J. Schouwenbergh: Het leven is maer droom. Amsterdam 1647.
Bewerking van Gillet de La Tessonnerie: Le grand Sigismond prince Polonais ou Sigismond, Duc de Varsau. Tragi-comedie (1646), bewerkt naar La vida es sueño (1635) van Pedro Calderón de la Barca
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Gevolgd door de Klucht van Meester Koenraet, makende den dronckaert.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton083810 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. π1r: frontispice]
[fol. π1v: blanco]
[p. 1]

HET LEVEN IS MAER DROOM.
___________________

BLY-EYNDIGH

TREUR-SPEL,

VERTOONT

In de wonderlycke Op-voedinghe

VAN

SIGISMUNDUS,

PRINCE VAN POLEN,

Door de Vrye Lief-hebbers ende der Rymer-
Konste binnen Brussel.

Met een bevallige KLUCHTE van de Gilde-broeders
van Koeckelbergh, daer op passende.

[Vignet: fleuron]

TOT BRUSSEL,
________________________________

By JAN MOMMAERT, achter ’t Stadt-huys,
in de Druckerye. M.DC.XLVII.


[fol. A1v: blanco]
[p. 3]

AEN DE DOORLUCHTIGHE

ENDE HOOGH-GHEBOREN VROUWE

VROUWE

ELISABETH,

By der Gratien Godts

PRINCESSE ende GRAVINNE
tot Hooghenzolre;

MARQUISE tot Bergen op den Zoom;
    GRAVINNE tot den Bergh, Sigmaringen, ende
    Veringen; BARONESSE tot Wisch, Bauter-
    sem ende Hedel; VRY-VROUWE tot Beersele,
    ende Brainlaloeu; VROUWE tot Herlaer,
    S. Michiels Gestel, Borchvliet, Opvelp, Muyl-
    stede, Kerckem, Haigerloch, Wehrsteen, Spal-
    beeck, Millingen, ende Hoemoet; ERF-BAEN-
    DER-VROUWE des Vorstendoms Gelre, ende
    Graefschaps Zutphen, &c.

MEVROUWE,
    Den bevallighen ende stichtigen Droom van SIGISMUNDUS, aen my door eenen Vriendt [p. 4] behandight, heeft met syn aerdigheydt my aenghelockt om den selven door myne Persse in ’t licht te brenghen, ende aen alle de werelt door den Druck bekent te maken; verhopende dat hy van by’s door-grondt zynde, met meerder aendachtigheydt dan op de tooneelen en gheschiet, sommighe Lesers tot een beter leven soude konnen ontwecken, die moghelyck tot nu den quaden drift van hunne verdraeydde gheneghentheden maer en hebben ghedroomt. Doch aenghesien ick vreese oft den Rymer (buyten wiens wete ick dit werck bestaen hebbe) ’t selve qualyck name, midts dien syn penne noyt voor desen tot Nederlandtschen Rym ghescherpt, sonder het minste ghedacht van iet goets af te beelden, alleen op ledighe uren, onse tale neffens de Spaensche aen SIGISMUNDUS heeft willen leeren; soo kome ick my bevryden onder de vleughelen van U VORST. GHEN. vastelyck betrouwende dat de gheneghentheydt ende de eerbiedinghe, die den Rymer altydt heeft bewesen aen de aenghename ende uyt-stekende heuscheydt, deughden ende volmaecktheden van soo een Doorluchtighe Princesse, hem sullen weder-houden van my te beschuldighen, onder soodanighe bescherminghe, tot de welcke ick boven dien mynen toevlucht hebbe ghenomen: vermidts hare ervarentheydt in meer andere talen, de Nederlandtsche oock altyt bemindt, ende gheacht heeft; verre buyten de ghewoonte van vele gheboortighe Brabanders, die sich quansuys vermyden de selve te spreken, hoe wel sy dickwils nauws eenighe andere grondelyck [p. 5] en verstaen: te meer oock om dat my ghewaerschouwt is, dat het vermelde Spel U VORST. GHEN. seer wel bevallen is. Soo dat ick hope dat myn stoutigheyt ontschuldinghe sal vinden, ende dat U VORST. GHEN. met gelegentheyt verantwoorden sal

    ME-VROUWE,

                UWER VORST. GHEN.

                        Aller-nederighsten Dienaer
                    JOAN. MOMMAERT.

Uyt onse Druckerije, in Brussel
    den 12. Januarii, 1647.


[p. 6]

KORT BEGRYP

VAN HET SPEL.

BAsilius Koningh van Polen, achterhaelt hebbende door het uyt-wysen der Sterren, dat sijnen sone Sigismundus van seer wreeden en onghetemden aerdt soude zijn, en geheel het Koninghrijk in toekomende tijden door tweedracht soude verscheuren, doet den roep gaen dat den selven met een haestighe doot wegh ghehaelt is, ende laet hem op-voeden in eenen toren, tot dien eynde in seker gheberghte op-ghebouwt, (alwaer Clotaldus sijnen voester-heer met alle behendigheydt ende stilligheydt sijn quade ghenegentheden tracht t’overwinnen) verbiedende voorts op lyf-straffe, dat niemant in ’t voorsz. geberghte sijnen voet en soude stellen. Ettelijcke jaren daer naer, Basilius nu oudt geworden zijnde, ende gheen andere erf-ghenamen hebbende dan Astolfus, Hertoghe van Moscovien, sone van sijne jonghste suster; en Aurora, dochter van sijne oudtste suster, die over sijne toekomende erffenis in gheschil waren; versoeckt dat de selve op sekeren dagh in zijn Hof souden verschijnen, op vast betrouwen van aldaer vergeleken te worden, nopende hun onderlingh ge- [p. 7] schil. Dien volgende Astolfus treckende uyt Moscovien, wordt korte daghen daer naer ghevolght van Rosaura, die hy op belofte van trouw tot sijne liefde ghelockt hadde, de welcke verdolende in het gheberghte, gheraeckt by gheval in den toren daer Sigismundus nu bejaert zijnde, bewaert wirdt, ende midts het over-treden van ’t voorsz. gebodt, wordt van Clotaldus ghevangen ghenomen, doch korts daer naer bekendt voor sijn kindt, ende dat door seker rappier, dat hy eertijts aen de moeder van Rosaura (die insghelijcx door trouw-ghelofte was bedroghen gheweest) ghelaten hadde, ten tijde als sy van Rosaura was bevrucht: waer door Clotaldus beweeght zijnde valt den Koningh te voet (sonder nochtans syn kint bekent te maken) ende verkrijght het leven voor Rosaura, die daer naer voor Staet-joufvrouw wordt ghestelt by de Princesse Aurora, met de welcke sy oock komt in het Hof van Basilius, ten bestemden daghe, ende alswanneer den Hertogh Astolfus daer ook aengekomen was. Basilius volgens sijn belofte verhaelt de geheele geschiedenisse, rakende sijnen sone Sigismundus, ende belooft hem in sijnen throon te setten, midts hy een ieder daer toe ghesint vont, op hope dat sijne quade genegentheden overwonnen waren: dien-volgende wordt Sigismundus met sekeren dranck in een vasten slaep gevallen zijnde, onwetens in het Hof gebrocht, alwaer ontwaeckt zijnde, ende kennis hebbende van sijne macht, gebruyckt de selve soo onredelijck, dat Basilius gedwongen wordt hem wederom op gelijcke maniere naer zijn toren te beschicken    Middelertijdt houdt Rosaura haer bedeckt voor Astolfus, [p. 8] dan gebruyckt alle middelen om te verstooren de liefde die de Princesse Aurora ende Astolfus, tot trouwe gesint, elckanderen begosten te dragen; welcke liefde Basilius wel gemerckt hebbende, zynde andersints oock gesint sijnen sone Sigismundus in den toren te laten sterven, verkiest Astolfus ende Aurora tot Koningh en Koninginne van Polen. Het volck nu versekert zijnde dat des Koninghs sone in ’t leven was, komt tot oproer, om dieswille men eenen vremdelingh trachte te kroonen, ende haelt Sigismundus met geweldt uyt den toren, om hem de kroone op het hooft te stellen: waer tegen Basilius, te velde treckende wort overwonnen, doch van sijnen sone (die door de voorgaende gheschiedenisse tot kennis van zijn redelycke plicht ghekomen was) met alle eerbiedinghe onthaelt. Rosaura ghesien hebbende hoe sy van Astolfus vergeten was, ende dat Clotaldus, die haer als vriendt alle behulpsaemheyt belooft hadde, nochtans gheen middelen en socht om Astolfus tot de reden te brenghen; begeeft haer tot Sigismundus, eer den slagh tusschen hem en Basilius gegeven wirt, verhaelt hem het ongelijck dat haer aenghedaen was, en versoeckt dat hy haer wilde wreken ende recht doen. Welcken volgende Sigismundus, den slagh ghewonnen hebbende, dwinght den Hertogh Astolfus Rosaura te trouwen; naerdemael Clotaldus haer voor sijn dochter bekent ghemaeckt hadde, ende verkiest voor sijne vrouwe de Princesse Aurora.


[p. 9]

Den Drucker tot den Leser.

        ADEL, Borghers, kloecke sinnen,
        Die wilt kroon, of rijckdom winnen,
                Die ’t gheheym der sterren acht;
        Hebt ghy lust te sien beschreven
        (5) ’t Slot, en d’uyt-komst van u leven,
                Leest dit boecxken met aendacht.
        Wilt ghy kroonen leeren draghen,
        Wilt ghy rijckdom leeren jaghen,
                Blyft een weynigh stille staen.
        (10) SIGISMUNDUS Prins van Polen
        Sal u leeren al ’t verholen
                Van den menschelijcken waen.
        SIGISMUND als slaef gheboren,
        SIGISMUND tot Vorst ghekoren,
                (15) En nu weder Slaef, nu Vorst,
        Sal u met ghewisse reden
        Leeren kroon, en geldt betreden,
                Leeren blusschen uwen dorst.
        Neemt dit boecxken in u handen,
        (20) Af-ghemaelt in dese landen
                Door een nieuw-ghesneden pen,
        Die tot hoogher saken veerdigh
        Dit kleyn schetsken acht on-weerdigh,
                Dat daer door haer iemant ken.
        (25) Doch ’k heb’t buyten ’s meesters weeten
        Onder mijne pers doen sweeten,
                En hem uyt-ghedruckt het mergh.
        Midts de schaduw’ heft de belden,
        En dat oock de leeghe velden
                (30) Uyt doen steken eenen BERGH.
        Koopt, en leest dan dees ghedichten,
        ’k Sweir u dat ghy haest u plichten
                Sult doen passen op den toom.
        Wilt ghy noch wat voorder keuren,
        (35) Soo sult ghy al-om bespeuren,
                Dat HET LEVEN MAER IS DROOM.

                                    Naer ’t duyster hop’ ick ’t licht.

                            JAN MOMMAERT.


[p. 10]

PERSONAGIEN

VAN ’T SPEL.

BASILIUS, Koningh van Polen.
SIGISMUNDUS, sijnen Sone.
ASTOLFUS, Hertogh van Moscovien, Neve van Basilius.
AURORA, Nichte van Basilius.
ROSAURA, Moscovietsche Ioffrouwe, Vryster van Astolfus.
CLOTALDUS, Vader van Rosaura, ende Voester-heer van Sigismundus.
CLARIN, Knecht van Rosaura.
EDEL-MANS.
SOLDATEN.
BORGHERS.

_________________________________________

        Bemerckt dat tot meerder onder-richtinghe van
            den Leser, op eenighe plaetsen ghestelt is
            dit teecken ,, waer door beduydt wordt
            Alleen-sprake.
Continue
[p. 11]

SIGISMUNDUS,

BLY-EYNDIGH

TREUR-SPEL.
_________________________

EERSTE DEEL.

ROSAURA uyt-komende in Mans kleederen,
tot de reyse dienende, op een gheberghte,
daelt al sprekende op het Tooneel.

ACh! ongheluckigh peert, dat eertyts rasch in ’t loopen,
Jae snelder als den windt, soo deirlyck moet bekoopen,
Met af-ghestroopte le’en, en gants doorhackelt lijf,
Het proef-stuck van u kracht, en van u mal bedrijf.
(5) Hoe was mijn hert verschroomt, als door u losse sinnen
De rechte baen ghemist, eer ick het kost versinnen,
Gy vielt van rots op rots, en schielijck ne’er-ghebolt,
Ghescheurt, en uyt myn oogh in ’t diepste zyt gherolt
Van ’t schromelyc gebercht; blijft daer eylaes! begraven,
(10) Of vliegt we’er door de locht in’t lichaem van de raven,
Terwyl ick neder-dael, verdoolt van baen en stap,
De kruyn van dese rots, die aen des hemels kap
My dunckt gehecht te staen, ja hooger uyt te kycken.
Ach! Polen, ghy ontfanght wel qualyck in u Rycken
[p. 12]
(15) Den droeven vremdelingh, ghemerkt syn passe-port
Terstont in ’t eerste sandt met bloet geschreven wordt.
Maer een rampsalig mensch kan hy iet goets betrachten?
CLARIN.
Seght twee, en stelt my oock in dese droeve klachten:
Want zijn wy alle twee wegh uyt ons lant ghereyst,
(20) Zyn wy tot hier gheraeckt, en heb ick niet gedeyst,
Als wy ook alle twee van dit gheberchte rolden;
Rosaura, soo ghy wilt mijn trouwe sien vergolden,
Stelt my in rekeningh, soo wel als in de pijn.
ROSAURA.
In teeken dat ick wil, Clarin, danckbarigh zijn,
(25) En om dat mijnen dienst u niet en zou verdrieten,
Soo sult ghy neffens my den soeten troost ghenieten:
Maer ghy moet selver oock uyt-storten uwe klacht,
Die, als een wijs man seght, komt strelen het gedacht
Met sulck een soetigheyt, dat om te moghen klaghen
(30) Men moest het ongheluck schier soecken.
CLARIN.
                                                                      Wat behaghen
Heeft menighmael ghehadt in viese-vaserij
Een geck die wijs wilt zijn! dat hy hier stond by my,
Ick sou sijn wijsheyt haest in desen afgront rollen,
Niet om hem quaet te doen, maer om dat hy ten vollen
(35) Sijn ziel ghenoegen sou met een gewenschte klacht.
Maer siet de gulde Son die dreygt ons met den nacht,
En sinckt allenghskens ne’er; hoe sullen wy gheraken
Alleen door dit ghebercht verdoolt, en ’s nachts?
ROSAURA.
                                                                            Wy naken
Een huysingh, soo my dunckt, ’t en zy de duysterheyt
(40) Mijn oogh bedroghen heeft.
CLARIN.
                                                    Daer is gheen swarigheyt:
Want ginder, ’t is gewis, sien ick den Beir uyt-hangen,
’t En zy dat mijnen beir, die danst, my doet verlangen,
En schemeren ’t ghesicht.
ROSAURA.
                                        Het leegh en rouw ghesticht,
Dat onder aen dien bergh soo slecht is op-ghericht,
(45) Schijnt rechts een kruyn te zijn van dese hooge bergen,
[p. 13]
Die van een donder-slagh gevelt sich is gaen bergen
In desen leeghen grondt.
CLARIN.
                                      Het is te langh gepraet,
’t Is enckel tijdt-verlies, Joffrouw, voorwaer ick saet
Op dees uer aen den disch, hadt ghy maer voort-ghetreden.
Binnen*wort gherucht ghemaeckt met ketenen.
ROSAURA.
(50) Wat schromelyck geluyt heeft daer myn oor bestreden!
CLARIN.
Mijn hert en al mijn bloet dat sinckt in mijnen schoen,
Ick sou my door de vrees van achter wel bedoen.
SIGISMUNDUS van binnen.
Ach ongeluckigh mensch!
ROSAURA.
                                        Clarin, wat bitter klaghen
Door-snijt daer mijnen geest, en doet mijn herte jagen!
CLARIN.
(55) ’k Onsluyt my we’er van hier, ’k verdwijn geheel in rooc.
ROSAURA.
Laet ons dees plaetse vli’en, daer eenig helsch gespooc
Sijn wooningh heeft ghestelt.
CLARIN.
                                              Och ick en kan, myn beenen
Die vouwen onder my, ’k beswijck, ick val daer henen.
De plaetse daer Sigismundus is, wort allenghskens gheopent.
ROSAURA.
Een keers-licht soo my dunckt, geeft met sijn bleecke strael,
(60) Een klaerheyt, die het schier drijft weder uyt de sael,
Mijn hayr dat rijst te bergh, ick sie aen felle leden
Van eenigh ruygh ghediert, een trogni wel besneden
Van eenen mensch ghehecht.
SIGISMUNDUS.
                                              Och al te droef ghedacht!
CLARIN.
Seyd’ick niet dat den Beir daer uyt-hongh?
ROSAURA.
                                                                  Hoort, sijn klacht
(65) Beghint hy, swijght Clarin.
[p. 14]
SIGISMUNDUS zijnde ontdekt, met vellen ghekleedt, en met een keten vast ghemaeckt.
                                                  Heeft Godt dan gheen gevoelen?
Hoe hemel! sal mijn klacht, en bitter smert noyt koelen
U on-beweeght ghemoet, en on-verdienden haet
Die van mijn kintsheyt af, eer ick wist goet, of quaedt,
My in dit woest gheberght onnoosel heeft ghesloten?
(70) Ten minsten dat ick wist waer uyt, dat is ghesproten
Mijn onghehoorde straf! doch mijn verworpentheydt:
Maeckt ieder kennelijck u onrechtveerdigheydt:
Want ben ick op der aerd’ door uwen wil gheboren,
Hoe komt dan dat by u veel meer is uytverkoren
(75) Het alder-slechtst ghewormt, het alderslimst ghediert,
Dat op der aerden kruypt, dat door de wolcken swiert,
Dat in den leegen schoot van ’t water leyt ghedoken?
Zo haest het Vogelken de schelpen heeft doorbroken
Van ’t moeder-ey, soo is ’t gheciert met pluym-gewas,
(80) En flucx door al de locht, soo vlieghet even ras
Als d’alder-snelste wint: En ick met kloecker sinnen
En kan mijns herten lust noch uyten, noch beginnen.
’t Vier-voetighe ghediert, dat door u wonder handt
Soo konstigh is gheverft, soo cierlijck is beplant
(85) Met ruyigh hair-gewas, en alder-leye wollen,
Soo saen het adem schept, bevindt het sich ten vollen
Van alles wel genoeght: en ick met meer verstandt
Ligh als een arme slaef gheboeyt aen voet en handt.
Wanneer den kouden Visch is in-ghestort het leven,
(90) Soo is hy in de konst van ’t swemmen heel bedreven,
En als een veerdigh schip kan varen daer’t hem lust,
Met schelpen toe-gemaeckt, met vlimmen op-gerust,
Duyckt in en uyt de zee, en gretigh naer het paren,
Het minne-vier ghevoelt self in de koude baren,
(95) En vindt al-om zijn rhee: maer ick met eelder bloedt
En magh uyt desen kuil niet stappen eenen voet.
Siet daer een silv’re Beeck, gelijck een slangh geboren,
Die tusschen ’t bloem-gewas van d’aerde heel verloren
Nu scheen verdoolt te gaen, siet hoe haer soet gheluyt
(100) Terstont een lof-dicht maeckt ter eeren van het kruyt,
Waer door sy heeft ghevloeyt: en ick met meerder krachten,
[p. 15]
En magh van hier niet tre’en dan wel met mijn gedachten.
Ghedachten! wiens ghewelt soo diep de ziele raeckt,
Dat mijn wanhopigh hert in vier en vlamme blaeckt,
(105) Dat ick met dese handt uyt mijnen buyck kost rucken
Het inghewant, ick trock ’t in hondert duysent stucken.
Wat reden heeft ghewilt, wat wetten van het landt,
Dat ick met eelder bloedt, kracht, sinnen, en verstandt,
Noch wil, noch hant, noch voet kan even soo bestieren,
(110) Als voghels, water, visch, en viervoetighe dieren!
ROSAURA.
Dees reden heeft in my melij’n en vrees verweckt.
SIGISMUNDUS.
Wie heeft my daer gehoort? zijt ghy ’t Clotald? of gect
Den Echo met mijn klacht?
CLARIN.
                                            Seght jae.
ROSAURA komende by Sigismundus.
                                                          Die naer u kermen
Gheluystert heeft eylaes!
CLARIN.
                                    En kan uws niet ontfermen.
SIGISMUNDUS Rosaura toe-schietende.
(115) Het leven laet ghy hier, op dat mijn schandigh leedt,
En moedeloos ghepeys gheen vremdelingh en weet,
U sal dees wreede handt in morselingh verscheuren,
Om dat ghy ’t hebt gehoort.
CLARIN.
                                            My sal ghenad’ ghebeuren,
Mits ick ben doof, Mijn heer, ’k en heb u niet verstaen.
ROSAURA.
(120) Hebt ghy iets menschelijcks, heb ick u iet misdaen,
Ey! dat mijn ootmoet doch u wreetheyt magh bewegen.
SIGISMUNDUS.
Een, ick en weet niet wat, heeft my tot u ghenegen,
U aenghenaem ghesicht, spraeck, en by-wesentheydt
Bestrijden mijn ghemoedt met felle soetigheyt.
(125) Wie zijt ghy? want al is ’t dat desen stercken toren
My tot een wiegh en graf van jonghs is uyt-ghekoren,
En dat ick onghetroost van mijnen eersten dagh
Noyt wereldt, dan alleen dees wildernis en sagh,
Begraven voor mijn doodt, gevoestert eer ick leefde;
[p. 16]
(130) Al is ’t dat eenen man, voor wiëns woordt ick beefde,
In mijne teere jeught my is alleen bekent,
Die met behendigheyt mijn gheest heeft voor-gewent
Al daer den ronden bol van d’aerd’ is mé beschreven,
Al datter in ’t besluyt des hemels hoogh verheven,
(135) Jae on-begrijp’lijck is; die redenen van staet,
En ’t merckelijck verschil soo tusschen goet als quaet,
My wel heeft uyt-geleyt; jae self tot meerder wonder,
Als is ’t dat mijnen trots noyt is gebrocht ten onder,
Dien trots, die felligheyt, die my doet steken uyt
(140) Verr’ boven al dat leeft in ’s werelts groot besluyt:
Nochtans ghy hebt alleen mijn gramschap konnen slechten,
Ontstellen mijn ghehoor, en soo mijn oogen hechten
Aan u schoon aenghesicht, dat schier door elcken keer
Dat ick u sie, mijn hert u wenscht te sien noch meer.
(145) Een water-sucht besit mijn on-versaedde ooghen:
Want al is ’t dat het sien is dood’lijck, sy hun pooghen
U noch veel meer te sien, ghelijck den droogen dorst
Ghedurighlijck bestrijdt de op-geswollen borst,
Die door den dranc nochtans het leven komt te missen.
(150) Maer dat ick ’t leven mis, ick moet dit anders gissen:
Want soo in u te sien ick levende verstick,
U niet te sien eylaes! ded’ op een ooghen-blick
My bersten ’t inghewandt, of wel door straffer pijnen
Van gramschap, on-ghedult, en rasernij’ verdwijnen.
ROSAURA.
(155) Hoe meer ick soeck, hoe min ick weet, in dit gheval,
Wat my te vraghen staet, oft wat ick segghen sal.
Doch ’t schijnt dat het gheluck my her-waerts heeft ghesonden,
Om dat mijn droeve smert, eylaes! door het verkonden
Van u ellendigheydt zou doof en krachtloos zijn,
(160) Gelijck van ’t minder licht verduystert wort den schijn,
Door de by-wesentheydt van eene meerder vlamme.
Een ongeluckigh mensch ghesproten uyt een stamme
Vol armoed’ en verdriet, die maer van honghers noot
Niet in zijn holle maegh dan slechte kruyden sloot,
(165) Wie (seyt hy) op der aerd’ kan meer verworpen leven?
Maer soo hy omme-sagh, hem d’antwoort wirt gegeven:
Ick (sprack een armer bloedt) ick die my heb versaeyt
[p. 17]
Met blad’ren die ghy hebt verworpen en versmaeyt.
Dit voorbeelt past op my; want als ick my beklaeghde,
(170) En met een treurigh hert aen al de wereldt vraeghde,
Wie sulcken leedt als ’t mijn ghehoort had oft ghesien,
Doen hebt gy met u klacht my d’antwoort komen bien;
Waer door ick vast besluyt dat ghy mijn swarigheden
Voor jock en kinder-spel, jae enckel malligheden
(175) Soudt gheerne vatten aen. Doch of het kort verhael
Van mijn vekeert gheluck versoeten kost u quael,
Hoort toe, ic ben.
CLOTALDUS van binnen.
                            Hola! ghy wachters van den toren,
Die heden uwe trouw soo sorgh’loos hebt verloren.
ROSAURA.
Een nieuw ontsteltenis kruypt door geheel mijn bloet.
SIGISMUNDUS.
(180) Clotaldus, die voor my ghedurigh sorgen moet,
Maeckt alle dit gherucht.
CLOTALDUS.
                                        Sa! sa! flucx op de beenen,
Sluyt deur en vensters toe, en siet dat ons niet eenen
Ontslibber’ van de twee, of vanght, of slaetse doodt.
De SOLDATEN van binnen.
Verraedt! verraedt!
CLARIN.
                            Soo ghy den keus geeft, ’t is gheen noodt
(185) Ons doot te slaen, houdt ons van nu af voor gevangen.
CLOTALDUS uyt-komende met eenige Soldaten,
hebbende hun aensichten ghestopt.
Treet toe, maer eerst soo slaet de mantels om u wangen;
Want ’t is nootsakelijck dat niemant u en kendt.
CLARIN.
Zijn ’t maskeraden?
CLOTALDUS.
                                Hoort ghy-li’ens, die onbekendt
In dees verboden plaets, hebt haer verborghentheden
(190) Ontdeckt, en stoutelijck de palen over-treden,
Die ’t Koninghlijck gebot hier rechtlijck heeft gestelt.
Sa! gheeft bey u gheweir, oft siet het snel ghewelt
Van dit pistool, sal met den blixem van sijn stralen
U leven ende ziel flucx uyt u borsten halen
[p. 18]
SIGISMUNDUS.
(195) Eer dat ghy dat bestaet, moordadighen tyrant,
Sal ick mijn eyghen selfs met dit verstaelt ghewant
De ziele drucken uyt, of teghen dese rotsen
Mijn leden altemael in morselinghe knotsen,
Dees tanden onversaedt, by d’hemelen ick sweir,
(200) Die sullen van dit vleesch met schroomelijck ghebeir
Ontblooten mijn ghebeent, eer dat het sal gheschieden,
Daer mé ghy hebt gedreyght bey dees onnoosel lieden.
CLOTALDUS.
Hoe Sigismund, ghemerckt dat ghy weet hoe dees doot
Voor u gheboorte self door wettelijcke noot,
(205) Jae ’t hemelsche ghebodt selfs u is aenghewesen;
En dat u kenlijck is dat om den uytghelesen,
En onbetoomden aert, die u is in-ghestort,
Ghy met dit yser-werck aldus ghedwonghen wort;
Waer toe al desen roem? sa! flucx sluyt hem daer binnen,
(210) En doet de deure toe.
SIGISMUNDUS in het toe-doen.
                                            Ey Godt, voorwaer u sinnen
En hebben niet gedoolt, want waer ick maer eens vry,
Ick rolde bergh op bergh, en stapte u soo by,
Dat mijne vuysten self een scheure souden maken
Dweers door u schoon cristal, en gants den hemel kraken.
CLOTALDUS.
(215) Misschien op dat ghy ’t niet en doet, soo sit ghy hier
Ghevedert en gheboeyt.
ROSAURA.
                                      Vermidts sijn trots ghetier
En hooghmoet u mishaeght; soo moet u dan bewegen
D’ootmoedigheydt, die my ter aerden heeft ghesegen.
Ey! schenckt my ’t leven doch, ’t waer seker al te vremt,
(220) Soo u noch trotsigheydt, noch oodtmoet had ghetemt.
CLARIN.
Doch ofter gheen van bey u hert en koste raken,
Soo ben ick immers vry, en klaer zijn mijne saken:
Want in mijn borst en woont ootmoet noch hooverdy,
’Ken ben noch slap, noch stijf, maer effen tusschen by.
CLOTALDUS.
(225) Hola!
[p. 19]
SOLDATEN.
                    Mijn Heer!
CLOTALDUS.
                                    Verbindt hen alle bey de ooghen,
En neemt hen het geweir, ’ken magh geensins gedoogen,
Dat sy van dit ghebouw de minste plaets bespien.
    ROSAURA, haer rappier ghevende aen Clotaldo,
Mijn heer, dat ’s mijn rappier, want onder dese li’en
Ghy schijnt het opper-hooft, dit stael noyt overwonnen
(230) Magh ick aen minder Helt als ghy zijt, doch niet jonnen.
CLARIN aen eenen Soldaet.
Mijn noyt gheslepen stael, dat nimmer Sonn’ en sagh,
Den slechtsten van den hoop wel vrij’lijck nemen magh,
Ey vriendt! aenveerdet ghy.
ROSAURA.
                                            En is ’t dat ick moet sterven,
Soo mooght ghy dese ghift van mijne handt be-erven.
(235) Een kostelijck juweel: want die het eertijts droegh,
In kloeckheyt en verstandt een ieder overwoegh.
Clotaldus besiet het rappier met verwonderinghe,
terwylen dat Rosaura spreeckt.
De tacken van Lauwrier, om sijne kruyn ghevlochten,
Betoonden menigmael hoe wel hy had ghevochten.
Aanveerdt den weerden pant, en houdt het voor gewis,
(240) Dat eenigh vremdt geheym daer in verborghen is,
Hoe wel my onbekent: doch tot een seker teecken,
Dat ick daer op betrouw, soo ben ick komen wreken
Tot in het Poolsche rijck een hoon my aen-ghedaen.
CLOTALDUS.
,, O hemel wat is dit! ick worde heel bestaen.
(245) ,, Mijn sinnen gants bedwelmt. Wie gaf u desen deghen?
ROSAURA.
Een vrouw.
CLOTALDUS.
                Hoe heet sy doch?
ROSAURA.
                                              Haer naem dient hier geswegen.
CLOTALDUS.
Wat teecken speurt ghy doch? waer uyt volgt dit besluyt
Dat eenigh vremt geheym wort door dit stael beduyt?
[p. 20]
ROSAURA.
Die ’t my gaf, sey, dat ick naer Polen soude trecken,
(250) En trachten sonderlingh dit mijn rappier t’ontdecken
Met goey gheleghentheydt, aen d’eelste van het Rijck,
Dat iemandt onder hen aen my on-twijffelijck
Sijn jonste soude bi’en; maer sy hiel my verborghen
Den naem van desen vrient, die mogh’lyck was gestorven.
CLOTALDUS, voor op het Tooneel.
(255) ,, Mijn deusigh onverstandt, dees sake keert en wendt,
,, En vindt aen elcken kant stut-redens sonder endt:
,, Is’t swerte spoockery die my verblindt de ooghen?
,, Sien ick het ghen’ ick sie, is’t waer of is’t gheloghen?
,, Neen, neen, dit is ’t rappier dat van mijn eyghen handt
(260) ,, De schoone Florimen’ ontfingh tot eenen pandt
,, Van onse soete liefd’, als haer belooft moest worden,
,, Dat soo wie nae-der-handt het aen sijn syd sou gorden,
,, En komen voor mijn oogh, moest als een weerde kindt
,, Bevinden in Clotald’ sijn vader ende vriendt.
(265) ,, O hemel! hoe verbaest, hoe bangh zijn mijne sinnen?
,, ’K en weet in dit gheval wat laten of beghinnen:
,, Eylaes! hoe kan-men zijn in meerder angst en noot?
,, Die desen degen droegh soeckt gonst, en vint de doot.
,, Mijn kint, mijn eygen kint sie ick voor ’t eerst verwesen,
(270) ,, De teeckens al te klaer, ’t rappier, mijn bloet, sijn wesen
,, Betuyghen dat hy ’t is. ach! onverwachte smert!
,, Hoe worstelt, klopt, en jaeght, hoe keurigh is mijn hert
,, Om desen jonghelingh eens om den hals te springhen;
,, Maer nu het niet en kan door dese borste dringhen,
(275) ,, Siet hoe het sich versmelt in eenen tranen vloedt,
,, En rolt hem uyt mijn oogh ghedurigh te ghemoet.
,, O hemel staet my by! wat is hier ’t best, of ’t quaetste?
,, Leyd’ ick hem naer het hof, soo is dees uer sijn laetste:
,, Doen ick het niet, eylaes! soo breeck ick eedt en recht;
(280) ,, Hier liefde my bestrijdt, daer trouwe my bevecht.
,, Wel hoe! wat twijffelingh komt my de sinnen quellen?
,, Moet ick niet mijnen eet, mijn trouw, en Koningh stellen
,, Voor dees gheneghentheydt? mijn leven, en het sijn?
,, ’t Is seker; boven dien ’t en kan mijn kindt niet zijn:
(285) ,, Want komt hy in dit rijck ont-eert en on-ghewroken,
,, Soo selver hy bekent, hoe sou hy zijn ontloken
[p. 21]
,, Uyt dit manhaftig bloet, dat nimmer schand’ verdroeg,
,, Noch onghelijck en dé? maer hoe? is ’t niet genoegh
,, Dat hy sijn vyandt volght tot in het rijck van Polen,
(290) ,, Die hem misschien de eer heeft onversiens ghestolen?
,, De eer! die in ’t ghevaer van menigh vreemde kans
,, Met eenen aessem schier verliest haer schoonen glans.
,, Neen, neen, ’t is mijnen soon, ick sien in sijne aders
,, Noch leven ’t edel bloedt van sijn manhafte vaders.
(295) ,, Wel aen dan ’t is gheraemt, ick sal te hove gaen,
,, Maer aen den Koningh self de waerheyt doen verstaen;
,, En soo sijn Majesteyt schinckt mijnen soon het leven,
,, Den roover van sijn eer sal ick den doot-steeck geven
,, Beneffens sijne sijd’. Is ’t niet, en blijft het woordt
(300) ,, Des Koninghs on-beroert, en moet hy zijn vermoort;
,, Soo is het alder-best, dat ick van hem dan scheyde
,, Als vremdt en onbekent. Ghy-lieden alle beyde
Komt herwaerts aen met my, en houdt het voor gewis
Dat uwe swarigheydt wel vergheselschapt is.
Altemael binnen.

