Joost van den Vondel: Adam in ballingschap. Amsterdam, 1664.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton090480 - Ursicula - UB Gent
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r, p. 1]

J. v. VONDELS

ADAM

IN

BALLINGSCHAP,

OF

Aller treurspeelen treurspel.

                                                PRIMA MALORUM
                                      CAUSA.

[Vignet: putje met emmer rechts van het touw]

t’AMSTERDAM,
Voor de weduwe van ABRAHAM de WEES, op den
Middeldam, M. DC. LXIV.


[fol. A1v, p. 2: blanco]
[fol. A2r, p. 3]

AEN DE

Kunstbeminnende heeren vaders van
het oudemannenhuis en weeshuis, voor-
standers van het recht gebruick der
tooneelspeelen.

NU zal het tooneel met recht een toestel van boschloof en spelonckschaduwe, naer zijnen oirsprongkelijcken naem σκηνὴ eischen, gelijck het van overouts in Griecken, eerst onder herders, die op het lant, in de schaduwe der boomen, hunne veltlieden, om eenen bock, by beurte opzongen, welck zanggebruick allengs van het platte lant in de steden overgevoert wert, daer men d’oude Sater (een schimpspel, entlijck afgeschaft) in de lommer van eene spelonck en laen en prieel, by de springader van eene levendige bron, vertoonde, van welck vertoonen de Nederduitschen den naem van hun tooneel ontleenen, en niet van een tonneel, gelijck of men de speelstellaedje eerst op tonnen boude. Niemant kreucke om dit toestel van het paradijstooneel zijn voorhooft, nochte werde out en grijs voor den tijt van schrick en verbaestheit: want d’aenschouwer zal geene dertele saters en geile boxvoeten met moedernaeckte nymfen zien huppelen, neen zeker: en om de naeugezetten kort uit den [fol. A2v, p. 4] droom te helpen, men zal het paradijstooneel zien gebootseert naer het paradijs, van den oppersten en eersten hovenier, in het oosten, aen d’Eufraet geplant, tot een lustprieel, en gezegent verblijf voor Adam en Eva, die hier, in het zuivere gewaet van onnozelheit en Erfrechtvaerdigheit, met engelen, aertsengelen en hemelsche geesten verkeerende, op hunne bruiloft den allerhooghste, die hen te zamen voeghde, eenen hemeldans toedanssen. Toen Lucifer voorheene de Godtheit naer de kroon stack, was het tooneel louter hemel: nu is het enckel paradijs, daer d’erfvyant van Godt en het menschelijck geslacht heimelijck uit den afgront opdondert, om d’eerste bruiloftsstaetsi te steuren, door de hofslang, waerom wy met recht mogen roepen:

            O pueri, fugite hinc: latet anguis in herba:

                O jeughdigh paer, verziet u ras:
                De paradijsslang schuilt in ’t gras.

    Doch het is vergeefs gewaerschuwt: de bezete slang zal het helsche vergift der hoovaerdye in hunne harten schieten, onder deze woorden: Gy zult Goden gelijcken, goet en quaet weeten; en de vrolijcke bruiloftszang wil veranderen in eene droeve rouklaghte, hun geluckzaligh leven, naulijx begonnen, in eene bittere armoede, en eeuwige ballingschap, buiten het paradijs, en versteecken van de vrucht des levens. Het dochtme niet onstichtigh maer leerachtigh Adams ballingschap, het treurspel aller treurspeelen, tooneelwijs t’ontvouwen, naer het voorbeelt [fol. A3r, p. 5] van wijlen, onsterflijcker gedachtenisse, zijne Exelentie Huigh de Groot, gezant der kroone en koninginne van Sweden, die, naulijx over de grens van zijne kintsheit getreden, deze stof in Latijn heerlijck aen den dagh broght, en door dit proefstuck zoo vroegh voorspelde wat men namaels te verwachten hadde van hem, wiens naem De Groot zoo loflijck met de daet overeen komt. Indien d’aenschouwers, na het speelen, met een vrolijck hantgeklap eenstemmigh toonen dat hun dit behaeght, zullenwe deze moeite niet qualijck besteet achten, en ondertusschen den kunstbeminnenden heeren vaderen der godtshuizen het hanthaven van ’t recht gebruick der tooneelspeelen, ter eere van stadt en burgerye, bevolen laeten.

Uwe E.E. dienstwillige

J. v. Vondel.

[fol. A3v, p. 6]

Berecht


Betreffende den staet van den eersten
mensche, voor en na den val, en eenige omstandig-
heden omtrent deze stof.

EEn overoude historischildery, van eenen doorluchtigen Apelles getekent en geschildert, en in alle deelen volkomen, zulx dat’er niet aen ontbreeckt, nochte in ’t welschicken, tekenen, en schilderen der beelden, elck op hunne plaets, naer de gelijckmaetigheit der leden, nochte in het leggen der verwen, nochte aen naeckten en gekleeden, nochte aen het uitbeelden der hartstoghten, nochte cieraden, en alle andere omstandigheden, van de kunst vereischt; zoodanige eene historischildery is maghtigh d’oogen en aendacht des rechtschapen kenners en kunstbeminners te bekooren en ontvoncken, in het onverzaet bespiegelen van dit goddelijcke wonderwerck: want hoe d’aenschouwer hier langer op blijft staroogen, en dit naeukeuriger beziet en doorziet, hoe hy altijt hier meer in vint dat bespiegelens waerdigh is, en verwonderinge baert; naerdien alle dingen hier vast staen, naer den eisch der natuure volwrocht en uitgevoert, en het eene het andere niet bezwijckt: Eveneens ontvout zich de heilige leer der overoude katholijcke waerheit, gegront op de getuighenissen der profeeten en apostelen, en heilige vaderen: want dewijl de Kerck van den Heiligen Geest onfaelbaer geregeert wort, en met recht alleen dien tijtel voert, dat ze is DE KOLOM EN GRONTVEST DER WAERHEIT, zoo kan in haere leere niets gevonden worden, het welck onzuiver is, gelijck d’onroomschen zelfs haer dit recht en deze eer toestaen, geduurende d’eerste vier of vijf achtereen volgende eeuwen, sedert het jaer der verlossinge. Onder andere leerstucken, by haer gelooft en stantvastigh verdaedight, is dat van den staet van den eersten mensche, voor en na den val, gewightigh en van overgroot belang, dewijl dit, recht opgevat en verstaen, dient tot eene grontvest van andere leerstucken, hier op gebout, en ter eeuwige zaligheit nootwendigh, dies zal het niet ondienstigh zijn den paradijshandel, [fol. A4r, p. 7] voor het opschuiven van het paradijstooneel, beknopt en godtvruchtigh t’overweegen.
    De Schepper aller dingen schiep Adam naer zijn beelt, heiligh, wijs, rechtvaerdigh, oprecht, en volkomen. Deze volkomenheit, waermede hy geschapen was, en zonder welcke gave wy menschen, na Adams val, geboren worden, bestont in eene overnatuurlijcke schenckaedje: want de mensch, natuurlijck uit vleesch en geest bestaende, en hierom, naer zijne natuur, ten deele met dieren, ten deele met engelen in gemeenschap getreden, helt, ten opzicht van het vleesch, en de gemeenschap met de dieren, eenighzins over tot het goet des lichaems en der zinnen, waertoe genegenheit en zinnen hem drijven: ten opzicht van den geest, en zijne gemeenschap met engelen, helt hy over naer het geestelijcke en verstaenbaere goet, waertoe verstant en wil hem drijven. Uit deze verscheidenheit of strijdigheit van overhellen rijst in eenen zelven mensche een zeker strijt, en uit dien strijt en onderlinge worstelinge een geweldige bezwaernis en hachelijkheit van zich wel te draegen, naerdien d’eene overhellinge d’andere hindert en tegenstaet.
    De goddelijcke voorzienigheit, om, in den beginne der scheppinge, een geneesmiddel te vinden voor de zieckte van ’s menschen quijnende natuure, uit den aert der stoffe gesproten, beschonck den mensch met eenerhande uitmuntende gave van Erfrechtvaerdigheit, waermede, als met eenen gouden toom, het meerder het minder deel moght intoomen, en het meerder deel in gehoorzaemheit onder Godt lichtelijck ingetoomt worden. Aldus luisterde het vleesch naer den geest, om tegens zijnen wil niet uit te spatten, ten waere de geest tegens Godt quaem in te spannen: evenwel stont het in de maght van den geest tegens Godt in te spannen of niet.
    Dat deze volkomenheit van den eersten mensche overnatuurlijck, of hem deze overnatuurlijcke gave, gelijck een gulde hantvest, geschoncken was, blijckt uit de getuighenissen der heilige boecken en oude leeraeren. De koningklijcke profeet beschrijft het scheppen des menschen aldus: Wat is de mensch datge hem gedenckt, of ’s menschen zoon dat ge hem bezoeckt? gy verminderde hem luttel min dan d’engelen, gekroont met heerlijckheit en eere, en gestelt over de wercken van uwe hant. Adams heerlijckheit en val wort beschreven in eenen anderen harpzang: Toen de mensch in eere was verstont hy het [fol. A4v, p. 8] niet, wert by het redenlooze vee geleken, en is het gelijck geworden.
    Hier uit blijckt dat d’eerste mensch met overnatuurlijcke gaven geciert was, dewijl de profeet met verwonderinge bespiegelt dat de mensch bykans met de natuure der engelen gelijk staet: ten tweeden, dat hy d’andere gaven, den eersten mensche in den beginne geschoncken, noemt heerlijckheit en eer, die ongetwijfelt iet uitwendighs, en hem bygevoeght betekenen. Zoo zeght oock Ecclesiasticus: Godt schiep den mensch van aerde, en bekleede hem naer zijnen aerdt met deught. Hier ziet het scheppen op de natuur; het kleet der deught op de bygevoeghde gaven. Hier op ziet oock Christus gebloemt verhael van den mensche, onder moordenaars gevallen, eerst van zijn kleet geplondert, toen vol wonden geslagen; daer men met den naem van het kleet verstaet hoe d’eerste mensch van zijne overnatuurlijcke gaven berooft, de natuur des menschen, na het plonderen, vol wonden geslagen wert. De Heilige Outvaders bestemmen deze zetrede. Sint Jan Guldemont zeght dat Adam en Eva, hoewelze naeckt waren, nochtans door d’Erfrechtvaerdigheit niet naeckt stonden: Want (zeght hy) zy waren met eene heerlijckheit, van boven komende, bekleet. Hier blijckt hunne Erfrechtvaerdigheit, by een kleet geleken, dat van boven daelde, op datwe verstaen mogen hoe deze niet sproot uit de beginsselen der natuure, maer boven den staet der natuure, onzen eersten ouderen geschoncken wert. Sint Ambroos zeght: Adam was niet naeckt, toen onnozelheit hem bekleede. De zelve bevestight dit elders aldus: Adam was, voor zijn overtreden, met een gewaet van deughden bekleet, maer door het overtreden, gelijck uitgeplondert, zagh zijne naecktheit, dewijl hy het aengetogen gewaet verloren hadde. Dit zouden wy breeder met reden stercken, maer vermijden de langkheit. Ondertusschen ontschuldight dit gewaet der Erfrechtvaerdigheit, als in ’t voorbygaen, ons treurtooneel, daer Adam en Eva niet naeckt, maer met een zuiver kleet van deught en onnozelheit te voorschijn komen. Oock vloeien de heilige bladen, zelf in ’t nieu verbont, alom over van deze gebloemde wijze van spreecken, die op zulck een geestelijck kleet slaet: gelijck ook de gelijckenis van den bruiloftsgast zonder bruiloftskleet, by Christus ingevoert, en het feestgewaet, den verloren zone aengetogen. Paulus [fol. A5r, p. 9] zeght: treckt den heer Jesus Christus aen: elders: is ’t dat wy niet naeckt maer bekleet gevonden worden: elders: wy willen niet ontkleet maer overkleet worden. Sint Jan gedenckt de vrou met de zonne bekleet: elders de witte zijde, betekenende de rechtvaerdigheit der Heiligen. Hy raet de naecktheit met witte kleederen te decken, en vertoont ons zeven engelen, bekleet met zuiver lijnwaet, omgort met goude gordelen. De bruit bekleet hy met fijn lijnwaet, de rechtvaerdigheit der Heiligen. laet ons voortgaen.
    Adam en Eva, dus heerlijck met deze overnatuurlijcke gave der Erfrechtvaerdigheit begenadight, leidden een geluckzaligh leven naer lichaem en ziel, geene steurnis onderworpen, en opgetogen in geestelijcke wellusten van hemelsche bespiegelingen, gelijck Godts huisgenooten. De groote Gregorius zeght dat de mensch in den paradijze gewoon was met Gode in gespreck te treden, en door eene inwendige zuiverheit en heerlijck gezicht met hemelsche geesten te verkeeren.
    Maer gelijck’er buiten den eeuwigen Godt niet bestandighs is, en zelf een groot deel der engelen in den hemel niet genoeghden met het lot hun toegeleit, en boven het peil, hun van d’Almogentheit gestelt, bestonden te steigeren, waerom zy van Godt buiten het hemelsche paradijs gesloten werden: zoo ging’ het op d’aarde, daer d’erfvyant des menschelijcken geslachts listigh toeleide, om door de hofslang’, van hem bezeten, eerst de vrou, en door de vrou den man te bekooren tot het overtreden van Godts gebodt, het welck endelijck den Satan geluckte. De gemelde Gregorius zeght: Toen Adam de Godtheit ontviel, waer van zijn hart gepropt was, bezweeck het licht des verstants, en alle blijschap, in den paradijze genoten. Moses zeght: d’oogen van hun beide werden geopent, en kennende dat ze naeckt waren, vlochten vijgebladers. Hier openbaert zich de Herkentenis van dit jammerlijcke treurspel aller treurspeelen, waer op datelijck volght de schrickelijcke Overgangk van hun geluck in eene Ilias van ontelbaere rampzaligheden naer lichem en ziel, voortgevloeit over hen en alle hunne nakomelingen, spruitende uit het verlies der Erfrechtveerdigheit, door het overtreden van het gebodt des Alderhooghsten. De Katholijcke Kerck, zeght van wijlen heer Vossius, in zijne Pelagiaensche historie, heeft altijt geoordeelt, dat Adams eerste zonde, door Godts rechtvaerdigh oordeel, allen [fol. A5v, p. 10] zijnen nakomelingen toegerekent wert, en wy, uit kracht van dit oordeel, versteken van Erfrechtvaerdigheit, de gewisse doot en afgescheidenheit van God onderworpen zijn. Apostel Paulus zeght: Gelijck door eenen mensch de zonde ter weerelt quam, en door de zonde de doot, zoo is oock de doot over alle menschen gekomen, in wien zy alle zondigen. elders, Gelijck door de misdaet van eenen de verdoemenis over alle menschen quam &c. De zelve zeght elders, dat we uit der natuure kinders van toren, dat is Gods toren onderworpen zijn.
    Tegens deze ontwijfelbaere waerheit der erfzonde en strafschult van Adam en het gansche menschelijck geslacht, op de heilige boecken en getuighenissen der oude vaderen gegront, en in d’eerste dryhondert jaeren, en sedert doorgaens in Europe, Asie, en Afrika van oostersche en westersche kercken bezegelt en vast gestelt, kante zich Pelagius, een Schot, en Kloosterbroeder, geregelt en ingetogen van wandel, het welck zijne dwaelinge te grooter nadruck gaf, by menschen meer voorzien met de simpelheit der duive, dan met de voorzichtigheit der slange. Hy, die in dry boecken de Heilheilige Dryeenigheit verdadighde, openbaerde zich, omtrent vierhondert jaeren na het jaer der verlossinge, in Afrika, toen Rome en Italje van de Gotten overgerompelt werden, het welck hem kans en gelegenheit gaf om stouter het onkruit alom onder de tarwe te zaeien, en de zielen met zijnen bedriegelijcken angel en lockaes te vangen; want, gelijck het spreeckwoort luit, in troubel water is het goet visschen. Pelagius was loos en doortrapt van aert, veranderde menighmael van verblijf, en leerde, zoo Hieronymus zeght, heimelijck het gene hy in ’t openbaer lochende. Zes en meer kerckelijcke vergaderingen zweetten, om den inbreuck en kancker van zijne valsche leeringe te keeren, namelijck dry te Karthago, een Diospolitaensch, een Milevitaensch, een Arausikaensch, zonder meer andere te noemen. Zijn aenhang beschimpte reuckeloos en lichtvaerdigh de jammerklaght der vrouwen, in arbeit en baerens noot, kermende: och hadde Adam noit in den appel gebeten! &c. gelijck de voester in Euripides Medea klaeght:
    Och had noit ’t eerste schip door Cyaneesche rotsen,
    Naer ’t lant van Kolchis heen, het zeegevaer gaen trotsen,
    En noit de scherpe bijl, in ’t bosch van Pelion,
    Den pijn gevelt, op dat men Argo bouwen kon.
Maer gelijck d’eerste schakel van dwaelinge veele andere schakels, en een [fol. A6r, p. 11] lange keten van dwaelingen nasleept, zoo ging het hiermede oock: want uit kracht van het lochenen der erfzonde stelde Pelagius der nakomelingen misdaet alleen in ’t navolgen van Adams voorbeelt, achte dat Adams misdaet Adam alleen en niemant anders quetste, de natuur geen erfgebrek gevoelde, maer elck voortgeteelt wert in dien staet van volkomenheit, waerin Adam voor den val stont. Hy oordeelde de doot uit de nootwendigheit der natuure te spruiten, en niet by schult der ouderen over het gantsche menschelijck geslacht te vloeien, en Adam zelf, schoon hy noit het gebodt overtradt, most sterven: veel min stont hy toe dat wy door Adams misdaet den eeuwigen doot verdienden, waer uit hy besloot dat de kinders niet behoeven gedoopt te worden, niet tegenstaend de geheele Kerck de nootwendigheit des doops vaststelde uit Christus woorden: Ten zy iemant wedergeboren werde uit water en den H. Geest, zoo kan hy in Godts rijck niet komen. Pelagius, om geene erfmisdaet toe te staen, en te bekennen dat wy in reatu, gelijck de Latijnen zeggen, dat is, strafschuldigh geboren worden, ontkende stoutelijck dat door den doop de vleck van erfmisdaet der kinderen afgewasschen, en zy door dit waschbadt der wedergeboorte, uit de maght der duisternisse, in het licht van Gods rijck overgevoert worden. Hier by beruste het niet, maer men trat tot het geschil van de nootwendigheit des invloets der genade van den H. Geest, en het vermogen van den vryen wille des menschen, en van de natuure. Pelagius ontkende de nootwendigheit der genade, tegens het gevoelen der Griexe en Latijnsche vaderen en geheele Kercke, en, om zijne dwaelinge te bewimpelen, verstont alleen hier by de natuurlijcke gaven, zonder welcke wy niets vermogen te wercken, doch wanckelde ondertusschen wel viermael in zijne drift, en hiel geenen eenparigen voet. De rechtzinnige leeraers dreven tegens hem dat hy door deze drift de natuur, die gekrenckt was, te hoogh zette, en de genade ontluisterde: dat de vrye wil en de leer der wet, gelijck hy leerde niet genoegh waren, maer boven deze d’invloet der genade vereischt wort. Pelagius lette luttel dat Christus den H. Geest belooft den geenen die hem aenroepen, en door d’instellinge der heilige Geheimnistekenen de zwackheit der natuure noodig achte t’onderstutten, en de Geheimnistekens hierom met recht van d’oude vaderen genoemt worden vaten der genade, en wercktuigen van ’s menschen rechtvaerdiginge: immers hy droeg zich hierin zoodanigh dat Vincent Lirinenzer met recht van hem getuight: Niemant heeft voor dien heiloozen Pelagius zich zulk eene kracht [fol. A6v, p. 12] van vryen wille durven aenmeeten, dat hy hier toe in het goet, tot elck byzonder werk, Godts genade niet nootwendig achte. Het orakel der waerheit wederspreeckt hem met deze uitgedruckte woorden: Zonder my kunt gy niet bedrijven: en Paulus zeght dat Godt in ons werkt het willen en volbrengen. Doch om ons niet dieper te dompelen in de barningen der geschillen, by hem verweckt, en deze wijtloopentheit hier niet voeght, willen wy dit afkorten, en ondertusschen ons, naer den raet des gemelden Lirinenzers, houden aen het geene Dat overal, dat altijt, en van allen gelooft wert.

