Joost van den Vondel: Batavische gebroeders of onderdruckte vryheit. Amsterdam, 1663.
Uitgegeven door drs. P. Koning, Rotterdam
Redactie dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton091380 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[
fol. A1r]

J. V. VONDELS

BATAVISCHE

GEBROEDERS

Of

Onderdruckte Vryheit.

TREURSPEL.

IN FERRUM PRO LIBERTATE RUEBANT.

[Vignet: Putje met emmer rechts].

t’AMSTERDAM,

Voor de weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam,
in ’t nieuwe Testament. 1663.




[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Den edelen en grootachtbaeren HEERE

SIMON van HOOREN,

Raet in de Staeten van Hollant en Westvrieslant, Gezant aen den koning van Groot Britanje, Burgemeester en Raet

t’ AMSTERDAM.

DE Romainsche ridder Kornelis Tacitus, het orakel der latijnsche historischryveren, getuight hoe d’oude Duitschen of Germannen, onkundigh in letterkunste en geleertheit, tot hunne gedachtenis en kronijcken, alleen gebruickten een zeker slagh van overoude gezangen, eene oirzaeck dat wy van dien landtaert en zijne zeden en landtsgelegenheit in veele zaecken onkundigh zouden blyven, ten waere hy door zyne staetwijze pen ons die leerachtigh en krachtigh hadde ontvouwen; en met eenen den [fol. A2v] oirsprong der Batavieren, by de Romainen befaemt, sedert dit vrye volck, in bondtgenootschap met Julius Cezar tradt, tot dat het, geduurende Neroos heerschappye, in zijn recht en vryheit jammerlijck verdruckt, onder Galba tegens die meineedige verbontschenders de wapens aenvaerde, en, na een bloedigh oorlogh, heerlijck uitgevoert, en het sluiten van een eeuwigh vrêverbont, die vrywilligh nederleide. Toen ick den opstant tegens de Romainen, en de doorluchtige daeden der Batavieren in de kunstige printen van Tempeest bespiegelde, en, onder andere afbeeldingen, den Romainschen stadthouder op den stoel zagh zitten, daer Julius Paulus in zijn bloet geverft lagh, en Nikolaes Burgerhart geketent naer Rome gevoert wiert; en mijn lust vast verlangde dat die historien, door last der [fol. A3r] Burgermeesteren treflijck geschildert, de galery van ons Kapitool, op eene ry, moghten bekleeden; ontvonckte my een yver om levendigh te ververschen den treurhandel der Gebroederen, onder de schaduwe des Heeren van HOOREN, niet onkundigh in oude en jonge historien, en wien, gelijck een medelidt onder de Raeden der hooghedele en grootmogende Heeren Staeten van Hollant en Westvrieslant, de wacht der vryheit bevolen wert; betrouwende dat den heere Burgermeester niet mishaegen zal de manhaftigheit der oude Batavieren, en onze eige lantszaecken, den nakomelingen ter eere, ten tooneele te zien voeren, terwijl ick blijve,

                        Edele en grootachtbaere heer,

                                Uwe edele grootachtbaerheits
                                              ootmoedige dienaer


                                                        J. V. VONDEL.



[fol. A3v]

INHOUDT.

Uit het vierde boeck van Kornelis Tacitus historien.

JUlius Paulus, en Nikolaes Burgerhart, uit koningklijcken stamme, overtroffen verre alle anderen. Fonteius Kapito benam Julius, onder valschen schijn van misdaedigh aen rebellye, het leven, en zondt Burgerhart geketent naer Nero.

    Het tooneel is in Outleger. Het treurspel begint met den op-
en endight met den ondergang der zonne.


PERSONAEDJEN.

JULIUS PAULUS,
NIKOLAES BURGERHART,
{ vorsten der Batavieren.
HELDEWYN, zuster van Julius en Burgerhart.
REY van BATAVISCHE VROUWEN.
FRONTO, Presheer der Romainen.
KRYGHSRAET.
FONTEIUS KAPITO, Neroos stadthouder in Nederduitschlant.
WALBURGH, moeder van Julius en Burgerhart.

Continue
[
p. 7]

J. v. VONDELS

BATAVISCHE

GEBROEDERS.

Of

Onderdruckte Vryheit.

HET EERSTE BEDRYF.

Julius. Burgerhart.

HEer broeder Burgerhart, wy rijzen met den morgen.
Burg. Heer broeder Julius, genoot van mijne zorgen,
    Een onverwacht geluck beslechte alle ongelijck,
    Tot heil des Bataviers, gedrukt van ’t Roomsche rijck,
    (5) In Neroos eeu. waer zal de hulck des staets belanden?
    Hier is (het leghtme al op de leên) een storm voorhanden.
    Sta vast, en zet u schrap aen mijne rechte zy.
    Het gelt nu een van beide, of teffens u en my.
    Maer laet ons omzien. ’k vrees oock ’t ruisschen van de bladers.
    (10) Geen huis, geen zael is vry van hofspiên en verraeders,
    Die melden ’t huisgeheim, ten zy men hen vernoegh’.
    Uit schrick voor winck of woort, zoo ’t iemant over droegh.
    Men magh veel dencken, maer moet ommeziende spreecken.
    Elck dient in d’aerde nu den vinger eerst te steecken,
    (15) Te riecken in wat lant en lucht hy sta of niet.
    Fonteius Kapito bekleet hier ’t hooftgebiet,
    Als stedehouder, in Outleger. zijn Romainen
    Verdrucken dagelijx de grooten en de kleinen.
    ’t Vijfjaerigh wijs gebiet is overlang voorby
    (20) Gegleden. heiligh noch onheiligh gaet niet vry.
[p. 8]
    Dat tuigen ons de brant van huizen, hoven, kercken,
    Zoo veel gebouwen en doorluchte wonderwercken,
    Te Rome in assche en puin begraven met een’ slagh,
    Waerin die stokebrant out Troje zincken zagh.
    (25) Dat tuight de moort des raets, van gade, zuster, broeder,
    En zelf de moederslaght van Agrippijn, zijn moeder,
    Die haeren zoon, in ’t eerst zoo overwaert en lief,
    Door manslaght en vergift in top van ’t rijck verhief.
    Het moorden duurt te Rome, en opent d’ edelste ader.
    (30) De deught vint heul noch troost, de wees ontbeert haer’ vader,
    De weduw haeren man. geen weeklaght krijght gehoor.
    De Vierschaer zit verstomt en zonder tong en oor.
    Men ziet ter kercke danck noch offerhande ontbreecken,
    Zoo dick de hartaêr van een’ heer wort afgesteecken;
    (35) Gelijck of ’t godendom op ’t gansche rijck gestoort,
    Niet waer te zoenen dan door bloet en vadermoort.
    De bloetvrient magh zijn bloet beklaegen noch beschreien.
    Men hoeft den dwinglant in zijn boosheit noch te vleien.
    Zoo valt de wolf door bloet in ’t goet en wettigh erf.
    (40) Zoo dreight het hooftgebiet der weerelt met bederf
    Des volx op deze rots van dwinglandy te stranden.
    Waertoe vervalt de staet der overheerde landen
    Des Rijnstrooms, onderdruckt van Cezars krijghsbanier!
    Het heldeneilant van den vryen Batavier,
    (45) Een volck, uit Batoos bloet, en Duitschen stam gesproten,
    In Cezars eedt gekent voor vrienden, bontgenooten,
    En medebroederen, wort jammerlijck verdruckt,
    Geschoren, en geschat, getreên, geprest, gepluckt.
    Ga heene, dien den vorst, een heele ry van jaeren;
    (50) Zoo wort de deught beloont. schelt Rome ons noch barbaren,
    Dat dus barbarisch lacht in ’s onderdruckten leet,
    En onverzaet zich mest met ’s vromen bloet en zweet?
    Romainen, snooder dan gedroght van rave en gieren,
    Elckandere onderling met riemen vleesch en spieren
[p. 9]
    (55) Afrucken, villen, en verslinden, zonder maet.
    Zoo stapt de keizer voor, en naer dit ongelaet
    Des meesters weet de knecht oock zijn gelaat te schicken,
    Om, veiligh in zijn ampt, te schroomen noch te schricken.
    Fonteius houdt voor aen het spoor van Tigellijn:
    (60) Want geil en gierigh schent hy d’oevers langs den Rijn
    Van wederzijde, een plaegh, voor ouden en voor jongen
    Wat vrou zit ongeschent? wat knaep magh ongedwongen
    Ten hove streven, als een slaghpen aen de wacht
    Van Cezar of hy wort, als een Barbaer, misacht?
    (65) Men prest den ouden, lang aen ’t afgaen en verwelcken,
    Om glimpigh d’uiers van den rijcken man te melcken,
    En met de melck het bloet dien hoogen ouderdom
    Te tappen van het hart. Batavie zit stom
    Voor ’s lants geweldenaer, nu weder aen het pressen
    (70) Van out en jongk. zoo treên wy barevoets op messen.
    ’k Verwacht de jongkheit van ons eilant met den dagh
    Hier langs gevoert, en al wat wapens voeren magh,
    Of niet kan voeren, om zijne afgeleefde dagen,
    Hier in Outleger met afgrijselijcke slagen
    (75) Getout, en voortgeprest, om mede t’ scheep te gaen.
    Wie durf dit stuiten, of met reden tegenstaen?
    ’t Is wijsheit op zijn tijt te spreecken, of te duicken.
    Wij dienen, ziende blint en weerloos, ’t oogh te luicken.
    Gy zult de vrouwekunne eer lang zien op de been.
    (80) Ons zuster Heldewijn, vroegh op, komt herwaert treên,
    Bekreten en bedruckt, om haeren zoon te bergen.
    Helaes, het is te spade ons hulp en troost te vergen.
    Wy kunnen zwijgende geene achterdocht ontgaen.
    Dees bange dagh breeckt met een heiloos voorspoock aen.



Heldewijn. Burgerhart.
            (85) OCh allerliefste en waertste broeder,
                Ontferm u over dezen knaep,
[p. 10]
            Dit Weeskint van een weeu, zijn moeder.
                Waer berge ick dit onnozel schaep?
            Men loopt de deuren op de vloeren.
                (90) Outleger wort dus vroegh verrast,
            Om jonge knaepen wegh te voeren,
                Op ’s Keizers naem, een’ strengen last.
            Wie kan de rijxtrouwanten keeren?
                Wort Vechter my met kracht ontruckt;
            (95) Geen moeder kan haer kint ontbeeren,
                Zoo sterf ick, droef en onderdruckt.
            Een weduvrou hoopt troost t’ontmoeten
                In d’afkomste, als haer hooft bezwijckt
            En heensterft, en die scha te boeten
                (100) Door ’t kroost, dat vaders aert gelijckt.
            Gy beide zijt zijn waerdige oomen.
                Och redme toch met raet en daet,
            O wijck en toevlught aller vroomen,
                Nu ’t water op de lippen staet.
            Bur. (105) Toen ick mijn gade zondt naer Kolen
                Met mijnen zoon ter goeder tijt,
            Riedt ick u stil en in ’t verholen
                Hem me te bergen, buiten strijt.
            Nu schuilt mijne afkomst by bekenden,
                (110) Uit Duitschen stamme, t’Agrippijn:
            Maer gy ontzeit dien knaep te zenden
                Den Rijnstroom op, in zulck een’ schijn.
            Gy hiet dat reizen ommezwerven,
                En levend duicken in een graf.
            (115) Uw’ zoon, als balling ’s lants, te derven
                Riet al te blinde liefde u af.
            Gy weigerde het kint te dompelen
                In stilte, op een gestroit gerucht
            Van pressen, en van overrompelen.
                (120) Nu is het vruchtloos datge zucht.
[p. 11]
            Nu baet het kermen, noch het krijten.
                Ontvoert men u dit pant met kracht,
            Gy moet die schade u zelve wijten,
                Die tijdigh geenen nootraet acht.
            (125) Het is te spade raet te vraegen
                By my, die los en wanckel sta.
            Elck heeft het oogh op ons geslagen.
                Men slaet al onzen wandel ga.
            Wij staen in ’t spits, en aengetekent
                (130) Op Neroos bloetrol: zoo ’t gewelt
            Ons daghvaert, en misdaedigh rekent,
                Is ’t vonnis met een glimp gevelt.
            Hel. Heer broeder, och gy waert voorheenen
                Doorgaens mijn troost en toeverlaet:
            (135) Laet gy een weeu, uw zuster, weenen?
                Verlaetge haer in dezen staet?
            Helaes, de vyanden genaecken.
                Waer berge ick dit onnozel kint?
            De traenen rollen langs zijn kaecken.
                (140) Het stroit zijn klaghten in den wint.
            Heer broeder, red ons: wy bezwijcken,
                Geperst van noot tot ongedult.
            Ick zal van uwen raet niet wijcken.
                Vergeeftme deze reis mijn schult.
            Bur. (145) Hou op van jammeren en klaegen.
                Gy brengt u zelve en ons in last.
            Het is te spade raet te vraegen.
                De dagh genaeckt, het onheil wast.
            De vyant raest en tiert verbolgen,
                (150) En meest op ’t koningklijck geslacht.
            ’t Is kunst te raên, en raet te volgen.
                De schiltwacht houdt een scherpe wacht.
            Gy moet uw’ zoon terstont vermommen,
                Gelijck een melckmaeght. zendt hem heen,
[p. 12]
            (155) Eer ’t licht de kimmen heeft beklommen,
                Naer ’t heiligh offerbosch alleen.
            De kopre melckkan hang van achter
                Op zijnen rug, voorzien ter noot,
            Om wech te schuilen voor den wachter,
                (160) Met zuivel, en nootdruftigh broot.
            Omtrent den merckpael gaept in ’t weste
                Een holle boom. hy bergh’ zich daer
            Een etmael, tot dat gy ten leste,
                Hem red by nacht uit lijfsgevaer.
            (165) Zoo ras men rust van volck te pressen
                Dan hael hem heimlijck weder t’huis.
            Hy hoeft geen kruick noch waterflessen,
                Daer springt een bron, die met geruisch
            De laeghte zoeckt, en hem kan laven.
                (170) Gy hoort ter noot mijn’ naeusten raet.
            De hemel stier’ hem in de haven
                Van heil. ’t is tijt dat ick u laet.
            Een nevel houdt de lucht betogen.
                Dees dagh zal leeren of mijn geest,
            (175) (Schep moedt, vrou zuster. wisch uwe oogen,)
                Voor ydel spoock en droomen vreest.
            Verklee den jongling. Wy gaen binnen.
            ’t Is tijt te spoên, en tijt te winnen.
                Hel. Mijn zoon, nu schiet dit linnen aen.
            (180) Dees melckkan om den hals gehangen,
                En flux naer ’t offerwoudt gegaen.
            De popelier zal u ontvangen.
                Aenvaert dien stock. bedeck uw hooft
            Met dezen hoedt, van stroo gevlochten.
                (185) Wanneer de schaduw ’t nachtlicht dooft,
            Of gy van schrick wiert aengevochten,
                Wil ick u troosten in het woudt,
            En niet verzuimen by te komen,
[p. 13]
                Daer gy gescholen zit in ’t hout
            (190) Nu leer uw droefheit innetoomen.
                Bedwing de traenen, en vergeet
            Uw out geslacht, zoo lang in eere.
                Men overwinn’ door list dit leedt,
            Tot dat de tijt alle onheil keere.
                (195) Nu kus uw lieve moeder noch.
            Dat Herkles u in ’t woudt behoede,
                En zegene dit nootbedrogh.
            O telgh van koningklijcken bloede,
                Ga heene, eer iemant ons bespie.
                (200) Hoe vreeze ick dat de wacht dit zie!



