| Sophocles: Oedipus tyrannus (Oedipus rex), vertaald door Vitus Winsemius. Herdruk Genève, 1603. Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton099023 — Facsimile bij Ursicula De vertaling heeft geregeld meer of minder verzen dan de Griekse tekst. De zetter heeft per pagina de versnummering gelijk getrokken met het Grieks. Daarom sluit het nummer van het laatste vers van een bladzijde soms niet aan bij eerste van de volgende pagina. In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[p. 257]
Polybi vocatus, Delphicumque oraculum De patre consultum, & genere petit suo, Ibique factus obviam angusta via (5) Patri, interemit inscius ignotum miser. Posthac solutis Sphingicis aenigmatis Foedavit & matris suae cubilia. At pestis & morbi Thebas vexant mali, Tum missus ad oracula Creon Delphica, (10) Pausam mali allatum & medelam pestilis, Monetur à divinitus misso sono Placent ut interfecti manes Laij Acto paterna perpetratore ex humo. Ex eo quis esset, ut rescivit Oedipus, (15) Ipse sibi lumina manibus effodit suis. At mater uxor fune vitam finiit. [p. 258]
[p. 259]
Voce: tibi sed ego natum promitto petenti. In fatis tamen est, dulcem illius tibi lucem Ereptum ire manu. Pelopi sic Iuppiter olim Annuit oranti, cuius natum rapuisses.
Et tripdem: varia contra ac animalia voce Omnia sunt, Pelagi, coeli, telluris alumna: Iamque ubi multiplici vadit pede, quò magis ire Pergit, eò minus est per membra effoeta vigoris. [p. 260]
SACERDOS senex Iovis, CREON, CHORUS constat ex Thebanis senibus. TIRESIAS, IOCASTE, NUNCIUS, MINISTER Polybi, ALIUS NUNCIUS. Praefatur OEdipus.
Quid hoc in loco consedistis, Supplicibus ramis coronati? Urbs verò tota thure incenso fumat, (5) Precibusque ac gemitu omnia resonant: [p. 262] Quae ego cùm iudicarem non ex alio nunciante mihi Cognoscenda esse ipse huc prodij, Ille omnium sermonibus celebratus OEdipus. Sed tu ô senex dic: nam te dignum est (10) Prae aliis ut dicas, quid est quòd hîc consedistis, Utrum metus causa, an iniuria affecti? Cupio enim ex animo Vobis opitulari. Nam certè durus essem Si me iste consessus non commoveret. Sac. O Princeps patriae meae, (15) Vides qualis turba consederit [p. 263] Ad aras tuas, ex quibus aliqui non procul Volare possunt, alij annis gravati sunt Sacerdotes, Iovis ego sacerdos sum, haec iuvenum Manus est. nam reliqua multitudo coronata (20) In foro sedet, iuxta geminum Palladis Delubrum, & ad Ismeni aras fatidicas.* [p. 264] Urbs enim, quemadmodum ipse vides, ingenti Fluctu quassatur, nec levare caput Amplius potest ex profundis procellis. (25) Interierunt enim iam frugiferi folliculi terrae, Interiit soboles armentorum, unà cum immaturis Foetibus mulierum: febrili verò tabe Grassans saevissima pestis populatur urbem, A qua vastantur domus, & ater (30) Pluto gemitu luctuque ditescit. [p. 265] Diis quidem nunc non aequantes te, ego Et hi pueri sedemus hîc ad aram: Sed inter homines eximium, in calamitate vitae, Iudicantes, & ad reconciliandum Deum, (35) Qui liberasti urbem tuo adventu A tributo saevae vatis, quod pendebamus, Neque à nobis admonitus, Vel edoctus, sed ope divina, Diceris itaque & iudicaris nobis restituisse vitam. (40) Nunc verò ô praestantissimum OEdipi caput, [p. 266] Te precamur omnes ad te conversi, Ut auxilium aliquod invenias, sive divina Voce admonitus, seu ab homine quopiam edoctus. Video enim sapientibus viris etiam eventus (45) Consiliorum quàm maximè respondere. Age igitur, praestantissime Princeps, erige urbem, Prospice, quemadmodum haec terra Te servatorem vocat propter priorem virtutem, Nam priorum rerum à te gestarum neutiquam meminisse poterimus (50) Si à te erecti prius, postea corruemus, Sed urbs in tuto ut collocetur vide. [p. 267] Foelici enim auspicio rem nobis prius Administrasti, fac ut & nunc tui similis sis. Nam si, ut facis, huic terrae dominaberis, (55) Plenam viris quàm vacuam regere pulchrius est. Quid enim vel arx est, vel navis, Si vasta sit, nec à viris habitetur. Oed. O miseri pueri, Nota, non ignota mihi Petitis, nimis enim scio quòd (60) Graviter laboratis omnes: cumque vos dolore conficiamini, Non tamen quisquam est, cui ista magis, quàm mihi doleant. Nam vester dolor omnium in me unum redundat, Me inquam solum, & neminem haec cura exercet. [p. 268] Anima enim mea & urbis, & meam, & vestram vicem gemit, (65) Neque me dormientem excitastis unquam: Et quàm multas lacrymas profuderim scitis, Quámque varias cogitando vias quaesiverim. Quod verò unicum his malis remedium dispicere potui, Eo usus sum: Nam filium Menoecei (70) Creontem affinem meum ad Delphicum Misi Apollinis oraculum, ut exquirat, quid nam Faciam, dicamve, quo hanc urbem liberem. Et cùm iuxta dies tempus dinumero, Mora mihi molesta est nescienti quid agat: nam ultra (75) Debitum iam tempus abest. [p. 269] Qui cùm venerit, tunc verò ego admodum malus Sim, si non exequar omnia quae praecipiat Deus. Sac. Rectè ut ais, nam hi mihi iam Creontem advenire nunciant. Oed. (80) O Apollo, utinam ille ita felici Auspicio veniat, ut vultu laeto adest. Sac. Aspectu quidem hilaris apparet, quod nisi esset, non ita Coronatus incederet Lauri frondibus. Oed. Statim sciemus, tantùm enim abest, audire ut possit: (85) O Rex affinis, fili Menoecei, [p. 270] Quem nobis à Deo affers nuncium? Cre. Bonum: nam etiam ea quae gravia sunt, si rectè sint Administrata, facilè in melius converti possunt. Oed. Quid hoc sermonis est? neque enim fiduciam, (90) Vel metum ex his dictis concipio. Cre. Si his praesentibus me vis dicere, Paratus sum, sive intrò potius imus. Oed. Dic omnibus praesentibus. Nam propter hos maiore Cura conficior, quàm propriae salutis causa. Cre. (95) Dicam ea quae audivi à Deo: [p. 271] Nam nos Apollo manifestè iussit Piaculum quod in hac terra nutritur Tollere, neque cum immedicabili malo conflictari. Oed. Quae est expiatio? aud quid hoc aerumnae est? Cre. (100) Ut vel exilio multemus, vel caedem caede Expiemus. Hic enim sanguis turbat civitatem. Oed. Ad quemnam igitur pertinet haec calamitas, quam Apollo significat? Cre. Fuit nobis ô Rex, aliquando Laius gubernator Huius terrae, priusquàm tu hanc regeres urbem. Oed. (105) Scio, audivi enim, & si ipsum nonquam vidi. [p. 272] Cre. Huius extincti nunc mandat apertè Apollo, ut autores caedis puniamus. Oed. Ubi nam illi sunt? aut ubi deprehendentur Veteris sceleris vestigia inventu difficilia? Cre. (110) In hac terra, ut ipse aiebat: quod enim quaeritur, Hoc inveniri potest: facile elabitur, si quid neglectum sit. Oed. Sed dic mihi, utrum domi, an in agro Laius, An verò in alia terra interfectus sit? Cre. Cùm ut aliquid inquirere profectus esset: (115) Neque postquam abiit, domum amplius reversus est. Oed. Nec nuncius, aut comes itineris Quisquam vidit, unde aliquis inquirere possit? [p. 273] Cre. Perierunt omnes, uno excepto, qui cùm aufugisset metu, Nihil à se visum nisi unum quiddam commemorare potuit. Oed. (120) Quidnam id est? ex uno enim multa investigari possunt, Cùm parvum initium spei oblatum est. Cre. A latronibus aiebat non paucis Sed multis oppressum interiisse. Oed. Quomodo latrones, si ille non pecunia (125) Onustus iter faciebat, hoc ausi sunt? Cre. Fuit suspicio. Laïo verò pereunti Nemo opem tulit in periculo. Oed. Quid verò mali obstitit, cùm Rex ita Miserè interiret, ut non fieret inquisitio? [p. 274] Cre. (130) Perplexa aenigmata Sphingis, ea, quae ante pedes erant Curare nos cogebant, omissis incertis. Oed. Sed ab initio rursum hanc rem exigam. Rectè Apollo, rectè & tu, Pro Rege extincto hanc curam suscepistis, (135) Quare & ego vobis adiutor ero, Ac propugnator pro hac terra & divino oraculo. Non enim pro remotioribus amicis, Sed pro me ipso, hoc discutiam odium. Nam qui illum oppressit, fortasse (140) Etiam in me eodem modo impetum facere posset: Dum igitur illi opitulor, mihi ipsi prosum. [p. 275] Quare quàm celerrimè pueri ex hoc loco surgite, Et sublatis his supplicibus ramis, Aliqui ex vobis populum Cadmi huc congregent, (145) Omnia experiemur: vel enim foelices Deo duce erimus, vel corruemus. Sac. O filij surgamus: hanc enim ob causam Huc venimus, quàm hic commemorat. Et Phoebus qui hoc oraculum misit, simul (150) Servator nobis adsit, morbumque depellat.