INHOUDT.

GOdt stelde Adam en Eva in den paradijze, huwdeze te zamen, en geboodtze by straffe des doots niet te eeten van den boom des kennisse van goet en quaet: maer de hofslang, listiger dan alle dieren, en van den satan bezeten, bekoorde eerst Eva de verbode vrucht te smaecken, en door Eva haeren man. Toen zagenze eerst uit hunne oogen, en kennende hunne naecktheit (want zy stonden beide van het kleet der onnozelheit en Erfrechtvaerdigheit berooft,) vlochten vijgebladers om zich te bedecken. Ondertusschen verscheen het streng gerecht des Allerhooghsten, en bestrafteze die, zich te vergeefs, d’een na d’ander ontschuldigende, ter straffe verwezen, en uit den paradijze in ballingschap gedreven werden.
    Het treurtooneel is in den paradijze. Het treurspel begint voor den morgenstont, en endight met den avontstont.

PERSONAEDJEN.

    LUCIFER. Vorst des afgronts.
    ADAM.
    EVA.
    REY van WACHTENGELEN.
    GABRIEL.
RAFAEL.
MICHAEL.		 } Aertsengelen.
    ASMODE.
BELIAL.		 } Helsche geesten.
    URIEL. Gerechtsengel.

Continue
[fol. A7r, p. 13]

ADAM

In

BALLINGSCHAP.

EERSTE BEDRYF.

Lucifer.
ICk, eerst geheilight om de kroon van ’t licht te spannen,
    En nu van ’t eeuwigh licht in duisternis gebannen,
    Koome uit den zwavelpoel opdondren van beneên,
    En, zonder mijnen ban en banpael t’overtreên,
    (5) Hier boven spoocken: want hoe gruwzaem en verwaten
    d’Erfvyant my misschiep, noch wortme toegelaeten
    Met u, mijn’ Helleraet, gedaghvaert hier ter vlugt,
    Te heerschen over zee, het aerdtrijck, en de lucht.
    Dat past den grootvorst van de weerelt, en zijn’ luister,
    (10) Afkeerigh van den dagh, en krachtiger by duister:
    Waerom hy oock den nacht tot dezen optoght kiest:
    En schoon de nanacht nu allengs het velt verliest,
    Noch kan de haeter van het licht in schaduw duicken,
    Van nachtspelonck, of haegh, of lustbosch, boom en struicken.
    (15) Waer ben ik hier? men hoort den schellen nachtegael,
    Den voorbo van de zonne en heldren morgenstrael.
    ’k Hoor levenwecker met een morgenkoelte opkomen,
    En lieflijk klateren door klatergout en boomen.
    Men hoort vier sprongen uit een bron en waterval
    (20) Van eenen heuvel zich uitspreien overal.
    Dit tuight ons klaer genoegh wat bodem wy betreden.
    Hier vloeit d’Eufraet. hier bloeit de hof in ’t Oostersch Eden,
    Het rijck van Adam en zijn gade aen hem getrout.
    Hier most ick schuilen met mijn schiltwacht in een woudt,
    (25) Of doncker lustprieel, of myrtegalerye,
    Dan achter uitzien, dan van vore, dan ter zye,
    En letten hoe men best berockene eenigh quaet;
    Want ick, veraert van ’t goet, dien vloeck der vloecken haet,
    En wensche hem, wien niets kan in zijn wezen deeren,
    (30) In zijn geschapenheên te schenden en schoffeeren.
    Zoo wort het helsche rijck van Lucifer gebout,
    Dat eeuwigh duuren zal. geen aenslagh is te stout
    Voor my, die niet ontzagh den hemel aen te randen.
    Zoo neemt mijn wraeckzucht al de weerelt op haer tanden,
    (35) En ruckt dit groot heelal uit zijnen winckelhaeck,
    Dat ’s hemels as noch eens van mijne heirkracht kraeck’.
    Het lustme hem voortaen geduurigh werck te geven,
    En, schoon de blixem my ten troon hebbe uitgedreven,
    Te laeten blijcken wat ick, na dien val, vermagh.
    (40) Al schoot ons maght te kort daer boven: ’t hoogh gezagh
    Moet aenzien dat ons noch die magt is bygebleven
    Zijn’ willekeure in al zijn werck te wederstreven.
    De naem van almaght is een titel zonder daet,
    Een krachtelooze klanck van roemzucht. wist hy raet
    (45) Om eenigh wezen gansch van iet tot niet te brengen;
    ’t Was uit met my: men zoume in wezen niet gehengen,
    Min laeten in ’t bezit van ’s afgronts heerschappy:
    Daer leght zijn maght te laegh, al schijnt mijn maght in ly
    Te leggen. loeft men aen, gewis het kan niet feilen
    (50) Wy zullen in den wint dien hoeck te boven zeilen,
    En dryven dan ruim schoots de rijcke haven in
    Waer naer men stevent. al ’t geluck hangt aen ’t begin:
    Aen d’uitkomst hoeft men niet te twijflen door mistrouwen.
    Laet vry al ’t hemelsch hof van zijne tinne aenschouwen
    (55) Dat wy niet slaepen, als’er roof te haelen is.
    Hy zette uit achterdocht, om ’t rijck der duisternis
    In toom te houden, hier een schiltwacht uit van engelen,
    Die zouden Adams hof beschutten, en zich mengelen
    In onraet en gevaer, dies dienen wy bedeckt
    (60) Te wercken, eer men hen tot tegenstant verweckt.
    De koning van den hof, onnozel, zonder wapen,
    Magh op deze englewacht gerust en veiligh slaepen:
    Want, zonder zulck een wacht, ’t waer tijt om, zonder schroom,
    Of Adam, of zijn gade, in hunnen eersten droom,
    (65) Te wecken met den slagh, of door een’ helschen waessem
    En smoock van peckstock hun het leven en den aessem
    Te neemen, hem ten schimp, die menschen ’t leven gaf.
    Zoo zou de lusthof hem gedyen tot een graf,
    Ick, om de lijcken heen, met peck en zwavelkranssen,
    (70) Hier onder ’s levens boom, in ’t ront triomfe danssen,
    En brullen dat het aerde en hemel overklonck:
    Doch dit ’s een poos te vroegh. Men moet den tweeden sprongk
    (Want d’eerste is ons misluckt,) zoo reuckeloos niet waegen,
    Maer zachter toetreên, en gelegenheit belaegen
    (75) Van waer, en hoe men best den Schepper by den dagh
    In eenigh schepsel, groot of kleen, bestormen magh.
    Alle afbreuck streckt tot winst. men moet allengs by trappen
    Beginnen, en van laegh opsteigeren en stappen.
    Wie stadig steigert raeckt ten leste daer het stuit.
    (80) Een rijp beraet draef voor: dat wint een’ slagh vooruit,
    Laet zien wat kans, wat stof d’opgaende dagh wil geven.
    De zon, aen ’t rijzen, zal den lusthof verf en leven
    Byzetten, Adam met zijn gade, hant aen hant,
    Doorwandelen den hof, die, heerelijck geplant,
    (85) Hen luttel min ziet dan aertsenglen begenadight,
    En uit Godts vollen schoot, naer lijf en ziel, verzadigt.
    Men sla het onderling gespreck van verre ga,
    Bespie wat middelen den schepselen tot scha
    En afbreuck dienen. let, in eenen hoeck gescholen,
    (90) Wat hun verboden wert, en wat hen wort bevolen,
    Op lijf- en zielstraf: want de hooghste is niemants vrient
    Dan die zijn hoovaerdy ten roem en aenwas dient;
    Eene oirzaeck, waerom gy, mijn hemelsche eedtgenooten,
    Als wederspannigen, ten afgront zijt gestooten,
    (95) En zoo verstooten, en verandert van gestalt,
    Dat in der eeuwigheit geen wederkeeren valt
    Naer boven, daer de poort en draeiboom blijft gesloten.
    Maer laet ons schuilen, eer het licht koome opgeschoten
    In ’t heldere ooste, en uit het weeligh roozendal
    (100) Heer Adam, met zijn bruit geweckt, op ’t aenzicht vall’,
    En zijnen leenheer loof, die hem ’t bezit van Eden
    Te leen geschoncken heeft, en, onder zijne treden,
    Den boomgaert zegent. houdt u stil, als of gy sliept,
    En slaet dees laen in, daer de schaduw meest verdiept
    (105) In ’t oogh van ’t lieve paer, van d’englewacht zoo blijde
    Te groeten, daerze treên, gekleet in witte zijde
    Van erfrechtvaerdigheit, geslingert om hun leen,
    En oock zoo fijn van draet, dat door de zijde heen,
    De schoonheit van het lijf uitschijnen kan, en gloeien:
    (110) Gelijkwe door den dau het ryzend licht zien groeien.
    Uit deze schaduw kan men best den hof bespiên.
    Zy komen: duickt, ’t is tijt, zoo kunnenze ons niet zien,
    Wy hen, en hun gespreck, en wezen, en gebaeren
    Al stil beluisteren, en gaslaen door de blaêren.
    (115) Hy zwaeit een myrt; zy rieckt een roos, versch afgepluckt,
    En noch geloken. al ’t geboomte neight en buckt
    Eerbiedigh neder, waerze aendachtigh heenetreden.
    De hemel luistert naer hunne aendacht en gebeden.

