Isaac de Vos - Robbert Lever-worst

Isaac de Vos: Klucht van Robbert Lever-worst. Amsterdam, Jan van Hilten, 1650.
Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton095700 - Ursicula
In hetzelfde jaar verscheen een andere editie bij Cornelis Houthaeck.
Een herdruk verscheen in 1699.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

Klucht van

ROBBERT

LEVER-WORST,

Gerijmt door

ISAAK VOS.

Gespeelt op d’ Amsterdamze Schouburgh 1650.

[Vignet: Democritus en Heraclitus]

t’AMSTERDAM,
_______________________

Gedrukt by Ian van Hilten, Boekverkooper
in de Beurs-Straet, ANNO 1650.

[fol. A1v]

OPDRAGT

Aan mijn Heer, mijn Heer

Mr. IOAN van ZEVENHOOVEN,

Bailjouw van de Heerlikheyt van

NIEUKOOP.

Mijn HEER,

U E. Beleeftheid aan ons (onverdient) bewezen, heeft my geparst yets voor te nemen, ’t geen ik nimmermeer kan volbrengen, noch evenaaren; doch aangemaant zijnde door ’t ouwde spreekwoort, ’t welk zeit:

Hy heeft krachts genoeg, die moets genoeg heeft.

Heb ik my verstout dees’ boertery (alhoewel dat ik verzeekert ben dat U E. met hoognodiger, en ernsthaftiger gescheften, genoeg bekommert zijt) aan U E. op te dragen, tot bewijs van mijn dankbare wil, doch onvermogene gelegentheid. Mijn Heer, om U E. met geen onnoodige praat langer op te houden, verzoeke ik zeer vriendelijk dat U E. heusheid gelieve te ontfangen voor ’t geen het is, en niet voor ’t geene dat het behoorde te wezen, ik zal onderwijlen my bevlijtigen om te wezen, en te blijven, U E. zijn altijts gewillige en verplichte dienaar ISAAK VOS.

Naamen der Vertoonders.

Robbert Leverworst.
Lijsbet, zijn vrouw.
Lucy, de nicht.
Fop-oom.
Krijn-oom.
Eelhart, Lijsbets boel.
Reymerich. } 2 Buyr-
Balichje. } wijven.

Herr Hinrich, een
Hoogduitser.
Lakey.
Sinjoor Braatverken.
Sinjoor Kapoen.
Twee Juffrouwen,
stom.

[fol. A2r]

Lijsbet en Robbert Leverworst.