[p. 276] Ab opulento Pythico templo Ad celebrem venisti Thebarum urbem: Animo trepido perculsus sum, (155) Metuque tremo. O Apollo morbum depulsor, Delie, Paean, [p. 277] Te religiose veneror. Quid mihi vel nunc vel in posterum Novae rei conficies? (160) Dic mihi ô aureae filia Spei, immortalis fama Invocanti primùm te. Teque invoco filia Iovis Minerva, Et terrae praesidem sororem tuam (165) Dianam, quae rotundo fori Throno celebrem sedem habet, Et Apollinem simul iaculatorem: Vos tres malorum depulsores, apparete mihi, [p. 278] Quando & prioris cladis, Quae urbem premebat, pepulistis Ex terra noxium incendium, (175) Adeste & nunc, ô Dii, Innumera enim fero mala. Nam morbo laborat totus populus. Neque est mihi consilij copia, Quo quis opitulari queat. (180) Nam fruges inclytae terrae Intereunt. Neque in partu [p. 279] Lucinae labores perferunt Mulieres. Alium verò Super alium videas (185) Ceu volucrem avem, Celerius indefesso igni, Ruentem ad littus atri Plutonis, qui ex orbe innumeri Pereunt. Misera verò turba (190) In campo cadaveribus pleno Iacet indefleta: interque eos coniuges [p. 280] Et canae matres Ad aras in littore positas, Hîc & illic tristium malorum (195) Deprecatrices, gemitus cient. Invocatio Apollinis fervet, & luctuosa vox Simul consonat. Quamobrem ô aurea Iovis filia, pulchro aspectu, fer nobis Auxilium, Martemque pestiferum, (200) Qui nunc absque armis & scutis Me vastat, ingenti clade opprimens, [p. 281] In fugam actum cedere coge, Atque ex hac terrae pelle, sive in magnum Thalamum Amphitrites, (205) Sive in Euxini scopulos, Thraciique maris fluctus. Nam si quid reliqui nox fecit, Id insequens dies absumit. Hunc igitur Martem, ô qui ignea fulgura (210) Dispensas Iuppiter, Tuo confice fulmine. O Rex Lycee, utinam ab aureo Arcu tuas sagittas [p. 282] Invictas distribueres, Ad opem ferendam directas. Atque utinam Diana igneos Spargat radios, quibus Lycios montes (215) Percurrit. Te qui aurea mitra ornatus es, Et idem cum hac terra nomen habes Vinosum invoco Bacchum, Maenadum ducem, Ut venias & comburas lucenti face (220) Hunc ignominiosum ac pestiferum deum. [p. 283] Oed. Audio quid petas: si autem voles meo sermoni (225) Auscultare, & huic morbo succurrere, Remedium consequêris & levationem mali, Quod ego, qui iam primùm hoc audio, dicam, Quique à re ipsa alienus sum: Non enim diu Investigarem, nisi aliqua indicia haberem. (230) Nunc verò (nam & ipse civium numerum ascitus sum) Omnibus huius urbis civinus hoc denuncio: Quicunque vidit à quo viro Laius Labdacides interfectus est, [p. 284] Huic ego impero ut rem omnem mihi indicet. (235) Et si fortè, ne in crimen veniat metuit, libero Eum metu de seipso: Nam aliud nihil patietur Triste praeter quàm ut ex hac terra incolumis abeat. Si autem quis alium novit peregrinum Authorem caedis, ne taceat: nam praemium* (240) Ego tribuam, & gratia ipsi reposita erit. Sin autem tacebitis & aliquis vel amico Metuens, vel sibi ipsi, non obediet huic sermoni, Quid deinde facturus sim audite: Eum ego virum edico, quicunque est, ne quis in terra (245) Hac, cuius ego Rex sum, Recipiat, neque in sermone, Aut precationibus, aut sacrificiis Quidquam cum eo commune habeat, neque sacram aquam illi attribuat. Sed omnes à domo ipsum arceant: Nam ille homo nobis [p. 285] (250) Piaculum est, quem admodum Dephicum Apollinis oraculum mihi ostendit. Hoc igitur modo decrevi & divinam vocem, Et illum mortuum defendere. Execror autem caedis autorem, sive is (255) Unus cùm esset latuit, sive à pluribus adiutus est, Ut malus malè excommunicatus vitam exigat. Et imprecor etiam meis aedibus, si In illis me conscio delitescit, Eadem, quae paulò antè precatus sum, (260) Vobisque omnia ista, ut exequamini, committo, Mea causa, & Dei, Et huius terrae, quae ita sterilis atque impiè perdita est. Neque nos, & si Deus id non praecepisset, Hoc inexpiatum relinquere conveniebat, [p. 286] (265) Cùm & optimus vir & rex interierit, Sed inquirere dicebat. Nunc verò ego autor sum, Qui & regnum administro, quod ab illo priùs administratum est, Et eius coniugem habeo consortem procreandae sobolis, Et communes cum eo liberos, si non ille (270) Infoelix in sobole procreanda fuisset, suscepissem. Nunc in ipsius caput ingruit adversa fortuna: Quapropter ego pro illo, ut pro meo parente Enitar, & omnia experiar, Donec inquiram caedis autorem (275) Filij Labdaci, ac Polydori, Et deinceps Cadmi, atque antiqui Agenoris. [p. 287] Et haec non obedientibus à diis imprecor, Ne illis unquam terra fruges ferat, Neve mulieres sobolem gignant, sed ut leto (280) Tali moriantur, aut etiam tristiore. Vobis autem caeteris civibus Thebanis precor, quicunque Ista approbatis, ut sit adiutrix divina iustitia, Et ut omnes vobis Dij semper faventes adsint, Cho. Quemadmodum me execratione obstrinxisti rex, ita dicam. (285) Neque enim vel ipse occidi, vel caedis autorem Indicare possum: sed haec quaestio ab eo qui proposuit, Nempe ab Apolline explicari debebat, quisnam id fecisset. Oed. Rectè dixisti, sed cogere Deos, Si non ipsi velint, nemo potest. [p. 288] Cho. (290) Dicam secundum consilium, quod mihi de hac re in mentem venit. Oed. Vel tertium si fuerit, ne reticueris. Cho. Scio Tiresiam eandem divinandi vim habere, Quae Phoebo est, à quo si quis Inquirat, rem exploret certissimè. Oed. (295) Ne hoc quidem à me neglectum est, Nam de sententia Creontis ad ipsum misi duos Nuncios; quamobrem cur adhuc absit miror. Cho. Nam alij quidem sermones nihili & inanes sunt. Oed. Quinam? Omnes enim sermones considero. Cho. (300) Mortuum esse quidam viatores retulerunt. Oed. Audivi & ego, sed qui viderit, nondum apparuit. [p. 289] Cho. Atqui si fortè quid metuit, Ubi has tuas imprecationes audierit, non aberit diutius. Oed. Qui non metuit facinus committere, is verba minus menuet. Cho. (305) Sed adest qui redarguat: nam hi Vatem huc adducunt Qui solus ex hominibus vera dicere solet. Oed. O qui consideras omnia vates, & quae addisci possunt, Et arcana, coelestia, ac subterranea, Et si non vides, attamen nosti quemadmodum haec urbs (310) Gravi morbo infestetur, cui te auxiliatorem, Et servatorem ô Rex solum speramus. Nam Phoebus, si fortè nescis, cùm nuncios Misissemus, responsum hoc remisit, liberationem Hanc solam à morbo futuram esse, (315) Si inquisitos Laij interfectores Vel supplicio capitis, vel exilio puniamus. [p. 290] Tu igitur ne celes nos, sive augurium Seu aliud quidpiam divinationis habes: (320) Libera quaeso te ipsum, urbemque, libera & me, Et libera mortuum isto piaculo: In te enim omnes spes nobis sitae sunt: Nam hominem iuvare Prout possis, praeclarissimus labor est. Tir. Hei mihi, quàm grave est sapere. ubi (325) Non expedit sapienti: haec enim cùm probè scirem, Perij, neque huc venire debui. Oed. Quid rei est, quòd ita tristis huc advenisti? Tir. Dimitte me, facilè enim & tu tuam, Et ego meam feram fortunam, si mihi obtemperaveris. [p. 291] Oed. (330) Hoc neque iustum est, nec utile urbi, Quae te enutrivit, & eam oraculo destituis. Tir. Video te haudquaquam opportunè loqui, Quare & mihi idem ne accidat, metuo. Cho. Ne per Deum, si scis, recuses. Quoniam Omnes te supplices deprecamur. Tir. (335) Omnes enim non sapitis, ego verò nequaquam Ita loquar, tua ut aperiam mala. Oed. Quid ais? cùm scias, non dices? an in animo habes Nos prodere, ac perdere hanc urbem? Tir. (340) Ego neque me, nec te molestia afficiam: quid ob hanc rem Temere me accusas? non enim auscultabis mihi. Oed. Sceleste an non (nam vel saxum [p. 292] Irritare