Harmodius Friso [= Pieter Vreede] : De bloed-raad, of de gevloekte zaamensweering op ’t Loo. Zurich, eerste druk, 1786.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton034370 —Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk

Continue
[p. 1]

DE

BLOED-RAAD,

OF DE GEVLOEKTE

ZAAMENSWEERING OP ’T LOO.

TOONEELSPEL

In een Bedryf.

DOOR

HARMODIUS FRISO.

[Vignet: kroon met leeuwen]

Te ZURICH,

By ORELL, GESNER, in COMP. 1786.


[p. 2]

VERTOONERS.

    GEWELD, gekleed als een Vorst.
    MOORD.
    GOUDDORST.
    SCHYNHEILIGHEID.
    SLAVERNY.
    TWEEDRAGT.
    WOEDE.
    HEERZUCHT.
    DE GEEST DER RIDDER VAN DE CAPELLEN.
Het Tooneel is op ’T LOO.

[p. 3]

DE

BLOED-RAAD,

OF DE

ZAAMENZWEERING OP ’T LOO.

TOONEELSPEL.
____________________________________

EERSTE TOONEEL.

GEWELD en MOORD.

GEWELD.
Zyt welkom, lieve Moord, myn steun en regtehand
Die Vryheid voor my boeid en legt aan eenen band.
’k Heb U ontbode om meê, wyl ik U kan betrouwen,
Den Bloed-Raad hier ter Steê, in veiligheid te houwen.
(5) ’k Gaf last dat den Soldaat, die op myn wenken vliegt,
Moet zorgen dat ’er ons geen mensch wie ’t zy bedriegt.
Ik heb den ondergang van heel het Land beschooren,
Myn* woede is uit haar zelf en door haar zelf geboren;
Myn Grootheid die ik had en die my eigen scheen,
(10) Zien ik zo onverwagt tot veeler smart vertreên.
Zy hebben dit gedaan, berokkend, afgesponnen;*
Maar hebben myne Wraak bedagtelyk niet verzonnen.
[p. 4]
Ik zal om heur bestaan myn grootsche magt doen zien,
’k Wil dat de Burger buk en kruip op zyne kniên.
(15) Myn arm zal zyn bestaan en trotsche hoogmoed fnuiken,
Ik zal myn Legerknechts tot deeze daad gebruiken.
Men heeft myn Eer gekrenkt en listelyk verraên,
’k Wil zo men niet en buk ’t in vuur en vlam doen staan.
MOORD.
Hoe bly zal ik vol moed langs markt en straaten waaren,
(20) Zo rasch Gy my gebied om hier in voort te vaaren.
GEWELD.
Schynheiligheid en woede en de eedle slaverny,
Met Goud Dorst, Tweedragt zyn op ’t oogenblik hier by.
Dan zal men zaamen zien, hoe ’t best is aan te vangen,
Ik brand vol gloeiënd vuur en onverteert verlangen,
(25) Na de uitslag van de zaak.
MOORD.
                                                Ik vrees voor de uitslag niet;
Zo gy beveelen geeft en met uw magt gebied,
Wie zal U dan weêrstaan? De grooten zyn Uw vrinden,
En die U nydig zyn die zullen ’t graf hier vinden.
GEWELD.
Ga eens en zie of niet de Raad vergaadren wil,
(30) ’t Is heden juist de tyd en alles houd zich stil.
MOORD.
Ik zal terstond gaan zien of ’k niet de Raad zie komen.


[p. 5]

TWEEDE TOONEEL.

GEWELD, alleen.

Het moet ’er nu maar door wat ik heb voorgenomen,
Geeft men aan my niet weêr het geen my toebehoort,
Dan moet het al te grond en in poel gesmoort.
(35) Doch Utrecht heeft gewis de meeste schuld van allen,
Zo Hy de wraak verduurd op zyne gryze wallen,
Dan is ’er weinig heil te hoopen voor myn staat.
Maar zagt, daar zien ik reeds den lang beschooren Raad.


DERDE TOONEEL.

GEWELD, MOORD, GOUD-DORST, SLAVERNY, TWEEDRAGT, WOEDE en SCHYNHEILIGHEID.