Lijsb. WEl liefste gaje heen? Rob. Ja, maar ’k kom daetlijck weer;
’K moet op de Doele zijn, daar hebbe wy een smeer
Van eenige boeten, op de Wacht verbeurt, ten besten,
Doch ’k ga om ’t selschap maer. Lijsb. Ja omje gat te mesten.
Rob. (5) Nou Lijsbet dat is gangh, ay sluyt het Huys by tijt.
Lijsb. Ick weet niet waar dat jy jou harssens mee verslijt,
’k Ben ommers wijs genoegh. Rob. Hadieu, daer gae ick heenen. Binnen.
Lijsb. Ja Bachus Priester gae, jou tijt die is verscheenen,
Vermaeckje vry een poos, het uurtje is nu kort
(10) Dat nou die kleyne vreugt aen jou vergolden wort
Die ick van jou geniet; ick hoop dat het wantrouwen,
En ’t gulsigh suypen, eer het daeght, jou sel berouwen.
Die vent die maeckt men hooft wel werveloos en dol,
Want ’s morgens is hy leegh, en ’s avonts is hy vol,
(15) En wil ick, als ’t behoort, wat vreughde by hem rapen,
So is ’t, ay houdje rust, en laetme noch wat slapen,
Men hooft dat doet me seer. verlaet hem dan de vaeck,
Zo barst zijn achterslot met donderen en gekraeck
Dat het te yslijck is; nu geef ick jou te raden
(20) Of soo een vrou als ick, niet dapper ben beladen
Met sulck een droncken beest, en nimmer nuchteren bloet,
Die op een aer mans beurs zijn holle darmen voet:
Geen vyant kan soo naeu op zijn party niet passen
Als hy doet op de slemp, hy weet se te verrassen,
(25) Hy is me van de soort, die men vrywilligen hiet,
Of Voluntarisen, och heer! daar en geschiet
Niet een begraeffenis, of stracks so sulje vijnen
Dit onbeschaemde rot, by drie of vier dosijnen
Besingelen jou huys, en geven geen quartier
(30) Aen glasen, kleyn, of groot, gevult met wijn, of bier,
Had Don Fredriko eer tot Haerlem zulcks bedreeven,
Voorwaer* geen kat noch muys, noch mens behiel het leeven.
Hier spil ick vast men tijt, dat door onnutte praet,
’t Is best dat ick terstont mijn Eelhart haele laet;
(35) En vraegh ’em of ’t nou al bestelt en wel te deegh is.
Lucy, seght Eelhart dat hier nu niet in de weegh is;
Maer dat hy daet’lijck hier komt, ick moet hem noodigh spreeken.
Lucy. ’Tis wel nichje. Lijsb. Nou moet ick ’t onse buurwijven oock gaen insteken
Hoe datser te nacht houwe sullen, Goe navont Reymrich-buur,
[fol. A2v]
(40) Jemeny Balighje ben jy daer oock! jy luy selt immer passen op de bestemde uur.
Robbert is na de Doelen, en als hy te nacht komt kloppen,
Zo houdje ofje hem niet en kent, gut wy zellen’er so louter voor soppen,
En lustigh van aeltje zingen, dat beloof* ik je als vrou van men woort.
Balighje. Maer selje hem seker so uytstrijcken? Reym. Wel dunkje dat het so niet hoort?
(45) Ick sou hem noch al aers hebben, en dat aere haerklovers tot exempel.
Ja wel om de waerheyt te seggen, ick sou sulcken gortenteller niet over men drempel
Sien willen, noch maken men voeten oyt weer by hem warm,
Dat segh ick uyt rechte mieningh. Bal. Lieve Lijsbet, ick beklaegje in men hart, och arm!
Arme jonge vrou als je bent, hebje geen meer geneught,
(50) Gelijck asme Reymerigh daer vertelt heeft, so benje te beklaghen, dus in ’t hartje vanje jeught.
Lijs. Patientie, hier na een beter. Nou ick wensje genavont metje allen.
Bal. Goe navont kyeren, ’k heb men tijt hier staen verkallen. Binnen.
Luc. Hier is hy. Lijsb. Dat is goet. Wel Eelhart benje daer?
Eelh. O mijn! ick ben so moe. Lijsb. Hoe vaert’et benje klaer?
Eelh. (55) Ja, soo ten naesten by. Lijsb. Ten naesten by! maer segh, hoe sieje soo verwildert?
Eelh. Ja dat geloof ick wel, eer men de deur geschildert,
En weer aen ’t droogen kreegh, en dan de wijnkrans oock,
En voort d’Hooghduytse Mof, de Speelluy, en ’t gespoock
Van krauwels, kocks, kocks knechts, en de genoode gasten,
(60) Die al een dagh twee, drie, op ’t mael hebben gaen vasten.
Lijsb. Is ’t dat’et de Hooghduytser niet verknolt, als daer maer wat verstant by sit.
Eelh. Verstant! daer twijffelt niet aen, hy sel heel wel presenteren voor de bol van de kit:
Wel waer is Robbert heen? Lijsb. Robbert is na de Doelen,
Om zijn sponsieuse keel met wijn en bier te spoelen.
(65) Maer ’t goet, is ’t by der hant? Eelh. O ja! wy zijn al reet.
Lijs. Lustje niet eens te drincken? Eel. Neen. Lijs. Wat lustje dan? Eel. Niet een beet.
Nou Lijsbetje alsje hem uytgestuurt hebt, laet het ons dan weeten,
Hoorjet wel soete bakkesje? Binn. Lijsb. Sorg jy niet, ick sel dat niet vergeten.
Sie daer, daer komt hy aen, en blaest gelijck een gent,
(70) Sie dat’s een laedje gat. Rob. Men buyck rijst over ent,
Men darm die is eront als ofse opgevult lagh,
Hadse yemant opsen schoer ’k wed men noyt grooter bult sagh.
Daer heb ick wel eweest, en hiel goet koop gesmeert;
Want sulcken leepel toe, en niet een bruy Verteert,
(75) Dat is gien kleynigheyt. Hier Lubbert uyt Westphalen
Die kreegh’er mee so een, en gongh het strack verhalen
Aan Jurjen Rapk’, en sey, ’k heb nicht eyn duut versuumt
[fol. A3r]
Van wacht gelt ’t gantsche Joor, on kaam dus in de ruumt.
Wel duvel had gedacht, sey luytke tot Hans Volden,
(80) Dat wy, wy domme luy, noch hier heer kamen scholden
Ont werden sulcke luy, als wy noch sint to hant;
Daer wy met de beddelkorf eerst keemen hier to lant.
Ja sey doe Tode Tjeerts, dat maghstoe heel wol seggen,
Wy sunt die hosekoppen to slim, se meughter eer broeck by leggen,
(85) Woor man eyn officike apen is, wy seen so bangh bet dat men ’t ons gift,
Of byten de pilaers in de karcke to stucken, gelijck asse Harmen Schift
Die nou onlanghs Kaporool worden is, on zijn broer assedent,
Ont Guedert Folkendool schrijver, on die dwatse vent
Die snijder Adelborst. Wat dunckje van die Moffen
(90) Van die geveynsde huychelaers? hoe dat die kerels stoffen
Alsse een lens in de mars hebben, doch de Vroomen niet te na.
Nou men dunckt ’t sel wel orbaer weesen dat ick nae huys ga.
O bloet! die wijn die smaeckte so, ’k wou so gaere dat kint zijn gat noch ereys veegen.
Genavont Lijsbetje, hoe vaert’et moer, benje niet te deegen?
(95) Wat schorter aen? hoe isset spreeckje niet? hoe benje dus blieck?
Lysbet. Ay my! Robbert. Och! arme sloof. Lysbet. Ay my ick ben so sieck.
Rob. Benedystus wat is dit? Wil ickje wat ontgorden?
Kom sit wat over eynt. Lysbet. Och! datje me so niet porden
Het Waer veel beeter. Robbert. Nou, nou myn backesje sit neer,
(100) Wil ’k om een Dockter gaen? Lysbet. Wat Dockter? lieve Heer!
Een bieghtvaer, om mijn bieght voor ’t laeste eens te spreken
Waerme veel nutter. Robbert. Wel, so gae ick om de Deken
Van sint Rochus kerck, dat’s sulcken goeden man;
En sulcken kranke troost, onse ouwe petemuy An
(105) Doe s’ op’er sterven lagh, en elck heur gingh begeeven
Om datse (dats alleens) doe Waeghde hy zijn leeven,
En tradt in ’t steriffhuys, hy troostese met vlijt,
En gaff’er sulcken moet; so datse voor haer tijt
Van sterven, met gewelt wou klimmen na den Heemel,
(110) Mit greepse na een leer. Lysbet. Ay waer toe dit gefemel,
Je maeckt men hooft sleghs moe, ick ben heel wel te vreen
Datje de Priester haelt: maer ’k bidje gae eerst heen,
Indienje immermeer my voorje huysvrou kende
En haeltmen Tryntje nicht, ick sal de bueren senden
(115) Om Pater Valentijn. Rob. Wat souje nicht hier doen?
Lysb. Och man! is ’t niet hooch tijt dat ick me weer versoen
Met heur van onse twist, eer dat ick kom te sterven;
En oock so sou ick heur nou niet wel kenne derven,
Daer leyt yets op men hart, och man! dat moet ’er uyt:
(120) Daerom so ’t jou belieft, so maeckt een kort besluyt
En gaet toch daetlijck heen. Rob. Get liefste konje wachten
Tot morgen, ’k bid’ er om, want in dees duystere nachten
[fol. A3v]
Dus in de winter tijt is’t prijckeleus te gaen.
De starren benne schuyl, daer toe een donckere maen.
(125) Ay stuur Lucitje heen, die sel het heur wel seggen.
Lucy. Ick durf niet Oom, ’t is laet. Lysb. Wat mach ick hier toch leggen
En breecken men hooft met die nurck, jou rechte wijve beul,
Souje soo veel voorje siecke vrou niet doen willen? Rob. Is ’t niet eeve veul
Of ick het doe of sy? hoe binje dus wonderlijck? wat gort segent,
(130) ’t Is so doncker datmen niet een handt voorsen oogen sien kan, en het reegent
Of ’t mit emmers gegooten worden, wie weet ofje nicht oock soo laet sou wille megaen.
Hoor hier laetewe die raet weer gebruycken, diewe eertijts hebben gedaen,
Die Dibberigh Joosten jou gaf, weetje, de vrou van Sijmen Takel,
Dat was een halve oranje schil gestooten, met een ons Veneetse Driakel,
(135) En dat op de navel vanje buyck ghesmeert, daer gaet het moerspul strack van wegh.
Wat seghje, wil ick hier by tot d’apteekers wat gaen halen, wilje ’t hebben, segh?
Lysb. Wech schelm uyt mijn gesicht. O oorsaeck van men sterven,
Doch ’k hoop dat jy jou loon hier namaels selt verwerven,
Jou rechte moordenaer, elck zucht die ’k doe uyt noot
(140) Die geeft jou goede hoop van mijn aenstaende doot,
Op datje met ’er haest mooght met dat hoertje trouwen.
Rob. Ick wou wel datje wout je mont een beetje houwen;
Of ’k jaegh die boose sieckt, van stonden aen eens wegh
Met ongebrande as. Lucy. Dreygh jy mijn muy te slaen? jou moordenaer, ick segh
(145) Heb jy dat hart een reys, ygut het sel so hagelen,
De oogen uyt je hooft ruck ick met dese nagelen.
Rob. En ick met deuse stock de boosheyt uyt je kop.
Lysb. Jou schelm, jou vagebont, jou beul, jou hoeredop,
Moort! moort! moort! ay my, ’k schey uyt dit leeven,
(150) O! buren staetme by, men man het me vergeeven,
O! buren staetme by. Rob. Wat duyvel seyt ’et wijf?
Sie daer ick krijgh van angst een grillingh over ’t lijf,
Nu wijfje weest gerust. Lysb. Och! hael men nichje. Rob. Gaeren.
Bloet! waerje maer gesont. Ontsteeckme een lantaren.
Lucy. (155) Sie daer, daer is de slons. Rob. Slae vlytigh op haer acht,
Ick gaeder so na toe, dus in de naere nacht.
Lysb. Ay, komt doch daetlijck weer. Rob. Men selder iens na leesen. Binnen.
Lysb. Waer mach mijn Eelhart nou met al het wercktuygh wesen?