Op d’een sijde komt Astolfus uyt met twee Edel-mans, ende op d’ander sijde Aurora met Iouffrouwen.
ASTOLFUS.
(305) Met reden, schoon Princes, is ’t dat de helle stralen
Van ’t gulde sonne-licht u komen inne-halen,
’t Is reden dat den klanck en mannelijcken slagh
Van trommel en trompet u bieden goeden dagh.
’t Is reden dat ’t gheruysch van soete water-stroomen,
(310) En lieffelijcken sangh der vogh’len in de boomen
Verblijden uwen gheest, en dat het schoon gebloemt
Met aen-ghenamen geur u heus’lijck teghen-komt:
Want ghy zijt in den krijgh als Pallas hoogh gepresen,
Als Flora in den peys, den daegh-raet is u wesen,
(315) Mijn ziel u slaef: soo dat u wel vereeren magh
De bloem, de vogheltjens, trompet, en trommel-slagh.
AURORA.
Astolfus moet de daedt met ’t woort zijn vergheleken,
Soo hebt ghy tegen recht, met soo veel heusche treken,
My u verstandt ghetoont, dat haest beloghen wordt
(320) Met ’tkrijghsvolck dat ghy my soo vinnigh tegen port.
Hoe? wilt u vlijery mijn sinnen komen streelen,
Terwijl u heftigheydt my uyt mijn goet wilt deelen?
[p. 22]
Ey Prins hy is wel slecht die op u woordt betrouwt:
Is ’t soo niet dat de slangh haer giftigh swadder spouwt,
(325) Ter wijl sy eenen kus den mensch schijnt aen te bieden?
Het voeght u al te slecht, ’t zijn eere-loose lieden,
Die ketelen ’t ghehoor met slimme vlijery,
Ter wijlen dat hun hert is vol verradery.
ASTOLFUS.
Me-vrouw verghevet my, alle d’omstandigheden
(330) En zijn u niet bekent, maer soo ick meyn, de reden,
Waerom ghy van mijn liefd’ soo seer wantrouwigh zijt,
Is dêes. Eustorgius (die sich by Godt verblijdt)
Den derden van dien naem, heeft erf-ghenaem ghelaten,
Van ’t Poolsche Koninghrijck en sijn vermaerde staten,
(335) Basiljus sijnen soon, twee dochters oock daer by
Hy achter-liet, waer van wy komen alle by.
De oudtste van de twee was Clotilen’ u moeder,
Zy stierf in hare jeught, en ghy bleeft sonder broeder.
De jonghste, die den naem van Recisunda droegh,
(340) Trock naer Moscovien, en troude rélijck vroegh,
En wirdt geluckighlijck mijn moeder (langhe jaren,
Dit wensch ick uyt mijn hert dat Godt haer wille sparen)
Den Hertogh haren man gingh in mijn teere jeught
Ontfaen van Godt den Heer den loon van sijne deught.
(345) Hier moeten wy van herr tot het beghinsel komen,
Basiljus wirt sijn vrouw en eenigh kindt benomen
In ’t eerste kinder-bed, de doodt die niemandt spaert,
Liet hem vroegh weduwer, doch hy bleef on-gepaert.
’t Gheschil dat tusschen u en my nu is gheresen,
(350) Door elcx vermeten recht, kan licht’lijck zijn gewesen:
Ghy seght dat soo wanneer ons oom Basiljus sterft,
Dat ghy dit Koninghrijck met volle recht be-erft,
Als zijnde voorts-gebracht van die was outst van jaren:
Hier teghen ieder een hoe slecht hy is ervaren,
(355) Bethoont dat mijnen aerdt als zijnde mannelijck
Brenght mede beter recht en voordeel tot het rijck.
Dat mijne moeder is de jonghst, en magh niet deiren,
Genoegh is ’t dat haer kint ’trijck beter kan verweiren,
Als doet den sachten aert van ’t vrouwen teer geslacht.
(360) Basiljus die wel weet waer toe dat ieder tracht,
Wilt heden ons geschil met vrientschap neder-leggen:
Hier toe kom ick gereyst (oock sonder weder-seggen)
[p. 23]
Uyt ’t Moscovitsche landt, dat onder mijn ghebiedt
Als Hertogh ende Heer gheen vyandt en ontsiet.
(365) Voorts wat de oorlogh raeckt; voorwaer gh’en hebt gheenreden:
Want self mijn eyghen hert van u ick voel bestreden;
Doch ick wensch dat de liefd’ sich stelle tusschen by:
En dat den roep van ’t volck den roep van Godt eens zy.
Ick wensche dat ghy mooght als Koninghin verheven
(370) Oock over mijnen wil en ziel gheduerigh leven,
En dat Basilius, mijn liefd’ en u verstandt,
De kroon, ’t ghebodt, de eer, u geven t’saem-der-hant.
AURORA, siende dat Astolf aen sijnen hals draeght ’t conterfeytsel van Rosaura sijn verlaten meestersse.
Dees heusheyt my verplicht u met niet min te loonen;
Dus houdt het voor ghewis, dat ick u soude kroonen
(375) Met ’s wereldts heerschappy, waer sy in mijne handt:
Doch blijfter tussschen ons een ander misverstandt;
’k En kan my van u liefd’ ten minsten niet ghenoegen,
Soo langh dit aerdigh beelt sich aen u syd’ sal voegen,
Dit conter-feytselken dat staegh mijn sinnen quelt,
(380) En soo haest ick u sie flucx in mijn ooghen spelt.
ASTOLFUS.
Soo veel als hier aen kleeft, kan ick met goede reden
U sinlijckheydt voldoen, moght ick den tijdt besteden:
Ontschuldight my alleen tot op een ander mael,
Den Koningh met sijn hof verschijnt nu in de sael.
Men slaet trommels en trompetten, ter-wijl den Koningh Basilius uyt-komt met zijn hof ende raet. Aurora ende Astolf vallen hem te weder-sijden in sijnen throon te voet.
AURORA.
(385) Gheleerden Euclides,
ASTOLFUS.
                                            Wijsen Tales,
AURORA.
                                                                  Die onder
De sterren,
ASTOLFUS.
                Die tusschen de Planeten.
AURORA.
                                                        hun wonder
Gheheymenissen speurt.
[p. 24]
ASTOLFUS.
                                    Staegh en alleen verkeert.   
AURORA.
Die hunne banen kendt.
ASTOLFUS.
                                      Die hunne weghen leert.
AURORA.
Laet toe dat ick u handt.
ASTOLFUS.
                                    Laet toe dat ick u voeten.
AURORA.
(390) Oodtmoedigh kussen magh.
ASTOLFUS.
                                                      Eerbiedigh magh begroeten.
BASILIUS.
Rijst bey te gaeder op; komt by, dat ick u geef
Mijn ermen, lieve Nicht, den wilkom, weerde Neef.
De vrientschap en de trouw die gy my komt betoonen,
Houdt vastelijck dat ick met peys en vré sal loonen,
(395) Soo dat ook niemant in het minst en zy verkort;
Doch ieder om gheswygh van my gebeden wort,
En still’ aendachtigheyt: want ’t gen’ ick gae verhalen,
Sal met verwonderingh’ in uwe herten dalen.
’t Is heel de wereldt door, en u-lie’n kennelijck,
(400) Beminde Nicht en Neef, hoogh' Heeren van dit rijck,
Raets-hoofden, Edel-lie’n, Gemeynte, ende vrienden,
Ghy weet dat mijn verstant heeft derven onderwinden,
En dat mijn diep vernuft nu langh begrepen heeft
Al de verborghen kracht, die in de sterren leeft,
(405) En die van elck planeet de ziele van de menschen
Wort ingestort, en hen beweeght te doen of wenschen,
Naer de ghenegentheyt elck een van sijnen aert:
Dees konst maeckt mijnen naem al-omme soo vermaert,
Dat ick nu word’ ghenoemt, Basilius den Wijsen,
(410) Men siet haer in ’t metael, en in het marber prijsen,
Op dat verghetentheyt en scherp-ghetanden tijdt,
Die alle dingh vernielt, mijn naem niet en verbijt.
De reden, die my heeft tot dese konst ghedreven,
Is, dat ick ieder kan op voordeel kennis gheven
(415) Van ’t ghen’ hem sal gheschien, soo dat ick aen den tijt
[p. 25]
Gewonnen heb de handt, en kan tot sijnder spijt
Voor-seggen metter daedt veel vremde treur-gevallen;
En hoe dat nu noch staet sal naderhandt vervallen.
Als dan den tydt komt voort met dat ick heb verkleert,
(420) Soo is de nieuwtheyt af, ’t en is besiens niet weert,
De circkels wit als sneeuw, die cristallijne bane,
Die de vergulde Son, en die de silver Mane
Soo dickwils loopen om, dien bol van diamant,
Die met de teeckenen en Sterren is beplant;
(425) Dien is mijn oeffeningh, dit zijn de weerde boecken,
Die ick ghenegen ben ghedurigh t’onder-soecken,
In wiëns bladeren, die blincken als cristal,
Godts handt heeft uyt-gedruckt al wat geschieden sal,
En hoe dat ieder een sal wel of qualijck leven,
(430) Met letteren van goudt daer inne staet gheschreven.
Dees kan ick naer de konst’ bevalligh legghen uyt,
En alle hun gheheym dat wordt van my beduydt.
Maer had ick noyt eylaes! dees vremde konst’ geweten!
Had dese keurigheyt mijn sinnen noyt beseten!
(435) Aan my waer niet ghebeurt als aen den Medecijn,
Die ander helpen wilt, en self blijft in de pijn:
’k En hebbe niet voorsien, dat in mijn oude daghen
Dees wetenschap mijn hert in sulcken ancxt sou jagen.
Doch op dat ieder een hier van de kennis krijgh,
(440) Soo bidd’ ick andermael om stilt’ en om gheswijgh.
Mijn weerde beds-ghenoot (van saliger ghedachten)
Ghelagh van eenen Soon, op wiens geboorte wachten,
(Soo ’t scheen, en namaels bleec) al wat Planeten kracht,
Al wat de teeckenen, al wat der Sterren macht,
(445) Van wreetheyt, hoogen moet, en gierigheyt tot wraken
Den mensche gheven kan: voorts, als begost te naken
Den tijdt dat desen soon soud’ komen voor den dagh,
Hoort eens wat mijne vrouw in hare droomen sagh:
Een schroomelijc gediert, doch menschelijc van wesen,
(450) Verscheurd’ haer ingewant, waerin nochtans voor desen
Het op-gekoestert was, een wreedtheyt ongehoort!
Sijn eerste proef-stuck was sijn moeders droeve moort.
Ten lesten als-men sagh met half verdwene stralen,
En heel gheverft in ’t bloedt de Sonne neder-dalen,
(455) En strijden met de Maen: de Sonn’! die, naer de doot
Van Christus, noyt en leedt Eclypsis alsoo groot:
[p. 26]
Als al de hemelen in vier en licht ontsloten,
Met steenen ende bloedt het aerdt-rijck over-goten;
Als huysen sterck gebouwt verschudden als een bladt,
(460) En ieghelijck van vrees schier op sijn knyën sat;
Doen is mijn droeve vrouw van Sigismund gheleghen,
Doen heeft dit wreede kindt ghelegentheyt gekregen,
Om met sijn moeders doot te toonen sijnen aert;
Soo dat den vremden droom met d’uyt-komst wirt verklaert:
(465) Dus gaen ick rijpelijck mijn wetenschap te rade,
Ick recht hem zijn figuer, en slae met wijsheydt gade
Al datter dient ghemerckt, en dapper onder-socht;
Maer ick en vind, eylaes! maer droefheydt in de locht:
Ick sie dat Sigismund in tweedracht sou verscheuren
(470) Mijn gansche Koningh-rijck, en stellen ’t al in treuren;
Ick sie dat sijnen trots, en on-betoomden aert,
Sou met de voeten self betreden mijnen baerdt:
Wie sou dit ongheluck in twijffel konnen stellen,
Wanneer de liefde komt de konste verghesellen?
(475) Een konste die ick heb soo menigh-mael beproeft.
Ten lesten nam ick voor, tot in mijn hert bedroeft,
Dit ongheluckigh kindt sorghvuldigh op te sluyten,
En liet door ’t gansche Rijck van Polen, en daer buyten
Verkonden dat het kindt was doodt: om soo te sien
(480) Oft eenen wijsen man de sterren kan gebie’n.
Voorts heb in ’t geberght, daer nauwelycx de stralen
Van ’t glansigh hemel-licht en konnen neder-dalen,
Een woonplaets op-gevoert, die geen gebuer en heeft,
Dan eenigh wild ghediert dat in sijn kuylen leeft.
(485) En op dat dese saeck altijdt verholen blijve,
Soo heb ick doen verbie’n, op straffe van den lijve,
Dat niemandt in ’t gheberght en stelle sijnen voet:
Hier is ’t dat Sigismund van jonghs is op-ghevoedt.
Clotaldus die het stuck wel vry betrout moght wesen,
(490) Die heeft hem hier bewaert, die heeft hem onderwesen
In ’t Catholijck Gheloof, die heeft hem onder-richt
Van ’t gen’ hy weten moest: hy gaf hem oock het licht
Om t’onder-kennen ’t quaet, en ook het goet. Dry saken
Hier dienen onder-socht, die my het herte raken.
(495) De eerst’ is: dat ick u, beminde Koningh-rijck,
Soo lief heb, dat ick wil verhoeden ’t onghelijck,
[p. 27]
Den oorlogh en den twist die u sou gaen verdrucken,
Soo eens dit heftigh kint my uyt de hant quam rucken
Den Rijck-stock die ick voer. De tweede hooger gaet,
(500) My dunckt dat sulcken werck met Godt niet en bestaet,
De liefd’ en sijn ghebodt is onder voet ghetreden,
Als ick mijn eyghen kindt soo tegen recht en reden
Onthouden wil sijn goedt; want daer en is gheen wet
Die toe-laet, dat-men magh quaet doen, dat quaet belet.
(505) De derd’ is: Dat ick sie, hoe licht hy kan verdolen,
Die heeft quansuys voorsien het geen noch is verholen
In Godts gehengenis: want schoon der sterren kracht
Mijn soon tot quaedt beweeght; nochtans heeft hy de macht
Om hun te weder-staen, jae kloeck’lijck t’over-winnen.
(510) Dees saken alle dry verweiren my de sinnen.
Doch dit is het besluyt: Sigismund mijnen soon
Sal ick hier morgen vroegh doen brengen in den throon,
Maer sonder dat hy weet dat ick ben sijnen vader;
Trouw’ en ghehoorsaemheydt sult ghy hem alle-gader
(515) Oock sweiren, soo gheeft my dry saken dit gheval,
Waer med’ ick d’ander dry de antwoordt gheven sal.
Voor eerst: soo Sigismund kan wijs’lijck inne-binden
Sijn quaey ghenegentheyt; soo laet ick hem bewinden,
Als uwen Prins en Heer de saken van dit Rijck.
(520) Ten tweeden; is ’t dat hy wreedt en onredelijck
Mishandelt buyten recht mijn goede onderdanen,
Noch op de wet en acht, noch gheestelijck vermanen;
Soo heb ick aen mijn plicht en liefde dan vol-daen,
En hy sal op een nieuw naer sijnen kercker gaen.
(525) Ten derden: op de kruyn van mijn beminde neven
Sult ghy alsdan de Kroon van Polen sien verheven,
Hun zielen sult ghy sien door echte min ghepaert,
Hun wijsheydt sulcks verdient en hunnen soeten aert.
Dit bid’ ick als een vriendt, dit eisch ick als een vader,
(530) Dit wil’ ick als den Heer van u-lie’n al-te-gader.
ASTOLFUS.
De antwoordt, soo my dunckt, aen my te geven staet;
Vermidts dat u verhael aen niemandt naerder gaet:
Dus wordt u Majesteyt oodtmoedelijck ghebeden,
(Ick segghet uyt den naem van al u hof en steden)
(535) Dat wy doch Sigismund den Prince moghen sien.
[p. 28]
ALLE-GELYCK.
Dat wy doch Sigismund den Prince moghen sien.
BASILIUS.
Soo uyt-genomen trouw en sal ick noyt vergheten,
En morghen sult ghy sien in desen throon gheseten
Sigismund uwen Heer. Voorts met eerbiedingh’ leydt
(540) Dees Princen naer ’t vertreck dat hen is toe-bereydt.
Een deel van de Edel-lieden leydt de Princesse aen d’een sijde in, ende een ander deel leydt Astolfus langhs d’ander sijde binnen. Den Koningh blijft laetst, ende soo hy meynt binnen te gaen, komt hem Clotaldus aen met Rosaura ende Clarin.
CLOTALDUS.
Belieft u Majesteyt een woordt alleen te hooren?
BASILIUS.
Zijt wilkom, weerde vrient, gy kont my niet verstooren.
CLOTALDUS.
U goedertierentheyt is stadigh even groot:
Mijn heer, een ongeluck, en on-verwachten noodt
(545) Heeft dese reys de wet en u ghebodt gheschonden.
BASILIUS.
Wat schort u?
CLOTALDUS.
                      Dat my deert, is dat ick heb ghevonden
De droefheyt, in de plaets van d’aengename vreught.
BASILIUS.
Seght voorts.
CLOTALDUS.
                  Dien Jonghelingh in sulcken frische jeught,
Eylaes! is stoutelijck gheraeckt tot in den toren,
(550) En heeft den Prins ghesien.
BASILIUS.
                                                Daer is niet mé verloren:
Verandering’ van tijdt verandert oock de sorgh,
En ick heb van u trouw een al te goede borgh;
’t En schaet niet dat hy weet het gen’ ick sal verkonden
Gheheel de werelt door, den knoop is nu ontbonden;
(555) Doch op dat ghy mooght zijn van alles onder-richt,
En weten hoe dat nu een sake van ghewicht
Behendigh uyt-gevoert door uwen dienst moet wesen,
Soo komt daer ick u noch ghesproken heb voor desen.
[p. 29]
Dees vremdelinghen voorts ick hunne schult vergeef.
Den Koningh binnen.
CLOTALDUS.
(560) Dat uwe Majesteit in voorspoedt eeuwigh leef.
,, Ick houde sonder vrees nu in mijn hert verborghen,
,, Dat dit is mijnen soon. Gaet vrienden zonder sorghen,
En vry daer ’t u belieft.
ROSAURA.
                                      Ick kusse duysentmael
U handen.
CLARIN.
                En ick oock in heusheyt niet en fael,
(565) Maer vryelijck ghelooft, dat ick noyt by de beiren
De herbergh meer en soeck, dat sal ick u wel sweiren.
ROSAURA.
Ghy my ghebieden mooght, als u verplichte slaef:
Het leven dat ick heb dat heb ick als u gaef.
CLOTALDUS.
Het leven? wat bedrogh, ’t is d’eer te kort ghesproken,
(570) Hy wort voor doodt gheacht, die noch is ongewroken:
Uyt uwe vijants doot ghy ’t leven halen moet,
En wasschen eerstmael uyt u schantvleck met sijn bloet.
,, Soo sal ick hem sijn hert tot kloeckigheyt ontsteken.
ROSAURA.
’t Is waer, dat ghy my gaeft dat voel ick my ontbreken;
(575) Maer ick hop’ dat de wraeck sal beteren mijn kans,
En gheven aen mijn eer een nieuw-ghebooren glans,
Soo dat mijn leven ook u ghift sal moghen heeten.
CLOTALDUS.
Neemt daer u deghen we’er, ick derf my wel vermeten
Dat hy u wreken sal, zijt ghy maer kloeck en ras,
(580) Het is ghenoegh beproeft het ghen’ dat mijn eens was,
Ick segghet, voor den tijt dat hy u was ontnomen.
ROSAURA.
Ick hangh hem weder aen, en sal mijn wraeck bekomen,
Of bersten in de proef, alwaer hy grooter noch,
Die my de eere nam met valscheyt en bedrogh.
CLOTALDUS.
(585) Is hy seer groot?
ROSAURA.
                                  Jae soo, dat ick het schick te swijghen.
[p. 30]
Door vrees oft uwe jonst, die tot my schijnt te nijghen,
Hier door een af-keer kreegh.
CLOTALDUS.
                                              Wel, dat waer teghen recht.
Soo ghy’t seght, ben ick vast aen uwe zyd’ ghehecht,
Noch ick en magh met eer my by u vyant voeghen.
(590) Ah! wist ick wie het is!
ROSAURA.
                                              Om u dan te ghenoeghen,
Die staegh met soo veel eer en trouwe my verbindt,
Soo weet dat dese wraeck Astolfus heeft verdient.
CLOTALDUS.
Wie?
ROSAURA.
          Die Moscovien als Hertogh kan ghebieden.
CLOTALDUS.
,, Hier ben ick heel ontstelt! Wel hoe kan dat geschieden;
(595) Want soo Astolfus is u wettelijcken Heer,
Hoe soud’ hy konnen zijn den schender van u eer?
Keert weder naer u landt, gaet uwen moedt verkoelen,*
De jongheyt buyten spoor doet uwe sinnen woelen.
ROSAURA.
’t En is gheen heftigheyt, ick weet dat hy de smaedt
(600) My kost, en wilde doen, al was hy metter daedt
Mijn eyghen Prins en Heer.
CLOTALDUS.
                                            Hy kost u niet ont-eeren:
Want ghy als onder-saet en moght u niet verweiren,
Jae niet (ô lieve Godt!) al had sijn stoute handt
Self in u aenghesicht een kinne-slagh gheplant.
ROSAURA.
(605) Noch grooter is de smaedt.
CLOTALDUS.
                                                  Helpt my dan uyt ’t verlanghen.
ROSAURA.
Ick sal: maer u ghesicht komt my de ziel verbanghen,
U jaren, en de mijn, u gunst en mijne schaemt’,
En ’t mans-kleedt boven al, dat my niet en betaemt,
Betuyghen, dat ghy my met reden sult berispen.
(610) Doch wat is het van nood’ hier van iet meer te ispen?
Dit kleedt en voeght my niet, Astolf een ander mint,
[p. 31]
En volght Aurora naer tot echte trouw ghesint:
Ghy hebt verstants genoegh; kost hy my niet onteeren?
Rosaura ende Clarin rasch binnen.
CLOTALDUS.
Soo ras niet, wacht, verbijt, hoort doch: wat vremde keeren
(615) In desen dool-hof zijn! ô hemel, wat verstandt
Sal my den rechten draet hier gheven in de handt!
Mijn eer is hier gequetst, den quetser hoogh verheven,
Zy is een vrouw, en ick als ondersaet moet leven,
Ick bid dat Godes handt my wil, in dit ghevaer,
(620) Bewijsen hoe ick moet beginnen, en van waer.
Binnen.
Continue