Adam. Eva.
        DAer rijst het alverquickend licht,
        (120) Dat, laegh gedaelt beneên de kimmen,
        De schaduwen en bleecke schimmen
            Verdrijft van ’s aerdtrijx aengezicht.
        De voglezangk, aen ’t licht ontsteecken,
            Begint met eene morgenwijs,
[17]
            (125) Den grooten zegenaer ten prijs,
        Aen alle kanten uit te breecken.
            Ay laet ons beurtewijs den toon
        Der voglen, vroegh aen ’t quinckeleeren,
        Navolgen, en ’t geluit schakeeren,
            (130) En strengelen tot eene kroon.
        Ick wil u voorgaen met gezangen!
            Gy mooghtme volgen, rijck van lof.
            Maer nu, mijn liefste, van wat stof,
        Van waer den zangk best aengevangen?
            Eva. Van wien toch beter dan van Godt,
        De bron, en springaêr aller dingen?
        Kunt gy van iet wat lievers zingen?
            Hy is uitdeeler van ons lot.
        Hef aen, mijn liefste, op ’t hoogh behaegen:
            (140) Ick volgh uw’ voorzang keer om keer,
            Op dat de galm den beurtzang leer’
        Aen dal, speloncken, bosch, en haegen.
            Adam. Van u beginnen wy met reên,
        Zoo dra de zon ter kimme uitryze,
        (145) Algoede, almaghtige, en alwijze,
            Der dingen oirsprong, eenigh een.
        Wy zagen, toen onze oogen zagen,
            U endtloos schooner dan de zon,
            Een’ schijn gelijck, die in een bron,
        (150) Den mensch gelijckt, ô bron der dagen!
            Wy zagen die ons ’t wezen schonck,
        En uit het roode klay bootseerde,
        Een ziel inaêmde, en haer vereerde
            Met eenen glans, die uit u blonck.
        (155) Gy dommelde uwen heldren luister
            In onze ziele, een majesteit
            Van vryen wille, onsterflijckheit,
        En reden, noit bewolckt noch duister.
[18]
            Eva. Gelooft zy Godt, die u verscheen,
        (160) En was, en is, en eeuwigh duure.
        Gy zweemt naer d’edelste natuure,
            En hebt met aerdtscheit iets gemeen.
        d’Alwijze wist twee ongelijcken,
            De ziel en ’t lichaem door een’ bant
            (165) Te binden met zijn stercke hant,
        Een’ bant, die nimmer zal bezwijcken.
            Adam. De godtheit plante dezen hof,
        Tot een gerust verblijf des menschen.
        Hier groeit al wat een hart kan wenschen.
            (170) Hier vindt mijn boulust bouwens stof.
        Hier springt de bron, die tweepaer stroomen
            Uitlevert, en den hof besproeit,
            Waer zy langs bloeiende oevers vloeit,
        En laeft de wortels van de boomen.
            (175) Hier bloeit de boom, die ’t leven voedt,
        En geesten koestert in onze aêren
        Door ’t ooft, gedeckt met zilvre blaêren,
            Dat ’s menschen graegheit eeuwigh boet.
        De dau, die ’s morgens valt van boven,
            (180) Is zuiver man en leckerny
            Op onze tong. hoe zouden wy
        Dien oirsprong alles goets niet loven!
            Eva. Geprezen zy de zegenaer.
        Die ’s menschen hart zoo milt verzadight,
        (185) En met zijn’ rijckdom begenadight.
            Wat uit hem vloeit is wonderbaer.
        Hy storte hier een’ vollen horen
            Van overvloeden voor ons uit.
            ’t Is Godt al wat de hof besluit.
        (190) Hy sluit voor ons geen schattrezooren.
            Adam. Nu kenne ick eerst het heil van ’t goet
        Der megenootschap, nu gy blijde
[20]
        U weet te voegen aen mijn zijde.
            Wat valt my uw genootschap zoet!
        (195) Wat ’s eenzaemheit by ’t lief genieten
            Van uwe tegenwoordigheit!
            Mijn hulp, indienge van my scheit,
        Zou ’t leven my dan niet verdrieten?
            Mijn zuster, dochter, of mijn bruit,
        (200) Hoe zal ick u, mijn liefste, noemen?
        Het paradijs stroit palm en bloemen:
            Voor uwe voeten groeit het kruit.
            Eva. Wat u, mijn lief, alleen vermaeckt,
        En anders niet, zal my behaegen,
        (205) Van dat het eerst begint te daegen,
            Tot dat de zon haer daghvaert staeckt.
        Gevolghzaemheit, bescheit, en stilte,
            Een vrolijck hart, een blijde geest
            Voeght d’eerste bruit, op ’t eerste feest.
        (210) Dat Godt mijn hart in ’t uwe smilte.
Adam. Wachtenglen, volght ons spoor. heft vrolijck aen: ontvout,
    By beurte op eene ry, den oirsprong aller dingen.
    De galm van ’t paradijs schept lust u na te zingen
    Hoe dit heelal uit niet zoo heerlijck wiert gebout.