Eelhart met deur en krans, met de Hooghduytser
en al ’t gevolgh uyt.

Eelh. Sie hier mijn engeltje, hier stae ick ommer ree,
(160) De speelluy en al ’t volck, die brengh ick hier oock mee.
[fol. A4r]
Lysb. Gut Eelhart dat is kant, hoe kunjet so versieren?
Eelh. Kom, sa! de deur, de krans, ’t is hier geen tijdt te vieren.
Wat duncktje staet het wel? Henrich. Es sthet ja wonder wol,
Was mensch wer in der welt der anders dencken sol
(165) Den dit ist eyne kroegh? Lijsb. Kom kinderen, kom in
En stel jou kunst te werck, een yder maeckt begin.
Eelh. Stae jy op schiltwacht hier, om ons zijn komst te seggen.
Lakey. Dat sal ick heel wel doen. Rob. De Duyvel mocht soo leggen
Te soecken in der nacht, O! my! ick ben soo nat,
(170) Ick loof ick sie der uyt als een verdroncke kat,
Daer heb ick door dick, door dun, door slyck en dreck gaen stappen
Gelijck een Modderman, de droes die mocht so tappen.
’K heb wel aerhalf uur nae deuse schoone pop
Gesocht, en weer hersocht, en juyst isse haes op,
(175) En woont niet meer in ’t stee. Gut mocht ick nu eens kitten
Uyt paters beste vat, en met men scheenen sitten
Een uyr of twee voor ’t vuyr, bylo ’k was wel te weeg.
Daer heb ick nou eweest, noch wed ick selt geen deegh
Met onse Lysbet sijn, ick vrees se sel noch knorren;
(180) Doch knortse, niet een bruy, ick sel der teugen gnorren
Giennoot, dat kost na huys. Lak. Sa speelluy! voort begint,
Daer gints komt Robbert aen. binnen. Rob. Wel! heb ick me versint?
Ick ben hier t onrecht, wat ick ben niet, dit lijcke droomen,
Bylo dat soet geluyt, schynt uyt ons huys te komen,
(185) Hoe na het ser vrienden denck ick op het scheymael genoot;
Of datse een bergomas nou danst met monsieur doot,
’T is dattet is, ick kan wel hooren dat dat geen doot luyen of kerckbengelen is,
Ick ’k loof bymen sieter na dat het Sinte Cicilia met heur musijck en aler engelen is:
Om so heur siel, hoe wel syt niet verdient heeft, te voeren om hooch.
(190) Hoe duyvel is het hier! is dit mijn huys of niet? of bedrieghtme men ooch?
Wel degelijck is t mijn, en daer houwick et oock veur.
Wat pocken doet hier deese krans, met deese nieuwe deur!
Wat staeter toch al moys? ick sie sy is geschildert,
Een mannetje met een paert, en noch een met een poemer, dit maeckt mijn hooft verwildert:
(195) En hier staet noch een naeckt blint wijf, en boven heur hooft staet schrift.
De duyvel hael men wijf, met heur deurtrapte nift,
Gans bloet ick ben soo quaet, ick moet dit schrift eerst leesen,
Eer dat ick klop, In die blinde Fortuyn, welhey! wat wil dit wesen:

In de blinde Fortuyn vermaert,
(200) Soo ellick mach aenschouwen,
Logeert men te voet en te paert,
Heeren, en eedel Vrouwen.

