Hendrik Roelandt - Biron

Hendrik Roelandt: Biron. Amsterdam, 1629.
Naar The conspiracy and tragedy of Charles, duke of Byron (1608) van George Chapman
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton079290 — KBH of UBL
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

H. ROELANDTS

BIRON

TREUR-SPEL.

Ghespeelt op de
Nederduytsche Academie.
Op de Reghel:
Hoe machtich, Edel, Rijck of Groot,
Niemandt gheluckich voor sijn doodt.

[Vignet: Yver. Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella]

T’AMSTELDAM,
__________________________

Voor Cornelisz Willemsz Blau-Laken, Boeckvercooper in’t S. Ians straet, in’t Vergulde A,B,C. Anno 1629.

[fol. A1v]

___________________________

PERSONAGIEN.

Coningh van Vranckrijck. Coningin van Vranckrijck. Mareschal de Biron. Ieannin ’sConincx Camerlingh. Nemoers ’sConinx Secretarius. Lafin Edelman. Ambassadeur van Spangien. Renaze Edelman. Graef Avergnes. Edelman van’t Hof.
Pieter Nicolaes Ieremias Philiph	} }	vier cale Franschen.
Ciria Boel van Biron. Fuentes Edelman in Bourgoignien. Laforce Bierons Bloedt-Vriendt. Vitry Capiteyn van de Guarde. Vier Raedts-Heeren. Soldaet. Beul.

___________________________

[fol. A2r]

H. ROELANDTS

BIRON

TREUR-SPEL

EERSTE UYTCOMSTE.

Coningh van Vranckrijck, Ieanin, Nemours, Stommen.

Coning HOe soud’ ick meerder eer, op Aerden connen wenschen
Dan wel te zijn gheacht, in vree, van alle menschen,
Ick heb in swaren strijdt, mijn Scepter soo gheswayt
Dat mijn rumoerigh Rijck in stille ruste leyt
(5) Ghelooft moet zijn de Heer, die’t alles heeft ghegheven
En sijnen Dienaer laet in wensch en vrede leven
Mijn trouwe Edellien, mijn steunsels en mijn borgh,
Die m’ hebben byghestaen, draeght voorder voor my sorgh:
En siet in weelde toe, in Oorlogh moetmen waken
(10) In vreden niettemin, en maeckt voor alle saken
Ons buyte plaetsen vast, want die te veel vertrout
Comt dickwils in ’t verdriet, hoewel ’t hem namaels rouwt;
’Tis waer den Peys gaet vast, de Eeden zijn ghesworen,
Maer die op loos is uyt, laet licht den Eed’ verloren:
(15) Ghy Princelijck vergaer, in tijdts gheleghentheen,
Moetmen voorsichtigh zijn, doorgronden yeders reen.
Want soud’men luyst’ren na de honicxsoete becken
Sy souden onvoorsiens ons in het garen trecken;
Want soo langh als den mensch hier opter Aerden leeft
(20) Hoewel hy luckigh is, hy gheen gheluck en heeft.
Ick danck de goede God, die ons soo heeft gheseghent
Dat yeder my met eer, beleefdelijck bejeghent,
Die my soo heeft ghesterckt, daer ick ben swack gheweest,
Dat yeder nu ter tijdt voor Vranckrijcks machten vreest,
(25) Die mijne Croon verciert, met soo veel cloecke Helden,
Waer van de Vyandt schrickt in de bebloede Velden,
Die mijnen Scepter oock met Mannen heeft omringt,
Die rijp zijn in ’t verstandt, soo dat ons Vranckrijck blinckt
Ghelijck de schoone Son, doet boven al de Sterren,
[fol. A2v]
(30) Want siet sy haer ghetint en glans spreyt wijt en verre,
So bromt des Vranckrijcks Croon, in ’swerelts groote rond’
Daermen noyt onheyl valsch noch gheen onvrede vond’.
Wanneer ick by my selfs den tijdt gae overpeysen
Het bloedt verandert my, de schrickingh doet my deysen
(35) Van al mijn ongheluck, ja ramp en mijn ellent,
Mijn sorgh en moeyten swaer, die u wel zijn bekent,
Maer als ick wederom set mijne vreught daer teghen,
Soo dunckme dat sy verr’ d’ellende overweghen.
Den stormwint is voorby, de clare Sonne tint,
(40) De Zee die leyt in kalmt, ick zeyl nu al voor wint,
Ick heb nae’t sware jock een goede rust ghevonden,
En mijn goede Ghemeent’ van veel verdriets ontbonden,
Nu slijt ick mijne tijdt stil in gherustigheyt.
Wat gater om ten Hooff.
Ianin. Godt spaer u Majesteyt
(45) Langhduerich na sijn wensch. Ick heb Heer niet vernomen,
Alleen daer is een Bood’ uyt Bourgoingien ghecomen,
’Tgaet met de Steden wel, en alles is bewaert.
Wt Neerlandt isser niet dat waerdich dient verclaert,
Wanneer daer yets comt voor ghy sultet Heere weten.
Nemo. (50) Graef Lodewijck die heeft sijn Legher neerghesmeten
In ’t Landt van Lutsenburch, en brandtschat ’theele Landt.
Coning Het is een cloeck Soldaet, spitsvinnich van verstandt,
De Heere wil hem eer Victory groot vergonnen;
Morghen gaen wy ter Jacht, met ’t opgaen van der Sonnen,
(55) Dat alles zy bereydt, seyndt eenen na Parijs,
Na Ducque de Biron, dat hy het oock word’ wijs,
Want hy alleene is daer ick my op betrouwe. Con. binnen.
Nemo. Is hy in ’sConincks gonst, dat hy hem daer in houwe.

Alle binnen.

Ducque de Biron uyt.

Biron. Soo comtmen voort en voort, de Coningh my ontsiet,
(60) Daer is noch Prins noch Heer, die my gheen eer en biet,
Ick heb soo veel door cracht van mijne hand’ vercreghen,
Dat alles wat ick wil, daer en mach niemandt teghen;
Ten tijden vande Krijgh die al te vroegh ophoudt
Was my als Capiteyn het gantsche Heyr vertrout,
(65) Gheen slachten ick begost of ick heb wech ghedraghen
Victory tot een buyt, die my maer aen en saghen
Of hoorden mijnen naem, die schrickten voor mijn daed’,
En die ’t niet gheven wou die quam in onghenaed’.
Wie wasser mijns ghelijck, wie heeft sijn lijf ghegheven
(70) Ter doot, om trots den doot in heerlijckheyt te leven.
Wie wasser mijns ghelijck, doen ick als wreet en bars
[fol. A3r]
In’t houwen was en ’tslaen, in ’t krijsschende gheknars
Van wapenen, trotse Volck ick wist soo te betemmen,
Dat wy in ’t breyn en bloedt des vyandts kosten swemmen.
(75) Ick blixemde daer door, ghelijck den Maeyer maeyt
Als hy vergaren wil, het gheen hy heeft ghezaeyt.
Doen! doen wert ick ontsien, doe quamen my ontmoeten
Den Coninck en sijn Hof, om my verblijdt te groeten.
Doen! doen werd’ ick onthaeld’, als eenigh god op aerd’,
(80) ’Tschijnt nu dat dese vree mijn rampspoed’ heeft ghebaerd’,
’Tschijnt dat het boos gheluck benijdt mijn trotsigheden,
Nu werd’ ick wel ghenood’, te voor werd’ ick ghebeden,
Te voren raeckt ick voort, en quam van Staet tot Staet,
Nu dunckt dat mijne Staet nu als de Kreeften gaet,
(85) Nu duncktme diemen plach als eenen God te eeren,
Dat sy nors ende stuers de rugghe my toekeeren;
’Kben Grave van Biron, Maerschalck en Admirael,
Borgoingiens Gouverneur, daer op ick poch en prael,
Ick ben in ’sConincks gonst, en can het niet verkerven;
(90) Wat ist? soo langh als wy hier in dit leven swerven,
Soo trachtmen voort en voort, en ick blijf die ick ben,
Ick woel, ick jaegh, ick loop, ick wroetel en ick ren;
’Tis Biron voor soo naer. Waerom zijn dese haren
Met gheenen Croon becrantst, het schijnt gheluckens baren
(95) My drijven teghens ’thooft; in Oorlogh was ick yet,
In Oorlogh was ick veel, en nu en ben ick niet.
Hoe can het woeste hert in mijne boesem rusten,
Ick word bekoort, bestreen, van duysent duysent lusten;
Dan dunckme datmen Ziel ten Hemel werd ghevoert,
(100) Als d’ydele ghedachten een Coninckrijck beloert;
Dan duncktme dat mijn Ziel in duysent vreuchde woelet,
Als d’yd’le ghedacht na eenen Scepter doelet,
Wie weet waer het gheluck my noch toe brenghen sal,
Wie weet of mijn verhooch, niet brenghen sal ten val
(105) De machtichste van ’tLandt, wie weet of de Planeten
Birons gheluckich eynd’ en hooghe macht niet weten;
Wie heeft my voortghebracht, wie heeft my doch ghebaerd,
Dat ick gheen Croon soo wel als anderen ben waerd;
Ghebreket my aen moedt, ghebreket my aen stoutheyt,
(110) Ghebreket my aen raedt, ghebreket my aen oudtheyt,
Wat Droes is dat my let, wat of Biron toch schort,
Dat hy blijft die hy is, en niet een hoogher wort.
Waer heenen mijne Tongh, bedwinght u straffe woorden,
Of yemandt uwe waen en stoute stoffen hoorden,
(115) Ghy quaemt in swaren noodt, men mompelt ende praet,
Van vele swarigheyt, men houdt verhoolen raedt,
Het gater wonder toe, veel dart’le Edellieden,
[fol. A3v]
Die kael zijn en beroyt, om datse niet en bieden
De Vyanden het hooft, die loopen langhs het Landt,
(120) Beroyd’ van geld’ en goet, en ydel van verstandt.
Sy roepen al den Krijgh, Och of sy krijgh verkreghen,
Soo soud’ ick zijn ontsien hier, en in alle weghen.
Den Oorlogh wenscht mijn hert, ick trachte na het stael,
Daer meenigh Edellingh soo dick af doet verhael;
(125) Ick can niet ledigh gaen, ick sal na hoogher trachten
Al soud’ ick op dees uur in ’t jonghe bloedt versmachten:
Daer leyt wat in mijn sin, daer woeld’ wat in mijn hart
Bedwingt u stoute tongh, de wanden worden swart,
Verberght het, berght het wech, en wilter niet om dencken
(130) Tot dat de grijse tijdt gheleghentheyt sal schencken,
Ick gae ten Hove-waert, aldaer ick word’ verwacht,
Om met sijn Majesteyt te rijden op de Jacht. B. binnen.