Burgerhart. Julius. Rey van vrouwen.
    ICk hoore alree gekerm van vrouwen langs de straeten.
    Het nadert meer en meer. ay luister. hofsoldaeten
    Bezetten straet by straet, en rammen poort by poort.
    Wie aengetekent staet op ’s pressers rol moet voort.
    (205) Het schreien mengt zich in afgrijsselijcke vloecken.
    De vrouwen naderen, om heul aen ons te zoecken.
    Ick vind geraeden hun t’ontwijcken in der yl,
    Om niet Fonteius wrock en scherpe legerbijl
    Te wetten: want hy is alreede aen ’t wederkeeren
    (210) Van over Rijn, gezint van daegh te triomfeeren
    Met blyschap, om de zege op Katmeers erf behaelt.
    Wy zullen zien hoe hy met Duitsche standers praelt,
    En zwilt van moedigheit en trotsheit, om ’t verdelgen
    Des vyants. repte ick my, hy zoud ’t zich vreeslijck belgen.
Jul. (215) Wat raet? hoe slaenwe best ’t gehuil der vrouwen af ?
Bur. Het voeght u beter dan het my voeght. antwoort straf
    En streng. verzendtze om troost by krijghsraet en kornellen.
Jul. Zy komen om dees wijck in rep en roer te stellen.
    Wie paeit een moeder, van haer’ man en zoon berooft?
Bur. (220) Bedaertze niet, zoo klinck haer fors de deur voor ’t hooft,
[p. 14]
    Dan brengtge my noch oock u zelven niet om ’t leven.
    De tijt gebiet op ’t hooghst’ geene achterdocht te geven.
    Daer komenze. ick vertreck, en ga naer binnen toe.
Rey. Getrouwe Julius, dat Herkles u behoe,
    (225) Waer schuilt uw broeder nu, de vryburgh aller vroomen?
    Is hy verdruckten oit in noot te hulp gekomen,
    Zoo wort het tijt dat hy zich weder openbaer’.
    Oprechte Batavier, een weerelooze schaer
    Van vrouwen ziet bedruckt haer lieve zoons en mannen
    (230) Oppressen met gewelt. een aenwas van tyrannen
    Verdruckt de vryheit, en ontziet noch eer noch eedt
    Te schenden. waren wy met dit beding besteet
    Ten huwelijcke, om zoons te baeren en te voeden
    Tot dienstbre slaven voor tyrannen, en verwoeden;
    (235) Veel nutter laegen wy den eersten nacht geworght,
    Gesmoort in ’s bruigoms arm. vergeefs vergeefs gezorght,
    En negen maenden lang de vrucht aen ’t hart gedraegen,
    Gebaert met hartewee, gezooght met jammerklaegen,
    Dan haer in ’t endt te zien, geketent en bedruckt,
    (240) Met kracht vervoeren, en den Rijnstroom opgeruckt
    Naer ’s keizers hof niet, maer veroverde gewesten,
    Ten roove en wellust van Harpyen en rijxpesten,
    En buiten alle hoop van immermeer een vreught
    Aen haer te zien, in ’t schoonste en bloeienst van de jeught:
    (245) En hierby rust het niet, hoe sterck wy tegenstreefden:
    Men prest de neven, en met een oock afgeleefden,
    Den grootvaêr, hallef doot, en in den ouden dagh,
    Die geenen arbeit noch geene onrust draegen magh,
    En eenen stock behoeft ter noot om op te leunen,
    (250) Te zwacke zuilen voor het hof, om op te steunen.
    Heer Julius, och roep uw’ broeder, of misschien
    Hy in den hoogen noot hier tegens moght voorzien.
Jul. Bedroefde joffers, rust: gy klaeght uw leedt den dooven.
    Geen maghtelooze kan u hulp en heil beloven.
[p. 15]
    (255) Gaet klaeght den krijghsraet en kornellen wat u deert.
Rey. Geen klaegen gelt by hen: wy zitten overheert.
Jul. Zoo is het meer dan tijt uw pack te leeren draegen.
Rey. Wy droeven quamen hier uit noot om raet te vraegen.
Jul. Hier is noch raet noch hulp in dees verlegenheit.
Rey. (260) Geen Batavier heeft oit verdruckten hulp ontzeit.
Jul. Wy staen ten dienst van ’t rijck, gereet in alle nooden.
Rey. Zoo redt ons.    Jul. Als het wort van hooger hant geboden.
Rey. Gy kunt ten hove dit verdadigen met recht.
Jul. Hier heerscht Fonteius, die alle ongelijck beslecht.
Rey. (265) Fonteius over Rijn voert krijgh in Duitsche landen.
Jul. Hy heeft dien krijgh beslecht, en is alreê voorhanden:
Rey. En ondertusschen voert men onze zoons van kant:
Jul. Door stedehouders last. hier gelt geen tegenstant.
Rey. Een al te krancke troost voor weerelooze vrouwen.
Jul. (270) Geduldigh lijden zal u allerminst berouwen.
Rey. Dit lijden overweeght het moederlijck gedult.
Jul. Natuur is krachtigh. ’k geef het moeders hart geen schult.
Rey. Beweeg den krijghsraet, of men hulp en troost kon scheppen.
Jul. ’k Zou by den krijghsraet van uw zaeck niet durven reppen.
Rey. (275) Zoo klaegen wy vergeefs onze oogen dit verdriet.
Jul. Vergeefs by ons gekermt. dit kermen vordert niet.
Rey. Geen moeder kan den zoon, geen vrou den man verlaeten.
Jul. De zoon en vader zijn nu Cezars onderzaeten:
Rey. Gedwongen, niet van zelf, noch met hunn’ vryen wil.
Jul. (280) Gy spreeckt uit ongedult, en zweeght veel nutter stil.
Rey. Het hart most bersten, zou’t zijn hartewee niet uiten.
Jul. Bedwingt uw’ moedt een poos. geen reden kan dit stuiten.
Rey. Rampzaligh draegen wy een onverdraeghzaem juck.
Jul. Verwacht een beter tijt en uitkomste in den druck.
Rey. (285) Onze afkomst sterft terwijl in bittre slavernye.
Jul. Gehoorzaemt, en genoeght aen Cezars heerschappye.
Rey. De dienaers overtreên hun’ meesters Cezars last.
Jul. Laet dit bestraffen wien het straffen wettigh past.
[p. 16]
Rey. Wien past het meer dan u, uit konings stam gesproten?
Jul. (290) Nu dienstbaer onder Rome, en van gezagh verstooten.
Rey. Ontaertge van uw’ stam, helt Bato, rijck van lof?
Jul. Die scheide, uit lust tot vrede, uit grootvaêr Katmeers hof.
Rey. Uit lust tot vryheit trock hy over Rijn in ’t eilant:
Jul. En streckte in zijnen tijt der Batavieren heilant.
Rey. (295) Maer luttel docht hy dat zijne afkomst slaven zou.
Jul. Een stercker stelt de wet, dies matight uwen rou.
Rey. Heer Julius, wat raet? hoor Fronto herwaert komen,
    Met ons gepreste zoons, en mannen. wijck der vroomen,
    Beschutze voor gewelt. de scheepsklaroen, oê wee,
    (300) Verdaeghtze naer den stroom. men stuwtze als loeiend vee,
    Geketent hals aen hals. och keer die dwingelandyen.
    Geen Batavieren staet dien overlast te lyen.
Jul. Bedroefde vrouwen, gy bezwaert met uwe klaght
    En byster straetgeschal al ’t Bataviers geslacht.
    (305) Vertreckt: zoeckt elders heul. vertreckt terstont: staet buiten.
    Het is geraeden u de deur voor ’t hooft te sluiten.



Fronto. Rey.
    VOort, voort: het toghtschip uit out Rijnlant is alree
    Van ’t huis te Britten, dat de schiltwacht houdt aen zee,
    Den Rijnstroom opgevoert, vol dienstbre jongelingen,
    (310) Geslooten hals aen hals met halsbanden en ringen.
    Het schip wacht aen de wal, by d’ oude waterpoort,
    Om d’opgepresten in te nemen. haest u: voort.
    Hier gelt geen wederstant. voort voort, of ’t wil u rouwen.
    Maer wat wil dit misbaer van ongebonde vrouwen
    (315) Te kennen geven? wat bediet dit ongeluit?
    Dit schijnt een oproer. heeft haer iemant opgeruit?
    Durf iemant Cezars last met buldren tegenspreecken,
    En kraeiende den kam by lichten dage opsteecken?
    Dat schijnt geen vrouwenwerck, maer eer een mans bedrijf.
    (320) De man staet achter, en vermomt zich met zijn wijf.
[p. 17]
    Hy speelt de muitrol, in een vrouwepersonaedje,
    Op mercktvelt, en op straet, gebruickt voor een stellaedje.
    Ick ken dit huichelen, dees mommery, te wel,
    En wil zoo roeien en zoo speelen onder ’t spel,
    (325) Dat d’ uitgangk zonder bloet de rol niet zal besluiten,
    Ten spiegel van den aert, die listigh onder ’t muiten
    Augustus Nero en zijn hoogheit komt te na.
Rey. Och presheer van de jeught, verstoor u niet. och sta
    Een luttel, tot dat wy, magh ’t zijn, ons hart uitklaegen.
    (330) Wy vrouwen, moeders, lang gemat van kinderdraegen,
    Gebroken onder ’t pack, de teêrste kunne stuur
    Geschoven op den hals, by lot van vrou natuur,
    Genaecken u met schroomte, om door ootmoedigh smeecken
    Het onweêr, dat ons dreight, te stillen, en te breecken.
    (335) De grootste stadt, die woeste en wilde volcken temt,
    Is van genade noch zoo byster niet vervremt,
    Dat zy genade ontzeght de smeeckende onderzaeten,
    Die aengevochten zich op haer gena verlaeten,
    En minst het vrouvolck, niet gestelt om overlast
    (340) Te lijden, daer het zwackste op ’t felst wort aengetast.
    De liefde tot ons vrucht verwon de zwaericheden
    Van draght, en baerens noot, te bitter doorgestreden,
    En ’t lastigh opvoên, op een hachelijcke hoop
    Van eenmael endelijck, na et ongewis verloop
    (345) Der jaeren, hen te zien tot mannen opgetogen,
    Ten troost der oudren; maer wy vinden ons bedrogen,
    En los van deze hoop versteecken op het lest;
    Naerdienze, als slaven, wechgevoert, en voortgeprest
    Uit moeders oogen, gaen, ten dienst van vreemde heeren,
    (350) In ballingschap (hoe kan ’t een moeders hart verteeren?)
    Omzwerven, slaven, en oppassen, onverpoost
    In hunnen arbeit. och is dit der oudren troost?
    En moeten wy nu zien ons mannen en getrouwen,
    In hunnen ouderdom, uitheemsche landen bouwen,
[p. 18]
    (355) Versteecken van hun ga, voor eeuwigh en altoos
    Eene onbestorve weeu, bedruckt en troosteloos?
    Heer Fronto, ay gedenck, hoe in haer jonge dagen
    Uw lieve moeder u met smarte heeft gedraegen,
    Gebaert met weedom, en zorgvuldigh opgevoedt.
    (360) Geen boschbeerin heeft u geworpen en gebroet,
    Gezooght met haere speene, in Noortsche wildernissen.
    Gedenck hoe ’t smarten zou, quaem zy haer vrucht te missen:
    En, om uw moeders wil, verschoon toch uit gena
    Den zoon en vader, een verzwackte wederga,
    (365) Van dezen optoght. denck hoe Herkules door stryen
    Heel Duitschlant vaeghde van de plaegh der dwingelandyen.
    De vryheit was van outs der Duitschen eigen erf,
    En allerwaertste schat. zoo plaegh geen lantbederf
    Den bodem van het rijck. zoo moeten alle uw wenschen
    (370) U wel gelucken, en de goden en de menschen
    U minnen, wijder dan de zon haer paerden ment.
Fron. Rampzaligen, die noch uw eigen heil niet kent,
    Kan iemant grooter eer gebeuren dan met orden
    In Cezars rijxdienst treên, en begenadight worden
    (375) Met dezen titel van een lijfschut in het hof
    Te heeten? dwaeltge noch dus overdwaelsch en grof,
    Dat gy een dierbaer lot, daer veelen naer verlangen,
    Ondanckbaer opneemt, en het hooft bedroeft laet hangen?
    Wien d’ eer gebeurt te staen voor ’s keizers aengezicht,
    (380) Kan, zoo het hof hem vint getrou in zijnen plicht,
    Van d’ allerlaeghste tot de hooghste trappen steigeren.
    Fortuin begunstightze, die graetigh geensins weigeren
    Den schoot t’ ontvouwen, daer zy milt haer gaven stroit.
    Wie t’huis blijft suffen, sterft vergeeten en beroit:
    (385) Dies toomt u in, en geeft den moedt niet licht verloren.
    Gy weet niet welck een staet uwe afkomst is beschoren.
Rey. Wat hier aen vast is, het zy voorspoet of verdriet,
    Woudtge ons verschoonen, wy misgunnen ’t niemant niet.
[p. 19]
    Laet andren ampt en staet te Rome vry bekleeden,
    (390) En, steigerende in eere, uitlachen wat beneden
    Misdeelt zit van ’t geluck. de rust wort best bewaert
    In vryheit, ongemoeit, by zijnen eigen haert,
    Van amptenaeren zich gerust te laeten stieren.
Fron. Zoo spreecken vrouwen: maer rechtschape Batavieren
    (395) Aenbaden Julius, uit ouden Troischen stam
    Gesproten, toen hy aen den Rijnstroom trecken quam,
    Die zijne legerbrugh vrywilligh leerde draegen.
Rey. Zoo mogen wy dien dagh met traenen wel beklaegen,
    Naerdien zijn nazaet, tot wiens dwangk wy heden staen,
    (400) Onze afkomst vangt en spant, en, zonder iemant aen
    Te zien, te water sleept naer vreemde wingewesten.
    Wy bidden, kan ’t geschiên, ontschuldigh d’opgepresten.
Fron. Maer wie verstout u, met dit vreeslijck straetgeschrey,
    Te stooren d’amptenaers, gewettight om ’t geley
    (405) Te geven aen uw jeught, en opgeschreve mannen?
    Wat hoofden leeren u weêrspannigh t’zaemenspannen?
    Dit tegenspartelen komt uit uw’ koker niet.
    Het rieckt naer oproer, en gewelt, dat hooger ziet.
    Ontbeit, men zal dit stuck noch dieper onderzoecken.
    (410) Door wijven wil men nu staetkundigen verkloecken.
Rey. Och ’t is natuurdrift, diep in ’t moeders hart geprent.
Fron. Houdt op van kermen: zwijght. dit huilen neemt geen endt:
    En wacht u Cezars last en woort te wederstreven.
    De weerelt is verplicht den keizer tol te geven,
    (415) Het goet en oock het bloet. dit lijdt geen wederspraeck.
    Wy zijn uitvoerders van zijn’ wil: verweert uw zaeck
    Te Rome, dunckt u dat wy ’t recht verongelijcken.
    Treckt heen naer Tigellyn: of laet het vonnis strijcken
    Ten hoof van Nero zelf, den vorst, wien alle liên
    (420) Gehoorzaemen, en, als een’ godt, naer d’oogen zien,
    Met eenen naer den mont. zijne uitspraeck is de reden,
    De wet, die ’t al regeert. eene andre wet te smeden,
[p. 20]
    Waer Cezar met gewelt gestooten uit den troon.
Rey. Een amptenaer kan streng of zachter ’s rijx geboôn
    (425) Hanthaven, en met een de gunst van ’t hof behouden.
    Verschoon ten minste een deel van jongen en van ouden.
    Gedoogh dat zy de gunst of ongunst van het lot
    Verwachten. maetigh dus het keizerlijck gebodt.
Fron. Hier valt geen loten, noch vertreck, noch langer beiden.
Rey. (430) Ten minste gun ons dat wy, voor dit bitter scheiden,
    Noch oorlof nemen met een weeklaght, en den rou
    Verzaên, dat Cezar zelf geen moeder weigren zou.
Fron. Zoo haest u: want de tijt gehengt niet lang te toeven.
    Dit jammeren kan slechts toghtvaerdigen bedroeven.
        Rey. (435) Och mans, och zoons, in slaverny
            Te voeren, och, wien zullen wy
            Van beide lest of eerst betreuren?
            Genade magh u niet gebeuren
            Op onze voorbede. alle troost
            (440) Heeft uit. men zal u west en oost
            Van een zien scheuren. arme slaven,
            Gy zult in diepe mijnen graven
            En spitten, of de jongkheit zal,
            Een’ snooden heere ten geval,
            (445) Zich laeten schuppen en braveeren.
            Och is dit jammer niet te keeren?
            En moet de huisvrou haeren man,
            Die, out en stram, niet waecken kan,
            Verlaeten, of, uit schrick voor boeien,
            (450) Door dwangk zijn middelen besnoeien?
            De have en ’t erf, met zweet vergaêrt,
            De vrucht des arbeits, lang gespaert
            Zoo zuinigh tegens d’ oude dagen,
            Wort nu, als losgelt, aengeslagen
            (455) Van eenen gierigen griffioen,
            Om zijne dertelheit te voên.
[p. 21]
            Zoo vilt, zoo knevelt men de vryen.
            O rampen, o bedroefde tyen!
            Heer Fronto, ’t is uit ongedult
            (460) Dat wy dus klaegen. wijt dees schult
            Geen’ onderdruckten en gevangen.
Fron. Trouwanten, keert u aen geen kermen. gaet uw gangen.
    De tijt eischt spoet. voort voort met al dien wulpschen sleep.
    Voort voort met out en jongk. gebruickt de taeie zweep
    (465) En bulpees vry. men moet hun huit met slagen touwen.
    Ontziet geen lasteren noch straetgeschrey van vrouwen.
    Ruckt voort, ruckt haestigh voort naer d’ oude Rijnpoort toe.
    Wy zijn dit jammeren, dit byster jancken moe.