[fol. A4v]
Wat bruyme dat avys, dat het een schelm emaeckt.
Hoe drommel is mijn huys aen deuse deur geraeckt!
(205) Dat kan ick niet verstaen; want doe ick flus gingh heenen
Doe was’er d’ouwe noch, en die is nou verdweenen.
O Sinte Juttemus help! soo waer ick weet geen raet,
Ick ben verbijstert, och! dit ’s een verkeerde straet,
Hoe sijn mijn oogen dus bedeckt met sulcken neevel?
(210) Alleyckewel is’t mijn huys, ick ken het aen de geevel;
En aen de heele buurt. Hoe nou! Wat wil dit sijn;
Daer opent men de deur. Sr. Braetvarcken. O! neen Heer, geen meer wijn,
Ick danck u hartelijck, gae voor uyt met de toorts,
Kom lief, geef my u hant. Binnen. Rob. Ja wel ick krijgh een koorts
(215) En grillingh op het lijf: o bloet! is dat fexxeren?
Kan in een uur of twee, een huys so transformeren!
Dat flus een sterfhuys was, is nou een huys vol vreught!
Hier woonde noyt herbergier, so langhe als ’t mijn heught,
Altoos in deuse straet, wat droes het dit versonnen,
(220) En in de middernacht een tapje hier begonnen?
Droom ick, of is ’t de wijn die in men hooft dus woelt!
O neen! de reegen het die kraght al of espoelt.
Wat dwael geest of hier nou is uyt de aerdt gereesen?
Ick moet al eeve wel dit schrift noch eens deur leesen.

(225) In de blinde Fortuyn vermaert,
So ellick mach aenschouwen,
Logeert men te voet en te paert
Heeren en edel Vrouwen.