TWEEDE DEEL.

Basilius ende Clotaldus uyt.

CLOTALDUS.
’t IS alles wel verricht naer luydt van u bevellen.
BASILIUS.
Vertreckt my hoe het gingh.
CLOTALDUS.
                                            Ick sal het dan vertellen.
Soo haest ick in het veldt de wortels had ghepluckt,
Waer van het krachtigh sap moest worden uytgedruct,
(625) En tot een seker uer behendigh op-ghesoden;
Soo heb ick uyt de Stadt, een ander nat ontboden,
Ghemenghelt met den gheest van veelderley gewas,
Die met ghedurigh vier daer uyt ghetrocken was;
Doen heb ick op gewicht van elcx een deel genomen,
(630) En heb den dranck ghemaeckt in alles soo volkomen,
Dat hy naer rechten eisch met ongehoorde kracht
De sinnen van den mensch, ’t gevoelen, en ’t ghedacht,
In eenen diepen slaep voor lange kost begraven.
Al dat gheschaepen is heeft sijn besonder gaven.
(635) Den drank was nu bereydt, dus ben ick in der haest
Naer Sigismund ghegaen: maer eerst met hem gheraest
Een seer gemeynen praet van veelderhande dinghen,
Hoe nu de saken gaen, en hoe-se eertijdts ginghen,
Hoe dat den blixem slaet, en hoe den donder kraeckt,
(640) Maer zijnde van d’een woort* tot ’t ander voorts geraeckt,
[p. 32]
Soo heb ick hem begost wat naerder aen te treffen,
Ick seyd’ hem, hoe de deugt de menschen kan verheffen,
En dat haer over-al toe-quam de over-handt,
Jae, hoe de dieren self, met redeloos verstandt,
(645) De beste onder hen tot Koninghen verkiesen:
Dit woordt van Koninghen doet hem gedult verliesen;
Want sijnen drift alleen tot groote dinghen tracht;
Dus berst hy seffens uyt, en dit was sijn ghedacht:
Hoe, seydt hy? is ’er dan oock onder wilde dieren
(650) Gehoorsaemheyt en plicht, waer-mé zy iemant vieren
Als opper-hooft? dat sou vertroosten mijne klacht,
Want ick ten minsten, ick, ben met ghewelt gebracht,
En teghen mijnen danck tot onder u gheboden.
Hier door wirdt sijnen geest in gramschap op-ge-soden,
(655) Dus heb ick eenen teugh als vrient hem toe-gebrocht,
Hy deed’ my oock bescheet, maer met het ander vocht,
En soo, dat als den kroes noch stondt aen sijne lippen,
Den onverwachten slaep hem quam in d’oogen slippen,
En luttel tijdts daer naer soo wort sijn tongh berooft
(660) Van tael en weder-spraeck, sijn sinnen soo verdooft,
Dat ieder wie hem saegh, hem voor een lijck sou achten.
De Eelmans u bekent die met een rosbaer wachten
Verloren gheenen tijdt ter-wijl hy lagh en sliep,
Maer hebben hem gebrocht daer hy noch even diep
(665) In uwe kamer self met slaep licht* over-wonnen:
Het vlas is nu gerockt waer ’t soo wel uytgesponnen.
De Eelmans is belast te passen op sijn oogh,
En soo hy wacker wordt dat sich een ieder poogh
Oodtmoedigheydt en dienst aen Sigismund te toonen,
(670) Als aen u Majesteyt. Voorts om mijn trouw te loonen,
Verlost doch mijnen gheest uyt dese keurigheydt.
Wat uyt-komst magh dit spel doch wesen toe-bereyt?
BASILIUS.
Clotald’, u twijffeling’ bestaet in goede reden,
Maer goede redens ook u stellen licht te vreden;
(675) Ghy weet hoe Sigismund tot boosheydt is gheneyght,
En hoe zijn quae Planeet my, en heel Polen dreyght;
Doch of der sterren kracht voor-by waer, of ghelogen,
(Vermits ick mijnen soon soo vremt heb op-getogen)
Soo wil ick nu eens doen de proef van sijn bewindt,
(680) En segghen dat ick ben zijn Vader, hy mijn kindt.
[p. 33]
Doet hy gelijck ’t behoort, soo blijft hy Koningh hêten,
Is’t niet, soo slae ick hem dan weder in de keten,
CLOTALDUS.
Maer waerom wordt hy hier al slapende ghebrocht?
BASILIUS.
Clotalde, dat heeft my om reden goedt-ghedocht:
(685) Want dat hy heden wist dat hy is Prins gheboren,
En morghen saet in ’t kot, waer hy dan niet verloren?
Hy zou door onghedult sy-selven doen te kort;
Daerom seer wijsselijck een deur’ gheopent wordt,
Te weten, dat sijn Rijck, en al sijn ondersaten,
(690) Is enckel droom gheweest. Soo is my toe-ghelaten
Te proeven sijnen aerdt, die haest met vollen drift
Sal wacker voeren uyt al dat is sijn belieft.
Voorts Sigismundus oock sal meerder troost genieten,
Vermidts dat droom-geval hem niet en kan verdrieten,
(695) Godt gheef dat dit gedacht hem in de sinnen koom:
Want seker al dat leeft en is maer enckel droom.
CLOTALDUS.
Al is ’t dat mijn verstandt gheen redens en ghebreken,
Waer-mé ick toonen kan dat dese vremde treken
Vol achter-denckens zijn; ’t berouwen komt te laet,
(700) Want soo ick hooren kan aen datter omme-gaet,
Soo is den Prins gheweckt, en uyt den slaep gheresen.
BASILIUS.
Ick gae wat aen een zijd’: maer ghy, die plach te wesen
Sijn Voester-heer, treedt toe, en legt hem klaerlijck uyt
De waerheydt die hy siet, en wat dit al beduydt.
CLOTALDUS.
(705) Dit ’s eynd’lijck uwen wil?
BASILIUS.
                                                    Soo is ’t: Godt wil ghehenghen
Dat op den rechten wegh hem dese proef magh brengen.
Den Koningh binnen, en Clarin uyt.
CLARIN.
Dien rossen Helbardier was heel op my verbeten,
Maer al heeft hy mijn le’en soo konstigh afghemeten,
Den stof en is voorwaer gheen dry en halven weert,
(710) En als-men deur-gheraeckt, wat smijten niet en deirt,
Het is ’t ghemeyn ghebruyck de deuren in te dringen,
En sonder vry plaquill’ of geldt al-om’ te bringhen
[p. 34]
Syn trogni selfs ter schand’,* ick sal nu immers sien
Al ’t wonder dat in ’t hof van daghe sal geschie’n.
CLOTALDUS.
(715) ,, Dat is, Clarin, den knecht van die tot mijnder schande
,, Ghekomen is ont-eert (ô hemel!) hier te lande.
Clarin, wat isser nieuws?
CLARIN.
                                        Voor ’t eerst seyt ons gazet,
Dat we’er met vrouwen-tuygh Rosaur’ is opgheset.
CLOTALDUS.
In ’t ander kleetsel scheen lichtveerdigheyt te schuylen.
CLARIN.
(720) Haer becxken even-wel en was niet te vermuylen;
Voorts isser noch, dat sy gheheeten wordt u Nicht,
En by Aurora blijft als Staet-joffrouw verplicht.
CLOTALDUS.
De deught van dees Princes sal haer een spiegel wesen.
CLARIN.
Ten derden, sy verwacht dat uwe gunst ghepresen,
(725) Niet de beloft alleen, maer oock de wercken doet.
CLOTALDUS.
Met tijdt en met ghedult de mispel rijpen moet.
CLARIN.
Ten vierden, het is waer, dat op het vast betrouwen
Dat sy is uwe Nicht, soo wordt sy onderhouwen
Ghelijck een kleyn Princes.
CLOTALDUS.
                                          Den Koningh my bemindt.
CLARIN.
(730) En ick, die soo getrouw altijdt haer heb ghedient,
Die word voor-bygegaen, nochtans dat ick wou klincken,
Men sou, om dit bedrogh haer vleugels wel vermincken:
Wel, hebt ghy noyt gehoort, dat ick en onsen knecht
Zijn met het stil-gheswijgh ghedurigh in ’t ghevecht?
(735) Dat ick mijn pijpen stel, ick sweir’t u op mijn solen,
Ick blaes het seffens uyt al dat noch is verholen.
CLOTALDUS.
Clarin, ghy hebt ghelijck, maer wilt ghy zijn voldaen,
Soo blijft in mijnen dienst.
CLARIN.
                                        Den Prins komt herwaerts aen.
[p. 35]
Sigismund wordt ontdeckt, staende ontrent een bedde, tusschen veel Edelmans, die hem helpen kleeden, terwylen de violonsen spelen. Clotaldus vertreckt hem een weynigh ter syden.
SIGISMUNDUS.
Wat vremde Edel-mans verschijnen voor mijn oogen,
(740) Die schier tot mijnen dienst zich tot der aerden boogen?
Is ’t spoock, is ’t tooverij, waeck ick, of is het droom?
Ick twijffel in ’t gheloof, ick sie het aen met schroom.
Wat kostelijcken bed, wat schoone goude laken,
Wat perels, wat ghesteent, wat onbekende saken
(745) Sie ick hier over al? hoe ben ick hier ontweckt
Ontrent al dese knechts, soo cierelijck ghedeckt?
Ben ick niet Sigismund? jae ick, ’t en kan niet liegen:
Droom ’ ick? neen, het gevoel en kan my niet bedriegen.
Was ick, eer dat ick sliep, in desen hooghen staet?
(750) Neen ick: wel, wie kreegh oyt met slaepen sulcken baet?
Maer waerom soo ghedubt? ’tzy waer, of ’tzy gelogen,
Ick magh wel zijn gedient, den tijdt is haest vervlogen,
Daer kom’ af al dat wilt.
2. EDEL-MAN.
                                      Den Prins is heel ontstelt.
1. EDEL-MAN.
In sulcken vreemdt gheval sou ieder zijn bedwelt.
2. EDEL-MAN.
(755) ’t Is tijdt, spreeckt hem eens aen.
1. EDEL-MAN.
                                                    Bevalt u noch dit spelen?
SIGISMUNDUS.
Neen, neen, het is genoegh, dat spel zou my vervelen.
2. EDEL-MAN.
Het konstigh snaer-ghespel den moedt verlichten kan.
SIGISMUNDUS.
Dat spel niet en bevalt aen d’ooren van een man,
Het spel, dat leger-volk tot vechtens lust doet branden,
(760) Dat is my aenghenaem.
CLOTALDUS.
                                                U princelijcke handen
Gunt my die, grooten Heer, dat ick-se kussen magh,
Ontfanght mijn trouw beloft’ voor ’t eerste van den dagh.
[p. 36]
SIGISMUNDUS.
Is dit Clotaldus niet? wel dat ’s een slim vermeten:
Hy valt my nu te voet, die my sloot in de keten?
CLOTALDUS.
(765) Waerom dat uwen staet soo wonderlijck verkeert,
Waerom dees groote pracht u princelijck vereert,
En soud’ noyt u verstandt wel konnen onder-gronden;
Maer hoort naer mijn verhael, de reden is ghevonden:
Ghy zijt van ’tPoolsche rijck den rechten erfgenaem,
(770) Den Koningh die nu leeft, Basilius van naem,
U Vader is, van jonghs soo is u eenen toren
Voor kercker toe-bereyt, vermits ghy waert gheboren
Recht onder een planeet soo wreedt, dat self met bloet,
Dat uyt den hemel zeegh als eenen tranen-vloet,
(775) Gheschreven*wirt eylaes! dat ghy de Poolsche landen
In oorlogh ende twist ellendigh soud’ doen branden,
Soo haest als eens de kroon waer op u hooft ghestelt;
Doch op een vaste hop’ dat soo een kloecken helt
Der sterren quaden drift kan wijs’lijck overwinnen,
(780) Soo zijt ghy nu gebrocht in ’t Hof, terwijl u sinnen
In eenen diepen slaep begraven zijn gheweest;
Soo nu iet anders noch bekommert uwen gheest,
Dat sal u legghen uyt den Koningh uwen vader.
SIGISMUNDUS.
Wel onbeschaemden guyt, ghy schellem, ghy verrader,
(785) Wel hoe! is ’t niet ghenoegh dat ick weet wie ick ben,
Op dat de wereldt oock mijn macht en trotsheyt ken!
Hoe dorst ghy teghen ’t rijck en al u landts-genoten
Bestaen dit boos verraedt, als ghy my hebt gesloten,
Als ballingh teghen recht en reden uyt den staet,
(790) Die ick beheerschen moest?
CLOTALDUS.
                                            ,, ’t Beghintsel qualijck gaet.
SIGISMUNDUS.
Met vlyery, verraedt, en wreedheyt teghen reden
Hebt ghy den Koningh self, de wet, en my bestreden;
Daerom is ’t dat ghy nu ter doodt verwesen wordt,
Door ’s Koninghs wil, door ’t recht, door my, die ghy te kort
(795) In alles hebt ghedaen; ick self u beul en rechter
[p. 37]
Nu dadelijck sal zijn.
1. EDEL-MAN, weder-houdende Sigismundus,
die Clotaldum wilde toe-schieten.
                                  Mijnheer.
SIGISMUNDUS.
                                                Ghy noch veel slechter
Sult varen, of laet gaen, soo ghy noch voorder weir
Of stoorenis my doet, by d’hemelen ick sweir,
Dat ghy in min als niet te venster uyt sult vlieghen.
1. EDEL-MAN.
(800) Clotalde vlucht.
CLOTALDUS binnen gaende.
                                    Eylaes! u sinnen u bedrieghen:
Want mog’lijc is ’t maer droom al dat ghy meynt te sien.
1. EDEL-MAN.
Aan-merckt.
SIGISMUNDUS.
                    Vertreckt.
1. EDEL-MAN.
                                  Dat hy den Koningh moest betoonen
Ghehoorsaemheydt en trouw.
SIGISMUNDUS.
                                              Dat sal hem niet verschoonen,
Te dienen sijnen Heer, in ’t ghen’ de wet verbiedt
(805) En was hy niet verplicht.
1. EDELMAN.
                                      ’t En voeght de knechten niet
Te willen wijser zijn als hunne meesters waren.
SIGISMUNDUS.
My dunckt dat uwe tongh verkorten wilt u jaren
Door sulcken teghen-spraeck.
CLARIN.
                                            Den Prince seyt seer wel,
En ghy-lie’n qualyck doet.
1. EDEL-MAN.
                            Hoe komt ghy hier in ’t spel?
CLARIN.
(810) G’lijck koecke neghen doet, geheeten de Manille,
Die haer te voeghen weet naer haren meesters wille.
SIGISMUNDUS.
Wie zijt ghy? seght.
[p. 38]
CLARIN.
                                Ick ben een rechten al-bedrijf,
Korf-dragher, snateraer, nieuws-gierigh als een wijf.
SIGISMUNDUS.
Ghy my alleen behaeght in dese nieuwe wereldt.
CLARIN.
(815) Soo moght ick noch wel zijn gheketent en gheperelt,
Ick al de Sigismunds*wel te behaghen weet.
ASTOLFUS uyt.
Gheluckigh hondert-mael ick desen morghen heet,
Dat over ’t Poolsche landt soo schoonen Sonne stralen
Uyt ’t princelijck ghesicht van uwe Hoogheydt dalen,
(820) Ghy zijt van uyt den grondt der berghen op-ghestaen,
Om soo ghelijck de Son meer en meer op te gaen:
Daerom de Lauwer-kroon die ghy soo laet komt erven,
Hop’ ick dat nimmermeer aen uwe kruyn sal sterven.
SIGISMUNDUS.
’t Is wel.
ASTOLFUS.
            Ick krijgh van u dit onghewoon onthael,
(825) Om dat ghy niet en kendt die nu voor ’t eerste mael
Verschijnt voor uwen throon, wy zijn twee rechtsweer-neven,
Ick in Moscovien als Hertogh ben verheven,
My komt toe meerder eer.
SIGISMUNDUS.
                                      Wel zijt ghy niet vol-daen,
Als ick u groetenis ghewilligh heb ontfaen?
(830) Maer aenghesien, ’t Is wel, u niet en kan behaghen,
Sult ghy de tweede reys,* ’t is qualyck, mede-draegen.
1. EDEL-MAN.
U Hoogheyt tusschen ’t volck moet maken onderscheyt,
En eeren sulck een Vorst.
SIGISMUNDUS.
                                        Sijn groote statigheydt
Te qualijck my beviel: te meer, als voor mijn ooghen
(835) Hy heeft sijn hooft gedeckt, hoe sou ick dat gedoogen!
1. EDEL-MAN.
Sijn af-komst is seer groot.
SIGISMUNDUS.
                                          Noch grooter is de mijn.
[p. 39]
1. EDEL-MAN.
Doch moeter tusschen twee wat meer gemeynschap zijn
SIGISMUNDUS.
Ghy breeckt hier mijn ontsagh.
AURORA uyt.
                                                Weest Prince wel ghekomen:
Door u manhaft ghemoedt heeft Polen we’er bekomen
(840) Den luyster van haer Hof, den glans van desen throon;
Godt gheef dat u bewindt en kloeckheyt dese kroon
Veel jaren ongeschendt, jae eeuwigh, magh beschermen.
SIGISMUNDUS.
,, Voorwaer dat aerdigh beelt sou eenen steen verwermen:
Seght my doch, seght terstondt hoe sy geheeten wordt
(845) In wiëns schoon ghesicht soo mildt is in-ghestort
De hitte van de Son’ noch meer de blixem stralen,
Die ’t lichaem niet en schendt, en kan het herte malen.
CLARIN.
Mijn Heer, het is u Nicht Aurora.
SIGISMUNDUS.
                                                    Dat ghy* seydt,
Dat sy de Sonne is die ons den dagh bereydt,
(850) Soo moght ick aen u woort en aen mijn oogh gelooven.
Princes, of wel Goddin, wiens schoonheyt gaet te boven
Al dat op aerden leeft, al wat-men dencken magh,
En al wat de natuer ghebrocht heeft aen den dagh:
Gheluckigh is de oogh die self maer eens magh spelen
(855) Ontrent u soet ghelaet, al moest sy* eeuwigh quelen,
Gunt my dat ick eens magh gheraken uwe handt,
Al is ’t een vlock van sneeuw, soo stoockt sy minne-brant.
ROSAURA.
Wat heuschelijck, mijn Heer.
ASTOLFUS.
                                          ,, Kan hy soo ver geraken,
,, Soo is ’t met my ghedaen.
1. EDEL-MAN.
                                          ,, Ick sie den Hertogh blaken
(860) ,, Door enckel yver-sucht, hy is geheel ontstelt.
Mijn Heer, ’t en voeght niet wel de liefde by ’t gewelt.
SIGISMUNDUS.
Zijt ghy dan hier ghestelt om my altijdt te stooren?
1. EDEL-MAN.
Ick spreeke naer het recht.
[p. 40]
SIGISMUNDUS.
                                          Dat wil ick gheensins hooren,
Wanneer ’t verscheyden is van ’t ghene my bevalt.
1. EDEL-MAN.
(865) De reeden dwinghen moet die buyten spore malt.
SIGISMUNDUS.
Die buyten oorlof spreeckt die kan ick ook wel dwingen,
En tegen sijnen dank te venster uyt doen springen.
1. EDEL-MAN.
Aan volk van mijnen slagh en kan dat niet gheschie’n.
SIGISMUNDUS.
Neen? wel ick sweir ’t, by Godt dat sult ghy dad’lyck sien.
Sigismund neemt den Edel-man op, ende loopter mede binnen, met allen het volck achter hem; het welck met hem aen* d’ander sijde weder uyt-komt, behoudelijck Aurora.
ASTOLFUS.
(870) Wel hemel! wat is dit?
SIGISMUNDUS.
                                              ’t Is soo, het was gheloghen:
Want hy is in de zee te venster uyt-ghevloghen.
ASTOLFUS.
Wel Prince, overweeght met rijperen beraet
Het ghen’ u staet te doen, eer ghy te wercke gaet:
Van menschen tot een beest is onderscheydt te maken,