GEWELD.
Myn Heeren! wiens bestaân roemrugtig dient gepreezen,
(40) En in wiens oog ik ’t vuur tot myn behoud kan leezen.
[p. 6]
Die alles voor my waagt en schroomt noch vuur noch staal,
En oogt vol zekerheid op eene zegepraal.
’k Heb U verzogt by een om nevens U te spreeken,
Wat middel ’t best mogt zyn om mynen hoon te wreeken,
(45) Koom zet U nevens my, groot achtb’ren Vriendenstoet,
En meld my wat men ’t best en ’t allerzekerst doet.
Ik wil weêr in myn eer — de Vryheid die moet daalen,
En zo ik door Uw raad in ’t eind mag zegepraalen,
Verwagt dan van myn hand een groote loon hier voor.
GOUD-DORST.
(50) Ik wys U ongeveinscht het hoofsche gloriespoor.
Dat Heerzucht nevens my getrouw de last helpt dragen.
WOEDE.
Ik wil benevens U het aller uitterst wagen.
GEWELD.
Maar hoe men de aanslag toch het allerbest begind?
SCHYNHEILIGHEID.
Vertrouw aan myne zorg dit lang begeerd bewind.
(55) In Elburg, Hattem en in ’t bygelegen Campen,
Zo wel als te Utrecht, Wyk, daar brouwd men U de rampen,
Die Gy te vreezen hebt. Veel ziet men ’er hun hoofd
Verheffen vol van moed, maar rennen afgesloofd,
Op ’t oogenblik te rug. Wy moeten deeze Steeden,
(60) Belegeren met Volk, en vraagt men naar de reden,
[p. 7]
Schynheiligheid staat pal en red ’er U weêr uit.
Wat dunkt, de Vriendenstoet? blyft dit een vast besluit?
GEWELD.
Zo dit ontwerp kon gaan, ’t was dunkt my wel verzonnen.
Maar als men ’t vaardig maakt, diend het ook af gesponnen.
(65) Het is om Utrecht my het allermeest te doen.
SLAVERNY.
Koom laaten we ons terstond naar die Provintie spoên
Men heeft hier volk genoeg.
WOEDE.
                                          Laat ons terstond vertrekken.
ô Utrecht gy zult my in hevig vuur ontdekken.
MOORD.
En ik, als ’t wel gelukt zie my ’t Tooneel bereid,
(70) Waar van de Naaneef spreeke in de eind’looze Eeuwigheid.
TWEEDRAGT.
Ik heb myn knegten reeds in Utrechts gryze muuren,
Zy zullen daar gewis niet langer willen duuren,
Want Gramschap schreef een brief en spoort ons allen aan,
Om op het oogenblik hier maar in voort te gaan.
SCHYNHEILIGHEID.
(75) Eerst moet ons heidenvolk naar Elburg zig begeeven,
Daar in gekoomen, voort, de Burgeren doen sneeven.
[p. 8]
De huizen omgehaalt en alles maar vernield;
Dat niet voor onze magt, eerbiedig nederknield.
Dan zal een ander deel gewapende Zoldaaten,
(80) Op wiens beproefden trouw ’k my veilig kan verlaaten,
Naar ’t steedje Hattem gaan; en zo men weêrstand bied
Dat alles dan vernield of voor onze armen vlied.
En zo eens Campen, Zwol of Zutphen dit wou keeren,
Dan zal onze arm van magt, hun andre zaaken leeren.
GEWELD.
(85) En zo ons dit gelukt, wat diend ’er dan gedaan?
SCHYNHEILIGHEID.
Dan zal een bende volk terstond naar Naarden gaan,
En zo ons dit gelukt dan zien ik Utrecht bukken,
En Holland vol van spyt het hair ten kop uitrukken.
GEWELD.
Dat Overyssel vry my scheld voor Dwingeland,
(90) En Holland op my wrokt en met hun zaamen spand,
En Groningen doorkneed my zoeken te verdelgen,
Ik zal hun al te zaam in haaren droes verzwelgen.
Wat heeft myn Voorzaat niet voor Nederland geploegt,
En voor het heil van ’t Land by nacht en dag gezwoegt.
(95) Heb ik dien trots verdiend! waarom zig dus te wreeken?
Mag ik dus voor myn recht dat my behoort niet spreeken;
Men noemt dit Eedverbond een allerheilloos kwaad,
Tot ondergang van ’t Land en van den heelen Staat,
[p. 9]
SCHYNHEILIGHEID.
Men zal die u vervloekt op onze beurt vervloeken.
(100) Laat vry den Patriöt na strenge midd’len zoeken;
Geen nood, myn fnuikt hun trots trots en legt hen aan den band
Zo klimt het heil voor U en voor het Vaderland.
Ik zal het eerst myn plicht aan ’t Vaderland betoonen,
De Tweedragt volgt myn wit en zal hen niet verschoonen.
(105) De Heerschzucht doe zyn best en toom den Patriöt.
En Gy berokkend hen het allerdeerlykst lot.
Dan zal en Woede en Moord met Goud-dorst op ons volgen,
Hoe meêr verbitterd ook en toomeloos verbolgen,
Hoe meêr dat Slaverny zyn plicht volvoeren kan.
MOORD.
(110) Ik volg het wys bevel, en draag my als een’ man.
SLAVERNY.
Ik zal hen binnen kort voor nu en altoos boeiën.
HEERZUCHT.
Zo zal myn Herschappy tot aan de Wolken groeiën.
GOUDDORST.
En ik verzaad my nooit voor dat de Batavier,
My al zyn schatten schenkt en stil is door ’t Rapier.
GEWELD.
(115) Zo kan me in Nederland op bloedige Tooneelen,
Een onverzaadb’re rol na myn genoegen speelen.
[p. 10]
Zo wreek ik my te recht voor de aangedaane hoon,
Voor ’t oog van ’t groot Heeläl en ’t aanzien van de Goôn.
Wat bliksem me ook weerstaat, ik zal hem niet meêr schroomen;
(120) Ik heb het onheil nu op myne zey genomen.
Ik zweer hun ondergang in spyt van iederéén!
Men zal my niet meêr stout op myne schoud’ren treên.
En die weêr tegen my zyn lastergal durft braaken,
Zal eer hy ’t zelve weet zyn ondergang zien naaken.
(125) Koom aan, men vaar dan voort en wat ons wederstaat,
Die merkt me als vyand aan van deez’ vergaarden Raad.
Laat ons eer men vertrekt elkander trouwe zweeren,
(zy zweeren.)
ô Goôn wat helsche spook zien ik uit de afgrond keeren!*
Wat heilloos vloekgedrocht vertoont zich voor myn oog?
(130) Daar alles voor myn naam en trotsche Zetel boog.