    REY VAN WACHTENGELEN.
    I. ZANG.
    (215) Godt schiep den baiert, woest en duister.
    Natuur had maer een aengezicht,
    Lagh vormeloos, en zonder luister.
    Toen sprack de Hooghste: ’t werde licht:
    En daetlijck wert het licht geboren,
    (220) Een lichaemloze schemering,
    Die noch geene oogen kon bekooren,
    En evenwel haer’ rondenkring
    Voltrock, in tweemael twalef stonden,
    Rondom den blinden baiert heen,
    (225) Daer ’s weerelts zaet in lagh gewonden,
    En elcke hooftstof ondereen.
    O licht! wy komen u begroeten,
    Als d’oudste dochter aen Godts voeten!
    I. Tegenzang:
    De zelve hant, die ’t licht aenleide,
    (230) De watren boven ’t hoogh gespan
    Des hemels van de laeghte scheide,
    En slootze binnen hunnen ban,
    Op dat het menschdom zich, van onder
    Zijne oogen slaende in ’s hemels boogh,
    (235) Om ’t wateren gewelf verwonder,
    Dat op Godts almaght drijft om hoogh;
    Een hooftstof, wuft en ongebonden,
    Gehoorzaemt hem, die haer beriep
    Om hoogh uit grondelooze gronden,
    (240) En uit kristal een’ hemel schiep,
    Om in dien kreits, rondom te vloten.
    Zoo wert de tweede dagh gesloten.
    II. Zang:
    Maer d’aerde lagh noch diep gezoncken
    In ’t water, dat haer aenschijn deckt.
    (245) Toen scheide d’opperste ’t verdroncken,
    En droogh en vocht. de vloet vertreckt.
    Zoo stont het water op de stranden
    Gestuit. men zagh alom in ’t ront
    De driftige en de vaste landen,
    (250) En bergh en duin op zee gegront.
    Hy kleede d’aerde in kruit en lover,
    Bezaeide haer met vruchtbaer zaet.
    Hier zweefde Levenwecker over,
    En zetteze in ’t gebloemt gewaet
    (255) Te pronck, gelijckwe haer aenschouwen.
    O groote schoonheit der landouwen!
    II. Tegenzang:
    De hemel eischte oock zijn cieraden,
    Als d’almaght daer de torts ontstack,
    De zon, die met robijne raden
    (260) Haer heirbaen volghde, en niet ontbrack
    Uit oosten helder op te daegen;
    Waerna de maen haer ronde sloot;
    Gestarnt de schaduw voor quam jaegen,
    En danssen om den hemelkloot.
    (265) Zoo leert men jaeren onderscheiden,
    En maenden; en het aerdtrijck kreegh
    Zijn warmte in beemden, bosch, en weiden,
    Terwijl de zon neêrdaelde of steegh,
    Om ’t leven van natuur te queecken.
    (270) Men ziet iet godtlijx in dit teecken.
    III. Zang:
    De tweepaer hooft- en weereltstoffen
    Ontfingen reede haer beslagh:
    Het licht des hemels is getroffen:
    Maer wat verwacht de vijfde dagh
    (275) Van d’oppermaght? de visch en vogel,
    Die ’t vocht bezwemt, en d’ope lucht
    Met scherpe vinne en vluggen vlogel,
    Bewaert zijn streeck, en lichte vlught.
    Daer weemlen walvisch, en dolfijnen:
    (280) Hier stijgen adlers hemelhoogh,
    Die zelf de zon, te sterck in ’t schijnen,
    Braveeren met hun scherpziende oogh.
    De zee en lucht begint te leven.
    Natuur heeft elck zijn wijck gegeven.
    III. Tegenzang:
    (285) De zeste dagh verweckt de dieren,
    Die, ’t hooft om laegh, het gras betreên,
    Of d’oogen slaen naer ’s hemels vieren,
    En gaslaen wat hun viel te leen
    Van Godt, den eigenaer der dingen,
    (290) Die om den mensch den hemel schiep,
    Oock lichaemloze hemelingen,
    Die hy tot ’s menschdoms dienst beriep
    In ’t paradijs, daer twee te gader
    Gewettight zijn van d’eerste maght,
    (295) Die hun verscheen, gelijck een vader,
    Hen troude, en minzaem t’zamenbraght.
    Gezalight paer in ’s aertrijx hoven,
    Verwacht een schooner hof daer boven.
Continue
    Het tweede bedryf.
    GABRIËL. RAFAËL. MICHAËL.
Gab. Wy zweefden zacht en stil den blancken Melckwegh neêr,
    (300) De morgenzon voorby, die, schijnende uit het meer
    Van ’t oosten zuidwaert aen, met haeren gouden wagen,
    Den middagh kroonen gingk. toen wy dees springbron zagen
    Vier aders leveren aen ’t aerdtsche paradijs,
    Naer ’t hemelsche genoemt, en daer de bruiloftswijs,
    (305) Tot vreught van d’eerste trou met vrolijcke engletongen,
    Voor bruidegom en bruit, zal worden opgezongen;
    Zoo streecken wy terstont de vleugels hier ter ste:
    Gelijck een arentsvlught, die wijt, van over zee,
    Of uit de starren strijckt in top van hooge cederen,
    (310) En dan zich zelve deckt en schaduwt met haer vederen.
    Wat heeft de Godtheit hier een hemelschdom geplant!
    Hoe roken wy den geur van ’t melck- en honighlant,
    En blancke lelien, en versch ontloke rozen!
    Hoe flonckren d’oevers hier van bdellion, turkozen,
    (315) Karbonklen, onixsteen, en flickrend diamant!
    De gront is een tapijt van bloemen. geene hant
    Van geesten kan zoo rijck borduuren en schakeeren.
    Wat vogels steecken hier in kostelijcke veêren!
    Daer staet d’eenhoren, die zich spiegelt in de bron.
    (320) Hier volght de zonnebloem het aenschijn van de zon,
    En schijnt in ’t harte ontvonckt van levendige straelen.
    Wat vogels zingen daer alle engelsche kooraelen
    Met hunne keelen na! hoe weeligh hangt dit ooft!
    Hoe zwilt dees muskadel! d’oranje boom belooft
    (325) Den mont verquickend sap. men ziet het vee gedyen
    By keur van geurigh kruit, en duizend leckernyen.
    De rugh van ’t dertel lam, gedost met eene vacht
    Van gloênde purperverf, getuight door zijne draght
    In welck een’ beemt het weit, en draeght livrey en wapen
    (330) Van koningh Adams hof, ter heerschappy geschapen.
    De boom zweet honighdau. de beeck geeft room en wijn.
    De boomschors is kanneel. hier valt de zonneschijn
    Gematight, niet te heet, noch koel: het zy de straelen
    In top staen: ’t zy het licht verrijze, of koom te daelen.
    (335) d’Alzegenaer stort hier zich zelven teffens uit,
    En waert in dier, en erts, en steen, en plant, en kruit,
    Doch meest in Adam, heer van ’t edelste geweste.
    De hemel gaf zijn hart aen ’t aerdtrijck hier ten beste.
    Rafaël:
    Aertsengel, Gabriël, doorluchtighste gezant,
    (340) Dees lusthof, die de kroon van ’s aerdtrijx hoven spant,
    Behoeft geen’ englelof, en gaet het al te boven.
    Het lofbazuinen kan zijn schoonheit slechts verdoven.
    De Godtheit wandelde in de lommer van dees blaên,
    En liet, na’et planten, in den hof haer stappen staen.
    (345) Godt heilighde den gront, zoo zegenrijck betreden,
    En schonck dees streeck den naem van wellust, dat is Eden,
    Daer geen volkomenheit ontbreeckt, in ’s menschen oogh.
Gab. Mijn leistar, Rafaël, die in den hooghsten boogh
    Des hemels wert gewijt in ’t zevental, wilvaerdigh
    (350) De Godtheit naer den mont te zien, en Godts rechtvaerdigh
    Besluit te stercken; het wort tijt dat wy gelijck
    Den koning groeten, met den intre van zijn rijck,
    En zijne koningin, en, onder ’t heusch bejegenen,
    Hun heil toewenschende, de twee gelieven zegenen
    (355) In ’s allerhooghsten naem, en kroonen bly van geest.
    Dan zultge, aen mijne zy, het heerlijck bruiloftsfeest
    Bekleeden. pas het paer, als ick ’t gebie, te kranssen
    Met eeuwigh lauwerier, gebroght van ’s hemels transsen,
    Doorvlochten met robijn en hemelsch diamant.
    (360) Laet ’s hemelsch rey den disch met zijn gewijde hant
    Voorzien van dierbaer ooft, gewassen aen die tacken,
    Dat ’s menschen leven voedt, en tegens het verzwacken
    De zenuw stijft, en sterckt; het bloet in eenen staet
    Bewaert op zijn gewight, en ingeschape maet;
    (365) Als oly van d’olijf de vlam, die, zonder zwichten,
    Niet ophoudt, even klaer te branden, en te lichten.
    De zon ga haeren gangk, en mercke tijt en uur:
    Dees boomvrucht queeckt en sterckt het wezen van natuur,
    Alle eeuwen uit en in, erfvyant van ’t bederflijck.
    (370) Zoo leeft de mensch, als Godt en d’engelen, onsterflijck.
    Godts veltheer Michaël blijf midlerwijl de wacht
    Bevolen van den hof, om ’t goddelijck geslacht,
    Het menschdom, ga te slaen, zoo ver het Godt gehenge,
    Op dat geen helsch gespan, zich in de bruiloft menge,
    (375) En bruidegom en bruit, versteecken van zijn hulp,
    Den doot niet drincken uit een parlemoere schulp,
    Waer in men druiven perst, en rijpe muskadellen,
    Die aen de wijnranck, milt van sap, uit weelde zwellen.
    Kort om, een ieder lette op zijn’ ontfangen last.
    Michaël:
    (380) Gezant des hemels, ick verschijn geharrenast
    Met hellem en rondas, uit diamant gekloncken,
    En dit tweesnedigh zwaert, daer vier en gloet en voncken
    Uit sprongen, toen ick ’t heir van Lucifer besprong,
    En uit Godts troonen in den diepen afgront drong.
    (385) Al quaem hy brullende van onder opgedondert,
    Daer ’s aerdtrijx navel wat Godt vloeckt houdt afgezondert
    Van ’t koesterende licht, dat al wat leeft verquickt;
    Wy staen voor geen gewelt verbijstert noch verschrickt.
    Gebie slechts: ’t lustme hem noch eens op ’t spits t’ontfangen,
    (390) En ’s afgronts wapenroof in ’s hemels kerck te hangen.
Gab. Wel aen, belieft het u, bewaeck den hof rondom.
    Eerst volgh een poos, tot dat ons Adam wellekom,
    Wy ’t rijck gezegent paer bekranssen met laurieren,
    En onverwelckbaer loof. men zal de bruiloft vieren,
    (395) Daer ’s levens boom bedeckt den klaeren watersprongk,
    Waer uit terstont een leeu met zijn leeuwinne dronck,
    En zoo veel dieren, als op Adams wenck verzaemen,
    By hem getekent, elck met hun byzondre naemen.
    My dunckt daer ziet men bruit en bruidegom gepaert
    (400) Genaecken, hant aen hant. zy komen herrewaert.
    Hoe lief en aengenaem is zulck een trougenootschap!
    Ick wensch Godts zegen hun t’ontvouwen met mijn bootschap.
    Een rey wachtenglen volght van achter op hun spoor,
    En streelt met blijden zang ’t aendachtige gehoor.
    ADAM. GABRIËL.
Adam. (405) Ay zie, mijn liefste, wat geluck zal ons gemoeten?
    Daer komt het hemelschdom met zijne zuivre voeten
    Den gront van dezen hof bezwieren uit de lucht.
    Zy laeten eene streeck van gout in hunne vlught
    Van boven na. ay zie, wat zijn dat schoone pennen,
    (410) Hun vlugh ten blancken rugge uitwassende, om te rennen
    In wint en starren, op des oppersten geboôn!
    Zy brengen gaven mede, en meer dan eene kroon
    Van lauwerblaên. wat wil d’almaghtige openbaeren,
    Die, schoon ons een getal wachtengelen bewaeren,
    (415) Noch hooger geesten uit de starren nederzendt?
    Godtheiligh hemeltal, de Godtheit best bekent,
    Weest wellekom; het zy ’t u lust om laegh te zweven,
    En uit te spannen, om ’t gewest, daer menschen leven
    Eens door en door te zien; het bovenste en ’t beneên
    (420) Te zien afsteecken op elckandre en tegens een,
    Om klaerder ’t onderscheit van ’s hemels rijcke schatten
    En ’s aerdtrijx minder goet in uw verstant te vatten;
    Het zy u d’opperste met een’ byzondren last
    Hebbe uit zijn’ troon gestiert: gelijck ’t hem eeuwigh past
    (425) Den schepselen een wet naer zijnen wil te zetten;
    Gy zijt ons welkom, meer dan welkom. onbesmetten,
    Die d’onderweerelt uw gemeenschap waerdigh kent,
    Gy moet ons bey, naerdien ’t geluck u herwaert zendt,
    Gezelschap houden, ’t licht in onze duisternissen
    (430) En ’t hemelsch paradijs om ’t aerdtsche een weinigh missen,
    Indien des menschen bede op englen iet vermagh.
Gab. O stedehouder van het opperste gezagh
    Op aerde, zijt gegroet, eerste oirsprongk der geslachten,
    En stam der spruiten, daer de weerelden op wachten:
    (435) O vorst, die Godt alleen voor uwen leenheer houdt,
    De Godtheit, op wiens maght en goetheit gy betrout,
    Godt, die u paerde door zijn hemelsche genade
    Met deze uw eige ribbe, uw vleesch, en wedergade,
    Zent ons van boven, om u heil in dezen staet
    (440) Te wenschen in zijn’ naem, op dat de dageraet
    Der weerelt schooner rijze en opluicke in u beide,
    De bruiloft innega, op ’t goddelijck geleide,
    En d’eendraght u getrou verbinde door den bant
    Van ’t onderling verbont, bezegelt hant aen hant.
    (445) En gy, ô zuster, bruit, en dochter van uw’ hoeder,
    Genarijcke Eva, licht der maeghden, groote moeder
    Van zoo veel levenden, als d’aerde uit uwen schoot
    Van verre alreede ontmoet, volschoone bedtgenoot
    Des schoonsten bruidegoms, gy morgenstar der vrouwen,
    (450) Wat wil uw naem en faem zich wijt en zijt ontvouwen,
    Indien d’alzegenaer, die u zoo hoogh verheft,
    En dus te prijck zet, in deze echt zijn ooghmerck treft!
    Gedooght nu datwe u beide, in ’s hooghsten naem, bekranssen,
    Terwijl de hemelen al juichende om u danssen.
    (455) Ontfangt dees kroonen, gy die dus geluckigh paert.
    Een grooter kroon wort u in eeuwigheit bewaert.
Adam. Gy komt ter goeder uure ons eeren hier beneden.
Gab. Wy komen door Godts last uw’ bruiloftsdisch bekleeden,
    Daer ’s levens boom den disch met zijne schaduw deckt.
Adam. (460) Gelooft zy d’opperste, die zijn genade streckt
    En uitbreit wijder dan de heldre zonneglanssen
    Zich spreien overal, uit zijn turkoize transsen.
    Wy neemen uwen wensch en zegen danckbaer aen.
    De rijckste vader stort in zijnen onderdaen
    (465) ’t Genarijck hart uit, door ontelbaer tal van goeden.
    De vrucht van ’s levens boom is maghtigh ons te voeden
    Met alle leckerny, die lijf en ziel vernoeght.
    Hy heeftme deze gade uit liefde toegevoeght,
    Op dat ick haeren troost en noothulp zou genieten.
    (470) Zoo kan geene eenzaemheit my quetsen noch verdrieten.
    Het hart der godtheit leght hier voor ons beide bloot.
Gab. Geluckigh leeftge met uw lieve trougenoot,
    Gelijck een koning, zy als koningin van Eden.
Adam. Gy Reien, volght, terwijl wy door den lusthof treden,
    (475) Ons spoor met feestgezang. ’t gevogelt zingt u voor.
    De dieren luisteren, en geven u gehoor.
    REY VAN WACHTENGELEN.
    I. Zang:
    Wie kan zijn graetigh oogh verzaden
    Aen ’t paer, ter bruiloftsfeest bereit,
    Bekleet met zuivere gewaeden
    (480) Van hemelsche Erfrechtvaerdigheit?
    Gewaeden, niet van vrou Natuure
    Gewrocht, neen zeker, neen ô neen:
    De stof van ’t kleet is veel te puure,
    En niet te vinden daerwe treên.
    (485) Dat kleet viel hun ten deel van boven.
    De godtheit schonck dien bruiloftsschat
    Hun beide uit liefde in d’aertsche hoven.
    Och dat geene aerdtscheit dit beklad,
    Noch vuile vleck het schende in ’t praelen.
    (490) Geen blanckheit magh het hier by haelen.
    I. Tegenzang:
    Dees zuiverheit sproot uit geen zonne,
    Die daeghlijx opgaet voor ’t gezicht,
    Maer uit der hemellichten bronne,
    Eerste oirzaeck van al ’t zichtbre licht.
    (495) De godtheit, uit gena bewogen
    Tot miltheit, wou zijn beelt bekleên
    Op ’t heerelijxt; het alvermogen
    Het puick van ’s hemels schat besteên
    Aen ’t menschdom, by hem uitgekozen.
    (500) Nu wijcken zuiverheit en geur
    Van witte lelien en roozen
    Voor deze bloem. nu wijckt de keur
    Van bloemen, en alle andre stoffen.
    De godtheit heeft haer wit getroffen.
    II. Zang:
    (505) De mensch, uit lijf en ziel bestaende,
    Twee deelen, ongelijck van aert,
    Gevoelt geen’ strijt, geen overslaende
    Gewight: want elck van bey bewaert
    Den evenaer. d’een wil als d’ander.
    (510) De reden onderworpt zich Godt,
    Het lijf de ziele, wijs en schrander.
    Verloor de mensch dees gaef, dit lot,
    En most hy by zijn kracht volharden,
    Natuur kon hem niet houden staen.
    (515) Men zagh het bruiloftskleet aen flarden,