De duyvel haelt ’t avys, dat segh ick noch al weer,
(230) Het wystme uyt het mijn, om dat ick juyst geen heer,
Of kaele eelman ben, men sel me so niet foppen,
Sie daer by gort doe op, of ’k sel noch harder kloppen.
Wel hoortmen niemant niet, of houwese me voor ’t kint?
Dat ’s al een krachtige Fortuyn: want se maeckt me siende blint.
(235) Hoe of noch in het eynt dit spulletje of sel loopen?
Gort wouts nou luckt ’et eens, daer gaet een venster oopen.
Lak. Wie klopt’er, spreeck? Rob. Wie? ick. Lak. Wat hebje in den sin
Met sullick kloppen, he? Rob. Hoe so? ick wil’er in.
Lak. De plaets die is beset, oock hebbewe geen bedden
(240) Voor dit mael leegh, men vrient je moetje selver redden,
En sien na een and’re plaets, dus raest niet meer. Rob. Wel hoe!
Ick soeck geen herrebergh of se hoort men selven toe;
En daerom wil ick oock sonder veel teugen praten,
Dat men my als het hooft, terstont hier in sal laten.
[fol. B1r]
(245) Maer hoor jy kalliebaert, wie raet jou luy so stout
Dat jy dit huys, dat ick alleen in mijn gewout
Als eygenaer besit, daer niemant aen mach raecken,
’Ten sy het my belieft, een kroeghje van gaet maecken.
Ick die het heb ge-erft van Overbestevaer,
(250) So dat ’er niemant op te pretendeeren het, verstaeje dat wel? Lak. Maer
Fijnman nae men dunckt so schort het jou in ’t hooft, wis,
En dat jou het verstant door Bachus nat berooft is.
Gae, eer een knuppelbuy jou op de kop komt reeg’nen,
Dus schuwt die harde vlaegh, die jou licht mocht bejegenen.
Rob. (255) Wat roert het jou wat ick drinck, luys hont, soo langh als jy ’t niet betaelt hebt.
Lak. Flucx segh ick voort van hier, en brengt ’et daer jet gehaelt hebt
Wat bruyt me dese fielt. Binnen. Rob. Doe jy de deur maer oopen:
Of ’k selse met een voet, dat sweer ickje, oploopen
Sie daer, daer bruyt hy ’t veynster toe, die schelm, mijn ter spijt,
(260) ’t Is wonder dat ick selfs men keel niet of en bijt.
Gans suyckermelken, bloet! och mocht ickme eens wreecken
Aen dat vervloeckt geslacht: maer om recht uyt te spreecken,
So loof ick, dat ick ben betovert en bekolt.
Sie hier! al weer wat nieuws. Hr. Henr. Vohrwahr meyn Herr, ick wolt
(265) Ehr noch eyn weynich blieb. Sr. Kap. Mijn huys-vrou is wat pijn’lijck.
Rob. Hoe bruyn daeght het daer gints! dat is de droes oogh schijnelijck
Hr. Henr. Ay last es doch gescheen. Sr. Kap. Neen, ’k wens uw goede nacht;
En danck uws tractement. Binnen. Hr. Henr. Saght, saght doe kerel, sacht,
Woor teybel wilstoe hin? Rob. Waer heen? ’k wil in men eygen.
Hr. Henr. (270) Baldt slaeg ich dirh ant oor. Rob. Wel wat let jou te dreygen?
Lak. Dat is hy die flus so het op de deur gebonst.
Rob. Stracx bonghs ick op jou kop, jou rekel, dat het gonst.
Flux segh ick laet men in. Hr. Henr. Was tausent wolt ihr machen?
Rob. Ick segh ick wil in’t mijn. Hr. Henr. In ’s deyn! des mus ich lachen.
(275) Ach, ach! doe armer trofph, unt volgesoff’ner sweyn,
Ghe doe mur bald nach haus, unt macht das doe de weyn
Feyn aus slaefst, es ist dihr best. Rob. Wel doet de deur dan oopen,
So sel ick in het mijn, en niet in ’t jouwe loopen.
Hr. Henr. Wen ich mihr nicht beswungh so wolt ich dihr den kopf
(280) Versetsen mit dem stock, doe fauler groober tropf.
Lak. Heer ’k heb hem flus geseyt, als dat’er nou geen plecken
Voor ymant leedigh zijn. Rob. Selje noch met mee gecken?
Hr. Henr. Solstoe meyn famulos slahn? was bistoe vohr eyn beest?
Meyn saegh mihr doch wie langh is dis deyn haus geweest?
Rob. (285) Al over t’ negentigh jaer is ’t van ons bewandert,
Schoon dat het deuse nacht is in een kroegh verandert.
Hr. Hinr. Al uber neuntsigh jahr! Lakey. So schellem, liegh al voort.
Hr. Hinr. Scheme dich in deyn herts. Rob. Ik segh ik stae men woort.
Lak. Hy wort root om zijn kop, dit zijn gewisse teekenen
[fol. B1v]
(290) Van een die leugens dicht. Rob. Leugens! kom aen ik seltje rekenen;
Waer is men tafelboeck? stae hier wat nader by,
Soo sel ickje late sien de hiele geonology
Daer ’k uyt esprooten ben. Mijn bestevaders vader
Hans Jurgen Leberworst, die eertijts meester baeder
(295) Te Erffurt is geweest, en met men heer Gramuys
In Hollant quam, die koft van stonden aen dit huys,
Besat het dartien jaer, en gingh doe legge sterven;
Men bestevaer hiet Koen, die quam het doe te erreven,
En die besat dit huys wel vijftigh Jaer in vree,
(300) Tot dat hy ook was mort, en doe quam in sen stee
Me vaertje zaliger, die oock soo was geheeten
Als ick, die het dit huys wel twintigh Jaer beseeten;
En ick hiet Robbert, na men Vaertje zaligers naem,
En doe bleef ick alleen ligitimo erfgenaem,
(305) En heb t vijf Jaer bewoont. Nou kenje wel versinnen,
Dat dit in ’t minste deel ommers geen leugens binnen;
Want als je dit sommetje te deege reeckent, en op malkander hoopt;
En seght, vijf en drie, nul ’k hou een, een en twee is drie, en vijf is acht, en een is negen, dat ’et effen t’negentigh beloopt.
Of reecken jy het eens, sie daer. Hr. Hinr. Was wilstoe mich viel scheren?
Rob. (310) Adeer ’t een reys, hou vast. Hr. Hinr. Ich scheys in deyn adeeren.
Ich ken Hans Jurgen nicht, noch Robbert, oder Koen,
Mit al die scheererey hab ich nicht mit su thoen.
Rob. Ick segh van dat geslaght daer ben ick of gesprooten.
Mijn wijf oock, datjet weet, is van geen slechte looten:
(315) Maer van een goet geslaght, en Lysbet is haer naem;
Indiense slechts niet is verandert so ick raem,
In een wijntappers vrou. Hr. Hinr. Was wilstoe hier mit saagen?
Oder was mangelt dich? Rob. Maer hoor, ick moet jou vragen
Of jyme met gewelt wilt houwen uyt men huys?
Hr. Hinr. (320) Ay sweygh doe droncke nar. Rob. O! neen ick ben niet buys.
Hr. Hinr. Was sagh stoe von deyn’m haus? was sthestoe viel in plaeren?
Ich hab dis haus bewohnt yets uber de tzehen jahren;
Ont had die gantsche t’seyt gehalten gastery