queas) aliquando dices? Pergesque ita immitis ac praefractus esse? Tir. (345) Iram accusas meam, sed eam quae tecum Habitat non vides, me verò vituperas. Oed. Quis enim non indignetur ista audiens, Quemadmodum tu hanc urbem contumelia afficis? Tir. Evenient enim haec, & si ego taceam. Oed. (350) Quae igitur eventura sunt, ea te mihi dicere oportet. Tir. Non ulterius dicam, quamobrem tu Si libet vel gravissimè irascere. [p. 293] Oed. Atqui nihil praetermittam, quemadmodum nunc iratus sum, Quin ea quae sentio dicam. Tu enim videris mihi (355) Adiutor facti huius esse, ac tantum non Tuis manibus ipse caedem fecisse: si verò vidisti Facinus perpetrari, & hoc tuum solius esse dico. Tir. Verum. At ego te dico illi edicto Quod proposuisti ipsum obnoxium esse, nec tibi post hunc diem (360) Fas esse alloqui vel hos cives vel me, Ut qui impius sis, & huius terrae piaculum. Oed. Ita impudenter movisti Hunc sermonem? an te poenas effugiturum putas? Tir. Effugi, veritatem enim quae fortior est, alo. Oed. (365) A quo edoctus ista dicis? non utique ab arte divinandi. [p. 294] Tir. A te, nam tu me, ut dicerem, impulisti. Oed. Quidnam? Dic rursum, ut meliùs audiam. Tir. Non intellexisti antea? an tentandi causa quaeris? Oed. Non de re nota quaero, sed dic rursum. Tir. (370) Te eius viri interfectorem esse dico, cuius interfectorem quaeris. Oed. At non impune bis convicium facies. Tir. Dicam igitur & alia, ut magis irascaris? Oed. Dic quantum voles, frustra quidem dixeris. Tir. Nescientem te dico cum charissimis (375) Turpissime consuetudinem habere, neque vides in quibus sis malis. Oed. An te impune haec semper dicturum esse existimas? Tir. Existimo, si modò aliquid in veritate est roboris. Oed. Est quidem, sed tibi non inest veritas. Quoniam Tu & auribus, & mente, & oculis caecus es. [p. 295] Tir. (380) Tu miser mihi hoc exprobras, quod idem Paulò post nemo non exprobrabit tibi. Oed. Solae tenebrae te tuentur, alioqui effecissem, Ut neque me, nec alium quenquam eorum, qui lucem intuetur amplius aspiceres. Tir. Non est in fatis à te ut interficiar, (385) Nam Apollini id curae erit. Oed. Tuumne an Creontis hoc commentum est? Tir. Non Creon tibi mali causa est, sed tu ipse. Oed. O divitiae, & regnum, & ars artem Exuperans, in quadam vitae foelicitate, (390) Quantum vobis invidiae subest? Si quidem hoc regno, quod civitas mihi Sponte sua non petenti dono detulit, [p. 296] Creon ille, qui initio fidus amicus erat, Clàm per insidias me deiicere studet, (395) Subornato hoc praestigiatore, malefico, Fraudulento, circumforaneo. qui nihil videt Nisi lucrum, ad artem verò coecus est. Age enim, dic mihi, Quomodo tu vates certus es? Quare tunc cùm adesset Sphinx, quae carmina componebat, (400) Non afferebas aliquod civibus remedium? Et illud quidem aenigma interpretari Non erat vulgaris viri, sed divinatione opus erat, Quam neque tu auspicio cognitam protulisti, Neque ab aliquo deo revelatam, sed ego adveniens, (405) Ego inquam ille ignarus OEdipus compescui ipsam, [p. 297] Acie mentis rem assecutus, non ab avibus edoctus, Quem tu conaris eiicere, sperans ad thronum deinde Creontis te proximum adstaturum esse. Cum magno malo mihi videris & tu, & qui ista composuit, (410) Regnaturus esse: & nisi propter senium tibi parcerem, Malo edoctus cognovisses ea quae agis. Cho. Nobis coniectantibus & huius sermones Per iram dicti, & tui videntur. Neque verò sic oportet, sed potius, quemadmodum divinum (415) Oraculum optinè interpretemur, cogitandum est. Tir. Et si regnum obtines, hoc tamen aequari oportet Ex aequo ut dicas atque audias: hoc ius mihi tecum commune est. Neque enim tibi servio, sed Apollini. [p. 298] Nec patrocinio Creontis utar. (420) Hoc verò tibi dico, quòd cùm caecitatem exprobres mihi, Tuque oculis valeas, non tamen vides in quibus verseris malis, Neque ubi, nec apud quos habites. An nescis ex quibus natus sis? teque hostem Tuis esse pariter, & qui mortui sunt, & qui adhuc vivunt? (425) Et te undique impetentes maternae pariter ac paternae Exigunt tandem ex hac terra horribiles dirae, Qui nunc quidem rectè vides, paulò post caecus eris, Et tuis questibus quis portus Quisque mons non resonabit? (430) Quum rescisces, quales nuptias domi Infoeliciter occasione usus contraxeris, [p. 299] Et reliquum malorum agmen, quod tibi adhuc ignotum est, Quae in te pariter ac liberos tuos redundabunt. (435) Iam, si libet, & Creontem, & os meum Contumeliosè tracta. Te enim non erit Alius homo sceleratior, qui peribit unquam. Oed. An hoc ferendum est, ut ista ex eo audiamus? An non in malam rem hinc ibis? an non domum Mox rursum ab his discedes aedibus? Tir. (440) Non utique venissem ego, nisi tu vocasses. Oed. Non enim sciebam te stulta haec locuturum esse, Alioqui tardè te ad nos accersivissem. Tir. Nos tibi quidem videmur stulti, Tuis verò parentibus visi sapientes. [p. 300] Oed. (445) Quibus? mane, dic mihi quis me genuit? Tir. Hic dies & gignet te & evertet. Oed. Ut omnia valde obscura & perplexa loqueris. Tir. At tu optimus talium aenigmatum interpres es. Oed. Haec mihi exprobras, quae laudem merentur. Tir. (450) Ipsa utique fortuna te perdidit. Oed. Verùm, quando urbem servavi, non curo. Tir. Abeo igitur, & tu puer duc me. Oed. Ducat sanè, nam praesens tu res impedis, Ac interturbas, quare amotus non perinde molestus eris. Tir. (455) Abeo, postquam dixi ea propter quae huc veni, non tuum Os veritus, non enim tu me occides. Dico verò tibi, quòd ille vir quem iamdudum [p. 301] Quaeris interminans, & edicta proponens, De caede Laij, ille inquam hîc est, (460) Peregrinus falsò & advena dictus, reipsa verò indigena, Et Thebanus civis esse videbitur: nec gaudebit Calamitate, caecus enim prae vidente factus, Et mendicus pro divite in peregrinam Terram baculo nixus abibit. (465) Palam enim fiet, ipsum filiis suis Fratrem esse, & patrem simul, & ex qua natus est Eidem esse filium & maritum. Patris verò Adulterum & occisorem. Iam si videtur intro Abi, atque ista exquire. Et si me falsam deprehendes, (470) Tum dicas me divinando nihil sapere.
[p. 302] Delphica rupes loquitur, Qui omnium maximè infanda perpetravit, Cruentis manibus. (475) Tempus est, ut ille iam velocibus equis Celerius fugiat, Armatus enim in ipsum Impetum facit Igni & fulgure, Iovis filius, saevumque (480) Simul ac inevitabile fatum sequitur.
Iam recens fama Parnasso, Ut quisque illum occultantem se investiget, [p. 303] (485) Qui latet in solis sylvis Antrisque ac rupibus, ut Taurus, Et miser, misero pede solitarius vagatur, Ex medio orbe prodita fugiens (490) Oracula, at illa viva circumvolitant.
Sapiens vates, Quae nequeunt credi, neque ut negari possint video. Quid igitur dicam, dubito, (495) Et spe ambigua pendeo, Neque statuere possum, hucne an illuc respiciam: [p. 304] Quae enim inter Labdacidas Et filium Polybi contentio fuerit, Neque antehac unquam audivi, (500) Nec nunc intelligo. Quali igitur Indicio adducar ut huic peregrino Rumori credam contra OEdipodem? Fiamque adiutor Labdacidis (505) Ad inquirendum ignotae caedis autorem?
Sapientes sunt, resque hominum norunt. Inter homines verò quòd vates [p. 305] Plus aliis intelligant, (510) Non satis constat. Ingenia quidem alia aliis Praestantiora sunt hominum. Quapropter ego nisi prius audiero Firmiora argumenta, non temerè accusantibus regem (515) Assentiar. Nam hoc manifestum est, Quòd eum invasit alata puella, Et tunc sapientiam suam declaravit, Ac urbi reipsa profuit. Quamobrem Me iudice nunquam (520) Censebitur malus.