    En al die schoonheit gansch vergaen,
    Daer Cherubijnen zelfs om blaeckten.
    Nu deckt een wolck van glans de naeckten.
    II. Tegenzang:
    Gelijck de keel en harpesnaeren,
    (520) Gespannen op een’ zelven toon,
    Een schoon geluit in d’ooren baeren,
    Dat englen treckt uit hunnen troon,
    Zoo baert d’eenstemmigheit, in ’t paeren
    Van lijf en ziele, aen een getrout,
    (525) Een lieflijckheit, die door alle aren
    De geesten streelt en onderhoudt.
    Dus leeft de mensch gerust op d’aerde,
    Gelijck een Godt, in volle vreught.
    Och of de Godtheit hem bewaerde
    (530) In eene zelve lente en jeught,
    Zoo kon de bruiloft eeuwigh duuren.
    Een bant verbint de twee natuuren.
    Toezang:
    Engelscheit en dierscheit mengen
    In den mensch zich ondereen.
    (535) Om deze overeen te brengen
    Wou de vader hier beneên
    Met een hantvest hem verrijcken,
    Die den ongelijcken treck
    Van de worstlende ongelijcken
    (540) Vreedzaem houdt in hun besteck.
    Eert uw hantvest, ô gelieven,
    En bewaert uw’ vaders last,
    Zoo kan u geen vyant grieven.
    Houdt u buiten leedt en last.
Continue
    Het derde bedryf.
    ASMODÉ. LUCIFER.
As. (545) Doorluchtste keizer van den jammerpoel, vol rampen,
    En ’t rijck der weerelt, wy verschijnen op uw stampen,
    In schaduw van den boom, geladen en vermast
    Van heerlijck ooft, waer door de kennis groeit en wast.
    Gebie al watge wilt uw’ dienaer toebetrouwen.
Luc. (550) O Asmodé, nu help ons ’t rijck des afgronts bouwen.
    Wy zoecken hulp en steun aen uw’ doortrapten raet,
    Uit lust ter wraecke van dien onverdienden smaet,
    En ’t schendigh ongelijck in ’t opperhof geleden,
    Daer Michaël, bestormt, en wettigh aengestreden,
    (555) Het heir der hemelen met zijnen donderslagh
    En blixemstraelen dreef ten troon uit van ’t gezagh,
    Ons eeuwigh toegestaen. nu willenwe, als bandyten,
    Geduurigh tegens ’t rijck van dien erfvyant wrijten,
    Niet voor de vuist, en door een openbaer gewelt,
    (560) Naerdien zijn heirkracht ons te maghtigh valt in ’t velt,
    Maer door bedrogh, en list, en heimelijcke laegen.
    Zoo kan het kleenste dier het allergrootste plaegen.
    Nu giet dien aenslagh eens in een’ rechtschapen vorm.
As. Het allerreetste is dat men listigh hem bestorm,
    (565) In zijn volschapen beelt, wiens glans zoo hemelsch flonckert.
    Indienge ’t kroost, dat naer den vader zweemt, verdonckert,
    Zoo keert hy ’t aenzicht van deze ongelijckenis.
    Gy weet hoe hun dit ooft zoo scherp verboden is,
    Geraeckt de zoon ’t verbodt des vaders t’overtreden,
    (570) Zoo steeckt hy zich in schult, door traenen, noch gebeden,
    Noch geene middelen te zoenen, hoe men schreit.
Luc. Dat waer de misdaet van de hooghste majesteit
    Te quetsen trots hervat, in d’aerdtsche heerschappye.
As. Met reden. vangenwe aen van beeldeschenderye,
    (575) Naerdien het afgebeelde in zijnen oppertroon
    Te zeker zit. dus wort de parel van zijn kroon
    Geruckt, en in het slijck getrappelt en geschonden.
Luc. Wy nemen ’t in beraet. maer weetge oock andre vonden
    Te vinden, om allengs en niet zoo plotseling
    (580) Ons t’openbaeren? want de hemel sloot een’ ring
    En wacht van englen om dees beide, die nu paeren,
    En vrolijck bruiloften. gy hoort door loof en blaêren
    Den blijden bruiloftsgalm, en schellen vogleklangk,
    Uit telge, en tack, en haege, ontvonckt aen englezangk,
    (585) Het feest inluiden. men is bezigh met bereiden
    En decken van den disch. Wachtengelen geleiden
    De gasten, en de bruit en blijden bruidegom.
    Oock waert hier Michaël, het hooft der hofwacht, om
    Te waecken, dat geen wrock van helsch gespoock hen stoore.
    (590) In ’t kort men houdt’er wacht, van achter, en van vore.
    Bandijten worden licht verraeden, en ontdeckt.
As. Bandyten dienen op te waecken, ongeweckt
    Van hunnen vyant, en geen vast verblijf te zoecken,
    Noch licht en ope lucht. De schaduwen, en hoecken,
    (595) Spelonck, en onwegh, bosch, en galery, en haegh
    Bedecken allerbest het nachtspoock, dat by daegh
    Ongaerne wort gezien. het moet zich zelf bewaeren.
Luc. Hoe kuntge wercken, en uw’ aert niet openbaeren?
As. Men trecke een grijns aen van het een of ’t ander dier.
Luc. (600) Een vogel, die de lucht met zijne pen bezwier,
    Gelijckt den geesten, die op hunne vleugels zweven.
    Verkies den adelaer, der voglen vorst, in ’t streven
    Alle anderen te kloeck, en die met zijn gezicht
    En ooghstrael niet ontziet het steeckend middaghlicht
    (605) Te tarten. d’adelaer zou zijnen roof ontdecken
    Van verre, indien hy most verhit ten oorlogh trecken.
    Hy is gewapent met den beck en scherpen klaeu.
    Of kies een’ elefant. zijn lichaem valt niet naeu
    Om in te schuilen, en bedeckt te loopen mommen.
    (610) Hy is in reêngebruick de kloeckste van de stommen,
    En maghtigh met zijn’ snuit een’ boom te slaen in ’t zant,
    Of Adam, in de lucht geslingert, op den tant
    Te vatten, zoo ’t hem niet van geesten wort verboden.
As. Dat ’s waer: de godtheit waeckt om laegh voor d’ondergoden,
    (615) En zijn’ stadthouder, vorst en hooft van ’t aerdtsche rijck.
    Geen dier is menschen in zijn kloeckheit zoo gelijck,
    En ons zoo nut, om stil een’ aenslagh uit te wercken,
    Dat een geschubde draeck, voorzien van schoone vlercken.
    Hy is in vliegen en omzweven uitgeleert.
    (620) Zijn tong, om ’s menschen spraeck te volgen, gebootseert,
    Zou geestigh weifelen, en liegen, en bedriegen.
    Dat waer de rechte valck om van mijn hant te vliegen,
    En deze onnozelen te grijpen in hun vlught.
Luc. Spreeck zachter. zie eens om en weêrom, dat geen lucht
    (625) Uw stem ontdecke, en zy dien grooten aenslagh mercken:
    Want hoe gy werckt of niet, men dient bedeckt te wercken,
    En hen te vangen, eer men onraet kan vermoên.
As. Wat dunckt u van den draeck?
Luc. de slang is schalck en koen,
    Twee eigenschappen, niet onaerdigh uitgekoren.
    (630) De schalckheit is dit dier natuurlijck aengeboren,
    Gelijck de stoutheit. zoo dees beide gaen gepaert
    Wort d’aenslagh uitgevoert, die zulck een’ langen staert
    Van jammernissen, door alle eeuwen, na zal sleepen.
As. Zy dienen beide niet al teffens aangegrepen.
    (635) Men moet omzichtigh gaen, en spreecken een voor een.
Luc. De vloeck en zegen is hun alle bey gemeen.
    Zy trecken eene lijn: wat d’een begeert wil d’ander.
As. Zoo een van beide in wille en opzet dan verander,
    Zal d’ander volgen op het spoor van zijne ga.
Luc. (640) Indien de vrou zich met den man hierop bera,
    Is ’t vruchtloos aen de vrou dit stout bestaen t’ontginnen.
    Het reetste is eerst het hart van haeren man te winnen.
    De vrou volght lichtelijck het voorbeelt van den man.
As. Indien men op het hooft geen voordeel winnen kan,
    (645) Zoo moet men door de vrou den man zien om te zetten.
Luc. Zy zal haer lippen traegh aen deze vrucht besmetten.
As. Een dertle snoeplust kan haer brengen tot vergrijp.
Luc. Het overtreên smaeckt raeu.
As. de vrucht is versch en rijp,
    En lecker op de tong, bekoorlijck in haere oogen.
    (650) Zoo wort gevoelen, smaeck, met een ’t gezicht bedrogen,
    Dry zinnen teffens door een’ appelbeet alleen.
Luc. Zoo wort mevrou eerst, maer de heer niet overstreên.
As. De vrou moet voortreên, als de zwackste van hun beide,
    En bieden hem de vrucht.
Luc. en zoo hy haer uitzeide
    (655) Zijn’ mont te zetten aen het aengeboden ooft?
As. Ontvoutze wat al goets dees appel hem belooft,
    Hoe kan hy laeten eens op haer verzoeck te proeven?
Luc. Om eenen appelbeet den oppersten bedroeven,
    Door ’t reuckloos overtreên van zulck een streng verbodt,
    (660) En een gewisse doot te sterven, om ’t genot
    Van eenen mont vol saps, leert dat den mont niet spaenen
    Van dootelijck venijn?
As. zoo zy ’t verzoeckt met traenen,
    Hy slaet zoo kleen een bê de jonge bruit niet af.
    Oock terght verbodt de lust. het dreigen van de straf
    (665) Ontvonckt de lust. gy weet hoe lust u kon verrucken.
Luc. Maer ’t menschdom spiegelt zich aen ’s engels ongelucken.
As. Hy is te bijster op meer wetenschap belust.
Luc. Wat zaecken zijn hem niet natuurelijck bewust,
    Oock boven zijn natuur?
As. noch zal hy ’t zeil niet strijcken,
    (670) Maer willen Gode zelf in wetenschap gelijcken.
Luc. Den allerhooghsten niet te wijcken, was de bron
    En eenige oirsprong, daer ons onheil uit begon.
As. Zoo dient men langs dien kant hem listigh aen te randen.
Luc. Begin, en voer het uit. zie toe, belegh uw banden
    (675) Aen alle kanten vast, op dat hy ’t niet ontspring’.
    Is u een spoock of tien te weinigh en gering,
    Men zal een regement oppressen hier ter stede.
As. De schalcke Belial, mijn schiltknaep, houdt zich reede.
    ’k Zal hem berechten hoe hy best ter menschejaght
    (680) De netten spanne, om al het menschelijck geslacht,
    Met eenen zelven slagh, in ’t eerste paer te vangen.
Luc. Het rijck des afgronts zal met smoock en lofgezangen
    U eeuwigh eeren, zoo gy ’t heldenstuck volvoert.
    Al wat de vleermuisvlerck in lucht en zwavel roert
    (685) Verlangt te deelen in den rijckdom van dien zegen,
    En vaert op helsch getoet den overwinner tegen,
    Zoo moedigh, dat de stoel des hemels, op ’t geschal
    Aen ’t wanckelen, verschrickt van ’s menschdoms zwaren val.
    Maer dit ’s een poos te vroeg: dees hofstorm moet eerst voorgaen.
    (690) Vang rustigh aen van ’t hooft, en ziet niet om. laet doorstaen.
    Verschalck den bruigom eerst, en dan de nieuwe bruit.
    Spreeck Belial: daer komt hy aen, en vlamt op buit.
    BELIAL. ASMODÉ.
Be. Mijn heer, ick zocht u, in de lommer van dees hoven,
    Daer gy op ’t stampen quaemt van onder opgestoven.
    (695) Hoe luid de roep toch van den grootvorst Lucifer?
    Wat blyschap hoort men hier?
As. dees bruiloft wort niet ver
    Van hier gehouden: maer wy zijn’er niet geroepen.
Be. Wat bloeit dees lusthof schoon! hier valt genoegh te snoepen.
    Het paradijsooft drupt den gaepende in den mont.
    (700) De lucht van kruit en bloem rieckt heilzaem en gezont.
    De boomen bloeien door al ’t jaer, als uit gewente.
    Natuur smilt lieflijck vier getijden in een lente,
    Niet anders dan of zy hier eeuwigh bruiloft houdt.
As. De grootste hovenier, die dezen lusthof bout,
    (705) En plant, is zelf belust geduurigh hier te waeren.
    Hy sloot het huwlijck der gelieven, die nu paeren.
    Wy zijn beraên dees vreught te stooren, hem ten spijt.
    De vorst, die ’s menschen heil en ’s hemels eer benijt,
    Begeert dat gy dit paer gelieven helpt verrucken,
    (710) Om stout door snoeplust dit verboden ooft te plucken.
    Zoo krijght al ’s hemels eer en ’s menschdoms heil een’ krack.
    De gansche weerelt hangt alleen aen dezen tack,
    En ’t misbruick van dit ooft, indienze zich vergaepen,
    Vergrijpen aen dees vrucht.
Be. Hoe nu? is al ’t geschapen
    (715) Niet even goet, en schiep de schepper eenigh quaet?
As. Geensins: natuur is goet: in ’t overtreên bestaet
    De quaetheit. tegens ’t hoogh verbodt zich iets vermeeten
    Dat ’s quaet. het leven wort gehanthaeft door het eeten:
    Maer tegens d’eerste wet iet eeten baert de doot.
Be. (720) Ick vatte uw voorstel: maer hoe krijgen wy hem bloot,
    Terwijlze ’t bruiloftsfeest met hun genooden vieren?
As. Gy moet u in een slang, de looste van de dieren,
    Vermommen, en hun stil genaecken van ter zy.
Be. Wort d’eerste bruiloft met zoo schoon een mommery
    (725) Vereert, het wil de bruit en bruigom eeuwigh heugen:
    En wat is mommery? een geblanckette leugen,
    Wat anders in der daet, wat anders in den schijn.
    Ick wil de bruiloftsschael vermengen met venijn.
    De verf van ’t blozende ooft zal lecker lockaes strecken,
    (730) En met haer’ glans den worm, die binnen steeckt, bedecken.
    Zoo een van beide zich aen deze vrucht vertast,
    Geraeckenze alle beide aen mijnen angel vast.
As. Gy kuntze plotseling niet vatten en bekooren;
    Zy moeten eerst uw rede en schijnschoon voorstel hooren.
Be. (735) ’t Gehoor moet voorgaen, en de rede hun den schroom
    Beneemen, om allengs wat nader aen den boom
    Te treden, voet voor voet; dan met de hant genaecken
    Den appel, die het oogh bekoort, den mont tot smaecken
    Verlockt. zoo wort de doot onweetende gekust,
    (740) En niet ontmomt, eer ’t vier der snoepkoortse is geblust.
As. Gy weet uw ooghmerck net en op een punt te treffen.
Be. Dan zal ’t vernederen kort volgen op ’t verheffen.
As. Zoo heeft het Lucifer in zijnen val geleert:
Be. En wy met hem, tot in den zwavelpoel verneêrt.
As. (745) De grootvorst vint geraên den man eerst om te zetten:
Be. Die ziet te scherp, en zal door grijns en schoon blancketten
    Der logen heenezien. de vrouwekunne is zwack
    En simpel, als een duif. wy moeten met gemack
    Te werck gaen, en den man door ’t vrouwebeelt genaecken.
As. (750) Het waer de kortste wegh den man in ’t hart te raecken.
Be. Geweer te spillen op een sterck en scheutvry helt
    Is ongeraden. hier gelt loosheit, geen gewelt.
    Men moet het steenen hart vermurwen door gebeden,
    En vrouwelippen. dus laet wasch en klay zich kneden,
    (755) Door gloet en vochtigheit: en Adam, dus ge-eert,
    Is van de hooghste hant uit aerde gebootseert.
As. Zoo woudtge door de rib des mans den man beweegen?
Be. Met reden: want zy heeft hem naest aen ’t hart gelegen,
    Gelijck zijn eige ribbe, en tredenze in gespreck,
    (760) En noodtze haeren heer, het hart zal dezen treck
    Terstont gevoelen, en, zijns ondanx, onverslagen
    Den snoeplust van de lieve en jonge bruit behaegen,
    En innewilligen haere allereerste be.
As. ’k Beken gevolghzaemheit is voester van de vre.
Be. (765) Zoo zietge in ’t paradijs verzaemen d’eensgezinde.
    De doffer volght de duif, het hart de trouwe hinde,
    De leeu de boschleeuwin. d’een ga sleept d’andre voort:
    En waer valt weêrstant, als de liefde een lief bekoort.
    Doch eerwe ons in de leest van draeck of slang versteecken,
    (770) Wat dunckt u? zoo wy haer in engleschijn verspreecken,
    Gelijck een bruiloftsgast; naerdien de bruiloftsdisch
    Van englen wort bekleet.
As. in engleschijn? dat’s mis.
    Wat wonder waer het Eve in engleschijn te leiden
    En zetten naer uw hant? zy kan niet onderscheiden
    (775) Dat uw begeerte met de wet des hemels strijt,
    En wort ontschuldight: want geen heilige engel wrijt
    En worstelt tegens ’t hof, van waer hy wort gezonden.
    Zoo bleef uw zege wel de helft en meer geschonden.
Be. Wy mommen best dan met de grijns van slang of draeck.
As. (780) Indienge door dees grijns de menschelijcke spraeck
    Met aengenaemen toon kunt zonder valscheit treffen.
Be. Kan zy de valscheit van mijn voorstel niet beseffen,
    Het zal niet haperen aen een’ oprechten klanck,
    Die min een menschestem, en meer een maetgezangk
    (785) Van engelen gelijckt. de slangetong te recken,
    Gelijck een taeie snaer, en op een’ toon te trecken,
    Natuurlijck als een’ galm, die uit den hemel daelt,
    Dat is de ziel met kunst door d’ooren heen gehaelt.
As. Geluckt u dit, gy zult de zinnen haest betoveren,
    (790) En door den ingangk van ’t gehoor het hart veroveren.
Be. De voglezangk zou zelf een’ woesten zeeorkaen
    Betoveren, en houdt de wilde baeren staen.
    Ick wil het menschdom haest dien hemelsprong verleeren,
    En hindren zijn natuur om hoogh te triomfeeren,