Rey van Batavische Vrouwen.

I. ZANG.
                O Herkules, in offerwouden
                    (470) Zoo lang gedient om uwe deught,
                Waerin zich Duitschlant vondt gehouden,
                    Beschut den ouderdom en jeught
                Der Batavieren, onze mannen,
                    En lieve zoonen, in bedwangk
                (475) Van menschevlegels en tyrannen.
                    Zie neder. hoor den ketenklanck
                Der vrygeboornen, nu te scheepen
                    Te water op, en voortgestuwt,
                Als vee, met bulpees stock en zweepen,
                    (480) Gevloeckt zoo vreeslijck, dat elck gruwt,
                En ’t haer uit schrick rijst overende.
                Ontferm u over onze elende.

I. TEGENZANG.
                Kon iemant lucht uit klaegen scheppen,
                    Die stil zat, en de handen wrong,
[p. 22]
                (485) Of most een helt de handen reppen,
                    En rustigh waegen sprong op sprong?
                Verloste Herkules de luiden
                    En landen oit op zijn gemack?
                Of bezighde hy leeuwenhuiden,
                    (490) En knods, en boogh, en schoot, en stack,
                En kneusde wreede lantgedroghten,
                    En reuzen, root van menschenbloet,
                Tot datze lagen afgevochten,
                    En plat getrapt met zijnen voet?
                (495) Het is verloren luid gekreten:
                Het kermen breeckt noch boey noch keten.

II. ZANG.
                Noch kunnen klaghten ’t hart verlichten,
                    Dat van benaeutheit is beklemt;
                Terwijlwe deerlijck moeten zwichten,
                    (500) Van woeste uitheemschen overstemt.
                Zy stoffen stout op oude wetten:
                    Maer by ons Duitschen gelden meer
                De goede zeden, vry van smetten,
                    En d’ erfgewoonte, wijt en veer,
                (505) Gelijck een zaet van tucht, geworpen,
                    Waer ’s volx verlosser heenetoogh,
                In ope vlecken buurte en dorpen,
                    Die hem verhieven hemelhoogh,
                Als waerdigh op ’s volx tong te leven.
                (510) Dus helpt dien godt zijn eere geven.

II. TEGENZANG.
                Helt Herkles wort by d’ oude Katten,
                    In ’t groote Hartebosch, geviert.
                Toen Katmeers zoon quam herwaert spatten,
                    Als balling ’s lants, en ’t volck bestiert
[p. 23]
                (515) In ’t eilant, eerde hy godtvruchtigh
                    Het hof, van Herkules gebout
                Omtrent den Waelkant, hoogh en luchtigh,
                    Waer van die streeck haer’ naem behoudt.
                Die Godt was waert in top te zetten
                    (520) Van eere met een woutaltaer,
                Gezangen, offerboschbancketten,
                    En popelkrans, schalmeie en snaer.
                Verscheen hy nu uit offerbossen,
                Zijn maght kon onze zoons verlossen.

III. ZANG.
                (525) Stelt Rome in nedrige onderdaenen
                    Te spaeren, trotze op ’t hart te treên,
                Zijne eer, en laet men ons in traenen
                    Weghsmilten? brengt dit overeen.
                Het is de roe noch niet ontwassen.
                    (530) Baethouwer, Kennemaer, en Vries,
                Opborrelende uit hun moerassen,
                    Met springstock, hoyvorck, kloet, en spies,
                De keurebenden, die hen knellen,
                    Min zouden schroomen dan Armijn
                (535) Dien Varus schroomde neêr te vellen,
                    Te treên en stroopen langs den Rijn.
                Al stoffenze op hunne arentstanders,
                Een hooft ontbreeckt ons, en niet anders.

III. TEGENZANG.
                De Batavieren, lang ten hove,
                    (540) Als ’s keizers lijfwacht, trou van aert
                Voorheen geschat, en in ’t gelove,
                    By Nero, met hun wacht bewaert,
                Te vreezen staen, zoo zy zich wenden
                    En Duitschen snoeren aen hun lijn.
[p. 24]
                (545) Vyf burgermeesters keurebenden,
                    Waer van de standers tuigen zijn,
                Gevoelden Duitschlandts krijghsvermogen,
                    En onder ’t strijtbaer Duitsch geslacht
                Staen Bataviers in top getogen,
                    (550) Wier ruiters door de Wael, met kracht
                Gewapent, kunnen overzwemmen.
                Dat volck zou ’t Kapitool wel temmen.

TOEZANG.
                    Wat baet dit wrocken binnen ’s monts?
                Wat baeten deze mompelingen?
                    (555) Wy wreecken ons met luttel gronts,
                En ydele bekommeringen.
                    Men hoede dat het niemant hoor’,
                Die van ter zijde dit beluistert.
                    Men schuwe een loos verraeders oor.
                (560) Wie vroet is zijne hoop verduistert,
                    Die niet dan onheil baeren kan.
                    Men reppe van geen eedtgespan,
                Dat eens dit groot gewelt magh stuiten.
                Laet ons, ter Rijnpoorte uit, naer buiten
                    (565) Noch afscheit neemen, root beschreit,
                    Van ’s lants gevangens, t’scheep geleit,
                En kussenze eens voor ’t allerleste.
                Geen troost is meer voor ons ten beste.

Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

Kryghsraet. Fonteius.

DE stedehouder komt zeeghaftigh herwaert aen
    (570) Uit Kattenlant. de toght is naer zijn’ wensch vergaen.
    Het past den krijghsraet eerst den helt te wellekomen,
    Die alle vyanden manhaftigh in kon toomen.
[
p. 25]
    Men steeck’ de krijghsklaroen, en ga hem in ’t gemoet.
    Hy stapt ter Rijnpoorte in, gevolght van zijnen stoet.
    (575) Wie d’ eer van ’t Roomsche rijck behartight laet’ zich hooren.
    De vreught van zulck een zege is niet in ’t hart te smooren.
    Kornels en hopliên, helpt dees wellekomst bekleên
    Met een gemeene stem: het heil is algemeen.
    Weest overwellekom. ter goeder tijt bejegenen
    (580) Wy uw doorluchtigheit. dat u de goden zegenen,
    Beschermer van den staet, door uw beleit gestijft.
    Gy zijt de slaghpen, daer ’s rijx adelaer op drijft,
    Die Asie en Euroop ziet onder zijne voeten.
    Waer Cezar hier, hy quaem u met den raet begroeten.
Fon. (585) Een oproer dat zijn hooft alree scheen in de lucht
    Te steecken, houdt zich laegh, en zwicht voor ’t lantgerucht
    Van deze zegefaem, met kracht vooruit geronnen.
Kry. Verhael toch op wat wijs de vyant wert verwonnen,
    Gevangen en verstroit, op zijnen eigen gront.
    (590) Het lust ons dit verslagh te hooren uit uw’ mont.
Fon. De Katten, d’ allerbraefste en strijtbaerste in Germanje,
    Geloofden dat het rijck zou spatten; in Hispanje
    De grijze Galba, met zijn ooreloghsgespan,
    Uitbersten; Vindex meer dan hondertduizent man
    (595) Opbrengen, en, gelijck een Julius, de wallen
    Van Rome uit Gallie gewapent overvallen;
    Britanje, uit zijnen slaep geweckt en opgestaen,
    De Roomsche heirkracht uit het slavende eilant slaen;
    En d’ oude batavier met d’ aengegrensde buuren
    (600) Verbittert, Rijn en Maes en Wael en Noortstrant schuuren
    Van ’s rijx bezettingen, hun leggende op den hals.
    De Katten droomden dit, het was dan waer of valsch,
    Zy rustten heimlijck toe, om herwaert af te zacken,
    En, eer men hen verwachte, al Cezars maght te knacken.
    (605) Ick waeckte, door mijn spien verzekert van dit stuck:
    En om, voor hen gereet, het dreigende ongeluck
[p. 26]
    Te stuiten, ruckte voort, eer iemant dit vermoede.
    Zy laegen toghtree, doch te luttel op hun hoede,
    Elck aen zijn’ eigen disch, in ’t woeste Hartewoudt.
    (610) Men braste, en dronck, en klonck, en stofte, trots en stout,
    Den Roomschen adelaer te zitten in de veêren,
    Dat hy met Duitschen roof vergeeten zou te keeren.
    Dit zwoerenze onderling, en sterckten ’t by den dranck
    Met vrolijck boschgeschal, en trotsen wapenklanck.
    (615) Zoo loock de midnacht stil den slaeperigen droncken
    Zijne oogen. het gedierte ontwaeckte van het roncken.
    Hun paerden gingen vast te weide, vry en los
    Van toom en teugel, aen de slincke zy van ’t bosch:
    En zy, die anders scherp op oorloghsvoordeel letten,
    (620) Vergaten door den dronck nu schiltwacht uit te zetten.
    Wy, door den loozen spie van hunne onachtzaemheit
    Verkuntschapt, ruckten flux met orden en beleit
    Ten bossche in, by de maen, opgaende om ons de paden
    Te wijzen door ’t geruisch der schemerende bladen.
Kryg. (625) Ons lust te hooren hoe zy wierden opgeweckt.
Fon. De man lagh by zijn vrou en kinders uitgestreckt,
    Op eene zode vast in slaep: een ander leunde
    Half slaepende aen een eick, daer d’ elleboogh op steunde.
    D’ een lagh begraven in de ruighte, en bieze en riet:
    (630) Een ander, op een’ boom om hoogh geklommen, liet
    De beenen en het hooft, al suizebollend hangen.
    Ick mompelde heel zacht: nu rustigh aengevangen.
    Een ieder schiete en houwe in ’t hondert, dat het kraeckt.
    De krijghsgodt noodt ons op dit boschbancket. zoo raeckt
    (635) Men blindling vleesch, en been, en beckeneel, en schenckels,
    Als in een vleeschhal, daer de slaghter tot aen d’ enckels
    In roockend runderbloet zich baed, bespat, bebloet.
    Het huilen galmt door ’t bosch, zoo vreeslijck en verwoet,
    Gelijck of loeiend vee, in stallingen gedompelt,
    (640) Van wolvenkudden uit het sneeu wert overrompelt.
[p. 27]
    Wat vlughten kon, ontvlughte, en hielt niet langer stant.
    d’Een dieper boschwaert in; een ander naer het lant
    Wou in de vlacke wey te paerde ons tegenstreven,
    Maer quam te spaede, en vondt de paerden wechgedreven
    (645) Door onze knaepen: alle op eenen oogenblick,
    Elck van een voetknecht, nu een ruiter in hun schick.
    Wy spaerden ’t overschot, en voerden het gevangen,
    En keeren, rijck van roof, met wapenen behangen,
    Te heiligen aen Mars, Jupyn, en Nero zelf.
Kry. (650) Gelooft zy vader Mars. men hangze in kerckgewelf,
    Of hechtze aen een’ pylaer, naer d’ oude Roomsche zede.
    Maer Fronto keert weêrom. wat tijding brengt hy mede?



