Lopes dicht, en wert een oversetter,
En leest het Spaens, en schryft, en spelt een Duytsche letter,
En overspelt het Spaens in Duyts, en Vegas spel
Van Bloetschant krygt den naem nu oock van Overspel.
(15) Dit puyck-werck heeft vereyscht en op het lest verkregen
Twee driften tot den glans hunVaderlants genegen:
De min tot Spaenîen en de min tot Nederlandt
Benam aen d’een den smaet, aen d’een het mis-verstant:
Den twist was met dees saeck soo hoog in top geresen,
(20) Dat die, die slissen souw most Duyts en Spaeniaert wesen,
Dies Spaenîen singt u lof, en Neerlant segt: gy syt
Die haer van het geschreeuw van kleyn verstant bevryt.
A. F. W.


[fol. π3v]

STANCES

Sur la Marastre amante.

VOstre piece (Monsieur) pour ses illustres Vers
                Est demandè par tout Anvers,
Car vous l’avez charmé par ce brillant ouvrage,
            Et faites aller de travers

                (5) La Haine & la Rage:
Depuis que Cassandre a parut sur le Theatre
            Chacun est amoureux d’avoir une Marastre.

A. F. W.


LOFDICHT

Ter eeren des Dichter.

SOo, soo, dit is het padt lanks welk het Duyts Parnas
Beklommen wert. Gaet voort, de jeugt die leydtster was
Sal d’ingeboren drift voorts helpen, dîen vermeeren
Met d’oefening ’t verstant, dees t’saem den prys vereeren
(5) Der Lauwer-kroon, hoe hoog de kunst die heeft geplant.
Cassandra ’t dus belooft met Fredric beyd’ vermant
Op ’t schroomelykst door liefd’, want als sy ’t Schouburg daveren,
En treuren doen, om ’t seerst vijttrompen sy u klaveren.
    Door Got, natuur, en
reen.



[fol. π4r]

OP HET TREURSPEL.

D’ Onkuysche Phaedras min verbelt Cassandra hier
Verlieft op haer mans soon, en hy brandt in haer vier
Heel, aen Hyppolitus in Stiefmoêrs liefd t’ontvluchten,
En in te stoppen toe sijn ooren aen haer suchten,
(5) En vleyen, ongelyck: siet, d’eene wort betaelt
Met weer belooninge, en d’andre niet en haelt
Als wrange weygering. wat mach doch d’oorsaek wesen?
Een soon in d’echt geteelt sal vaders echt bedt vreesen
Te naeken met oneer, en schromen voor de hel:
(10) Een bastaert doet het al, en acht geen overspel.
Sy sterven altebeyd’ maer niet gelyck in sterven,
Hyppolitus ontdeckt des Stiefmoêrs gloet, door ’t erven
Sijns vaders wreeden vloek, en Fredrics doot en graf
Bedeckt des Hertogs schant door een wraekloose straf.
S. A. A.


EPIGRAMMA.

FIlius est, & amatur amans, sua quemque libido
    Damnat & ille patrem sensit, & illa virum.
Non equidem illorum sceleratos miror amores
    Tam docto
Vates quos facit ore loqui:
(5) Te legat ipse pater, lectum pater ipse probabit,
    Cûi sic contigeris, sic
Frederice places.
J. F. C.


Aliud.

QVos canit incoestos vates numerosus amores,
    Nunc (tamen hi quondam displicuere) placent.
Hos probat & castus thorus, & veneranda senectus,
    Hos, quas exornat instita longa, probant:

(5) Carmen nempè bonum, mala quae, bona reddit, & idem
    Laude indigna, facit laudibus ire Polo.

Virtus nobilitas est


[fol. π4v]

ROL-SPEELDERS.

Hertoch van Ferraren.
Frederico, sijnen soon.
Cassandra, Vrouw des Hertoch ende Frederics Stiefmoeder.
Carolus Gonzaga, Marquis van Mantua.
Aurora, Nicht des Hertoch.
Rutilus, Vrindt van Carolus Gonzaga.
Batin, Knecht.
Ricardus,
Lucindus,
Florus,
[Albertus]*
}
}
Edelmans.
Lucretia, Staetjuffrouw.*

Het Tooneel is in en om Ferraren.

___________________________________________________

                                                Vid. & Ap. G.van Hamme
                                                Can. Ant. Scol. & Lib. Cens.


Continue
[
p. 1]

DE VERLIEFDE

STIEFMOEDER

EERSTE BEDRYF

Frederico met Batin op de reyse uyt

HEt valt my wonder vremt nu wy ons moeten spoeden
Dat g’ in dees wilgen toeft.
Fre: Batin. houwt het ten goeden.
Het droevich ongeluck wilt dat ick laet mijn stoet
En schuyl by dit geboomt sich spieglend’ in den vloet.

(5) Ick wenschten dat’k my self in dit geval mocht laeten
Want ick word’ aengeport mijn Vaders trouw te haeten.
Hy soeckt een vrou als’k denck sijn erfgenaem te sijn.
Jae schoon ick blijschap toon aen’t volck mijn siel voedt pijn.
Ick gaen naer Mantua, maer om vergift te swelgen,

(10) Ick hael mijn Stiefmoer selfs, om niet mijn vaer te belgen
Bat. Uws Vaders leven dat soo ongetoomt was eer
Berispt door ’t hofgesin leydt voor de deughden neer.
Gy weet hoe dat hy lacht in ongebondentheden
Van vleeschelijcke min sijn jaeren te besteden:

(15) Nu sendt hy u sijn vrou Cassandra te gemoet,
En wilt door d’echten staet versekeren sijn goet.
Hy soeckt de rust, den toom van d’ongetoomd’ is trouwen.

Fre. ’k Weet dat alleen mijn vaer op’t huwelijck kan bouwen
Sijn welvaert, maer wil gy dat het my niet bedroeft

(20) te hebben in Ferrar soo langen tijt vertoeft,
Met ydel hoop? had ick geweten dat mijn vader
Weer paren sou in d’echt, waer door een ander naeder
Tot sijne staeten wirt, ’k waer elders door mijn swaerdt
Oft nu een kroon, oft wel een eerlijck sterven waerdt.

(25) Wat helpt my dat hy laet sijn ongeregelt leven
Soo hy het Hertogdom sal aen sijn looten geven,
En ick verstootelinck moet dragen in mijn arm
Een’ Leeuw die my verscheur?
Bat: mijnheer stut het gekarm.
Fre: Ick Stiefmo’r dulden? neen. Bat: gy moster veel verdragen
[p. 2]
(30) Toen uwen Vader schiep in’t iufferschap behaegen,
Verdraegter nu maer een uyt hoogen stam geteelt.

Fre: Batin swijgt’k hoor geschreeu dat sich door ’t velt verdeelt.
Bat: My dunckt ick hoor het oock Fre. uyt het geroep en karmen,
Dunckt my dat ’tvrouwen sijn, ick heb met hun erbermen

(35) ’k Gaen sien wat hun ontstelt. Bat. laet gy my hier dan staen
Alleenich in het bosch?
Fer. lafherten laet my gaen,
Men dient hun hulp te biên.
                        binnen.
                                      Bat. Gaet loopt de doodt selfs tegen
Ick hou my buyten scheut maer eer ick word’ gekregen
’k Roep al ons volck tot hulp. Lucindo, Floor, Albert.

(40) ’t Sijn wat weet ick wie ’tsijn, het sijn misschien die’t hert
Soo hert-lijck hebben dat sy’t volk het vel af stroopen.

Florus, Lucindus, Albertus uyt.
Luc. Ick heb den Graef gehoort Flor. ick kom hier oock geloopen
Mits ick geroepen word’
Luc. hy is hier niet gewis,
Alber. Hier is Batin, hy sal ons seggen waer hy is,
Flor. (45) Batin segt ons waer heen dat Fredrick is vertrocken,
Bat. Het karmen van een vrou kon hem soo danich locken
Dat hy het bosch waert in liep met het bloote stael
Om haer sijn hulp te bien, maer d’wijl ick dit verhael
’k Word keurich om van gins het velt eens af te spieden

(50) Oft ick hem jevers sach, en wat het sijn voor lieden
Die flussiens karmden, gy blijft hier staen op de wacht.

Binnen.
Luc. Maer siet een vrou wort hier van onsen Graef gebracht.
Fredericus met Cassandra in d’armen uyt.
Fre. Tot dat ick u hier stel is’t g’oorloft aen mijn armen,
Cas. Heer Ridder weest gedanckt dat gy my quaemt beschermen.
(55) Het leven dat ick heb geniet ick door u hant,
Dus sal het altijt sijn aen uwen moet verpant.

[p. 3]
Fr. Ick bent’t die eerst aen u moet danckbaerheyt betoone,
Daer naer aen mijn geluck: aen u, om dat gy schoone:
My lukkich hebt gemaeckt dat ick u hulp mocht bien:

(60) Aen mijn geluck, om dat het my mijn stoet deed’ vlien
En dolen in dit wout.

Batin met Lucrecia in d’armen uyt.
                                Bat. Hoe komt gy soo te weegen
Daer’t vrouwen volck is licht?
Luc. hadt ghy my niet ghekreeghen...
Bat. Swijght hertjen, want had ick soo naer niet by geweest
Wanneer de koets om viel, ghy waert nu eenen gheest.

Fre. (65) Mevrouw doet opening van u doorluchte staeten,
En adel, op dat’k als een van u ondersaeten
Mag spreken met ghesach’t gheen eyscht u eel ghelaet.
Het kan niet minder sijn oft een’ verheven staet
Is oorspronck van uw schoont.
Cas. mits’k u moet eeuwig wesen
(70) Verplicht, en ben: aenhoort uyt wie ick ben gheresen:
Cassandra is mijn naem. ’k ben Hertogin ghemaeckt
Van den Ferrarschen staet, maer Mantua my raeckt.

Fre. Hoe kan ’t haer Hoogheyt zijn, en dus alleen hier komen?
Cas. Ick kom niet onverselt, Gonzag blijft in de boomen
(75) Marquis van Mantua, mits’k quam aen desen vloet
Om by het vriend’lijck nat te vlieden s’middags gloet:
Al waer ick liep gevaer (toen viel de koets) te smooren.
Maer nu g’uw heusheydt toont, en dat ick u liet hooren
Mijn afkomst, laet my oock te saem uw stam verstaen,

(80) Want ’k ben, en vader sal u wesen toegedaen.
Fre. verjont my eerst uw handt, dan sal’t haer Hoogheyt weten.
Cas. Te knielen is geen reen, schoon’k hadt uw daet vergeten.
Fre. Mevrouw het is met recht, en het bestaet in wet,
Aensiet ick ben uw soon
Cas. ’k beken te sijn verset
(85) Mijn sinnen, mits ick u niet kenden: wie kont’t wesen
Als gy door wien ick ben uyt het gevaer geresen?

[p. 4]
Verjont m’uw arm. Fre. laet my verdienen uwe handt.
Bat. Nu’t luck wilt* dat sy’t is om wie ons reys naer ’t lant
Van Mant
ûa was begost: om u oock recht te eeren
(90) Segt wie gy bent. Lucr: ick ben die mach mevrou ontkleeren.
Ba: Soo sijt gy Camenier? L: dat’s t ambacht’t geen ick doen
Bat: Om vrinden dan te sijn ick kus den sool uws schoen.
Cas: ’k kan mijn vreugt niet genoech, nu ick u ken betoonen
uw deugden hadt ick g’hoort, maer meerder in u woonen

(95) Als wel de werelt weet: uw heuscheyt teekens geeft
Wat hooggeboren siel in uwen boesem leeft.
De dwaling van den wech mach ick geluckich heeten
mits ick u haester ken: en g’lijck als is geseten
Het woeden van de Zee sich toont een helder licht,

(100) Soo was dees Beeck de Zee, de koets het schip dat swicht
Ick stierman*, aen wien gy voor noortsteer sijt verschenen.
En nu door u mijn ramp en onluck is verdwenen,
Eert my van heden af o graef met Moeders naem.
g’Hebt soo mijn siel vernoecht bemerckster van uw faem

(105) En noyt volpresen aerdt, dat ick meer acht te wesen
uw Moeder, als te sijn tot ’s Hertogs stoel geresen.

Fre: o Schoonheyt sonder gae dat ick geen antwoort geef
Kon uwe jonste doen, maer neen ’t is dat ick beef
uw Hemel aen te sien, mijn Vader heeft op heden

(110) Om tweemael Frederick te teelen recht gestreden:
Hy heeft het lijf geteelt maer sonder aem en siel,
Welck gy my geven moet mits dus het lot verviel:
En schoon dat Godt alleen haer aen den mensch kan geven,
Nochtans soo ick u sach ’k gevoelden een nieuw leven,

(115) En dat gy hadt mijn siel: dus seg ick dan schoon beelt,
Dat’k eens door Vader ben maer nu door u geteelt,
Mits gy mijn siel ontnaemt en door haer weer te geven
Dat gy mijn doode borst deed’ weder om herleven.
Het moet niet wonder sijn aen iemant dat’k herteelt

(120) Kan worden nu dus oudt, de Son die sich verdeelt
Op d’aerde, toont hoe sy in d’Hemel alle dagen

[p. 5]
Herboren wort gevoert op haeren gulden wagen.
Carel, Rutilo uyt.
Rut: Hier liet ick haer mijn heer. Car: hadt haer die braven helt
Niet bygestaen, sy was in doots gevaer gestelt.