[p. 306] Atrociter me accusare, Adsum igitur id graviter ferens. Si enim in his malis Praesentibus existimat aliquid à me (525) Dictum factumve esse gravius Non mihi vitae longioris desiderium est, Sustinenti talem famam. Non enim levem Maculam hic sermo inurit mihi, Sed maximam, si quidem civis malus & noxius urbi (530) A te atque ab amicis vocabor. Cho. Sed hoc probrum fortasse Ira expressit, neque seriò dictum est. Cre. Quisnam hoc asseveravit, quòd consilio meo Persuasus vates, falsa responderit? Cho. (535) Dicta quidem haec sunt, sed quo animo nescio. [p. 307] Cre. An vultu vero, atque serio Huius me criminis reum fecit? Cho. Nescio: Nam Principum facta non video. Sed ipse iam ex domo huc prodit. Oed. (540) Heus tu, quid huc venisti? eóne audaciae Processisti, ut ausis ad mea tecta venire, Cùm sis interfector huius viri manifestè, Et praedo perspicuè regni mei? Age dic mihi per Deum, timidum ne me, an stultum (545) Existimabas esse, cùm id consilij caperes? Aut me putabas non persensurum esse Cùm insidiae struerentur, nec propulsaturum? An non insanus est iste conatus tuus, [p. 308] Absque populo & amicis regnum captare (550) Quod favore multitudinis & opibus obtineri solet: Cre. Scis quid facias? Pro his, quae iam dixisti, Vicissim audi, & deinde recognita iudica. Oed. Orator tu quidem vehemens es, sed ego auditor malus. Nam te insensum gravemque deprehendi mihi. Cre. (555) Hoc ipsum primum audi, quod dicam. Oed. Hoc ipsum ne mihi dicas, quòd non sis malus. Cre. Si quid boni putas pertinaciam esse Absque mente, nimium quidem erras. Oed. Si existimas te, cùm amicum iniuria afficias, (560) Non daturum esse poenas, nimium etiam erras. Cre. Assentior tibi ista verè dici. Sed quaenam Haec iniuria est, qua te affectum ais, dic mihi? [p. 309] Oed. Persuasisti, an non persuasisti, quòd oportet me Ad praeclarum illum vatem mittere aliquem? Cre. (565) Et nunc quidem sentio idem. Oed. Quàm diu est ex quo Laius? Cre. Quid fecit? nam non intelligo. Oed. Interfectus periit? Cre. Longum & antiquum tempus numerari posset. Oed.(570) An tunc iste vates excercebat hanc artem? Cre. Eodem modo sapiens, & pari honore fuit. Oed. Mentionem ne tunc de me aliquam fecit? Cre. Non, quod quidem ego sciam, aut audiverim unquam. Oed. At nunquid tum autorem caedis inquirebatis? Cre. (575) Inquirebamus, quid ni? sed non audivimus. Oed. Quare ergo tunc hic sapiens vates ista non dicebat? Cre. Non scio, de his verò quae nescio, tacere soleo. Oed. Tantum utique sciebas, & gratum facies, si dices. [p. 310] Cre. Quid hoc est? si enim sciam, non negabo. Oed. (580) Quod nisi ille tecum congressus fuisset, nunquam me Caedis Laij autorem esse dixisset. Cre. Utrum haec dicat, tu nosti, ego verò ex te Quaerere cupio eadem, quae tu ex me quaeris. Oed. Exquire, non enim unquam ego interfector deprehendar, Cre. (585) An non sororem meam habes uxorem? Oed. Non nego hoc quod interrogas. Cre. Regnumque aequaliter cum ea administras, & aequaliter frueris terra? Oed. Quae, quatenus voluit omnia à me consecuta est. Cre. Non igitur ego ex aequo inter vos tertius ero. Oed. (590) In hoc inquam male fidum apparet te esse amicum. Cre. Non, si me audies itidem, ut ego te. Hoc enim primum expende, an tu quenquam existimas Praeoptare regnum cum metu magis, quàm ut Securè dormiat praeditus eadem potentia? [p. 311] (595) Ego igitur non tali ingenio sum, Regnare ut ipse malim, quam imperata facere. Ita moderatissimus quisque affectus est. Nunc enim à te omnia absque metu habeo: Si verò ipse imperarem, multa vel invitus facere cogerer. (600) Quomodo igitur regnum mihi dulcius esse potest, Quàm imperium & potentia absque molestia? Non enim ita demens sum, Ut non ea bona, quae lucro sint, magis amplectenda ducam. Nunc omnibus delector, nunc me omnes amplectuntur, [p. 312] (605) Nunc qui tuo patrocinio opus habent, me invocant, Per me enim apud te assequuntur omnia. Quomodo igitur his commodis amissis regnum appetam? Mens mala nunquam rectè sapit. Sed neque ego unquam hoc consilium amplexus sum: (610) Neque cuiquam ea in re adiiutor esse velim. Et firmum argumentum si quaeris, à Delphico oraculo Rem exquire, utrum oraculum rectè renunciaverim. Et si me cum vate deprehendes Aliquid contulisse, non unius calculo convictum (615) Occidas, sed meo tuoque simul. Propter suspicionem verò incertam ne me privatim crimineris. Non enim iustum est sive malos temere [p. 313] Bonos iudicare, seu eos, qui boni sunt, malos. Amicum enim bonum eiicere aequè grave crimen duco (620) Ut propriam vitam prodere quae charissima est. Sed tempus ista indicabit tutò. Tempus enim virum bonum declarat solum, Malum verò vel una die cognoveris. Cho. Rectè dixit, cavendum esse ne temerè ruas (625) O Rex: nam subitò qui sapit, non tutò sapit. Oed. Quando aliquis celeriter furtim insidias Struit, tunc & me celeriter consilium capere oportet. Nam si quietus manebo, ille rem suam Confecerit, ego verò excidero. [p. 314] Cre. (630) Quid igitur postulas, an me vis hac terra excedere? Oed. Minime, sed mori, non volo ut effugias. Cre. Quando ostendes, quae sit causa odii. Oed. Non igitur cedes, neque concedes mihi? Cre. Non enim te rectè consulere video. Oed. (635) Mihi utique rectè. Cre. Sed eodem modo & me mihi consulere oportet. Oed. Sed malus es. Cre. Quid si rem non intelligas? Oed. Attamen imperandum est. Cre. (640) Non, si malè imperes. Oed. O urbs, urbs. [p. 315] Cre. Etiam ad me urbs haec pertinet, non tantum ad te. Cho. Desinite reges: in tempore enim video Ex aedibus Iocasten huc prodeuntem, cuius adventu (645) Litem hanc dirimi aequum est. Ioca. Quid hunc infoelices temere tumultum Sermonibus excitastis, nec vos pudet, terra Sic laborante, de privatis malis rixari? Quin tu domum abis, tuque Creon ad tuas aedes te recipis: (650) Et non ex levi dolore maius malum excitetis. Cre. Atrocia, ô soror, OEdipus maritus tuus Adversus me molitur, ad alterum me horum condemnans, Vel ut convictum me hac terra expellat, vel ut interficiat. Oed. Confiteor, malè enim facere eum (655) Deprehendi mihi, idque ex insidiis. p. 316] Cre. Non bene sit mihi, sed devotus peream si quid In te commisi eorum, de quibus me accusas. Ioca. Crede huic per deum, marite, Atque hoc iusiurandum deorum reverere, (660) Meque adeo, & hos praesentes cives,
O Rex, obsecro te. Oed. Quid ergo postulas? an ut cedam? Cho. Eum qui antehac nunquam stultus habitus est, (665) Et nunc sanctè iuravit, Quaeso reverere.
Cho. Scio. Oed. Dic quid est? Cho. (670) Amicum innocentem, ne ob causam [p. 317] Dubiam cum ignominia eiicias. Oed. Hoc scito, te cùm ista petis, mihi Exitium moliri, aut fugam ex hac terra.
(675) Primum Solem hoc ago, Aut destitutus ope Dei & amicorum Pessimo exitio peream, Si hoc animo sum. Sed mihi infelici (680) Patriae calamitas excruciat animum, Quodque malis prioribus Haec à vobis accedent. [p. 318]
(685) Aut cum ignominia hac terra per vim expelli. Tuum enim miserabile, non huius os revereor: Nam hic ubicunque erit, odio à me habebitur. Cre. Durus es dum cedis, sed gravius esset, si irae (690) Indulgeres. Nam talia ingenia Sibi ipsis maximè molesta esse solent. Oed. Quin igitur me dimittis, ac foras abis? Cre. Abibo. Tibi quidem futurus alienus, inter hos verò aequali conditione.
[p. 319] Ab his aedibus abducere? Ioc. Praesertim cùm videam quae sit praesens dortuna. Cho. Incerta opinio sermonum Orta est, mordetque animum (700) Iniusta criminatio.
Cho. Utique. Ioc. Et quid erat sermonis? Cho. Satis, mihi, satis, cùm terra ita afflicta sit, (705) Videtur, ut hic desinam, ubi ipsi desierunt. Oed. Vides quò progrediare, cùm vir bonus sis, Me negligis, ac perturbas meum animum. [p. 320]
Non semel, tum verò Demens ac non intelligens (710) Rerum utilium essem, Si me à te seiungerem. Nam tu charam patriam meam AErumnis oppressam Erexisti ac servasti, (715) Et nunc boni Principis, si posses, officium praestares. [p. 321]
Tantam iram concepisti? Oed. (720) Dicam: nam te omnium maximè veneror, De Creonte qualia contra me consilia ceperit. Ioc. Dic, si modo iusta de causa ipsum in crimen vocas. Oed. Interfectorem me Laij esse ait. Ioc. Utrum ex se hoc dixit, an ex alio audivit? Oed. (725) Vatem illum maleficum subornavit, Nam quantum potest, omnium ille ora laxat.