    (795) Te hoopen op den stoel, waeruit de haet ons schupt;
    Een wraeck, die eeuwigh al zijn zaet in d’oogen drupt.
As. De bruiloftsgasten, die vol vreught den hof doorwaeren,
    Gedencken luttel met dees maere om hoogh te vaeren:
Be. En niemant minder dan d’aertsengel Gabriël.
As. (800) De feestschael gaet rondom. de bruiloft wort met spel
    Bazuin en zang vereert. de blyschap laet zich hooren.
    Dus lange zienwe noch geen kans voor ons geboren.
Be. Indien ’t gelucken wou dat bruit en bruidegom
    Zich, onder ’t hofbancket, door hunnen hof rondom
    (805) Een poos vertraden, en de bruit, langs deze zye
    Getreên, den bruigom, in een groene galerye,
    Alleen verwachte, dan waer ’t tijt haer’ mont te noôn
    Op deze boomvrucht, hun by zielstraf streng verboôn.
As. Hier sla geluck toe: want ’s bespieders kloecke vonden
    (810) Staen aen gelegenheit van plaetse en tijt gebonden,
    En aen ’t gemoeten van natuuren: zonder dit
    Schiet d’outste schutter mis, en buiten ’t rechte wit.
Be. Misluckt het nu, men magh een’ andren tijt beraemen.
As. Indien het mooghlijck zy hen, midden in ’t verzaemen,
    (815) En onder ’t bruiloftsfeest, te locken in ons net,
    Dat wint den hooghsten prijs. het lustme d’eerste wet
    Door ’t allereerste paer t’ontwijden, en te breecken.
    Zoo wort de paeuwestaert des menschdoms neêrgestreecken.
    Laet Gabriël dees maer verkuntschappen om hoogh.
Be. (820) Wat zou het paradijs een keel naer ’s hemels boogh
    Opsteecken! welck een damp al ’s hemels glans bezwalcken!
As. Wy triomfeeren, eer wy ’t lieve paer verschalcken.
Be. Wy winnen met de hoope alree de zege in ’t velt.
    De moedt geeft tien vooruit.
As. Maer d’overwinner stelt
    (825) Den overwonnen wet.
Be. wat galm komt hier gedrongen?
As. Daer wort het bruiloftsliet gelieven toegezongen,
    Waeronder Godts bazuin haer beurt houdt. sta wat stil,
    En laet ons luisteren wat hierop volgen wil.
Be. De hemel overstraelt den hof met rijcker glanssen.
As. (830) De gasten vangen aen den hemel toe te danssen
    Een’ dans van eere en prijs, op bom, schalmey, en fluit.
    Hier komenze aen. schuil wech. bespie dien vetten buit.
    REY VAN WACHTENGELEN. ADAM. EVA.+
    I. Zang:
    Danssenwe, Godts naem ter eere,
    Die gelieven t’zamenvoeght,
    (835) Zoo gezalight, en vernoeght.
    Laetze beide, keer in keere,
    In het midden van den rey,
    Op kornet en hofschalmey,
    Harpen, fluiten, luiten, veêlen,
    (840) En de bevende orgelkeelen,
    Trippelende zwey in zwey,
    D’eene ronde in d’andre mengelen,
    Tegens stroom, en dan voor stroom,
    Binnen menschen, buiten engelen,
    (845) Luister scherp naer wet en toom.
    Laet ons op de pennen zweven,
    Dan, van bloemwerck ondersteunt,
    Met de voeten kringen weven,
    Dat de paradijsgront dreunt.
    (850) Nu, voor ’t reppen van de voeten,
    Laet ons dit volschapen paer
    Eerst eerbiedigh gaen begroeten:
    Want het voeght de bruiloftsschaer
    Datze eerbiedigh oorlof vraegen.
    (855) Vangenwe aen op hun behaegen.
    I. Tegenzang:
    O geluckige gepaerde,
    Bruigom met laurier bekranst,
    En gy bruit, daer ’t al om danst,
    Wat in hemel en op aerde
    (860) Zich in uw geluck verblijt,
    Gunt uw gasten datze om strijt,
    Gode en u ter eere, trippelen,
    En rondom u heene hippelen.
    Laet ons dus den bruiloftstijt
    (865) Vieren: want den feestgenooden
    Voeght geen stilte, op ’t hooge feest,
    Maer een dans, van Godt geboden.
    In den hemel zweeft geen geest,
    Of hy slijt met lof te zingen
    (870) En een’ godtsdans d’eeuwigheit,
    Voor den schepper aller dingen,
    Endeloos in majesteit.
    Laetge u dit verzoeck gevallen,
    Treet zelfs voor, wy vangen aen,
    (875) Hant aen hant, dus met ons allen
    Eenen ring om u te slaen,
    Op den galm der feestschalmeien.
    Zet de wijs in voor de reien.
    I. Zang. Adam:
    Laet ons dan den feestdans leeren
    (880) En den trant
    Van den grooten heer der heeren;
    En den hemel nabootseeren
    Met verstant.
    Volght de vaste en wufte lichten
    (885) Op hun spoor.
    Dat ’s op d’aerde een’ hemel stichten.
    Elcke star bewaert haer plichten
    In Godts koor.
    Zeven losse danssen binnen
    (890) ’t Vaste vier,
    Dat rondom, om prijs te winnen,
    Zeven telt aen ’s hemels tinnen,
    In hunn’ zwier.
    Dat ick dan de zon uitbeelde,
    (895) Gy, mijn bruit,
    ’t Maenlicht, ’t welckme noit verveelde.
    Scherpe prickel van mijn weelde,
    Dans vooruit.
    II. Tegenzang. Eva:
    ’k Laet den voordans aen my leenen.
    (900) Volghme na.
    Worde ick heel of half bescheenen,
    Of is al de glans verdweenen
    Van mijn ga:
    ’k Zalme troosten in het dwaelen
    (905) Voor een wijl,
    Tot dat uit uw rijcke straelen
    Ick weêr licht by u magh haelen,
    Naer dien stijl.
    Komt u aenschijn my beloncken
    (910) Half of gansch,
    ’k Zal van zuivre liefde ontvoncken,
    Om den luister, my geschoncken,
    Schoon van glans.
    Hou den voortrant naer ’t betamen
    (915) Hoogh en laegh.
    Laet ons scheiden, en verzaemen,
    Daerwe aen d’eerste kennis quaemen
    Blijde en graegh.
    Toezang. Rey:
    Onder drypaer hemelingen,
    (920) Die rondom
    Dien volschoonen bruidegom,
    Alle in ongelijcke kringen,
    Licht van zijne torts ontfingen,
    Op hun streeck,
    (925) Een de morgenstar geleeck,
    Dan weêr d’avontstar in ’t wijzen:
    Want zy danst hem voor in ’t rijzen,
    Of volght trou zijn hemelbaen
    Achteraen.
    (930) De dans heeft zijn beslagh: nu weêr ten disch gelegen,
    Daer Gabriël u noot op ’s hemels verschen zegen.
Continue
    Het vierde bedryf.
    EVA. ADAM.
Eva. Waer staenwe, in ’t paradijs, of daer de starren blaecken?
    Wat treck verruck mijn’ geest om hoogh? mijn voeten raken
    Geene aerde. d’aerde ontzinckt den voeten in ’t verschiet.
    (935) De goddelijcke galm van ’t heiligh bruiloftsliet
    Ontknoopt den bant, die ziel en lichaem hiel gebonden.
    De ziel, op hemelscheit verslingert, en verslonden,
    Gevoelt geene aerdtscheit, en, verkeert in zuivre vlam,
    Zoeckt d’eerste bron, waeruit zy haeren oirsprong nam.
Adam. (940) Mijn lief, waer heene? toef: gy mostme niet ontzweeven.
Eva. Ick worde krachtigh na de bron des heils gedreven,
    Die mijnen brant alleen kan koelen. laetme gaen.
Adam. Uw element is hier. uw liefste spreeckt u aen.
Eva. Nu kome ick weder tot my zelve, en by mijn zinnen.
Adam. (945) Het voeght de Cherubijns en gloênde Serafinnen
    Zoo hoogh te zweven, daer zy, met gebogen knien
    Op ’t aenschijn vallende, de majesteit ontzien
    Te naderen, en haer met wieroockschaelen eeren.
Eva. Geluckigh zijn ze, die met engelen verkeeren.
    (950) De milde bruiloftsdisch vereerde ons hemelspijs,
    En manne en druif, gegroeit in ’t aerdtsche paradijs,
    Die al het ander ooft door leckerny verdoven:
    Maer ’s engels rede ging al ’t bruitsbancket te boven.
    Hy schoof de nevels van het menschelijck gezicht,
    (955) En toonde ons welck een stadt de Godtheit in het licht
    Hier boven boude, daer, de balling uitgesloten,
    De redelijcke ziel, den lichame ingegoten,
    Haer burgerrecht verwacht, indienze zonder smet
    Den allerhooghsten eert, naer d’ingestelde wet.
Adam. (960) Die stadt is van den gront tot in den top voltogen.
Eva. Zoo alle leden eens veranderden in oogen
    Van hemelsche adelaers, uit liefde tot dees stadt,
    Noch zagen d’oogen zich aen dit gezicht niet zadt.
Adam. Van welcke zijde zou het oogh ’t gezicht ontginnen?
Eva. d’Aertsengel most zich op die rede eerst zelf bezinnen.
Adam. Men kan niet bouwen eer de grontslagh is geleit.
Eva. ’t Gesteente geeft den gront een grooter heerlijckheit.
    De jaspis, de safier, smaragden, en berillen,
    Sardonix, sardius, en ametisten willen
    (970) Chalcedon, chrizolyt, noch geenen chrizofraes,
    Noch hiacinten, noch den moedigen topaes
    In ’t praelen wijcken. elck is moediger in ’t proncken.
Adam. De muuren steigren hoogh, en dicht aen een gekloncken
    Uit louter jaspis, net op een vierkante maet.
Eva. De poorten, elck een perle, en elcke schoone straet
    Met klinckklaer gout gevloert, gewilligh doorgang geven
    Aen alle geesten, die hier heene en weder zweven.
Adam. Hier rijst geen tempel, noch gewelleft tempelwerck:
    Want d’onbepaeltheit van Godts wezen is de kerck,
    (980) Waerin hy wort gedient van nimmertelbre geesten,
    Die hem aleluia op endelooze feesten
    Toezwaeien, en den lof voortwentelen, zoo lang
    De juichende englegalm beantwoort het gezang.
Eva. Hier rolt geen zonnekloot ten ende van haer baene,
    (985) Noch ’t ongestadigh licht der wisselbaere maene
    Verlicht dees groote stadt, daer ’t eeuwigh schijnend licht
    Van ’t alvernoegende en verzadende aengezicht
    Den schoonsten dagh verleent, een’ dag, waernaer wy menschen,
    (Och of die dagh verscheen) uit al ons harte wenschen.
Adam. (990) Hoe lieflijck ruischtme in ’t oor de versche waterval,
    Die uit den hooghsten troon, noch klaerder dan kristal,
    In ’t midden door de straet, zoo helder henevloeide,
    En ’t hout des levens, dat in ’t midden wast, besproeide!
    Wat gaf dees boom al ’t jaer, in een gezonder lucht,
    (995) Van d’eene in d’andre maent, een kostelijcke vrucht!
Eva. d’Aertsengel onderhiel ons met die bruiloftswijzen,
    En hoopte ’t menschdom eens in ’s hemels paradijzen
    Te wellekomen, op een blijder bruiloftsfeest.
Adam. Terwijlwe hier beneên, van eenen zelven geest
    (1000) Gedreven, onderling elckandere beminnen,
    Laet ons, van dagh tot dagh, een’ trap ten hemel winnen,
    En steigeren van ’t laeghste in ’t opperste geluck.
Eva. Gebieme wat u lust. ick reken het geen juck
    Mijn lusten onder uw geboôn van zelf te buigen.
Adam. (1005) Laet onze afzetsels jaer op jaer ons trou getuigen.
    De liefde wort door liefde ontvonckt en opgeweckt.
    Gy ziet hoe minzaem duif en doffer treckebeckt.
    De zwaen bekoort de zwaen, die bruizende aen komt zwemmen.
    De stercke leeu laet zich van zijn leeuwinne temmen.
    (1010) Het veil omhelst den olm. men ent de plant op plant.
    Een treck van liefde zet het al naer zijne hant.
    Wat leven voelt wil zich met eene weêrga mengen.
    Natuur schept lust in haers gelijcken voort te brengen,
    d’Aenstaende weerelt wort uit uwen schoot verwacht.
    (1015) Gy zult, als moeder van het menschelijck geslacht,
    Aertsvaders, koningen, wetgevers, helden baeren,
    Heldinnen, dochters en schoondochters eerlijck paeren
    Met uwe neven. ’k zie uw’ naem alree ge-eert,
    Waer gy de ledigheit der aerde alom stoffeert
    (1020) Met zoo veel zielen, als de velden bloemen draegen.
    Ay laet, op zulck een hoop, mijn’ wensch uw ziel behaegen.
Eva. Zoo lang het aerdtrijck in den arm des hemels hangt,
    En d’aerde; zijne bruit, haer vruchtbaerheit ontfangt
    Van zulck een’ bruidegom, die haer met duizent oogen
    (1025) Van starren aenlonckt, en bestraelt uit ’s hemels boogen,
    Zoo lang zal mijne min met d’uwe gaen gepaert,
    En elcke dienst en kus blijft my een’ weêrkus waert.
Adam. Het zy met uw verlof, dat ick in deze streecke,
    Aen d’eene zijde, een poos met Godt den schepper spreecke,
    (1030) En in mijne eenzaemheit bedanck’ voor uw genot.
    Verschoonme een’ oogenblick.
Eva. mijn liefste, ga met Godt.
    BELIAL. EVA.
Be. Geluck, ô bruit, aenstaende moeder
    Der eeuwen: heil in d’echte staet.
    (1035) De hemel zy en blijve uw hoeder,
    De bruidegom uw toeverlaet.
    De roos en leli luicken onder
    Uw voeten schooner op. ô bloem
    Der schoonste bloemen, weereltswonder
    Van alle schoonheên, die haer’ roem
    (1040) En vlag voor uwe schoonheit strijcken,
    Noch schooner moetge namaels prijcken.
Eva. Wat stem genaecktme uit dichte bladeren
    En schaduwen? wie komtme hier
    Met zulck een’ gloet van liefde naderen?
    (1045) Zoo gy een geest zijt, of een dier,
    Ontmom, vertoon u. laetme kennen
    Wie my dus minnelijck begroet.
    Het zy gy zweeft op lucht en pennen,
    Of d’aerde treet met uwen voet;
    (1050) Ontwolck u, dat de zon hier doorschijn.
    Of zijtge mensch, koom vry te voorschijn.
Be. Ick ben een schepsel, schoone jonge
    Genootschapt van uw’ bruidegom,
    Begaeft met eene menschetonge
    (1055) En spraecke. alle anderen staen stom,
    Misdeelt van uwe heldre reden.
    ’k Beken mijn kleenheit onder u.
    Al zitge hooger, ick beneden
    Aen uwe voeten, blijf niet schu:
    (1060) Misgun geen’ slange u heil te wenschen.
    ’k Bemin den ommegang der menschen.
    Zoo nestlen minzaeme oyevaeren
    Rondom u, in geboomte en lucht.
    De dolfijn steeckt uit zoute baeren
    (1065) Het hooft, door een verborge zucht
    En heimelijcken treck gedreven
    Naer menschen, en het vrouwebeelt.
    Gy ziet dees vogels om u zweven,
    En hoe de dolfijn d’oevers streelt
    (1070) En strijckt met zijnen staert, en vinnen,
    Uit liefde om ’s menschen hart te winnen.
    Het zou den wilde’ eenhoren lusten
    In uwen zuivren maeghdeschoot
    Noch van geen hant gerept, te rusten,
    (1075) Gaeft gy uw aenschijn voor hem bloot.
    Die snelvoet geeft zich niet gevangen
    Dan aen een maeght, en smilt en schreit,
    Als hy u ziet, van groot verlangen,
    Om zulck een schoone, hem ontzeit,
    (1080) Zoo prickelt min zijn maeghdedriften.
    Zijn hooren kan venynen schiften.
Eva. Waer toe de dieren dus geprezen?
Be. Op datge niet, dus byster schuw,
    Van menschbeminners, hoeft te vreezen.
    (1085) Ick zoecke geen genot by u,
    Maer loutre gunst. gy zijt het waerdigh,
    Gezegende overschoone bruit.
    Mijn maght is kleen, mijn hart dienstvaerdigh
    Voor u ten beste. ick noode u uit
    (1090) Op dezen boom, waerin de prijs leit
    Van alle wetenschap en wijsheit.
Eva. Zwijgh stil, en wacht u my te nooden
    Op ooft, dat wetenschap belooft.
    Dees appel wert mijn mont verboden,
    (1095) Dies noodtme op geen’ verboden ooft.
    De Godtheit sprack: gy mooght wel eeten
    Van alle boomen in den hof:
    Maer schuw de kennisvrucht vermeeten
    Te plucken. schuw dees misdaet, of
    (1100) Ghy zult de doot onfaelbaer sterven,
    En u en al uw zaet bederven.
Be. Is ’t waer? zou Godt, zoo hoogh gezeten,
    Almaghtigh, goet, oneindigh wijs,
    Wel spreecken: gy zult geensins eeten
    (1105) Al wat’er groeit in ’t paradijs?
Eva. Wy plucken allerhande vruchten,
    En eetenze oock; maer Godt geboodt
    Dien boom in ’t middenperck te vlughten,
    Gelijck de pest, en baere doot.
    (1110) Wat zoume lusten uit te spatten,
    De doot met hant en tant te vatten!
Be. O simple duif, dees wet is strijdigh
    Met recht en reden. geef gehoor.
    Hoe, toont de Godtheit zich zoo nijdigh?
    (1115) Ick bidde, ô simple, keer uw oor
    Zoo schuw niet af van nutte raeden,
    En dezen eedlen fenixboom.
    De wijsheit schuilt in deze bladen.
    Men moet een jonge vrou den toom
    (1120) Niet korten. laetze weeligh weiden.
    Haer lust en Godt zijn niet gescheiden.
    Deze appels kennen geen venijnen.
    Zy smilten lieflijck op de tong,
    Verheugen ’t hart, als hemelwijnen.
    (1125) Zy houden ’t menschdom eeuwigh jong:
    En ’t is nu bruiloft, daer Godts reien,
    Uit lust om u te prijck te zien,
    In uwe schoonheit zich vermeien.
    Wat wellust zou men u verbiên!
    (1130) Wat zou men u zoo naeu bestippen!
    Dit ooft verlieft op uwe lippen.