Rut: (125) Ick was door haer gebot wat van den wech getreden
Soo dat ick tot haer hulp niet spoeden kon mijn schreden
Oft wel die Ridder hadt alreed’ haer bygestaen.
En mits sy met hem sprack, quam ick tot u gegaen,
Op dat den Graef bekent sy die haer heeft bevreden.

Car: (130) Gy hebt seer wel gedaen, maer siet hy’s in ons reden
Daer staet hy noch met haer.
Cas: mijn volck dat komt alreet.
Car: Mevrow. Cas: Marquis Gonsag. Car. wy waren in groot leet
Door uwe Hoogheyts val: den Hemel wil ick loven
Dat gy bent uyt gevaer.
Cas: dat’t onluck is verschoven
(135) Naer dat g’hebt Godt bedanckt danckt deses Ridders moet,
Die met een prijsbren aerdt heel aerdich uyt den vloet
In d’arm my heeft verlost.
Car. heer graef wie kon het wesen
Als gy die doodt sijn hulp aen haer die nu geresen
Is tot u Moeders ampt!
Fre: toen wenschten ick met reen
(140) Don Carel Jupiter te sijn die eer verscheen,
In pluymen van een Swaen, om ’t leven soo te wagen
Tot hulp van d’Hertogin en sou met moet haer dragen
In d’armen op de borst voor’t vlies dat Jason won
Om dus haer lancx den wech der sterren en de Son,

(145) Te voeren aen mijn va’er. Car. het nootlot wou dit voegen
Op dat Cassandra schep in uwen aerdt vernoegen
Verplicht door uwe daet: soo sal Italîen sien
Hoe Stiefmoer aen elkaer en Stiefsoon liefde bien.

Cassandra sprekt tersijden met Lucrecia.
Cas. Seght my Lucrecia dewijl sy t’saemen spreken,
[p. 6]
(150) Wat dunckt u van den graef? Luc. ’k en souw u niet versteken
Mijn sin soo’k oorlof hadt.
Cas. spreeckt schoon ick het verstaen.
Luc. Soo ’t lot verwisselden’k sag u voor luckig aen.
Cas. Gy treft, mijn luck dat mist: ’t is al te veer gekomen:
’k Weet dat door vaeders hant my ’t leven wirt benomen

(155) Soo’k weer naer Mantua gink met verdichte reen
En ick souw sijn bespot door heel Italîen heen,
Maer ’t meest is dat’k noijt sow met Fredrick konnen paeren,
Soo is het best te spoen naer d’ Hertog van Ferraren
Die my alreed verwacht, wiens ongetoomden aerdt,

(160) Soo ick vernomen heb, van nu mijn siel vervaerdt.
Car. Wel aen laet blijdelijck ons uyt de boomen treden
En dat Rutilio in aller haest gereden
Naer den Ferrarschen staet den Hertog draeg de maer,
Hoe dat gy onversins verlost bent van’t gevaer.

(165) Gaen wy dan heen mevrouw en datmen strax doe toomen
Voor Frederic een tel.
Cas. gy sult veel beter komen
In mijne koets met my.
Fre. ’k sal met u hoogheyt gaen
En volgen u gebot.

al binnen behalven Fredrico en Batin.
                            Bat. Niet schoonder is de maen
Als wel de Hertogin.
Fre. my dunckt haer schoone leden
(170) Bevielen u Batin? Bat. en dat niet sonder reden,
Ick sag noyt schoonder vrouw, en’k had noch wat geseyt,
Maer’k heb geen’tijt al’t volck met Carel is bereyt
Tot reysen, maer nochtans...
Fre.Batin wilt niet meer spreken
Gy hebt door u vernuft mijn siele sien uytbreken

(175) Lanx d’oogen. Bat. waer dees roos niet bet met u getrouwt,
Dat wel gemaekte beelt van Ambar gris en gouwt?

Fre. Vertrecken wy van hier, ’k sal d’eerste stiefsoon wesen
Van wie de stiefmoer sal oprechtlijck sijn gepresen.

Bat. ’tgedult is hier het best en ick beloof u heer
(180) Dat desen sonnen schijn wel haest in vlaeghen keer:
[p. 7]
Beyde Binnen.

den Hertog, Aurora uyt.
Her. Soo Fredrick is gegaen toen ick hem heb gesonden
Soo heeft hy op den wech de Hertogin gevonden.

Aur. Mijn oom hy heeft gemist, want hy most sijn gegaen
Met dat ons quam de weet.
Her. Auroor naer’k kan verstaen
(185) Hy heeft dus lang vertoeft om sekre droeve qualen
Want Fredric docht noyt dat sijn meeninge sow falen
In’t erven van mijn lant, en hy was wel gegront,
Want sijn beleefden aerdt mijn siel aen hem verbont.
Mijn trow is maer verraet, en heeft my selfs verraden,

(190) Noyt heeft mijn wil geweest te slechten Fredrics daden,
Maer lijder’t was mijn volck dat my heeft overmant
En deed’ dees droefheyt aen mijn’ wel beminden pant:
’t Is waer sy hebben my met vasten eedt gesworen
Dat Frederic sow sijn tot haeren heer verkoren

(195) Schoon uyt mijn Huwlijks bedt wirt eenen andren soon
Geteelt: ick heb de trow aenvaerdt om mijnen troon
Te stijven, Want misschien maer mijn volloopen jaeren
Sow jemant van mijn bloet den scepter van Ferraren
Aenranden met gewelt en seggen dat door recht

(200) Geen staet toe komt aen die niet was uyt d’heylig’ echt
Geboren: en het volk lichtvaerdig in veranderen
Sow Fredrick dan misschien verstooten om een’ anderen
Te stellen in het rijk: dus heb ick om dees reen
Gewillichlijck voldaen der borgeren gebeen.

Aur. (205) Gy bent ontschuldig’ heer, het luck heeft hem ontbroken,
Maer’k weet den Graef te sijn voorsichtich, hy sal’t koken
Licht slissen van sijn bloet, en merken met gedult,
Het geen den tijt en luck noch niet en heeft vervult.
Nochtans wil ick een’ raet aen uwe Hoogheyt toonen,

(210) Die kan sijn onbedroch en uwe ionst verschoonen:
Vergeeft mijn stouticheyt ’k laet u mijn sin verstaen
Gesteunt op uwe liefd’ die’k altijt heb ontfaen.

[p. 8]
Ick ben uw nicht heer vorst uyt uwen broer gesproten,
Die (g’lijck een jonge bloem die niet en wort begoten

(215) Met ’t koele nat bestraelt van d’hitte gaet te niet)
In’t bloeyen van sijn lent my droefelijck verliet
En oock sijn lichaem t’saem: toen deed’ gy my op voeden
Op ’t heerlijckst in u hof, want oock de doot quam woeden
Op mijne Moeder, laes! gy hebt mijn Vae’r geweest,

(220) Gy hebt den draet geweest, die my heeft onbevreest
Naer’t eynd’loos eynt gheleyt des doolhof van mijn qualen.
Ick wirt met Frederic in uwe hofsche salen
Als suster opgevoet en nu heeft hy sijn sin
Aen mijnen vast geknoopt, en ick heer Vorst bemin

(225) uw’ Fredrick, maer in eer: ons liefd is soo volwassen
Dat maer een wet, een wil, een trouw, en leven passen
Aen onse sielen kan, die met den Huwlijcks knoop
Gebonden, sullen staeg behouwen desen loop.
Ick sal Fredricos sijn, en hy den mijnen wesen,

(230) Soo dat de nare doot ten laesten selfs sal vreesen
t’Ontknoopen sulck een’ bant. gy weet naer Vaders doot
Is door u wijs bestel mijn rijckdom soo vergroot,
Dat, glijck u kenbaer is, ick wordt versocht van grooten
Die ick alleen gesint op Fredrick heb verstooten.

(235) Verjont my hem tot man, en hy sal nimmermeer*
Bedroeven sijne siel schoon dat een andren Heer*
Verwacht wert uyt u vrouw tot Hertoch van Ferraren.
Siet Wat geluck u volght, als g’hem met my sult paren.

Her: Omhelst my schoon Auroor, die in dees droeven stont
(240) De selfste sijt die sich in d’hemelen verkont,
En mijnen nacht bestraelt: gy bent van daeg verschenen
Mijn artsenij, ick sien mijn droefheyt heel verdwenen
Sich spieg’lend’in de Son van uw volwenschten raet.
En mits gy my belooft in mijne droefheyt baet

(245) ’k Verjon u mijnen soon, soo hy u komt te minnen
Gelijck gy seght te sijn te saem geknoopt u sinnen,
Jae’k twijfel niet oft gy sijt seker van sijn min,
En ick van uwe eer: weet dan, dit is mijn sin:

[p. 9]
Soo drae Fredrico keert, op dat sich heug Ferraren,
(250) gy sult met hem in d’echt, ick met Cassandra paren.
Batin uyt.
Bat: Heer vorst het boden-broot verdien ick met mijn vrindt,
d’Een helft die komt my toe en d’ander aen den windt,
Want ick en weet het niet oft hy op my quam vliegen,
Oft ick op sijnen rug ick salder niet om liegen.

(255) Mevrou de Hertogin komt aen met luck en spoet
Maer soo gy hebt verstaen dat sy viel in een vloet
Door’t vallen van de koets, wilt u niet meer beswaren,
Sy is geluckelijck geholpen uyt de baren,
Want op die selfden stont dat haer bevocht de doot

(260) Door ’t hemelsche bestel holp haer den Graef uyt noot.
Sy komen vol van vreucht soo dat het schijnt te wesen
Een Moeder met haer Soon, en hy heeft dus bewesen
Hoe onwaerachtich is t’geen de gemeent’ neemt aen:
Dat noyt de Stiefmoer kan wel met den stiefsoon staen.

Her: (265) De maer die ick groot acht is dat den Graef vernoegen,
Met sijne Stiefmoer heeft, en dat hy sich kan voegen
Naer haeren wil Batin: ick bid den Hemel staeg,
Dat Fredrick sich altijt dus met Cassandra draeg.

Aur: Batin segt my een woort. Bat: ’t is wonder wat al vragen
(270) Een man die heeft gereyst van ider moet verdragen.
Maer’k had u niet gekent, Aurora schoon Goddin
In d’Hemelen gewenscht wat wilt gy van Batin?

Aur: Verstaen oft d’Hertogin in schoont’ is uytgelesen.
Bat: Die vraeg most niet van u, maer vanden Hertogh wesen
(275) En’k meen u Opperheyt en oock de Hertog weet
Hoe dat de faem haer prijst, en die’k nu ben bereet
Te melden, maer sy komt dus kont gy’t beter weten.

Her: Batin voor uwen loon hangt aen u half dees keten.
[p. 10]
Veele Edellieden, Rutilius, Florus, Albertus, Lucindus,*Carel, Fredricus, Cassandra, Lucrecia uyt
Fre. Mevrow dees Lusthof is tot uwe komst bereyt,
(280) De wijl mijn Vaeder met het volck de Feest beleyt
Tot uwe Hoogheyts eer, en’k weet sy sal beschaemen
De Feesten die oyt sag Italien te saemen,
Maer’k weet oock dat sy sal te kleen sijn en te kort,
Voor al het goet dat ons door u gegeven wort.

Flo. (285) Den Hertog met Auroor die komt hier aengetreden.
Her. Cassandra van mijn siel (aen wien ick offer heden
Mijn boesem en mijn landt) den Hemel u bewaer,
Tot voorspoet van mijn staet tot eer van uwen Vaer.

Cas. Om u slavin te sijn, heer Hertog, ben ick komen,
(290) En met die naem alleen vereer ick al mijn oomen,
En Vaderlijk geslacht: mijn Vaederlant dat praelt
In glori naer dat ick verdien te sijn bestraelt
Van u verdinsten.
Her. gy Don Carel bragt my desen
Soo waerden pant, noch noyt van iemant recht volpresen

(295) Waerom ick u omhels. Car. de eer die is te groot,
Heer Hertog die ick van u milde handt genoot.

Aur. Mevrow weest willekom en wilt Aurora kennen.
Cas. De goedren van mijn lot die my alree omrennen
En sullen uwen naem niet wisschen uyt mijn hert:

(300) Aurora gy mijn nicht en t’saem vrindinne wert.
Aur. Mevrow hierom ist dat ick my verstout te seggen,
Dat den Ferrarschen staet die scheen ter aerd te leggen
Door u weer steygren sal, en neemen nieuwen moet,
Mits gy wort haer voogdess, den oorspronk van haer goet.

Cas. (305) De ionsten sijn soo groot dat ick alree kan speuren
Wat voorspoet door de trow des Hertog my sal beuren.

Her. Stapt op u stael o bruyt op dat mijn Hofgesin,
En al mijn volck u eer’ als haere Hertogin.

Cas. Van my wort u in als gehoorsaemheydt bewesen.
[p. 11]
Cassandra met den Hertog om hoog, Carel met Aurora sitten wat leeger onder eenen throon
Cas. (310) sit oock den graef hier* neer? Her. hy moet den eersten wesen
Die uwe handen kus, dus moet hy blijven staen.