Voor jedermanichlich; und steht eyn jeder frey,
(325) Wen ich raum hab, und ehr gelt by mihr hie zu logieren.
Rob. Kan tien jaer in een uyr of twee, soo licht verkeeren?
Dat loof ick nimmermeer, oock heb ick in dees straet
Nooyt herberch meer gesien, hoe drommel of dit gaet?
Hr. Hinr. Scher weck, den diese mahl sehe ich dich durch de vinger.
Rob. (330) Maer hoe is doch je naem? Hr. Hinr. Ich haeys Herr Hinrich altringer.
Rob. Aldringer! dranghs genoch, je dringht me uyt men huys.
Hr. Hinr. Sweygh, sweygh doe tolpel sweyg. Rob. Ick swygh gelijck een muys.
Maer hoor je dringh al, hoor, wil jy het oordeel stellen
In onse buurluy? spreeck, en soo sy ’t vonnis vellen,
(335) Ben je daer mee te vreen? Hr. Hinr. Jo freylich! wie doe wolst.
[fol. B2r]
Ich denck das doe gahr wol meyn nachbers kennen solst.
Rob. Kennen! zie daer woont Don Rodrigo Farardo Spinoso, die opgheblasen Spanjert,
En aen deus zy woont Domine Docter Meulepaert, alias Docter Canjert,
En hier woont Master James Kingham, de Engelse staertman van Kent;
(340) En daer so woont de smeerige Speck-kooper, Tade Tydes, van Runen, uyt het landtschap Drent.
En dit is het huys van monsu Galiaerdo la Pulvie, die alamode Fransman,
Die madame Bellegatto, spijt d’Italiaense Latro, van den dans nam.
Hier woont die geleerde Swijtser, Herr Joachimus Veselius Bonaventure,
En ke daer in Valencijn, woont die Luycker Wael, Pierre Mahu Rigure;
(345) Daer dicht aen woont Ariaen Knorrevelt, die onlanghs ghescheyen van zijn wijf Trijn is.
En hier in Mallega woont Gran Marchant, die hoovaerdige Seeuw, Singhjoor Glaude Marquis,
Die uytsen mont anders niet vloeyen, als hondert duysent ponden Vlaems, sestien Schellingen, veertien Grooten.
En in sen beurs is het soo ebb, datjer de heele zuyer Zee in goot, ’k loof datter niet een penningh sou vlooten.
Ick weet niet, de Hollanders zijn al hiel anders van humeur;
(350) Winnese wat, se meugent aen haer veurmouwe late blijcken maer aers gaenser al stilletjes me deur.
Sie hier jy aldringer, daer woont wel een Hamburger schipper dat een poep is genoemt Seyger Harmense grien:
Maer soo een Hoochduytse hans mof maf (as jy bint) heb ick men leeven in deuse buurt niet esien;
Of kunje als je wilt in visibel gaen, en dat jou niemant siet as onse hont;
Want die het dat woort van mof mof mof, geweldigh insen mont.
(355) Nou alweeran, Sie hier woont Balighie die heur man op de vaert is,
En daer de weeuw van Ysbrant Krelissen, die onlanghs gestorven, en al onder de aert is.
Kom aen benje nou belust om ’t rechte vinael te weten, ’k wedse my altemael kennen.
Hr. Henr. Ont wen das aber nicht wahr ist. Rob. Soo meughje vry je handen aen men schennen;
En Beucken me soo murru als stockvis, soo ’kje leugens wijs maeck.
(360) Sie daer me, dat gater na toe. Bal. Wie klopt daer? Rob. Al goet vrient. Bal. Luk raek,
Sou men man, dat hy hier of daer wat laet het sitte drincke, van de reijs gekoomen weesen?
Rob. Neen Balichje ick benje buurman Robbert, gut! daer is sulcken questy eresen
Tusschen deuse man, en mijn, ick weet ommers datje me heel wel kent?
Is dit mijn eygen huys niet Balichje buur? spreek jy de waerheyt. Bal. Wat seyt die vent?
Hr. Hinr. (365) Ehr saght, frauw nahberse, das dises seijn haus ist, da ich it zunder in wohne.
[fol. B2v]
Rob. Ja dat segh ick noch, en selt goet maeken, niet waer buur vrou? Bal. Wech wech je bent inde boonen,
De biergeest het jou beseten, je reutelt. Rob. Wel hey! ken je me niet?
Ick ben ommers je ouwe buurman, Robbert Leverworst. Bal. Ja wat roert het mijn hoeje hiet.
Die man die ken ick wel, die het hier tien jaer gewoont, wat mach dese vent uyt sen kruyn stooten
Hr. Hinr. (370) Heursto wol? verantwoort digh. Rob. Ja dat loof ick wel nouse heur veynster het toe eslooten.
Hoo! dat ouwe varcken het’er gat vol gehadt Hr. Hinr. I! woor tzum kranck, wilstoe noe wedder hin?
Rob. Waer sou ’k heen willen, ’k wil men granje soecken, of mienje dat ick hier in de buurt niet bekent bin?
Nou sel ick Reymerich de weeuw op kloppen, daer selje wel aere tijngh hooren.
Hoo hoo! ’t selder soo wieck niet eens in gaen. Hr. Hinr. Ach wee kitzlen dich die ohren,
(375) Noe balde, mach es kurts. Reym. Wie klopt hier in de nacht?
Wel wat gebons is dit? Rob. Ick klop immers soo sacht.
Reym. Wel Sinjeur Hendrijckes! wat mach jou hier soo laet ontbreeken.
Hr. Hinr. Ich kom hier mit dem nahr. Rob. Holt’smuyl mof, laet mijn spreeken.
Reym. Hoe valje die eerlijcke man soo in sen woorden? foey jou onbeschaemde bloet
Rob. (380) Is ’t hier oock misverstant? hadieuw dan huys en goet
Hr. Henr. Der nahr begehrt ich sol ihm in meyn haus unt erbgutt setsen,
Unt saght es gehoort ihm zhu, aber sijn schellems swetsen
Das acht ich nicht eyn haer, ihr kent mihr immer wol?
Unt das dis haus is ’t mijn? Reym. Wel kerel wordje dol?
(385) Soeck jy op sulck een wijs een ander ’t zijn t’ontjagen.
Foey schaemje in jou hert. Rob. Maer hoor, ick moetje vraegen,
En bidje datje mijn hier recht bescheyt van doet.
Ken je me niet heel wel, die hier ben opgevoet
Van jonghs op in dees buurt als oock men salige vaertje
(390) Die tot sijn huys vrouw hadt het alderklaerste Klaertje
Het puyckje van de stadt? se is al by den heer,
En dan men huysvrouw oock, verstaje wel? Reym. Wat meer,
Wat komt ’er noch al uyt? Rob. Wat noch al? ’k selt je seggen,
Jouw heught wel doe men vaer sijn hooft gingh leggen,
(395) Mijn maeckte erff genaem? en ’t eygen testament
Dat heb ick noch in huys, je waert ’er me ontrent
Al houwje jou soo slecht, en moocht het wel verklaren
Met eeden, soo je wilt. Reym. Wat selme noch weer varen.
Hoe reutelje fijn man? off is ’t verstant op loop?
(400) Of leesjet uyt een boeckje, het segent, sulken hoop
Te praten in ien aem ’k heb niet een beet onthouwen