Fronto, Fonteius, Kryghsraet.
HEer overwinner, dat de Goden u behoên,
    Gy keert ter goeder uure, en kunt den optoght spoên,
    (655) Verwinnen op zijn tijt, en tijdigh wederkeeren.
    Wy mogen uw gezagh en opzicht niet ontbeeren.
Fon. Hoe ging’t u? hebtge een’ hoop Baethouders t’scheep geleit?
Fron. Met moeite t’scheep gebragt. al d’oever zagh beschreit
    Van grootmoêr, moeder, nicht, schoondochter, zuster, moeien.
    (660) Het scheen geen afscheit van bloetvrienden, maer te groeien
    Tot opstant, en een’ storm van wederspannigheit.
    Zy vielenze om den hals. bescheit noch onbescheit
    Moght gelden, onder al dit jammeren en treuren.
    Men konze met gewelt niet van elckandre scheuren.
    (665) Natuur quam boven, en met een boosaerdigheit.
    Men schroomde bondelrecht, noch Cezars majesteit
    En naem te lasteren, te schenden onder ’t klaegen:
    Doch veel staetkundigen, die uit hunne oogen zagen
    Wat dit wou zeggen, en beluisterden wat spraeck
    (670) Zy mompelden op straet, getuigen dat de wraeck
    Ons dreighde met een hooft, om zich van’t juck t’ontlasten.
    Het waer nootwendigh dit wat dieper t’ondertasten,
[p. 28]
    En uit te boezemen wat brant van staet hier smeult,
    Gelijck een vonck met asch bedeckt. geloof hier heult
    (675) Een manshooft me, die ’t spel aenschout met koele zinnen,
    En broet en koestert het verraet, en houdt zich binnen.
    Ick heb hun hoofden, twee gebroeders, in het oogh,
    En, hen bespiedende, meer pijlen tot mijn’ boogh,
    Om, met uw kennisse, eens de strenge pees te slaecken.
    (680) Zy moeten onder, wil men ’t quaet te boven raecken.
Fon. Dit stemt niet qualijck met mijne inzicht overeen.
Fron. Hadde uwe vroomheit niet Katten plat getreen,
    De storm van oproer zoude op Rijn- en zeekust waeien.
Fon. Nu druipenze, en ontzien in vlacke velt te kraeien.
Fron. (685) Geloofme by mijn woort, zy leggen op hun luim.
Fon. Betoom uwe achterdocht, die weit misschien te ruim:
    Of geef me een klaerder blijck van zulck een misvertrouwen.
Fron. Ick koom den Rijn af, voor mijn’ optoght, u ontvouwen
    Mijn wedervaeren, in ’t geleiden van de vracht.
    (690) Ick volghde met een stoet te paerde, niet bedacht
    Op eenigh reisgevaer, als plotzeling, van boven
    Ten heuvel af, een troep straetschenders quam gestoven
    Naer ’t water toe, om ons dien keizerlijcken buit
    t’ Ontzetten met gewelt. de jaeger zagh vooruit
    (695) Ter rechter zijde hoe die stofwolck aen quam glippen.
    Hy vont uit schrick geraên de lijn te laeten slippen,
    t’ Ontrennen naer beneên. de stuurman hoort geschal,
    En smijt het roer in ly, en zet aen laeger wal
    Het schip, met menschevleesch, tot Cezars dienst, geladen.
    (700) Wy dondren brieschende op. de stroopers, op verraeden
    Gewelt en oproer uit, verneemen ons met schroom,
    En wenden, toen die kans hun miste, flux den toom.
    Hun paerden vlogen, recht als blixems, al te zamen
    Door ’t stof ten moortbossche in, waeruit zy herwaert quamen.
    (705) Ick vondt geraeden weêr te keeren, om verslagh
    Te doen, en zulck een stuck te brengen aen den dagh.
[p. 29]
    Te Duitschburgh zal het schip mijn wederkomst verbeiden,
    Om, met meer volx gesterckt, het hooger te geleiden.
Fon. Men kent den vogel aen zijn veders. maeltge hen
    (710) Naer ’t leven af, misschien of ick die vogels ken.
Fron. Het scheenen opgeruide oproerige Barbaren.
    ’t Gezicht alleen van verre een’ krijghsman zou vervaeren.
Kryg. Beschrijf ons hun gestalte, om zekerder te raên.
Fron. Zy zetten het te snel van verre op vlughten aen;
    (715) Gelijck een helsch gespoock en baerelijcke droezen.
    De schelmen deckten hooft en schouder met karpoezen
    Van stierenhuiden, ros van verf. de naeckte borst
    Geleeck een kolder, dick van leder, en een korst,
    Uit eelt en zweet gegroeit. zy staecken ossenhorens
    (720) Afgrijslijck in de lucht, gelijck gespitste torens.
    De stiere tanden, in het villen aen de huit
    Gelaeten, slingerden, om schrickelijcker uit
    Te kijcken, langs de wang van weêrzijde onder ’t jaegen.
    Een schacht, met een smal bladt van yzer scherp beslagen,
    (725) Was ’s ruiters hantgeweer. zoo quamenze op een’ draf
    Aenstooten naer den stroom, maer spatten boschwaert af,
    Zoo dra ick, met mijn’ troep gewapent, op quam daegen.
    Wy vonden niet geraên een’ sprong met hun te waegen
    In ’t moortbosch, anders waer de laegh misschien ontdeckt.
Fon. (730) En of wy ’t moortbosch noch, zoo wijt het zwaeit en streckt,
    Bezetten over al met onzen ruitervlogel;
    Ten minste kregen wy een veder van dien vogel.
Fron. Geloof niet dat dees laegh zich lang in ’t moortbosch houdt.
Fon. Zy zijn alreede ontdeckt, en hondert jaeren out.
    (735) Zoo stout een schelmstuck zit te hoogh in top geklommen.
Fron. Geloof zy zijn te rugge en over Rijn gezwommen,
    Van waerze quamen: want z’ ontzien geensins, met toom
    En paert, in ’t harrenas te brieschen door den stroom.
Fon. Zoo kent gy dezen aert genoegh aen hun manieren.
Fron. (740) Gewis een landaert van rebelle Batavieren.
[p. 30]
    Verbonden aen hun hooft. het zy hierme zoo ’t wil;
    Een brant van oproer smeult al heimelijck en stil,
    Terwijlwe onachtzaem ons aen ydelheên vergaepen.
Fon. Men magh in staetgevaer niet sammelen noch slaepen:
    (745) Want als gestichte brant by nacht ten daecke uitslaet,
    De wint daer onder blaest, dan rept men zich te laet.
    Nu eerst het hart gesterckt. wy dienen tijt te winnen.
    De tijt eischt raet en spoet. treet t’zamen met ons binnen.



Rey van Batavische vrouwen.

I. ZANG.
                    GEluckigh leefden wy
                    (750) Voorheene, eer vreemde heerschappy
                Den vryen hals quam drucken
                Met haere slaefsche en ysre jucken.
                    Men kocht geen eigen erf,
                    Noch sloot met graft en haegh zijn werf,
                (755) Maer dreef gemeene ploegen
                Door ’t lant, en leefde met genoegen.
                    De laege leeme hut
                    Plasregen wint en hagel schut.
                De disch stont niet geladen
                (760) Met leckernye en overdaeden,
                    Maer ooft, in ’t wilt gegroeit
                    Aen boomen, met geen mes besnoeit.
                Het wiltbraet was ons spijze,
                En kaes en stremsel, naer lantswijze.
                    (765) De man, verplicht door trou,
                    Genoeghde met een kuische vrou,
                Die schaemroot ingetogen
                Haer’ heer en heerschap zagh* naer d’oogen.
                    De huiswaert, zonder last,
                    (770) Noodt nagebuur en vreemden gast,
[p. 31]
                Zoo gastvry, als zijn maegen.
                Men voelde geene uitheemsche plaegen.

I. TEGENZANG.
                    Men acht geen zilverwerck,
                    Noch gout, noch munt, gekent aen ’t merck.
                (775) Zy wislen waer aen waeren,
                Niet ver gehaelt door zoute baeren,
                    Maer in het Duitsche lant
                    Gegroeit, of met hunne eige hant
                Gewrocht in laege hutten,
                (780) Om ’s menschen leven t’onderstutten.
                    De hutten, niet getoit
                    Noch dicht by een, maer wilt gestroit
                Aen vlecken, en aen dorpen,
                Niet licht den brant zijn onderworpen.
                    (785) Hun timmerhout is ruw,
                    En ongeschaeft, de rijckste schuw
                Van lijstwerck en cieraden,
                Gesneên gebloemt, als ooft en bladen.
                    De bast en schors bedeckt
                    (790) De hut, wanneer de regen leckt.
                Men bezight kalck noch tegel,
                Noch steen, gemetst op eenen regel.
                    Een deel schuilt, voor gevaer
                    Van krijgh, in holen diep en naer,
                (795) En berght zich voor den rover.
                Zoo brengt de Duitschman ’t leven over.

II. ZANG.
                    Geen woecker vrat verwoet
                    Zijn even naestens vleesch en bloet.
                De vacht en vlasbloem kleedden
                (800) De hallefnaeckte en stercke leden.
[p. 32*]
                    De dochters huwen spa
                    Aen een hardtvochte wederga,
                En beide hoogh van jaeren,
                Waerom zy vroome vruchten baeren.
                    (805) Ontvonckte brant van twist,
                    Het wert door scheitsmans flux geslist.
                Al d’ edelsten regeeren.
                De vroomste in oorlogh triomfeeren.
                    Der vorsten maght bestaet
                    (810) In schijn en uiterlijck gelaet:
                Want om niet af te dwaelen
                Bepaelt haer ’t volck in enge paelen.
                    Zoo kon de vryheit staen.
                    De heer bemint den onderdaen,
                (815) En d’ onderdaen, zijn heeren
                Ontziende, helpt alle onheil keeren.
                    Het schouspel, zonderling
                    Gepast op wapenoefening,
                En niet om loon te trecken,
                (820) Tot oirbaer tijtverdrijf kon strecken.

II. TEGENZANG.
                    Geen rechter recht uit gunst
                    Of haet. geen pen, noch letterkunst,
                Noch stomme boecken spreecken
                Van goede zeden en gebreecken:
                    (825) Het schepzelboeck alleen
                    Leert hen aenbidden d’ eeuwigheên,
                Uitstraelende in het wercken,
                De godtheit, niet bemuurt in kercken.
                    Zy wijden gode in ’t wout
                    (830) Een kerck, van ongekorven hout,
                Daer zy de daeden melden
                Van ’s lants beschutteren en helden.
[p. 33]
                    Zy schuwen diep te treên
                    In ’t hol van Godts verholentheên,
                (835) Met geen vernuft te schatten,
                Maer door ’t geloof alleen te vatten.
                De godtsdienst hielt met schroom
                    Voor straf de woestheit by den toom.
                    De hoop op ’t ander leven
                    (840) Hiet elck zijn recht en eer te geven.
                Der Duitschen waertste pant,
                De goude vryheit hielt dus stant
                    In Nederduitsche beemden,
                    Voor d’ overkomst van deze vreemden.

TOEZANG.
                    (845) Hoe is nu d’ oude tijt verkeert
                Door d’ overkomst der vreemdelingen!
                    Batavie leght overheert,
                En laet zich knevelen en dwingen.
                    Rechtvaerdigheit, uit schrick gevlught,
                (850) Zocht in de wolcken zich te bergen.
                    O Julius, zie uit de lucht
                Hoe uw nazaeten Duitschen tergen.
                    Uw nazaet schat Baethouwers niet
                Mebroeders, vrienden, bontgenooten
                    (855) Van ’t uitgebreit Romainsch gebiet,
                Naer ’t vreverbont, met u gesloten.
                    Gewelt en wreetheit gaet in zwang.
                Bemintge ’t recht der vrye volcken,
                    Getrapt te bijster en te bang,
                (860) Zie eenmael neder uit de wolcken.
                    En, zoo uw godtheit onrecht haet,
                    Herstel ons in den ouden staet.

Continue
[
p. 34]

HET DERDE BEDRYF.

Fonteius, Fronto.

    WY kunnen ’t rijxgevaer uit geene donkre tekenen,
    Gelijck uit letteren, voorspellen en berekenen,
    (865) Maer zonder klaerheit, op waerschijnelijck vermoên,
    Door scherpe middelen ’t gevreesde schaers verhoên:
    Want zoo ’t misluckte ’t zou gansch Duitschlant over klincken.
    Een arts zal reuckeloos het lichaem niet vermincken
    Van een gedienstigh lidt, maer wachten zijn gety,
    (870) Die ’t evel openbaert, eer hy besluite, en sny
    En afzette, om uit noot inkanckrend quaet te keeren.
Fron. Wie sammelt moet by wijl met schande en schade leeren.
Fon. ’t Is kunst de tijt en maet te treffen fix en net.
Fron. Het heil van vorst en volck is d’ allerhooghste wet.
Fon. (875) In trouwe dienaers is oock ’s vorsten heil gelegen.
Fron. Hun trou is als de punt en sne van ’s vorsten degen.
Fon. Zy dient dan niet verstompt, maer scherp en gladt gewet.
Fron. Oprechte trou is schuw van opspraeck en van smet.
Fon. Zy wort by wijlen oock uit onverstant gelastert.
Fron. (880) By wijlen oock met recht, wanneerze allengs verbastert.
Fon. Dan geeft de tijt hier blijck en klaere proeven af.
Fron. Niet altijt klaer, uit angst voor een gewisse straf.
    De kloecken weeten hunne aenslagen loos t’ontveinzen:
Fon. Maer een noch kloecker, ziet den gront van hun gepeinzen.
Fron. (885) Gebruick dan, het is tijt, uwe oogen en gezicht.
Fon. ’t Verraet van Piso wert gestraft als ’t quam in ’t licht.
    Men strafte’t op bewijs, en uitgeborste blijcken:
Fron. En Cezar raekte om hals, eer ’t schelmstuck uit quam kijcken.
Fon. Die laegen raeckten bey de vorsten in persoon.
Fron. (890) Nu raeckt het ’s vorsten staet, een wacht, u streng geboôn.
Fon. ’k Beken wy draegen oock den naam van staetbehoeders.
Fron. Zoo let voorzichtiger op dees doortrapte broeders.
[p. 35]
Fon. Zy sproten alle beide uit koningklijcken stam.
Fron. Gestooten uit het rijck, dat lang een ende nam.
Fon. (895) De Batavier ontzietze, en eertze, als d eerste vorsten:
Fron. Die heilge Julius het hooft niet bieden dorsten.
Fon. Zy traden in verbont door eerelijck verdragh:
Fron. Maer staen verplicht aen ’t rijck, en keizerlijck gezagh:
Fon. Als medebroeders, en getrouwe bontgenooten.
Fron. (900) Gy moetze intoomen in hun hoofden, niet verstooten.
Fon. Ten minste met een’ schijn, verschoonbaer by ’t gemeen.
Fron. Zy treden u, ontziet gy hen op ’t hart te treên.
Fon. Op welck een wijze zou dit volck zoo verre komen,
    Een stuck bestaen, te stout om slechts te dorven droomen?
Fron. (905) Gebruick uw zinnen. ’k geef uw wijsheit dit te raên.
Fon. Het lustme uit uwen mont te hooren en verstaen
    Op welcke middelen de Batavier zijn zinnen
    Zou spitzen; hoe en waer het schellemstuck beginnen.
Fron. Waer ick verdruckt, als zy, en vyant van het rijck,
    (910) En hun in adeldom en stam en staet gelijck,
    ’k Wou glimpigh, onder schijn van t’offren aen de goden,
    ’s Lants grooten en de braefste op d’offermaeltijt nooden,
    In ’t Godtgewijde bosch, en (als by maneschijn
    De midnacht opquam, na het brassen, en de wijn,
    (915) In ’t brein gesteigert, moedt en rustigheit verweckte,
    Eer iemant slaeperigh de leden nederstreckte,)
    De deught ophaelen van ’t Batavische geslacht,
    En d’ oude vryheit, door ’t Romainsch gewelt verkracht:
    Hoe adeldom en volck, berooft en uitgezopen,
    (920) Nu slavende onder ’t juck, geen’ aêmtoght durven hoopen:
    Hoe jeught en ouderdom geketent wort vervoert.
    ’k Wou hier op klampen hoe de twist al ’t rijck beroert,
    De keurebenden, aen ’t verloopen, velt verliezen,
    En, wrockende onderling, uit wraeckzucht zijde kiezen,
    (925) Verlangende elck met smart naer een doorluchtigh hooft,
    Dat haer besolding van alle achterstel belooft.
[p. 36]
    Hoe zou de Batavier, geneight zijn’ smaet te wreecken,
    Toeluistren, en, verhit van wraeck, het hooft opsteecken,
    En roepen: het is tijt den hals t’ ontslaen van dwangk.
    (930) Het bosch zou galmen, op den vloeck en wapenklangk
    Der gasten, die aldus hun vloeckverwantschap slooten.
    Dan Kennemaer, Westvries, en Waterlants genooten,
    Dan Tonger, Triersman, Gal, en Britten, over zee,
    Gemaent het luie zwaert te rucken uit de schee.
    (935) Den Duitschen hoefde men geen hart in ’t lijf te spreecken.
    Het zoume aen toeval van hulptroepen niet ontbreecken:
    En zoo men ’t Roomsch gewelt op onze zijde kreegh;
    ’k Wou Maes en Wael en Rijn afloopen met een veegh,
    En overweldigen uw burgen en kasteelen.
    (940) Waer zege is loopt elck toe, om diep in roof te deelen.
Fon. Geen keurebende zou zoo reuckloos ommeslaen,
    Uit angst van ’s keizers toorne op haeren hals te laên.
Fron. Men most op ’s keizers naem de wapens eerst aenvaerden,
    En, in de schaduw van Vespaziaens standaerden,
    (945) Het oorlogh voeren, niet als vyanden van ’t rijck,
    Maer tot beslechting van den smaet en ’t ongelijck
    Geleden by het volck, van die hunn’ eedt verzaeckten.
    Zoo ging men best vermomt, tot datwe schrap geraeckten.
Fon. Gevaerlijck waer het, zoo de vyant dit verstont.
    (950) Gy wijst den wegh, en geeft hem d’ uitkomste in den mont.
    Ick vind geraeden met den Krijghsraet raet te pleegen,
    En zulck een staetbelang voorzichtigh t’ overweegen:
Fron. En zoo de krijghsraet eer de zachtste zijde hiel:
    Gy most besluiten, ’t viel dan echter uit hoe ’t viel.
    (955) De majesteit kan u hierover niet bezwaeren:
    Naerdien uw strengheit hem in eere wil bewaeren.
Fon. Laet flux den krijghsraet hier verschijnen, en terwijl
    Wy ons beraeden, ga verneem eens in der yl
    Wat maeren ons de spiên aenbrengen met den morgen.
    (960) Wie ’s vorsten staet bewaeckt, dient nacht en dagh te zorgen.