Cas. Verschoont, dees’ nedricheyt mag hy geensins begaen.
Fre. ’t Is hooning van mijn liefd’, en’t sow oock niet betamen.
Aen mijn gehoorsaemheyt.
Cas. o neen. Fre. ’k gaen sonder aemen.
Cas. (315) Staet af. Fre. ick kus u hant tot driemael toe mevrow
Den eersten keer voor u, waer met ick toon mijn* trow
om uwen onderdaen te wesen g’heel mijn leven,
Tot voorbeelt van den staet. den tweeden wort gegeven
Voor mijn’heer vaeder, die ick draeg met liefd’ ontsag,

(320) En wensch hem lukkelijck te eynden sijnen dag.
Den derden is voor my, op dat ick u mag eeren
Als moeder en vorstin met een volmaeckt begeeren,
Want g’hoorsaemheyt en liefd’ gewillichlijck gebaert
uyt’t binnensten des siel, heeft eenen andren aerdt

(325) Als die genootsaekt wort. Cas. van soo gehoorsaem leden
Mijn armen sijn de boey.
Her. den graef volgt’t spoor van reden.
Car. uytmuntende Auroor, ick had al lank u naem
En overschoon gelaet geweten door de faem
Maer’k wenschten het te sien, ’t geen nu ick heb verkregen

(330) Maek kenbaer dat de faem het meesten heeft verswegen.
Aur. Don Carel ’kdank uw ionst, wiens naem is uytgespreyt
Op wieken van de faem, en wiens manaft beleyt
Italîen om en’t om verbaest heeft met sijn daeden,
Toen het in bloet door u het vyants heir sag baeden.

(335) uw Heusheyt wist ick niet, maer ’t was mijn onverstant,
Want die een’ krijgshelt is geeft aen de heusheyt d’handt,
En meer die is als gy uyt edel bloet geboren.

Car. Ick bow dan op dees ionst mijn hoop o schoon Aurore
En van op desen stont ick my den uwen noem,

(340) ’k Sal oock in het Tornoy uytblasen mijnen roem,
[p. 12]
Dat schoonder minnares van niemant wort beseten.
Her: Mevrou wilt toch om my de rust geensins vergeten,
Want ’k weet u hoogheyt die is van de reys vermoet:
De liefd’ ook dencken souw dat ick niet acht het goet

(345) En luck dat sy my geeft.
Al binnen behalven Fredrico en Batin
Fre. O onverstandich denken!
Bat. Wat onverstant kan weer u droeven boesen krenken?
Fre. Het is seer wel geseyt dat ’t leven is een droom
Gemerckt dat dick den mensch wort met een dollen stroom,
Al wakende, gequetst van rasende gedachten,

(350) Die sinnen en verstant baldaedelijck verkrachten.
Bat. Mijnheer gy hebt gelijck, want my komt in den sin,
Als’k by geselschap ben te vatten jmants kin
En soo hem plat te slaen: jae als ick ben geseten
In een Balcon my dunckt ick word’beneen gesmeten

(355) Door mijnen eygen drift en vrees te sijn gedoot.
Als ’k in een sterfhuys ben, oft met een lijck genoot
’k Heb altijt lacchens sin: en als ick twee sien spelen
My komt al dick in’t hooft het bekkeneel te deelen
Oft klieven van haer twee met eenen kandelaer.

(360) Soo haest ick hoor gerucht, ’k wil maken oock gebaer:
’k Wil singen als men singt: als ick een jouffrouw treden
Sien over straet dan peys ick hondert duysent reden
En word’ beschaemt al oft ick haer iet had gedaen.

Fre: O Godt wat sal dit sijn! van hier, van hier dit waen
(365) Van’t droomen sonder slaep. sou dit Fredrico peynsen,
Dit seggen dit bestaen dit bouwen oft dit veynsen?
Neen sotheyt, neen, van hier, gy bent niet wel gegront.

Bat: Sult gy uw quelling dan maer preutlen inden mont?
Fre: Noyt deed’ick ’tgeen ick denck ’tsijn rasende gedachten,
(370) ’t Sijn geesten sonder lijf die mijne siel verkrachten,
’t Is’t geen niet wesen sal, soo swijg ick niet met al.

Bat: Sult gy my’t seggen heer ist dat icker op val?
[p. 13]
Fre: Batin eer dat gy sult op mijn gedachten komen,
Sal desen hof gesternt, den Hemel teelen boomen.

Bat: (375) Wel siet hoe ick het weet gy draegt Cassandra min,
En sprekt in u gemoet...
Fre. En gaet niet voort Batin,
’t Is waerheyt, maer wie kan betoomen de gedachten,
Die tot de Hemelen haer inkomst selfs betrachten?
Gelucklich is mijn Vaer den Hertog nu hy trouwt

(380) Cassandra ’t geen mijn siel benijt en nijdich rouwt.
Bar: uw Nyt is wel gegront, Cassandra waer gegeven
Aen u veel beter.
Fre: ’k sal en moet dan stadich leven
In mooglijck iver min en trachten naer de doot,
Met liefd’ die niet kan sijn, jae selfs mijn siel verstoot.

Binnen.
Continue

TWEEDE BEDRYF.

Cassandra en Lucrecia uyt.

Luc. (385) HEt is een vremde saeck die my haer Hoogheyt melden
Cas: Met reden wenschten ick geboren op de velden
Een Herderin te sijn die als den nacht gaet vlien
Vernoegt sich aen de sijd’ eens werckman soude sien.
Den Hemel gaef dat’k waer uyt laegen stam gesproten,

(390) En dat mijn liefde waer van eenen man genoten
Die’t geen ick waerdich ben sow kennen, en mijn min
Betalen uyt het hert met trouwe wedermin.
Die neederigen staet heeft in sich meer vernoegen,
Als’t hofsche ledekant, den man en vrou sich voegen

(395) Met eenen bant geknoopt die liefde heeft gemaeckt.
de Son siet dickmael hoe die laegheyt in sich smaeckt
Meer vreugden als het hof, want als den nacht verdweenen
En hy op zijne kar is boven ons verschenen,
Hy loopt door glasen in, en vint den man en vrou

(400) (Op geen vergulde Spond’) omhelst met sulck een trou
Dat hy een siele meynt twee lijven te bewoonen.
Geluckich is de vrou die niet gevoelt sich hoonen

[p. 14]
Door smaet vol van gesach, maer laet met vreugt bevaen
De sijd’ van haeren man, om’t aengesicht te baen

(405) In eene suyvre bron, maer niet in zilte traenen,
g’Lijck die op mijn gelaet den wech eens bronloop baenen.
Maer waer toe dit geween Cassandra? ’t is te laet,
Toen u de vlugge Faem vertoonen quam sijn quaet
En leven sonder toom, was tijt u selfs te leeren,

(410) Dat die dus had geleeft niet lichtlijk souw verkeeren:
Te komen laet naer huys oft in den morgen stont,
Te voegen’t leven op geen redenen gegront,
Is vrijheyt van den wil, maer smaed’lijck te verstooren
’t Gesach van eene vrow uyt hoogen stam geboren

(415) kan geen gedult weerstaen. Luc. mevrow u droef geklach
Heeft my in’t hert geraekt: en meest mits u gesach
Soo schand’lijck wort gehoont, wie sow oyt konnen denken
Dat d’ Hertog uwe min baldaedelijck sow krenken
En breken sijne trow? heeft noch haer hoogheyt niet

(420) Geschreeven u heer Vaer wat leet dat haer geschiet?
Cas. O neen Lucrecia, noyt sal mijn siel gedoogen
Dat iemant kent mijn ramp als mijn betraende oogen.

Luc. ’t Waer beter naer natuer en reden dat den Graef
u Hadt verdient mevrow, om als hy naer de haef

(425) Des laesten oogenblick sow willich moeten varen,
Sijn oudsten telg te sien beheerscher van Ferraren:
En dat hy dus bedroeft sijns Vaeder hof betreet
Is hem veroorsaekt uyt een onverdraeglijck leet.

Cas. Sijn droefheyt weet ick wel is niet uyt nijt geresen
(430) Die hy sijn stiefmoer draegt, noch hy heeft niet te vreesen
Dat’k hem een broeder baer, die hem den Staet ontruk,
Geen reden gaf ick hem tot droefheyt, maer het luck:

Hertog, Fredrico, Batin uyt.
Her. Gelooft uw vader Graef veel eer liet ick het leven
Als my te paeren soo’k gedacht had u te geven

(435) Dees droefheyt met mijn trow. Fre. het waer een dwaes bestaen
Om uwen Huwlijks bandt dees quelling te begaen,

[p. 15]
Mits ick u liefde weet. heer vaeder wilt bedenken,
Soo staetsucht eenigsins mijn sinnen* konde krenken
Dat’k veynsen sow voor’t minst, maer merkt op mijn gelaet

(440) ’t Is siekte die my quelt wiens oorsaek niemant raet.
Her. De heelders van Ferrar en Mantua te saemen
(Naer dat sy sijn bevraegt op uwe quelling) raemen:
Dat met het Huwelijck dees droefheyt sal vergaen.

Fre. Heer Hertog sulk een raet kan voor een maegt bestaen,
(445) Maer niet voor eenen man van hoogen staet: dit heelen,
Heelt mijne wonden niet.
Cas. o ramp’t schijnt te verveelen
                        Tersyden.
Den Hertog dat hy my moet voor sijn oogen sien,
Hy keert sich van my af.
Luc. mevrow het kon geschien
Dat hy u niet en sag.
Cas. my dus geveynst te hoonen
(450) Is dwinglandy, maer’k sweer dat ick hem sal betoonen
Eer langen tijt de straf van sijn weerwaerdicheyt.

                        Cassandra met Lucrecia binnen.
Her Ick heb een Huwelijck in mijn gedacht beleyt,
uyt Geenen vremden staet, en soo ick kan doorbooren
Niet veer van uwe min.
Fre. is’t by geluck Aurore?
Her. (455) Gy roofden mijn gepeyns eer ick het uyten kon,
Mits gy’t gevoelen hebt uyt eene selfde bron.
’k Heb mijnen oudtsten raet dees meeninge doen weten,
Die toestemt dat dees trow alleen kan doen vergeten
De droefheyt die u quelt.
Fre. het oordeel is niet recht,
(460) Mijn borst is haer ontkent, en’t meynen dat geslecht
Sow wesen mijnen moet door uwe Huwlijks banden
Is rechten sonder reen: dat gy uw min verpanden
Tot rust heb ick gewenscht, noyt wirt van my getracht
Te stooren uwen wil, noch sulk een saek gedacht,

(465) g’Lijk ieder is bekent. Her. Fredrico’k gloof uw reden,
En hebse vaek gelooft, en uw gehoorsaem seden
Betael ick met berow van oyt te sijn getrowt.

Fre. Maer om te toonen dat mijn hoop niet is gebowt
Op andre min ick sal Aurora eerst bevraegen

(470) Oft sy in deese trow gewillich schept behaegen:
[p. 16]
Daer naer sal mijne plicht volbrengen u gebodt,
Want andersins te doen waer onrecht tegen Godt.

Her: Sy liet uyt haren mont my haer behaegen weten.
Fre: Daer is verandering: Don Carel heeft vergeten
(475) ’t Vertreck naer Mantua alleen om haere min.
Her: Wat raeckt U dat mijn soon? Fre: het stoort te seer den sin
Van die sich trouwen moet.
Her: soo ider een gaet speuren
Fredrico g’lijck gy doet, laet vry de vrouwen treuren
Besloten in een borgt om niet te sijn besien:

(480) Want’t suyverste Cristal kan niet de vleck ontvlien
Van’t ademen, maer wort soo suyver alste vooren
gevreven met een doeck.
Fre: u breyn dat geeft my spooren
heer vader tot dees trou: maer als een deftich vier
Spaut dapper vonken uyt, en jemant het getier

(485) Der vlammen blusschen wilt met water in te sproeyen,
Het wederspannich vier komt door het nat te groeyen
Verslindende de kou, soo gaet het met den man
Gehout aen eene vrou die was verlieft, hy kan
Uyt blusschen d’eerste vlam maer sietse weer vermeeren:

(490) Ick wil geen water sijn dat vier geef aen mijn eere,
En roock aen mijnen naem.
Her: heel sot is uwe reen
Daer gy Auroor met hoont, als oft zy niet meer scheen
In haren glans, gy sprekt als eenen onervaeren
En dwasen jongelinck.
Fre: heer vader wilt bedaeren.
Her. (495) Waer toe?                        Binnen.
Fre: Ey Hertog blyft. Bat: heel wel hebt gy begaen
De liefde van uw’ Vaer.
Fre: sijn toren bid ick aen,
Om teenemael van nu rampsaliger te wesen,
Mijn wanhoop is soo hoog in top des druck geresen
Dat’k maer de doot en wensch, en soo de doot komt aen

(500) Wensch ick weer duysent mael het leven te ontfaen
Om soo veel mael als’k kreeg het leven, weer te sterven.
Dus daenich is mijn siel dat sy niet en kan derven
Het leven of de Doot, want’t leven sal voor haer
Sijn sterven op een nieu: en dat ick noch* bedaer

[p. 17]
(505) Te scheuren op mijn borst, is mits de doot sal wesen
Veel soeter als mijn quael.
Bat. ick heb noch noyt gelesen
Dat tusschen leven was een midden en de doot:
Maer nu ick wel bemerck uw wanhoop ende noot,
Soo moet gy nu de reen van uwe droefheyt uyten,

(510) Want’k kan de reden niet van u gekarm besluyten.
Fre. Is’t dat ick mijnen ramp kon uyten met den mont,
’t sow wesen eenen ramp die mogelijk bestont
En eyndelijk sow sijn, maer’t onluk heeft beschoren,
Dat desen ramp alleen de reden kan verstoren,

(515) En huysvest in’tgedacht, iae als ick sprek en denk
Dat mijne siel en tong sijn heel verscheyden, krenk
Ick mijn bedroefde siel.