(875) Gelijck van ’t woest geberght, tot ’t Hof, en hofsche saken.
Astolfus binnen.
SIGISMUNDUS.
Dees antwoord my verveelt, te spreken soo ghy doet,
Aan u wel kosten sou de plaets van uwen hoet.
Den Koning uyt.
BASILIUS.
Wat is hier gaens?
SIGISMUNDUS.
                              Niet veel; een man, om sijnen snater
Heb ick te venster uyt geworpen in het water.
BASILIUS.
(880) Moet dan den eerste dag, dat ghy stelt uwen voet
Als Prins in desen throon, gheschreven zijn met bloet?
[p. 41]
SIGISMUNDUS.
’k En heb geen bloet gestort, den keirel is verdroncken.
CLARIN.
Onthoudt u wat, het is den Koningh.
SIGISMUNDUS.
                                                        ’t Is ghekloncken.
BASILIUS.
U komste tot het Hof soo haest een leven kost.
SIGISMUNDUS.
(885) Hy seyde neen, en ick seyd’, dat gheschieden kost,
Wy hebben t’saem ghewedt, hy is te kort gheschoten.
BASILIUS.
,, ’t Gen’ ick heb voorts-gekeert heeft my alreê verdroten.
Hoe Prins! als uwen geest moest blincken voor het volc,
En breken door en door de doncker nevel-wolck,
(890) De quaey gheneghentheidt uyt u planeet gheresen;
Sult ghy dan, Sigismund, eylaes! de oorsaeck wesen,
Dat door soo wreede moort sijn licht verduystert wort?
Ach! wat een swaer verdriet mijn daghen nu verkort!
Ick was door enckel liefd’ voor uwen throon gekomen,
(895) Om u in desen staet voor ’t eerst te wille-komen:
Maer ’t is al vlam en vier dat uyt u ooghen straelt,
De doot self is de munt daer mede ghy betaelt:
Neen, neen, ick gae te rugh, ick vrees die moorders handen,
’k En gheef aen geenen beul mijn soete minne-handen.
SIGISMUNDUS.
(900) Daer leyt my weynigh aen, of ghy het laet, of doet,
Een vader die my heeft van jonghs af op-ghevoedt
Ghelijck een wilt ghediert, verr’ buyten alle menschen,
Soud’ hy met suyv’ren grondt iet goedts my konnen wenschen?
Neen, neen, gaet vry te rugh; die my houdt als een beest,
(905) Moet seker teghen dank mijn vader zijn gheweest.
BASILIUS.
Godt gave dat ick noyt en waer geweest, mijn ooghen
En souden nu niet sien het ghen’ ick moet ghedoogen.
SIGISMUNDUS.
Had ghy my niet verweckt door prickel van u lust,
Wy waren alle-bey gheluckigh in ons rust:
[p. 42]
(910) ’t Is waer de gunst was groot die my brogt tot het leven,
Maer grooter was den haet die ’t nam als ’t was gegeven.
BASILIUS.
Dit is dan mijnen danck, om dat ghy zijt ghebracht
Uyt uwe slavernij tot Princelijcke pracht?
SIGISMUNDUS.
Dat ghy niet meer en kondt door ouderdom bewaren,
(915) Dat gheeft ghy mijn we’erom in uwe laetste jaren;
Tyran van mijne ziel, wat eyscht ghy danck hier af?
Om dat ghy schoon verlaet ’t gen’ niet en kan in ’t graf?
Van u en krijgh ick niet dit Rijck, maer van de wetten,
En ghy die hebt getracht ghedurigh te beletten
(920) De kennis van mijn recht, my selver schuldigh zijt
Bewijs en rekeningh van al den langhen tijdt,
Dat ghy ghestolen hebt mijn vrijdom, eer, en leven:
Soo dat met meerder re’en den danck my staet te geven,
Om dat ick niet en raep dees schulden van u vel.
BASILIUS.
(925) Ghy zijt na ’s hemels woort hooveerdigh, boos, en fel;
Maer weet, en denckter op, al zijt ghy hoogh verheven,
Op eenen oogenblick mocht u dees pracht begheven:
Des werelts eer verloopt ghelijck den water-stroom,
En mogh’lijck dat ghy siet en is maer enckel droom.
Den Koningh binnen.
SIGISMUNDUS.
(930) Is ’t droom het gen’ ick sie! wel ick gebruyck mijn sinnen,
Ick tast, ick voel, noch meer, ic haet, ick kan beminnen,
Ick weet nu wie ick ben, en wie ick eertijdts was:
En sou’t al droom zijn? neen, doch loopt de eere ras
Ghelijck den water-stroom; ick sal-se dan ghenieten,
(935) Als’t my gebeuren magh: ’t berouwen en ’t verdrieten
Dat komt te laet, wanneer de saken zijn ontdeckt,
Ick volghe langhs de baen daer my de luck-vrouw treckt.
ROSAURA zijnde ghekleedt in vrouwen-kleederen, komt
voor aen het Tooneel, een weynigh uyt de ooghen van
Sigismund, en naer dat zy ’t naer-volghende
alleen ghesproken heeft, blijft koutende
met een van d’Edel-mans.
,, Ick volgh’ Aurora naer, die Sigismund quam groeten,
,, En vrees schier over al Astolfus te ghemoeten,
[p. 43]
(940) ,, Wiens oogh ick schouwen moet; dat heeft my scherp belast
,, Clotaldus mijnen vriendt die op mijn eere past.
CLARIN.
Wat heeft doch meest behaegt van daegh aen uwe oogen?
SIGISMUNDUS.
Geen dingh en heeft de kracht om mijnen geest te boogen,
Dan van de vrouw alleen het schoon en aerdigh beeldt;
(945) Mijn ouden voester-heer heeft my wel eer vertelt,
Dat Godes wonder handt ver boven alle saken,
Soo naer d’ oprechte konst den man had willen maken;
Dat zijn ghesteltenis een kleyne wereldt is;
Maer als ic ’t vrou-mensch sie, soo hou ic voor gewis,
(950) Dat boven alle mans sy verr’ komt uyt te steken:
Want in haer schoon ghelaet den hemel is begrepen,
Te meer als sy het is die ginder komt.
2. EDEL-MAN, aen Rosaura.
                                                            Van hier
Sy korts vertrocken is soo ’t scheen naer haer quartier.
ROSAURA.
Ick volgh. Wel is den Prins noch hier?
SIGISMUNDUS.
                                                          Waer wilt ghy henen
(955) Met sulcken snelligheyt? moet ick dan sien met eenen
Den op-gangh van de Son, en haeren onder-gangh?
Vertoeft wat schoone vrouw, een woort met uwen danc.
,, Maer wat is ’t dat ick sie?
ROSAURA.
                                          ,, Wel wat magh dit doch wesen?
SIGISMUNDUS.
,, Dees schoonheyt heb ic noch wel meer gesien voor desen
ROSAURA.
(960) ,, Dees groote pracht noch eens aen my verschenen is:
,, Doch in het engh begrijp van een ghevanghenis.
SIGISMUNDUS.
Seght my doch schoon vrindin, soo ic u soo magh hêten,
Ey liefste, seght het my, ick lust het soo te weten,
Wie zijt ghy? want mijn hert is u soo dier verpandt,
(965) U schoonheydt is gedruckt soo diep in mijn verstant,
Dat ick voor seker hou dat ghy op ander tijden
Noch zijt by my gheweest.
[p. 44]
ROSAURA.
                                          ,, Ick moet my hier vermijden;
Aurora de Princes, voor staet-joffrouw ick dien.
SIGISMUNDUS.
Wel dat is tegen re’en; want ieder een kan sien,
(970) Dat d’aenghename Roos verr’ boven alle bloemen
Van Keyserin te zijn alleen haer kan beroemen,
Om dat sy is de schoonst’: en onder het ghesteent
Is aen den Diamant de hooghste plaets verleent,
Vermits dat sijnen glans al d’and’re gaet te boven:
(975) Het onghestadigh licht der sterren kan verdooven
De morghen-sterr’ alleen, die klaerder stralen schiet,
En daerom over hen als Koninghin ghebiedt:
De gulde Sonn’ wordt oock van d’andere Planeten,
Als brenger van den dagh Koningh en Prins geheeten.
(980) Is ’t soo dan dat de schoonst’ van steenen, van gebloemt,
Planeten, en ghestert’, den Koningh wort ghenoemt,
Hoe soudt ghy de Princes Aurora willen dienen?
Want, soo veel haer belangt, gy kont den naem verdienen
Van Roos, van Diamant, van Sonn’ en Morghen-sterr.
CLOTALDUS uyt tot aen het tapijt.
(985) ,, Ick heb hem op-ghebrocht, en wil noch eens van herr’
,, Beproeven sijn gemoet, ick sal hem noch eens spreken:
,, Maer wat is ’t dat ick sie?
ROSAURA.
                                            De woorden my ontbreken,
Waer mé soo grooten gunst men wel te loonen plagh.
Ick bid dat mijn geswijgh voor antwoord dienen magh.
Sig. (990) Hoe! wilt ghy soo van hier, en laten mijn ghevoelen
Berooft van u ghesicht in staghe droefheyt woelen?
ROSAURA.
Om orelof ick bid, soo ’t aen den Prins behaeght.
SIGISMUNDUS.
Soo wegh te gaen, en is gheen orelof ghevraeght,
Maer eer ghenomen.
ROSAURA.
                                ’k Hop’ den orelof te nemen,
(995) Soo ghy hem niet en gheeft.
SIGISMUNDUS.
                                                      Soo sult ghy my benemen
[p. 45]
De heuscheydt en ghedult,
ROSAURA.
                                          En of ’t soo waer gheschiedt,
Te zijn het ghen’ ick ben, veel meer ontsagh ghebiedt,
Daer niemant teghen magh.
SIGISMUNDUS.
                                        Alleen maer om te proeven
Of icker teghen magh, moght ick u wel bedroeven,
(1000) Mijn ingheboren drift staegh uyt te voeren tracht,
Al dat men onder ’t volk vremdt en onmog’lijck acht,
Dat heb ick metter daet een iegelijck doen blijcken,
Om naerder proef te doen, mocht ick wel van gelijcken
U eere voor den deun te venster werpen uyt.
CLOTALDUS.
(1005) ,, Dit gaet te ver, mijn eer soud’ wederom ten buyt
,, Alsoo ghelevert zijn: wat sal ick hier beginnen?
,, Wat sal ick, lieven Godt! tot mijnder hulp versinnen?
ROSAURA.
Ghelijck het was voorsien, soo is het oock gheschiet,
U rijck niet dan ghewelt en moorden en bediet:
(1010) Maer wie sou beters iet van eenen mensch verwachten,
Die niet als in den naem voor mensch en is te achten?
Gheweldighen tyran, trots zijt ghy ende wreedt,
Die gheene eer en kendt, die gheene deught en weet.
SIGISMUNDUS.
Het was al honigh-soet*dat u mijn woorden melden:
(1015) Om dat ghy niet en soudt my voor soodanigh schelden:
Maer nu ghy ’t soo verstaet, soo is ’t oock mijn begeir,
’t En sal gheen loghen zijn, by d’hemelen ick sweir;
Die ’t eerstmael heeft gheseydt, sal ’t eerste proef-stuck worden,
Hoe Sigismund de eer heeft onder voet ghetorden.
(1020) Hola! laet ons alleen, vertreckt, en sluyt de deur.
CLARIN met d’ ander binnen gaende.
Ick wou dat spel wel sien van ievers door een scheur;
Maer mijnen mont en sou maer water-achtigh werden,
Ick sal om mostaert gaen, en laten hen ghewerden.
ROSAURA haer verweirende.
Ick sterf van anghst: hoe Prins?
SIGISMUNDUS.
                                                  Neen, ick ben een tyran,
[p. 46]
(1025) Wie gheene deught noch eer den moet bewegen kan.
CLOTALDUS.
,, Clotalde, ’t is nu tijdt: wel aen ick sal ’t verhoeden,
,, Al sou ’t mijn eygen ziel naer d’ ander wereldt spoeden:
Ghenadigh Prins, bedenckt.
SIGISMUNDUS.
                                          Wel grijsaert onbedacht,
Stoort ghy my wederom? slaet ghy soo weynigh acht
(1030) Op ’t ghen’ dat uwen Prins tot gramschap kan verwecken?
Waeromme komt ghy hier?
CLOTALDUS.
                                          Om u noch eens t’ontdecken
De waerheyt en u plicht; hebt Prince meer ghedult,
Of ghy in desen throon voorwaer niet blijven sult.
Dwinght uwen wreeden aert, u lusten moet ghy toomen,
(1035) Al zijt ghy Prins en Heer: want mog’lijck zijn’t maer droomen.
SIGISMUNDUS.
Wanneermen raect dees snaer, soo berst my gramschap uyt:
Daerom soo sal de doodt van desen ouden guyt
Een seker proeve zijn, of ’t droom is, of gheloghen.
CLOTALDUS al knielende, en de handt slaende op
den poigniaert die Sigismundus uyt-treckt.
Ick sal my van de doodt soo te bewaren pooghen.
SIGISMUNDUS.
(1040) Laet mijnen poignaert los.
CLOTALDUS.
                                                  Ick sal hem houden vast,
Soo langh tot dat het volck op myne hulpe past.
ROSAURA.
O Heer!
SIGISMUNDUS.
              Laet los, segh’ ick, of tusschen dese ermen
Sal ick u duysentmael door-naeyen al de dermen.
ROSAURA binnen gaende.
Hulp, hulp, komt aen, staet by, Clotaldus wordt vermoort.
ASTOLFUS uyt-komende, soo Clotaldus aen de voeten
van Sigismundus valt, stelt zich tusschen beyden.
(1045) Wel Prince, wilt ghy soo een oude kraeck aen ’t boort?
Met soo verstorven bloedt wilt ghy u stael bevlecken?
Ey steeckt het weder op, het volck sou met u gecken.
[p. 47]
SIGISMUNDUS.
Als ’t wesen sal gheverft met dien verraders bloedt.
ASTOLFUS.
Ey dat mijn komste doch hem van de doodt behoedt.
SIGISMUNDUS.
(1050) Veel eer sult ghy de doodt self op u leden halen;
Soo wreeck ick my van hem, en u oock t’eendermalen.
ASTOLFUS.
Ick sal dan u gheweldt met kracht oock wederstaen.
Sy trecken beyde van leir, en den Koningh met
Aurora komen uyt.
CLOTALDUS.
Mijn Heer, en quetst hem niet.
BASILIUS.
                                                Wel dat ’s een stout bestaen.
Ghevecht, en in mijn Hof?
AURORA.
                                        Ey Godt! mijn eyghen leven
(1055) Self hier handt-dadigh is.
BASILIUS.
                                                  Wel wat is hier bedreven?
ASTOLFUS.
Niet, overmidts u komst.
Sy steken hun deghens op.
SIGISMUNDUS.
                                      Wel veel,* dien grijsen guyt
Heb ick voor goedt ghetracht te booren door de huyt.
BASILIUS.
Verdienen gheen ontsagh by u soo grijse hayren?
CLOTALDUS.
Mijn Heer, daer kleeft niet aen, vermits sy mijne waren.
SIGISMUNDUS.
(1060) Dat ick een grijse kruyn moet eeren en ontsien?
Wat oude quenen kaut, wat wet magh dat ghebiên?
Het sal veel eer gheschie’n, dat onder mijne voeten
U grijse hayren self in d’aerde sullen wroeten,
Dees wrake metter tijdt van Sigismundo vreest,
(1065) Vermidts ghy teghen recht zijt mijnen beul gheweest.
Sigismundus binnen.
BASILIUS.
De uytkomst van de saeck u meyningh sal bedrieghen,
[p. 48]
En doen u hooverdij in roock en wint vervlieghen,
Ghy sult door eenen dranck tot slapen we’er gebracht
Ontwaken in ’t gheberght daer ghy te woonen placht;
(1070) Dan sult ghy desen throon, en al dees ydel prachten,
Jae oock u leven self voor droom wel moghen achten.
Den Koningh ende Clotaldus binnen.
ASTOLFUS.
Den hemel selden lieght, als hy iet quaedts voorseydt,
En selden seght hy waer, als hy iet goedts bereydt.
Dit is in Sigismund, en oock in my ghebleken,
(1075) Wanneer hy over ons sijn vonnis heeft ghestreken,
De wreedtheyt, hooverdij, en on-ghetemden gheest,
Die was hem toe-geschickt, en ’tis oock waer geweest:
Maer my (soo haest de kracht van uwe minne-stralen
Tot in mijn ziele quam uyt uwe ooghen dalen)
(1080) My, segh ick, had de locht veel wonders toegheseydt,
Al dat uytwendigh was scheen tot gheluck bereydt,
U gunst, soo ieder riep, en kost ick niet ghemissen,
En ’t was bedrogh: soo dat uyt dees gheschiedenissen
Blijckt, dat ghemeynelijck een Sonne die seer blickt
(1085) In ’t op-gaen van den dagh, het weer tot regen schickt.
AURORA.
’Ken twijffel ’t minste niet aen uwe minne-tochten,
Maer met een ander handt u banden zijn ghevlochten:
Het conterfeytselken dat ghy hier mede bracht,
Oogh-sienelijck bewijst, wie dat in u ghedacht,
(1090) En in u ziele leeft; aen haer mooght ghy vertoonen,
Hoe dat sy uwen dienst en trouwe moet beloonen;
Maer aen my? ’t waer gemalt: want ’t is te slechte stof,
Om seer gheacht te zijn in liefd’ of in het Hof,
Dat iemant van veel trouw en dienst sich wil vermeten,
(1095) Die by een ander vrouw en Prince zijn versleten.
ROSAURA komende tot aen het tapijt.
,, Godt lof dat mijn ghetreur noch dese palen heeft,
,, En dat sy gheen gheloof aen sijne liefde gheeft.
ASTOLFUS.
Ick sweir ’t u, ’k sal dat beeldt uyt mijne ziele rucken,
En flucx in sijne plaets u conterfeytsel drucken:
(1100) ’t Is reden dat voor ’t licht de schaduwe verdwijn.
,, Rosaur’ ontschuldight my, ’t moet soo verandert zijn,
,, In ’t vrijen dit ghebruyck is daghelijcks gheplogen,
[p. 49]
,, Soo vrysters zijn van een, soo is de liefd’ vervloghen;
Mevrouw* ick gaender om.
Astolfus binnen.
ROSAURA.
                                          ’k En heb hem niet verstaen,
(1105) Door vreese dat hy moght op my sijn ooghen slaen.
Rosaura uyt.
AURORA.
Astrea.
ROSAURA.
            Wel Me-vrouw.
AURORA.
                                      Ghy zijt hier rechts ghekomen
In tijdts, want dadelijck soo had ick voor-ghenomen
Te openen mijn hert alleen aen uwe trouw.
ROSAURA.
Het welck gy trouwe noemt, en is maer plicht Me-vrouw.
AURORA.
(1110) ’t Is wonderlijck gheluckt, dat ghy in korte daghen
De sleutels van mijn ziel alreede komt te draghen,
Doch een, ’k en weet niet wat, heb ick in u bemerckt,
Dat mijn gheneghentheyt in desen keus versterckt:
Weet dat ick een geheym terstont u wil betrouwen,
(1115) Dat somtijts aen mijn hert ick socht bedekt te houwen.
ROSAURA.
Dees eer is on-verdient.
AURORA.
                                      Astolf mijn recht-sweer Neef,
(Ick segh ghenoegh, al waer ’t dat in de penne bleef
’t Gen’ noch te seggen is? want maeghschap ende vrinden
Die vrijen lichtelijck) Astolf dan my beminden,
(1120) En quam om ’t houwelijck te sluyten hier te landt
En woud’ aen sijne liefd’ mijn herte sien verpandt:
Doch ick gevoelde seer (maer wie sou dat gedoogen?)
Dat als hy d’eerste reys geraeckt was voor mijn oogen,
Alsdan was met een lindt aen het sijnen riem ghehecht
(1125) Een conterfeytselken, dat my de ziel bevecht:
Ick spracker weynigh van, Astolf was haest te binnen,
Want hy heeft gheests ghenoegh, en roemt hem te beminnen,
[p. 50]
Nu sal hy ’t selve beeldt hier brenghen, dan ick vrees
Of hy met desen treck my sijne trouw bewees,
(1130) En ’t conterfeytsel gaf, ick waer te seer beladen,
En dan en waer ’t gheen tydt om my noch te beraden.
Astrea blyft dan hier, en seght dat hy ’t u laet,
’k Weet dat ghy mijnen sin ooc met een woort verstaet,
Ghy zijt seer wijs en schoon, en sult wel liefde kennen.
Aurora binnen.
ROSAURA.
(1135) Godt gaef dat neen! maer wie sal nu mijn hert ontwennen
De kennis die het heeft van eens geploghen min?
Dan is van dese konst de schoonheyt het begin,
Soo moght ick wel eylaes! met goede reden wenschen
Dat noyt in mijn gelaet de slechtste van de menschen,
(1140) Noch schoonheyt, noch beval, nocht jeught en had gemerckt,
Soo hadde teghen my gheen liefde oyt ghewerckt,
’k En had gheen jonge borst met lusten konnen tergen,
Den Hertogh had geen re’en om my sijn min te vergen,
Mijn ziel noch suyver waer, noch vry en on-belast,
(1145) En hy en had mijn hert met schalckheydt noyt verrast;
Maer ’t is al te vergheefs: wat kan my nu ghebeuren,
Als staegh verdruckt te zijn in lijden ende treuren?
Het vruchtbaer ongeluc dat ’t een uyt ’t ander spruyt,
En wast gheduerigh aen ghelijck het mostaert-kruyt,
(1150) Sal sigh nu over my heel vloedigh uyt gaen strecken,
Een ongheluck dat sterft een ander gaet verwecken,
Ghelijck den Fenix doet, want als hy is vergaen,
Soo sietmen uyt sijn stof een jonge vrught op-staen,
Maer eer ick ’t selver weet, sal my Astolf betrappen.
(1155) My dunckt dat hier ontrent ick iemant hoore stappen,
Wat is hier best ghedaen? want maeck ick my bekendt,
Soo is dan teghen my Clotaldus over-endt,
Vermidts hy heeft belast dat ick bedeckt sou blijven,
Om soo met min gherucht mijn saken uyt te drijven,
(1160) Soo niet, en dat quansuys ick d’on-bekende maeck,
Wel word’ ick niet terstont belogen door mijn spraeck?
Mijn oogen en mijn hert, mijn bloet, jae self mijn leven
Sal dat niet teghen my ghetuygenisse gheven?
Wat dan gedaen? my dunckt het is den besten raedt,
[p. 51]
(1165) Niet dieper t’oversien wat dat is goet of quaet;
Daer ’t herte lijt, en heeft de reden gheen bevelen;
Want even-wel het sou sijn eyghen rolle spelen:
Al is de liefde schoon bewimpelt en verkleedt
Sy wort, daer noten zijn, haest van den dans verleet.
(1170) Wel aen dan sonder meer, ick sal Astolf verwachten,
En nemen in het velt alleen met mijn ghedachten,
En de gheleghentheydt, een kort en kloeck beraet,
Ey Hemel! gheeft my kracht, en toont my u ghenaed.
ASTOLFUS uyt-komende met het conterfeytsel.
Daer is ’t, Mevrouw, maer hoe?
ROSAURA.
                                                Wat gaet u Hoogheyt over?
(1175) Hoe zijt ghy dus ontstelt? ,, O wreeden eer-beroover!
ASTOLFUS.
Om dat ick on-verwacht Rosaura hoor en sien.
ROSAURA.
Rosaura? gheckt-men soo in ’t Hof dan met de lien?
Of voor een ander my u Hoogheyt heeft ghenomen!
Want ick ben kortelincx hier in den dienst ghekomen
(1180) Van ons Princes, en heet Astrea, mijnen staet
Niet weerdigh is, dat sigh u Hoogheyt soo verslaet.
ASTOLFUS.
Rosaura, ’t is ghenoegh, de ziel en kan niet lieghen,
Al wilt ghy met den naem, Astrea, my bedrieghen,
Mijn hert u even-wel ghelijck Rosaura mindt.
ROSAURA.
(1185) Mijn Heer, ontschuldight my, want ick gheen antwoord vind’
Voor on-bekende tael, u Hoogheyt soekt te mallen,
En sijne dienaeres voor d’eerst beschaemt doen vallen,
’t Gen’ ick te segghen heb, is, dat ick hier verbey
Door last van ons Princes naer seker schilderey,
(1190) Die my u Hoogheyt self moest in de handen stellen,
Is ’t soo? of is ’t ghemaeckt om my alsoo te quellen?
ASTOLFUS.
Rosaura, te vergheefs doet ghy soo veel ghewelt,
Om onbekent te zijn, u ooghen zijn ghestelt
Op eenen and’ren thoon,* heel van u spraeck verscheyden,
(1195) Neen, neen, naer rechten eysch sy moeten alle-beyden
[p. 52]
Eerst vergheleken zijn, oft andersints ’t gehoor
Verneemt de valsche snaer die uytsteckt in de choor.
ROSAURA.
’k En wachte maer alleen, segh ick, naer ’t schilderyken.
ASTOLFUS.
Wel moet het soo dan zijn, al sie ick ’t anders blijcken,
(1200) Soo doe ick mé, gaet aen, Astrea, wederom,
En seght aen u Princes dat ick my soo beroem
Van altijdt haren dienst ghetrouwigh uyt te wercken,
Dat self om haer gheloof noch meerder te verstercken,
Ick haer d’originel voor de copije send’
(1205) Die sy my heeft ge-eyscht, soo wort ghy haest bekent:
Gaet aen, Astrea, gaet, waer ghy sult henen treden,
Daer gaet het oock met u.
ROSAURA.
                                        Wel dat ’s een slechte reden:
Aan sulck originel daer kleeft haer weynigh aen,
En de Princes en waer in ’t minste niet voldaen,
(1210) Sy wilt de schilderij waer naer ick kome vraghen.
ASTOLFUS.
Dat ick u niet en gheef, en kondy ghy haer niet dragen.
ROSAURA slaende de handt op ’t Conterfeytsel.
’k Sal immers, sa laet gaen, ach ondanckbarigh hert!
ASTOLFUS.
’t Is te vergheefs.
ROSAURA.
                            Laet los.
ASTOLFUS.
                                          Al soetjens, niet soo hert.
Ick sweir, een ander vrouw en sal het noyt behouwen.
ASTOLFUS.
(1215) Ghy zijt te wonderlijck.
ROSAURA.
                                                ’k En sal ’t u niet betrouwen.
ASTOLFUS.
Mijn lief, het is genoegh.
ROSAURA.
                                        U lief? siet wat ghy seght,
Verrader; eer ghy lieght, u woorden over-leght.
[p. 53]
AURORA uyt-komende.
Astrea, wel Astolf, is hier gheschil gheresen?
ROSAURA.
  ,, Ah liefd’ in desen noot wilt my behulpsaem wesen!
(1220) Me-vrouw, soo ’t u belieft den oorsprongh te verstaen,
Ick segh hem dadelijck.
ASTOLFUS.
                                    ,, Wat sal haer over-gaen!
ROSAURA.
Terwijlen dat ick hier alleen moest blijven wachten
Naer dat my was belast, soo waren mijn ghedachten
Bekommert met ’t pinceel, dat aerdigh ende kloeck
(1225) Het aensicht van den mensch kan drucken op den doeck,
Dies trock ick uyt mijn mouw, tot keurigheydt ghedreven,
Een kleyne schilderij’, waer in ick schijn te leven;
Ick prees de weerde konst, die my had af-ghemaelt,
Een konst, die (als-se treft) altijdt blijft on-betaelt;
(1230) Doch soo, door ongeluck, het beelt my quam t’ontvallen,
Verscheen daer onversiens den Hertogh, die wou mallen,
En eer ick had den tijdt, greep hy het selver aen:
Maer dat bevallighst is, en qualijck om verstaen,
Hy wil geen af-stant doen, jae qualijck hooren spreken
(1235) Van d’ander schilderij, zijn dat niet vremde treken?
Hy weyghert my het beeldt dat hy my heeft gherooft,
En houdt de schilderij die hy u heeft belooft.
Maer soo ick mercken kan moet hy-se seer beminnen.
Den eysch die ghy hem deedt maelt hem schier al de sinnen
(1240) Eynd’lijc naer veel gesmeeck verloor ick het ontsagh,
En meynde uyt sijn handt te snappen (eer hy ’t sagh)
Mijn eyghen schilderij, maer heb-se niet ghekreghen,
Vermidts Me-vrouwe quam, en hy die streeter teghen:
Ick bidde, siet doch eens of sy my wel ghelijckt.
AURORA nemende het Conterfeytsel.
(1245) Laet gaen, Astolf.
ASTOLFUS.
                                        Me-vrouw.
AURORA.
                                                        Hier in de konste blijckt.
[p. 54]
ROSAURA.
Is ’t goet?
AURORA.
                  Ontwijfelijck.
ROSAURA.
                                        Doet hem nu ’tander gheven.
AURORA.
Daer is het u, vertreckt.
ROSAURA binnen gaende.
                                    Den prijs is my ghebleven,
Daer kom’ af al dat wilt.
AURORA.
                                      Langht nu het ander op,
Dat ick u heb gheeyscht, dat steeckt my in den krop:
(1250) Want al heb ick geraemt dat ghy noyt voor mijn oogen
Meer komen sult, nochtans en sal ick niet ghedooghen
Dat ghy dees schildery we’erom te rugge draeght,
Al waer ’t maer om dat ick daer hebbe naer ghevraeght.
ASTOLFUS.
,, Wel hoe sal ick hier oyt met eeren uyt-gheraken?
(1255) Ick wil u dienstigh sijn, Mevrouw, in alle saken,
Maer dit ’s onmoghelijck, want
AURORA.
                                                  Ghy hebt luttel gheest,
En zijt van plompen aert, neen weest doch niet bevreest,
’k En wil de trogni niet, het moght my namaels spijten
Dat icks’ ontfangen had, ghy soudet my verwijten.
Aurora binnen.
ASTOLFUS.
(1260) Mevrou, ontschuldigt my, ey hoort alleen een woort,
s’ En geeft gheen weder-spraeck sy is te seer ghestoort.
O Hemel! wat ghemaeckt? hoe zijt ghy hier ghekomen
Rosaura? Door u werck is my de rust benomen.
En hier en is ’t geen plaets daer ghyse vinden sult,
(1265) Gheeft ons doch, lieve Godt, aen allebey ghedult.
Binnen.
Sigismundus wort ontdeckt in den toren ghelijck hy te
vorens geweest is, met vellen ghekleedt, en sla-
pende: met Clarin, Clotaldus, ende Soldaten.
CLOTALDUS.
Ter plaetsen daer ick hem den slaep-dranc gaf te smaken,
[p. 55]
Sal hy uyt sijnen droom en trotsigheydt* ontwaken.
I. SOLDAET.
Ghelijck de keten was maeck ick-se weder vast.
CLARIN.
Slaept Sigismunde, slaept, en op gheen waken past,
(1270) Want anders soudt ghy sien geheel uw Rijck verdwenen,
En dat de kans verkeert loopt teghen uwe schenen,
Of soo ghy wacker wordt, peyst, want het is ghewis,
Dat ghy eens Prince waert, ghelijck hy Koningh is,
Die op Dertienmis heeft den Koningh-brief getrocken.
CLOTALDUS.
(1275) Die soo te klappen weet, en Princen op te rocken,
Wort met voorsichtigheydt een kamer toe-ghepast
Voor sijn ghevanghenis. Sa gasten neemt hem vast.
CLARIN.
Wel waerom my?
CLOTALDUS.
                            Om dat ghy swoert op uwe solen
Van al te blasen uyt dat nu noch is verholen,
(1280) Als’t u eens lusten sou: dees sake dient verhoedt.
CLARIN.
Vervolgh ick moghelijck mijn eyghen vaders bloedt?
Heb ick mijn Edel-mans te venster uyt-gheworpen?
Of dreyght mijn quaey Planeet de Steden ende dorpen?
Of heb ick met de doodt verschrickt mijn voester-heer?
(1285) Slaep ick, oft is het droom? ey seght het my, mijn Heer.
CLOTALDUS.
Neen, maer ghy klapt te veel.
CLARIN wech.
                                              Och ick sal liever swijghen,
Ja selver door mijn tongh een maelslot sien te rijgen.
Men draeght Clarin wegh.
BASILIUS uyt met de mantel om zijn ooren.
Clotalde.
CLOTALDUS.
              On-verwacht komt uwe Majesteyt.
BASILIUS.
Ick kom’ hier maer eylaes! door enckel keurigheydt
(1290) Om Sigismund te sien uyt sijnen slaep verrijsen.
CLOTALDUS.
Daer light hy noch ghestreckt.
[p. 56]
BASILIUS.
                                                De sterren u verwijsen,
En boven al het recht, ramp-saligh Princen-kindt:
Ontweckt hem, ’t is nu tijdt dat hy sijn straffe vindt.
CLOTALDUS.
Hy roert hem, ende spreeckt; men magh hem nu niet stooren.
BASILIUS.
(1295) Hy droomt ontwijffelijck, laet ons sijn reden hooren.
SIGISMUNDUS al droomende.
Te straffen de tyrans, dat is rechtveerdigheydt.
Sa! dat Clotaldus sterf, en dat mijn vader lijdt
Van mijne voeten self in ’t stof te zijn ghetreden.
CLOTALDUS.
Hy dreyght my met de doodt, wat wrake teghen reden?
BASILIUS.
(1300) En my met groote schand’: dat ick dat hooren moet!
SIGISMUNDUS.
Op ’s werelts groot tooneel sal mijn manhaft ghemoet,
Dat gheen gelijck en heeft, nu sijnen trots vertoonen;
Mijn vader sal ick eerst naer sijn verdiensten loonen,
En voeren hem ter schand’ aen mijn karots gehecht.
Hy ontwaeckt, ende vervolght.
(1305) Maer hoe! wat ’s dat, eylaes! waer ben ick?
BASILIUS.
                                                                          ’k Sal my stoppen,
En ghy moet op de haegh bevallijck nu gaen kloppen.
SIGISMUNDUS.
Ben ick ’t die hier gheboeyt in dese keten ligh?
Wel toren, zijt ghy niet mijn eerste graf en wiegh?
Is dit niet het ghewaet daer ick in plagh te kruypen?
(1310) Jae’t: wel wat spoockerij komt in de herssens sluypen?
Wat heb ick al ghedroomt? wat heb ick al ghesien!
CLOTALDUS.
,, Het is nu tijdt. Magh ick u goeden morghen bie’n,
Als ghy schier tot den noen geduerigh hebt gheslapen?
SIGISMUNDUS.
Jae.
CLOTALDUS.
      Seker in den slaep moet ghy ghenoeghte rapen?
(1315) Want t’sedert dat ick had verhaelt hoe elck ghediert
[p. 57]
De best’ van sijnen aerdt als Prins en Koningh viert,
Soo quam u onversiens soo vasten slaep bespringhen,
Dat ghy noyt wacker wirdt.
SIGISMUNDUS.
                                            De onghehoorde dinghen
Die ick heb tusschen bey ghesien, gehoort, gheraeckt,
(1320) Betuyghen dat ick nu noch niet en ben ben ontwaeckt,
Ghemerckt ick niet en kan, dan hooren, sien en raken,
’t Welck ick te vooren kost, soo droom ick in het waken,
En als ick weder slaep, soo sien ick het bedrogh,
’t Welck onbegrijp’lijck is.
CLOTALDUS.
                                          Ick bid u seght my doch,
(1325) Wat hebt gy al ghedroomt?
SIGISMUNDUS.
                                                    Waer ’t droom, ick zou het swijghen.
Van ’t ghene dat ick sagh sult ghy de kennis krijghen.
’k Wird wacker op een bed, (ha slimme vlyerij!)
Soo cierigh op-ghemaeckt met stoffen veelderley,
Dat midts den hellen glans ick my wel moght beroemen
(1330) Naer wensch ghebedt te zijn te midden in de bloemen,
Wel hondert Edel-mans bevalligh op-gheroeyt,
My noemden hunnen Prins ter aerden neer-gheploeyt,
En brochten met oodtmoet veel kleeren en juweelen,
Ghy waert alleen den man die my eerst quam verveelen;
(1335) Als ick door u verhael tot kennis was gheraeckt,
Waerom soo veel ghetreurs mijn ziele had gesmaeckt,
Al was ick schoon den Prins van ’t Poolsche Rijck gheboren.
CLOTALDUS.
Doen moest ick immers zijn by u meest uyt-verkoren.
SIGISMUNDUS.
Neen seker, ’k wou tweemael, doch ’t wirt my haest belet,
(1340) U boos verraders hert door-booren met ’t stillet.
CLOTALDUS.
Die wreedtheyt teghen my?
SIGISMUNDUS.
                                          My was de macht ghegheven
Van Rechter, en van Prins, een ieders doodt en leven
Was t’samen in mijn handt; en die my had misdaen
Moest dad’lijck naer het graf, in d’ander werelt gaen;
[p. 58]
(1345) Een vrouwen-mensch alleen in schoonheydt hoogh-verheven,
Daer was ick, soo het schijnt, waerachtigh toe gedreven,
Waerachtigh moest het zijn, want naer dat al mijn pracht
Verdwenen is, soo blijft dees liefde in haer kracht.
Den Koningh binnen.
CLOTALDUS.
,, Den Koningh is beweeght van dit verhael te hooren,
(1350) ,, Hy treckt al soetjens door, en heeft ghedult verloren.
Vermidts ick had voor ’t lest van Koningen ghepraet.
Soo hebt ghy staegh gedroomt van Koninclijcken staet,
Maer ghy had in den droom meer vriendtschap moeten toonen
Aan uwen voester-heer, en hem met eer beloonen:
(1355) Het weldoen, Sigismund, is van soo goeden aert,
Dat self die in den droom wel-doet, is loonens waert.
Clotaldus binnen.
SIGISMUNDUS.
Is ’t soo, wel aen, ick sal van heden af beginnen
Te toomen met de re’en den drift van mijne sinnen,
’t Sal dienen als ick noch in sulcken droomen koom;
(1360) Maer ’t leven van den mensch is dat niet enckel droom?
De uyt-komst leert die niet, dat ieder een sijn leven,
En ’t ghene dat hy is, en ’t luck hem komt te gheven,
Droomt, tot dat in de doot ten lesten hy ontwaeckt?
Den Koningh droomt dat hy is tot de Kroon gheraeckt,
(1365) En leeft in dat bedrogh, en alle sijn ghedachten
En strecken maer alleen om hoogher noch te trachten,
En in de leste uer, sijn eer, sijn pracht, sijn Hof
Verdwijnt in snellen windt, vergaet in enckel stof.
Moet ieder in de doodt ten lesten dan ontwaken,
(1370) ’t Is wonder dat-men tracht tot Kroonen te geraken:
Den rijcken droomt dat ’t ghelt hem in de sorghen hout,
Den armen, dat den noot zijn droeve ziel benout;
Hy droomt die voorspoet heeft, en die hem heeft verloren,
Hy droomt die tot ghetreur, of blyschap is gheboren,
(1375) Hy droomt die schande lijdt, en dies’ een ander doet;
Hy droomt die ’t veld behout, en die light onder voet;
Ten lesten ieder droomt in sijne korte daghen
Het ghene dat hy is, en dat sijn ooghen saghen,
Hoe wel onwetende: ick droom nu dat dit slot
[p. 59]
(1380) Mijn droeve woon-plaets is, en mijn ghevanghen-kot.
En siet, ick heb ghedroomt dat ick tot staet verheven,
Als Prince was ghe-eert; eylaes! wat is het leven?
Een schaduw’; eenen schijn: want die op ’t hoogste komt
Ziet in de leste uer dat hy meest heeft ghedroomt.
Binnen.
Continue