Van al jou reen, vaert voort. Rob. Die man ter quader trouwen,
Die het, terwijl ick voor men vrou een bootschap dee,
Men huys verovert, en de deur genomen uyt sen stee,
(405) En daer een ander weer met een nieu hengels an
[fol. B3r]
Gehangen. Reym. Hoe ’s je naem? Rob. ’K hiet Robbert. Reym. Hoe na benje een Engels-man?
Die benne wel gewent een ander ’t zijn t’ onttaecken.
Rob. So stemjet met mekaer dan om men dol te maken:
Wel Reymerich kenje dan je buyrman Robbert niet?
Reym. (410) ’k Weet niet dat ick men leven een buyrman ehat heb die Robbert hiet.
Rob. Je lieght’et al den bruy, den een soo wel als d’ander.
Reym. Ja wel, kijck wijsheyt hier, jy bint allienigh schrander.
Rob. I gut, je weet so wel wat ick veur een man ben, ’t selje rouwen datje daer hebt geseyt.
Reym. Wel hoe! jy bent een man als speck, recht vierkant, een jaer ouwer als de boekweyt.
Rob. (415) Souje dat wel met eede verklare, datje daer stracx dorst seggen;
Te weten datje me niet en kent, noch dat ick je buyr-man niet bin? Reym. Wat mach ick hier toch leggen
En breken men hooft: ick kenje niet, veel minder waerje woont.
Heyndrijckes-buyr goe nacht. Hr. Hinr. Ich bitt frauw nachberse verschoont
Mihr, es ist seyn schult das ihr nicht habt geslaffen.
Rob. (420) Goe nacht Heyndrijckus-buyr! get kock hoe sel dit schaffen?
De back die het een gat, het smeer loopt langhs de vloer.
Goe nacht Heyndrijckus-buyr! de Duyvel noch sen Moer
En is niet half soo slim, as die beseete Wijven,
Die de verbruyde Mof noch in sijn boosheyt stijven.
(425) Hem seytse goede nacht, en mijn spreecktse niet toe.
Goe nacht Heyndrijkus-buyr! ick weet nau wat ick doe;
Of hoe ick dit in ’t eynt sel diene aen te vangen.
Die hoeren kenneme wel, en hebbeme over langen
En mennigen tijt ekent, en noch ’t en is niet lanck
(430) Doe had ’k se bey te gast, en kijck dit is men danck.
Goe nacht Heyndrijckus-buur! dat ken ick niet vergeeten,
Ick sou men eygen hart van boosheyt wel op eeten.
Och! och! waer kom ick toe? Hr. Hinr. Was saeghstoe noe doe hans,
Wer hat gewonnen? he. Robb. Ik segh dat ick bykans
(435) Mijn eygen selven mis door ’t geen mijn hier bejegent.
Was ick soo niet beslickt, noch oock soo nat deurregent,
Dat noch een teycken is als dat ick Robbert ben,
’k Zou twijff’len of ick selfs mijn eygen selfs oock ken.
Hr. Hinr. So heurt nun gutte freynt, ich hab nichts mit dihr zu schaffen,
(440) D’rumb geht nur feyn nach haus, unt legh dich hin zu slaffen,
Ich hab dijner verschoont, zunst het ich mit dem stock
De lenden euch gesmihrt, daer zu eyn blauwen rock
Gegeben om deyn leyb, den nicht bald vergesset,
Scher wech ehr das dihr wihrt das ruckenbeyn gemesset.
(445) Kom Bartel ghe hin eyn, slies thur unt fenster wol. binnen.
Rob. Daer hebje weer ’t gespeul, de Duyvel, ick word dol,
Hy gaet en sluyt de deur; en ick, ick blijf’er buyten!
De eygenaer van ’t huys selmer die buyten sluyten?
Waer is dat meer ehoort? gans bloemer helten, noch,
(450) Wie hoorde immermeer van sulcken schelms bedroch?
[fol. B3v]
De werrelt is op ien endt, se kan niet staende blijven,
Nou dat ick wordt versaeckt van wijf en van buyrwijven.
Noyt ongeluck allien, is ’t nou niet wel ebruyt?
De Keers brant in de pijp, men slonje dat gaet uyt.
(455) Wel aen ick weet goe raet, nou hier niet langh te dralen,
Ick sel van stonden aen men wijf haer Ooms gaen halen,
En d’andere vrienden oock, op datse eens besien
Hoe dat ick word getroont, O ackerment ick mien
Nou op een andre wijs dien hoop na ’t gat te tornen,
(460) Ick sel’er dat gedans en speelen wel uyt kornen.
Sie daer mee dat is gangh, dat kostje daetlijck heen.
Gut Lijsbet wacht jou kop. Lijsb. Ja breeck vry hals en been.
Kom vrienden hy ’s al wegh, soo lustigh, Wiltje reppen,
En brenght het aen d’een zy. Lucijje, by de fleppen
(465) Daer leyt een halve schoon, kom brenghme die eens hier.
Luc. Daer isse, is ’t nou wel, gelieft je oock yets mier?
Lijsb. Ja oock de nachthals-doeck, ick moet de sieckert maken.
Eelh. Heer! Lijsbetje, soo wit: men machje pas aenraken*
Ofme besmetje stracx. Lijsb. Ay lieve Eelhart, sus,
(470) Seker ’t is tijt om gaen. Eelh. Goe nacht dan met dees kus.
Lijs. Goe nacht, tot datte wy de tijt eens beter raken.
Maer ’t volck: Eelh. Wees jy gerust, ick sel ’t met ’t volck wel maken.
Adieu mijn lief, vaert wel. Binnen. Lijsb. Balichje komje voort:
Reymerich slaepje noch? Reym. Neen, ’k hebje al ehoort,
(475) Ick komje daetlijck by. Wat dunckje van de rancken?
Hebbewe ’t wel emaeckt? Lijsb. Ick doe jou bey bedancken,
Ay komt toch in ons huys, Robbert is om sen Oom
Te halen, maer och heer, hy sel een doode stroom
Juyst vinden, of het noch al vry wat heeft doen lijcken,
(480) Ick hoop hem in het eyndt noch beter uyt te strijcken;
Nou kind’ren komt in huys, sluyt jy de deur dicht toe.
*
Rob. Ja by men ziel ’t is waer, waerachtigh Oom. Krijn. Maer hoe!
Hoe kan dat meughlijck zijn: Rob. De duyvel moetme halen.*
Krijn. Ay vloeck niet Robbert neef, ick loof jou sinnen dwaelen
(485) Jou huys te nacht een kroegh! je droomt mijn lieve schaep.
Rob. Soo moet ick hier terstont veranderen in een aep;
Of in een Spinnekop, of Olyfant, of Tyger.
Of in een krokedil, sie daer Krijn-oom, ick ryger
Tien, twaelf aen een spit, dat sweer ick duur en hoogh.
Fop. (490) Men hart gelooft het niet, voor dat het eerst men ooch
Te deegen heeft besien. Rob. Kom laeten wy’r heen stappen;
Op dattewe by tijts dat slempend’ rot betrappen.
Dit is altoos de straet. Krijn. Dat ’s waer. Rob. Hoe duyvel is het hier!
Ick hoor nou niemant niet. Krijn. Hoe, en was’er flus getier:
Rob. (495) Getier! men songh, men sprongh, ja by den elementen,
Men danste, vrat en soop, men speelde op instrumenten
Dan quam’er een wammeskat, en scheyde met Monseur.
[fol. B4r]