Cassandra, Aurora uyt.
                        Cas. Stort gy daerom dees traenen?
Aur. Soo my den graef veracht, kan haere hoogheyt waenen
Dat het onred’lijk is? hy seyd’ dat ick bemin

(520) Don Carel, maer wanneer had dese liefd’ begin?
Ick weet al wat het is, hy wilt de Spaensche landen
Intrekken, vol van spijt dat sich den vorst verpanden
Aen u in d’echte bandt: want eer sijn vaeders trow
Met u bevesticht was, sijn boesem niemant wou

(525) Beminnen als Auroor, ick was het licht sijns oogen,
Maer nu ben ick als stof in sijn gesicht gevlogen.
Wat wakende Auroor ontsloot de donkre locht
Die niet en sach hoe dat den Graef de sijne socht?
In wat gebloemde thuyn, oft aen wat claer Fonteyne

(530) Sprack Fredrick niet van my? de Roos en Marioleyne
Was mijnen mont gelijk: wanneer ginck hy van my,
En leefden sonder my? door mijn gesicht creeg hy
Den adem van sijn siel, iae’t was soo veer gekomen,
Dat soo aen hem oft my het leven wirt benomen,

[p. 18]
(535) D’een d’ander volgen sow, dus wirden t’saem gemaeckt
Twee sielen maer een siel. dees liefde heeft geblaeckt
Van onse ionckheyt af, die heden is volloopen
Door Frederics bedroch, soo veel kan’t ijdel hopen
Tot sijn verloren staet.
Cas. Aurora’t is my leet
(540) Dat ick de oorsaek ben dat gy uw tijt besteet
In traenen, maer ick wil voor u den graef aenspreken
Ter wijl vertreckt.
Aur. noyt sal mijn danckbaerheyt ontbreken.
                        Binnen.
Cas. Fredrico. Fre. jont de handt, mevrow, aen uwe slaef.
Cas. Hoe: gy op d’aerde neer voor my gebogen graef?
(545) Dees laegheyt is my wers, ick sal u hoogheyt heeten.
Fre. Mijn min sal sijn gehoont, noch eer sy is gequeeten
In’t kussen van* uw handt, denck ick niet op te staen.

Cas. Hier sijn mijn armen dan. wat is’t dat u komt aen
Wat hebt g’in my gesien? ’t schijnt dat gy staet verweesen

(550) Oft weet gy wat ick wil? Fre. het weten doet my vreesen:
De siel liet het de borst verstaen, de borst’t gelaet,
Dus wirt aen u ontdeckt’t gevoelen door verraet.

Cas. Batin ick heb den graef een weynich aen te spreken,
Vertreckt naer binnen.
Bat. wel wat willen sy besteken?
(555) Mijn meester teenemael beroert, Cassandra moet
Hem spreken, maer alleen.

                        Binnen.
Fre. O Hemel blust mijn gloet,
’k Sterf als een Ph
aenix die verwacht een ander leven.
Cas. Fredrico schoon Auroor my quam te kennen geven
uw’ Min en yvernijt, naer dat don Carel heeft,

(560) (Met my gekomen) in’t Ferrarsche hof geleeft,
Om wie gy haet de trow, nochtans’k kan niet gelooven
Dat gy uw waerde smaet, want voor u moet verdooven
Een ieders achtbaerheyt, soo is (’t geen ick verstaen
Van uwe droefheyt) dat mijn man uw vaeder, aen

(565) My sijne trow verbont, en metter wert geboren
Een oir, dat sow u hoop van Hertog gaen verloren

[p. 19]
Maer mits ick ben de bron van uw onruste quael,
’k Verseker u van nu, dat noyt uyt mijn gemael,
Of uyt Cassandra sal een broeder u verstooren,

(570) Want d’Hertog heeft alleen met sijne trow beschoren
Sijn ongeregeltheyt voor d’ opspraek van den staet
Te decken. hy heeft now den eersten nacht sijn quaet
Verlaten, oft is weer al rasende geloopen
Naer sijn voorgaende vreugt en wou den bant ontknoopen

(575) Van mijne armen, g’lijk een brissend’ Tellenaer
Door trommelen gehitst met yselijck gebaer
De stukken van den toom gaet lancx de aerde zaden,
Met barrenende schuym de borst en mont geladen,
Soo heeft uw vaer den toom gebroken van de trow,

(580) De wet des Heilgen bant, mits hy lanx d’eene vrow
En d’andre stucken gaet van sijne eere saeden:
Daer leyt de faem ter aerd en de gewijde bladen
Des suyvre laweriers, de titels, ook te saem
Van sijn voorgaenden stam den loffelijcken naem.

(585) Verstaet hier door hoe gy den erfgenaem sult wesen
Van den Ferrarschen staet, noch hebt geen oir te vreesen
Die ick voortsbrengen sal.
Fre. beginnende verstoort
Haer hoogheyt tegen my sluyt met getraen het woort
Dat wel de hertste klip oft steenrots sow bewegen.

                        Tersijden.
(590) Sy siet my aen voor soon van die niet is genegen
Tot haer aenbid’lijkheyt, maer’k wil haer doen verstaen,
Dat ’k ben geen soon die prijst sijns vaeders quaet bestaen.
’k Vind vremt, Mevrow dat g’aen soo nedrige gedachten
Mijn droefheyts reen toe schrijft: sal Frederic dan trachten

(595) Naer staet om bet te sijn die hy geboren wert?
Soo’t Huwlijck met Auroor bevallen had mijn hert
Quam haer Ferrar niet toe? jae heeft mijn stalen degen
Voor bontgenoten niet vergroten eenen regen
Van afgetapte bloet, tot levring van’t landt

(600) Dat haer den vyandt nam? het selfden kan mijn handt
[p. 20]
Noch wercken voor haer heer. maer laes mijn droeve quaelen
Sijn niet geteelt uyt sucht naer staet want’k mach verhaelen
Dat niemant op de aerd meer droefheyt heeft beleeft,
Van dat de min haer boog met pijl gewapent heeft,

(605) Als desen droeven Graef: ick sterf van hulp benomen,
En ben gelijck een kaers ten end’ alleynskens komen,
Ick bid de doot dat sy niet wacht de iongste uur,
Maer met haer adem doof het minderende vuur.

Cas. Howt Fredrick het geween, den Hemel gaf de tranen
(610) Aen rouwen, om daer met door het gewelt te banen,
Maer aen het mansgeslacht een blijgeschapen moet,
Behalven in een saek, als d’eer is met den voet
Getrapt, dan taemt’t geween, tot dat sy sijn gewroken.
Auror moet sijn gehaet dat door haer is gedoken

(615) De blijschap van een’ man, die wijs is, en verdint
Om heusheyt van gemoet en aerdt te sijn bemint.

Fer. Aurora heeft geen schult. Cas. wie kan het anders wesen?
Fre. De selfste Son die dooft, in purper opgheresen,
De Flikkerend’ Auroor.
Cas. soo ist Aurora niet?
Fre. (620) Veel hoogher vliegt’t ghepeyns, dees laegheyt het verstiet:
Cas. Hebt gy een vrow beoogt, en van u min gesproken,
En heeft sy aen u eysch weerwaerdichlyck ontbroken?
Het is onmogelijk.
Fre. Mevrow dat u waer kont
Hoe het onmoglijk is, gy soud’m’een’ marmar-klont

(625) Oft noemen, oft een rots, mits’k leef in soo veel pijnen.
’t Is dolheyt die my quelt: wou Phaeton verschijnen
Op sijne Vaeders kar, de oorsaek van sijn doot,
Wou Dedalus de locht, doen hy van Creten vloot,
Door vliegen met sijn Soon, wou Jason wilde plassen

(630) Beploegen met sijn schip om ’t Schaeps vel te verrassen?
Noch sotter is het geen mijn meening durf bestaen.

[p. 21]
Cas. Bent gy dan om een beelt van marmar dus belaen?
Oft een albaste nimph? sprekt op ick sal u hooren,
Als oft ick waer die, die u hert hadt uytverkoren.

(635) Neemt* Fredric mijnen raet, want’t aldersterckst gebow
Heeft wel een Poort van wasch: bekent my uwen row,
En sterft niet sonder spraek.

                        Fre. Als den jager tracht te vanghen
                        d’ Indiaenschen Pelicaen,

                        (640) Met den nest die hy siet hangen
                        In’t geboomte dick van blaen:
                        Doet hy niet als vlammen stoken
                        Om de jongen te berooken.
                        Maer de Moeder komt van boven

                        (645) Met een drukkelijk getier,
                        Slaet haer wieken om te dooven
                        Dus de vlammen van het vier,
                        Dat sy meer en meer doet branden,
                        En soo komt sy in de handen

                        (650) Door het vier berooft van vedrên.
                        Dus sach ick dat mijn gedacht
                        (’t Welck allenxkens gink verme
êdren)
                        telg door liefde voorts gebracht
                        In den nest van stilt’ gedoken,

                        (655) Voelden hy sich vlammen stoken.
                        Liefde quam ben
êên gevlogen
                        Op het aensien van den druck,
                        En om’t vier niet te gedoogen
                        Sloeg haer wieken tot aen stuck,

                        (660) Sy wilt helpen mijn gedachten
                        Maer kan selfs haer brandt niet smachten:
                        ’tVier dat groeyt en sy moet smooken:
                        Gy verkilt my, ick verbrandt:
                        Gy geeft moet, hy wort gebroken:

                        (665) Gy geeft adem, ’k wort vermant:
[p. 22]
                        Gy versterckt my, ’k ben vervroren:
                        Gy bevrijt my, ’k gaen verloren:
                        Gy vervoert my, ’k kan niet volgen:
                        Gy vergramt my, ’k heb geen spraek:

                        (670) Gy versoet my, ’k word verbolgen:
                        Want ick sulk een droefheyt smaek,
                        En soo groot sijn mijn gevaeren,
                        Daer ick met mijn siel beswaere,
                        Dat ick minder schaed’ sal werven

                        (675) (Mits het sterven is maer een)
                        Met gedult van pijn te sterven,
                        Als te uyten mijne reen.

                        Binnen.
                        Cass. d’Hemel heeft geen saek geschaepen
                        Waermen grooter druck kan raepen,

                        (680) En soo vremt als de gedachten.
                        Door het denken op den brandt
                        Siet gy haer al dick verkrachten
                        Dan weer op den waeter strant,
                        Daer sy Peys en Oorlog maeken,

                        (685) Daer sy stilt’ en onweer braecken.
                        Dees verwerring’, dese saeken,
                        En dit wonderlyk beleyt,
                        Meer gedachten in my maeken,
                        Als my redens sijn geseyt:

                        (690) Geen tempeest heeft meerder krachten,
                        Als de werring mijns gedachten.
                        Ick was die den Graef beminde,
                        ’k Was de oorsaeck van sijn quael,
                        Hy was die my ook verblinden,

                        (695) Maer de vrees van mijn’ gemael,
                        En de wet heeft my verbonden,
                        Aen die mijne schoonheyt hoonden.
                        Frederics waerde veel verdinden,
                        Maer ’t waer dolheyt, geenen haet,

[p. 23]
                        (700) Soo Cassandra sich versinden
                        Te bestemmen sulk een daet.
                        Hemel wilt my niet verachten,
                        Niemant sondigt door gedachten.
                        Tot nu is mijn eer gebonden,

                        (705) En ’t gevoelen sonder schult:
                        ’t Was maer verw van dwase sonden,
                        Die mijn eere heeft gedult:
                        Het bepeynsen toe te laeten
                        Mach met recht de gotheyt haeten,

                        (710) Maer ’t gepeyns niet te verstooten,
                        Brengt de eere tot geen’ val:
                        Het gepeyns dat wort genoten
                        Van de godtheyt die ’t weet al,
                        Maer de eer kan niet bekomen,

                        (715) Wat ’t gedacht heeft voorgenomen.
                                                    Aurora uyt.
                        Aur. Den Graef heeft lanck gesproken
Met haere Hoogheyt, wat beantwoort hy?
Cas. Gedoken
Te zijn sijn’ minnennyt, en dat hy u bemint.

                        Binnen.
Aur. Wat kleenen troost geeft gy! soo is dan, die verblint
Op mijne schoonheyt was, soo yverich geweken,

(720) Uyt droefheyt, en uyt vrees van hem Ferrar t’onbreken?
Maer mits hy veynst van my te hebben minnen-nyt,
Soo toon ick Carel jonst, alleen tot Fredrics spyt.

                        Don Carel, Rutilo uyt.
Rut. Uw’ hoop is gans te niet. Car. Swyght, hier verschynt Aurore.
Goddin om wie ick heb het vry gemoet verloren:

(725) Lichtster die sich verthoont als ’t in mijn siel wort nacht
Door wie de gaerd’, de bloem en het geboomte lacht,
Mits tuschen parelen van uwen mont en roosen
Den morgenstont op d’aerd en op mijn borst komt blosen:

[p. 24]
Van toen ick Mantua liet, heb ick met kleen geluck
(730) uw schoonheyt aengebeên, en vind met grooten druck,
In u gelaet mijn nacht, als ick u wensch te volgen
Voor Noorster van mijn hoop: dat gy my dus verbolgen
Aensiet ist ongeluck, maer niet dat ick u sag.
Ick wil dan uyt Ferrar vertrekken desen dag

(735) Om vliedend’ u gesicht mijn minnevlam te laeken,
Geeft my verlof, en t’saem van uwe handt te naken.