[p. 37]
Fonteius. Krijghsraet.
GEstrenge krijghsraet, nu voorzichtigh opgepast.
Kry. Gebie wat u belieft: wy volgen uwen last.
Fon. Men vreest een’ opstant van Batavische Barbaren.
Kry. Misschien een’ droom, gegront op uitgestroide maeren.
Fon. (965) Geen’ droom, maer boosheit, daer de tijt van zwanger gaet.
Kry. Een onvoldraege vrucht, en vondeling op straet:
Fon. Te kennen aen het kroost, dat zweemt naer zijnen vader:
Kry. Die most een booswicht zijn, en rijxpest, en verraeder:
Fon. Een lantverraeder, en een booswicht in den aert.
Kry. (970) Dat zal eerst blijcken, als de misdraght is gebaert.
Fon. Dan waer de rijxpest al tot ons bederf geboren.
Kry. Zoo woudtge ’t bastertkint in zijn geboorte smooren:
Fon. Met reden, eer die smet de lucht alom bederf.
Kry. Bewimpel niet, maer geef de zaeck haar’ naem en verf.
Fon. (975) Verschrickt niet eens, maer let op beide dees gebroeders:
Kry. Twee pylers van het hof, rechtschape rijxbehoeders:
Fon. Voorheene, maer nu gansch verbastert van hun bloet.
Kry. Zy houden ampteloos een’ burgerlijcken voet.
Fon. Zy houden zich bedeckt, dat kan uw oogh misleiden.
Kry. (980) De daet leert vroomen en verraeders onderscheiden.
Fon. De Katten vingen op hunn’ winck dien heirtoght aen.
Kry. Nu leggenze in den gront, om nimmer op te staen.
Fon. Zy leggen niet zoo vlack, of kunnen weêr verrijzen.
Kry. Men recht op geen vermoên, maer klaerheit en bewijzen.
Fon. (985) Men magh op staetbelang oock rechten op vermoên.
Kry. En als vermoeden dwaelt, hoe raeckt men aen den zoen?
Fon. Geen stedehouder staet aen stijl van recht gebonden.
Kry. Gy woudt dan vonnissen op ongewisse gronden?
Fon. Wanneer de staet in last beraet noch uitstel lijdt.
Kry. (990) Zoo waertge in Asie den hals op aenklaght quijt.
Fon. Sereen misverfde my met valsche lasteringen.
Kry. Zoo wacht u valsch naer een’ betighten hals te dingen.
[p. 38]
Fon. Het hof ontsloeghme van eene opgedichte schult.
Kry. Dat leere u hoe gy nu Baethouwers vieren zult.
Fon. (995) De Rijnwacht is ons op een nieu te hoogh bevolen:
Kry. Oock ’t heiligh recht, dat magh in schemerlicht niet doolen.
Fon. De naelt van ’t staetkompas wel uit haer streeck verdwaelt.
Kry. Zoo volgh een vaste star, en geene waelbre naelt.
Fon. ’k Zal uit ’s verdachten mont eerst zien bewijs te trecken,
    (1000) En letten of ’t verraet niet ergens uit wil lecken.
Kry. Gy tast groothartigen, en forsse leeuwen aen,
    En durft ontydigh een verziende stuck bestaen.
Fon. ’k Beken zy schijnen tot geen slecht bewint geboren,
    En Hanniballen, en doordringende Sertoren,
    (1005) Om ’t rijck te dompelen in ’t uiterste gevaer.
    Zy neemen wacker alle omstandigheden waer,
    En rijxgebreken, om in ’t endt met heele vlieten,
    Van oproerzucht gezwint naer ’t evel toe te schieten,
    Daer ’t lichaem van het rijck de doot aen sterven zou.
Kry. (1010) Het gansche rijck gewaeght van hun beproefde trou.
    Verongelijcktge hen, gy quetst Koriolanen,
    Niet licht te heelen dan door moederlijcke traenen.
Fon. Koriolaen ontfing van Volscen onderstant.
Kry. Wat volcken vliegen niet, als valcken, van hun hant?
    (1015) Hun wrock zal nimmermeer dat ongelijck verzwelgen.
    De Gal, de Brit, de Duitsch, de Bataviers, de Belgen,
    De Kennemaer, en Vries, zelfs Keurebenden zien
    Op hunnen voorgangk, om u ’t hooft in ’t velt te biên.
Fon. Wy moeten schrap staen, eer d’ aenhangers schrap geraecken,
    (1020) Een Argus slaghten, en met duizent oogen waecken.
Kry. Een schalcke loock met list alle Argus oogen toe,
    En vryde met zijn zwaert de schoone melleckkoe,
    Die tot den buick toe tradt in vette klaverweide.
Fon. Men mompelt hoe een zwarm noch korts by Welda* schreide
    (1025) Om een doorluchtigh hooft, dat hen verlossen kon.
    Zy zwermden vroegh om ’t huis der broedren, eer de zon
[p. 39]
    De kim zagh, om met kracht den optoght uit te zetten.
Kry. De broeders sloegenze af, en wouden ’t niet beletten:
Fon. Niet zelfs, maer door een laegh Baethouwers aen den stroom.
Kry. (1030) Dat ’s buiten hen. wie houdt baldadigen in toom?
Fon. Een lantvoogt, die niet schroomt het lant van schuim te vaegen.
Kry. Wie vyanden verweckt, bezaeit het lant met plaegen.
Fon. Wat schaed ’s volx vyantschap, wanneer de schrick het treft?
Kry. En als het volck een hooft op een rondas verheft;
    (1035) Dan kan al ’t Roomsche rijck ’s volx vyantschap niet paeien:
Fon. En hierom wil ick ’t gras hun onder ’t lijf wechmaeien.
Kry. Uit elcken druppel bloets verrijst een ander hooft,
    Een vlam van Hydra, traegh gebluscht, en uitgedooft.
Fon. ’k Ontzie noch Burgerhart noch Julius te daegen,
    (1040) Te dreigen, zooze niet antwoorden op ons vraegen.
Kry. Rechtvaerdigheit is stout, en trots, gelijck een leeu.
Fon. Ontbeertze klaeu en tant, wat baet een loos geschreeu?
    Men kan den brullenden de scherpe nagels korten.
Kry. August ontzagh het bloet van Cinne zelf te storten,
    (1045) Die ’t rijck wou schocken, en hem stil naer ’t leven stont.
Fon. Augustus handelde gelijck hy raedtzaem vondt:
    Nu heerscht hier Nero, van geen mindren te berechten.
Kry. Een pleit beginnen valt gemacklijck, maer beslechten
    Van staetoneffenheit, daer is veel moeite aen vast.
Fon. (1050) ’s Rechts uitspraeck hangt aen ons, gewettight om dien last
    t’Aenvaerden, en ten dienst des keizers uit te voeren.
Kry. Zie toe, gy terght een volck, in veenen en in moeren,
    Als vorschen, tot den hals gedoken, en gewoon
    Te huppelen op ’t lant en over groene zoôn.
    (1055) Het gaet dan onder, en dan boven water heenen.
    De grooten worden oock gebeten van de kleenen.
    De veltmuis terght den leeu, van wraeckzucht razend dol.
    Zy bijt hem fel in ’t been, en sluipt weêr in haer hol.
    Laet geen pluimstrijcker uw voorzightigh oogh verblinden.
    (1060) Gy zoeckt den voetstap, maer zult haest den leeusklaeu vinden.
[p. 40]
Fon. Vertreckt, en daeghtze hier ten hove op staenden voet.
    Een staetbelang als dit eischt kort beraet en spoet.



Julius. Burgerhart. Fonteius.
HEer stedehouder, die Barbaren kunt betoomen,
    Ter goeder uure wy u hier verwellekomen;
Bur. (1065) En wenschen dat uw komst tot rust des rijx gedy.
Fon. Hoe komt uw wellekomst zoo traegh en spade by?
Jul. Wy durven ons op straet noch zien noch hooren laeten.
Fon. Wel hoe? wat hindert u? het zijn des heeren straeten.
Bur. Met reden: het gebruick staet ieder even schoon.
Fon. (1070) Wie heeft u ’t vry gebruick der straeten dan verboôn?
Jul. De schroomte voor een’ hoop ontstelde en dolle wijven.
Fon. Een weereloos geslacht, dat luttel kan bedrijven.
Bur. Zy zoecken midlerwijl by mannen troost en raet.
Fon. Het weigren stont u vry, in zulck een ongelaet.
Jul. (1075) Men kan hun ongelaet met weigeren niet paeien.
Fon. Geen mannen laeten zich van wijven overkraeien.
Bur. Wy schroomen achterdocht te geven aen het hof.
Fon. Hoe geeft dan ’t lantgerucht ons achterdenckens stof?
Jul. Gerucht is waer of valsch, en kan geen braven krencken.
Fon. (1080) Hoe komtge dan verdacht? wie voedt dit achterdencken?
Bur. Een losse lastertong kan achterdencken voên.
Fon. Men schept uit tekenen by wijlen quaet vermoên.
Jul. Wat quaet vermoeden kan met reden op u hechten?
Fon. Dat vraeght u zelven, die u zelven kunt berechten.
Bur. (1085) Wy leven veiligh, niet bewust van eenigh quaet.
Fon. Hoe vreest men dan eer* lang voor opstant in den staet?
Jul. Berecht u zelven nu, en antwoort op uw vragen.
Fon. Men hoorde vrouwen van een hooft op straet gewaegen.
Bur. Wat smijt het ongedult van ’t vrouwevolck niet uit?
Fon. (1090) Een laegh Baethouwers zette op ’t rijxschip aen om buit.
Jul. Zegh vyanden, gewoon op vrybuit uit te loopen.
Fon. De Katten laegen reede, om dit gewest te stroopen.
[p. 41]
Bur. Nu leggenze gestroopt door uw voorzichtigheit.
Fon. Waerom hebt gy den vorst uw’ outsten zoon ontzeit?
Bur. (1095) Hy was, een wijl geleên, den Rijnstroom op getogen.
Fon. Waerom verzontge hem, zoo verre uit vaders oogen?
Bur. Om elders strenger by uitheemschen op te voên.
Fon. Waer steeckt uw gemaelin? kon zy haer reis niet spoên?
Bur. ’k Geloof zy staet gereet, en op het wederkeeren.
Fon. (1100) Waer steeckt uw zusters zoon? kan zy dat pant ontbeeren?
Jul. De moeder wenscht dat hy magh leeren ’t geen hem past.
Fon. Zoo zent menze al van kant, terwijl het oproer wast.
Bur. De stedehouder most ons geen verraet opdichten.
Fon. Ick toon d’omstandigheên, die kunnen ’t oogh verlichten.
Jul. (1105) Al beuzelmaeren, niet beziens noch hoorens waert.
Fon. Uit menige encklen wort een groote schult vergaêrt.
Bur. Nu reken vry: wy staen bereit die schult te boeten.
    Wat onbescheit is dit? wat zal ons nu gemoeten?
Fon. Vergelding naer het werck, dat gy gerockent hebt.
Jul. (1110) Geen van ons beide heeft in ’t pressen zich gerept.
Fon. Wie zette heden noch Outleger overende?
Bur. Een weereloze schaer, gedompelt in elende.
Fon. Waer zochtze heul en hulp, van alle ontzagh berooft?
Jul. Ick sloegh het af, en klonck haer fors de deur voor ’t hooft,
    (1115) Toen geene reden het geraes ter neêr kon zetten.
Fon. Gy wist oproerigh brein te scherpen en te wetten,
    Geboodt haer stil te staen, tot een gewenschte tijt
    Op hoop van haest te zien eene uitkomste in dien strijt.
Bur. Wat my belangt, ick heb de vrouwen noit gesproken.
Fon. (1120) Gy hielt u achter, en in schaduwe gedoken,
    En zaeght het door een spleet met koele zinnen aen.
Jul. Het pressen is gerust en vredigh toegegaen.
Fon. Dat tuighde d’ oever, toen de vrouwen oorlof namen,
    En van scheltwoorden schier tot slaen en vechten quamen.
    (1125) Men zagh een’ toeloop van maetroozen, in hunn’ schick,
    Met dreigende oogen ’s rijx trouwanten, blick op blick,
[p. 42]
    Begrimmen van ter zy. wat dorstenze niet mompelen
    Van opstant, en gewelt, en wraeck, en overrompelen?
    Men las uw naemen, met den voet in ’t zant gemaelt.
    (1130) De vlagh der vryheit vloogh. wat wert niet opgehaelt
    Van lang beschimmelde en gesletene ongelijcken!
    Hoe Duitschen noit het zeil voor Rome wouden strijcken,
    En liever sterven dan hun vryheit zien verminckt.
    Hoe dunckt u dat die klanck in Cezars ooren klinckt?
    (1135) Wort op dees moorttrompet zijn’ arent aengegreepen,
    Zoo zienwe Neroos bijl op onzen hals gesleepen;
    Dies dringt de hooge noot te stoppen zulck een wel
    Van oproer, eerze tot een oorloghspringvloet zwell’.
Bur. Uw krijghsliên treên den buick des Bataviers te bersten.
    (1140) Die vrygeboornen dit met bloet ten halze uitpersten
    Bestelden stof hier toe: noch durftge vuil en valsch
    ’s Volx billijck ongedult ons schuiven op den hals.
    Zagh Julius eens op, wiens standerden wy dienden,
    Als bontgenooten, en gebroeders, en rijxvrienden,
    (1145) En leden van het rijck, naer inhoudt van ’t verbont,
    Gesloten zonder dwangk op Nederduitschen gront,
    Hoe zou hy Kapito van toorne in ’t aenzicht spuwen,
    Met eenen hem den dolck, tot aen ’t gevest toe, duwen
    In zijn moordadigh hart, schuimbeckende en verwoet!
    (1150) Maer verft uw’ moortklaeu vry in ’t koningklijcke bloet,
    En laet het in den stroom van dezen oever leken;
    Latijnsche pennen en kronijcken zullen spreecken
    Van ’t schendigh ongelijck Baethouwers aengedaen,
    En leeren d’ afkomst streng, na menige eeuwen, staen
    (1155) Op d’oude vryheit, met ’s Baethouwers hals verdaedight.
    Vaer voort. wy smeecken niet dat gy ons begenadight.
    Een stedehouder streeft den meester stout voorby,
    En sterckt, op ’s meesters naem, een nieuwe dwinglandy.
    O grijze dwinglant, is het u alree vergeten
    (1160) Hoe gy in Asie betight wiert uitgekreten
[p. 43]
    Voor een’ verraeder van het keizerlijcke hof?
    En luttel scheelde ’t dat de bijl uw’ hals niet trof.
    Doch toef: indien Aquijn en Valens schrap geraecken,
    Uw knokkelkraeg moght wel voor ’t scherpe lemmer kraecken.
Fon. (1165) Gy raest. genoeght u met voorheene ontfangene eer.
Bur. Dat Rome, als kokers van zijn pijlen en geweer,
    Ons bezighde, dus lang op toghten afgesleeten,
    Wort zulck een eergenot Baethouweren verweten?
    Gewis een avrechtze eer, indien menze ommekeert.
    (1170) Het rijck heeft over al door hen getriomfeert.
    Zy werden voor een lidt van ’t Roomsche rijck gehouden,
    Oock voor ’t voornaemste, daer uw vorsten op betrouden.
    Britanje wert door hen gebreidelt over zee.
    Wat opstont bonden zy het slaghzwaert in de schee.
    (1175) Augustus Nero weet, en moet hun heuscheit dancken,
    Dat hy Italie van Batoos brave rancken
    Te leen hielt, toen het treurde, en stont tot haer gebodt,
    Gelijck een heilige eick, van zijne kroon geknot.
    De Roomsche majesteit, die hun getrouheit kende,
    (1180) Sliep veiligh op de wacht van hunne lijfschut bende.
    Zy stonden onder geen’ Romain, een wolfs gebroet,
    Maer onder oversten, gekoren uit hun bloet.
    Op zulck een voorwaerde, oock geene andre als deze, zwoeren
    Zy arentstanderden, om toghten uit te voeren.
    (1185) Nu roep: genoeght u met voorheene ontfangene eer.
Fon. Aen stoffery gebrack ’t uw lantsliên nimmermeer.
    Maer roemt uit alle uw maght: gy kunt met ydel roemen,
    Met geen momaenzicht dit vermommen noch verbloemen.
    Vertreckt: wy moeten kort en tijdigh ons beraên.
    (1190) De krijghsraet komt. gy zult tot hun genade staen.