[p. 11]

VIERDE TOONEEL.

SCHYNHEILIGHEID, GEWELD, MOORD en De Geest van de Ridder van Capellen.

DE GEEST.
Hoe schrikt Gy trotsche Vorst! voor my die lang gestorven,
Den roem des Patrišts heb na myn dood verworven,
En door uw wraak geslagt, gesneuveld hier op aard,
Voor ’t doodelyk vergif. Had gy my nog gespaard,
(135) ’k Zou U onzichbre Ziel nu niet zo sterk verstooren.
Gy woudt naar de inspraak niet der zuivre reden hooren.
Gy waard te doof hier voor en nu zet Dwinglandy
U in een zwarte nacht een groote luister by.
Ik ben uit myn verblyf op aarde neêrgekomen,
(140) Om dat ik Uw besluit, dolzinnig, had vernomen,
En ik nog meêly had en zo het weezen kon
(God gaf dat ik uw hart in tyds nog overwon!)*
Om uw een wisse raad tot uw behoud te geeven.
Verander van besluit of Gy verliest het leven.
(145) Wat heeft den Burger toch aan U voor kwaad gedaan?
Waarom hem tegens recht in ketenen te slaan?
Verander nog in tyds en laat uw opzet vaaren;
Wil ’t bloed der Burgeren gelyk u zelve spaaren,
Want denkt dat ’t Bliksemvuur ten Hemel legt gereed,
(150) En dat ge U ondergang uit eige keuze smeet.
Verlaat dan nog dien weg; vervloek U valsche vrinden,
Die U den ganschen dag met schyn des rechts verblinden.
[p. 12]
GEWELD.
Vlucht, spooksel! die myn ziel in ’t minste niet vervaard,
Daal weêr na de afgrond heen, Gy zyt myn stem onwaard.
(155) ’k Heb Nederland zyn straf voor de eeuwigheid beschooren,
’k wil Helsche Vloekgedrocht Uw valsche taal niet hooren.
Gelukkig zy de hand die U den beker schonk,
Waar aan Gy onverwagt U als te berste dronk.
Zoekt Gy door U gezang my nog in slaap te wiegen,
(160) Neen, Helhond! die my zart, Gy zult my niet bedriegen.
Vlucht, naar U Schimmenryk, en laat my hier alleen,
Want zart Gy my te veel, dan blyft geen steen op steen,
In ’t gantsche Nederland! wat zou my tog beletten,
Den Graavelyke Kroon my op het hoofd te zetten.
DE GEEST.
(165) ô Willem! gantsch ontaard van uwer Vadren bloed,
Wat hart werd in Uw borst zo rukeloos gevoed.
Hebt Gy aan Nederland Uw opkomst niet te danken,
Dat Neêrland, ’t welk U riep met uitgezogte klanken,
En word Gy nu ten straf voor haar betoonden daad?
(170) De grootste Dwingeland van Neêrlands Vryë Staat?
GEWELD.
Dit was ik lang, Gedrocht! toch met een mom omtoogen,
Ik heb ’t nu afgeligt en zie uit Vyänds oogen.
’k Zal toonen dat ik ook haar grootste Vyand ben,
Het al vernielen wat myn macht maar vinden ken.
(175) Omsingeld door een stoet gewapende Soldaaten,
Kan ik my veiliglyk op myn behoud verlaaten.
[p. 13]
Ik schroom thans geen gevaar. Verbitterd van Natuur,
Val ik den Vyand aan met wapenen en vuur.
En wat my wederstaat of wat my wil verletten,
(180) Dat zal de donder van myn Wapentuig verpletten.
DE GEEST.
Bedaar ontmenschte Vorst, onzinnig Dwingeland!
Het is nog even tyd of Uw verheven stand,