Eva. Men magh zich aen geen quaet vergaepen.
    ’t Verboôn te smaecken is een smet.
Be. De schepper heeft niet quaets geschapen.
    (1135) Hoe zijtge alree zoo naeu gezet?
    Dit’s bygeloof. waer wil dit heenen!
    Geen spijs noch dranck besmetten ’t lijf,
    En minst de ziel. hou op van steenen.
    Pluck stout, en nuttigh uw gerijf.
Eva. Ay zeghme eerst, die my dus durft nooden,
    Waerom is my dien boom verboden?
    Waerom is aen dees vrucht te smaecken
    De doot gehecht? waerom verbiet
    De hovenier haer aen te raecken,
    (1145) Op lijf- en zielstraf, schuilt’er niet
    Venijnighs, onder schoone verven?
Be. Ay simple duif, betrou mijn woort
    Ick zweer het u, gy zult niet sterven.
    Gebruick wat oogh en mont bekoort:
    (1150) En wiltge u op mijn’ eedt betrouwen,
    ’k Zal d’oirzaeck van ’t verbodt ontvouwen.
Eva. Het zoume lusten dit te hooren.
    Ontvoume Godts geheimenis.
Be. Verkeerden al dees blaên in ooren
    (1155) Zy moghten ’t melden: want het is
    Verboden Godts geheim te melden.
    ’k Zal ’t evenwel, op mijn gevaer,
    Al zoudtme zelf het leven gelden,
    U openbaeren, magh het maer
    (1160) By u berusten. schut mijn schade,
    En houme buiten ongenade.
    De nijdigheit wil niet gedoogen
    Dees leckre vrucht uw’ mont te biên,
    Op datge niet, uit andere oogen,
    (1165) Met oogen des verstants zoudt zien,
    Haer zelve in wetenschap gelijcken,
    Veranderen in een Godin,
    En Gode in geene wijsheit wijcken.
    Die rijcke schatten schuilen in
    (1170) Deze appels, die ter kennis leiden,
    Om goet en quaet van een te scheiden.
    Dits d’oirzaeck van het streng verbieden.
    Deze appelschel beschaduwt Godt:
    Tast toe, eer ’t iemant koom’ bespieden.
    (1175) Ick schud den boom, om zulck een lot,
    Een Godtheit, in uw’ mont te storten.
    Ay zucht niet. staeck dit droef gezucht.
    Wat wiltge uw lust alree verkorten?
    Bespiegel deze hemelvrucht,
    (1180) Dien gouden appel, milt van sappen,
    Hy schenckt u hemelsche eigenschappen.
Eva. Och eedle boom, hoe durf ick waegen
    Uw ooft te plucken! eedle boom,
    Gezalight door het appeldraegen,
    (1185) Hoe klopt mijn hart, uit schrick, en schroom!
    O blozende appel, ’k zie u schieten
    Een’ strael van gout, en levend root.
    Die zonder smet u moght genieten!
    ’k Genaecke u bevend. zou de doot,
    (1190) Een worm zich in dien boezem bergen?
    Hou op, hou op mijn lust te tergen.
    Waerom mijn lust van ooft onthouden?
    Wat schaet een beet? onnoosle schult,
    Een snoeplust wort licht quijtgeschouden.
    Ick pluck. gedoogh het met gedult,
    (1195) O schepper, zoo ’k mijn hant bederve.
    De halve misdaet is begaen.
    O blozentheit! ô schoone verve!
Be. Nu schoone, zet den mont hier aen,
    (1200) Ay proef eens. staetge noch verlegen?
    Nu eet, dat u de hemel zegen.
    Uw bruigom komt hier aengetreden,
    En schijnt in zijnen geest verruckt.
    Wort hy op dit bancket gebeden,
    (1205) Dien rooden appel, versch gepluckt;
    Hoe kan zijn mont de bruit ontzeggen
    Dees vrucht te proeven op haer woort?
    Ick helpe uw rede zoo beleggen,
    Dat, schoon het ooft hem niet bekoort,
    (1210) Hy zal, om niet uw gunst te grieven,
    U innevolgen, en believen.
    ADAM. EVA.
Adam. Hoe wel bekomt het my, gerust in eenzaemheit
    En opgetogen, met de hooghste majesteit
    Te spreecken mont aen mont, en een genadeteken
    (1215) Van haeren uitstrael op het voorhooft, onder ’t spreecken,
    t’Ontfangen, dat mijn ziel, in eenen andren staet
    Herschapen, uitroept: heer, hou op: ick ben verzaet
    Van uwe goetheit, al te maghtigh, en miltdaedigh,
    En uitgestort! hou op, en zijt uw’ knecht genaedigh.
    (1220) Nu keere ick weder naer mijn bruit, mijn halve ziel.
    Waer maghze steecken? wat bespieglinge onderhiel
    Haer midlerwijl? ick zieze in schaduwe gezeten
    By dien verboden boom. wat ’s dit? wie broght haer eeten?
    Dit voorspoock spelt niet goets. ick zie my doof, en stom.
Eva. Genaeck, mijn liefste. hoe? is nu de bruidegom
    Afkeerigh van zijn bruit? ick wacht u met verlangen.
Adam. Hoe staet het hier? hoe dus? wat lust heeft u bevangen?
    Mijn lief, wie noodighde u ter feest op deze wijs?
Eva. Godts appelboom verleent my schaduwen en spijs.
Adam. (1230) Wat spijs? een spijs zoo hoogh van Godt geboôn te schuwen?
Eva. En hierom luste ’t my te min daer van te gruwen.
    ’t Verbodt ontstack de lust. mijn bruidegom, mijn troost,
    Bezie dien appel eens. ay zie hoe schoon hy bloost.
    Indien de schel het oogh uitwendigh kan vermaecken,
    (1235) Gedenck hoe liefelijck het binnenste moet smaecken.
Adam. Och smaeck! een koude koorts rijdt over al mijn leên.
    Mijn haer rijst overendt. och lief, waer wil dit heen!
    Wat wort mijn hart beklemt! dat Godt dien appel schende,
    Den boom uit d’aerde rucke. ô jammer, ô elende!
    (1240) Is dit alree de vrucht, de vreught van ’t bruiloftsbedt?
    Ontheilightge zoo snoot des allerhooghsten wet?
Eva. Nu bruigom, zijt gerust. ’k versta wel wat de wet zeit,
    En beter dan gy meent. wat steurt uw naeugezetheit
    Zich om een appelbeet? dit’s louter bygeloof.
Adam. (1245) Helaes, wat hoor ick nu! och waer ick stom, en doof,
    En blint: ontbrack het my aen oogen, en aen ooren,
    Zoo zoude ick in dien staet, ’t is droef, u zien noch hooren.
Eva. Niet hooger, bruidegom. hier is geen quaet begaen.
    Ontfang mijne eerste gave, en tast dien appel aen.
    (1250) Geloof en volgh uw bruit, en proef, en na het smaecken
    Zoo oordeel met verstant en kennisse van zaecken.
Adam. Zoude ick, u volgende, den oppersten versmaên?
    De hemel hoede my voor zulck een stout bestaen.
    Men kan niet straffeloos dees hofwet overtreden.
Eva. Wat hofwet? deze wet is strijdigh tegens reden.
Adam. Godts reden overtreft al ’t menschelijck vernuft.
Eva. Een die rechtschapen is wort niet zoo licht verbluft
    Van ydle vreeze. ick smaeck wat kennis in dees spijs leit.
Adam. Godt vreezen is ’t begin van kennisse en van wijsheit.
    (1260) Wie hem gehoorzaemt, en zich onder zijne wet
    Gewilligh buight, is vry van zulck een lastersmet.
    Ick mercke alreede hoe zich d’engelen dit belgen.
Eva. ’k Geloof een engel schudde een appel van dees telgen.
    Ick ving dit boombancket in ’t vallen met mijn hant,
    (1265) Niet als een’ gruwel, maer een heilgenadepant.
    Wat laetge traenen langs uw kaecken nedervloeien?
    Wilt gy de lust van uw beluste bruit besnoeien,
    Haer nors bejegenen met eenen wederzin?
    Dat’s zeker noch te vroegh, dat brengt geen vrientschap in,
    (1270) Dat hebtge oock niet belooft, toen gy my eerst aenschoude,
    De huwlijxgodt mijn hant in d’uwe vlocht en troude,
    En ’t huwlijck zegende. ben ick uw vleesch en been,
    Zoo draegh u, als een man, en laet ons lotgemeen
    Te gader leven. ’k noode u op Godts eige gaven.
    (1275) Zoo zal u kennis trots tot aen de starren draven.
    Zoo wortge in wetenschap en wijsheit Godt gelijck.
    Gebruick uw’ vryen wil, en toon my d’eerste blijck
    Van liefde, in ’t volgen van mijn allereerste bede.
    Zy lijdt geen weigeren. gevolghzaemheit baert vrede.
Adam. (1280) O welck een strijt? wat ’s dit een wightigh hooftgeschil?
    In wetenschap Godt zelf gelijcken, eigen wil
    Te volgen, zonder op het ooftverbodt te letten:
    Of onder Godt staen, en het juck van zijne wetten
    Te draegen, als een slaef, uit vreeze voor de straf?
Eva. Wat sammeltge? gebruick wat ons de hemel gaf,
    Uw’ vryen wil, en ’t goet, u heden aengeboden.
    De Godtheit heerscht om hoogh: hier heerschen aertsche Goden.
Adam. O welck een strijt! hier staet het vrouwebeelt; daer Godt.
    Hier vleitme haere bê: daer dreightme een streng verbodt.
    (1290) Zal ick de liefde en gunst van mijne vrouwe ontbeeren,
    Of d’opperste genade in ongena verkeeren?
    Een onweêr barnt’er in mijn’ geest. wat baert de keur
    In zulck een onderscheit al angst! wat stelle ick veur,
    De vrientschap van mijn vrouwe, of ’s hemels gunst te derven?
    (1295) Durf ick in my het beelt, dat Godt gelijckt, misverven,
    Mijn ziel ontluisteren, om zulck een snoot genot?
    Neen, neen, van mijne vrou gescheiden, rustigh Godt,
    Den oirsprong van mijn heil omhelst en aengehangen.
    ’k Heb van zijn milde hant alree te veel ontfangen,
    (1300) En wachte oneindigh meer uit zijnen vollen schoot.
    Ick kies het leven voor de baerelijcke doot.
    Mevrou, wat verghtge my! ick laetme niet misleiden.
    ’k Getroostme niet van Godt, maer eer van u te scheiden:
    Indien ick een van bey moet kiezen. dit sta vast.
Eva. Zoo breecktge alree den bant des huwlijx, zonder last,
    Ja tegens ’s hemels wil, en durft het huwlijck schennen,
    Om eenen appelbeet, en geeft uw’ aert te kennen,
    Dien trouweloozen aert, gelijck een jonge wulp.
    Nu Adam, dat gaet wel. ga heen: gy hoeft geen hulp
    (1310) Noch vrouwetroost: gy kunt genoegh met dieren leven,
    En kentze, hooft voor hooft, en kuntze naemen geven.
    Gy keert u aen geen vrou, en achtze uw vleesch en been
    Niet langer: want uw hart verkeert in ys en steen.
    Welaen, ick ben ’t getroost, maer komtge uw vrouw te zoecken,
    (1315) En vintze niet: dan mooght gy huilen, schreien, vloecken,
    Maer ’k zweere ’t zal u niet gebeuren haer te zien,
    Noch Eva acht u waert voortaen den mont te biên,
    Ick neem den hof, en al de dieren tot getuigen
    Van uwen wrevlen aert. de wreetste leeuwen buigen
    (1320) Zich onder hun leeuwin. de tiger brant van min,
    En ziet niet lievers dan zijn lieve tigerin
    Naer d’oogen en den mont. zy drincken uit eene ader,
    En eeten eene spijs, en wandelen te gader:
    Maer Adam acht zijn bruit, zijn jonge weêrga, niet.
    (1325) Leef lang. gedenck dat gy uw vrou nu ’t leste ziet.
Adam. Och och, waer gaetze heene? och, woutge een luttel beiden!
    Mijn liefste, hou noch stant.
Eva. wy zijn alree gescheiden.
    Wat houdtge my? laet los. zoo leeftge vranck en vry.
    Bemin eene andre, die gy meer bemint dan my.
    (1330) Gy quaemt al slaepende aen een bedtgenoote, en vrouwe,
    En naemtze zonder liefde, en scheit nu zonder rouwe.
    Wie zonder min vergaert, kan scheiden zonder smart.
    Een andre ribbe leght u nader aen het hart.
    Dat d’opperste u een vrou, naer uwen zin, bootseere.
    (1335) Gebeurt dit, als ick ’t wensch, beminze, en houze in eere:
    Beliefze meer dan my: of zoo u dat bezwaert,
    Blijf liever eenzaem, als voor heene, en ongepaert:
    Zoo zultge een vrouwehart niet quetsen, en bedroeven.
Adam. Och zwijg, mijn liefste, zwijg. gy nijpt mijn hart met schroeven.
    (1340) Hoe kan ick Gode en u behaegen in dees zaeck!
    De hooghste wijsheit vint in troubreuck geenen smaeck.
    Zy voeghde ons t’zaemen. laet ons dan te zaemen leven.
    O vader, kuntge uw’ zoon een struickeling vergeven,
    Dat ick een’ oogenblick mijn wederga behaegh’,
    (1345) Zoo zie dit over. dit ’s een overgaende vlaegh.
    Men moet een zwacke zacht en minnelijck bejegenen,
    Met alle eerbiedigheit. gy kunt den appel zegenen,
    En scheiden het vergift, gesproten van ’t verbodt.
    Nu geef den appel hier, zoo deelen wy een lot.
Eva. Zoo leert men goet en quaet met kennisse onderscheien.
    Wel waerom schudtge ’t hooft?
Adam. ick hoor de bruilofts reien
    Een klaght aenheffen, die den bruiloftsgalm verdooft.
Eva. Mijn lief, hoe zietge dus bestorven om uw hooft?
    Schep moet, mijn lief: gy hoeft te schricken noch te schroomen:
    (1355) Ick hebbe alleen dien last op mijne ziel genomen.
    REY VAN WACHTENGELEN.
    I. Zang:
    Helaes, wat baet een englewacht,
    Zoo ’t alziende oogh van boven
    Den mensch niet gaslaet naer zijn maght!
    Hoe leght de stamheer van ’t geslacht
    (1360) Met al zijn zaet verschoven,
    En in der eeuwigheit berooft
    Van zulck een heilkroon, hem belooft!
    O feest van weinige uuren!
    De hemel zelf gevoelt dien krack.
    (1365) De staet van dees natuuren
    Hadde eeuwigh kunnen duuren.
    Maer och zy droegen zich te zwack
    In Gode te behaegen.
    O tijt van bitter klaegen!
    I. Tegenzang:
    (1370) Had Adam zich aen ’t Engelsdom
    Gespiegelt, dat hoovaerdigh,
    Terwijl ’t in volle weelde zwom,
    Noch hooger dan zijn staetpeil klom,
    En, wrytende en quaetaerdigh,
    (1375) Den milden leenheer trotsen wou,
    Hy leefde vry van naberou.
    Ten zy nu Godts genade
    De hant reicke aen ’t gevallen paer,
    Dat, by de slang te raede,
    (1380) Aen ’t omzien quam te spade;
    Wie ruckt het uit zijn jammer, daer
    Het leght in schande en schennis!
    Hoe dier staet lust naer kennis!
    II. Zang:
    Men magh nochtans naer kennis staen.
    (1385) Wy hemelgeesten dringen
    Uit kenniszucht al hooger aen,
    En volgen Godts verborge baen,
    In ons bespiegelingen:
    Want in den ronden spiegelkloot
    (1390) Der Godtheit leght de weerelt bloot.
    Wil d’opperste openbaeren
    Aenstaende zaecken, in dien schijn
    Als ofze alreede waren
    In wezen, voor het baeren;
    (1395) Kon Adam dan een helsch venijn
    Uit zucht ter kennis trecken?
    Dit staet u naeckt t’ontdecken.
    II. Tegenzang:
    De Godtheit kent zich zelve, en eerst
    De kennis is dan heerlijck,
    (1400) En van de schultvleck allerveerst.
    De Godtheit, die het al beheerst,
    Zal niemant hierom deerlijck
    Van zijn gena verstooten: want
    Hy heeft den kennisboom geplant:
    (1405) Maer dieze uit trotsheit zoecken
    Door middelen, van hem verboôn,
    Dat zijn verkeerde kloecken.
    Hoort Adam nu vast vloecken.
    Nu spant vorst Lucifer de kroon.
    (1410) Och Adam, hooge ceder,
    Hoe ploftge dus ter neder!
Continue
    Het vyfde bedryf.
    LUCIFER. ASMODÉ.
Luc. Zoo vang de rouklaght aen. geen zang heeft zulck een aert.
As. Hoe wacker heeft dees wacht zijn hofwacht nu bewaert!
Luc. Het gaet naer onzen wensch. wy zijn dien hoeck te boven.
    (1415) O Asmodé, het rijck des afgronts wil u loven,
    En innehaelen, op de schorre nachtklaeroen.
    Ons hof wort met tapijt van spinragh, en feestoen
    Van dorre blaên bekleet, om ’t zegefeest te houwen.
    Wy kroonen u ten vorst der oostersche landouwen.
    (1420) Gy steurde ’t eerste feest der levenden, en zult,
    Ten Godt der bruiloften van ’t oosten ingehult,
    Gemaghtight worden, ’s nachts het bruiloftsbed t’ontsteecken
    Met geile vlammen, en des bruigoms hals te breecken,
    Daer hy gewonden leght in d’armen van zijn bruit.
As. (1425) Dat ’s meer dan ick verdiende. op uwen zegen sluit
    My d’ysre kroon om ’t hooft. zy roeste, uw’ naem ter eere.
Luc. Waer steeckt dees jonge bruit, met haeren nieuwen heere?
As. Zy dropen achter af, van schaemte en schrick gepraemt,
    En sloopen in een hol, mistroostigh en beschaemt,
    (1430) Om hunne naecktheit: want nu zienze eerst uit hunne oogen,
    Of andere oogen, loos beguighelt en bedrogen.
    Zy weven schaemroot, om de schamelheit t’ontgaen
    Van hunne naecktheit, een groen web van vijgeblaên
    Om ’t middenlijf: want wy hen by de locken sleurden
    (1435) Door braem, en doornehaegh, en distelpunt, en scheurden
    De witte zijde van hunne eerste onnozelheit.
    Dit zijn de slippen, vuil van stof, en root bespreit
    Van slijck en sprengklen bloets. zy jammeren en krijten.
    Men hoortze elckandere de schult der misdaet wijten,
    (1440) En vloecken. Eden galmt van jammerlijck misbaer.