DERDE DEEL.

Clarin in de ghevanghenis.

CLARIN.
(1385) OM dinghen die ick weet ben ick hier op-gesloten
In dit betoovert huys en Archelaüs koten,
Lijd ick om ’t gen’ ick weet soo on-ghehoorden leet,
Wat sal my dan geschie’n om ’t gen’ ick niet en weet?
Dat hier een Christen mensch zijn leven moet verteiren
(1390) Door hongher en ghebreck, aen wie en sal ’t niet deiren?
’k Weet dat mijn ongeluck oock menigh vrou beklaegt,
Die om haer klapperny noyt soo en was gheplaeght.
Heel legers woonen hier van muysen ende ratten,
Die komen in den nacht my met de teenen vatten:
(1395) Dan droom ick door den schric, van geesten en gespooc,
En stel mijn kleyn kaveet heel vol van menschen rooc.
Voorts, ’t zedert dat men my in d’ysers heeft gesmeten,
Heb’ ick de beste les van Ethica vergheten.
In Nicomedes Boeck, den schralen Philosoof,
(1400) En in Consilio Niceno vind’ ick stof
Om haest geleert te zijn hoe datmen sterft van honger.
Item hoe dat mijn hert, mijn lever, en mijn longher
Gesien sou konnen zijn gelijck door een lantern,
En hoe ick derven kan de meulens en de quern.
(1405) Doch als ick ’t wel bedenck, het is met goede reden
Dat ick soo word’ ghestraft, want ick heb overtreden
De wet die ouder knechts en meysens is ghestelt,
Dat elck sijn meesters leet van deur tot deur vertelt.
Trommels ende gherucht, Edelmans ende Borgers uyt.
1. EDEL-MAN.
Hier is hy vast ghestelt, dit is den stercken toren,
(1410) Loopt de deur in de vloer, daer dient geen tijt verloren.
[p. 60]
CLARIN.
’t Is klaer, sy soecken my: want soo ick kan verstaen,
Sy segghen, hier is hy, wat sal hen over-gaen?
2. BORGER.
Treckt binnen.
1. BORGER.
                      Hy is hier, mijn Heer:
CLARIN.
                                                        ,, Waer zijn hun sinnen?
1. BORGER.
Ons herten u alleen als eyghen Prins beminnen,
(1415) Het Poolsche volck en sal, aen vremde heerschappij,
Noyt booghen sijnen hals, komt Prince, komt ons by.
CLARIN.
,, Waerachtigh ’t gaet voor goet, soud’t hier ghewoonte wesen
,, Dat een op elcken dagh tot Prins wordt uyt-gelesen?
,, En wederom daer naer ghevanghen wordt gheset?
(1420) ,, Het moet wel, want ick sien’t, ’t en dient ooc niet belet.
HET VOLCK neder-vallende.
Gheeft ons u voeten Heer.
CLARIN.
                                    ’k En kan-se niet ghederven.
Ick gae en staender mé, en om u Rijck te erven,
Een on-ghevoette Prins die en gheleeck u niet.
I. EDEL-MAN.
Wy willen u alleen, en gheenen Moscoviet,
(1425) Dat hebben wy verklaert self aen u eyghen vader.
CLARIN.
Ghy braeckt hem het ontsagh: maer trouwens uyt de ader
En komt gheen ander bloet als datter in en is.
1. EDEL-MAN.
Het was ghetrouwigheydt.
CLARIN.
                                          Was ’t soo, houdt voor ghewis
Dat ick-se loonen sal.
2. EDEL-MAN.
                                Sa Prince, komt aenveerden
(1430) Den rijck-stock van dit landt, komt Sigismund beterden
Den throon u toe-bereydt, dat Sigismundus leeft.
[p. 61]
HET VOLCK.
Dat Sigismundus leeft.
CLARIN.
                                    ’t Is goet, ’k hoor datmen geeft
Den naem van Sigismund, aen die sy Prince maken.
SIGISMUNDUS ontdeckt zijnde.
Wien roept hier Sigismund?
CLARIN.
                                            Bekaeyt zijn mijne saken.
1. EDEL-MAN.
(1435) Wien is het van de twee?
SIGISMUNDUS.
                                                Ick ben ’t.
1. EDEL-MAN.
                                                            Wat stout bestaen?
Den naem van Sigismund, hoe neemt ghy hem dan aen?
CLARIN.
Ick Sigismund? ’t is vals, ’k en ben noch vol noch droncken,
Ghy-lie’ns hebt my den naem van Sigismund geschoncken.
1. EDEL-MAN.
Doorluchten Sigismund, ons eyghen Prins en Heer,
(1440) Siet hier het Poolsche volk aen-wassen meer en meer,
Om seffens met gheweldt u voor hun Prins te hullen.
Basilius, u Va’er, die vreest te sien vervullen
Het Rijck met onghevaer en schroomelijcken twist,
Als ghy soudt aen de kroon ghekomen zijn, (dit wist
(1445) Hy uyt de locht te sien, als ghy eerst waert gheboren,)
Heeft sijnen Neef Astolf tot ’t Poolsche rijck gekoren,
En tracht u eygen kroon te stellen op sijn hooft;
Maer ’t volck dat geen geheym van sterren en gelooft,
En gheenen vremdelingh ghesint is t’onderdanen,
(1450) Vergaert terstondt by een, velt-teeckens ende vanen
Die vlieghen over hoop, en met een groot ghetal
Verwachten sy u komst hier by in’t eerste dal.
Komt dan, ô Sigismund, haelt nu u herte boven,
Ghelooft die t’uwen dienst hun laetste bloedt beloven.
Sy maken Sigismundus los.
SIGISMUNDUS.
(1455) Wel hemel! wat is dit? begheert ghy wederom
Dat ick van hooghen staet en Koninghrijcken droom?
[p. 62]
Moet ick dan op een nieuw het Hof my onderwinden,
Dat onversiens verdwijnt op vleugels van de winden?
Moet ick noch eens het eynd’ en d’uytkomst onderstaen
(1460) Van sulcken broosen eer, van soo een gladde baen?
Neen, neen, ’k en sal mijn rust gheen twee-mael onderstellen
Aen sulcken vreemt gewoel, gaet vry een ander quellen,
Gaet lijveloos gebroet, gaet helsch gespoock, gaet aen,
Ick weet dat al u werck en is maer droom en waen,
(1465) Dat met zijn dweepery my noyt en sal beroeren.
’k En wil gheen hoogheyt meer, ’k en wil gheen rijckstock voeren,
Die my in min als niet is uyt de handt gheruckt,
Ghelijck een koude bijs de teere bloemkens pluckt,
Die op een warme locht begosten uyt te loopen,
(1470) En moeten onversiens hun stoutigheydt bekoopen.
Vertreckt slim droom-gespoock, ick weet hoe dat ghy sluypt,
En met u soet bedrogh tot in de sinnen kruypt,
Op my en is gheen kans, ick ben te verr’ ghekomen,
Ick weet al dat ’er leeft, en leeft maer om te droomen.
1. EDEL-MAN.
(1475) Is ’t dat u Hoogheyt vreest dat wy bedrieghers zijn,
Klimt maer op desen bergh, ghy raect haest uyt de pijn,
Als ghy ontallijck volck dat krielt ghelijck de mieren,
Sult over ende weer tot uwen dienst sien swieren.
SIGISMUNDUS.
Dat heb ick noch ghesien, en ’t is maer droom geweest.
1. EDEL-MAN.
(1480) De groote dinghen zijn’t die eerstmael aen den gheest
Voor-boeykens senden uyt, het Rijck is nu gekomen
Dat uwe Hoogheyt sagh te vorens in de droomen.
SIGISMUNDUS.
Ghy hebt het wel getreft, den voorbod’ was den droom,
Maer of het loghen waer, soo moet ick met den toom,
(1485) Van myn sachtmoedigheydt de sinnen wederhouwen,
En droomen met verstandt, en eeuwelijck mistrouwen
Dat ick ontwaken sal, droom ick met desen raedt
Soo komt dan het bedrogh daer naer al veel te laet:
Want dat ick heb voorsien en kan my niet bedrieghen.
(1490) Rijst op dan ziele, rijst, dees pracht sal eens vervliegen.
[p. 63]
De kroon van ’t Poolsche Landt, en al* des werelts eer,
Die haest weer-keeren sal tot Godt den opper-heer,
Die sal ick als gheleent oodtmoedelijck aenveerden.
Komt dan beminde volck, u trouwe hoogh van weerden
(1495) Sult ghy met weder-gunst en liefde sien gheloont.
Op dat gheen vremdeling in Polen word’ ghekroont,
Laet dan de trommels slaen, laet hooren de trompetten.
Voor ’t eerst sal Sigismund sijn vaderlandt ontsetten
Van vremde slaverny: u wapens, en mijn kracht,
(1500) Die sullen desen dagh der Moscoviten macht
Door-breken met gheweldt, de uer beghint te naken
Dat ick mijn vaders konst waerachtigh sal gaen maken,
Ick sal hem als een slaef naer mijnen wil ghebi’en,
Soo als hy ’t in ’t geheym der sterren heeft voorsien,
(1505) ,, Maer soetjens, hitsigh bloedt, betoomt u losse sinnen,
,, En ghy lichtveerdigh hert, houdt uwe tochten binnen,
,, Dat stuck en magh niet zijn ghepeyst, veel min bestaen,
,, Want loont-men oock de deught al droomende gedaen,
,, Wat staeter voor het quaedt als straffe te verbeyden?
CLOTALDUS uyt.
(1510) Wat oproering’ is dit? ey! Godt wilt u mij bevrijden.
SIGISMUNDUS.
Clotalde.
CLOTALDUS.
              Wel mijn Heer. ,, Nu is ’t met my ghedaen.
CLARIN.
’k Wil wedden dat hy hem terstont aen ’t lijf sal gaen.
CLOTALDUS.
Ick zijgh ter aerden ne’er voor uwe Hoogheyts voeten;
Ghewis naer mijne doodt.
SIGISMUNDUS.
                                      Komt weerde vriendt ontmoeten
(1515) De vriendtschap die ick u met dees omhelsingh’ toon,
Mijn tweede vader rijst, rijst op, aen desen soon
Door u sorghvuldigheydt ghequeeckt en onder-wesen
Moet ghy van nu voortaen een trouwe noort-ster wesen.
CLOTALDUS.
Wat ’s dat?
SIGISMUNDUS.
                    Dat ick weer droom; en mits het goet en quaet
(1520) Dat oock in droom gheschiet, of mé, of teghen gaet,
[p. 64]
Soo moet ick wel-doen vriendt.
CLOTALDUS.
                                                  Bestaet dat in de reden?
Gheeft my dan u verlof dat ick van hier magh treden,
U raedt te gheven Prins, dat waer my luttel eer,
Ter wijlen ghy bevecht den Koningh mijnen Heer,
(1525) ’k Waer liever maer een lijck, als vyant van u Vader.
SIGISMUNDUS.
Hoe af-gherichten guyt, ghy schellem, ghy verrader,
,, ’t Is beter dat ick breeck den drift van mijn ghemoedt,
,, Eer dat ick wacker word. Gaet vrome borst, voldoet
De plicht die van u trouw den Koningh sal verwachten
(1530) ,, Soo moetmen oock de deught in sijnen vyandt achten.
Wy sullen in het veldt malkanderen noch sien.
Slaet ghy-li’ens den alarm.
CLOTALDUS.
                                        ,, ’k Sal uwen toren vli’en.
Ick kus u voeten Prins.
Clotaldus binnen.
SIGISMUNDUS.
                                    Nu gaen ick ’t Rijck ghebieden,
Ey Luck-vrouw soo ick slaep, en laet den slaep niet vlieden
(1535) Uit mijn gheslooten oogh: of wel, is ’t dat ick waec,
Dat ick doch nimmermeer tot slapen en gheraeck.
Maer hoe het is of niet, wel-doen dat is gheraden;
Want ick sal mijnen tijdt naer recht en re’en bestaden,
Is ’t dat ick wacker ben, soo niet, eer ick ontwaeck,
(1540) Is’t goet dat ick met deught veel goede vrienden maeck.
Al binnen, ende alarm.
BASILIUS uyt-komende met Astolfo.
Wie sal een onghetoomt en hitsigh paerdt bestieren?
Wie kander weder-staen den loop van de rivieren?
Den top van een gheberght, die neder wort gheveldt
Wie heeft hem oyt ghestut? nochtans daer is ghestelt,
(1545) Tot elck sijn wetenschap, maer niet om ’t arger woelen,
En wederspannigheydt van een Ghemeynt’ te koelen.
Siet hoe het deusigh volck in tweedracht is verweirt,
En hoe d’een Sigismund, d’ander Astolf begheert,
Elck soo hy is ghebeckt, en soo hy is gheneghen,
(1550) Is d’een of d’ander mé, is d’een of d’ander teghen;
[p. 65]
En is ’t dat Godes handt dit Rijck niet en behoedt,
Soo wort elcx recht ghedruckt met ondersaten bloedt.
ASTOLFUS.
De blijschap moet gheschorst en op-gehouden wesen,
Die uyt u hooghe gunst tot my was op-gheresen,
(1555) Want om dat ick de kroon noch niet en heb verdint,
Daerom en is het volck tot my noch niet ghesint;
Maer ick sal hunnen moet met kloeckigheyt bewegen.
Sa! treckt de peerden uyt, ick vaer mijn vyant tegen.
                                                                Astolfus binnen.
BASILIUS.
Dat vast en seker is en kan-men niet ontgaen,
(1560) Voorsichtigheyt en is maer sorghelijcken waen.
Want die gheen weir en doet wanneer iet moet gheschieden,
Kan dickwils met ghedult sijn ongheluck ontvlieden.
Ach! droevigh ongheval, afgrijselijcke wet!
Soo wordt dan meest geplaeght die u meest heeft belet!
(1565) Ick selver heb mijn rijck, en vader-landt verloren
Met ’t ghen’ ick had tot sijn bewaernis uyt-verkoren.
AURORA uyt.
Soo u bywesentheydt, met Koninghlijck ontsagh,
De herten niet en stilt van ’t volck, al eer den dagh
Ten eynde zy gheraeckt, soo zijn u landts-ghenoten
(1570) Met tranen en met bloedt eer morghen over-goten.
Soo vrees’lijck is den noot die uwe landen drijght,
Soo grousaem is den schrik die in de herten zijght,
Dat selver in de locht de Sonne wilt beswijcken,
Elck bloemken dect een graf voor menighte van lijcken,
(1575) Een tomb’ is elcken steen, een wolf is elcken man,
Elck peyst hoe dat hy best zijn vyandt deiren kan.
CLOTALDUS uyt.
Godt zy ghedanckt dat ick mijn leven heb behouden.
BASILIUS.
Wat is ’t van Sigismund?
CLOTALDUS.
                                        Daer ick hem heb ghehouden
In mijn bewarenis tot nu toe, grooten Heer,
(1580) Daer quam ’top-roerigh volk de poorten vellen ne’er
Om hunnen Prins te sien.
[p. 66]
BASILIUS.
                                        Als hy quam los te raken,
Seyd’ hy niet?
CLOTALDUS.
                      Dat hy sou u konst waerachtigh maken,
En toonen dat de locht gheen loghentael en dicht.
BASILIUS.
Flucx allega’er te peerd’, is ’t dat hy sijne plicht
(1585) Aldus te buyten gaet, en heb ick in de boecken
Gheen hulp getreft, in’t stael sal ick-se dan gaen soeken.
                                                            Den Koningh binnen.
AURORA.
Die kloeckigheyt ontstect mijn jong, maer deftig bloet,
De wapens neffens u Aurora voeren moet.
                                                                    Aurora binnen.
ROSAURA uyt.
Al is ’t dat desen krijgh bekommert u ghedachten,
(1590) En weynigh tijdt verleent om op mijn komst te achten,
Gheeft my nochtans ghehoor, Clotalde.
CLOTALDUS.
                                                              Spreeckt.
ROSAURA.
                                                                            Ghy weet,
Als ick hier was ghelandt dat u mijn droevigh leedt
Ter herten is ghegaen; ghy hebt my oock bevolen
Dat ick hier onbekent in ’t Hof, en oock verholen
(1595) Sou blijven voor Astolf, doch hy heeft my ghesien,
En als hy schuldigh was met heuscheyt te versien
In dat mijn eere raeckt, ô goddeloose treken!
Soo gaet hy de Princes meest alle nachten spreken
Van achter langs den hof. Hier hebt ghy plaets en tijt,
(1600) Om met des Hertoghs doodt te wreeken allen spijt
Dat hy my heeft gedaen: u kloecheyt en mijn klachten,
Mijn eer en u beloft en doen niet min verwachten.
CLOTALDUS.
Rosaura, het is waer, als ick u eerstmael zag,
Soo heb ick u belooft al wat dees handt vermagh,
(1605) Al wat mijn leven self voor u kan uyt-ghewercken,
Voor ’t eerst, om dat Astolf gheen wulpsheydt en zou mercken
In u verandert kleedt, soo had ick u belast
[p. 67]
Een kleedsel aen te doen dat vrouwen beter past:
En wird’ hy niet beweeght, soo had ick voor-genomen,
(1610) Ten laetsten met sijn doodt tot uwe wraeck te komen,
Soo verr’ was mijnen gheest tot uwen dienst gepraemt:
Maer als ick in mijn hert sijn vonnis had gheraemt,
O wonderlijck gheval! soo stelt hy kloeck te panden
Sijn eyghen lijf en bloedt, om self my uyt de handen
(1615) Van Sigismund t’ontslaen, wiens onghetemde kracht
Den poignaert in mijn hert te planten hadt ghetracht.
Nu, heeft my Godes handt een danckbaer hert gegeven,
Hoe sal ick moorder zijn van die my gaf het leven?
Dit scheurt mijn ziel in twee, aen hem ick schuldt bekenn’
(1620) Voor sijne gift, aen u ick vast ghebonden ben
Door mijn beloft: ick gaf u ’t leven in den toren,
En sonder sijne hulp ick had het mijn verloren,
Hoe sal ick dan u beyd’ voldoen met eer en danck,
Gemerct ick ben verplicht door gift, en door ontfanck!
ROSAURA.
(1625) Soo ghy ’t wel inne-siet ’t en zijn gheen herte prangen,
Want edel is de gift, kleyn-hertigh het ontfanghen,
Neemt dit beghinsel op, en stelt daer voorts noch by,
Dat ghy van hem ontfinght, en dat ghy gaeft aen my.
Soo blijckt dan lichtelijck dat ick u heb bewoghen
(1630) Tot Edel-lieden werck. Den Hertogh, maer ghetoghen
(Als ghy van hem ontfinght) tot ’t gen’ kleynhertig is,
Waer uyt met reden volght als seker en ghewis,
Dat soo veel meerder gunst ghy moet aen my beloven,
Als edel wercken gaen kleyn-hertigheyt te boven.
CLOTALDUS.
(1635) Al wordt alleen de eer den ghever toe-ghevoeght,
De danckbaerheyt nochtans wel den ontfanger voeght,
En aenghesien ick heb door gift de eer bekomen,
’k En wil niet dat den naem van dankbaer sy benomen
Aan sulcken edel hert, soo krijgh ick desen keer
(1640) Door ’t gheven niet alleen, maer door t’ontfanghen* eer.
ROSAURA.
Als ghy my ’t leven gaeft, doen is u oock ontvallen,
Dat leven sonder eer is min als niet-met-allen:
Is ’t waer, en blijft tot nu Rosaura noch onteert,
U gift en is dan oock gheen naem van gifte weert,
[p. 68]
(1645) De mildtheyt is veel meer als danckbaerheyt gepresen,
Gheeft my het leven eerst, en ghy sult dankbaer wesen.
Daer naer soo dat behoort, tracht naer de meeste eer,
De dancbarheyt is goet, maer miltheyt noch veel meer.
CLOTALDUS.
Wel aen dan, ’k sal voor eerst met miltheyt gaen beginnen,
(1650) Ick gheef u al mijn goet, dat ick heb, en sal winnen,
Waer mé ghy in een Stift of klooster leven sult,
Ghelijck die om misdaedt oft on-betaelde schult,
Tot de ghewijdde aerd’ sijn toevlucht heeft ghenomen:
Want als soo veel verdriets dit Rijck is over-komen,
(1655) ’k En wil geen oorsaeck zijn van eenen nieuwen rouw,
Soo ben ick mildt met u, soo ben ick ’t landt ghetrouw,
Soo sal ick aen Astolf een danckbaer herte toonen.
Rosaura, kiest of deelt, want om u te verschoonen,
’k En sou niet anders doen, ick sweer ’t u, en ’t is klaer,
(1660) Al waer’t dat ghy mijn kindt, en ick u vader waer.
ROSAURA.
Dat ghy mijn vader waert, ick sou het licht verdraghen,
Maer andersints en kan dien vont my niet behaghen.
CLOTALDUS.
Wel wat behaeght u dan?
ROSAURA.
                                        Alleen des Hertoghs doodt.
CLOTALDUS.
Gh’en kendt u vader; niet en is u hert soo groot?*
ROSAURA.
(1665) Jae ’t.
CLOTALDUS.
                      Wie port uwen gheest?
ROSAURA.
                                                          Mijn eer.
CLOTALDUS.
                                                                      Peyst dat u ooghen
Den Hertogh sullen sien.
ROSAURA.
                                    ’k En sal het niet ghedoogen.
CLOTALDUS.
Ghetrouwt met de Princes.
ROSAURA.
                                          Hy is mijn echten man.
[p. 69]
CLOTALDUS.
’t Is malligheydt.
ROSAURA.
                            Ick sien ’t.
CLOTALDUS.
                                            Verwint-se.
ROSAURA.
                                                              Ick en kan.
CLOTALDUS.
Ghy waeght.
ROSAURA.
                    Het magh wel zijn.
CLOTALDUS.
                                                  U eer en oock u leven.
ROSAURA.
(1670) Daer acht ick weynigh op.
CLOTALDUS.
                                                    Waer sult ghy u begheven?
ROSAURA.
Tot mijne doodt.
CLOTALDUS.
                          Dat is wan-hop’.
ROSAURA.
                                                      Neen, het is eer.
CLOTALDUS.
’t Is dulligheydt.
ROSAURA.
                          ’t Is moedt.
CLOTALDUS.
                                            ’t Is raserny.
ROSAURA.
                                                                ’t Is meer.
CLOTALDUS.
Wilt ghy dan soo verblindt gheduerigh blijven dwalen?
ROSAURA.
Jae ick.
CLOTALDUS.
            Wie gheeft u hulp?
ROSAURA.
                                          Mijn hert sal ick op-halen.
[p. 70]
CLOTALDUS.
(1675) Is hier gheen middel dan?
ROSAURA.
                                                    Neen ’t, als van mijn bederf.
                                                                                Rosaura binnen.
CLOTALDUS.
Wacht dan mijn weerde kindt, tot dat ick met u sterf.
                                                                                    Binnen.
SIGISMUNDUS komende, ghekleet met syn eerste vellen, ende vergheselt met Soldaten: men trommelt, &c.
Noyt in haer volle jeught en sagh de Stadt van Romen
Soo vremden leger-vorst in haer triumphen komen,
De scharen in het veldt en waren noyt bestiert
(1680) Door d’onghetemde handt van soo een wilt ghediert,
Dat heel de wereld self voor kleynen buyt sou achten:
,, Ick moet dees hooverdy in myne borst versmachten,
,, Want dat ick wakker wird’, en ydel vond myn handt,
,, Soo waer ick doodt van spyt, van rouw en hertens brant.
                                            Men blaest een Post-horenken.
CLARIN komt uyt.
(1685) Op d’aller-schoonste peerdt (hoort toe, ick moet beschryven)
Dat noyt voor gracht, noch sloot, noch draey-boom en sou blyven,
In wiens ghesteltenis in ’t kort begrepen werdt
Geheel des werelts kaert; syn lyf beduydt de eerd’,
Syn kloecke ziel het vier, syn schuym het siltigh water,
(1690) Syn adem is de locht, syn brieschen is den snater,
Dat is de klapperny die ’k in de werelt hoor,
’t Is licht en kleyn van kop, gewilligh voor de spoor,
Het draeyt gelyck een rat, en ’t is soo hups van leden,
Als oyt van eenigh man of vrouwe was beschreden.
SIGISMUNDUS.
(1695) Nu maeckt gedaen.
CLARIN.
                                          Hier op tot uwe Hoogheyt komt
Een schoone krygh-goddin.
SIGISMUNDUS.
                                          Ah! waer het niet ghedroomt!
Wat schoonheyt sien ick daer?
[p. 71]
CLARIN.