Vier beroyde Edelliens,
Nicolaes, Philips, Pieter, Ieremias.

Nicol. Hoe langh sal het noch zijn dat dese Peys sal duyren
Men heeft nu gheen profijt van Huysman of Ghebuyren,
(135) Wy worden arm en kael, ons Renten die zijn op,
So het noch langhe duert, wy raecken aen een strop:
Want als den swaren noot ons daer toe nu sal dringhen
En sullens’ altemael, de Galghe niet ontspringhen.
Ick ben de Werelt gh’went, het wercken my verveelt,
(140) Och hoe ’t wanckel gheluck in dese sinnen speelt.
’Tis wonder hoe ick my van quaet doen can onthouwen.
Philip. Wy arme Edelliens moghen ons hooft wel klouwen
Wy waren in ons tijdt gantsch weelderigh in ’t lest,
’Twas nimmermeer te veel, nu nichil op ’tRequest
(145) Al dat ons comt te voor. ’Tis waer ick ben ghesproten
Van treffelijck gheslacht, ja van de beste loten
Daer Vranckrijck nu op bromt; de vrede ons verteert
En maeckt dat wy niet meer als slaven zijn gheeert.
Mijn Macker wat voor raedt, om aen den slemp te raken,
(150) Wy moeten nu (Eylaes!) ons Zoppen magher maken.
Wat houdt ons dat wy niet gaen loopen op den buyt
En rooven op den Boer, en schudden Reysers uyt.
De Coninck ons wel payt met lieffelijcke woorden,
Wat houdt ons dat wy niet d’een Prins of d’ander moorden.
(155) Wat comt ons dan te baet, ’kwou dat hy waer versmacht
Die ons een Helsche Peys, in Vranckrijck heeft ghebracht.
Nu moghen wy wel gaen, daer niet is om te coopen.
Pieter. Laet ons ghelijckelijck gaen op de Boeren loopen
En nemen alles mee, is’t niet een groote schand’,
[fol. A4r]
(160) Dat ick een Edelman, de beste van het Landt
Moet comen tot dees staet, het mijn is al verpepen,
Monsieur daer voor hebt ghyder menigh uytghenepen.
Non forts al evenwel spelen wy de Signoor
Al is ons goetjen op, wy hebbender wat voor,
(165) Hebben wy gheen gelt, sy moeten ons wel borghen.
Ierem. Maer die gheen ghelt en heeft, die wijstmen wech tot morghen
Creghen wy nu aen ’t snoer, een Fockert hier of daer,
Het wenschen is om niet. Wat hoortmen nu voor Maer,
En isser niet voor d’handt, d’een oproer ofte d’ander.
Nicol. (170) De Mersch ghebannen is, laet ons nu met malcander
Reysen na Nederlandt, daer hoortmen noch ’t gheraes
Van Trommel en Trompet, daer deyltmen om de kaes
Die wy den Spaengiaerden soo dickmael deden eten
Doese met duysenden van ons zijn doot ghesmeten.
(175) ’Twas al Gout datter blonck, het schijnt ten mocht niet op,
Nu loopen wy beroyt met eenen lichten cop
Wat Duyvel of ons houdt, laet ons rooven en branden.
Philip. Hoe kittelt my dat hert, hoe joocken my de handen,
De Oorlogh is ontsint, laet ons die Oorlogh doen,
(180) Die in de vrede zijn, sy moeten ons wel voen:
Den Coninck is te berts, hy sou ons licht wel stroppen.
Nicol. En kost den Oorlogh niet soo menigh duysent coppen,
Alsmen aen ’t scheeren comt, hoe lichtlijck ismen doot,
Waer ik langh doot gheweest, ick en waer in gheen noot,
(185) Maer sterven aen een Galgh, dat staet doch al te schandich.
Pieter. ’Tis beter dat wy ons gaen maken buyten landich,
En rooven om en ’t om.
Ierem. Ick bender voor vervaert
Noyt heb ick in mijn jeucht gheweest van sulcken aert,
Doch als ick het bedenck, ’t is beter toe te tasten
(190) Dan loopen moedernaeckt, en jammerlijck te vasten,
D’eerst die my teghen comt die brengh ick om den hals,
Alwaer’t den Coningh selfs.
Pieter. Of uwe Kaert is valsch.
Ierem. Valsch, Neen by gord’ niet valsch, wilt ghylien by my blijven,
Wy sullen Borgher, Boer, ja al den droes uytdrijven
(195) En plaghense soo langh tot datter Croonen zijn
En wel gheschaften disch, en oock de koele Wijn,
En die het niet en gheeft, die sal’t het leven ghelden.
Philip. By duysent slapperment, dat ick nu niet can schelden
De Nicker speelter mee, ick sweer by lijf en ziel
(200) En by dees stercke handt, die ick noch over hiel,
Ick sal u blijven by, wy sullent yeuwers halen,
Al soud’ ick’t met den strop aen mijnen hals betalen,
Ja snoffelend’ al (soo ’t valt) op ’t Landt of inde Stadt
[fol. A4v]
En dwinghelanden zijn, dat wy crijghen haer Schadt.
Ierem. (205) O Godt mijn Cammeraed, wat zijt ghy een quaet Kuycken.
Pieter. ’Tis Soldaten manier, de Swaerden te ghebruycken,
Rinckincken voor de vuyst, en aensien slagh noch stoot,
En moeten noyt ontsien, Hel, Duyvel, ofte Doodt.
Philip. Nochtans wordt meenich arm, als wy! wy trouwe borsten,
(210) Hoe soud’ men in het werck sulcx legghen, o! die dorste.
Pieter. Hoe anders? dan alleen door cracht en groot gheweldt,
Als noodt ons overvalt, men Wet ter zijden stelt:
Als wy zijn Rijck gheweest, sullen wy wederkeeren,
En op ons oud’ manier, als jonghe Graven teeren.
Nicol. (215) O! Vranckrijck ghy lijdt last, u Adel die vergaet,
U Krijghsvolck is verarmt, en in een quaden staet.
Nu salmen eerste sien wat leghe borssen connen,
Het speelt noch tot den endt, wanneer het is begonnen.
Philip. ’Tsa vya gaen wy voort, soo dit ons niet ghedijdt,
(220) Soo sal een ander saeck, zijn aengheleyd’ met vlijdt.

Ducque Biron. Lafin.