Meque audi, & disce, quòd Nemo mortalis divinandi artem rectè tenet, (730) Cuius rei evidentia signa tibi ostendam. Oraculum enim Laius olim accepit, de quo nihil dicam, [p. 322] Nisi quod ab Apolline datum est, vel à ministris ipsius, Quòd in fatis esset, ut ipse à filio interficeretur, Qui ex me illoque natus esset, (735) Et illum quidem, quem admodum fama ferebat, peregrini Latrones interfecerunt, in eo loco ubi tres viae coeunt. Filium verò cùm genuisset, nondum exacto Triduo, fune per pedes traiecto Dedit ministris exponendum in aviis montibus. (740) Atque ibi Apollo neque id effecit, Ut patrem ille interficere posset, aut Laius, Quod graviter metuebat, ut filij manu caderet. Et quidem haec definiebantur oraculis, Quorum tu nihil cura. Nam quae Deus Necessaria ducit, ea facilè ipse aperiet. Oed. Quàm ô mulier ista audiens, (745) Nunc animo fluctuo ac perturbor. Ioc. Qua cura commotus ista dicis? [p. 323] Oed. Sic mihi visus sum ex te audire, quòd Laius (750) In trivio interfectus sit. Ioc. Ferebantur ista, neque adhuc ea fama desiit. Oed. Et ubinam est locus ille, in quo ea calamitas accidit? Ioc. In terra Phocensi est, & via divisa A Delphis atque Daulia eodem in loco coit. Oed. (755) Quàm diu verò est, ex quo ista facta sunt? Ioc. Paulò ante, quam in hac terra Regnare coepisti, haec denunciata sunt urbi. Oed. O Iupiter, quid de me facere decrevisti? Ioc. Quare haec cogitatio animo tuo subit? Oed. (760) Nondum quare, sed quae fuerit Laij statura Dic mihi, & quae illius aetas? Ioc. Grandis erat, cui caput prima canicie pubescebat: Forma autem tibi non admodum absimilis erat. Oed. Hei mihi, meipsum, ut videtur, in horribiles [p. 324] (765) Imprecationes iam conieci insciens. Ioca. Quid ais? timeo enim, dum te intueor Rex. Oed. Valde metuo, ne nimium viderit vates. Ostendes verò rem magis, si unum adhuc dixeris. Ioca. Atqui horreo quidem, quae verò quaeres, si sciam dicam. Oed. (770) Utrum ibat cum parvo comitatu, an multos habebat Satellites, ut Rex & Magistratu praeditus? Ioca. Omnes simul quinque fuerunt, inter eos autem erat Et praeco, & rheda Laium vehebat una. Oed. Heu, heu, haec iam evidentia sunt, sed quis tandem (775) Istos sermones renunciavit vobis? Ioca. Famulus, qui solus evasit incolumis. Oed. Utrum is iam praestò adest domi? Ioca. Non: sed cùm illinc rediisset, postquam te regem Factum videt, ac Laium interiisse, (780) Apprehensa manu mea obsecravit, Rus ut se ad pascendos greges ablegarem [p. 325] Quàm rarissimè in urbe ut conspiceretur. Et dimisi ego ipsum: nam dignus erat Servus, qui maiore beneficio afficeretur. Oed. (785) Fac quàm primum ad nos huc ut veniat. Ioca. Licet, sed quamobrem hoc expetis? Oed. Timeo mea causa, ne nimis multa Dicta mihi sint, quae nunc explorare volo. Ioca. Sed veniet ille. At nunquid & me oportet (790) Scire ea, quae te animo excruciant? Oed. Non ignorabis, cùm eo spei Pervenerim: cui enim potius Ista narrrarem, quàm tibi, quando talis nobis fortuna contigit? Pater mihi fuit Polybus Corinthius, (795) Mater Merope Dorica: habebar verò Vir primarius inter cives, donec hoc fortè [p. 326] Mihi evenit, admiratione quidem dignum, Attamen non dignum moribus meis. Nam vir quidam in convivio valde ebrius (800) Inter pocula me subdititium patris filium vocat. Idque ego aegrè ferens, illo quidem die Vix me continebam, postridie verò accedens* Ad matrem ac patrem, rem inquiro: illi graviter hoc probrum ferentes Succensebant illi, qui hunc sermonem sparserat. (805) Atque ego & si illis delectabar, attamen Clam sermone isto angebar: altè enim in animum descenderat. Proficiscor igitur clàm parentibus Ad Pythicum oraculum, & mihi Apollo de his quorum gratia veneram, Respondet nihil, alia verò misera (810) Et horrenda denunciat, Nempe quod in fatis esset, ut cum matre concumberem, Et sobolem infandam in lucem producerem, Patremque occiderem, qui me genuisset. [p. 327] Quae cùm audissem, terram Corinthiam (815) Post id tempus iuxta astra metiri coepi. Tandem fugi, ne mihi tristium Oraculorum probra unquam evenirent. Abiens verò in ea loca venio, in quibus Tu regem periisse ais. (820) Et tibi verum fatebor, cùm in itinere Ad locum ubi tres viae coëunt, pervenissem, Ibi mihi praeco, & in rheda, quae à iumentis ducebatur, Vir quidem talis, qualem tu describis, Occurrunt, & ex via me is qui praecedebat (825) Atque ipse senex per vim pellunt, Egoque illum qui me protrudebat aurigam Ira concitus ferio: tunc me senex ut videt Ad currum acccdentem propius, observans, medio Capiti bis stimulum impegit meo, [p. 328] (830) Neque parem poenam luit, sed breviter Sceptro percussus ab hac manu, praeceps Ex medio statim curru devolvitur, Deinde comites omnes interficio. Si verò huic hospiti Aliqua intercedit cum Laio cognatio, (835) Quis hoc viro est miserior? Quis aequè superis invisus homo vivit? Quem neque peregrino fas est, nec civi cuiquam, Domo recipere, vel sermone alloqui: Sed ab aedibus pellor, atque has alius nemo, (840) Verùm ego ipse diras mihi imprecatus sum, Et thorum mortui manibus meis Contamino, quibus ille concidit. quis est me sceleratior? An non totus pollutus sum? iam si me fugere oportet, Neque mihi exultanti meos videre fas erit, [p. 329] (845) Neque in patriam redire, si modò non connubio me oportet Matri iungi, & occidere patrem Polybum, qui me genuit, atque enutrivit. An non, qui à crudeli fortuna haec nobis immitti Iudicet, rectè sentiat? (850) Ne utique, ne ô sancta Deorum pietas,* Istum diem videam, sed ex hac vita Discedam, priùs quàm tali videam Calamitatis macula me pollutum. Cho. (855) Sunt haec quidem nobis molesta, donec verò Ex illo rem inquisieris, ne desperes. Oed. Et haec quidem spes mihi reliqua est, Pastorem illum ut expectem solum. Ioca. Ubi ille aderit quid tandem facere cogitas? Oed. Ego dicam; si enim dicet [p. 330] (860) Eadem, quae tu: tunc ego liberatus ero hac calamitate. Ioca. Quem igitur ex me praecipuum audisti sermonem? Oed. Ipsum retulisse aiebas, quòd à latronibus Interfectus esset, quòd si eum adhuc Numerum dicet, non ego occidi. (865) Non enim vir unus idem est, quod multi. Sin autem ab uno factum esse dicet, tunc manifestè, Huius facinoris ego reus censebor. Ioca. Atqui pro certo hunc sermonem habeto, Neque ille potest mutare rursum. (870) Nam tota civitas audivit, non ego sola. Atque ut sanè aliquid deflectat à sermone priore, Non tamen de caede Laij loquetur Rectè ita quemadmodum Apollo Retulit, à filio ipsum meo interfici oportere. (875) Nam ille miser nequaquam [p. 331] Interfecit, sed ipse prius interiit. Quapropter ego divinationum causa neque huc Me verterem neque illuc. Oed. Rectè dicis, attamen mercenarium (880) Mitte aliquem qui accersat: ne illud omiseris. Ioca. Mittam, sed intrò in aedes eamus, Nihil enim faciam, nisi quod tibi gratum esse intelligam.
Venerandam sanctitatem sermonum, (885) Operumque omnium, quae leges Definierunt excelsae, quae coelitus Datae sunt, quarum Solus Deus pater est, neque eas [p. 332] Mortalis hominum natura peperit. (890) Neque enim oblivione sopiuntur, Neque senescit.
Ubi multa cumulavit temere, Importuna facta & noxia, (895) Atque ad summum ubi evecta est, in praecipitem tandem Necessitate impellit, [p. 333] Quando non incedit rectè pedibus. Ut verò hoc praeclarum urbis certamen, (900) Non dissolvat unquam, Deum precor. Deum enim semper praesidem habere volo.
Sacra violat, nec ius reveretur, Nec Deorum sedes veneratur, (905) Is malo fato pereat, Si propter infoelices delicias [p. 334] Iniusta captat lucra, Nec ab impiis factis abstinet, (910) Nec manus à non tangendis cohibet demens. Quis enim posthac hominum, si sic fiat, Ratione tela reprimet, Animaeque impetum coercebit, Si impia facta honorem obtinebunt? (915) Quid attinet me choros ducere? [p. 335]
Terra umbilicum religionis causa, Neque ad delubrum quod est Abis, (920) Neque ad Olympiam, si non ista Palàm ostensa omnibus erunt hominibus. Sed tu qui imperas, siquidem ista audis, Iuppiter omnia regens, ne haec lateant Tuum immortale imperium. (925) Pro nihilo enim antiqua oracula Laio data [p. 336] Iam ducunt, & nequaquam Honor Apollini amplius tribuitur; (930) Intereunt verò divina.