                                            ,, ’k En wil niet langer leven
,, Is dat Rosaura niet!
SIGISMUNDUS.
                                  Wat sal ons ’t g’luck hier geven?
ROSAURA uyt met een schildeken, hoet, ende rappier.
Manhaften Sigismund, wiens hooghe Majesteyt
(1700) Van daegh met vollen glans klimt uyt de duysterheydt,
Ghelyck de gulde Son, uyt Thetys schoot gheresen,
Aan alle dinghen gheeft den luyster en het wesen,
Soo hop’ick dat ghy oock in Polen op sult gaen,
Om ieder in syn recht kloeckmoedigh voor te staen.
(1705) Siet hier een vrouwe mensch, verongelyckt, verstooten,
Die een verraders hert gheduerigh tracht t’ontblooten
Van ’t ghen’ sy hooghst bemint, en langh beseten heeft.
Het ridderlyck ghemoedt dat in u boesem leeft
En heeft niet meer van doen om dadelyck t’ontsteken,
(1710) Want is een vrouw verdruckt, den degen moetse wreken:
’t Is nu den derden keer dat in een vreemdt ghewaedt,
En andersints ghekleedt Rosaura voor u staet,
’t Is oock den derden keer dat sy u is ghebleven
Geheelyck onbekendt. Eerst door geluck gedreven
(1715) Verscheen ick voor u oogh in mannelyck cieraet,
Daer ghy in het gheberght vast in de ysers saet;
Daer naer ben ick voor u in ’t vrouwen-kleet gekomen,
Als ghy vast besigh waert van hoogen staet te droomen:
’t Is heden dat het stael het vrouwen-tuygh verciert,
(1720) ’t Is heden dat mijn handt de manne-wapens swiert,
Om dat den derden keer aen u vertoont sou wesen
Een vrouw die man ghelyckt, en vrouw oock was voor desen,
Doch op dat mynen ramp, myn ongheluck, myn quael
U meer beweghen magh, hoort naer dit kort verhael:
(1725) In ’t schoon en weeldigh hof, dat de voornaemste Heeren
Van heel Moscoviën, met hunnen staet vermeeren,
Op dat des Hertoghs pracht meer luyster hebben sou,
Daer woonde Florimen, een wel-gheboren vrouw,
Wiens schoonheyt noyt en kost by and’re zyn geleken,
(1730) Maer wiëns ongeluck noch meer quam uyt te steken;
Want een verraders oogh, die my is onbekent,
Maer die was, soo het bleeck, tot sulcken spel ghewent,
[p. 72]
Die quam, met soet vergift, haer teere borst door-stralen,
En eer sy ’t selver wist tot in haer herte dalen,
(1735) Haer wirt veel toe-geseyt, ’t zijn proefkens van de min,
Haer wirdt oock trouw beloft, het spel dat heeft het in,
Men swoerder eedt op eedt, daer was niet op te letten,
Wee! die voor sulcken eedt hun eer te pande setten,
Want soo haest Florimen’ had uyt-gebluscht sijn vier,
(1740) Soo bleef haer voor die gunst alleen maer dit rappier.
Een vaderloose vrucht quam sy daer naer te baren,
Want niemant oyt en wist waer dat hy was ghevaren,
Een vrucht die in den aerdt haer moeder wel ghelijckt,
Vermidts ghelijck sy was, ben ick ver-ongelijckt.
(1745) Hier weet ghy wie ick ben: maer wie dat heeft ontdraghen
Mijn eer en hooghste goet, soudt ghy nu mogen vragen:
Astolf den Hertogh is ’t, eylaes! hoe brandt mijn hert,
Het schijnt dat hem den naem van sijnen vyant smert,
Astolfus breckt den eedt die hy my heeft ghesworen,
(1750) Astolf van mijne liefd’ ’t gedencken heeft verloren,
’t Is hy die onbeschaemt mijn trouwe gansch veracht,
’t Is hy die tot uw Rijck en tot Aurora tracht.
Is ’t dat een sterre plagh twee herten te vergaren,
Hoe sal een sterre nu twee herten gaen ontparen!
(1755) Hy liet my dan alleen, ’k segh qualijck, want ick bleef
Met droefheydt wel verselt, mijne banghe ziele dreef
In eene volle zee van tranen, en mijn suchten
Die gaven haer den wint, ’t was eyndelijck te duchten
Dat ick door enckel rouw in wan-hop’ soude slaen,
(1760) Had ick aen Florimen mijn moeder, niet bestaen
Te kondighen mijn leedt, dat nu diep was ghewortelt,
Hier quam mijn liefd’ en schand’ te samen uytgebortelt.
Hoe wel met luttel anghst, want die sijn quaedt verhaelt
Aan iemant die alsoo te voren heeft ghedwaelt,
(1765) Vint lichtelijck den troost, sy kreegh oock medelijden,
En brocht al aen den dagh dat sy op ander tijden
Had onder-staen, wel haest den Rechter is beweeght,
Die eertijdts los en mal te rinckel-roeyen pleeght.
Voorts om in traegh geschrey gheen tijdt meer te verliesen,
(1770) Wilt sy dat ick hem volgh’, een mans-kleedt moet ick kiesen,
[p. 73]
Om veerdigh over wegh te spoeden myne reys,
’t Was oock wel mynen sin, dan om naer vollen eys
Wel op-gherust te zyn, ghebrack my eenen deghen,
Dus quam sy met dit stael myn laetste sorghen teghen,
(1775) Gaet, sprack de wacker vrouw, en soo de Edel-li’en
Van ’t Poolsche Koningh-ryck dien degen konnen sien,
Houdt voor ontwyffelyck dat iemant sal ontsteken,
Om met een Ridders hert u onghelyck te wreken.
Het noodeloos verhael en dient hier niet gheseydt,
(1780) Hoe dat ick eerst vertrock, en binnen korten tijdt
In Polen was gheraeckt, noch hoe dat bleef verloren
Mijn peerdt in het gheberght, en ick in uwen toren
Met doots-ghevaer onthaelt, voorts hoe ick ’t leven hiel,
Om dat Clotald’ te voet aen synen Koningh viel,
(1785) De vriendschap van Clotald’ en sal ick ook niet seggen,
Noch hoe dat synen raedt droegh dat ick af sou legghen
Het mans-kleet, dat ick wird’ voor staet-joffouw geset
By syn Princes, dat ick met listen heb belet
De liefde van Astolf, het magh oock zyn ghesweghen,
(1790) Hoe dat ghy Prince wirt, en tot my waert gheneghen:
Want ’t is u meest bekent, maer dat ick segghen moet,
Is; dat Clotaldus nu verloren gheeft den moedt,
Hy wilt dat ick myn hert tot rust en vreede pooghe,
En dat ick van Astolf den echten bandt ghedooghe
(1795) Met dees Princes, soo is ’t dat hy my nu verlaet,
En onbeschaemdelyck myn eere teghen raedt.
Zyt ghy dan, hooghen Prins, in Polen op-gheresen
Soo als een nieuwe Son, die ieder een syn wesen
En wel-standt gheven moet, doet hier u eerste proef,
(1800) Gheeft dat ick tot myn eer en wel-standt meest behoef,
In myn wraeck, is u leedt met eenen oock ghewroken,
Want als het houwelyck van Astolf wordt ghebroken,
Soo sien ick de Princes doen afstandt van mijn goedt,
En uyt dit Koningh-ryck u vyandt ruymen moet.
(1805) Voorts heb ick het getuygh van vrouw en man genomen
Om beter aen u hert en tot myn wraeck te komen:
Ick bid en smeeck als vrouw, ey betert doch myn eer.
Ick gheef u moedt als man, en lydt doch nimmermeer
Een ander in u Ryck, als vrouw kom ick gheseghen
(1810) Voor dese voeten ne’er, als man baen ick de weghen,
[p. 74]
Al waer ghy tot u wraeck en kroon gheraken moet,
Ick soeck als vrouw te zyn van onghelyck behoedt,
Ick wil als man voortaen met u te velde trecken,
Doch is ’t dat ick als vrouw u hert quam te verwecken
(1815) Tot een onguere liefd’, soo sal ick met dees handt
Als man, jae meerder noch uyt-blusschen desen brandt
Door u vergoten bloed; want als vrouw magh ick klagen,
Als man moet ick om eer te winnen sorghe draghen.
SIGISMUNDUS.
Wel hemel wat is dit! soo Sigismundus droomt,
(1820) Hoe kan het zyn dat hem soo net te vooren komt
Al dat voorleden is? wie sal dit ondergronden?
Heb ick myn Ryck gedroomt, hoe worter dan gevonden
Een menschelyck verstandt, dat te verhalen weet,
Ghelyck dees vrouwe doet, myn pracht, myn liefd’, myn leedt?
(1825) ’t Moest waer zyn: was het soo, hoe heeft sy dan gegeven
Den valschen naem van droom aen mijn geluckigh leven?
Voorwaer des werelts eer is soo een droom ghelijck,
De slaverny verschilt soo weynigh van het ryck,
Dat staegh getwyffelt wordt, of ’t waer is, of ghelogen,
(1830) Als iemandt is tot staet waerachtigh op-ghetoghen.
Is ’t soo dan dat de pracht en al ’t gheluck verdwynt,
Gelyck dat in den droom met klaer bedrogh verschynt,
’k Sal dees gheleghentheydt dan met den hayre grypen,
Rosaur’ is in myn macht, s’en kan my niet ontwycken,
(1835) Haer schoonheyt my ontsteeckt, den tyt die is bequaem,
Of ’t wel voeght ofte niet, ’t heeft maer alleen den naem
Van eer, dat eere heet, laet ons ghenoechte droomen,
En ’t eynde van den droom sorghvuldelyck voorkomen.
Maer door myn eygen re’en word ick niet overtuyght?
(1840) Droom ick, en soo myn hert in ydel wellust juyght,
Hoe wil ick my soo slecht, soo onbedacht mis-kiesen?
Voor een gedroomde vreught een eeuwig goet verliesen!
Verliesen de ghenoecht die gheene paelen heeft,
Voor waen die maer een wyl, een ooghenblik en leeft!
(1845) Neen, neen, naer ’t eeuwigh goedt daer henen moet ick trachten,
Rosaura is onteert, en die sich Prins wil achten
Moet Princen wercken doen, aen die ’t wel voeght de eer,
Te gheven, maer gheensins t’ontnemen, ick begeer
[p. 75]
Rosaura in haer eer ghestelt te sien naer reden,
(1850) Eer dat ick tot mijn baet dees wapens sal besteden.
Slaet trommels, laet den klanck uyt de trompetten gaen,
’k Wil heden voor den nacht myn vyant vallen aen.
ROSAURA.
Wel Prins, hoe soo vervremt? heeft dan myn droevigh klagen
Geen weder-spraeck verdient? wat magh u soo mishagen?
(1855) Wel niet een woort? eylaes ’k en word self niet besien.
SIGISMUNDUS.
Rosaura, om met u te zyn, moet ick u vlie’n;
U by-zyn moght dit hert tot quaede tochten dwingen,
Dat aen myn tongh gebreckt, sal myne hant volbringen,
Het werck en rappen dienst de beste antwoordt is:
(1860) Voorts die bewaren wilt u eer, die moet ghewis
U schoonheyt eerst voor al uyt syn ghesicht verliesen.
                                                                Sigismundus binnen.
ROSAURA.
Wat raetsels segt hy daer? ’ken weet niet wat ick kiesen
Of laten wil, eylaes! in dees benauwde pyn,
Ick twyffel of hy my sal mé of teghen zyn.
CLARIN.
(1865) Is ’t tydt om u te sien?
ROSAURA.
                                                Is ’t tydt om u te hooren?
Waer hebt ghy doch gheweest?
CLARIN.
                                                Ghevanghen in den toren,
Daer vremde toovery en droom-ghespoock verkeert,
En daer-men hooghen staet bevallyck droomen leert,
Hier hebben-se Clarin in een gajool ghesteken,
(1870) Om van syn langhe tongh den wilden sangh te breken.
ROSAURA.
Waerom?
CLARIN.
                Om dat ick weet ’t geheym, en wie ghy zyt,
Daerom,
                                            Trommels binnen, ende rumoer.
              Dees trommelry en gheeft my gheenen tydt.
ROSAURA.
Wat mag het zyn Clarin?
                                            Clarin klimt een weynigh op den bergh.
[p. 76]
CLARIN.
                                        Een heir met volle leden,
Komt teghen Sigismund van uyt de Stadt ghetreeden,
(1875) En hoe het nader komt, hoe’t meer word uyt-ghespreyt,
Het schijnt dat tot den slagh een ieder sigh bereyt.
ROSAURA.
En ben ick noch niet daer om op mijn eer te passen?
Om midden onder ’t volck mijn vyandt te verrassen?
Sa lichtelijck te peerd.
                                                            Rosaura binnen.
CLARIN.
                                    Ick schat wel dat ’ken sal:
(1880) Die uyt de slaghen blijft, is vry van ongheval:
Ick ben ick vet ghenoegh, en sal my wel gheneiren,
’t En is van gheenen noyt mijn huyt te doen larderen.
Hy klimt wat hoogher op, ende reckhalst ter wylen datmen binnen al soetjens de trommels slaet.
Siet eens hoe ’t ginder gaet, ’t is al keel af, slaet doot.
O Charon, hoe veel gelts wint ghy met uwen boot?
(1885) Daer is ’t à moy! à moy! en ginder breecktmen lansen,
Hier leertmen sonder gelt en sonder speelman dansen.
d’Een roept quartier, quartier, maer hy moet naer het graf,
Den sabel snijt de keel en ’t woort met eenen af,
Hier is ’t al vlam en vier, daer eenen trop Crowaten
(1890) Velt neder sonder borst on-telbaer Fransche gaten:
Neen, neen, ick sal het mijn wel stoppen voor de doot
Hier in dit woest gheberght en heb ick gheenen noot.
                                                Clarin stopt zich op den bergh.
Men vecht van binnen; den Koninck, Astolf en Clotaldus komen uyt al vluchtende.
BASILIUS.
Wat ramp voor eenen Prins? wat druc voor eenen Vader!
CLOTALDUS.
U volck is heel verstroeyt.
ASTOLFUS.
                                        Het luck volght den verrader.
BASILIUS.
(1895) De uytkomst van den krijgh altijt onseker is,
Het luck is wanckelbaer; in dees ghesteltenis
[p. 77]
Is ’t best van Sigismund de wreetheydt te ontvlieden.
Men lost van binnen eenen scheut, Clarin valt ghequetst van boven neder.
CLARIN.
O Heere, staet my by!
ASTOLFUS.
                                  Wel hoe kan dat geschieden?
Wie zijt ghy? wie heeft hier u leven naer-ghetaelt?
CLARIN.
(1900) Daer ick my had ghestopt, daer heeft my achterhaelt
De doot die niemant spaert, die gheen mensch kan ontwijcken,
Daer komt uyt mijnen ramp oog-sienelijc te blijcken,
Dat gheen voorsichtigheyt, noch wel betaelden raet
Als d’uer gheslaghen is, tot langher leven baet.
                                                Clarin valt binnen.
BASILIUS.
(1905) Dat gheenen menschen raet het leven kan verlenghen
Als d’uer gheslaghen is! ’t is Godt die wilt ghehengen,
Dat soo een armen bloet doet open mijn verstant,
Den mont van des’ quetsuer in sijne borst gheplant
Roept, dat door menschen raet noyt iet en is verdwenen,
(1910) Dat in’t voorsichtigh oogh van Godt eens was verschenen,
In oorlogh en in druck heb ick mijn rijck ghebracht,
Als ick het van den krijgh te vrijden heb ghetracht.
CLOTALDUS.
’t Is waer dat alle dingh gheschiet naer Godts voorweten,
Maer sou een Christen mensch daerom wel mogen eten
(1915) Een doodelijck vergif, of springhen in den vloet?
En segghen, is ’t gheraemt dat ick hier sterven moet,
’t En kan maer zijn volbracht, soo niet; wat magh het deiren,
’k En heb hier geenen noot, Godt moet het eerst begeiren?
Neen, neen, elck schuldigh is soo veel als hy vermagh,
(1920) Te schouwen ’t ongheluck tot sijnen lesten dagh.
ASTOLFUS.
Clotald, Heer Koning spreect als een man wel ervaren,
Schreyt op dit veerdigh peert, ’k sal uwen rug bewaren,
Ter wijlen dat ghy vliedt.
[p. 78]
BASILIUS.
                                      Is ’t dat ick sterven moet,
Soo sal ick hier de doot verwachten, voet aen voet.
Men slaet den alarm, en Sigismund met syn volck komt uyt.
SIGISMUNDUS.
(1925) In ’t diepste van ’t geberght den Koningh is versteken,
Een ieder volgh hem naer, het moet al zijn doorkeken,
En haegh, en bergh, en dal, tot dat hem iemandt vindt.
CLOTALDUS.
Vertreckt.
BASILIUS.
                ’k En sal.
Den Koningh wilt naer Sigismund: en Astolf hout hem tegen.
ASTOLFUS.
                            Waer he’en?
BASILIUS.
                                                  Laet gaen.
CLOTALDUS.
                                                                  Hoe dus verblint?
Eylaes! wat wilt ghy doen?
BASILIUS.
                                        Een ander middel proeven:
Basilius valt Sigismund te voet.
(1930) G’en sult geen wapens meer, gheen groote moeyt behoeven,
Om my, ô Sigismund, te kryghen in u macht:
Siet hier mijn gryse kruyn, wel eertijdts hoog gheacht
Sal nu den dorpel zijn, en ’t steunsel van u voeten,
U Vaders aengesicht sal hier in d’aerde wroeten,
(1935) Mijn eer en mijn ontsagh, mijn neergeboogde le’en,
Die mooght ghy soo ’t u lust, nu met de voeten tre’en;
Den Hemel had geseyt, ghy mogh’et nu volbringhen.
SIGISMUNDUS.
Hoort Polen, Edellien, ghemeynte, wonder dinghen
Die uwen Prins verhaelt. Al dat den hoogen Godt
(1940) Voorsien heeft en gheraemt, en dat, door sijn ghebodt
De sterren van de locht ons trachten uyt-te-legghen,
Dat moet volkomen zijn, oock sonder weder-segghen,
Want Godes woort is waer, al-machtigh, en noyt mensch
[p. 79]
En vont bedrogh in hem, maer die naer sijnen wensch
(1945) Of door een malle vrees heeft uyt de locht ghetoghen,
Dat hy niet en begreep, blijft menigh-mael bedroghen.
Mijn Vader had voorsien door wonderlijcke konst,
Dat ick door wreeden aert ondancbaer aen sijn gonst
Gheheel het Poolsche rijck in twee-dracht soude stellen;
(1950) Maer hoe kost mijn Planeet van my iet anders mellen?
Want Godt die had voorsien van in der eeuwigheydt,
Mijn Vaders slecht bedrijf, die mijn gheneghentheydt,
Mijn kloeck en edel bloet soo qualijck sou bestieren,
Dat ick gelijck moest sijn aen wreed’ en wilde dieren:
(1955) Maer ’kneem dat mijnen drift had fel en quaet geweest,
Uyt-wijsens’ mijn Planeet; was ’t soo dat mijnen gheest
Dan moest geoeffent zijn? sal iemandt gaen verstooren
Een vreeselijck gediert, als hy weet van te voren
Dat ’t hem verscheuren sal? sal iemandt aen sijn hert
(1960) Gaen stellen een rappier, als hem ghewaerschouwt wert
Dat ’t hem doorsteken sal? sal iemant door de baren
Van een ontstelde zee, voor synen lust gaen varen,
Als hem verkondight is dat hy versmooren sal?
Soo heeft nochtans ghesocht sijn eygen on-gheval
(1965) Basilius mijn Va’er, want ick wird aen de keten
Ghelyck een wilt gediert geterght, geboeyt, gesmeten.
Met yser en met stael; en door ’t ontsteken vier
Van gramschap, is mijn hert gestijft als een rapier;
De wan-hoop sonder troost veroorsaeckt door het lyden
(1970) Die quam als met tempeest, mijn jonge borst bestryden,
Soo dan, van al het quaet ’t gheen datter is gheschiet,
En is mijn quaey Planeet, noch Godt de oorsaeck niet.
Laet dit een voor-beelt zijn aen de bekoorde sinnen,
Hoe datmen iemandts drift behoort te overwinnen.
(1975) Siet hier Basilius, die met sijn groot vernuft
Soo seer bedrogen is, soo leelijck heeft ghesuft,
Siet, hy en kost de kracht der sterren niet bedwinghen,
En ick kan ’t selver doen. Komt Vader nu volbringhen
Daer toe ghy hebt ghetracht, doch middelen ghesocht
(1980) Die seer ondienstigh zijn, ick selver sal de locht
En al der sterren kracht licht onder voeten treden,
Als ick u dienen sal met neer-gebooghde leden.
[p. 80]
BASILIUS.
Ach weerde kindt, my dunckt dat ghy op desen dagh
Noch eens gheboren wort, als ick u gheven magh
(1985) De eer, en Lauwer-krans, ghy hebt alleen gewonnen.
Wat eynde salmen sien van die soo heeft begonnen?
SIGISMUNDUS.
Is ’t dat ick winner ben, soo moet ick met verstandt
Mijn selfs verwinner zijn. Astolfus geeft u handt
Aen die ghy schuldigh zijt, het moet terstont gebeuren,
(1990) Ick heb als Prins belooft haer schulden op te beuren:
Rosaura, komt hier by.
ASTOLFUS.
                                    Dat ick haer ben verplicht,
Is waer; maer sou niet zijn de werelt heel ontsticht
Van mijn kleynmoedigheyt, als ick my sou mishouwen
Met soo een slecht vrouw, die
CLOTALDUS.
                                                Blijft dat binnen houwen,
(1995) Vermidts Rosaura is soo edel van gheslacht
Als ghy, Astolf, in ’t velt sal ick dat op mijn kracht
Een ieder wie hy zy met wapens houden staende,
Het is mijn dochter.
ASTOLFUS.
                                Hoe?
CLOTALDUS.
                                        Dat ick noyt en vermaende,
Tot dat het was den tijt om haer te sien ghetrouwt;
(2000) ’t Verhael daer van waer lang, doch voor waerachtig hout;
Dat sy mijn dochter is.
ASTOLFUS.
                                    Is ’t waer. soo wil ick heden
Voldoen aen mijn beloft.
SIGISMUNDUS.
                                      Princes, ’t en waer gheen reden
Dat ghy nu onghetroost sout blyven sonder man,
Verliest ghy eenen Prins, die u niet zijn en kan,
(2005) Ick sal u met des’ handt een ander vryer gheven,
Wiens staet en deftigheydt niet min en is verheven,
Vergont my uwe trouw.
AURORA.
                                    Mijn wisselingh is baet,
[p. 81]
En on-verdiende eer.
SIGISMUNDUS.
                                Clotalde geeft my raet
Hoe ick u loonen sal, soo groot zijn u verdiensten,
(2010) Soo acht-baer is u trouw, dat ick ten alderminsten,
En mijnen Vader oock u moeten rechtelijck
Al jonnen dat ghy sult versoecken in dit rijck,
Eyscht vry dat u belieft.
DEN I. VAN HET VOLCK.
                                      Is ’t uwen dagh van eeren
En van belooningh oock, wel Prins wat ’s u begeeren
(2015) Dat ick ghenieten sal? ick, die heb on-vervaert
De Borghers op-geroeyt, en t’uwen dienst vergaert?
SIGISMUNDUS.
Wat ghy genieten sult? mijn woon-plaets in den toren
Daer ick gheseten heb, ghy hebt ’t ontsagh verloren,
Dat ghy als ondersaet waert schuldigh aen de Kroon,
(2020) ’t Verraet is aengenaem, maer dat ’s verraders loon.
BASILIUS.
Wat wonderlijck verstant!
ASTOLFUS.
                                        Wat rijp’ en kloecke zinnen!
CLOTALDUS.
Wat om-ghesetten aert!
ROSAURA.
                                    Hoe sal hem ’t volk beminnen!
SIGISMUNDUS.
Waer af mach ieder een soo seer verwondert zijn?
Den Droom heeft my geleert, en ick ben noch in pijn,
(2025) Of weder op een nieuw, mijn ooge moest ontwaken
In het ghevanghenis; soo niet: ick kan gheraken,
Met ’t gen’ ick heb ghedroomt, tot een bekentenis
Dat ’t leven van den mensch’ maer enckel droom en is.
Konst-lievende ghemeynt, kost u dit Spel behaghen,
(2030) Soo is ’t de moeyte weert: soo niet, en wilt niet klagen,
Peyst dat den Rijmer heeft iets sottelijcx ghedroomt,
Of dat ghy-lieden self van wat te droomen koomt.
EYNDE.
Continue
[p. 82]