Wat comt my hier te voor, hoe sal ’t doch met my enden,
Sal’t rampsalich gheluck sijn wanckel Radt omwenden;
Den Savoyaert my vleydt, en stelt my veel te voor,
Ja soo veel, dat ick hem schier gheven sou ghehoor.
(225) Wel hoe? Biron ghy suft, hoe? waerom soud’ ick suffen,
Die eertijdts Aerd’ en Hel, ja Hemel dorst verbluffen;
Daer is gheen vrees in my, mijn Lichaam is Metael,*
Mijn sinnen Yser zijn, en mijne Ziel is Stael:
En waarom soud’ ick hem doch gheen g’hoor willen gheven?
(230) Waerom? dat het uytquam, het costen my mijn leven;
Mijn leven? heb ick niet mijn leven dick ghewaecht,
Daer het in ’sConincks dienst, drie twaelf Wonden draeght.
Wat is mijn leven doch? soud’ ick wel connen sterven;
Carel hoe laet ghy soo u wanck’le sinnen swerven?
(235) Doorleest Savoyens Brief, wat sien ick hier al staen,
Den Hertogh dingt my selfs sijn eyghen Dochter aen;
Waerom? om dat ick soud’ den Coninck doen om-brenghen,
Op dat hy door sijn doodt den Scepter mocht ghehenghen;
Waer’t moogh’lijck, neen, o neen; waer’t moog’lijck, ja, o ja;
(240) Maer soo het my misluckt, com ick in onghena:
Mislucken can’t my niet, want ick sal’t wel belegghen,
Mijn hert en mijne ziel, daer beyde neen toe segghen;
Nochtans can ick daer door vercrijghen staet en goedt,
Maer soo het my misluckt, soo cost het eer en bloedt;
(245) Mijn bloedt? (wat segh ick doch) die gheen bloedt dorste waghen,
Heeft noyt prijs, buydt oft proy, en eere wech ghedraghen;
Dies sal ick het aengaen, en hier door steyg’ren op,
[fol. B1r]
Of laten daer te pandt mijnen verharden Cop;
Wie weet hoe het met my op ’tlest noch sal ghelucken,
(250) Dat ick haer dese Croon door listen mocht ontrucken,
Het gaet dan soo het wil, ten can niet qualijck gaen,
Dies ben ick in dit stuck in’t minst niet meer belaen:
O Henrick, uwe Croon die is op ’thooghst gheclavert,
Sy trilt, sy naeckt ten val, en uwen Scepter davert;
(255) Biron is sterck ghenoech, Biron die sal’t u doen,
Biron waer van dat ghy (in’t minste) sult vermoen,
Biron treckt teghen u, Biron die scherpt sijn Wapen,
Om ’tgheen hy voor u won, u weder te ontschrapen,
Ick sal noch Coninck zijn, ten minsten sijnen Soon,
(260) En soo ick dees wech help, can ick oock d’ander doon;
Nimmer heb ick ghemist in alle mijn aenslaghen,
Trilt vry, ô Henrick trilt, laet uwe Scepter waghen,
U val die is naby, mijn rijsen dat ghenaeckt,
Dus doende men in’t lest wel aen een Croon gheraeckt;
(265) Nu moet ick by mijn selfs wel rijp’lijck overweghen,
Hoe dat ick dese daedt op ’talderbest mach pleghen,
Een schelmstuck moet soo loos en listich zijn beleyd,
Datmen van goet en quaet bemerckt gheen onderscheyd.
Veel Adel is seer kael, en sou om ’tghelt wel helpen
(270) De Nicker aen sijn Moer, maer dat sijn lichte welpen,
Dus dientet niet gheseyt; ick gae eerst na Lafin,
Te sien of hy is t’huys, hou, holla zijdy in.
Lafin Ick quam by u alhier, alleenlijck om doen weten
uyt. Yets sonderlinghs mijn Heer, van eenighe secreten;
(275) Seght hoe het u al gaet, en dan noch om een saeck
Waer van (om reden wil) ick noch gheen mentie maeck,
Maer seght my cont ghy u in dese Peys wel temmen?
Lafin. Mijn Ziele altemet in mistrou schijnt te swemmen,
’Tis waer ick Edel ben, den Peys teert vleys en bloedt,
(280) En eet ons Armen op ghelijck den Cancker doet,
Den woecker ons verderft, en sal’t noch soo veer brenghen,
Dat wy (door onghedult) de Aerd’ sullen besprenghen
Met het onnoosel bloedt, en loopen voorts voor guyt,
Suypen het reysend’ Volck en oock de Boeren uyt;
(285) Mijn Heer vertelt my doch de oorsaeck van u comen?
Biron. Ick quam hier om u dienst, want ick heb voorghenomen,
Daer in ick u behoef, voor al het dient secreet,
Maer het is noch gheen tijdt dat ghy de stucken weet,
Alleenlijck ick begheer, wanneer ick u doe halen
(290) Dat ghy dan daed’lijck comt, ick sal u wel betalen,
Ja rijckelijck versien van groote Staet en Pracht,
Als ghy waerom ick coom, in alles ’thebt ghewracht.
Lafin. Mijn Heer voor dese eer heb ick u te bedancken,
[fol. B1v]
Biron. De sake lijdt gheen last, ten salder soo niet wancken,
Lafin. (295) En waer daer voorder mocht een Dienaer zijn van doen,
Ghebiedt u Knecht, die sal hem na u wille spoen,
Ick weet dat alles goets my van u can gheschieden.
Biron. Wat gater om ten Hoof, wat segghen d’Edellieden.
Lafin. Sy claghen van ghebreck, een yeder vloeckt en tiert
(300) Den ghenen die den Peys in Vranckrijck heeft ghestiert;
’Tis al Krijgh datmen roept, het sal noch yeuwers craken,
Want yd’le borsen wis, oock yd’le Hoofden maken;
Want als de Beurs is plat, en het gheloof al uyt,
Dan sitmen wel te pal, recht als de vuyle Bruydt.
(305) Doch hoe soudt anders gaen, het goetjen is verdroncken,
Sy zijn gheen Peys ghewendt, daer smoken sulcke voncken
Datter wel mocht eer langh wat wonders dond’ren op,
Want d’oude krijghelheyt steeckt haer noch in de krop.
Biron. ’Tis wonder watmen hoort, Lafin wilt daer op wachten,
(310) Op ’tgheen ick heb gheseydt, houdt altijdt in ghedachten
Te wesen heus van mondt, en mijdt u van het Hof.
Lafin. Mijn Heer het sal gheschien, ick ga met u verlof,
En twijffelt aen mijn niet, ten can soo swaer niet wesen,
’Tsal zijn door mijn ghedaen, want ick gheen doodt en vreese.

Lafin bin.

Biron. (315) Dit is dan het begin, gheen Duyvel het belet
Dat ick den Coningh nu niet van sijn Stoel en set,
Dat ick den Coningh niet op ’t onversienst sal dooden,
Mijn medestanders ’k weet, stracx volgen mijn ghebooden;
Vaert voort Biron, vaert voort, mijn herte dat ontspringht,
(320) En is met soete vreught en goets ghenoegh omringht;
Mijn dunckt dat ick weerom op nieus begin te leven,
Nu ’therte doende is, nu ’tWit my raedt comt gheven
Te steyg’ren hoogher aen; ick sal noch maken dat
Biron sal zijn gheroemt, elck Coninckrijck en Stadt
(325) Sal vol zijn van mijn doen, verwondert salmen roepen,
Biron nu heerscher is van al de Fransche Troepen;
Nu wordt mijn Ziele vol, mijn hert is niet meer bangh,
Eer ick tot voorneem coom dunckt my de tijdt te langh:
Wat staet my voor te doen, voor eerst moet ik gaen spreken
(330) Avergne, en met hem het stuck te deegh besteken,
Spaengiens Ambassadeur, Fuentes sal ick mee
Ontdecken mijne saeck, waer toe ick nu ben ree;
Voor al moet ick my steets ten Hove laten vinden,
Om soo door blijden schijn de ooghen te verblinden
(335) Van die my draghen haet, op dat niemandt en merck
Dat ick onder die schijn verraderije werck. Binnen.

Renaze. Lafin.

Renaz. Ist niet een droeve saeck dat wy worden verstooten,
[fol. B2r]
Versmaedt en zijn veracht, door ’t stoken van de Grooten,
Het gaet al teghen wint, het wil met ons niet voort,
(340) De Dedeingnerez pronck, waer op ick ben ghestoort,
En sal noch mijn ghemoedt (op hem) ten laetsten wreken,
Lafin Och dat ick niet en mach met dees handt hem doorsteken.
uyt. Het wenschen is van niet. Lafin wat gater om?
Lafin. Daer wort veel uytgherecht en dat met stille trom.
Renaz. (345) Ick wou datter weerom een nieuwe moort uytsprote,
Dat ick Deingnerez mocht met dese hant doorstoten,
Noch moetmen swijghen stil en spreken niet een woort,
Het schijnt den Coningh is op ’t gantsche Hof verstoort.

Lafin binnen.

Mijn Vriendt ’t is tijt om gaen, ick kus u waerde handen.
Renaz. (350) Tot wedersiens, mijn Heer, by hondert duysent schanden,
Wat moetmen lijden al, wat moet den mensch al sien,
Den eenen comt ten val, den and’ren krijght ’tghebien
Over dien, die hy haet, ick souwer schier af grouwen.
Ach cost ick mijne wraeck op Dedeingnerez spouwen,
(355) Dat ick eens waer vernoeght, so waer mijn hert ghestilt,
Dat nu door dwangh en macht, sijn wrake hebben wilt,
Den tijdt brengt alles mee, ick hoop het soo te maken,
Dat ick in ’t laetste noch sal aen mijn wraeck gheraken.

Amb. en Avergne uyt.

Wel hoe? d’Ambassadeur verselschapt met Goelthout,
(360) Avergne oock daer by, wat of hy met haer brout;
Sy hebben eenen Brief, wat mach den inhoudt wesen,
Het moet wat wonders zijn, seer yverigh sy lesen.
Ick gae; want mijnen tijdt niet langher hier en is.

Renaze binnen.

Ambassadeur. Avergne.