Aur. De weerliefd’ en de jonst is niet voor d’eerste min
Don Carel, maer als vast geset is het begin.
Gy eyscht met vrijicheyt verlof om te vertrekken,

(740) Ick wil met vrijheyt u van wech te reysen trekken.
Car. Mevrow voor sulk een jonst, dat gy mijn reysen staekt,
Schoon ’t wreetheyt schijnt te sijn, ben ick soo diep geraekt,
Dat ’k geen tien jaren sal glijk Menela
ûs vertoeven,
Maer g’heel mijn leven lanck met hoop van eens te proeven

(745) uw Weygerighe min.
                        Hertog, Fredericus, Batin uyt.
                                    Her. Den Paus laet my d weet
Dat ick naer Romen moet.
Fre. wert d’oorsaek niet ontkleet
Door sijnen brief?
Her. dat sow myn reijs de antwoort wesen.
Fre. Ick vraeg niet meer soo gy de reden niet wilt lesen.
Her. Wat borg ick dan voor u? het geen ick seggen mag,
(750) Is dat den vyandt strijt in’t lant met groot ontsag,
Soo meen ick dat den Paus my opper vorst wilt maeken.
*
Fre. Heer vaeder ’k volg u naer, en wil met mijne kling
Beschermen uwe sijd’.
Her. dees wil is niet gering:
Gy moogt naer mijn vertrek niet aen mijn hof ontbeeren,

(755) ’t Is reden en te saem mijn wil, gy sult regeeren.
[p. 25]
Fre. Ick volg dan u gebot, maer wat sal heel het landt,
Wat sal Ital
îen waên? Her. gy blijft voor my verpandt.
                        Binnen.
Bat: Mijn heer ick sag Auroor daer met don Carel kallen,
En wenden’t hooft van u, en s’acht u niet met allen.

Fre. (760) Met den Marquis? Bar. iae heer. Fre. wat meent gy dat het let?
Aur. Dees sluyer sy te pandt voor mijne jonst geset.
Car. Mevrow hy sal mijn leên, en siel aen u verbinden,
En soo’k hem gorden mag, ’k sal dobbel jonsten vinden.

Fre. Al is het minnewraek mijn liefde wort gehoont.
                        Tersijden.
Aur. (765) Omgort hem mits hy wort met betren heer geloont.
Bat. Siet gy den sluyer niet? Fre. wat sluyer? Bat. die Aurore
Aen Carel heeft vereert.
Aur. don Carel, komt my hooren
In dees geblomden thuyn

Don Carel neemt Aurora met de handt en gaen binnen
                        Bar. Soo soo dats moy mijn vrindt,
Hy neemt haer by de handt seer vry en wel gesint.

Fre. (770) Wat wilt gy is’t dat sy haer sielen dus vereenen?
Bat. soo eenen Fieren Haen, een’ andren die verschenen
By sijne hoedren is bevecht en bijt en wont,
Waerom verdraegt gy dan dat Carel ’t maekt soo bont?

Fre. Batin gy vraegt te veel, en wilt verstaen de reden
(775) Die ick niet en verstaen. gaet heen naer binnen treden
Verneemt van Vaeders reys, want ick wil met hem gaen
Tot buyten onsen staet.
Bar. ’k heb u gebot verstaen.
                        Binnen.
[p. 26]
                        Klinck-Dicht.
Fre. Waer henen droeve siel, waer gaet gy heen gedachten?
Barbaersche wat wilt gy, waer toe stockt gy mijn brant?

(780) Waer toe hebt gy mijn aem en leven overmant?
Waerom quaemt gy mijn doot soo iverig betrachten?
’t Is lanck genoech gedult, betoomt uw fiere krachten,
Gy bent tot onse doot, maer sonder reen gekant:
Geeft dese siele rust noch dult niet dat de schant

(785) Mijn soo manafthen sin in sulk een doot doe smachten.
Geen meening wasser oyt oft minnende gedachten,
Die niet allensiens sijn gegroeyt en uytgespreyt:
Want sy verdragen hoon, en jonst met hop’ verwachten,
’t Is moghelijck al’t geen een’ minnaer heeft beleyt,

(790) Maer mijne min is dus dat sy niet kan betrachten,
En blijft onmogelijck: o wreed’ onmog’lijckheyt!

                        Cassandra uyt.
Cas. Mijn liefd’ is sonder gront, en denkt mijn hoon te wreken,
Jae doet Cassandra gaen den Grave Fredrick spreken,
Maer’t swijgen is van nood tot soo vervloeckte daet.

(795) ’k Sach toen hy sijnen sin te kennen gaf ’t gelaet
Verstorven, hy beroert sprak swijgende sijn minne.
En schoon ick mijnen moet door Fredric liet verwinnen,
Ick waer de eerste niet die sulcks oyt had bestaen:
Een Vaeder heeft wel eer sijn Dochter aengestaen,

(800) Een Broer aan Susters oog, soo moet mijn min geheeten
Niet sijn onmenschelijk, en van haer plicht vergeeten,
Maer laes ’tonschult my niet ’tquaet dat een ander deed’.
Dit is den Graef, mijn siel hoe vreest gy nu voor leedt
Daer gy beraden waert?
Fre. guns blinckt den soeten degen
(805) Die my het leven nam: o schoonheyt noyt volwegen!
Cas. hoe gaet Frederic met u bedroeft gemoet?
[p. 27]
Fre. Den ramp en’t ongeluck dat in mijn boesem woet
Is eyndeloos Mevrow.
Cas. soo ick u quael kan heelen,
Wilt aen Cassandra vry de redenen met deelen:

(810) Betrowt op my u hert, mijn min vlamt meer als d’uw’.
Fre. Op u staet mijne hop’ maer vrees die maeckt my schu,
Schoon ick op u betrow.
Cas. uw qualen sijn geresen
uyt Liefde soo gy seyd’.
Fre. de wreetheyt my bewesen
Was oorsaek van mijn druck.
Cas. wel hoort een oudt verhael,
(815) Dat liefde bowt, op moet, maer niet op droeve quael.
Antiochus een prins uyt hoogen stam geboren,
Wirt door sijn Stiefmoers schoont tot hare min bekoren,
En d’enklen druck deed’ hem een groote siekt’ uytstaen.

Fre. Soo hy gestorven is, hy heeft seer wel gedaen:
(820) Want ick rampsaliger door mijne min moet wesen.
Cas. Den Vader socht beanxt sijn Sone te genesen
Door kracht van kruyden maer de sieckte hiel haer stant,
Sijn liefde bleef bedekt: nochtans wirt strax den brant
In d’oogen flikkerend’ van Erostrat bevonden:

(825) Door sijn gebot sijn in des Princen sael gesonden
De Juffers van het hof, maer toen de Stiefmoer quam
Antiochus gelaet ontstak door nieuwe vlam.
Dus wirt sijn min bekent.
Fre. die vont was waert gepresen.
Cas. Fredrico loochent niet dat’k sulks sag in u wesen.
Fre. (830) sult g’u niet stooren? Cas. neen. Fre. sult gy ook met mijn quael
Met lijden hebben?
Cas. jae. Fre. Mevrow hoort mijn verhael,
Ick ben soo veer gegaen, jae sonder Godt te vresen,
En d’ Hertog mijnen Vaer, dat in my is geresen
De wanhop’ uyt de min, die, ick, onmog’lijck tracht

(835) Ten laesten sien ick my berooft van’t geen ick acht,
’k Ben sonder u, en my, en sonder Godt gebleven:
’k Ben sonder Godt mits ’k u heb boven al verheven:
’k ben sonder u mits dat ick u niet en besit,

[p. 28]
’k ben sonder my mits’k derf uw schoont mijn eenig wit.
(840) Maer soo gy’t niet verstaet, ick sal het u verklaren,
Op dat g’oock soud’ verstaen uw schult in mijn beswaren.
De droefheyt is soo groot die mijne siel drukt neer,
Dat ick noch denk noch derf bedenken dat’k moet weer
Mijn leven, dat gy heerscht, aen mijne gotheyt geven:

(845) En mits’k ben sonder u, en my, en Godt gebleven
Alleen om u Mevrow, en heb my selfs misgaen,
Soo sijn wy plichtich bey. men moet niet wonder wa
ên
Dat ick bleef sonder my, mits gy my roofden’t leven:
Maer wie bleef sonder Godt die’t leven selfs kan geven,

(850) Als mijne liefd’ alleen? soo’k naer u schoonheyt tracht,
En Godt mijn wensch verbiet’t is klaer dat ’k Got veracht
Om’t wenschen van uw schoont: ’t is dolheyt noch te waenen
Behoudenis van a
êm in eenen poel van traenen
Een’ mensch die niet en is in sich, noch u, noch Godt.

(855) O schoonheyt sonder gae waer ruckt ons heen het lot,
Wat sullen wy noch doen, nu ’k heb mijn Godt verloren
Mits ick u acht mijn Godt? maer neen ick heb beschoren
Het eynd’ van mijnen ramp, gemerkt ick sonder u,
En sonder my moet sijn: ’k vecht sonder my niet schu,

(860) Maer sonder hoop mits’k noyt u schoonheyt sal verkrijgen:
’k Vecht sonder u mits’k u niet en besit.
Cas. wilt swijgen
Fredrico, want als ick mijn sinnen op ons slaen,
Sien ick der menschen kracht en Hemlen t’samen staen
Tot wraeck van ons besluyt: soo is het best geraeden

(865) Te vluchten het gesicht en spraek, door sulke paeden
Sal oft het leven spo
ên tot’t laetste van haer loop,
Oft wel den zegen sal neer daelen op de hoop

[p. 29]
Van sterven om de min. Graef vlucht uyt mijne oogen,
Want ick niet vluchten kan, soo niet gy moet gedoogen

(870) Voor’t laest Cassandras doot. Fre. voor u wil ick de doot
Aenbiddelijke vrow beproeven in dees noot,
’t Is’t meest dat Fredric kan voor uwe schoonte waegen.
Ick wil geen leven meer in dees bedroefde daegen,
’k ben lichaem sonder siel, en soek soo seer de doot,

(875) Dat’k haer niet vinden sal, mits soo ick haer genoot
Mijn hert sich heugen sow: ’k bid dan voor’t laest te naken
uw Handt alleen die my het soet vergift dee smaken.

Cas. ’t Is sorgelijk gestelt het buscruyt by het vier,
Gaet heenen Frederic.
Fre. Mevrow weest niet soo fier.
Cas. (880) Ick was alreed bereyt mijn handt u te verionnen,
Maer ick bepeys hoe dat de doot dick is begonnen,
En door de handt naer’t hert’t vergift is opgegaen.

Fre. Gy waert een Meeremin Cassandra gy vielt aen
Mijn siele door uw sangk en hebt my in de baeren

(885) Begraven.Cas. ’t moet dan sijn ick wil niet meer bedaeren:
Maer neen o waerde eer, strijt tegen waerde faem:
Sow ick door sulk een smet bevlecken mijnen naem?

Fre. Door wanhoop en door vrees versterven al mijn leden.
Cas. Ick ben’t gevoelen quijt, de Ziele met de Zeden.
Fre. (890) O breyn beroofden Graef hoe vremt was u bestaen!
Cas. Fredrico siet hoe ick al stervend’ om u gaen.
Fre’Om u en sterf ick niet want’k derf alreed het leven.
Cas. Gy sult Cassandra noch den laesten dootsteek geven.
Fre.Schoon ick berooft van aem ben door u schoon gelaet,
(895) ’k verheug my dat de siel noyt door de doot vergaet,
Om noyt te laten u als vooren te beminnen.
En daegelijks mijn min vol iever te beginnen.

[p. 30]
DERDE BEDRYF.
Aurora, don Carel uyt.
Car. BEdaert u toch mevrow van sulk een’ daet te spreken
Want het niet wesen kan.
Aur. Het is my self gebleken,
(900) Het geen ick heb geseyt wirt van my self gesien.
Car. Maer hoe kont gy haer dus geheymelyk bespien?
Aur: Aenhoort het geen ick meld: den Graef heeft my aenbeden,
En ick heb hem bemint in eerelyke zeden,
Soo dat ons trow (toen hy Cassandra haelden) wert

(905) Besloten door ons mont, en woorden van het hert
Onbreekbaer, soo de mans volherden in de woorden
Die sy aen haers gelyck te houden vast behoorden.
Hy quam dan wederom, maer met soo droeve quael,
Dat hy geweygert heeft te werden mijn gemael,

(910) Aen my en d’Hertog self, en wou sijn daet verschoonen
Met minnen-nyt van u aen sijnen va
êr te toonen.
Mijn hert wirt wee te sien mijn liefde dus veracht
Door Fredrics trots gemoet, en ’k heb de r
êen getracht
Te weten, hoe hy dus verandert was gekomen,

(915) Ick heb ten laesten dan de oorsaek g’heel vernomen.
’t Gheheugen geeft my schroom van ’t geen ick maer sag aen,
Jae ’k gloof now ’t geen ick sag, soo schroombaer zijn de da
ên.
’t Vertrek van Frederic is in ’t gesicht gelegen
Van ’t geen Cassandra heeft, soo dat sy rechtlyk tegen

(920) Malkandren over sijn, maer om bedektelyk
Malkandren aen te sien, dat niemant van het ryk
Oft Hof het weten sow, is d’heelen muur behangen
Met spiegels in ’t vertrek, en dus door min bevangen
(Door goddeloose min die locht en aerd verstiet)

[p. 31]
(925) Vol van genuchten staet den blinden graef en siet
Cassandra yvrig aen, als hy haer niet kan spreken:
Het selfden doet sy ook, en ’t heeft aen my gebleken,
Toen ick in een vertrek verborgen vol vermoen,
Heb Frederic gesien aen eenen spiegel doen

(930) Eerbiedinge, daer hy Cassandra sag ontkleeden,
En gaf aen het Cristal een kus naer lange reden.
Met dit vertrok ick heen, en heb mijn ramp begonst
Te weenen, en haer twee, dat sy soo blinde jonst
Door goddeloose min malkanderen betoonen:

(935) Een vreeselyker daet als van die ’t wout bewoonen
En leven sonder wet, een vreeselijker daet
Als t’Indiaensch geslacht in sijn gebergt bestaet.
My docht dat het Cristal had sijnen glans verloren,
Om niet te sien het geen wirt onder haer beschoren.