KLUCHTE.

MEESTER KOENRAET, Oudt Manneken.
LYSKEN, Sijn Vrouwe.
MARGRIET, Ghebuer-Vrouwe.
DUYVELS.
HAND-UYT.
________________________________________________

MEESTER KOENRAET, makende den dronckaert.
DE poort-klock, soo my dunckt, was red’lijc langh verlaten,
Als wy noch op de banck al vast ghenagelt saten,
’k Heb noch een snelle biers soo lecker, locht, en mals,
Een langhe poos daer naer met eenen vollen hals
(5) Gegoten door de keel. Warachtigh dat de wachten
Die me’ van’t broerschap zijn, met geen goey staey en wachten
Nae ’t volck van Kockel-berg, dat vrolijc langst de baen,
En lustigh op-ghetont, te poorte-waerts komt aen;
’t Waer jammerlijc om sien, de helft die bleef wel buyten.
(10) Maar soumen voor de poort processien gaen sluyten?
Want al is’t Cruys en munt ghebleven by den weert,
My dunct dat sy genoech kruysbeenen langst der eerd.
Sijn maegh worpt op.
Hola! ’t heeft gelt gekost, ’k en magh ’t alsoo niet storten,
k Sou beter langst de kaey gaen mijnen weg verkorten.
Noch eens.
(15) ’t Is jonck ghebrouwen bier, het wilt noch over-gaen,
Het vet wilt boven zijn, het is ghelijck de zaen.
Hy suckelt.
Den ballast is verschockt, het schip en kan niet seylen,
[p. 83]
’k Sou beter op des’ plaets eens naer den gront gaen peylen,
En liggen ancker-vast, mijn ziel! ’k en kan niet voort.*
(20) Of ick moet allen’t goet eerst swacken over boort.
Noch eens.
Bey! het is kleir tempeest, ick sal my noch verstranden,
Soo ’k ievers teghen loop soo blijf ick sonder tanden.
Noch eens.
Maer kan ick dan niet gaen heel recht op mijne le’en?
’k En weet niet waer ’t my lieght, van boven, of bene’en,
(25) Ick krijgh in mijnen kop wel hondert duysselinghen,
Wel duysent pont gewicht soect hem om leeg te dringen,
’k Peys dat ick meten moet hoe veel van dees kassy
In eene roede light. Hola! ô peerdt! Ay-my!
Hy valt.
’t Is wonder dat van ’t vat geen reepen af en springhen.
Hy proeft op te staen, maer te vergheefs.
(30) Nu fijntjens op, ’t is faut: noch eens; wat vremde dingen!
Dat bier heeft kruymen in, die swellen in de maegh,
’k Ben anderssints een man die mijnen dranc wel draegh,
De weert die had belooft dat hy wat goets sou brouwen,
En ievers uytte weegh voor sijn kalanten houwen:
(35) Hy hevet oock gedaen, het was van ’t beste vat.
Wy hebben ’t oock gheweest heel wacker aen sijn gat.
Hy wordt slaeperigh.
Ay my! ick word soo swaer; ’k en kan niet wacker blyven,
’k En kan den slapens lust niet uyt mijn oogh verdryven,
Wanneer den buyck is vol, dan soeckt het herte rust;
(40) Maer is’t oock niet het best te slaepen als het lust?
Hy valt in slaep.
LYSKEN uyt-komende met een lanteerne.
Is’t niet een wonder werc dat schincken, en dat drincken?
Die’t huys niet een en kan gesingen noch gheklincken;
Vint ievers in den tap terstont sijn volle vreught,
En ’tschynt dat hem het bier alleen het hert verheught;
(45) Maer immers waer den man, als hy is vol ghesopen,
Noch ieverins toe goet! hy komt dan t’huys gekropen,
En schijnt gestroppieert en lam in al sijn le’en,
En valt ghelijck een ton ten eersten ginder heen.
Wat staen ick hier en raes, ick sou my beter spoeden
(50) Om Koenraet mynen man van ongeluck te hoeden,
[p. 84]
’k En weet niet waer hy blijft: het is heel doncker nacht,
Hy mocht wel zijn in’t slijck gesoncken door de vracht,
Dit is den rechten wegh al-waer hy plagh te komen,
’t En zy hy is ghegaen al boven langhst de boomen.
(55) Wat light daer in de goot? ghebueren staet my by!
’t Is Koenraet, of ’k en leef, hy ronckt ghelijck een pry,
Margriet komt doch eens voor.
Sy klopt aen een deure. Margriet uyt.
                                                  G’en saeght van al u leven
Soo droncken vercken niet, Godt wilt het hem vergheven,
Den bengel als hy is, hy jaeght door sijne keel
(60) Al dat ick winnen kan, ’t zy luttel of ’t zy veel.
MARGRIET.
Maer Lysken, wat verdriet? wel is hy soo gheneghen
Tot dien vervloeckten dranck?
LYSKEN.
                                                Daer is geen helpen teghen,
’t Zy dat ick kijf, of niet, of bly ben, of in pijn,
In sijn Collegiken moet meester Koenraet zijn.
MARGRIET.
(65) Laet ons een proeve doen, ick heb een achter-kamer,
Een vuyl en doncker kot, geen plaets en is bequamer,
Om wat ghenoeghelijcx met hem te rechten uyt,
Men heeft somwijl een sieckt’ genesen met een kluyt.
LYSKEN.
Wel wat is uwen sin?
MARGRIET.
                                ’k En sal’t u noch niet segghen.
(70) Neemt ghy de voeten vast, wy sullen hem eerst legghen
Hier binnen, soo’t behoort, met ketens overlae’n,
Laet dan in dat postuer sijn ooghen open gaen.
Komt aen, de voorder rol die sullen wy dan spelen.
Sy binden Koenraet met ketenen vast,
ende Margriet en Lijsken binnen.
KOENRAET al droomende.
Avous, Joos swaddergat. Godt zeghen u laet volghen,
(75) Ick had by-kans de snel met eenen door-gheswolghen.
Krick Meester Koenraet. Krack. Avous. Topo compeer.
Drinckt uyt allegrement, en seyndt het noch eens weer,
[p. 85]
Het schijnt dat ghy het al in uwen krop wilt gieten.
’k En drinck maer voor het mijn, ’t en moet u niet verdrieten.
(80) Ghy drinckt wel voor ons dry. Wel die het meeste drinckt,
Betaelt het minst. Noch eens voor meester Koenraet schinckt.
Hy wordt wacker.
Hoe seer doen my de le’en! wel ben ick noch in’t droomen?
Och meester Koenraet! och! waer zijt ghy toe ghekomen?
Wat heeft my de Patroüil ghestelt in’t nestel-gat?
(85) Of sit ick in de vrundt? wat ketenen zijn dat?
O Heer! ick sou van vrees wel hondert-mael beswelten,
Het bier van Kockelbergh begint my nu t’ontsmelten.
Maer ick en ben niet doot of Godt wilt? doode li’en
En heeftmen met brouquil sijn leven noyt ghesien.
Lysken en Margriet uyt in duyvels kleederen,
met fuseyen achter aen den steert.
(90) O Heer! Wat dingh is dat? ghewis ick ben ghestorven,
Och vrouw en kinderkens ghy zyt nu al bedorven,
Den broot-winner is doot, ick sien het helsch ghespuys,
Dat hier ghedurigh woelt met schroomelijck ghedruys.
Maer sou-men in de hel ook naer de mode vraghen?
(95) ’k En sien hier anders niet als vrouwen kleeren dragen.
Of wort den mensch gheplaeght in’t leven en daer naer
Met een de selfste straf?
LYSKEN.
                                      Wie word’ ick hier gewaer?
KOENRAET.
O Heer! ’t is Lyskens spraeck, ’t is om my te tenteren,
Ghelijck sy plagh te doen, wel wat is u begeren?
(100) Wat heb ick u misdaen? ké seght eens lieve vriendt,
Seght eens, hoe is’t dat sich hier meester Koenraet vindt?
LYSKEN.
Hoe boos-wicht, weet ghy ’t niet? ’t is maer een uer geleden,
Dat u een Fransche koets den hals heeft af-gereden,
Daer ghy in eene goot heel droncken zat en vol
(105) Waert in den slaep geraeckt, dit is een duyster hol
[p. 86]
Dat u Collegiken van over langhe jaren
In d’hel is toe-bereyt: soo moet dat volcksken varen,
Dat altijdt drinckt en schinckt.
KOENRAET.
                                                Och! ben ick in de hel?
MARGRIET.
’t Is wonder dat ghy noch geeyndicht hebt soo wel:
(110) Want hier en sal den dranck u nimmermeer ghebreken,
Men sal een aem-vat gaen tot uwen dienst ontsteken,
Daer niet dan gloyend peck en solfer uyt en vloeyt.
Sa! brenght ghereetschap aen dat hem een ieder spoeyt.
KOENRAET.
Heer Duyvel (uwen naem, soo ’k denc, en is niet minder)
(115) Ké spaert mijn arme ziel, ’k en dé u noyt gheen hinder,
’k Sey wel Godt zegen u, als ’t myn compeer my bracht.
Maer ick en had van Godt ten minsten gheen ghedacht.
MARGRIET.
Daerom sult ghy altijdt sonder Godts zeghen drincken,
U lijf wort hier een goot, die nimmermeer sal krincken,
(120) Daer het ghesolfert bier datm’in de helle brouwt
Altijt deur-loopen sal: soo worden hier ghekrouwt
Die ginder met den beck altijdt in’t nat ghekropen,
Hun vrouw en kinders bloet self hebben op-gesopen.
LYSKEN.
Sa! datmen ’t vier ontsteeck, gy moet hier sweeten uyt
(125) Tot eene druppel toe, al dat ghy in u huyt
Van alder-hande bier soo gulsigh hebt ghesoghen.
KOENRAET.
Ick heb ’t soo menigh-mael van her weer uyt-gespogen,
Als ick verladen was, van reuck en smaeck berooft,
Met walgingh in de maegh, met groote pijn in’t hooft
(130) Was ick wil duysent-mael, ick heb ghenoech gheleden
Als ick van Lysken wirt als eenen hondt bestreden.
Is’t daer-me niet voldaen?
LYSKEN.
                                            Neen, neen: sy had ghelijck,
Het is de beste Vrouw van Sinte Guericx wijck.
KOENRAET.
,, Hoe moet de quaetste zijn, is Lysken d’alder-beste?
,, (135) ’t Is een half Duyvelin, van d’eerste tot de leste,
,, Sey sy myn sonden op als’t haer soo quam te pas;
[p. 87]
,, ’t Is oock ghenoegh te sien dat sy is van hun ras:
,, Sy staet hier wel te boeck.
MARGRIET.
                                            Ghy zijt een beest, een vercken,
Al dat u Vrouw verdient met nacht en dagh te wercken
(140) Dat hebt ghy op-ghebrast.
DUYVEL van boven.
                                                  Wacht u van daer bene’en.
Wacht, segh ick, dat het hout niet en valt op u le’en.
KOENRAET.
Och leght gheen vier meer aen, om my noch te doen sweeten,
Want ick ben op des’ uer gheheel in’t sweet gheseten,
Dat onder, soo my dunct, uyt mijn broucquille leeckt.
LYSKEN.
(145) Wat hout is’t dat-men daer in de fornaisen steeckt?
DUYVEL.
’k Hebt uyt te myt ghehaelt van de Koeckel-bergisten,
Bier-peurters die hun goet alleen met bier verquisten.
KOENRAET.
Den eenen dronckaert dan wordt diën in dit landt
Met eenen anders ziel soo deirelijck ghebrandt?
LYSKEN.
(150) Swyght, en verdraegt, u ziel die salmen ooc verstoken,
Om ander sattericks naer onsen lust te koken,
Als sy ons voor een buys sal hebben langh ghedient.
KOENRAET.
’k En waer mijn leven noyt tot drincken meer gesint,
Waer ick maer eens verlost.
LYSKEN.
                                            Dat kan gheensints ghebeuren.
(155) Noyt raeckt hier iemant uyt: ghy moet hier eeuwigh treuren,
Van binnen gherucht.
MARGRIET.
Wat volck is aen de poort?
DUYVEL.
                                          ’t Is weder eenen trop
Van dronckaerts! die met ’t bier noch komen in den kop.
MARGRIET.
We’er dronckaerts? zijn sy sterck?
[p. 88]
DUYVEL.
                                                      Daer isser wel dry-hondert.
MARGRIET.
Den hoop is veel te kleyn, ick bender af verwondert,
(160) Dat soo een handts-vol volcx wilt in-ghelaten zijn.
KOENRAET.
,, Maer, souder onder hun gheen volck zijn van de mijn?
LYSKEN.
Laets’ aen de poorte staen, tot datse zijn ghewassen
Noch eens soo sterck, of meer, op die canaill’ te passen
En waer hier noyt ghedaen.
MARGRIET.
                                            Men laetse hier niet in.
(165) Dan als den trop is groot, ses hondert en niet min.
KOENRAET.
Och Heer! de heele seud’ gaet die dan soo verloren?
Sy droncken sonder ergh nochtans.
LYSKEN.
                                                        Die hun versmooren,
Soo ghy deedt, in den dranck, die komen al tot hier,
Het is het meeste hout, en ’t beste dat ons vier
(170) Ghedurigh branden doet.
DUYVEL.
                                                  Joos Swadder-gat is komen,
En Koenratens compeer die heb ick oock vernomen.
KOENRAET.
Ick krijgh gheselschap dan?
MARGRIET.
                                            Jae, maer ghy sult veel meer
Als sy gepynight zijn: want ghy hebt hun den keer
Van Kockelbergh gheleert, en zijt het hooft gebleven
(175) Van het Collegiken.
KOENRAET.
                                          Ké, wilt het my vergheven,
Compeer die was het hooft, ’k en was ick maer den buyck,
Daer ’t meeste bier in liep, maer hy had voor ghebruyck
In sanck en klapperny, den meesten tijt te slyten.
MARGRIET.
Swygt of ick sal een slot doen aen u bac-huys smyten.
[p. 89]
DUYVEL.
(180) ’t Ghetal dat wast seer aen, de vloot van Etterbeeck,
Van Eylsen, Ander-lecht, Pits-af, ende Schare-beeck,
En veel calanten oock van ander binne-tappen,
Die sien ick naer den hoop al ’t samen komen stappen.
LYSKEN.
Wilt moghelijck dat volck ons t’seffens met gewelt
(185) De helle winnen af? daer wy in zijn ghestelt,
Om ’t menschelijc geslacht in d’eeuwigheyt te plagen?
DUYVEL.
’t Is wonderlijck om sien hoe dapper dat-se vraghen,
Of gheenen Leuvenaer of ander lecker bier
Daer ievers is te koop: wel hoe dan salmen hier
(190) Oock sonder pot in d’hant soo lang en leeg staen gapen?
Soo schreeut den meesten hoop. De ander willen slapen,
Vermidts sy met den dranck sterck overladen zijn.
Veel roepen: Ay mijn keel, wat drooghte! wat een pijn!
Och daer is in mijn stroot een exter-oogh ghewassen,
(195) Die steeckt ghelijck de droes, ick moeter wel op passen,
En weyckens’ in den dranck, of ick en heb gheen rust.
KOENRAET.
Och, vrienden, waerdy hier, g’en hadt geen drinkens lust.
DUYVEL.
Maer immers al den hoop en wilt niet langher wachten,
Sy willen in zijn.
MARGRIET.
                          Wat? dat sy daer eerst versmachten
(200) Van dorst, wat meynen sy dat maer voor hun alleen
De hell en is ghemaeckt? dees plaets die is ghemeen
Voor ieder die hier comt, wy moeten’t al ontfangen,
En niemant laten uyt, den eenen moet hier hanghen
En drooghen in den roock van brandende toeback,
(205) Veel wordender gevilt, en ’t samen in den back
In adob’ op-gheleyt, veel worden met ons tanden
Al levende verscheurt, om in ons maegh te branden
Ghelijck in een forneys, dan wordens’ oock ghelost,
En komen voor den dagh als bruyne verckens kost;
(210) ’k En hadde noyt ghedaen, dat ick u sou vertellen
De pynen alderley diem’ hier lyt in der hellen;
Maer ghy sults’ al-te-mael d’een voor en d’ander naer
Beproeven met goey staey.
[p. 90]
LYSKEN.
                                          Te meer, want het is waer
Dat ghy u Lysken hebt met over-spel bedroghen,
(215) En als sy ’t u verweet, dan hebder om gheloghen,
Ghy benghel als ghy zijt. Ick heb hem hier nu schoon,
Om t’hooren zyne biecht. Seght is’t niet soo? den loon
Is u nu toe-bereyt.
KOENRAET.
                            ’k En salder niet om lieghen,
Heer Duyvel, want ick sie, men kan u niet bedrieghen,
(220) ’k En heb het maer ghedaen met Synken onse maert,
Sy queldender my om, en Lysken had ghespaert.
LYSKEN.
,, Dat komter af fijn li’en van syne mans te sparen,
MARGRIET.
,, Dat mynen man hier saet, ick ded’ hem ooc verklaren
,, Syn sonden al-te-mael. Maer Lysken, ’tis ghenoegh,
(225) ’t Waer beter dat-men hem, van hier op straet weer droegh,
’k Heb wat ghereet ghemaect daer hy wel af sal slapen,
Had hy’t maer rechs in’t lyf. Koenraet begint te gapen,
Het is nu drinckens tijt.
LYSKEN.
                                      Sa! sa! ghy moeter aen.
Brenght ons ghesolfert bier, hy wort geheel bestaen.
(230) Sa! gaept of met een tangh soo breken wy u tanden.
KOENRAET.
Ké laet mij blasen doch, ic sou mijn tongh verbranden.
MARGRIET.
U tongh dats’ niet een sier, gheheel u in-ghewant
Dat moet al levende tot polfer sijn verbrant.
LYSKEN.
Drinckt, segh ick.
KOENRAET.
                            Wel aen wie sou ick het mogen brenghen?
(235) Sout u ghelieven eens?
LYSKEN.
                                              Drinckt, of men sal u dwinghen.
KOENRAET.
En belget u doch niet, al heb’t ick u ghebrocht?
Want als ic eertyts op de banck te sitten plocht,
[p. 91]
’k Had geerne dat-men my een teug quam toe te bringen,
’k Peys dat ghy oock soo zijt.
Hy drinckt.
                                              ,, Maer dat zijn wonder dinghen.
(240) ,, ’t Is re’elijck noch, alleen het smaeckt sterck naer het kruyt.
LYSKEN.
Sa drinckt.
MARGRIET.
                  Drinct voorts, noch eens, sa! drinct het suyver uyt,
Dat nu den huys-raet brant.
Alle binnen, behalven Koenraet.
KOENRAET.
                                          Hy is te seer deur-droncken.
Van ’t bier van Koeckel-bergh dat daer is deur-ghesoncken,
’k En sal soo haest het vier niet nemen als ghy meynt.
(245) Och! Meester Koenraet och! hoe wort ghy nu ghepynt?
Wel hoe! ick ben alleen gebleven: pestenaken
Wat oubolligen dranck! hoe wonderlijcken smaken
Die bieren van de hell’, sy gaen ooc in de kop:
Och! waer ic toch in slaep, soo hiel mijn pijn wat op.
(250) My dunct het sal wel zijn, mijn hert beghint te rusten.
Locht-gaetjens valt al toe, my steken nu gheen kusten.
G’en sult u doot niet sien, soo ghy in slaep geraeckt.
Hy valt in’t slaep. Lysken en Margriet uyt,
herkleedt zijnde.         
MARGRIET.
Sa Lysken, wacker aen, neem op eer hy ontwaeckt.
LYSKEN.
Hier lag hy in des’ goot, laet hem daer noch wat blyven.
(255) Wy sullen hem daer naer den slaep sien uyt te dryven.
Lysken en Margriet binnen, latende Koenraet liggen
in de gote, ende Hand-uyt komt al singende.
Meyskens met u witte billen sout ghy Hanneken uyt niet willen?*
HAND-UYT.*
Wel wie light hier en slaept, ’t is Koenraet of ’ken leef:
Op Koenraet! wat een beest!
KOENRAET in den droom.
                                              Heer Duyvel, och! ick beef.
[p. 92]
Als ick u maer en hoor, ké laet my doch wat rusten.
(260) Een lutsken, dan niet meer.
HAND-UYT.
                                                    Wat magh het vercken lusten?
Op segh ick, gaen wy t’huys.
KOENRAET.
                                              Ké laet my voor een goot’
Noch dienen, eer ghy my in de fornaisen stoot.
HAND-UYT.
Hy droomt de beest.
Lysken ende Margriet uyt.
LYSKEN.
                                ’t Is tijt, laet ons hem nu gaen halen.
HAND-UYT.
,, Sijn wijf komt ginder aen: hy moght het wel betalen.
(265) Maer Lysken, uwen man die leyt hier heel versmoort.
MARGRIET.
’t Is tijt dat hy ontwaect. Hoort, meester Koenraet, hoort
Sy roept hem dees woorden in sijn oor,
ende hy ontwaeckt met verwonderinghe.
LYSKEN.
Hoe staet ghy soo en siet?
KOENRAET.
                                          Seght eens ter goeder trouwen,
Ben ick noch in de hel? zijt gy op-rechte vrouwen?
Of Duyvels om mijn ziel te quellen?
LYSKEN.
                                                          Heeft den dranck
(270) U lompe herssenen ghenaghelt aen de banck?
Staet op, en maeckt ghedaen.
KOENRAET.
                                              Soo magh ick’t dan ghelooven
Dat ghy mijn Lysken zijt, van onder en van boven,
En ghy Margriet? Hand-uyt, is dat u eyghen huyt?
HAND-UYT.
Neen ’t is een vosse-vel.
KOENRAET.
                                      ’t Ghelijckt u op een duyt.
(275) Och vriendekens, ô Heer! wat schroomelijcke droomen
Zijn my in kortentijt bescheelijck overkomen!
Och geeft my eenen stoel, dat ick een lutsken sit,
[p. 93]
My dunckt dat ick noch stek’ op des’ uer aen de spit,
Het braey-vet door de vrees ontslipt my langhs* de hielen.
(280) Als ick maer eens en peys hoe dat my overvielen
Die Duyvels al-te-mael
MARGRIET.
                                    Wat hebt ghy doch ghemaeckt?
KOENRAET.
Ick was, ’ken weet niet hoe by hun in d’ hel gheraeckt,
Daer alderley gespuys rondsom mijn ooren swierden,
Daer wel een millioen van dronckaerts t’samen wierden
(285) Voor eeuwelijck verdoemt, daer quamen my bestryen
De duyvels, hunnen vest dat waren locht-fuseyen.
Hun ooghen enckel vlam, soo dat ick seker sagh
Dat al hun ingewant, is’t dat soo heeten magh,
Maer vier en solfer was, sy wisten alle dinghen,
(290) En wouden g’lijck een wis my totte pijnen dwinghen,
Die soo besonder zijn, soo groot, soo veelderley,
Dat ickse op twee jaer, en daer noch maenden by,
Alleen niet voor de helft en sou ghesegghen konnen:
Maer hoe dat sy de straf, en al de pijnen jonnen
(295) Aen ’t dronckelien gheslacht, en hoe in’t helsche dal
Sy voelen spijt op spijt, en ’t hooghste leet van al,
Dat en sal ick noch nu, noch oock hier namaels swijgen,
Oft iemant door ’t verhael ghenesingh koste krijghen,
Ghelijck ick heb ghedaen, och, lieve vrient Hand-uyt,
(300) Veel liever als goet bier en drinct maer enckel kuyt.
HAND-UYT.
My dunckt dat het goet bier wort slecht ghenoech gebrouwen.
KOENRAET.
Drinckt immers dan met maet, of ’t sal u namaels rouwen.
HAND-UYT.
Den stoop is oock een maet.
KOENRAET.
                                            Voor my daer is mijn handt,
Och Lysken twyfelt niet, ick vrees soo voor den brant,
(305) Dat ick van nu voort-aen ghedurigh sal sobreren,
En noyt meer in den dranck mijn geldeken verteiren.
’t Is waer, ’ten is maer droom, maer leughens, en maer schijn;
Maer soudet, lieve Maets, oock niet een voor-bod’ zijn?
[p. 94]
HAND-UYT.
Ké Koenraet, Droom is Droom, wat wild’ u onderwinden?
(310) Maer droomt en kact in ’t bed dat suldy namaels vinden.
Adieu, ick gaen weer aen.
KOENRAET.
                                        Aen my ghebeurt niet min.
Ick vind’t in mijn Brocquil, en sitter midden in.
Hand-uyt binnen.
LYSKEN.
,, ’t Is waer hy heeft belooft van altijt te sobreren,
,, Maer niet dat hy hem sal teghen ons Sijnken weiren,
,, (315) Als sy hem quellen komt, en ick hem heb ghespaert,
,, Dat light my soo in’t hooft dat ick hem synen baert
,, Wel sou’ tot ’t leste hayr gaen uyt syn bac-huys plucken.
KOENRAET.
Ké leght my doch te rust.
LYSKEN.
                                        Wel, maer ’k moet eerst in stucken
Die verckens huyte slaen, ick en betrouw my niet
(320) Op u beloft.
KOENRAET.
                              Genaey! ’k sal weer doen.
LYSKEN.
                                                                          Hulp Margriet.
Al vechtende binnen.
EYNDE.
Continue

DRUCK-FEYLEN.

    Pag. 30 lin. 20 verkolen, leest verkoelen. pag. 31. lin.
ult. voor, leest woort. pag. 34. lin. I. Dat is ghemeyn
ghebruyck, leest Syn trogni selfs ter schand’. pag. 37.
lin. 38. manille, leest malille. pag. 38. lin. 30. tweede, leest
tweede reys. pag. 39. lin. 20. datse leest dat ghy. lin. 27.
hy, leest sy. pag. 41. lin. 38. ick, leest ick ’t pag. 47. lin. 21.
wel wel, leest wel veel. pag. 49. lin. 2. met rouw, leest
Me-vrouw. pag. 63. lin. 1. sal, leest al. pag. 67. lin. 36.
d’ontfanghen, leest ’t ontfanghen.


[p. 95]

D.I.P.D.D.T.D.S.

Somnium SIGISMUNDI vernaculo poêmate describenti.

Regibus est nomen * Montes: His eminet Orbis.
    Sigismundiacus Mons, quasi Mundus, adest.
Prominet; ast Vallem spectat: Non Mons sine Valle est.
    Purpura quae labem nesciat, esse pot est?
(5) Tu (Tonitru & fulmen quatiant fastigia Regum)
    Hos celebris Montes, Mons Dolabella, polis.

*Titel. in Psalm. var. loc.                Amicus Amico C.V.V.
____________________________________

EER-GHESANGH.
Aen den wel-edelen ende Konst-lievende Dichter van den Droomende SIGISMUNDUS.

        Brussel, vlecht nieu lauwer-rancken,
        Pastse naer een Rymers hooft,
        Die de soete Liere-klancken
        Van Apollo schier verdooft,
        (5) Die met syn gheswinde dichten
        Vol van mergh en herssen-bryn
        Komt de lompe gheesten lichten,
        En hun tot een spieghel zyn.
        Komt de Musen hier verduystert
        (10) Gheven een nieuw fackel vlam,
        Soo dat sy gheheel verluystert
        Weer verheffen hunnen stam.
        Wilt ghy hier Parnas sien blick’ren,
        Gaet aen-schouwen op den Bergh,
        (15) Eenen tweeden Phoebus flick’ren
        Doch ick swygh, al eer ic tergh
        Alle nau-bekeurde coren,
        Om te weten wie het is:
        Soo ghy wilt den Rymer hooren
        (20) Vat maer myn gheheymenis:
        Hy heeft Sigismund beschreven
        Met soo vlugh en claer verstant,
        Datmen tast, dat ’s menschen leven
        Is een droom, en sonder stant:
        (25) Hier van in syn Boertigheden
        Is bevestight ’t recht beleydt.
        Heeft hy gheen bevalligheden,
        Die in klucht de waerheyt seyt?

                                                J.V.C.
____________________________________

AEN DEN SELVEN.

HEbt ghy, ô Sigismund, de werelt op-getoghen
In een verwonderingh, wanneer ghy voor de ooghen
U leven hebt ghestelt: houdt seker en ghewis,
Dat hy die u berijmt meer te verwond’ren is.
                                            Ex ungue Leonem.


[p. 96]

LOF-DICHT AEN DEN SELVEN.

        DAt ic oyt in d’Aganippen
        Had gespoelt myn drooge lippen,
            Oft aen Konst-godinnen dans
            Had gevlochten eenen krans:
        (5) Met de schadu uws Laurieren
        Sou ick myne kruyn vercieren,
            En geheylight met die bla’en,
            Nam ick uwen lof eens aen.
        ’k Liet aen alle menschen hooren,
        (10) Dat ghy Rymer zijt geboren,
            Dat de Konst-Godt ieder nacht
            Op u wyse Droomen acht,
        Dat ghy uyt u self ghevloghen
        Zijt ten Hemel op-ghetoghen,
            (15) Met de Minne-moeder malt,
            En aen all’ de Go’en bevalt.
        Leert uyt Donder-Godts gheweten,
        Wat de Luckvrou sal vermeten,
            Watter op den ronden bal,
            (20) Is, of noch gheschieden sal.
        Hebt ghy niet de gulde sterren
        Konnen peylen sonder werren
            En den droom van Sigismund.
            Sonder droomen soo verkond,
        (25) Dat moest ic daer lof van spreken,
        ’t Sou my aen de konst ontbreken,
            Ia niet een soo kloec vernuft,
            Of het staet daer op en suft.
        Soet! ic word als wat vermetel,
        (30) Dat ick sulcken ooren ketel,
            Die dit Leven, buyten schroom
            Achten voor een enckel droom.
                Castra, qui se, vincit.
____________________________________

PLICHTIGE DANC-SEGGINGE

Van de vrye Lief-hebbers der Rijmer-konste aen den soet-vloedende Dichter van SIGISMUNDUS.

        KAn oyt gonst van goede vrinden
        Soo een hert tot danc verbinden,
        Als het ons aen u verplicht,
        Die ons eert met sulcken dicht?
        (5) Neen! het kan gewis niet wesen,
        Want zijn weerd’ is on-volpresen:
        Doch wy zyn te teer en swack,
        Om te roeren sulck een pack.
        Oock is ons den wegh benomen,
        (10) Om eens tot de proef te komen,
        Midts wy naem noch teecken sien
        Van die ons de gift wou bi’en.
        Maer dees strale van u gonste
        Wt-gereyckt, de Rymer-konste
        (15) Schier als met den vinger wijst
        Wt wat Bergh de aeder rijst.
        Laet dan, Mommaert, dat u mommen,
        ’t Moet doch al te voorschijn kommen:
        Want ghy hebt ons lang verricht
        (20) Dat naer ’t duyster komt het licht.
                                        L. van Bont.
Continue

Tekstkritiek:

Waarin opgenomen de ‘Druck-feylen’ op p. 94
Sigismundus
voor vs. 50 Binnen er staat: Binnnen
vs. 597 verkoelen, er staat: verkolen,
vs. 640 woort er staat: voor
vs. 665 slaep licht er staat: slaep-licht
vs. 713 Syn trogni selfs ter schand’, er staat: Dat is ghemeyn ghebruyck,
vs. 775 Gheschreven er staat: Gheschreveu
vs. 810 Manille moet volgens de Druck-feylen malille zijn
vs. 801 en vs. 1304 zijn weesrijmen
vs. 816 Sigismunds er staat: Sigismnnds
vs. 831 tweede reys, er staat: tweede,
vs. 848b Dat ghy er staat: Dat-se
vs. 855 sy er staat: hy
voor vs. 870 aen volgens de ed.-1654; er staat: al
vs. 907 ick ’t volgens Druck-feylen en volgens de ed.-1654; er staat: ick
vs. 1014 honigh-soet er staat: hongih-soet
vs. 1056b Wel veel, er staat: Wel, Wel,
vs. 1104 Mevrouw er staat: Met rouw
vs. 1194 thoon sic; de Amsterdamse druk van 1654
      heeft hier throon
vs. 1267 trotsigheydt er staat: rrotsigheydt
vs. 1492 al er staat: sal
vs. 1640 t’ontfanghen er staat: d’ontfanghen
vs. 1664 luidt in ed.-1654: ‘Gh’ en kendt u Vader niet; en is u hert zo groot?’
Kluchte
vs. 19 voort, er staat: voott,
vs. 73 is een weesrijm
vs. 100-101 rijmpaar vriendt — vindt
vs. 151 sattericks er staat: satteticks
vs. 152-153rijmpaar ghedient — gesint.
vs. 234-235 rijmpaar brenghen — dwinghen.
vs. 256 typografisch weergegeven als één versregel; het binnenrijm kan ook betekenen dat deze regeld bedoeld is als twee verzen
voor vs. 257: de persoonsaanduiding Hand-uyt is hier op zijn plaats maar niet strikt nodig. Er staat ‘Hand-uyt!’ aan het begin van de regel, zodat het een versregel lijkt. In dat geval zou Hand-uyt zichzelf toespreken of aankondigen
vs. 279 langhs er staat: langh