Amb. ’Tmoet wel zijn overleyt, want ick sweer u ghewis
(365) Het is gheen cleyne saeck, laet ons te saem besluyten
Hoe datmen dit voorneem op ’t alderbest sal uyten,
En wie datmen hier toe bequaemst ghebruycken sal.
Averg. Voor eerst het veynsen best, daer na moetmen voor-al
Biron Wel toesien op sulck Volck, die heel zijn uytghemerget
uyt. (370) En hoogh en trots van moedt, die de begheerte terget
Rena. uyt. Te comen voort en voort; ’t beginnen dat valt swaer.
Biron. Gist’ren sprack ick Lafin, dat is een trou Dienaer,
Doch heb hem van de saeck in ’t minste niet ontbonden.
Averg. Lafin die ken ick wel, daer dient stracks om ghesonden.
(375) Wie ist die ginder gaet?
Biron. Renaze wel te recht,
Mijn vriendt comt treedt wat hier, en doet my onderrecht,
Hoe staen u saken al, zijt ghy al in vereeningh?
Renaz. Vereeningh Heer, met wie? ’kverstae niet uwe meeningh.
[fol. B2v]
Biron. Met die u onrecht doen.
Renaz. Ach! ’tisser veer van daen.
(380) Hoe sou een cleyne Mus een Sparwar vallen aen.
Biron. Treet by ons, want wy t’saem een trouwe Dienaer soecken.
Renaz. Nu om u dienst te doen, wil ick my graech vercloecken,
Ghy die my helpen keunt, O! licht van Vranckrijck vroom,
Mijn ziele blijft u by.
Biron. Ghy zijt ons wellekoom.
Lafin uyt. (385) Siet ginder comt Lafin, te recht is hy ghecomen.
Lafin. Mijn Heer, ick had mijn gangh rechts na u toe ghenomen,
Door dien u Dienaer seyd’ dat ghy mijn hebt ghesocht.
Biron. Wat hebt ghy op het gheen ick seyde, u bedocht.
Lafin. Heer om u dienst te doen, is dat waert te bedencken,
(390) Ick wil mijn goet en bloet, ja leven voor u schencken,
Niet isser, o mijn Heer of vry’lijck ’tmy vertrout,
Want ghy (als ick wel weet) my voor u Dienaer hout,
Biron. Mijn ziel dunckt mijn in vreucht en melody te baden,
Nu sult ghy Edellien ’twraeckgierigh hert versaden,*
(395) Na uwen eyghen wensch, in u vyandens bloet
Nu segh ick, sult ghy sien, gansch legghen onder voet.
Die! die te bats en trots ons heerschen als Tyrannen.
Nu salmen ’t Fransche Rijck, van al de machte wannen,
Siet Mannen dese Brief, siet hoe den Savoyaert
(400) U! sijn verholentheydt en schatten openbaert,
Hy wijst u aen den wegh te vrijden u van nooden
Door dees middel alleen ons Opperhooft te dooden,
Maer en zijt niet vcrschrickt, thoont Edellieden thoont,
Datter een staele hert in uwe boesem woont,
(405) Bethoont! dat ghy niet zijt van cleyne Stam ghesproten,
Maer met den Edeldom en vryheydt overgoten,
Waerom soo souden wy, niet heerschen g’lijck als hy.
Wy die de oorsaeck zijn van sijne heerschappy,
Wat of ons schort of deert, ghylie zijt uytghesoghen,
(410) En in sijn Camer heeft hy al sijn schat ghetoghen,
Ghylieden zijt verarmt, Henricus is verrijckt.
Terwijl hy sit en bralt, hy niet eens om en kijckt,
Wat dunckt u van den Brief, can het soo niet gheschieden.
Lafin. Het is den rechten vond’ wy volghen u ghebieden.
Averg. (415) O moedigh Edelman ick weet dat ’tedel bloet
In u is niet vergaen, de eer die ghy ons ons doet,
Salmen u hondert fout, ja duysent fout vergelden,
Wel ofmen nu de saeck ten vollen eens voor stelden,
Mijn Heer Biron vanght aen, en openbaert het stuck.
Renaz. (420) Ick sweer, den Hemel geeft mijn Heer u groot gheluck,
’tVoornemen is seer goet, laet ons ter haest beginnen,
Dat ghy u Vyandt meucht door dit beleyd’ verwinnen,
[fol. B3r]
Ick sweer u trou te zijn.
Amb. Soo sweert by uwen Godt,
Die ghy ontsiet en eert, en by het waertste lodt.
(425) By Lichaem en by Ziel, by Duyvel, doodt en leven.
Dat ghy in alle noot ons niet en sult begheven,
Renaz. Mijn Heer, ick sweer by God’ en oock by dese hals,
Dat ick u trou sal zijn, niet ontrouw noch te vals.
Amb. De wraeck die is voor d’handt, waer sy slechs maer gheboren,
(430) Die niet volstandigh blijft, diens ziele ga verloren,
Eerst knielt al t’samen neer, en sweert op dit Rappier
Eenen ghelijcken Eed, ende vreest voor doodt noch vyer,
Want gheene swarigheydt (in’t minst) hier in can steecken,
’tMoet ons aen gheen beleyd’ en goede raed’ ontbreecken.
Biron. (435) Datmen ons voorneem nu ter haest, en vlijtigh doe.
Amb. Soo moeter een terstont gaen na Savoyen toe,
Waerschouwen mijne Prins, wilt hier een Man toe kiesen
Daermen gheen trouwigheydt in’t minste can verliesen,
En geeft hem vol bescheydt, dees middel en dees vond’,
(440) Hoe ghy de Croone, haer op ’taerdighst lev’ren cond’
Wie is hier toe bequaem.
Biron. Renaz. ghy sult bepeysen
Ick maeck u kunt den wegh en middel, in het reysen
Eerst dient den Hertogh aen, dat hy sijn Volck vergaer
En brengh by Sint Cathrijn, al sijn gheheele Schaer,
(445) Maer dit moet haest gheschien en met een stille tromme
Dat de gheruchten hier in Vranckrijck niet en kommen,
Dan sal ick door mijn last hem gheven in de handt,
En voorder, Dorp en Stadt, ja ’tgantsch vereenight Landt,
Siet op den selven tijdt, sal ick den Coningh vleyen
(450) En hem door soete praet, in ’tBosch ter jacht gaen leyen,
Ontrent den hooghen Bergh, daer ick verberghen sal
Een Soldaet twee of drie, in een verholen dal,
Soo haest als ick dan sal ons beyde eenigh sporen.
De leus sal zijn ’tgheblaes van mijne Jaghers hooren,*
(455) Ick sal nemen de vlucht, en roepen heel verstoort
Sta by Mannen, sta by, hier mijnen Coninck moort
En als den Adel sal om hem te helpen spoeden,
Meer Volcks ick hebben sal, daer sy niet op en hoeden,
En brenghen om den hals de Princen van den bloedt
(460) Sijn Soon, en al het gheen, dat u te weghe moedt
Soo haest sal zijn ’tbegin van alle dees rumoeren
Sal ’t hem ghewaerschout zijn, hem, die sal legghen loeren,
Ghelijckerwijs een Wolf, op eenen proye wacht,
Als hy door honghers noot, schier van de hongher smacht,
(465) Wanneer dit is gheschiedt salment hem mede delen.
Door Posten dat hy dan comt sijn Tragedie spelen,
[fol. B3v]
Vallen den Franschen in met cracht en met gheweldt,
Soo sal hem Vranckrijcks Croon in handen zijn ghestelt.
Renaze dit sult ghy den Hertogh overdraghen.
(470) En of hy voorder wou, na andere dinghen vraghen,
Soo gheeft hem dese Brief, die onderteeckent is.
Van onser aller handt, en seght hem voor ghewis,
Dat hy niet meer en vreest, de Croone sal hy draghen.
Tot spijt van die ’t benijdt, of sullen d’halsen waghen.
Renaz. (475) Mijn Heer het sal gheschien, en hier op ick vertreck,
Den Hemel gheeft dat dit tot ons welvaren streck.

Renaze binnen.

Amb. Soo gaen de saken wel, mijn Heer Biron, tot morghen.
Biron. Voor ’t quade hoeven wy in ’t minste niet te sorghen.
Lafin, ’t is noodigh dat ghy na Bourgoignen gaet,
(480) Om met Fuentes oock te houden goeden raet.
Hy weet oock van de saeck, en ’t is hem aengheschreven;
Hy heeft sich oock by ons in een verbondt ghegheven:
Dan alles wat ghy doet, dat ghy voorsichtigh zijt,
Terwijle sullen wy bestemmen uyr en tijdt
(485) Wanneer het sal gheschien, men sal ’t u laten weten.
Lafin. Ick treck dan henen Heer, daer ghy my hebt gheheten,
Gheen Knecht soo trou als my, ick sweere by mijn swaert
Dat ick niet rusten sal.
Amb. Men sal u gelt en Paert
Bestellen, en van al het gheen u mochte ontbreken,
(490) Laet luyden in het Hof, dat ghy voor een’ghe weken
In ’t Itaaliaensche Rijck u Vrienden gaet besien.
Lafin. Ick neem mijn afscheyt Heer, in alles sal ’t gheschien.