(940) Maer nu den Hertog keert met zegen blaen vereert,
Mits door sijn moedig stael den vyant is verneert,
Die met haer waepenen den Roomschen herder deden
Verschrikken, segt hoe sal ’k mijn rampen tegen treden
Want ’k vrees noch grooter quaet? tis waer dat ghy my mint,

(945) En dat ick over al uw’ handel heusch bevind:
Noch echter weet ick niet wat dat mijn siel doet vreesen:
Het pluymgediert dat eens in ’t gaeren is geresen,
En weder uytgeraekt, vreest van al wat het siet,
Dus schroom ick oft gy my ten laesten ook verliet,

(950) G’lijk my rampsaelichlijk Fredrico heeft verlaeten.
Car. Soo ick het oyt bestaen de Gotheyt moet my haeten,
Dat my meer rampen, als den graeve, drukken neer.

Aur. Hout op het is genoech, ’k begeer geen eeden meer,
’k How voor oprecht uw min.
Car. Dat moogt gy vry gelooven:
(955) Nu Fredrics liefd tot u is in den wint verstoven,
En gy mijn min bestemt, geef ick u desen raet:
Segt d’Hertog dat hy u in d’echte paeren laet,

[p. 32]
Mits sijnen soon met u sich weyghert te versaemen,
Soo haest hy dit laet toe, vertrekken wy te saemen

(960) Naer Mantua die u voor haer voogdesse sal
Ontfangen
Aur. uwen raet beschut Auroras val.
Fredricus, Batin uyt.
Fre. Soo Heeft hy niet begeert sijn inkomst te verwachten?
Bat. Soo haest het leger-volk hem aen sijn grenzen brachten,
Verlatende den tocht klom op een moedig paert

(965) En vloog de wegen in, want hy was heel beswaert,
Dat hy vier maenden niet u byzijn hadt genoten,
En schoon de Hertogin sijn yver doet vergrooten
Noch is geen liefd’ soo groot als die hy u betoont,
Gy bent die sonder val hebt in sijn hert gewoont,

(970) Gy bent om wie hy heeft gewenscht te weder komen.
Wilt dan den prael heer Graef van uwen vaer voorkomen
Als al den leger tocht sal treden in de stat:
Daer sult gy sien het stael van bloet te drinken sat,
En opgepronkt met roof al onse legerbenden

(975) Sien eenen langen sleep gevangenen afsenden,
En wimpels tot een gaef.
Fre. Auroor hoont mijn gelaet
Staeg met Don Carel.
Aur. Hoe? Fredrico gy verlaet
Den slaep naer ruymen tijt, dat gy niet kont ontwaken.

Car. Heer Graef ick wist het niet, dat’k sow uw liefde laken
(980) Door’t minnen van Auroor, en dat ick haer versocht
Tot mijne minnares, was om dat’k niet en docht
Dat ick een makker hadt, en soo ick oyt geweten
u Liefde tot haer had, ’k sow mijnen drift vergeten.
Gy weet dat’k u noyt sag verkeeren met Auroor,

(985) Maer soo het is u wil dat ick verlaet dit spoor
Don Carel swicht, Auror veel beter sal besteden
Aen den Ferrarschen Graef, als my, haer waerde zeden.

                                                        Binnen.
[p. 33]
Aur. Wat hebt gy sonder min oft meeninge betracht,
Wat dolheyt komt u aen, wat heeft u breyn verkracht?

(990) Hoe dikmael saegt gy niet don Carel met my spreken,
Van toen de blyschap is uyt u gemoet geweken,
En langen tijt daer naer? maer noyt saegt gy my aen,
Jae liet heel onberoert Auror voor by u gaen.
Nu komt gy vol van nijt dat ick don Carel eere

(995) Maer tis te laet om weer mijn min naer u te keeren,
Mijn trow dag is bestemt, gy syt al reed’ verstaen,
Verstoort mijn huwlyk niet en hoort mijn reden aen:
Ick stem mijn doot eer toe als uw vervloekte daeden,
Keert Graef naer uwe quael die uwe siel belaeden,

(1000) Keert weder naer uw kalm, verlaet al uwe vreugt,
Geeft reden plaets, en vlucht in ’t eersten van uw jeugt
Te plegen sulk een daet, die jeder een sow schroomen:
Wilt door een rijp gedacht uw vuyle lusten toomen,
Noch veynst niet dat gy my om den Marquis verlaet,

(1005) Want het niet anders als in veynsery bestaet:
Fredrico tis te laet om mijne min te erven,
Fredrico ’tis te laet om hulp van my te werven.

                                                        Binnen.
Bat. Hoe heer wat klacht is dit? Fre. By d’Hemlen, ’k weet het niet.
Bat. Gy lykt Tiberius, die sijne vrow verstiet,
(1010) En dooden deed’ met een, daer naer was hy geseten
Aen taefel vraegende waerom sy niet quam eten.

Fre.’k Weet selfs niet wat ick ben. Bat. Oft wel g’lyk eenen boer,
Die naer hy was getrowt twee volle jaeren, swoer,
Dat hy niet had gesien sijn vrowken swert te wesen.

Fre. (1015) Batin het is genoech u sotterny bewesen
Die mijne quael vergroot: waer wil ick heenen gaen,
Wat is’t dat ick sal doen, oft wat sal ick bestaen?
’k Ben g’lyk een’ stierman in het midden van de baeren
Die eenen ruymen tijt gelukkig heeft gevaeren,

[p. 34]
(1020) Daer naer wort vreeselijk door winden aengerant,
Hy hop’ en konsteloos, kan nieuwers aen het lant
Geraeken, maer het schip moet heen en gunswaert loopen
En dus komt het in’t Meer ten eynd’ sijn graf te koopen.
Dus sal ick oock vergaen, ’k was in’t geluk gestelt,

(1025) Maer nu bevind’ ick dat het van my heenen helt,
’k Ben in gevaer gebracht, en sonder aen de haeven
Te konnen komen, sal ick in de Zee begraven
Van rampen worden.
Bat. heer wat droefheyt quelt u weer
Wat onverwachte quael drukt uwe blijschap neer?

(1030) Doet kontschap waerde Graef, ist datmen u kan heelen,
Waer toe laet gy den druk in u gemoet verveelen?

                        Cassandra, Lucrecia uyt.
Cas. Keert d’Hertog soo haest weer? Luc. Mevrow dus leyt de saek.
Cas. Soo haest? Luc. hy liet den krijg, en wilden sijn vermaek
Vernieuwen door u sien
Cas. wilt sullex niet gelooven,
(1035) En soo het is ick wensch mijn leven uyt te dooven.
Soo seytmen dan heer Graef dat d’Hertog weder keert?

Fre. Hy naedert seer de stadt, en heeft ons wel geleert
De min die hy u draegt.
Cas. ’k ben teenemael verslagen
Mits dat ons aenspraek niet sal vry sijn naer behaegen.

Fre. (1040) Wat droever doot wirt oyt van mijne min verwacht
Als dat hy seker komt, aen my soo onverwacht?

Cas. Wat sullen wy nu doen? Fre. den besten raet is sterven.
Ca. kan het niet anders sijn? Fre. neen, want soo ’k u moet derven
Wat dient het leven my?
Cas. verliest gy my daerom?
Fre. (1045) Ick veyns dan van nu af dat ick mijn yver dom
En weer Aurora min, en sal haer oock gaen vraegen
Van d’Hertog voor mijn vrow.
Cas. dat sal ick niet verdragen.
Hoe trowen, bent gy dol?
Fre. Mevrow’t is het gevaer
Van ons, dat my dus raedt.
Cas. ’k sal dag’lijks met gebaer
(1050) U quaet begaen, en mijn verraedery verklaeren:
En ’k tuyg de hemelen soo g’ u niet wil bedaeren....

Fre. Mevrow. Cas. het is te laet mijn wil is dus gestelt.
[p. 35]
Fre. Het hofgesin verstaet al’t geen haer Hoogheyt melt.
Cas. Dat het een ieder hoor, ick wil, noch sal niet swijgen
(1055) En niemant sal den Graef tot man in d’echt verkrijgen.
Florus, Lucindus, Albertus, Ricardus, den Hertog gewapent uyt.
Ric. uw Inkomst was alreed door d’heele stat bereet.
Her. Mijn trowe liefde met meer haest te spoeden weet.
Ca. Is’t mogelijk mijn heer dat gy dees schant wout dragen?
Fre. Mijn liefd’ moet ook te saem op d’haeste inkomst klagen.
Her. (1060) de vaederlijcke min die stadig lieft sijn bloet,
Heeft mijne snelle reys om u te sien voor goet
Bevestigt: en die geen sijn maegen gaet aenspreken,
Naer dat sy ruymen tijt aen sijn gesicht ontbreken,
Gevoelt geen arrebeyt noch geene swaericheen.

(1065) En gy Mevrow moet ook verstaen dus mijne reen,
Want dat ick by den Graef haer Hoogheyt heb geleken,
Is dat ick uwe min wil achten, niet versteken.

Cas. De deugt van Frederic heeft noch veel meer verdint,
En dat u Hoogheyt my als sijnen soon bemint

(1070) Acht ick voor groote eer. Her. ’k ben aen u beyd’ verbonden
Om’t liefgetallig hert, en meer dat’k heb bevonden,
Dat Fredric mijnen staet regeerden met verstant,
Dewijl sijn Vaeder was gegaen uyt’t vaederlant,
Soo dat geen onderdaen van hem heeft konnen klagen.

(1075) In’t midden dat ick most den staf en wapens dragen
Bepeynsde ick hoe hy een’ Raetsman g’heel volmaekt
Sich toonden. Godt sij lof dat mynen arm gestaekt
Heeft s’vyandts dolle macht, en onverdraeglijk woeden
Gekant op ’tRoomsch gesach, voor wie sy sich nu hoeden

(1080) Door mijne kling bevreest. met Lawerier verciert
Kust’ ick de handt des Paus als Romen had geviert
Mijn Zegen als oft weer Traianus waer gekomen.
Soo heb ick van nu af mijn betren voorgenomen,
Want die om sijnen moet verdient de Roomsche handt

[p. 36]
(1085) Moet meer de deugt, als ’t quaet doen woonen in’t verstant.
Ric. Mijn heer don Carel komt verselschapt met Aurore.
                        Aurora, don Carel uyt.
Aur. Sijn Hoogheyt heeft ons al g’lyk wederom herboren
Door sijn gewenschte komst.
Car. Don Carel eyscht uw handt,
En wenscht dat sijne liefd’ u zy gestelt te pandt.

Her. (1090) De schulden van de siel wil ick u dus betaelen,
Die geenen grootren prys weet ergens sich te haelen
Als dat sy heeft verdient naer sulk een langen tijt
t’Omhelsen u te gaer. Dat mijne feest met vlyt
Op morgen wert bereyt, nu wil ick my gaen voegen

(1095) Tot rusten, om de lêen vermoet te vergenoegen.
Fre. Dat u het lot bewaer veel jaeren groote Vorst.
                        Al binnen behalven Batin en Ricardus.
Bat. Ricardo vrint. Ric. Batin. Bat. ’k heb lank naer u gedorst
En staeg u komst verwacht: ’k ben bly dat gy gekomen
Zyt weder met geluck, maer hoe den kryg genomen

(1100) Een end’ heeft bid ick u laet my in ’t kort verstaen.
Ric. Naer dat wy uyt dit lant naer Romen zijn gegaen
Is ons geen rust verleent, want d’ Hertog nacht en daegen
Met ’t leger-volk des Paus dat hem wirt toe gedraegen
Most waeken. mits de macht der Franschen sterker was

(1105) Als d’onse, maer door goet beleyt wirt haer den pas
Benomen, dus wirt vry het landt van de Lombaerden,
Den Romschen Leew tesaem sijn vyanden vervaerden,
En velden met een’ brul: den Hertog heeft een naem
Door dese daet behaelt, dat hem de vlugge faem

(1110) Door heel Italîen pryst: en voegt nu soo sijn leven,
Dat ons een’ Cluysenaer, geen Hertog schynt gegeven,
Hy acht geen Juffers meer, sijn woelen is heel uyt,
En denkt gestaedig maer op d’Hertogin sijn Bruyt,
Cassandra mint hy nu met Fredric sijnen soone,

[p. 37]
(1115) Hy laet geen andre min in sijnen boesem woonen.
Bat. Wat dat gy segt Ricard? Ric. g’lyk veele scheppen moet
In het geluck gestelt, jae treden met den voet
Een jeder, dus wilt hy daer tegen sich verlaegen,
Noch acht in ’tminsten niet de croon die hy most dragen.