Templa adire Deorum, acceptis his manu Coronis & thymiamatis, Nimis enim animo perturbatur OEdipus (935) Variis curis, neque ut virum decet Cordatum, praesentia cum prioribus confert, Sed pendet abote eius qui aliquem terrorem nunciat: Quando igitur ego admonendo nihil proficio, Ad te Apollo, tu enim proximus es, [p. 337] (940) Cum hac precatione supplex confugio, Ut nos liberes. Omnes enim metuimus, cùm illum consternatum, Ceu gubernatorem navis videmus. Nun. Nunquid me hospites docere potestis, ubinam (945) Regia domus OEdipi sit? Praecipuè verò ubi ipse sit, si scitis, dicite. Cho. Haec tecta sunt, & ipse, ô hospes, intus est. Haec mulier mater illius est liberorum. Nun. Precor illi ut foelix sit, & apud foelices (950) Semper degat, siquidem planè illius est coniunx. Ioca. Eodem modo & tu foelix sis, ô hospes. dignus enim es, Ob hunc boni ominis sermonem. Sed dic, quamobrem Huc veneris, & quid feras. [p. 338] Nun. Bona domui & marito tuo. Ioca. (955) Quaenam haec bona sunt, & unde nobis advenis? Nun. Ex Corintho, hoc verbum breviter eloquar, Affero nuncium partim laetum, partim tristem. Ioca. Quid verò est, quid hic sibi ambiguus sermo vult? Nun. Regem ipsum populus terrae Isthmia constituent, ut ferebatur illic. Ioca. Quid? an non senex Polybus adhuc rerum potitur? Nun. Non sane, nam mortuus ac sepultus est. Ioca. Quid narras? an mortuus est Polybus? Nun. Si non dico verum, non recuso mori. Ioca. (965) Quid cessas famula Domino celeriter Hoc dicere? ô divina oracula Ubi nunc estis? Hunc virum iam olim metuens Ne occideret OEdipus, in exilium abiit, Qui nunc fato suo interiit, non ab hoc peremptus. [p. 339] Oed. (970) O charissimum Iocastae coniugis caput, Quid me vocasti huc foras ex aedibus? Ioc. Audi hunc virum, & cùm audieris, cogita Ubi maneant veneranda illa vaticinia. Oed. Hic verò, quisnam est? aut quid affert mihi? Ioc. (975) Ex Corintho patrem tuum Polybum nunciat Non vivere amplius, sed mortuum esse. Oed. Quid narras hospes? tu ipse rem mihi expone. Nun. Si hoc primum certò me nunciare oportet, Scito illum extinctum esse, Oed. (980) Utrum insidiis, an morbi commutatione? Nun. Parva inclinatio sopit corpora senilia. Oed. Morbo infoelix, ut videtur, consumptus est. Nun. Et longo tempore, quod vivendo emensus est. Oed. Heu, heu, quid adhuc spectamus [p. 340] (985) Vaticinantes aras, & in aëre Clangentes aves, quibus autoribus ego Occidere debui patrem meum, ille verò extinctus Iam conditus est sub terra, egoque hîc sum, Neque arma attigi, nisi fortè desiderio mei (990) Contabuit: nam tunc quoque à me interfectus esset. Secum igitur quae data sunt oracula auferens Apud inferos iacet, neque ullo ex eis potitus est. Ioc. An non ista tibi praedixi iam pridem? Oed. Dixisti, sed ego metu movebar, Ioc. (995) Ne igitur nunc posthac quicquam eorum in animum inducas. Oed. Et quomodo matris thalamum non me fugere oportet? Ioc. Quid metuat homo, cui fortuna Dominatur. Providentia nulla in re certa est. Temerè vivere optimum est, ut quisque possit. (1000) Tu verò matris nuptias non est ut vereare. [p. 341] Multi enim homines vel per somnium Cum matre concubuerunt. Sed haec si quis Pro nihilo ducit, is facillimam vitam agit. Oed. Recte haec à te dicta essent, (1005) Si non viveret quae me genuit: sed quando Illa adhuc vivit, omnino, & si bene loqueris, tamen cavere necesse est. Ioc. Atqui magnus oculus est, sepulchrum patris. Oed. Magnus, intelligo, attamen dum vivit, metuendum est. Nu. Cuius mulieris causa metuere te dicis? Oed. (1010) Meropes, ô senex, quae cum Polybo nupta fuit, Nun. Quae causa vobis est, ut illam metuatis? Oed. Oraculum divinum horribile, ô hospes. Nun. Utrum tale quod dici possit? an non fas est alium scire?* Oed. Imò maximè. Dixit enim me Apollo aliquando (1015) Cum matre mea concubiturum esse, & sanguinem Paternum manibus meis hausturum. [p. 342] Quamobrem iam olim à Corintho Procul habitare coepi, & si foeliciter. attamen Parentum oculos intueri dulcissimum est. Nun. (1020) At nunquid hoc metuens inde fuisti extorris? Oed. Hoc cavens ne patris occisor essem. Nun. Quin igitur te hoc metu, Rex, Quando bene tibi cupio, libero? Oed. Atqui gratiam quidem dignam reseram. Nun. (1025) Et ob hanc quidem causam potissimum huc veni, Ut meo adventu tibi aliquid benefacerem. Oed. Sed nunquam tamen ad parentes meos eo. Nun. O fili, manifestè apparet, te nescire quid agas. Oed. Quomodo ô senex? per Deum doce me Nun. (1030) Si ob hanc causam à domo refugis. Oed. Metuo utique ne de me vera Apollo dixerit. Nun. An metuis, ne quid piaculi à parentibus contrahas? Oed. Isthuc ipsum est, quod me semper sollicitum habet. Nun. Atqui temere quidem metuis. Oed. (1035) Quid temere, siquidem his parentibus natus sum? [p. 343] Nun. Quia te Polybus nihil attingit genere. Oed. Quid narras? an non Polybus me genuit? Nun. Non magis te quàm me, sed aequè ut me ita & te genuit. Oed. At quomodo is qui pater est, nullius pater esse potest? Nun. (1040) Sed non te genuit ille, ut neque ego. Oed. Quare igitur me filium nominabat? Nun. Dono te olim à manibus meis accepit. Oed. Et adeo dilexit quod ab aliena manu acceperat? Nun. Inopia liberorum, hoc ut faceret, persuasit. Oed. (1045) Tu autem utrum me emeras, an ex tuis liberis illi donasti? Nun. Inveni te in sylvosis vallibus Cithaeronis. Oed. Quam ob causam tu in ea loca venisti? Nun. Montanis pascuis ibi praeeram. Oed. Pastor itaque eras, & pro servitio huc illuc errabas? Nun. (1050) Tuus utique servator fui illo tempore. Oed. Quid verò calamitatis mihi acciderat, cùm me servares? [p. 344] Nun. Id articuli pedum tuorum indicare possunt. Oed. Hei mihi, quid hoc vetus malum commemoras? Nun. Solvebam te habentem perforatas pedum summitates. Oed. (1055) Grave probrum fasciarum sustinui in cunis. Nun. Ab hoc igitur casu nomen quod habes sortitus es. Oed. Per Deum oro à patre an matre, dic mihi? Nun. Non scio, sed qui te mihi dedit, is melius norit. Oed. An ab alio me accepisti, neque ipse invenisti? Nun. (1060) Non, sed pastor alius te mihi praebuit. Oed. Quisnam ille est? an memorare potes? Nun. Quidam ex familia Laij dicebatur esse. Oed. An eius, qui olim huius terrae Rex fuit? Nun. Maximè, eius viri hic fuit pastor. Oed. Utrum ille adhuc vivit, ut ipsum videre possim? Nun. (1065) Id vos populares huius terrae scire potestis. [p. 345] Oed. Si quis inter vos adstantes est, Qui pastorem illum, quem hic memorat, novit, Sive ruri, seu hîc in urbe aliquando conspexit, (1070) Is indicet, nam nunc maximè id tempus postulat. Cho. Non puto de alio loqui, quàm de eo ipso, qui est ruri, Quem & prius requirebas, Sed regina id omnium optimè dixerit. Oed. Mulier, nosti ne illum quem iam (1075) Venire iubebamus, utrum eum iste dicit? Ioc. Quis verò sit, quem dixit? ne quid verearis, Neque temere haec dicta memineris. Oed. Non siet hoc modo, nam quando haec signa Deprehendi, non desinam inquirere meum genus. Ioc. (1080) Non per Deum, si quidem tua vita Tibi curae est, inquiras, satis me esse afflictam. Oed. Bonum animum habe, tu enim etsi ego à tertia inde usque Matre tripliciter servus esse apparebo, nihilo deterior eris. [p. 346] Ioc. Attamen obtempera quaeso mihi, ne facias. Oed. (1085) Non faciam, quin ista exquiram certo. Ioc. Atqui rectè sentiens, ea quae optima sunt tibi consulo. Oed. Verùm haec optima iam olim mihi molesta fuerunt. Ioc. Heu infoelix, utinam nunquam resciscas, qui sis.* Oed. Eat aliquis & pastorem illum adducat mihi, (1090) Hanc verò sinite superbire propter opulentiam generis sui. Ioc. O te infoelicem, hoc enim solum habeo Quod tibi dicam, & nihil amplius. Cho. Quare tandem haec abiit, ingenti Affecta dolore? metuo ne (1095) Ex silentio hoc aliquid proferat mali. Oed. Proferat, quae vult, meum tamen Etsi humile est genus cognoscere volo. Ipsam verò fortè, ut mulierem superbam, Pudet ignobilitatis generis mei. [p. 347] (1100) Ego autem me fortunae filium iudicans, Quae mihi benefecit, nihil moror istam infamiam: Hac enim matre natus sum, & cognati Menses me parvum ac magnum declararunt. Quare cùm huc usque progressus sim, non discedam (1105) Aliter, quàm cognito prius genere meo.
Animo non deerrans, Non per Iovem ignarus Eris, ô Cithaeron, (1110) Quin ante crastinam lucem OEdipi populum unde natus, Et alumnum, Et matrem indicaturus sis, ut Choro celebretur A nobis, & in hoc gratum [p. 348] (1115) Facturus es meo regi: O Phoebe auxiliator, ita tibi placet.
Immortalium Deorum? An ne Cum Pane montano congressa (1120) Te aliqua Phoebi filia genuit? Huic enim montium rupes Omnes gratae sunt. An qui in monte Cyllene [p. 349] (1125) Regnat Mercurius, sive Bacchus, Qui montium cacumina colit, Te suscepit ex aliqua Nympharum Degentium in Helicone, quibus cum frequenter ludit?