Lafin binnen.

Amb. Hier na heb ick ghetracht al over langhe tijden,
Hoe comt, O Francq, hoe comt, dat ghy soo wilt bestrijden
(495) Dat! uwe Coninghs bloedt, ’ken hadt dit noyt ghedocht,
Dat hier den Mareschal Biron is toe bedocht;
Het spreeckwoort machmen nu dan wel te rechte segghen:
Een eergierich ghemoedt can nimmer van hem legghen
Het gheen hy dick voorneemt. Ghy Heeren voor het lest
(500) Is dat wy d’aenslagh swaer belegghen op het best.

Binnen

Coningh, Ieannin, Nemours, ende eenighe Stommen.

Coning Hoe leeftmen steets en hoopt in duysent nare sorghen,
Wat leytter ramp en strijdt, onder de Croon verborghen;
Hoe wortmen steets gheplaecht, hoe wortmen steets ghestoort,
Alsmen dan hier, dan daer, van teghenspoeden hoort.
(505) Nimmer en heeftmen rust, den Oorlogh doet ons waken,
[fol. B4r]
Een Oproer en een Peys can ons onrustigh maken.
Ick heb door Godes hulp, mijn Volck tot vree ghebracht,
Nu ick in vrede ben men na mijn Croone tracht.
’Tis waer ick leef in weeld’ en duysent prachtigheden,
(510) Maer ick tree niet een tree, of moet hem schreumig treden,
’Tschijnt dat mijn leden selfs teghens my strijdigh zijn;
Want nu ick my bevrijdt van alle rampen vijn,
Soo comt den swaersten slagh mijn trotse ziel omvaten,
En seght ick wordt vervolght, nu van mijn eyghen staten,
(515) En seght ick wordt ghevolght van die ick heb ghevoedt,
Van die, die voor mijn Croon ghewaeght heeft lijf en bloedt;
Hoe can het moogh’lijck zijn, dat hy my soud’ vervolghen,
Die, soo het schijnt, mijn ziel in d’sijne heeft gheswolghen,
Die my ghesworen heeft, te sterven voor het Rijck,
(520) En heeft my met den Eedt ghegheven daedt en blijck,
Die door sijn daden selfs en gheluckighe kanssen
Vercreghen heeft dees naem den blixem van de Franssen;
Die ick soo menighmael met vreughden heb om-armt,
Waerom ick heb ghesucht, ghekreten en ghekarmt
(525) Doen hy ten Oorlogh trock, en die ick heb ghehouwe
In waerden als een Kint, ja als mijn echte Vrouwe.
Biron waer is het hert, dat ghy te voren droeght,
Hoe comt dat het ghewis uws herte niet en wroeght,
Dat ghy derft teghen my, my die ghy hebt ghehouwen
(530) Als waerdigh dese Croon, dorft u vergift opspouwen,
En trachten na mijn ziel, en trachten na mijn endt,
En trachten na mijn Croon, daer ghy half Coninck bendt.
Heb ick u niet verhooght, en heb ick niet beloonet
U daden na den eysch, en heb ick niet ghecroonet
(535) U welwaerdighe hooft met glorie en lof;
Heb ick u niet gheacht, de waerdighst van mijn Hof,
’Tis waer gy zijtet waert, wantmen u recht mach croonen,
Eensdeels noemen u Man, die my in vree doet woonen,
Hoe can in sulcken Man, als ghy voor desen waert
(540) Schuylen soo quaden hert, en sulcken boosen aert,
Ten can niet moogh’lijck zijn, sy moeten u belieghen,
Om soo mijn gonst (tot u) gheheel in ’t slaep te wieghen;
Maer ick sal veynsen my, en thoonen bly ghelaet
Tot dat ick seker ben van mijne quaden staet.
(545) Hoe can het moogh’lijck zijn, soud’ Biron my verraden,
Neen, het is Nijders clap, die haer willen verzaden
In sijn gheluckigh bloedt, daerom wort hy beticht,
Maer eenen wijsen Prins moet niet ghelooven licht.
Ianin. ’Tis Heer ghelijck ick segh, en vele willen ’t sweeren,
(550) Dan watter volghen sal, sullen de tijden leeren:
’t Can qualijck moogh’lijck zijn, maer Biron is een mensch
[fol. B4v]
Die steets na hoogher tracht, en siet den hoogher wensch
Can licht den gullen mensch tot boosheyt wel beweghen.
Nemo. Maer wederom Biron die heefter vele teghen,
(555) Die staen na sijnen staet, en spouwen vyer en vlam,
Om dat hy door gheluck in ’sConincks gunste quam,
En een die het gheluck veel eeren heeft ghegheven
Die wordt door haedt vervolght, die staetmen na het leven,
Die wordt steets uytghepickt en leelijck afghemaelt,
(560) ’Tis wonder waer den nijdt sijnen beschuldingh haelt;
Dies waer het mijne raedt dit heel secreet te houwen,
Tot dat de vlugghe tijdt ons meerder sal ontfouwen;
Terwijl men stille staet mocht hy volvoeren ’tstuck,
En brenghen ons en ’tRijck in droevich ongheluck,
(565) Mijn raed waer datmen stracx Biron sou ondertasten,
Om soo u Majesteyt van sorghe te ontlasten.

Alle binnen.

Biron. Avergne.

Biron. ’Tis wonder wat ick sie, mijn hert is schier verflout,
Om dat den loosen Rogh sijn woorden niet en hout,
En spout sijn eeden uyt, wat Duyvel mach hem porren,
(570) Dus over ons beleyd te preut’len en te knorren;
Waer het noch niet begost, ick soudt niet vanghen aen,
Want ick bevind’ men mach op gheen’ghe menschen staen.
Natuyr hoe comt dat ghy den mensche hebt gheschapen
In sulcken valschen schijn een sulcken boosen Wapen,
(575) ’Thert smelt my in het Lijf, van gramschap rijst mijn haer:
Lafin schelmsen Lafin, ha! dat ick by u waer,
Ick sou u door dees handt selver ter Hellen senden,
Soo sou u valsch ghemoet niet met de winden wenden,
Is dit Soldaten aert, zijt ghy van Edel bloedt,
(580) ’kGheloof dat u veel eer de Nicker heeft ghebroedt.
O wanckelbaer gheluck most ghy my tot hem voeren?
Tot hem? die so het blijckt, sijn Backhuys niet can snoeren,
Tot hem? die niet en houdt het gheen hy heeft belooft,
Avergne En mijn hier door mijn eer en al ontsach berooft.
uyt. (585) De Fuentes deed’ wel dat hy my heeft gheschreven,
Want ick sal dese schelm doen brenghen om het leven.
Averg. Mijn Heer hoe dus verstoort.
Biron. Is dat wel vraghens weert,
Mijn dunckt dat Hemel, Aerd, en alles ommekeert,
Parijs is my te cleyn, en al de harde steenen
(590) Om d’oorsaeck mijnes clacht verschricken ende weenen,
De Son dreyt averechts-om, en d’Aerde haer ontset,
Averg. Bedaert, Grave bedaert, en seght ons wat u let.
Biron. Het is met ons ghedaen, wy zijn al aenghedraghen,
[fol. C1r]
Verraden zijn wy selfs.
Averg. Van wien.
Biron. Wat mooght ghy vraghen,
(595) Doorleest eens desen Brief, Lafin is omghecocht,
En heeft tot ons verderf ons t’samen aenghebrocht.
Averg. Lafin, is hy dan hier?
Biron. ’kEn can dat niet vernemen;
Maer ’sConincks Camerlingh die quam stracx by mijn temen,
Dat ’k hem uyt ’sConincks naem sou openbaren ’tstuck.
Averg. (600) Hebt ghy het hem gheseyt?
Biron. Ick liever stucken ruck
Mijn selven, oock veel eer sullen de gantsche Polen
Verdrayen, en de Son sal van haer plaetse dolen.
Ick gaf hem cort bescheyd, stracx ick mijn afscheyt nam,
Hier op my dese Brief terstont ter handen quam,
(605) Die meldt hoemen Lafin ter Hellen moeste stueren,
Of wy souden’t hier na beclaghen en besueren.
Averg. Daer dient niet op verwacht, daer moet zijn Volck bestelt,
Die Lafin nemen waer op weghen en in’t Veldt,
Of ’tzy dan waer hy is, men moetet soo aenlegghen
(610) Dat niemandt op ons can eenigh vermoeden segghen,
En voorts hem gheven loon van dit verraders stuck,
Soo vryen wy ons staet van alle ongheluck.
Biron. Een yeder veynst hem dan, ick sal het wel bestellen,
Wilt u doch met dees saeck in gheenigerwijs doch quellen.

Binnen.

Ianin. Edelman van ’t Hof. Nemours.