Bat. (1120) Got geef dat niet en sy dees laegheyt, g’lyk geschiet
Is eertijts aen een’ man die Venus* met eerbiet
En offer had geb
êen sijn bonte kat te maeken
Een bonten vrowen beelt, en om haer te vermaeken
Liet haer heel opgepronkt met kostelyke kl
êen
(1125) In een vertrek aen ’t straet, om ’t volk te merken, trêen:
By raeck quam daer voor by een beest g’lyk de Poeten,
Die niet en doen dan vaek pampier en boeken eten,
Voor slot het was een muys, de kat gaf eenen spronk
Nae het snelloopend’ dier, van daer sy sat te pronk,

(1130) En liet hier met verstaen, dat het een kat sal wesen,
Die kat is, en een’ hondt die uyt den stam geresen
Der honden is, en dat per omn
îa secula.
Ric. Vreest daer niet voor Batin, den Hertog voegt nu na
De reden zijn verstant, nu hy is ryp van jaeren,

(1135) ’k Weet dat hy seekerlyk den eernaem sal bewaeren
Die hy gewonnen heeft.
Bat. ’t Sal goet zijn voor den staet.
Ric. Tis tijt dat ick vertrek, eer dat het meer verspaet.
Bat. Waer wilt gy heenen gaen? Ric. Naer Fabia my spoeden.
Bat. Tis redelyk, vertrekt, en d’Hemel moet u hoeden.
                                                    Binnen.
Den Hertog hebbende eenige versoekschriften uyt.
Her. (1140) Is jemant in de sael? Bat. Uw dienaer groote Vorst.
Her. Batin. Bat. Ick heb al lanck naer uwe komst gedorst.
Komt sijne Hoogheyt wel?
Her. Jae vrindt: wat saeken deden
U hier vertoeven?
Bat. Ick aenhoorden Ricards reden
Die u een Hector zeyd te wesen van ons landt,

[p. 38]
(1145) En dat den vyant door u g’heel wirt overmant.
Her. Hoe heeft mijn’ soon sich al naer mijn vertreck gedragen?
Bat. Sijn zeden in’t gebien gaf ieder een behaegen.
Her. Was hem Cassandra wers? Bat. mijns wetens wasser geen
Stiefmoeder oyt op’t rondt die meerder was gemeen

(1150) Met stief-soon, als sy was. Her. daer schep ick in behaegen,
Mits Fredric is den pandt van mijne oude daegen,
En mits hy was bedroeft toen ick ten krijg most gaen.
’k Verheug my merkelijk dat mijnen soon ontfaen
Heeft ionst van d’Hertogin, en dat hy met vernoegen

(1155) Sich naer Cassandras wil, sy naer de sijn kon voegen,
Dat’s’t geen mijn siele wenscht en van den Hemel smeekt:
Op heden heb ick dan mijn hofgesin gequeekt
Met dobbel’ zegen prael, d’een van des vyandts vaenen,
En d’andre dat mijn vrow door Fredrics hert kon baenen,

(1160) Om hem van druk t’ontslaen: van heden sal ick haer
Betoonen meerder min, en’k laet mijn quaethe
ên daer.
Bat. Vergeeft my groote Vorst, soo ick bevraeg de reden
Dat gy niet hebt gerust?
Her. met dat ick quam getreden
Naer mijn vertreck, sijn my dees schriften aengebracht

(1165) Van’t volk dat mijne kompst heeft over lank gewacht.
Laet my hier wat alleen, want die den scepter voeren,
Sijn plichtich hare plicht met sorge te volvoeren.

Bat. Den Hemel sy u erf, en ion meer Lawre blaen,
Als sterren by den nacht in sijnen mantel staen.

                                                    Binnen.                                                    hy leest
Her. (1170) Dus seydt dit eerste schrift: Ick die uw tuyn bewaere
Eustachius genoemt, naer tijt van negen iaeren
Dat’k kruyden voor u plant, heb ick voor my geplant
Ses soonen ’k bid den vorst hy toon sijn milde handt.
                                                                                                                                2 schrift
’t Is wel ick heb’t verstaen. Lucinda laet u weten.
(1175) Dat sy is weduwe van vogt Arnold geheeten.
Sy eyscht oock. Heer, Albaan die ses iaer heeft gedint
                                                                            3 schrift.
Toont dit versoekend’ schrift. Dees is als voor gesint.
[p. 39]
                                                                            4 schrift.
Paulina eerbaer maegt. Wat kan haer doch ontbreken
Soo s’eerbaer is ten waer sy om een man komt smeeken?
(1180) Dit schrift gesloten is en wirt my aengebracht
Van een’ die was beroert, die’k wou om vreemt* gedacht
Doen toeven.
groote vorst neemt acht op mijne woorden
                                                                            5. schrift.
Want Fredric uwen soon, en u Cassandra stoorden
Naer u verstreck. ’k Geloof dat s’hebben d’onderdaen
(1185) Met strafheyt geregeert, maer’k hoor het leytsaem aen:
En Hebben sonder vrees u ledekant betreden,
Bevlekkende uw eer. O doodelijke reden!
Soo gy verstandig bent u oog het tuygen sal.
O wreede razerny, o woorden vol van gal!
(1190) Waer toe wirt ick gespaert, waer toe bleef ick in’t leven
O Hemel waerom wirt my niet de doot gegeven
Door’t vyantlijcke stael en in mijn bloet gesmoort,
Op dat dees bloetschant noyt van my sow sijn gehoort?
Maer schrift spreekt gy dan sulx? weet gy dat ’k ben den Vaeder

(1195) Van die gy segt te sijn mijns trow en eer verraeder?
Het is niet mogelijk: sal dan Cassandras moet
Sulx onderwinden? sal dan soo het wettig bloet
Verstooren sijne plicht? en siet gy niet te wesen
Fredrico mijnen soon? maer’k had niet wel gelesen,

(1200) ’t Schrift melt dat hy een’ man en sy een vrouwe is.
Ha noyt volvloeckt pampier, in d’helsche duysternis
Gemaekt tot mijne doot! maer laes gy doet my weten
Dat geen, hoe quaet bestaen, sich niet en heeft vermeten
Het menschelijk geslacht: ick twyfel dan niet meer,

(1205) Het is de waerheyt self mijn soon benam mijn eer,
Cassandra liet haer plicht en heeft haer trow verraeden
Maer’k heb noch meer verdint voor al mijn boose daeden
Ick word met recht gestraft, den Hemel neemt sijn wraek
Dat ick mijn plicht tot Godt vergeten had, en vaek

(1210) De wellust aengebeen. ach soon durft gy dan plegen
Soo schroomelijke daet die locht en aerd is tegen?

[p. 40]
Maer neen het kan niet zyn: nochtans soo gy gehoont
Mijn bloet hebt, ’kbid’ het recht dat d’Hemelen bewoont
Dat gy naer uwe doot, door mijne handt gegeven,

(1215) Om Weer te zijn gerecht, ontfangen moogt het leven.
Wat ontrow, wat verraet! voor wie is men bevryt
Soo ’t eygen bloet en vleesch sijn vaeder self bestryt?
Maer wie sal my de saek met waerheyt konnen toonen,
Een waerheyt wi
êns gepeyns alleen mijn eer kan hoonen?
(1220) Waer toe meer ondersocht, men sow sulx van mijn’ soon
Niet seggen sonder recht en klaerelyk betoon.

                        Fredricus uyt
Fre. Bericht dat gy niet rust heer vaeder, ’k kom u spreken.
Her. Den Hemel u bewaer. Fre. en ’k kom een beede smeken.
Her. Gy weet dat mijne liefd’ altijt heeft toegestaen
(1225) Het geen uw mont vereesch. Fre. Toen gy my hebt geraên
Te trowen met Auror, most ick het u ontseggen
Door minnennyt geport, die in mijn hert bleef leggen
Tot gy naer d’oorlog trokt, toen heb ick eerst verstaen
Dat het uyt ydel vrees mijns liefde was ontstaen:

(1230) Dus heb ick weer Auror als minnaer aengebeden,
En heb haer trow belooft soo gy sowt wedertreden
Van ’t angeboden ampt, nu komt mijn plicht voor u
En bidt gy niet sowt zijn voor mijne beede schu.

Her. Gy kont geen grooter vreugt aen uwen vaeder geven.
(1235) Gaet henen Frederic ick sal niet tegenstreven,
Maer eerst moet dese saek uw moeder zijn bericht,
’Tis oirbaer mijnen soon en het bestaet in plicht,
Aen haer soo wel als my te kennen dit te geven.

Fre. Mijn moeder is al lank gescheyden uyt het leven,
(1240) Ten is Cassandra niet. Her. Sught gy om dat’k de naem
Uws moeder aen haer geef? nochtans seyd’ my de faem
Dat g’hebt in volle rust met haer mijn landt geboden.

Fre. Den Hemel weet het best, ick heb haer torn gevloden
Met dinsten sonder end, en als mijn mo
êr geeert,
(1245) Maer schoon haer goetheyt niet tot anderen onbeert,
[p. 41]
Nochtans sprak hy my niet. Her. ’k Ben droef te zijn bedrogen,
En dat ick ben verleydt door schandelijke logen
Van dat Cassandra u heeft boven al geacht.

Fre. Haer jonst had ick bywyl, maer s’heeft ook dick getracht
(1250) Te toonen, dat niet kan een stiefmoêr recht beminnen
Den soon eens ander vrow.
Her. Fredrico gaet naer binnen
’k Sal uwen wil voldoen.
Fre. Met u gebot ick gaen.
                        Binnen.
Her. Verraeder ’k weet niet hoe ick u gelaet sag aen?
Dus veynst hy sijne trow besloten met Aurore,

(1255) Op dat niet wert ontdeckt het geen hy heeft beschoren
Met mijne gemalin: jae ’t geen mijn droef gemoet
Versekert van mijn’ ramp, is daet hy klagten doet,
Dat hem Cassandra heeft veracht: Helaes de schulden
Noyt konnen dekselen oft stille schuylplaets dulden!

(1260) dat ick haer moeder noem heeft sijne siel geraekt,
Met reden, want de vrow sijns vaeders heeft gelaekt
De trow, noch mach niet meer sijn moeder zijn geheeten,
Die sijne bysit is. Hoe Hertog soo gebeten
Op Fredric dat gy acht voorwaer soo schroombaer daet?

(1265) Kon sijnen vyandt niet geport door wreeden haet
Sulx veynsen? jae, o jae.

                        Cassandra, Aurora uyt.
                        Aur. Mevrow ick wacht mijn leven
Van u in dese saek.
Cas. Gy hebt u wel begeven.
Aur. Hier is den Hertog. Cas. Hoe, mijn Vorst dus vroeg ontwaekt?
Her. ’k Was’t schuldig aen mijn staet, die naer my heeft gehaekt,
(1270) Schoon gy met Frederic hem kont soo wel regeren,
Dat ick in ’t afzijn niet scheen aen mijn volk ’t ontberen,
Dit schrift tuygt uwe deugt.
Cas. Gy bent den Graef verplicht,
Maer my in ’t minsten niet: hy heeft het soo bericht

[p. 42]
Dat hy u voorbeelt was. Her. dat hy my heeft geleken
(1275) Weet ick, en ’t heeft aen’t volk met grooten lust gebleken,
Mits gy hem hield voor my, waer over uwe daet
Sal sijn geloont vorstin.
Cas. Aurora door my laet
u Weten, dat sy heeft Gonzag, hy haer verkoren,
Sy bidt en ick voor haer dat g’het niet sowt verstooren.

Her. (1280) Cassandra hoe kan ’t sijn, op desen stont heeft haer
My Fredric afgeeyscht?
Cas. ’t is vremt soo het is waer.
Her. ’t Is soo ick heb geseyt. Cas. alleen kan ick ’t gelooven
uyt uwen mont.
Her. en sy moet haere trow beloven
Op morgen aen den Graef.
Cas. ’t sal sijn naer uwen wil.
Aur. (1285) Sijn hoogheyt my vergeef mits ick met hem verschil.
Her. Wat blijk wilt meer mijn siel? mijn nicht heeft hem versworen
                        Tersijden.
Mits hy haer niet en wouw, maer nu heeft hy beschoren
Geveynsdelijk haer trow te vraegen om sijn daet
Dus te verborgen, want hy weet dat sy hem haet,

(1290) Noch met hem trowen sal. maer segt my doch Aurore,
Is Fredric niet soo eel als den Marquis geboren?

Aur. Jae heer, en eelder ook, maer toen ick hem versocht,
Heeft hy myn trow versmaet, nu heb ick my bedocht,
En mits hy my begeert, wilt hem mijn min niet kennen.