Krijghsraet. Fonteius.
HOe achterhaelde uw vaert de ridders onder ’t rennen?
Fon. Zy luistren nergens naer, noch zwichten. stout ontkennen
[p. 44]
    Is d’eerste regel der beschuldighden in recht.
Kry. Wie tegens zijne schim en eige schaduw vecht,*
    (1195) En worstelt, recht niet uit dan zich vergeefs te matten.
    Aen wezenloosheit vint de gaeuste vuist geen vatten.
    Heer stedehouder, staet het onderzoecken vry,
    Zoo staroogh scherper op dees logenschildery.
    Laet geen pluimstrijcker uw voorzichtigh oogh verblinden.
    (1200) Geen zellefstandigheit is in een’ galm te vinden.
    Batavischen zijn niet miszegent van verstant,
    Noch min hun heeren, datze, om ’t zuchtend vaderlant
    Te redden, reuckeloos van opstant durven droomen.
    Wie kan een arentspen in vlught te boven komen,
    (1205) Zoo hy gefnuickt geen maght in zijne pennen voelt?
    Van d’ Alpes af, tot daer de zee dit lant bespoelt,
    Leght al de Rijn geboort met burgen en kasteelen,
    Gestopt met krijghsvolck spits op smooren van krackeelen.
    Wie eens durf reppen van een noodigh vloeckgespan,
    (1210) Verwacht een storting van dryvijftighduizent man
    In ’t harnas, een gewelt van vijftien keurebenden,
    Van voor en achter en ter zijde op zijne lenden.
    Gelijck een adelaer een duif grijpt en verslint,
    En pluckt, en bijt, en stroit de pluimen in den wint,
    (1215) Noch lichter most de hoop van een’ rebel verflaeuwen,
    Zoo Neroos krijghsmaght hem beknelde met haer klaeuwen.
Fon. De schrandre Fronto gaf ons grondiger berecht,
    Dat nutter dient gesmoort dan klaerder uitgeleght.
    Gevange Katten, die wy mede herwaert braghten,
    (1220) Getuigen hoeze in ’t bosch alleen naer opstant wachtten
    Van twee gebroederen, lantsheeren, groot van naem.
    Wy steunen op die maer, geen valsche logenfaem.
    Men had besloten, langs den Rijn, en bey de boorden,
    In alle vestingen, op eenen sprong, te moorden
    (1225) Al wat Romainsch soudy op Neroos titel treckt.
    Jupijn zy eeuwigh danck, die ’t gruwelstuck ontdeckt.
[p. 45]
    Hoe zoudenze dien roof om deelen, als een’ zegen,
    En gladt den Roomschen naem van ’s Duitschen bodem veegen,
    Uit wraecke, om datze lang geslooten in een heck,
    (1230) Gehindert werden eens te komen in gespreck!
    De dochter wort geruckt uit d’ armen van de moeder,
    De vader van den zoon, de zuster van den broeder.
    Men maeckt hun hemel, aerde, en lucht en zee te bang,
    En houdt de vrysten van de volcken kort in dwang.
    (1235) Laet Syrie, Asie, en de rijcken in het oosten,
    Van outs ter dienstbaerheit gewent, zich zelven troosten
    Te hygen onder ’t juck der koningen: maer gy
    Ontslaet u eens van zulck een snoode slaverny.
    ’t Is tijt naer vryheit en een ope lucht te streven,
    (1240) Een hantvest van natuure aen stom gediert gegeven.
    De noot verdaghvaert u, en ’t pant van trou en eer.
    Hun onderling krackeel bestelt u zelf geweer.
    Dus roepenze gereet de banden van hun lyen
    Te breecken door gewelt, en lantverraederyen;
    (1245) Dies grijpt met ons by tijts gelegentheit by ’t haer.
    Of ’t wil u gelden. sluit: in uitstel schuilt gevaer.
Kry. Men moet dit rijxbelang eerst rechtsgewijs bepleiten.
Fon. De staet van ’t rijck lijdt last, en d’ eer der majesteiten.*
    Een booswicht kruipt, gelijck een schildtpadt, in zijn schulp:
    (1250) Geen staetbelaeger zoecke aen wet of hantvest hulp.
    Geen stijl van pleiten kan d’ oneffenheit beslechten.
    De noot eischt staetkrackeel met bijl en kling te rechten,
    En straffen voor de vuist, op een waerschijnend blijck.
Kry. Zet met het voorbeelt van een halsstraf dit gelijck.
Fon. (1255) Dus straft Nasike en heer Opimius de Gracchen,
    Gebroeders, wrevelaers, die ’s raets bewint belachen.
    Gestrenge Marius verschoont geen Saturnijn.
    Dus miste Lepidus zijn levens zonneschijn
    Door Katulus, die van Pompejus wert gesteven:
    (1260) En Alexander holp Parmeen voorheene om ’t leven.
[p. 46]
    Alle ouden gingen kort met trouweloozen door.
    Wy volgen veiligh op het lang geleide spoor,
    En willen by hun doot niet winnen noch genieten.
    Het lustme ’t leven niet in dit verraet te schieten.
    (1265) Het hof gewaeght alree te Rome van verraên.
    Een stedehouder moet op zijne schiltwacht staen,
    En zich verdaedigende aen niemants opspraeck keeren.
Kry. Gedenck gy stort het bloet van koningklijcke heeren,
    En terght een strijtbaer fors en vry geboren volck.
    (1270) Hou wacht, en laet de zon der waerheit uit dees wolck
    Van twijfelingen met haer’ glans te voorschijn komen:
    Dan kuntge tijts genoegh het oproer innetoomen,
    En stoppen ’t volck den mont met blijcken en bescheit.
Fon. Het hof te Rome houdt het oogh op ons beleit.
    (1275) Indien de wagen van ’t gebiet beginn’ te hollen,
    Wie stilt die paerden? wat al hoofden ziet men rollen,
    En wentelen in bloet, van vrient noch maegh beklaeght!
    Hy waeght te veel, die goet en bloet en leven waeght,
    En teffens eer en ampt. deze eeu gedooght geen schimpen.
    (1280) Alle oversten, van schrick gedootverft, staen en krimpen,
    En sidderen, alleen om ’t ruischen van een bladt.
    Een heiligh ooghmerck wort licht avrechts opgevat.
    De zeeman ziet een’ storm opkomen en, aen ’t gruwen,
    Verkiest een haven, die hy anders wenscht te schuwen.
    (1285) Maer gins komt Fronto. toeft, en houdt een luttel stant.
    Hy heeft een melleckmaeght gevat by zijne hant.



Fronto. Fonteius. Krijghsraet.
HEer stedehouder, lust u melck, noch versch gemolcken?
Fon. ’k Versta die tael niet. gy most dit Latijn vertolcken.
Fron. Bezie dees melckmaeght. let eens op haer aengezicht.
Fon. (1290) Ick kenze niet, genaeck, dat zy den hoet eerst licht.
    Dit schijnt een wacker knaep, in dienst van groote heeren.
Fron. Dit ’s Vechters zoon, een haen vermomt met henneveêren.
[p. 47]
    Mijn looze spie heeft hem in ’t offerwoudt ontdeckt.
    Hy zagh hem drincken, daer de klaere springbron leckt,
    (1295) En ruischt door ’t groene gras. dees schiltknaep zat, vol zorgen,
    In ’t holle popelhout, ter zijde in ’t bosch, geborgen.
    De moeder Heldewijn, die dit geraeden vondt,
    Verstack hem, eer de zon op ’s aerdtrijx kimmen stont.
    Zoo zoeckt dit schalck geslacht zich tegens ’t rijck te kanten.
    (1300) Het past op hoogh gebodt, noch pressers, noch trouwanten.
    ’k Geloof de jonge schalck weet mede van den moort.
    Waeck op: waeck haestigh op. zy leggen ons aen boort.
    Al schijnt dit slecht in ’t oogh: het melt hun looze streecken.
    Laet ick hem me naer Rome opvoeren, tot een teken
    (1305) Van onderdaenigheit, en gunnen hun dien lof.
    Nu Vechter, schroom niet. ga naer binnen in het hof.
Fon. Wy staen vast bezigh, en met hoogh verraet beladen.
Fron. Alle uitstel baert gevaer. men moet zich kort beraden.
    De maeren komen ons van over zee en zant
    (1310) Ter ooren. aerde en zee schijnt tegens ons gekant.
    De hooftstadt Kolen dreight haere ooren op te steecken,
    Zoo Burgerhart zich reppe, en uit den mond durf spreecken.
    De Zeeusche eilanden en eilanders over al
    Zien overgoten met een zelve groene gal.
    (1315) De strant, en stroomen, die in zee hun water lozen,
    Alle elementen, schuim van schippers en maetroozen,
    ’t Is al vergiftight van dees dootelijcke pest.
    Zy schreeuwen al: roy uit, roy uit dat wolvenest.
    Zoo d’ eerste Brutus zelf zijn eige zoons niet spaerde,
    (1320) Zijn eigen bloet, dat van ’t Romainsche bloet veraerde;
    Ontzagh hy d’ opspraeck niet, die hem te wachten stont,
    Veele eeuwen; als zijn tong den opgespalckten mont
    Des lastraers met geen blijck en reden meer kon stoppen;
    En zullen wy dit stuck dus strafloos innekroppen?
    (1325) Men paeie ’t nootrecht kort, en zonder meer geschals.
    Vaert voort: vaert rustigh voort, of ’t* gelt u al den hals.
[p. 48]
Kry. Het naberou volght snel een’ die t’ontijdigh oordeelt.
Fron. Ay suft niet meer. doorgaens sleept een naemhaftig voorbeelt
    Van straf wat onrechts, als een zwarte schaduw, na:
    (1330) Doch ’t oirbaer van den staet vergoet en boet die scha,
    Ten dienst van hooft voor hooft, en ieder in ’t byzonder.
    Wy moeten boven wint, of gaen al teffens onder.
Fon. Ick schou hen schuldigh aen gequetste majesteit.
    Alle uitstel wort hun kort, in Cezars naem, ontzeit.
    (1335) Laet eenmael af van ons gedult noch meer te vergen.
    Een majesteitquetzuur is teêr, en lijdt geen tergen.
Kry. Heer stedehouder, sta uw recht een luttel af:
    Ten minste, kan het zijn, zoo maetigh deze straf.
Fon. Gaet heene: geeftze keur dat elck zich kort berade.
    (1340) d’Een sterve: d’ ander sta te Rome ter genade
    Van Nero. Vechter geef den eenen oom ’t geley.
    Gaet heen: verkuntschapt dit den broedren alle bey.



REY van BATAVISCHE VROUWEN.

ZANG.
                O Rijnstroom, die uit Rhetische Alpen,
                                Als ’t sneeujaght smelt,
                (1345) Uit uwe bronnen neêr komt zwalpen,
                                Door laeger velt:
                Gy deelt de Duitschen en de Gallen
                                Met kil en stroom,
                Die wijder aengroeit, onder ’t vallen
                                (1350) Met vryen toom.
                Gy spoelt langs oevers, burgh en toornen,
                                En bruischt en boort
                Door strant en duinen met uw hoornen,
                                En durf gestoort
                (1355) Het noortsche zeegedroght aenrannen:
                                Maer waerom spaert
                Gy schuim van wolven en tyrannen,
                                Dat u bezwaert
            [p. 49]
                Met schattingen en menschetollen?
                                (1360) Het tolvry volck
                Zal flus uw water zien gezwollen
                                En waterkolck
                Van bloet der Bataviersche vroomen.
                                Ay keert te rug,
                (1365) En storm met omgekeerde stroomen
                                Op Cezars brugh.
                Verdrinck die booze burgerplaegen.
                Uw stroom kan geen stadthouders draegen.

TEGENZANG.
                De Nederduitschman, noit verbastert
                                (1370) Van stam en bloet,
                En ongemengt, wort schelmsch gelastert
                                Van dit gebroet.
                Hy hielt zich binnen zijne paelen,
                                En zocht noit buit
                (1375) Op ’s nabuurs erf en werf te haelen
                                Door krijghsbesluit:
                Maer Rijnlants weide en groene beemden,
                                Van rou verwelckt,
                Gedoogen dat dit schuim der vreemden
                                (1380) Haere uiers melckt.
                Het tapt den room af, en het beste:
                                Wy drincken huy.
                De koey, die zich met klaver meste,
                                Wort traegh en luy.
                (1385) De zuiveltuin, alom beschadight
                                In Neroos eeu,
                Ontbeert den klaeu, die ’t recht verdaedight,
                                En mist zijn’ leeu.
                Hy veinst, gelijck in slaep getovert.
                                (1390) Ontwaeckte hy,
            [p. 50]
                En zaegh ’t gewelt, dat hem verovert,
                                In slaverny
                Geboeit van ongenoode gasten,
                Hoe grimmigh zou hy van zich tasten!

TOEZANG.
                (1395) De misdaet van de majesteit
                Te quetsen wort op nieu bepleit,
                        En weder aengebonden
                        Door stedehouders vonden
                In Nederduitschlant, slaef van ’t rijck.
                (1400) Men hoeft voortaen geen breeder blijck.

Continue

HET VIERDE BEDRYF.

Walburgh. Fonteius. Heldewijn.