(1130) De senibus coniecturam facere, Pastorem illum videre videor, Quem iampridem requirimus. nam longa senectus Congruit, & huic viro aequalis est: Praesertim cùm, qui ducunt, ministros meos Noverim. Tu melius me fortasse nosti, (1135) Ut qui alicubi videris prius. Cho. Novi, nam Laij hic fuit Ut quisquam alius fidelis pastor. [p. 350] Oed. Te primum rogo, Corinthie hospes, (1140) An hunc dicis? Nun. Hunc quidem quem intueris. Oed. Heus tu senex, huc aspice, ac dic mihi Ea quae te rogo Laij aliquando fuisti tu? Ser. Eram servus non emptus sed domi educatus. Oed. (1145) Quid exercebas? aut qualis tibi vita fuit? Ser. Greges pavi, per praecipuum vitae meae tempus. Oed. In quibus locis praecipuè commorabare? Ser. In Cithaerone & vicinis locis. Oed. Hunccine igitur virum novisti, aut vidisti alicubi? Ser. (1150) Quid ille fecit? quem virum dicis? Oed. Hunc inquam qui praesto adest: an cum eo alicubi congressus es? Ser. Non subito in memoriam revocare queo. Nun. Nihil mirum est Domine, at ego facilè Eorum quae exciderunt, ipsum admonebo: nam satis scio (1155) Ipsum meminisse, quando in Cithaeronis locis, Ut ille duobus gregibus praeerat, ego verò uni. [p. 351] Conversatus sum cum hoc viro, per tres totos Menses, à tempore veris, usque sub ortum Arcturi, Cumque iam hyems immineret, ego in mea stabula (1160) Pecora agebam, ipse verò in Laij septa. Sunt ne haec ita ut dico facta, an non? Ser. Vera dicis, & si à longo tempore. Nun. Age dic mihi, meministi etiam te mihi puerum quendam Dedisse, quem ego ut meum alumnum educarem? Ser. (1165) Quid est, quamobrem tu istam rem inquiris? Nun. Hic ille est, ô amice, qui tunc infans erat. Ser. Non in malam rem hinc ibis? non tacebis? Oed. Ah ne castiga, senex, hunc; nam ea quae tu dicis Magis castigatione digna sunt, quàm quae ille iam dixit. Ser. (1170) Quid ego optime Domine deliqui? Oed. Quia non respondes de puero, quem iste requirit. Ser. Nescit enim quid dicat, & temere ista movet. [p. 352] Oed. Tu cum bona gratia non dices, malo verò accepto dices. Ser. Ne per Deum senem verberes. Oed. (1175) Non aliquis quàm primum huius manus ligabit? Ser. Infoelix ego: quamobrem? quid tandem est quod quaeris? Oed. Puerum ne huic dedisti, de quo iste quaerit? Ser. Dedi: utinam illo die periissem. Oed. At hoc ipsum eveniet tibi, nisi quod aequum est dixeris. Ser. (1180) Multo magis, si dico, pereo. Oed. Hic homo, ut videtur, tantum moras nectit. Ser. Non utique, nam dixi me dedisse olim. Oed. Unde nactus, de tuis ne, an ab alio accepisti? Ser. Non meus erat, sed ab alio accepi. Oed. A quo igitur ex civibus, & ex qua domo? Ser. (1185) O Domine, obsecro per Deum, ne quaere amplius. Oed. Periisti, si haec à te iterum quaeram. Ser. Erat quidam ex genere Laij. Oed. Servus ne, an illius proles? Ser. (1190) Hei mihi in eodem periculo versor, si dico. [p. 353] Oed. Et ego quidem, qui audio: attamen audiendum est. Ser. Illius filius dicebatur esse: quae verò intus est Domina hoc facillimè dixerit, ut se habeat. Oed. An ipsa tibi dedit? Ser. O Rex dedit. Oed. (1195) Quam ob causam? Ser. Ut interficerem. Oed. Eane, quae pepererat infoelix? Ser. Metu mali oraculi. Oed. (1200) Quale illud erat? Ser. Dicebatur interfecturus esse parentes. Oed. Quare igitur praebuisti huic seni? Ser. Misericordia motus ô Domine, cùm sperarem fore, ut In aliam terram deportaretur, unde ipse natus erat, (1205) Ipse verò ad maxima mala servavit. Nam si tu is es, Quem iste dicit, certè infoelici fato natus es. [p. 354] Oed. Hei, hei, iam tota res manifesta est. O lux te iam extremum aspicio, Qui natus sum ex quibus me non oportet, & cum quibus (1210) Non oportuit habito, & quos non oportuit interfeci.
Ut te pro eo quod nihil est, Dum vivis, duco. Cui enim hominum unquam maior (1215) Foelicitas obtigit, Quàm quantam opinione obtinuit, Et ea ipsa statim mutata est. Tuo exemplo admonitus, Tua fortuna, tua inquam ô infelix OEdipe, mortalium neminem beatum iudico. [p. 355] (1220) Nam tu nimium successu evectus, Usus es magna foelicitate, O Iuppiter, cùm occideres armatam unguibus Puellam carmina edentem, Et à caedibus terram nostram liberares, Unde & regium nomen sortitus es, Ac honore summo potitus In praeclara urbe regnasti. Quantum verò nunc audimus, quis miserior? Quis aequè in aerumnis & horribili noxa (1230) Demersus vicissitudine vitae? O inclytum OEdipi caput, Qui iisdem cum patre nuptiis Potitus concidisti, [p. 356] Quomodo te idem thorus, quomodo (1235) Infoelix ferre potuit Tacitè tam diu? Deprehendit te invitum, quod omnia intuetus tempus, Idque nefarias nuptias damnat, Cùm sis eiusdem maritus & filius. (1240) O Laij proles, Utinam te non aspicerem, Te enim vehementer deploro Lugubri voce. Utque verum fatear, propter te, caput erexi, (1245) Et propter eundem rursum inclinavi. [p. 357] O qui praecipuum in hac terra honorem obtinetis, Quae facta audietis, quaeque videbitis? Et quanto Dolore afficiemini, & modo seriò adhuc (1250) Labdacidarum familia vobis curae est. Existimo enim neque Istrum nec Phasin Abluere atque expiare posse facinora, quae in hac domo Latent, quaeque mox in lucem proferentur, Sponte, & non sponte perpetrata: malorum verò (1255) Ea quae sponte contrahuntur, maximè dolent. Cho. Nihil deest his, quae prius scimus, quin sint Atrocissima. ad haec igitur quid tu commemoras? Nun. Ut paucissimis & ego dicam, & vos Intelligatis, interiit divinum Iocastae caput. Cho. (1260) O multipliciter miseram. quo nam autore? Nun. Ipsa sibi conscivit letum, quodque in hac re [p. 358] Tristissimum est, id abest: non enim res oculis cernitur. Attamen quantum ego memoria teneo, Audies illius miserae miserias. (1265) Cùm enim ardens ira ingressa esset Intra domum, statim ad connubialem Thorum accessit, capillos utraque manu lanians, Cúmque clausisset fores, Vocat Laium iam olim mortuum, (1270) Veteris coniugij memoriam repetens, quae illi causa Mortis fuerit, se verò parentem relictam Filio suo ad infoelicem liberorum procreationem. Deplorabat itaque Thalamum, ubi ipsa infoelix, utrumque Et ex marito maritos, & ex liberis liberos peperisset. (1275) Ut verò deinde mortua sit non scio. Nam cum clamore OEdipus erupit, prae quo [p. 359] Non licebat illius inspectare casum: Sed in eum discurrentem oculi nostri defixi erant. Obambulabat enim à nobis arma postulans, (1280) Ac quaerens ubi infoelicem coniugem, matremque Et suam & liberorum suorum inveniret. Dum ita furit, nescio quis Deorum indicat ei: Nam nostrûm nemo, qui aderamus, id faciebat. Horribiliter verò exclamans, quali ab aliquo ducente, (1285) Irruit per geminas fores. imò ex fundo Evulsis claustris, ac coniicit se intra Thalamum, Ibi reginam ipsam pendentem vidimus, Tortili suspendio implicitam, & ipse Ut eam intuitus est horribiliter infremuit miser, (1290) Laxatque pendentem restim, & humi Se prosternit infoelix, ibi erat miserabile spectaculum. Nam cùm avulsisset à vestibus aureas [p. 360] Fibulas, quibus illa ornata erat, Coepit iis arreptis oculorum orbes fodere, (1295) Sic dicens, se non amplius intueri illam posse, Neque mala sua, nec scelera quae perpetrasset, Sed lumine orbatum posthac, neque quos fas non esset Visurum esse, nec quibus indigeret, agniturum. Talia iterum iterumque vociferando, (1300) Elevabat palpebras, & oculos laniabat: à cruore verò Pupularum facies madefiebat: neque enim tantum stillabant Sanguinis humentes guttae, sed simul ater Cruor in modum imbris aut grandinis manabat. Haecque non ab utroque tantum orta sunt mala, (1305) Sed inter se calamitates viri ac mulieris simul commistae sunt. Quaeque fuit prius foelicitas, ut fuit Felicitas iustè, ea hoc die facta est Gemitus, noxa, mors, probrum: & malorum . Quidquid nominari potest, non abest. [p. 361] Cho. (1310) In quo verò malo nunc miser versatur? Nun. Clamat, ut fores laxentur, & ut aliquis Omnibus Thebanis ostendat patris occisorem, Et matris, addens impias & infandas voces: Et se exiturum hac terra ait, neque amplius (1315) In aedibus mansurum ita devotum, ut se ipse devoverit. Auxilio utique & ductore aliquo Indiget: nam hic morbus maior est, quàm ut ferri possit. Ostendet verò ipse tibi, nam fores Aperiuntur, & spectaculum statim videbis Tale, quod vel hostem ad misericordiam commovere queat.
(1320) O tristissimum spectaculum ex omnibus, quae ego Unquam vidi. Quis te ô miser Corripuit furor? quae in te irruit [p. 362] Adversa fortuna, quae maiora maximis mala (1325) Ad tuam infoelicitatem accumulavit? Heu heu te infoelicem! Sed neque aspicere Te possum, cùm multa quaerere cupiam, Multa audire, multa item dicere, Ita me perturbat tua calamitas. Oed. (1330) Heu, heu, Vae mihi misero, ubi nam Sum infoelix? quò mihi vox Dispergitur, impetu sublata? O fortuna quo nam abiisti? Cho. (1335) Abiit in eventum tristem, nec auditu, nec visu facilem.
Opprimens, infanda, Invicta, & infinita, Hei mihi, [p. 363] (1340) Hei mihi iterum, quàm saevus me subiit simul Stimulus furoris, & memoria malorum.
Dupliciter te lugere, & duplicibus malis angi.
(1345) Curator adhuc esse perseveras: Adhuc ades mihi, Et caecum curas, Heu, heu, Non enim me fallis, sed bene novi Tuam vocem, & si lumine privatus.
Affligere oculos? quis te incitavit Deorum?
[p. 364] Mala confecit, (1355) Et hasce meas miserias, Sed oculos manu sua percussit Nemo, praeterquam ego ipse. Quid enim attinebat me videre, Cui nihil non tristissimum quod viderem erat?