Ianin. (615) Wat hoortmen voor gheruys, hoe loopt het cleyne Volck,
Hoe raest den Arbeytsman, sou oock uyt dese Wolck
Wel barsten eenen buy van Blixem ende Donder,
Sy momp’len onder een, ja elck in’t bysonder;
Daer is verraedt voor d’handt, daer dreycht een sware last,
(620) En niemandt van haer al en weet waer ’t end’ is vast;
Wat dit voorspoock bediedt sal ons den tijdt uytwijsen,
Ick schrick wanneer ick ’t denck, ja heb een groot afgrijsen
Van veelderley gheclaps; laestmael quam my te voor,
Doch ick en gaf de reen in’t minste gheen ghehoor,
(625) Dat Ducque de Biron ghestadelijck gingh wandelen,
Met des Spaengiens Legaet, en datse t’samen handelen
Wat vreemts, wat dat het is, en can ick niet vermoen,
Soo ’twaer is (’tgaet soo’t wil) daer sal niet goets uytbroen;
Nu van de Praselingh daer ick u laest af seyde,
(630) Comt hier mee over een, God wil ons soo gheleyden,
Dat wy het Coninckrijck bevrijden van sulck quaet.
[fol. C1v]
Edelm. Men moet ghelooven niet dus al der Lieden praet,
Men roept dick van een saeck die noyt en is begonnen,
’Tis wonder dat Biron (eylaes!) soud’ zijn verwonnen,
(635) In dees onheylen quaet, den tijdt het al brenght uyt,
Ten gaet niet vast altijdt na eenighe gheluyt.
Ianin. ’Tis hoe het is mijn Heer, daer moet yets zijn verholen.
Edelm. ’Tmach zijn dat het gheclap der Volckeren can dolen;
Dan ick vermoe wat quaets, den Coninck die ghebiedt
(640) Datmen hem veynsen sal, nu sooder yets gheschiedt,
Laet ons zijn op de hoed’ en ons niet verder quellen.
Nemo. En laet ons voor een tijdt dit uyt ons hoofden stellen,
Dus raeckte de Ghemeent heel lichtelijck op de been,
Wy bidden steets den Heer dat hy ons al verleen
(645) Een langhduyrighe Vree, en dat de Jalousye
Van d’Hoofsche Edellien eenmael haer mach ontglyen,
Want d’een den ander soeckt met list en met bedroch.
Edelm. Daer uyt spruyt veele twist, ja brenghter vele noch
Tot arm beroyde staet en commerlijcke Slaven,
(650) Daer menich loos beleyt met schijn is ondergraven:
’tHof is een slaverny, het is een Cierlijck graf,
Een opghepronckte Vrou, die werckt haer eyghen straf,
’Tis vol van schijn-bedroch en loose listigheden,
Vol adderen vergift en duysent dertelheden;
(655) ’Tis altijdt ongherust, wanneer den een verarmt,
Den anderen soomen siet hem by de Kolen warmt.
Den Broer benijdt den Broer, den Soon benijdt den Vader,
Den eenen Vriendt die is den ander een Verrader;
Als d’een in Pracht en Staet, en groote weelde bralt,
(660) Door ’tjaghen van een aer, hy licht van Staet vervalt:
Soo isser niemandt vry, wie sou het Hof niet vreesen?
Nochtans wil yeder een (soo ’tschijnt) een Hov’lingh wesen.
Comt gaen wy t’saem ten Hoof, den Coninck ons verbeydt,
Vermaken hem met lust wat in sijn treurigheydt.
Ianin. (665) Ick sal gaen by Biron, en segghen de gheruchten
Van het ghemeene Volck, haer kermen ende suchten;
En hoe een droeve maer van hem werdt uytghebreydt,
Dit sal den Mareschal in’t eersten zijn gheseydt.

Binnen.

Lafin. Fuentes.

Lafin. Mijn Heer, lijck ick u sey, men dient nu niet te slapen,
(670) Want vele zijn die ons steets aensien en begapen,
En uyt den laetsten Brief die ons van Vranckrijck quam,*
Schrijft ons Biron, dat hy noch wat sijn uytstel nam,
Want daer veel morrens was van dees en ander saken,
Die my wel duchtende, ja hoop’loos soude maken;
(675) Den Coningh die is strengh, en of hy werdt ghewaer;
[fol. C2r]
Biron soud’ zijn bevrijdt, wy bleven in’t ghevaer;
En als wy ons verraedt al hebben voortghedreven,
Sal sich den Fransman niet onder ’tSpaensch jock begheven,
Want sy uyt de Natuyr, zijn strijdich, en noch meer
(680) Sy hebben wonder lief Henricum haren Heer.
Fuentes Lafin dit gafmen oock in’t eerste wat beduchten,
Den Spaengiaert sal den Francq niet temmen ofte tuchten,
Want haer den ouden haet noch in het herte leydt,
En Natuer gaet voor Leer, ghelijck het spreeckwoordt seydt:
(685) ’Tis waer, men sal door dwanck haer doen de Wetten leeren,
Dan ’tis onwillich Volck, niet licht’lijck te bekeeren;
Het is een quade Beest, en die sy teghen heeft,
Altijdt in groot ghevaer en duysent sorghen leeft,
Dan t’wijl het is begost, moetmen de saeck volvoeren.
Lafin. (690) En of sy vielen af, die voor dees met ons swoeren,
En waren wy niet doodt, terwijl ’tghemompel gaet
Is ons Verradery in eenen quaden staet;
Wat my belanght, ick ben daer g’heelijck in beladen,
En na dat mijn hert tuycht soo zijn wy selfs verraden.
(695) Biron die schrijft soo flaeu.
Fuentes Het is u bloode hert,
Dat door vertwijfelingh (soo’t schijnt) verwonnen wert;
De Pijl is nu aen ’t gaen, de Cloot is nu aen ’t rollen,
Den aenslagh is begost, het Paerdt is al aen ’t hollen,
Daer is gheen houden aen, men moeter nu mee deur:
(700) Wel hoe Lafin, hoe dus, wat weckt u tot ghetreur?
Is nu u Edel hert door yd’le waen verovert,
Is u onwinbaer Ziel door mommery betovert.
Lafin. Hoe ick het overlegh, ick niet inbeelden can
Dat Spaengiaert sich vereent met d’Edele Fransman,
(705) Ten can niet moog’lijck zijn, want hy is te grootmoedich,
Den Spaengiaert al te trots, te wreedt, en oock te bloedich;
Ick treck nu na Parijs te spreken met haer al,
Want mijn ghemoedt ghetuycht van eenigh ongheval:
Ten is gheen cleyne saeck een Coninckrijck te temmen,
(710) En oock in’t waerde bloedt eens Conincks soo te swemmen,
Hy is al op sijn hoed’, hy weet al wat wy doen.
Fuentes Lafin wel hoe! hebt ghy nu sulcken quaet vermoen?
Ghy waert wel eer een Man die niet en was om winnen,
U eed’ onbreeck’lijck was, nu swerven uwe sinnen,
(715) Ghelijck het lichte Riedt dat met de winden weyd’;
Ick dacht Natura had in u Lichaem ghezeyd’,
Onwinbaer inghewand’, seght waer door wildy schricken,
En laten toornigheyt door wantrou gantsch versticken;
’Tis teghen ’tEdel hert, hebt ghy niet dick ghewaeght
(720) U leven in de Krijgh, doe ghy voor ooghen saeght
[fol. C2v]
Den schrickelijcken doodt, ende dat om cleyne Soldingh
Doen dreunde door den slagh, en ’tscheen den Hemel, volhingh
Van Haghel ende Snee, ghevloten uyt het loot
Doemen met eenen schoot, maer duysent schoten schoot,
(725) Nu sult ghy in een Maend’ ontelbaer schat vergaren,*
Soo uwe sinnen zijn, als sy te vooren waren.
Lafin. Dees reden waerde Prins, hebben my weer bekoort,
Ick sweer u by dees handt, te houden ’teerste woordt,
Ghy hebt my weer ghesterckt, ghewapent met veel cloeckheydt,
(730) En door u wijs beleyd’, mijn vreese in den hoeck leydt,
Ghy hebt ’tversaegh ghemoedt, ghegheven soo veel voets
Dat het beproevingh voelt, door u veel-voude toets,
Mijn Heer met u verlof, ick hebber een bescheyden,
Die staet na my en wacht. Binnen.
Fuent. De Heer wil u gheleyden,
(735) Verrader soudt ghy soo herhalen uwen Eedt
Het is mijn aenghenaem dat ick u sinnen weet,
Ick sweer dat ick u sal bereyden sulcke laghen,
Dat ghy ’thier namaels noch met weenen sult beclaghen.
Zijt ghy een Edelman, hoe Lafin, zijdy dol
(740) Zijn uwe sinnen ’tsoeck, of is ’thooft u op rol,
Neen, neen gy moet van kant, want gy zijt onstantvastigh
Dit sal dan voor Biron (eylaes) sijn al te lastigh,
En metter haest ’khem schrijf, sijn leven is hy quijt
Want by sijn leven het verraet in d’asschen glijt,
(745) Nu heb ick recht gheleert, op niemant te vertrouwen.
Want ’tgheen sy eten op, sy wederom uytspouwen,
Ja keeren wederom, waer over ick schier walgh
Het gheen sy spoghen eerst uyt haer vervloeckte balgh,
Ick ga in alder-yl, om Brieven af te maken,
(750) Te rusten men niet dient, in sulcke sware saken.