    Mistroostige Adam krabt zijn aenzicht, ruckt het haer
    Met locken uit zijn hooft, en weckt de hofgeschallen,
    Uitschreeuwende: waertoe, waer ben ick toe vervallen!
    Ick gaf mijn bruit niet, maer mijn vyandin gehoor.
    (1445) Mijn vleesch heeft my verraên. ick volghde een heiloos spoor.
    Een vuile snoeplust was de pijl die Eva griefde,
    En my al teffens. och, dit komt van vrouweliefde.
    Ick ben van mijne ribbe en eigen vleesch verraên.
    De vrouweliefde komt my al te dier te staen.
    (1450) Ick wou de vlag, in top gezet, uit trots niet strijcken,
    En Gode in wijsheit en in wetenschap gelijcken.
    De hovaerdy heeft my bedorven, en bekoort.
    Het spoock des afgronts klampt my met gewelt aen boort.
    Ick voele en voere alree een oorlogh in mijn leden.
    (1455) Het vleesch wil anders dan de geest. verstant, en reden,
    En wil, getaistert van dien onverwachten smack,
    Gevoelen al te spade een’ vreesselijcken krack.
    ’k Gevoel de jammeren van buiten en van binnen.
    Hoe kan men zulck een scha herhaelen en verwinnen!
Luc. (1460) Zoo wort mijn wraeck verzaet. nu triomfeert de hel.
    Dat mijn erfvyant zich nu weere, en wetten stell’,
    Om zulck eene inbreuck van erflasteren te keeren:
    Wy passen langer op geen’ hinderdam noch beeren
    Van wetten, en belofte, en vreeslijck dreigement.
    (1465) Natuur leght onder, plat getreden, en geschent.
    Al ’t menschelijck geslacht is mijn, en errefeigen.
    Het past niet langer op beloften, noch op dreigen.
    De wil helt over van ’t geboden goet tot quaet.
    ’k Wil kercken zaeien, en altaeren, hem ten smaet.
    (1470) Men zal mijn beelden daer met menschenoffren eeren,
    En gout en wieroock, en by ’s afgronts godtheit zweeren,
    Uit schrick voor straffe. ick schuif nu glimpelijck en valsch
    Den oirsprong van het quaet van my op ’s vyants hals.
    Laet al de weerelt vry van Adams erven krielen:
    (1475) Uit sestigh eeuwen berght hy pas een hantvol zielen.
    Zoo stijge ick, na mijn’ val, op eenen hooger trap.
    Zoo veel vermagh de lust, een montvol appelsap.
    Maer duickenwe eene poos. wy zullen met onze ooren
    Den grooten ommezwaei van ’t eeuwigh treurspel hooren,
    (1480) Uit Adams eigen mont. nu loopt de treurrol af.
    Hy komt tot kennis van zijn misdaet door de straf,
    Die d’overtreders op den hiel treet. hy loopt herwaert,
    Bestorven om het hooft, en dootsch, dan weder derwaert.
    De beeldevormer zagh ’t wanschepsel aen, en riep:
    (1485) Helaes, nu rout het my dat ick oit menschen schiep.
    ADAM. EVA.
Adam. O duistere spelonck, ick docht in uwe naerheit
    Mijn smet, en naeckte schaemte en schande, voor de klaerheit
    Des hemels, en den glans van ’t aldoordringend licht,
    Te decken, maer vergeefs. geen hol, geen bosch is dicht.
    (1490) Ick wort verraden van het wroegende geweten,
    Dat overtuightme. een worm, te diep in ’t hart gezeten,
    Het overtuigen van ’t beschuldighde gemoedt,
    Doorknaeght mijn ingewant. waer zet ick mijnen voet,
    Om rust te vinden voor het barnen van mijn zinnen?
    (1495) Och welck een onrust kraeckt en knerst geduurigh binnen
    In mijnen boezem! hoor, hoe giert het heene en weêr,
    Getrocken van ’t gewight der misdaet, keer om keer.
    Hoe is mijn staet verkeert! ick dwael, gelijck de blinden,
    En zoecke d’oude rust, en kanze nergens vinden.
    (1500) Zy vlught gestadigh voor en voor, en wil niet staen.
    Wat grijp ick naer de lucht? hier is geen vatten aen.
    Waer blijven d’engelen, de blijde feestgenooden,
    De wachters van den hof? helaes, zy zijn gevloden.
    Nu zwijght de bruiloftsgalm. de voglezang zit stom.
    (1505) Geen reien juichen meer voor bruit en bruidegom.
    De hemelsche bazuin houdt op het feest te groeten.
    De helsche horen houdt nu aen met vreeslijck toeten.
Eva. Wat komt u over? zijt gy zinneloos, of dwaes?
Adam. Ick zie de spoockery, en hoor het nachtgeraes
    (1510) Rondom my heene. zie de razeryen klimmen
    Van onder op, en hoeze ons dreigen, en begrimmen.
    De nevel, die ’t gezicht benevelde, verdwijnt.
    Nu zienwe een’ ommegangk van spoock, dat ons verschijnt.
    Ick kan de rampen en het leet, by u gebrouwen,
    (1515) Niet overzien, veel min op eene ry ontvouwen.
Eva. Zoo schuiftge uw eige schult alleen op mijnen hals.
Adam. O oirzaeck van mijn’ val, en zoo veel ongevals,
    Hier uit te spruiten! och dit komt van echtgenooten!
    Op zulck een voorwaerde is ons huwlijck niet gesloten.
Eva. Met wat beding heeft dan uw hant mijn hant getrout?
Adam. Dat gy mijn noothulp trou uw’ man hanthaven zoudt.
Eva. Het voeght den man zijn vrou godtvruchtigh voor te treden.
Adam. Laet dees gevloeckte boom getuigen wie eerst Eden
    Durf schenden, en zich aen ’t verboden ooft vertast.
Eva. De zwacke vrouwekunne is van een lust verrast:
Adam. En uw vervloeckte lust my bitter opgebroken.
Eva. Het voeght een manshooft zich te houden onbesproken,
    En stant te houden, zoo het vrouwebeelt bezwijckt.
Adam. Gy smeet my overstagh.
Eva. rechtschape vroomheit wijckt
    (1530) Om smeecken, noch gevley, noch dreigen van een vrouwe.
    Schep moedt: ick blijve uw troost, in ’t nijpen van den rouwe,
    Gelijck voorheene in weelde en ’t opperste geluck,
    En zal u nimmermeer bezwijcken in den druck.
Adam. Het is vergeefs getroost, dees schade al t’onherhaelbaer.
Eva. Wat raet? de schepper schiep ons beide niet onfaelbaer,
    Maer faelbaer, en van een bouvallige natuur.
Adam. Dus sleept de wellust van een’ oogenblick, eene uur
    Een lange keten na van rampen en verdrieten.
    Het lustme langer niet het leven te genieten.
    (1540) ’k Verbeeldme, waer ick ga en sta, een bange doot.
    Zy grimtme lelijck aen. och open uwen schoot:
    Ontfangme, o aerde: want de lust is my benomen.
    Ontfangme wederom. ick ben van u gekomen.
    Dit lichaem komt u toe. de ziel verhuize, en zoeck’
    (1545) Een heimelijck verblijf, daer een verdiende vloeck
    Haer heenevoere: want zy heeft des hooghsten zegen
    Misbruickt. wat toeft de doot! het leven is me tegen,
    De naere duisternis veel liever dan de dagh.
    Mijn schande leght te naeckt. zoo ’t my gebeuren magh
    (1550) Te sterven; keer het niet. laet u mijn doot behaegen.
    Geen reden port u op het tijdigh lijck te klaegen:
    Want tijdigh sterft hy, die niet meer te hoopen heeft.
    Al is mijn leven kort, ’k heb noch te lang geleeft,
    Na zulck een heilverlies, en kan niet meer verliezen.
    (1555) Wat slagh van sterven staet my ’t reetste nu te kiezen?
    Van eenen hoogen bergh afspringen zonder schroom,
    Of plompen in d’Eufraet, en dryven met den stroom
    En maelstroom recht in zee, ten aze voor de vissen?
    Ay vrou, wat houdtge uw’ man? gy moghtme nutter missen
    (1560) Dan houden: want de zon, die ’t hooft haest onderhaelt,
    En naer de westkim spoet, is lang voor my gedaelt.
    Mijne oogen schuwen ’t licht. ontslame. ick overleefde
    Het zegenrijcke lot, my toegeleght, en streefde,
    Van hoovaerdy vervoert, te weeligh en te steil,
    (1565) En boven ’t menschelijcke eens vastgestelde peil:
    Zoo most ick billijck in ’s doots afgront nederstorten.
Eva. Waer toe vervaltge? wiltge u zelven ’t leven korten,
    En my, een droeve weeu, verlaeten? ben ick niet
    Uw eigen vleesch en been?
Adam. ja ’t vleesch, dat my verriet,
    (1570) Verleide, ô valsche tong, met slangegift bestreecken!
Eva. De slang verleide my, door haere looze treken,
Adam. Gy zijt de looze slang, die my den dootsteeck gaeft.
Eva. Waer blijft uw hoogh vernuft, dat naer de starren draeft?
    Waer is het helder licht van uw verlichte reden?
    (1575) Indien mijn traenen, en ootmoedige gebeden
    U niet bewegen, zoo vergunme, op mijn geklagh,
    Dat ick aen uwe zijde, en teffens sterven magh:
    Want ’t lustme zonder uw genootschap niet te leven.
    ’k Ontken geensins dat ick dit misdrijf heb gesteven,
    (1580) Mijn snoeplust u vervoerde in dezen droeven staet.
    Zoo laet ons t’zamen dan de schult van zulck een quaet
    Oock boeten. woudtge door de dootschult my behaegen?
    ’k Zal haer verdiende straf gewilligh leeren draegen.
    Daer is mijn hant. ick ben de doot getroost. vaer voort.
    (1585) Nu suf niet langer. tre my voor. nu sta uw woort,
    Als een rechtschapen man. geen doot zal my vervaeren,
    Te ploffen van een rotse, of in de zoute baren
    Te plompen, hant aen hant. ick troude deze hant.
Adam. Och liefste, ’t is mijn schult. mijn troost, mijn waertste pant,
    (1590) Ick wil mijn leven, u ter liefde, noch verlengen.
    Wisch af dees traenen, die de bleecke blaên besprengen
    Van uwe kaecken. zet uw edel hart gerust.
    Schoon hier geen levens lust meer overschiet, noch lust
    My ’t leven om uw gunst, en aenschijn. mijn getrouwe,
    (1595) Gy zult niet, in den schijn van eene weduvrouwe,
    Den eersten bruiloftsdagh beschreien, en alleen,
    En dootsch, en hangends hoofts, op eenen kouden steen
    Gezeten, klaegen dat uw man, van rou verwonnen,
    De handen aen zich zelf mistroostigh heeft geschonnen.
    (1600) ’k Wil mijn mistroostigheit intoomen, en al stil
    Verwachten ’t uiterste, en wat hierop volgen wil.
Eva. Wat hoore ick daer? een storm begint hier op te steecken,
    De donckre en zwangre lucht onstuimigh uit te breecken.
    De bladers ruisschen uit vier hoecken heene en weêr.
    (1605) De bulderende wint smijt bosch en boomen neêr.
    Het aerdtrijck davert, dreunt, en loeit, en huilt van onder.
    Het blixemt blick op blick. op ’t weêrlicht rolt de donder
    De donderklooten door de wolcken slagh op slagh,
    En d’avontschaduw jaeght den ondergaenden dagh.
Adam. (1610) Hoe beeft het hart van schrick! hoe sidderen mijn leden,
    Van eene kille koortse en dootschrick hardt bereden!
    Mijn haeren rijzen. al het bloet treckt snel by een.
    d’Alziende rechter, om het gruwzaem overtreên
    Van zijn gewijde wet, te trots geterght tot toren,
    (1615) Genaeckt. waer vlughten wy? hy komt, en laet zich hooren,
    Mijn liefste, vlught met my ten bosch in, daer noit zon
    Het aldoordringend licht en straelen schieten kon.
    Geen web van vygeblaên kan onze naecktheit kleeden.
    De hartekenner ziet, van boven tot beneden,
    (1620) Van top tot teen, niet heels aen lichaem en aen ziel.
    Hoe kort treet ’s hemels straf het misdrijf op den hiel!
    Duick onder, liefste: ick zal u met mijn schaduw decken.
    O lust! ô appelboom! ô schande! ô lastervlecken!
    O bosch, bedeck ons, zoo uw schaduwe iet vermagh!
    (1625) Het hoogh gerecht verschijnt. ô droeve bruiloftsdagh!
    URIË. ADAM. EVA.
    Uriël:
    O Adam, Adam, hoor. waer looptge u nu versteecken,
    In naere schaduw? meentge in schaduwe uw gebreken
    En smet te schaduwen voor Godts alziende licht?
    Geen diepe nachtspelonck, geen hol, hoe naer en dicht,
    (1630) Kan u verbergen, voor d’oneindigheit, gevonden
    In hemel, aerde, en zee, en grondelooze gronden.
    ’k Verdaegh u in Godts naem. verschijn verschijn terstont.
    De Vader, die u schiep, en aen zijn wet verbondt,
    Verdaeght u. waerom vlughtge uw’ schepper, uwen vader?
Adam. (1635) O stem, ’k gehoorzaeme u. vergeefme: ick kome u nader.
    De voorbo van uw komste, in ’t godtgeheilight woudt,
    Het schricklijck onweêr, dat uw majesteit ontvout,
    Verbaesde hem, die, naeckt geschapen, zich moet schaemen,
    Uit ootmoet en ontzagh, die ’s menschen plicht betaemen.
    Uriël:
    (1640) Wie openbaerde u toch dees naecktheit, al te naeckt?
    Heeft oock uw mont de vrucht der kennisse gesmaeckt?
    Beken de misdaet vry. ontzieze niet te noemen.
    Verschoon uw schult niet: want hier baet nu geen verbloemen.
    O trouwelooze, durftge alleen om ’t ooftgenot,
    (1645) Op dootstraf u verboôn, ontwijden ’t hoogh gebodt?
Adam. Het is mijn schult niet, maer de liefelijcke woorden
    Der vrouwe, my van u ter hulp gegunt, bekoorden
    Mijne ooren en het hart; de boomvrucht en haer verf
    Mijne oogen, en den mont, helaes, tot mijn bederf,
    (1650) Te smaecken: uit de vrouwe is mijn bederf geboren.
    Uriël:
    O vrou, ter noothulp van uw wederga gekoren,
    Wat voerde uw zinnen tot dees wederspannigheit?
Eva. Een slang, Godts schepsel, heeft mijn simpel hart verleit,
    Den appel in den mont gesteecken na’et bekooren:
    Uriël:
    (1655) O hofslang, listigh dier, gevoel nu ’s hooghsten toren.
    Gy zult voortaen, gehaet van allerhande vee
    En dieren, op uw’ buick voortkruipende, geen vre
    Noch rust gevoelen, en, in uw spelonck gedreven,
    Het gansche leven lang, by aerde, uw voedsel, leven!
    (1660) Het hoog gerechte zal een’ onuitbluschbren haet
    Ontsteecken tusschen u, en tusschen ’t vrouwezaet,
    Dat u het hooft verplet: hoewel gy, bits in ’t wrijten
    En wederstreven, dit durft in de hielen bijten.
    O vrou, die uwen man bedrieghelijck verriet,
    (1665) Gy zult geen ende zien van ’t naeckende verdriet,
    In draght en baerens noot; en een slavin verstrecken
    Van Adam, uwen heere, en zijnen wil voltrecken:
    En gy, die haere stem gehoor gaeft boven Godt,
    In ’t smaecken van de vrucht, en schenden van ’t verbodt,
    (1670) Zult zweeten onder ’t juck des arbeits, vol misnoegen.
    Het aerdtrijck, nu gevloeckt, vergelt den last van ’t ploegen
    En zaeien menigwerf met onkruit, stroo, en kaf.
    De doorne en distel stickt het zaet, dat d’acker gaf,
    Tot datge, nat bezweet, verkeert in stof en aerde,
    (1675) Begraven in den schoot der moeder, die u baerde.
    Op datge midlerwijl gevoelt in ’t aerdtsch gequel
    Hoe d’opperste het recht beneên genade stel,
    Zal uwe wederga nakomelingen baeren,
    Godt uw gezontheit en beschaemtheit noch bewaeren,
    (1680) En ’t lichaem decken met de warme schaepevacht.
    Nu flux ten hove uit: flux gy Cherubijnewacht,
    Godts hoftrouwanten, komt, en past u trou te quijten.
    Verjaeght de ballingen. verjaeght dit paer bandyten
    Ten paradyze uit. gaet, bewaeckt den gouden boom
    (1685) Van ’t leven. houdt gestreng de dertle lust in toom,
    Met scherpe zwaerden, die van gloet en vlamme blaecken,
    Op dat geen ballingen de vrucht des levens smaecken.
Eva. O welck een brant ontsteeckt het gansche paradijs,
    En weit de boomen af! nu zwijght de bruiloftswijs.
    (1690) Nu schricken teffens al de vogels en de dieren.
    Zoo past het u en my de bruiloftsfeest te vieren
    Met deze fackelen. och lief, waer heen? waer heen?
Adam. Het is geen draelens tijt. de geest, die ons verscheen,
    Schijnt geen Uriël, maer Godt zelf, wiens wet wy braecken,
    (1695) Om boven ’s menschen peil te steigren in de daecken
    Des hemels, boven Godt, in wijsheit, en in maght.
    Een reuckeloos bestaen heeft ons ten val gebraght.
    Helaes, wie onderstut mijn twijfelende stappen?
    Mijn weêrgade, onderstutme in droeve ballingschappen.
    (1700) De beenen sidderen. het is hoogh tijt te vliên.
    Wy scheiden, zonder hoop van immer u te zien,
    O lusthof paradijs! o schoot van ons geboorte!
    Wat baet het ommezien! ons wort geboôn dees poorte
    Te ruimen, om een dorre en dorstige landou
    (1705) Te zoecken, in elende. ô knaegend naberou,
    O zweetende arrebeit, ô endelooze elenden!
    Geleitme, volghtme na, met heele kommerbenden.
    Hier heeft de zomer uit. de winter klamptme aen boort.
    Godts slaghzwaert volght ons op de hielen. spoenwe voort.

UIT.
Continue