Aut cum voluptate audiri possim restat amici? Eiicite extorrem quàm primum me O amici, consceleratum valde, (1365) Et maximè execrabilem, atque etiam Diis & omnibus hominibus invisissimum.
[p. 365] Utinam te nunquam cognovissem.
Saeva vincula in sylvestribus pascuis (1370) Solvit, & à morte me Liberavit, ac servavit: nihil ille mihi gratum Fecit: tunc enim cum minore poteram Et amicorum, & meo dolore mori.
Nec matrem duxissem uxorem. Nunc verò & ipse miser sum, et contaminatorum filius, Et ex qua natus sum, ex eadem filios suscepi. [p. 366] Denique si quod unquam atrox malum fuit, (1380) Id sortitus est OEdipus,
Cui melius erat non vivere, quàm caecum vivere.
Ne me doceas, neque consulas amplius: (1385) Quibus enim oculis ego unquam aspicerem Patrem meum apud inferos? Aut miseram matrem? quorum duorum morte Atrociora à me facta sunt facinora. Sed liberorum aspectus dulcis erat, (1390) Accrescentium, ut & aspiciendi voluptas accresceret mihi Non utique oculis meis aspicere possem Hanc urbem, vel turres, vel Deorum Simulacra, quibus infoelicissimus ego [p. 367] Vir in hac urbe honestissimè enutritus (1395) Meipsum privavi facto decreto, Ut omnes pellerent impium illum, & à Diis ipsis,* Pollutum iudicatum, & à genere Laij. Hoc ego dedecus meum cùm ostenderim, Rectis ne oculis hosce intueri poteram? (1400) Minimè. Sed si aliquod etiam auditus Et aurium septum esset, non possem facere Quin & ab ea parte obstruerem infoelix corpus, Ut essem pariter oculis & auribus captus. Nam sensu carere in malis solatium est. (1405) O Cithaeron, quare me accepisti, & quare acceptum Non statim interfecisti? ut nunquam palam fieret Hominibus, unde natus essem. O Polybe & Corinthe, & patria [p. 368] Falso credita domus, Quale me (1410) Sub pulchra specie purulentum malum enutriistis? Nunc enim & ipse malus, & ex malis ortus deprehendor. O via in trivium divisa, & umbrosae sylvae, Arbustumque, & angustus in trivio locus, Quae sanguinem, & à manibus meis (1415) Paternum bibistis, An adhuc meministis, qualia Facinora ibi fecerim, & inde huc veniens Quae perpetrarim? O nuptiae nuptiae Genuistis nos, & postquam genuistis, rursum Remittitis idem semen, atque exhibuistis (1420) Patres, fratres, liberos, sanguinem cognatum, Sponsas, uxores, matresque, & quae Turpissima inter homines censentur. Sed neque pulchrum est dicere, ea quae factu turpia sunt. Quàm primum, per Deum, me alicubi (1425) Vel occultate, vel occidite, vel in mare [p. 369] Abiicite, ubi non amplius aspiciatis. Ite, iniicite manus in virum infoelicem. Obtemperate, ne revereamini: nam mea mala Praeter me nemo alius ferre potest. Cho. (1430) Sed Creon adest in tempore, qui de his quae petis Commodè & statuere potest, & rem exequi. Nam ille pro te solus iam huius terrae custos relictus est. Oed. Hei mihi, quid iam dicemus adhuc? Quae mihi apud illum iusta fides esse potest? (1435) Quando iam antè erga eum omnino iniustus inventus sum. Cre. Non huc veni, te ut derideam, Aut insultem tuis malis. Sed si genus humanum non curatis, saltem Omnia depascentem flammam Solis reveremini, qui tale piaculum (1440) Detexit, atque ostendit, quod neque terra Nec imber coelestis, neque haec ipsa feret. [p. 370] Sed quàm primum intra domum hunc auferte Nam cognatos sanguine, maximè cognatorum mala (1445) Solos videre ac cognoscere decet. Oed. Per Deum, quando meam de te opinionem fellisti, Et vir optimus venisti ad me sceleratissimum hominem, Obtempera mihi, nam quod ad te attinet, non ad me, dicam. Cre. Quid est quod à me ita enixè petis? Oed. (1450) Eiice me ex hac terra quàm primum, ut sim ubi Neminem hominum alloqui possim. Cre. Fecissem hoc utique, quod scias, nisi prius A Deo quaerere libuisset quid sit faciendum. Oed. Sed illius omnino iam patefactum est oraculum, (1450) Ut parricida & impius ego perdar. Cre. Ita haec dicta sunt: attamen ut praesens est Rerum status, melius est quaerere, quid sit faciendum. [p. 371] Oed. Ita ne de infoelici homine Deum consulere decretum est? Cre. (1460) Tua enim fortuna facit ut Deo credatur. Oed. Tibi verò mando, teque adhortor, Ut eam, quae domi iacet, sepeliri cures. Decet enim te tuis hoc officium praestare. Me verò non est ut postulet haec urbs Patria, viventem habere civem, (1465) Sed sine me habitare in montibus, quo loco dicitur Meus Cithaeron, quem mater mihi Et pater constituerunt viventes proprium sepulchrum. Ut sicut illi morti me destinaverunt, moriar. Nam hoc satis certò scio, me neque morbo, (1470) Nec alio modo interire potuisse: non enim unquam A morte liberatus essem, si non ad aliquod magnum malum essem reservatus. Sed nostra quidem fortuna eò quò vadit eat. Liberorum verò meorum, qui mares sunt, eorum ne mihi Creon [p. 372] Curam subiice, viri sunt: quibus non existimo (1475) Quidquam defuturum esse ad vitam, ubicunque fuerint. Meas verò miseras & miserabiles virgines, Quibus cibus mea de mensa nunquam defuit, Cùm ego abessem, verùm quaecunque ego Attingebam, eorum & illae participes semper fuerunt, (1480) Eas tuae commendo fidei: & praecipuè te oro, ut manibus Illas attingere me ita sinas, ac deplorare mala. Vade ô Rex, Vade fili optimorum parentum: nam si manibus attigero, Putabo me illas tenere, ut cùm viderem. (1485) Quid dico? Nunquid audio charas filias Lacrymantes, & misertus Creon Ad me misit amantissima pignora ex liberis meis? Quid inquam dico? [p. 373] Cre. (1490) Rectè dicis, nam ego, qui haec tibi praebeo, adsum, Cognito desiderio tuo, quo iampridem teneris. Oed. Sis foelix, & te ob hanc viam Deus melius custodiat quàm me. O filiae ubinam estis? huc adeste, accedite Ad has fratris vestri manus, Quae genitoris vestri oculos antea lucentes Sic, ut nunc sunt, affecerunt. Quàm ego vobis ô filiae re neque visa nec cognita Prodij pater ex ea, qua ipse natus sum. (1500) Vos deploro, nam videre non possum, Expendens quàm tristem posthac vitam Apud homines acturae sitis. Ad quos enim civium congressus, Ad quae festa ibitis: unde non pro spectandi voluptate [p. 374] (1505) Cum lacrymis domum reversurae sitis? Et ubi iam tempus nuptiis maturum aderit, Quis ille erit, qui ita volet abiicere liberos, Ut talia probra suscepturus sit, qualia meis Vestrisque parentibus incumbunt dedecora? (1510) Quid enim mali abest? Patrem pater vester Occidit, ex matre liberos suscepit, Unde ipse natus est, & ex iisdem Sustulit vos, ex quibus ipse prognatus est. Haec vobis per probrum obiicientur. Quis igitur vos ducere volet? (1515) Non erit, ô filiae: Sed vos Steriles innuptasque contabescere oportebit. Tu vero, ô fili Menoecei. quoniam solus pater His relictus es, nos enim qui genuimus Ambo periimus, ne istas neglectas patiaris, (1520) Mendicas, absque viris, cognatas, huc illuc errantes, Neve meis aerumnis eas aequaveris, Sed miserere earum. Quae sit harum aetas vides, [p. 375] Et ab omnibus destitutas esse vides, praeterquam quod ad te attinet. Annue, ô generose, manumque porrige. (1525) Vobis autem, ô filiae, si per aetatem intelligere possetis, Multa praecepta traderem: nunc verò precemini Deum, Ut vitam, quae vobis semper vivenda erit, meliorem Quàm qualem pater exegit, concedat.
(1530) Sed huc intra tectum vade. Oed. Obtemperandum est, & si nihil iucundum est. Cre. Omnia tempestiva pulchra sunt, Oed. Scis quid nunc velim? Cre. Ubi ex te dicente audiero, tunc sciam. Oed. (1535) Ut me ab aedibus huius terrae releges. Cre. Hoc à me petis, quod Dei donum est. Oed. Sed Diis sum maximè invisus. Cre. Consequêris igitur id statim. Oed. Affirmasne hoc? [p. 376] Cre. Quod non sentio, non soleo dicere. Oed. (1540) Aufer nunc me ex hoc loco. Cre. Abi iam, & liberos dimitte. Oed. Nequaquam has avellas à me. Cre. Ne cupias omnia obtinere. Nam quae hactenus obtinuisti, ea te non per totam vitam secuta sunt. Cho. (1545) O patriae meae Thebanae terrae cives, videtis, OEdipus iste, Qui inclyta Sphingis aenigmata solvebat, & praestantissimus vir erat, (1545) Qui non favorem civium, nec fortunas respiciebat, In quantam tempestatem horrendae calamitatis inciderit. Quamobrem tu qui mortalis es, supremum illam diem specta, (1550) Et memineris, ne quem unquam beatum praedices, priusquam Extremam vitae metam absque calamitate transierit.
vs. 21 Delubrum, er staat: Delubrum. vs. 239 taceat: er staat: taceat vs. 802 accedens er staat: accedens. vs. 850 Ne er staat: Me vs. 1013 dici er staat: dic vs. 1088 nunquam er staat: unquam vs. 1396 ipsis er staat: ipsi
|