Binnen.

Lafin in eenigheydt.

Lafin. Na dat ick by mijn selfs het wel heb overleyd’,
Dunckt my ’tonreed’lijck is ja buyten het bescheyd’,
De Faem blaest wonder uyt, den tijdt can wonder wercken,
En wy zijn al verclickt na dat ick can bemercken,
(755) Fuentes die heeft my met listen uytghelockt
Ick gis dat hy veel quaets in mijne saken rockt,
Het gaet dan soo het gaet, mijn hert is overwonnen
En mijn ghewisse seyd’, Lafin hoe soudy connen
Vermoorden uwen Prins, en Coninck van het Landt
(760) De wanden werden root, het is te grooten schandt,
En alst feyt waer volbrocht wie sou my doch betalen
[fol. C3r]
’tSou zijn is dat Lafin, de Duyvel magh hem halen,
Die selver heeft ghestoockt, te brenghen om den hals
Den Coninck, brengt hem om den schellem die is vals,
(765) Want heeft hy tot den doodt des Coninghs derven stoocken,
Hy soud’ ons oock een Vijgh, of Spaensch Banquttie cooken.
Daerom soo duncktme best, dat ick treck na Parijs
En maeck den Coningh al haer doen en laghen wijs,
Mijn lichaem sal ick dan van schand’ en doodt bevrijen,
(770) En mijn Conscientie oock na Godes wetten vlijen
Daer mee soo treck ick heen, Lafin denckt hoe ghy swoert,
Hier in en sal mijn ziel niet weynigh sijn beroert.
Sal ick den swaren Eed’ die ick eer heb gheswooren,
Herhalen; treck ick op mijn hals des Heeren tooren,
(775) En soo’ck het stuck volbrengh, waer ick een Moordenaer.
Dit is een dobb’le sond’, dees sond’ dunckt my te swaer,
Dats onvergheeff’lijck is, ick moeter een verliesen
Want van twee quaden hier, men moet het beste kiesen,
En breken mijnen eed’, daerom ben ick bedroeft,
(780) In sulcken stuck, den eed’ men niet te houden hoeft.
Ick reys dan na Parijs, en sal niet eer stil wesen
Voor ick den Coningh heb dees Schriften laten lesen,
My selfs ontslaen, en vry doen maken van den last
Eer ick op dit verraet, door yemandt wier verrast.

Een weynigh ghepauseert. Binnen.

Coningh, Ieannin, Nemours.

Coning (785) De momp’lingh houdt niet op, noch can ick niet ghelooven
Dat Ducque de Biron, hem soo soud’ laten rooven
Van het verduyvelt ghelt, dat hy wil sijnen handt
Aenlegghen (laes) op my, fy! overwreede schandt
Hoe cond’ ghy woedend’ mensch, soo qualijck stille wesen,
(790) Bemint ghy niet de deucht soo wilt de wetten vreesen,
En vreest ghy gheene Wet, soo schreumt het ongheval,
En denckt dat het hier na ten Oordeel comen sal.
Raedtsheeren, mijnen Borgh, daer ick my op vertrouwe
Dats: wilt ghestaghe wacht voor uwe Coninck houwen.
(795) Jeannin, Wat seydt Biron, doen ghy hem hebt gheseyt,
Wat datter gaende was?
Ieann. God’ spaer u Majesteyt,
Hy swoer by Aerd’ en Hel, en alle de Planeten
Dat hy u Dienaer was, en daer niet af te weten,
Hy worde soo ghestoort, ja soo gheweldigh gram
(800) Dat hy met suer ghesicht terstont sijn afscheyt nam.
Coning Kond’ ghy aen sijn ghelaed’ niet eenighsins bemercken.
Ieann. G’nadichst, Heer en Vorst, het veynsen can veel wercken
[fol. C3v]
Ick heb ghehoort een maer, daer ick wel op betrouw,
Daer door dat ick Biron, heel vuyl en schuldigh houw,
Coning (805) Hoe! schuldigh? waerom dat.
Ieann. Sijn Brief, ja eyghen teecken
Coning In stucken sal my ’t hert door droevigheden breecken,
Sijn Brieven, en van wien, van waer, van wat inhout,
Sijn Brieven, ick had’ hem mijn Croone wel vertrout.
Ieann. Sire, daer isser een, die sal’t u al vertalen.
Coning (810) Wie is het doch?
Ieann. Lafin.
Coning Wel, laet hem daet’lijck halen.
Ieann. Wel Heer.
Coning En ofmen hem dan onwaerachtigh vond’.
Ieann. Hy sal’t u weten doen, door Eeden en door mond’,
Hy sweert by grooten eed’ dat hy ’tu sal bewijsen. Ieann. in.
Coning Bewijsen, dat wat waer veel, dees grijse haren rijsen,
(815) ’kVerlanghe wat Lafin, al wonders segghen sal. Lafin uyt.
Lafin. God’ spaer sijn Majesteyt, van alle ongheval.
Coning Wat hebt ghy voor bewijs, waer door gy dorft betichten
Biron den cloecken Heldt, ja selfs een licht der lichten.
Of meent ghy myne handt te vullen met een blom,
(820) Ghy het bewijsen sult, of keert niet wederom.
Bedenckt wat dat ghy seght, of men sal u verleeren
Te spotten metten Raedt, en met de groote Heeren.
Lafin. Van my en sal in ’tminst niet worden voort ghebrocht
Dat onwaerachtigh is, Biron heeft my versocht
(825) In dienst, waer in ick my ten vollen heb ghegheven,
En dacht daer in te zijn de daghen van mijn leven.
Op een bestemde tijdt, de Grave my ontboot,
By hem en sijnen Raed’, alwaer dat hy besloot,
De Croon van Vranckrijck groot, te brenghen aen Savoyen,
(830) En u, ja al u Huys en gantsche Hof te royen.
Avergne wasser by, en Spaengiens Ambassaet,
Renaze die al t’saem besloten uwen staet
Te brenghen tot den val, daerom mosten wy sweeren
Ghelijckelijck een eed’ op ’t punt van haer gheweeren;
(835) Na dat dit is gheschiedt, en alles is vervult,
Wy ’tschriftelijck teeckenden ghelijck gy ’tlesen sult.
Lafin gheeft den Brief.
Ick na Bourgoingnien trock, om Fuentes te spreecken,
Zedert dien tijdt heeft my steets in de crop ghesteecken.
Hoe ick u Majesteyt ghedient heb soo ghetrouw,
(840) Bedacht dat ick mijn eed’ en doen herroepen wouw,
Het welck ick heb ghedaen, en om u te bewaren
Com ick u dit verraet, na plightingh openbaren,
Besiet, doorleest het schrift sonder veel tijdts verlengh,
Ghy vast bevinden sult, dat ick gheen loghens brengh.
[fol. C4r]
Coning (845) O Hemel, wat is dit, dit heeft Biron gheschreven,
Van vaer mijn herte trilt, van vrees mijn leden beven,
De gramschap steyghert op door het verhitte bloedt,
Wraeck overwonnen heeft mijn sachtsinnich ghemoedt.
Raedtsheeren nu ist waer, hoe can dat doch gheschieden?
(850) Neen, het Gheschrift is valsch, laet Biron selfs ontbieden;
Vertoeft, ’tis noch gheen tijdt, beter met soetigheydt
Hem aen te gaen, en sien wat sijn ghewisse seydt:
Biron, wel hoe Biron, hoe zijt ghy soo beseten!
Nemo. O hooghe Majesteyt, dees droevighe Planeten
(855) Hebben ons langh ghedreyght, ’tschijnt dat het boos ghedrocht
Met u eerwaerde bloedt de Aerd’ wil maken vocht;
Dan Godt die houts’ in toom, sy sullen niet beclijven,
En uwe Majesteyt sal (trots haer) Coningh blijven.
Coning Datmen de Grave hael, en hem ghevanghen stel,
(860) Met recht machmen dees Aerd’ ghelijcken by een Hel,
Met veel onrusten moet den Coningh hem gheneeren,
’Tis altijdt dit of dat, rampsalich zyn wy Heeren;
Biron seght alleen aen, dat hy by mijn verschijn
Op morghen, cander oock (in sulcken schoonen schijn
(865) Het gheeft) verborghen zijn; hy was ons Vranckrijcks Vader,
Hy gaf haer ’tleven op, nu is hy een Verrader,
Datter op den Biron terwijle werdt ghelet,
Dat hy door listen niet werdt uyt ons hand’ ontset:
Ghelijckmen heden seght, de noodt breeckt alle Wetten,
(870) Doet ’tgheen u werdt belast.
Ianin. Men salder Heer opletten.
Nu bortelt uyt op’t lest dat soo langh heeft ghesmuyckt,
De snel-vlieghende Tijdt ’tverholen wel ontluyckt.

Binnen.

Biron. Cieria sijn Boel.