Her. (1295) Laet u om mijnent wil tot dese echte wennen.
Aur. De trow bestaet in lust, die’k van den Graef niet hebb’.
                        Binnen.
Her. Aurora smakt mijn siel in een verwoede ebb’.
Cas. Haer antwoort was heel stout, schoon sy bestont in reden.
Her. Sy heeft geen reden, en sy sal den Graef op heden
(1300) Jae trowen tegen wil.                        Binnen.
                        Fredricus uyt.
                        Fre. Was hier mijn Vaeder niet?
Cas. Hoe Graef dus onbeschaemt naer dat gy my verstiet?
Verraeder hebt gy dan tot vrow vereyscht Aurore?

[p. 43]
Fre. Soo hevig niet mevrow, oft wy gaen t’saem verloren.
Cas. Als ick ben sonder my dan isser geen gevaer.
Fre. (1305) Ick smeek u met getraen houdt op van dit gebaer.
                        Den Hertog heel stil uyt al spiedende.
                                                    Tersyden.
Her. Ick soek getuygen om mijn onneer self te weten:
’k Weet niet wat woorden in mijn kaemer zijn gesmeten
My docht het Fredric was die met Cassandra sprack,
Mijn siel vol achterwaen belaeden met het pack

(1310) Van onneer, deed’ my strax naer dese kaemer komen:
’k Verschuyl naer desen hoek, dus wort van my vernomen
Hun reden, soo ik kan geduldig hooren, ’t geen
Mijn siel niet dulden kan.
Fre. Mevrow acht mijne reen
Ten minsten om uw eer.
Cas. Wie hadt my oyt verlaeten
(1315) Naer dat hy my gebracht door soete minne praeten
Tot sijn begeerten hadt?
Fre. Ick ben noch niet getrowt,
En heb door desen vont ons leven vast gebowt,
Dat dus niet duuren kan. Den Hertog mijnen vaeder
Is niet soo laeg geteelt, dat hy sijn bedt verraeder

(1320) Moet dulden, ’tis genoech soo lank te zijn verblint.
Cas. O blooden sonder schaemt, gy hebt mijn schoont gedint
Met traenen en gesucht, tot gy mijn eer verkregen
Door uwe valscheyt hebt, o Graef gy zyn den degen
Die mijne faem vermoort.
Her. Soo ick noch langer wacht
                        Tersyden.
(1325) ’k Word eenen marmersteen: sy hebben onbedacht
En ongepynt bekent, maer neen, niet sonder pijnen,
Want ick gevoel de pijn die mijn vreugt doet verdwynen.
Sy hebben dan bekent, en mits ick rechter ben,
’k Doen uytspraek van haer daet, daer’k eer en straf voorwen,

(1330) Maer dat mijn eer blyft g’heel, een jeder moet niet weten
De bloetschant die my vlekt.
                        Binnen.
                        Cas. Gy hebt u niet gequeten.
[p. 44]
Fre. Mevrow ick sal het geen aen uwe siel bevalt
Volbrengen.
Cas. is het ernst? Fre. noyt wert van my gemalt.
Cas. Wel aen ick d’uwe was, en sal de uwe blijven,
(1335) En om ons liefd’ voortaen door t samenspraek te stijven
Geen’ raet ontbreken sal.
Fre. gemerckt gy hebt verstant
Veynst dat gy in de min van d’Hertog iivrig brant.

Cas. Dus hoop ick het te doen, maer sonder u te hoonen,
Ten is geen min, geveynst een minne-vlam te toonen.

                                                    Beyde Binnen.
                                                    Aurora, Batin uyt.
Bat. (1340) Mevrow ick heb verstaen dat gy met Carel paert,
En treckt naer Mantua, dus kom ick onvervaert
u Bidden dat gy my voor knecht wilt mede voeren.

Aur. Laet gy dan Frederic? Bat. iae, want ick slacht de hoeren
Die dienen lanck voor niet, en krijgen noyt gewin.

(1345) Den Graef verduyvelt is met een ontkende min,
Nu bly, nu droef, nu wijs, nu sot stoort hy mijn sinnen:
En boven al dit quaet komt oock de Hertoginne
uyt buldren tegen my, en wilt gy dat ick blijf
Daer d’heelen dach niet is te vinden als gekijf?

(1350) Jae d’Hertog heel geveynst een Heyl’gen man te wesen,
G’lijk die iet soecken gaet, doet niet dan stadig lesen,
Oft preutlen binnens mont, dus wil ick met u gaen.

Aur. soo my don Carel wert in’t Huwlijk toegestaen
Gy sult mijn’ dienaer sijn.
Bat. ick kus tot dank u schreden,
(1355) ’k Gaen uyten oock met een, aen den Marquis dees reden.
                                                    Binnen.
                                                    Hertog uyt.
Her. O eer o wreede plicht! wie heeft u wet het ront
Doen voeren dat gy in een vrow besloten stont?
Helaes ontschuldich kan een eerbaer mensch verliesen
uw Waerde: ’t was geen’ man die sulk een wet wou kiesen

(1360) In wijsheyt opgevoet, maer een’ barbaerschen aert,
Aurora.*
Aur. groote vorst. Her. ick heb my al bedaert,
Ick ion don Carel u, want ick wil meer behaegen

[p. 45]
Mijn nicht als wel den Graef. Aur: den Hemel leng uw dagen,
Ick blijf aen u verplicht.
Her. laet vry Gonzag de weet
(1365) dat’k schrijf naer Mantua. Aur. ’k gaen minderen sijn leet
Door dees volwenschte maer.
                        Binnen.
                                                    Her. O Hemelen op heden
Komt uw straf in mijn huys, met haer ben ick te vreden,
’k Begeer geen wraek mijns hoons en dat op mijnen pant
Als een verwoeden mensch, alleen mijn siele brant

(1370) Te straffen sonder wraek, op dat ick oock genieten
De ionst des Gotheyt mag: ick wil geen bloet vergieten
Met mijn gehoonde vuyst, maer’k sal als vaeder doen,
Niet als gemael het recht tot boet en sonde-soen,
’t Is een straf sonder wraek: dit willen d’Heyl’ge wetten

(1375) Des eer om mijne schant niet openbaer te setten
En dobbelen mijn hoon. Cassandra Fredrics hoer
(Den naem mijn boesem treft) heb ick in desen vloer
Gebonden aen den muur, en haer gesicht benomen
Door’t deksel van een kleet, want met sy had vernomen

(1380) Den oorspronk van haer doot, viel sy ter aerden neer,
’t Scheen sy het leven liet, dus sonder tegen weer
Heb ick haer mont gestopt om haer niet meer te hooren.
Sulx kan meedooghentheyt noch sien en sich niet stooren,
Maer ’t dooden van een soon verslaet het vaeders hert

(1385) Alleen met het gedacht, o droefheyt wreede smert!
Het lichaem beeft, de siel verflowt, de oogen weenen,
In d’aders sterft het bloet, de borst doet niet dan stenen,
Het breijn ontbrekt van druk, de g’heugenis vergaet,
Den wil beroert alst Meer dat locht en aerde slaet:

(1390) Ick wil niet’t geen ick wil, het quaet dat Fredric pleegden
Is grooter als de liefd’ die my bykans beweegden,
Dat hy dan sterf: maer neen, neen dat hy niet en sterf,
De liefde wilt dat hy weer mijnen soen beerf:
Wat seydt de liefde? Godt doet’t kint den vaeder eeren,

(1395) Maer Fredric acht het niet ’k moet u dan nu ontberen,
Vlucht liefde, vlucht van my, laet toe dat ick verschaf

[p. 46]
Aen die sijn’ vaeder hoont een lank verdiende straf:
Heeft Artaxerxes niet geport door minder reden
Sijn soonen al vermoort? ey liefd’ wilt niet besteden

(1400) Uw voorspraek in dees saek, nu d’eere in de sael
Van het verstant voor sit, en waerheyt sonder fael
Brengt de beschulding’ aen, daer neemt sy tot getuygen
’t Gesicht met het gehoor die sich door gelt niet buygen:
Het bloet tot voorspraek strekt, maer het is al te flaw

(1405) Bestreden door de schaemt en hoon, een machtich graw:
De goddelyke wet komt selfs de schulden lesen,
En het geweten schryft hoe Fredric is verwesen.
O hemel hy komt aen, verjont mijn siele kracht.

                        Fredericus uyt.
Fre. Soo is het huwelyk heer vaeder dan volbracht
(1410) Met Carel en Auror? Her. ick weet niet wat sy maken,
Noch ’k heb het niet bestemt, want ’k woel in grooter saken.

Fre. Die heerscht is noyt gerust, maer wat heeft u onstelt?
Her. Een Eelman van Ferrar, die mijne doot bestelt
En had bynaer volbracht ten waer het my een vrowe

(1415) Ontdekten op wie hy geset had sijn betrowen.
Ick riep hem in dees sael als oft ’k hem spreken most
Op saeken van mijn hof, toen sprak ick, en begost
t’Ondekken sijn verraet, hier met is hy besweken
Soo dat ick sonder moeyt my aen hem konde wreken,

(1420) Maer heb mijn handt gevreest te doppen in het bloet
Van een verraeders hert, en heb met handt en voet
Hem vast geknoopt, ’k heb ook sijn aensicht willen dekken
Om die hem dooden sow, tot droefheyt niet* te wekken.
Gy bent gekomen soon, ’k betrow u dese saek

(1425) Op dat het niemant weet. Wel aen mijn Graef neemt wraek
Van die my heeft belaeght: ontbloot uw’ staelen degen,
Gaet Fredric wel gemoet mijn’ vyandt treden tegen.

Fre. Beproeft gy mijnen moet, oft is’t waerachtig heer
Dat gy dus bent belaegt?
Her. verwyfde sonder eer
[p. 47]
(1430) Als iet een’ vaeder heet sal dan den soon bevraegen
Oft ’t onwaerachtig is? gaet heen, ick wil het waegen.

Fre. Howt uwen degen weer, ick gaen, ick wil de moort
Volbrengen: maer helaes mijn’ boesem wort verstoort,
Ick weet niet wat ick voel.
Her. Wel hoe derft gy noch toeven?
Fre. (1435) Wel aen ’kvolbreng uw wil, al voel ick my bedroeven,
En sweer...
Her. O schelm. Fre. Alwaer’t ick vast gebonden vandt
Den Konink, dat hy sal vergaen door mijne handt.

                        Binnen
Her. Van hier wil ick het sien: soo, soo, hy treedt haer naeder,
En met het blanke stael doorboort haer levens aeder.

(1440) Die my hadt eerst gehoont dat hy volbreng het recht.
Op ridders, op mijn volk, siet wat dat uyt gerecht
Di
ên goddeloosen heeft.
Don Carel, Aurora, Batin en al de persoonagien uyt.
                        Car. Wat is u overkomen
Dat gy dus droef’lyk roept?
Her. wie heeft sulx oyt vernomen!
Den Graef doorstekt mijn vrow om dat sijn stiefmo
êr was:
(1445) Het is des Hertogs wil, vermoort hem, moort hem ras.
Car. Is dan Cassandra doot? Her. Jae Carel. Car. ’k Sal hem moorden
Eer dat ’k naer Mant
ûa keer. Her. ’k betrow my op uw woorden:
Daer treet hy uyt de sael met het bebloede swaert.

                        Fredericus uyt.
Fre. Soo ’k wou het aengesicht van die gy hadt verklaert
(1450) Ontdekken, vind’ ick dat... Her. Houdt op ’k wil niet meer hooren,
Vermoort hem.
Car. dese kling sal sijne borst doorbooren.
Fre. O vaeder waerom doet gy dooden uwen soon?
                        Fredericus loopt binnen Carel hem naer.
Her. De reen sal u getoont sijn voor des hoogsten troon.
[p. 48]
Wat wenscht gy meer Auroor, voogdesse van Ferraren
(1455) Te worden, oft in d’echt met den Marquis te paeren?
Aur. ’k ben soo beroert heer vorst dat ick niet spreken kan.
Bat. Segt iae Mevrow en neemt den vorst voor uwen man,
Want al dat g’hebt gesien bestaet in sijne reden.

Aur: Ick sal tot morgen dan my tot beraet besteden.*
                        Carel uyt.
Car. (1460) Den Graef is al vermoort. Her. nu is mijn wil volbracht.
hy boet het quaet, waer met hy mijnen staet getracht
Te erven heeft.
Car. en dus het Treurspel gaet ten eynde,
En toont hoe dat den Graef op’t laesten, die sich meynden
Te bergen voor het recht, met sijn Cassandra sterft.

(1465) Dus is de bloetschant uyt die hare straf verwerft.
EYNDE.
[Vignet]

Continue

Tekstkritiek:

fol. π4v Albert(us) (vs. 39 e.v.) staat niet in de lijst van personages
ibid. Staetjuffrouw. er staat: Saetjuffrouw.
vs. 88 wilt er staat wiltc of wilts
vs. 101 stierman er staat: stiermann
vs. 235 nimmermeer er staat: nimmermeer.
vs. 236 Heer er staat: Heer.
bij vs. 279 Lucindus er staat: lucindus
vs. 310 hier er staat: nier
vs. 316 mijn er staat: wijn
vs. 438 sinnen er staat: sinnnen
vs. 504 noch er staat: nock
vs. 547 van er staat: vau
vs. 635 neemt er staat: neeemt
vs. 751 weesrijm.
vs. 1121 Venus er staat: Venns
vs. 1181 vreemt er staat: wreemt
vs. 1361 Aurora. er staat: Anrora.
vs. 1423 niet er staat: nie
vs. 1459 besteden er staat: besieden