    HEer stedehouder, hoe? hoe loopen nu de posten?
    Wat hooren wy? hoe dus? zal ’t nu ons zoonen kosten?
Fon. Vrou Walburgh, neem gedult: uw voorbe komt te spa.
    Het vonnis leght gevelt. verzoeck nu geen gena.
Wal. (1405) Niet minder dan gena verzoecken voor die braven,
    Twee vrye helden, geen gebore keizers slaven,
    Lantsheeren, vorsten, beide uit koningklijck geslacht,
    Van lasterstucken, noch verradery verdacht.
    Gena verzoeckt men voor misdaedigen, ontaerden
    (1410) Van deugt en vroomheit, die noch goôn noch menschen spaerden,
    En kerck en vaderlant ontwijdden. neen voorwaer,
    Geen gunst verzoecken wy, noch schroomen hals gevaer.
    Gebruick uw strengheit aen uw slaven, naer uw stijlen:
    Wy Batavieren zijn uw bondelrecht en bijlen
    (1415) Niet onderworpen, en ons vorsten allerminst,
    Wien ’t rijck moet dancken voor zijn zege en overwinst,
    In oorlogh door beleit der broederen genoten.
Fon. Mevrou, wy weeten uit wat stamme uw telgen sproten:
[
p. 51]
    Maer stam noch adel wort in halsrecht aengezien.
    (1420) Ontschuldigh ons. August gebiet en kan verbiên
    Wat hem behaeght: wy staen ten dienst van zijn behaegen.
    Bezwaer uw zoonen niet met ongestuimigh klaegen.
    Men schonck uw’ Julius noch korts een dootschult quijt.
Wal. Een schuit, hem opgedicht uit bittren wrock en nijdt,
    (1425) Gelijck men u, niet lang geleên, betichte in ’t oosten.
Fon. Nu moeder, steur u niet: de hemel wil u troosten.
    Wy hebben een’ van bey verschoont, op ’s krijghraets be,
    En ’t recht gemaetight, schoon het recht geen uitstel le.
    Zoo een van beide voor Augustus zich verdaedigh’,
    (1430) En Neroos uitspraeck hem verschoone en begenadigh’;
    Gy zult uw’ zoon, schep moedt, herstelt zien in zijne eer.
Wal. Die is hy maghtigh met de proef van zijn geweer
    Te vryen tegens elck, die hem zijne eer durf vergen.
    Zie toe: verhaest u niet. gy zult den adel tergen,
    (1435) Dies span geen netten, daer uw voet eerst in verwart.
    De duinheer Bruin bemint mijn zoons, gelijck zijn hart.
    Die trotse vryheer steunt op zijn Konijnevatters,
    Noit slaven onder ’t juck. dat zijn oprechte schatters
    Van ’t pant der vryheit, by Romainen snoot ontwijdt.
    (1440) Zy kroppen vast hun leedt, doch scheldent hun niet quijt.
    Een duinman waer getroost, al stondt gy dicht gesloten
    Van lijftrouwanten, dy een priem in ’t hart te stooten,
    En zijn bebloede ziel te mengen met uw bloet.
Fon. De reden leert ons dit het moederlijck gemoedt,
    (1445) Beweeght in dezen schijn met haer beminde zoonen,
    Niet toe te rekenen. den ouderdom verschoonen
    Is billijck. moeder wy vertrecken in het hof.
Hel. Zoo gunme eerst dat mijn zoon alleen met uw verlof
    Zijn moeder, eene weêu, magh bystaen en verquicken.
Fon. (1450) Het is besloten hem den keizer toe te schicken,
    Tot eenen schiltknaep, of dischschencker in ’t pallais.
    Hy moet zijn’ oom ’t geley verleenen op de reis.
[p. 52]
    Nu onderstut mevrou, uw moeder: wy treên binnen.
Wal. Hier valt met jammeren by schelmen niet te winnen,
    (1455) En zich verkleenen geeft uw’ hoogen stam geen’ lof.
Hel. Vrou moeder, gaenwe. geef den rechter geene stof
    Om strenger in ’t gerecht zijn wreetheit t’openbaeren.
    Gy kunt mijn’ zoon en mijn’ heer broeders slechts bezwaeren.
Wal. Tyrannen, vangt, en spant, en raest, en moort, en prest.
    (1460) O broedermoorders aert, te Rome in ’t wolvenest,
    Gevoedt van een wolvin, gebroet van vondelingen
    En nonnebasterden, die aen de wolfsspeen hingen,
    Hoe groeit gy in ’t bederf van al wat adem haelt!
    Onze afkomst zette u rijck dit lasterstuck betaelt,
    (1465) Indien de goden uw verwatenheit niet plaegen.
    Dit taeie stoxke kan de krancke leên naeu draegen.
    Hoe zwaer valt ’s lichaems pack den hoogen ouderdom,
    Alree met eenen voet in ’t graf, gebuckt en krom.
    ’k Hoop Vechters wraeck zal eens dit ongelijck beslechten.
    (1470) Nu dochter leyme voort: hier valt niet uit te rechten.



Kryghsraet. Julius. Burgerhart.
    DOorluchtste vorsten, wien een rijck van Nero past,
    Verschoont den krijghsraet toch, gewettight om den last
    Des stedehouders (hy gebiet het) uit te voeren.
    Al ’t Roomsch gebiet gewaeght van ooreloghsrumoeren.
    (1475) Uw naemen mengen zich in ’t schricklijck krijghsgeschal.
    Men gunt u keur wie van u beide sterven zal.
    Wie nablijft moet zijn zaeck voor Cezars stoel verweeren.
Jul. ’t Gaet wel: ’t gaet wel. verdelght Batavische lantsheeren:
    Zy stonden ’t Kapitool te Rome lang in ’t licht.
    (1480) Daer heerscht Nymfidius en Tigellijn. elck sticht
    Een’ vorstelijcken troon op onzer beide lijcken.
    Fonteius ziet hier oock een’ kerckroof uit te strijcken.
    Vaert voort, vaert voort met my. heer broeder, ’k neem verlof,
    En wensche u voorspoet, in uw’ optoght naer het hof.
[p. 53]
Bur. (1485) Hoe nu, heer broeder? laet my d’ eerste d’ eer bewaren.
    Het is geraden u het leven langst te spaeren,
    Ten dienst van ’t vaderlant, en onderdruckte volck.
    ’k Was lang den doot getroost, en vreesde zwaert noch dolck.
    Het sterven is ons erf. het scheelt slechts in de wijze.
    (1490) Ons eerlijck sterven streckt Baethouderen ten prijze.
    Romainen eeuwigh tot versmaetheit en verwijt.
    Volvoert uw’ last: ick schel mijn doot den krijghsraet quijt.
Jul. ’k Gedoogh niet datge sterft. gy moght de majesteiten
    Omzetten, en ’t gewelt intoomen onder ’t pleiten.
    (1495) Ons onderdruckt geslacht, de moeder, gemaelin,
    De zusters, kinders, al de neven, hofgezin
    En aanhang, duizenden op uwen voorstant hoopen.
    Vermurwtge Cezars hart, zoo staet de toegang open
    Ten hove voor elck een, die nu verstooten zit.
    (1500) Geheel Batavie, met recht bekommert, bidt
    Dat u de goden, om ’t gemeene beste spaeren.
Bur. Ick wensche uw leven met mijn sterven te bewaeren,
    Tot heil van ’t algemeen, gedompelt in verdriet.
    Dit leven, zonder uw genootschap, lustme niet.
Jul. (1505) En my noch weiniger. de liefde ontzeght te scheiden.
Kry. Gy heeren, sluit. de tijt verbiet hier lang te beiden.
Bur. Gebie mijn’ broeder dat hy op mijn bede wijck’:
Jul. Of zal hy voortreên, deck zijn lichaem met mijn lijck.
Kry. Het vonnis luidt: laet een’ van beide zich bereiden.
Jul. (1510) Zoo laet den krijgsraet my naer ’t bloedigh outer leiden.
Kry. De rechter heeft dit aen der broedren keur gezet.
Jul. Men gunme dan den keur. waerom mijn’ wensch belet?
Bur. Hier gelt vrywilligheit, geen dwang van wederzijde.
Jul. Zoo dwingme niet, dat ick door dwang uw’ voorgang lijde.
Bur. (1515) Bezwaerme met geen juck, dat gy niet draegen wilt.
Jul. Mijn oude en uwe een jaer, en ruim zoo veel, verschilt.
Bur. Wat heeft een jaer geschils in oude hier te zeggen?
Jul. Dat broeder my den keur van sterven toe moet leggen:
[p. 54]
Bur. En waerom niet den keur des doots aen my gestelt?
Jul. (1520) Dewijl ick d’ outste ben, wiens woort het meeste gelt.
Bur. De jongste scheide dan veel nutter uit het leven.
Jul. Dus blijft de keur des doots van wederzy noch even.
Bur. Zoo lang d’ een broeder niet den andren wijcken wil.
Jul. Dit is geen erfkrakeel, maer wightigh dootgeschil:
Bur. (1525) Dat duuren blijft, zoo lang wy om het keurrecht vechten.
Jul. Laet door het loten dan dit keurkrackeel beslechten:
Bur. En of by ongeluck het lot u viel te beurt?
Jul. En of by ongeluck u ’t lot hadde uitgekeurt?
Bur. Waer loting valt, daer gelt geen vrye wil na ’et loten.
Jul. (1530) Most ick mijn’ broeder, zoo hem ’t lot trof, dan verstooten?
Bur. Wy mosten alle bey genoegen, ’t viel hoe ’t viel.
Jul. Mijn broeder missen? och ick mis mijn halve ziel:
Bur. En ick mijn heele ziel, quaemt gy door ’t lot te sneven.
Kry. De snelle tijt verloopt, met al dit wederstreven.
Bur. (1535) Verdriet het u: men stelle aen my het hooge woort.
Jul. Hoe kan ick stemmen tot een’ vuilen broedermoort?
Bur. ’k Vergeef het u: gy zult hierom geene opspraeck hooren.
Jul. Veel nutter noit geleeft? veel nutter ongeboren.
Bur. De bloetverwantschap is een nimmer scheibre bant:
Jul. (1540) Een bloetknoop, stercker dan een knoop van diamant.
Bur. Help Herkules, wat raet? hoe raeckt de strijt ten ende?
Jul. Dees worstlinge overweeght alle overstreên elende.
Kry. Gy heeren, waerom dientge u zelven tot een’ last
    In dezen schijn? ’t geschil aen ’t barnen groeit en wast.
    (1545) Natuur is krachtigh, en het onderling medoogen,
    Gelijck in eene schael van reden opgewogen,
    Staet even pal, en wijckt niet uit den evenaer.
    Dus stonden eertijts twee halsvrienden voor ’t altaer,
    Orest en Pylades, getrou in doot en leven,
    (1550) Waer van d’aeloude faem getuighenis kan geven:
    Maer gy gebroeders, uit een moeders schoot gebaert,
    En onder ’t zelve hart gedraegen en bewaert,
[p. 55]
    Door bloetverwantschap blijft verknocht, dies is ’t geen wonder
    Dat een gelijcke treck van weêrzijde in ’t byzonder
    (1555) U krachtiger verbint: en zijt hierom gewis
    Dat aen dit worstelen geen endt te vinden is,
    Ten zy een rechter in uw’ halsstrijt koom’ van buiten,
    En helpe u in dien noot het halsgeding besluiten.
    Belieft het u dat een kornel naer binnen tree:
    (1560) De stedehouder wacht, en zal in uwe ste
    Een’ kiezen uit u beide, en dezen bloetstrijt scheiden.
    De tijt schiet voort, en spoet. men kan niet langer beiden.
Bur. Ick stem het toe, indien mijn broeder dit bestemt.
Jul. Mijn hart, hoe kloptge dus weemoedigh en beklemt!
    (1565) Ick volgh mijn broeders stem, door nootdwang, en te noode.
    De krijghskornel hael ’t woort. hoe suffe ick nu dus bloode,
    Die slagh op slagh, wanneer de krijghsklaeroen my riep,
    In ’t barnen van den strijt, op speer en heirspits liep,
    En wrong de zegekans uit ’s vyants ysre klaeuwen?
Bur. (1570) Schep moedt, heer broeder. laet uw heldenhart niet flaeuwen.
    Wy zullen daetelijck een veilige uitkomst zien.
Kry. De stedehouder wil gebieden noch verbiên,
    Maer stelt de keur aen ’t lot, in dezen helm gesloten.
    Laet een onnozel kint het onpartijdigh loten
    (1575) Bevolen. jongske, treck voor elck een cedel uit.
    Het lot eischt Julius, door ’t merck des doots beduit.
    Omhelst elckandre nu: de noot gebiet te scheiden.
    Wy willen Julius ten boschaltaer geleiden.
Bur. Och broeder, ’t lot heeft my die schoone doot benijt,
    (1580) En niet ten woutaltaer van Herkules gewijt.
    Gy sterft voor ’t vaderlant en recht der Batavieren,
    Verplicht uwe eer te voên, met groene populieren,
    In ’t heiligh offerwoudt, beschaduwt om het hooft,
    Daer duitsche Herkules geviert wort en gelooft.
    (1585) Wat zal men Nero van uw uiterste gewaegen?
Jul. Dat ick getrou het zwaert aengorde op zijn behaegen,
[p. 56]
    De paelen van het rijck uitzette door beleit,
    En wensche dat hy toch, naer zijne billijckheit,
    De Bataviers herstelle, en kenne, als bontgenooten,
    (1590) Naer inhoudt des verbonts, met Julius gesloten.
    Indien uwe onschult voor ’t gerecht ten hove gelt,
    En hy u weder in den ouden staet herstelt,
    Bezorgh vrou moeder, nu ten ende van haer leven,
    En luick haere oogen, als zy komt den geest te geven.
    (1595) Omhelsme noch voor ’t leste, en maetigh uwen rou.
    Wat schudtge ’t hooft? vaer wel. blijf ’t vaderlant getrou.
Bur. Heer broeder, ’k wensch mijn bloet in uwe plaets te storten.
Kry. Doorluchtsten, het is tijt dit marren af te korten.
    Heer Julius, ’t is tijt om boschwaert in te slaen.
    (1600) Heer Burgerhart, vertreck. de hofwacht port u aen.
Bur. Help Herkules, is nu dit moortstuck niet te keeren?
    Men most dien bloetroof hun ontweldigen. wy zweeren
    En eens, en anderwerf, en drywerf, dat geen schaer,
    Geen scheermes, geene vlijm dit lang gewassen haer
    (1605) Zal korten, eer de wraeck het schelmstuck hebb’ gewroken.
    Maer wat zijn woorden, los en in den wint gesproken?
    Verkeert de kans, de wraeck, die my in ’t harte zit
    Gewortelt, moght wel eens ’s Romainschen borst ten wit
    Gebruicken van mijn zoons in gal gedoopte pijlen.
    (1610) Verdruckte vryheit, nu bezwijcken beide uw stijlen!



REY van BATAVISCHE VROUWEN.

ZANG.

Walburgh. Heldewijn.
                O Boschnon Welda, mont van Godt,
                Gy spelde ons, zonder gront en slot,
            Hoe eens een wildeman, uit bossen
            Te voorschijn treênde, zou verlossen,
[p. 57]
                (1615) Omtrent den uitgang van den Rijn
                De melckkoe, in bedroefden schijn
            Gespannen, onder ysre jucken;
            Hoe hy de slaghpen uit zou rucken
                Den trotschen vogel, die verstaelt
                (1620) Zijn’ roof op alle vogels haelt,
            En, nimmer zadt van vraetigh slicken,
            Den Rijnleeu naer ’t gezicht durf picken,
                En hem een’ moortklaeu slaen in ’t hart.
                O wee, ô bitterheit, ô smart!
            (1625) Hoe gaet dit anders dan gy spelde,
            En, ons ten troost, de snaeren stelde
                Op eenen zegenrijcken toon!
                Verdiende uw wichlen eer een kroon
            Van onverwelckbre lauwerbladen;
            (1630) Nu mist het uwen mont, in ’t raeden
                Van d’uitkomste, ons ten troost belooft.
                Gy zaeght dit onweêr over ’t hooft.
            Baethouwers, Waterlanders, Kermers,
            Nu zoeckt geen hulp aen lantbeschermers.