Krijn. Maer waer ’s de wijnkrans nou, met de geschilderde deur:
Rob. De deur by gort, dat’s waer, sie daer me barst de bommel.
Krijn. (500) Hoe! dit ’s jou aygen deur, wel Robbert neef! Rob. De drommel
Geloof ick vastelijck dat hier ’s nachts rengeneert.
Men huys eerst in een kroegh, soo ras getransformeert,
En in een ommesien weer in sijn ouwe staet! ’k moet kloppen
En sien op wat manier se hier de eyeren doppen.
Lucy. (505) Wie klopt’er: Rob. Al goet vrient, doe op de deur. Lucy. Ben jy ’t:
Je bent een fraeye quant, je past wel op jou tijt,
Seght toch op wat manier sel jy jou excuseeren:
Rob. Swijgh kleuter houje beck, sel jy mijn oock fexxeren:
Ick heb ’t doch quaet genoch. Lijsb. Wie is daer: Luc. ’T is jou Man.
Rob. (510) O bloet! daer is men wijf, wat drommel gaet men an.
Lijs. Wel joncker! ben je daer: je bent een sorrighdrager,
Je staet jou huys wel veur, jou rechte wyveplaeger,
Jou deucht die is bykans, ruym duysent gulden waert:
Indienje waert een koorts, je bleeft staegh achter waert
(515) Nou brenght men Krijn-oom, quanswijs, om te ontschulden
’T is wonder dat ick jou mach voor men oogen dulden:
In wat bordeel of kot is hy nou weer geweest:
Wat onbeschaemde hoer, of ander pockich beest,
Heeft nou sijn lust geboet, terwijl ick lagh op ’t sterven:
(520) O booswicht! meende jy mijn goetje soo te erven:
Je komt ’er niet aen te pas, jou schelm, guyt, jou dief.
Fop. Bedaerje Lijsbet-nicht. Rob. Ick bidje toch mijn lief,
Ay kijft doch niet soo seer, ’k heb myn gedult verlooren
Van deuze nacht, ick mach geen qualijck-spreecken hooren.
Krijn. (525) Gewisselijck mijn Nicht het is soo in der daet;
Jou Man die heeft geen schult: maer ’k loof vast dat een quaet
En Duyvelse gedrocht heeft dese twist besteecken.
Rob. Dat is waerachtigh waer, laet mijn nou oock eens spreecken,
Doeje me om jou Nicht uyt-stuurde dese nacht,
(530) En doe ick quam na huys, doe sach ick onverwacht
Hoe dat men hier in huys soo vroolijck waer, men schranste,
Men songh, men vrat, men soop, men trommelde, men danste
En speulde dat het klonck, daer was een nieuwe deur,
Die braeckte elcke reys een Juffer en Sinjeur,
(535) Daer hongh een Wijn-krans uyt, ook stonder mee geschreven,
Hier is seer goet logijs, je hebt van al jou leven,
Sulck weesen niet gesien, ick most ’er buyten staen:
Want een hooghduytse Mof die dreyghdeme te slaen;
En jy luy wout men oock niet voor jou buur-man kennen.
Reym. (540) Wel Robbert-buur, wat ’s dit? je raest men vaer, wy bennen
Hier meest de heele nacht by Lijsebet geweest.
Lijsb. Sie hier, al weer wat nieus, o jou versoopen beest!
Die niet ter werelt weet, als van ontijdigh snappen,
[fol. B4v]
O! groote leugenaer, men sou in huys hier tappen,
(545) Men sou hier vrolijck zijn daer ick op sterven legh?
En sonder haer luy hulp gewis ick waer al wegh.
Lucijtje, pack men goet, ick wil niet langer beyen:
’k Sel sien of ons de wet wil van malkander scheyen.
Rob. Ick bid om gootsele, men lieve wijfje, hoor,
(550) Leent aen jou echte man een weynigh doch jou oor.
Lijsb. Flux segh ickje laet los, en bruyt heen nae jou snollen
Die jou om ziel en lijf, en omje welvaert pollen.
Rob. Ay gun me, daer ick heb soo’n quade nacht gehadt,
Doch geen bedroefde dach, ick sweer by dit en dat,
(555) By kroes, by kruys, by kras, en by sint Barbers tooren,
By sint Aeght heur keurs, en by sint Huyberts hooren,
By sint Anteunis swijn, en sinte Pleun heur tant;
Dat het waerachtigh is dat ick het hier soo vant
Gelijck ick heb geseyt, geloof mee by men vloecken,
(560) Maer wijf, recht uyt eseyt, ick loof het moet hier spoecken,
Ick heb den bruy van ’t huys, kom sette wy ’t te koop;
En sien weer nae een aer, daer sellewe dan, soo ’k hoop
In eendracht, en in vree, soet met mekander leeven.
Lijsb. Hoor, jy behoeft de schult aen ’t huys niet eens te geven,
(565) Maer ’t suypen en ’t geslemp dat staegh van jou geschiet
Is van dees sware plaegh de kleynste oorsaeck niet;
Ten sy jy jou bekeert, ick waerschouwje te veuren,
Soo selje een grooter straf, dat weet ick wis, gebeuren,
Voor desen heeft het nooyt hier in dit huys gespoeckt;
(570) Daerom laet af van sond, en bandt doch dat vervloeckt
En godtloos suypen, of sie daer, ’k sel jou begeeven.
Krijn. Nou nichje niet soo quaet, al wat ’er is bedreeven
Doet dat doot, en te niet, neef Robbert die is wel,
En ick, ick blijf sijn borgh dat hy hem beet’ren sel.
Lijsb. (575) Wat noodt waert dat hy ’t dee. Rob. Ay lieve wijf betrouwt mee.
Lijsb. Bekenje dan jou schult? Rob. Wel deeghlijck, och het rouwt mee.
Lijsb. Maer selje dan voortaen jou vrou gehoorsaem zijn?
Rob. Och! jaa ’k. Lijsb. En komen t’huys niet meer gelijck een swijn?
Rob. Neen. Lijsb. En passen op jou tijdt? Rob. De droes die moet me seegnen
(580) Indien ick savons niet ben t’huys voor half neegnen.
Lijsb. Wel, daer op neem ick jou weer in genaden an.
Bal. Soo soent mee kaer weer peys, doe jy gelijck een man,
Sy sel doen als een vrou. Rob. Kom hier mijn suycker-stroopje.
Gae jy luy mee in huys, Lucy, hael ons een Soopje
(585) Annijs met kneel gemenght, laet sien, kom daetlijck weer.
Na dese tijdt gae ick soo laet by nacht niet meer;
O! neen die spoekery die mocht mee weer bejeegnen,
Heeroom die sel ons huys voor ’t waren wel weer seegnen.
Wel is het spreeckwoort waer, dat ons te rechte leert,
(590) Dat die niet heel en doolt, die weer ten halve keert.

EYNDE.

Tekstkritiek:

vs. 32 Voorwaer naar de editie-Houthaeck; er staat: Voor
vs. 43 beloof naar de editie-Houthaeck; er staat: beloofje
vs. 468 Lijsbetje er staat: Lijbetje
vs. 482 zonder dat het is aangegeven begint hier een nieuw
toneel met Robbert Leverworst, Krijn-oom en Fop-oom.

Klucht vanROBBERTLEVER-WORST, Gerijmt doorISAAK VOS.Gespeelt op d’ Amsterdamze Schouburgh 1650.