Gaat dobberend te grond op rustelooze baaren,
Houd op en keer te rug; laat al uw dolheid vaaren.
(185) Bedenkt wat gy niet deed, wat onheil voor den Staat,
Gy smeede ons ondergang in deez’ gevloekte raad.
De Hoofdsche Dwinglandy kon al dit onheil wekken,
En zal U in de nood voor geenen Burger dekken.
GEWELD.
Wat ook gebeuren mag, hoe eislyk en verwoed,
(190) Ik baad my evenwel in ’t laauwen burgerbloed.
Ik geef terstond bevel tot moorden en tot plonderen,
En zo Gy weer tot my uit den afgrond op komt donderen,
Vreest dan myn zwaar geschut dat geesten treffen kan,
En zoo ik order geef niet overlaat een man.
DE GEEST.
(195) Willem is dat nuuw voor Nederland te waaken?
Wat wilt het Beulen-rot der Vryheid van U maaken?
Ik zweer als Geest aan U, dat ’s Volks geduld is uit!
En dat Uw Dwinglandy den braven Burger stuit.
[p. 14]
Men zal U naar verdienste, ô Burgermoorder! straffen,
(200) Zy zullen om Uw doen zig zelven regt verschaffen.
Het Zwaard der Godheid, rust in ieder Burgerhand,
En vreest den toorn niet meêr van Neêrlands Dwingeland.
Zoek nog in tyds, Gy kunt, die doodslaf afteweeren,
Dan zult Gy nog in tyds op Vlyers triumpheeren.
GEWELD.
(205) Gy tart my veel te veel, Myn goedheid raakt ten end,
Gy weet Ik heb de magt en ’t is aan U bekend.
Vlugt dan in tyds van My en koom my niet meer plagen,
Of Spooksel! ’k zeg vertrek, het zal hier euvel dagen.
Myn knegten zyn byëen, en al te saam geschaard,
(210) Denkt dat geen Geest wie ’t zy my in myn doen verwaard.
DE GEEST.
Gy hoeft my niet zo fors in deezen aan te spreeken,
Ik laat de maaning die ik aan U deed thans steeken.
En woed onzinnig en doldriftig op hem voort,
Wyl Hoofdsche Dwinglandy, Uw menschlyk oog bekoort.
(215) Ik heb myn plicht gedaan, U alzints aangesprooken,
Ik had zo ’t mogelyk waar den Bloed-raad hier verbrooken.
Doch zo ’t niet baten mag, verwagt dan Godes wraak,
Die Rechter wezen zal in deez ontmenschte zaak.


[p. 15]

VYFDE TOONEEL.

GEWELD, SCHYNHEILIGHEID en MOORD.

GEWELD.
Neen spooksel uit de hel en afgrond opgedonderd,
(220) Ik ben door uwe taal in ’t minste niet verwonderd;
Gy hebt Uw straf al weg. Ga! laat my hier alleen.
Myn opzet is bepaald en ’t moet ’er nu door heen.
Al sprong de Hemel zelf uit haar metaalen naven,
Zo zal ’k der Burgren Recht in de eeuwigheid begraaven.
MOORD.
(225) Ja zo men ’t steeken liet het waar met ons gedaan.
SCHYNHEILIGHEID.
Men kan al wou men zelf de zaak niet laaten staan.
GEWELD.
Wel aan! Ik voer het uit ten koste van myn leeven.
SCHYNHEILIGHEID.
Ik zal terstond uw last tot deeze orders geeven.

Einde van ’t Bedryf.

[p. 16: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 8 Myn er staat Men
vs. 64 gesponnen; er staat: gesponen;
vs. 107 Moord er staat: Moerd
vs. 128 Goôn er staat: Goön
vs. 142 overwon er staat: overwou