TEGENZANG.
                (1635) Een bloetraet, die geweldigh heerscht,
                En naer stadthouders hoort, past eerst
            De vrydoms hoofden neer te vellen,
            Om dan den volcke een wet te stellen
                Geprent in ’t hart, gekneet als was.
                (1640) De dwinglandy wort in tiras
            Van ’t eêlste bloet geleght. nu baeten
            Geen klaghten. het gezagh der Staeten
                Moet zwichten voor een wreet Romain,
                Een onrechtmaetigh staetwaerdein.
            (1645) Hy houdt de vryheit in zijn kluiven,
            En weet op ’s heerschaps hals te schuiven
[p. 58]
                ’t Ontheiligen van ’t vreverbont,
                Gesterckt, op nederrijnschen gront,
            Van Cezar, nu in top geheven,
            (1650) Gelijck een’ godt, in ’t ander leven.
                Hy past op hantvest noch op wet.
                Hoe treft de dootgangk en de tret
            Van Julius het hart der lieden,
            Te zwack om wederstant te bieden!
                (1655) De tijt leert zwijgen. elck verbijt
                Zich zelve, en kropt dien moort en spijt.
            O burgerheeren, trouwe vaders,
            Hoe verft men u, als lantverraders!
                Wal. Bedroefde reien, staeckt uw klaght:
                            (1660) Verkeertze in lofgezangen.
                    Zy sterven op hun heldenwacht.
                            De dappersten verlangen
                    Te sterven, niet in ’t muffe bedt,
                            Maer op ’t altaer van eere,
                    (1665) Waer op de Neêrduitsch wijzen zet.
                            Indien de kans eens keere,
                    Beleve ick ’t niet, gy zult den dans
                            Der maeghden me bekleeden,
                    En heffenze in den starretrans,
                            (1670) Die voor ’s lants vryheit streden.
                    Wy baerden zoons uit onzen schoot,
                            Tot heil der onderzaeten.
                    Wy kussen zulck een schoone doot.
                            Zy hanthaef ’t heiligh recht der Staeten.
                Hel. (1675) Vrou moeder, gaenwe in ’t hof.
                    Ay geef geen nieuwe stof
            Aen dezen valschen rechter.
            Verschoon uw’ zoon, en mijnen Vechter,
                    Die met een’ zuuren stap
                    (1680) Naer Rome gaen in ballingschap.
[p. 59]
            Vrou moeder, leun op mijne schouder.
                            Stockoude vrou,
                            Stantvastiger dan ick in rou,
            Och waren wy zes maenen ouder,
                            (1685) En erfde een Galba ’t hoogh gezagh;
                            Wy moghten, een’ gewenschten dagh
            Belevende, adem scheppen:
            Nu durf de tuinleeu zich niet reppen.

Continue

HET VYFDE BEDRYF.

Fonteius. Fronto.

    WY twijfelen niet eens of ’t krijghsrecht ging zijn’ gang.
    (1690) Het volck keert wederom. wacht Fronto nu dus lang?
    Hem wert belast terstont ten hove weêr te keeren.
    Daer stapt hy aen. bestuwt met eenen stoet van heeren
    En ridderen. men zal nu hooren hoe het voer.
    Met dien Baethouwer, ’t hooft van zulck een lantrumoer.
Fron. (1695) Het recht is uitgevoert. geluck, heer stedehouder.
    Zoo smoort men lantverraet. nu zijnwe zoo veel ouder,
    En veiliger dan flus. d’ oproerige is van kant.
    Het doode lichaem wort op ’t lijckhout vast gebrant,
    Met eenen oock zijn paert, en wapentuigh, en wapen,
    (1700) De roode tuinleeu in een goude velt, rechtschapen
    Bewijs dat ’s meesters klaeu geen’ adelaer ontzagh.
Fon. Het lustme van ’t begin te hooren het verslagh,
    Hoe, ’t recht gehanthaeft, zich de vorst ter doot bereide.
Fron. De strenge krijghsraet gaf hem boschwaert in ’t geleide,
    (1705) Naer ’t heiligh outer, dat in top des heuvels rijst,
    Die halve maenswijs, als een schouburgh, met een lijst
    Van popelboomen wort omschaduwt en gesloten.
    Hier was van overal het volck naer toe geschoten;
    Gelijck het water in een’ boezem t’ zaemenvloeit,
    (1710) En, tot een staende meir, uit hondert beecken groeit.
[
p. 60]
    d’Een zat op ’t groene gras: een ander hing aen tacken
    Van boomen, door ’t gewight gebogen, en aen ’t kracken.
    Zoo hangen byen, in een’ zwarm by een vergaert;
    Romain en Batavier, gebaert en ongebaert,
    (1715) En out en jong door een gemengelt, mans en wijven,
    Soldaet en burgery. men hoortze schelden, kijven,
    En worstelen om plaets, die t’ eng viel en te naeu.
    Toen quam de krijghsraet aen met Julius, niet flaeu,
    Maer trots, gelijck een leeu, wiens maen begint te krullen,
    (1720) Te zwaeien om den neck; terwijl hy, onder ’t brullen
    En knarssetanden, zich vast geesselt met den staert,
    Dat op dien boschgalm wat op roof vlamt wort vervaert,
    En ’t hart in ’t lijf krimpt. met dees leeuweneigenschappen
    Quam die verwezen trots den heuveltop opstappen;
    (1725) Gelijck hy, op ’t gezang van zijne benden, plagh
    Te streven door de doot, in ’t barnen van den slagh,
    Of d’ allervoorste zelf een stormbrugh op te steigeren;
    Wanneer de dappersten uit schrick den aenval weigeren.
    De doot, terwijl ’t gezicht, als een paer blixems, blickt
    (1730) En blickert, weeck te rugge, en scheen voor hem verschrickt.
    De krijghsraet deisde een poos, uit angst van zich te zengen,
    En schroomde ’t woutaltaer met zulck een bloet te sprengen.
Fon. Wat sprack de vorst, toen hy in top des heuvels stont?
Fron. Hy keert het aengezicht, eerst ommeziende in ’t ront,
    (1735) Naer Rome toe, en zet de handen in de zijde,
    Om uit den mont voor ’t volck te spreecken trots en blijde:
    Is Cezar met mijn doot geholpen en gedient,
    Ick schenck hem ’t lijf, en sterf geen onderzaet, maer vrient
    En bontgenoot des rijx, der Batavieren vader,
    (1740) Hanthaver van hun recht en vryheit, geen verrader,
    Gelijck een dienaer van August ons schelmsch misverft,
    Een lasterstuck, dat blaeu den schijn van waerheit derft.
    Stadthouders schroomen niet op vuile hofschavotten
    Een’ ouden koningstam van hooft en kroon te knotten.
[p. 61]
    (1745) Zoo stiet Antonius den koningk Antigoon,
    Herodes ten gevalle, uit zijnen hoogen troon,
    Dryhondert jaeren lang van Asmoneen bezeten.
    Ick sterve een wettigh vorst, geen schelm, noch eervergeten.
    De Roomsche hopman treffe een’ vrygeboren vorst,
    (1750) En stoote my den dolck in deze bloote borst.
    Hy scheurt den boezem op, en met een’ dolck doorstooten,
    Ploft neder, bijt het gras, en voort den mont gesloten.
    Een oploop stack’er, door het bloeden van den dolck,
    Gelijck een lantstorm op, en overliep het volck.
    (1755) Baethouwers scheenen, dol van wraeckzucht, uitgelaeten,
    Maer schroomden eenen ring gewapende soldaeten
    Het lijck ’t ontweldigen, dat nu tot asch verteert,
    Gelijck hy in ’t geley des krijghsraets heeft begeert.
Fon. Wat riep het krijghsvolck, toen de dootsteeck was gegeven?
Fron. (1760) Lang lang leef Nero. lang moet helt Fonteius leven,
    Als stedehouder van het keizerlijck gebodt.
Fon. Nu flux den broeder, eer een oproer t’ zamenrot,
    Te water opgevoert, zoo raeckt men aen een ende
    Geley hem heene, met ons halve lijfschutbende,
    (1765) In volle veiligheit, bevrijt van alle schroom.
    De jonge Vechter moet, als schiltknaep, zijnen oom
    Bedienen op den toght, met eenen sleep van knechten.
Fron. Maer nu, hoe zal ick best de majesteit berechten?
    De vorst, vol wraeckzucht, wil hoogh klaegen aen het hof,
    (1770) En dingen voor zijn recht. hy is op zulck een stof
    Geslepen. Fon. Laet het stuck by Nero overweegen.
    Berecht Nymfidius, en Tigellijn, genegen
    Ter halsstraf, ’t zy hoe ’t zy, waerschijnelijck of valsch:
    In ’t spaeren schuilt gevaer. hy moet, hy moet om hals,
    (1775) Of wy en gy staen los, en alle Romelingen.
    Zoo fel een weêrstuit zoude ons voor de scheenen springen,
    Indien dees vogel quaem t’ ontglippen. hou hem vast.
Fron. Dien heer bewaeren is een zorgelijcke last.
[p. 62]
    Een groote toeloop van nieusgierigen wil komen
    (1780) Geschoten naer den Rijn en Rijnkant toe, als stroomen.
    Wy streven Kolen, zulck een hoofstadt, dicht voorby,
    Een stadt gemengt uit Roomsche en Duitsche burgery;
    Daer hy een’ aenhang vint van Duitschen en Romainen.
    Een zelve landtaert ziet zijn lantsliên noo verkleinen,
    (1785) En allernootst een’ vorst, uit koningklijck geslacht.
    Liet gy hem ketenen, dat waer de trouste wacht,
    Om niet op ’t ongewis het rijck in hem te waegen.
Fon. Dat smaeckt naer wreetheit. ’k wensch my zediger te draegen,
    Doch wil hem hooren, en zijn afscheit. vaert hy uit
    (1790) In trotsheit tegens ons stadthoudery, zoo sluit
    En keten hem. men kan die strengheit dan by heeren
    En burgery en volck met schooner glimp verweeren.
    Hy staet met zijnen neef toghtvaerdigh en gereet.
Fron. Men hoort een straetgeschrey en jammerlijcken kreet
    (1795) Van vrouwen. al ’t geslacht en maeghschap wil hem spreecken.
Fon. Laet flux de togtklaroen, voor ’t hof, op ’t mercktvelt steecken,
    Zijn maeghschap en al ’t volck vertrecken op dien klanck.
    Nu spoe ter stede uit noch voor zonnenondergangk.
    Geheimeschrijver, kom, en lever hem dry brieven,
    (1800) Die ’t hof berechten van ons ooghmerck en believen,
    Een’ aen den keizer zelf, noch twee aen Tigellijn
    En heer Nymfidius. zy melden in wat schijn
    Het hier geschapen staet, indienze ’t halsrecht krimpen.
    Men magh een’ vorst aen goet beschadigen, maer schimpen
    (1805) En raecken aen zijn eer, hem quetsen in zijn bloet,
    Dat schiet een’ wortel van een weêrwraeck in ’t gemoedt,
    Die met geen duizenden van zielen is te zoenen.
    Nu hael hem met zijn’ neef. laet al de toghtklaeroenen
    Opklincken voor het hof. hier komt de krijghsraet aen.
    (1810) Spoe voort: het is hoogh tijt: de zon wil onder gaen.
    Wat valt het lastigh zulck een’ opstant neêr te zetten,
    En in zijn hoofden met voorzichtigheit te pletten.
[p. 63]
    Het rijck te winnen eischt een’ Cezar, noit in rust;
    Maer ’t rijck te veiligen, een’ nazaet, als August.



Fonteius. Burgerhart. Krijghsraet.
(1815) MYn heer, ontschuldigh ons, en leer uw leedt verdraegen.
    Wy kunnen min niet dan uw’ grooten rou beklaegen.
    Van Rome quam die slagh, en niet by onzen wil.
    Geruchten vliegen heene en weder. zat men stil,
    ’t Waer onverdaedighbaer voor Cezar en zijn raeden.
    (1820) Dees hollende eeu misduit oock d’ allerbraefste daeden
    En trouste diensten zelfs ten slimste: en wy staen vast
    Te zwaer geladen met een’ stedehouders last.
    Een ander overtreet: een ander moet het boeten.
    Wat diep begraven leght, weet afgunst op te wroeten,
    (1825) Te haelen voor den dagh, eer ’t iemant denckt of raemt.
    Zoo wort ’s rijx amptenaer bestreden en gepraemt,
    Gelijck een baer in zee geperst wort van een ander.
    Der menschen woestheit klampt het eene quaet op ’t ander.
    Hoe kan men anders dan zich schicken naer den tijt?
    (1830) Heeft hier een staetheer schult, zoo scheltze rustigh quijt.
Bur. Vervloeckte dwingelant, van eer en trou verwildert,
    Gy hebt u zelven recht naer ’t leven afgeschildert.
    Het is onnodigh dat een ander u misverf.
    Deelt iemant heden diep in ’t algemeen bederf,
    (1835) Zoo magh het algemeen met reden u misdancken.
    Doortrapte huichelaer, wy kennen uwe rancken,
    Uwe geile gierigheit, die goet verschoont noch bloet,
    En Godt noch mensch ontziet. wat toef ick? kan mijn moedt
    Dit dulden? moet een vorst, een lantsheer, vry geboren
    (1840) Ter heerschappye, noch zijn’ aengeterghden toren
    Inkroppen, eer hy van gevangenis verhuist?
    Heruit Tyran, heruit. ’k verdaege u voor de vuist
    In ’t vechtperck hier voor ’t hof. waer staenwe? wat wil ’t worden?
    Een vrouweschender dorst my ’t zwaert van ’t lijf afgorden,
[p. 64]
    (1845) Een, die den riem van een Vestaelsche ontgespen wou,
    Een boschnon, Welda zelf, in ’t bosch ontwijden zou:
    Men zwijgh’ den overlast van zijne wulpsche knaepen.
    Moght ick hem in den schilt, en in zijn bastertwapen
    Eens vaeren naer mijn’ wensch; al tradt hy voort in ’t perck
    (1850) Met vijf schiltknaepen; ’k zou dien blooden weerwolf werck
    Beschaffen, en tot gruis vermaelen voor mijn voeten.
Kry. Een stedehouder op zijn heuscheit dus t’ontmoeten,
    Heer Burgerhart, dat lijdt zijn eer en staetampt niet.
    Het zy hoe ’t wil: gy staet alleen tot zijn gebiet.
    (1855) Hy gunde u uitstel, om voor ’t recht der majesteiten,
    Tot voorstant van uwe eere en staetrecht zelf te pleiten.
    Betoom uw hevigheit ten minste een korte wijl.
Fon. Hy raest kranckzinnigh, naer ’s Baethouwers ouden stijl.
    Trouwanten, rept u flux, en ketent dezen dollen.
    (1860) Het hooft is los: verstant en zinnen slaen aen ’t hollen.
Bur. Nu schroomt niet: ketent ons: het is Fonteius eeu.
    Der dieren koningk, een afgrijsselijcke leeu
    Wort in een houte kou getuchtight en gegijzelt:
    Maer, in een ysren hock gesloten, breeckt en brijzelt
    (1865) De staele keten, en een trali van metael.
    Wy gunnen u dees maght, en staen gelijck een pael.
Fon. Kornellen, leit hem wech: de dagh begint te scheiden.
    Heer Fronto komt den oom met Vechter t’scheep geleiden.
    Het wilt geval bestuurt den weereltlijcken staet.
    (1870) Zoo zienwe hoe ’t een op, het ander onder gaet.

Continue

Tekstkritiek:

paginacijfer 32 er staat: 26
vs. 768 zagh naer er staat: naer
vs. 1024 Welda er staat: welda
vs. 1086 eer er staat: er
vs. 1194 vecht, er staat: vecht.
vs. 1248 majesteiten. er staat: majesteiten,
vs. 1326 ’t gelt er staat: gelt