Biron. Lief Cieria hoe dus, ghy schijnt gheheel belaen.
Cieria. Met reden, Heer Biron, en heftigh oock begaen,
(875) In saken die my schijnen tot u val te strecken.
Biron. Mijn val Princes, waerom?
Cieria. Mijn Heer ’k moet u vertrecken
Een wonderlijcken droom, die my verschenen is
In’t midden van de Nacht, of daer ontrent ick gis,
Met veelderley ghespoock en droeve fantasyen,
(880) Quam my verghetelheyt uyt Lethis hardt bestryen,
Soo dat mijn wetenschap door Morpheus bestier,
Werdt gantsch bevochten met sijn stille droom Revier,
Als ick dus lagh beheert, van eyghenschap ontooghen,
Quam levenbeeldich my verschijnen voor de ooghen
(885) Een wonderlijcke Leeu, in’t aensien sterck en groot,
[fol. C4v]
Ick sach met vrees hem aen, doch hy mijn weder boot
Een minnelijck ghesicht, al scheen hy trots en moedich,
Soo was hy doch niet wreedt, maer minnelijck en goedich,
Soo dat hy werdt seer hoogh verheven van een Helt,
(890) Die hadde in sijn handt een Schildt, waer op ghestelt
Drie Lelyen waren, om dat hy sijn lijf en leven
Soo menichmael voor hem in prijckel had ghegheven;
Doen sach ick comen daer veel Tyghers, die seer wreet
Den Leeu aensaghen, en raetslaeghden in’t secreet
(895) Veel listen, om den Leeu, die soo hoogh was gheclommen
Te brenghen om den hals, ja riepen luydt al-omme,
Dat hy ghepooght hadt om sijn Heere te verraen,
Soo dat hy werdt in’t endt met groot ontsach ghevaen,
En daer beschuldicht werdt van veelderleye saken;
(900) Doen wierd ick soo bedroeft, dat uyt de slaep ontwaken
Mijn doen de droefheyt dee, en doe ’k my wacker von,
Soo beelden ick my in den Leeu die was Biron:
Ach ick ben soo verschrickt, de Leden my noch trillen.
Biron. Princes verslaet u niet door dromens sotte grillen.
Cieria. (905) Ach Heer mijn swaer ghemoedt soo seer beladen is,
Door desen droom, dat ick niet twijfel, of ghewis
Veel droefheyt en ellendt uyt dit ghespoock sal rijsen;
Dus bid u mijn Heer, wilt ghy my nu bewijsen,
Eenighe liefd of gunst, soo doet doch mijn begheer,
(910) En doet ghy ’t niet om my, soo doet het doch veel eer
Om ’tghene dat ick draegh, en dat ghy siet voor ooghen,
Laet dat doch wercken in u hert eenich meedoghen.
Biron. Lief Cieria wat ist dat ghy versoeckt op mijn.
Cieria. Ick wensch dat mijn versoeck van u ghevolght mocht zijn;
(915) Ick bid ootmoedighlijck wilt doch mijn reden hooren,
En wilt u (om mijn wil) in’t minste niet verstooren,
Want ick op u versoeck, dat uwe reys naer ’tHof,
Voor ditmael zy ghestaeckt.
Biron. Ach! neen, my niemandt of
Sal raden sulcx te doen, hier baet gheen teghensegghen;
(920) En ben ick niet Biron, wie sou doch derven legghen
Op my eenighe lack; Princes ick ben de gheen,
Die voor den Coninck vaeck soo dapper heb ghestreen,
’k En vrees voor gheen ghevaer, dus wil ick henen trecken.
Cieria. Ach Heer, dewijl mijn reen u kunnen niet verwecken
(925) Tot ’tlaten van u reys, soo wilt u jonghe Kindt
Voor ’tlest eens kussen, en de Moeder die ghy mint,
Want ’thert my tuycht dat ick u niet weer sal aenschouwen.
Biron. Vreest voor gheen ongheluck, hier meed’ wensch ick Mevrouwe,
En dees mijn Soon adieu, u hertje doch gherust
(930) Wilt stellen, nu adieu, voor ’tlest noch eens ghekust.
[fol. D1r]
Cieria. Adieu mijn Heer Biron, ick wensch ghy wel moet varen;
Hoe weynigh slaet hy acht ’tgheen ick hem ginck verclaren,
Hy neemt dees reys wel licht en onsorghvuldigh aen,
Maer Godt weet hoese hem in’t leste sal vergaen,
(935) Ick vreese voor veel quaedt, maer Godt wilt hem behoeden,
Dat niet waerachtich ist ’tgheen ick op hem vermoede,
Nochtans ick vrees sijn doodt, want desen droom my seydt,
Dat in’t bedreven quaedt sijn lijfs verliesingh leydt:
Ach wat een swaer verdriedt! waer sal ick met mijn kind’ren
(940) Heen vluchten, om de schandt en groote rou te hind’ren,
Doch ’k hope dattet noch ten besten sal vergaen,
’Tis misschien niet soo quaedt als ick my voor laet staen:
Nu wacht ick met ghedult, den tijdt die’t ons sal leeren,
’tWeten sal mijn verdriet verlichten of vermeeren.

Binnen.

Biron. Avergne.

Biron. (945) Heb ick den Hemel dan op mijnen hals ghetoghen,
Dat hy wilt (soo het schijnt) teghens Biron oorloghen,
Heb ick het wreedt gheluck bejeghent onbeleeft,
Dattet my dagh en uyr in alles teghenstreeft:
Vervloeckte Tooveraers, bekoorster van de sinnen,
(950) Die door den schoonen schijn ons Zielen comt verwinnen,
En blaest ons herten op door de begheert en waen,
En sellefs met gheweldt in sijn bederf wil gaen.
Niemandt en kend u best als die u heeft ghereden,
En door u valsiche’en ellendigheyt gheleden:
(955) Niemant en kent u best, als ick die moet ontsien
U, ’k u ontsach, als ick die u gingh bien
Mijn Lichaem ende Ziel, ick die u na gingh swerven,
En docht op gheen verdriet, en docht niet eens op sterven,
Nu gheeft ghy my den loon die ick niet had verwacht,
(960) Wat mach ick blasen uyt dees mijn onnutte clacht?
Of dien ick door ghetier de lucken te verwerren,
En doen door vyer en vlam verschricken al de Sterren,
Mijn stem die is te flaeu, mijn machten ben ick quijt,
Biron die ghy eerst waert, ghy nu niet meer en zijt:
(965) Den Coninck weet u daedt, hoe soud’ hy’t connen weten?
Daer ick versekert ben Lafin is doodtghesmeten,
En boudt ghy op ’tgherucht, sal ick door eeden fel,
En schrickelijck ghebaer hem overbuld’ren wel.
Morghen gaen wy ten Hoof, aldaer ick ben ontboden,
(970) Ick sal’t ontvlieden wel, ick ben’t soo dick ontvloden,
Ick looch’nen sal het gheen daer van my is gheseydt,
Wie salder teghen zijn, niemandt ghetuyghen leydt,
[fol. D1v]
Dat ick nu mijne saeck te deegh ga overweghen,
Want hier in is mijn eer, ja leven selfs gheleghen;
(975) Voor al moet ick den Graef Avergne doen de weet,
Op dat wy stemmen eens waer op hy deed’ sijn eedt:
Averg. Mijn Heer seer wel te pas, ick gingh om u te soecken,
uyt. Wy moghen ons dien tijdt en uyre wel vervloecken
Wy met Savoyaert oyt raedtslaeghden in dit stuck.
Averg. (980) Hoe soo mijn Heer?
Biron. Den Coningh ’t alles weet, tot ons ongheluck.
Averg. Wt wien?
Biron. ’k En weet.
Averg. Wat wilt ghy dat gheloove?
Biron. Mijn Heer ick ga.
Averg. Waer heen?
Biron. Maer na des Conincks Hove;
Volght my soo’t u ghevalt.
Averg. Ick volgh u metter spoet.
Biron. Dat ’t noyt begonnen waer, dat waer ons wel soo goet.

Een weynigh pause. binnen.

Coningh, Biron, Ieannin.

Coning (985) Biron, soo het soo is, soo wilt het vry bekennen.
Biron. Bekennen Heer, ist soo, den Hemel moet my schennen,*
’k En hebbet noyt ghedacht, noch noyt daer af gherept,
Alleen het gheen ghy my hier voor vergheven hebt.
Sire hoe sou Biron, die ’t leven heeft gheschoncken
(990) Soo dick voor uwen staet, Biron die ghy doet proncken
Door u mildadigheyt, ghelijck de clare Maen
Munt uyt, wanneermen haer siet by de Sterren staen,
Heb ick dit oyt ghedocht soo moeten my de buyen
Opnemen, en dit Rif vervoeren teghen ’tZuyen,
(995) Heb ick dit oyt ghedocht, dat my den Blixem sla,
En ’t Nickerlijck gheschaer, by steets blijft waer ick ga;
Nimmer heb ick ghesuft, hoe sou Biron nu suffen,
Of doet ghy ’t Sire maer om Biron t’overbluffen,
En te beproeven my; soo ghy een proef begheert
(1000) Tast aen dit scherpe Stael, tast aen dit trouwe Sweert
En ruckt my ’t leven wech, of seyndt my voor de Spechten,
Ick sal ghelijck ick dee voor dese Croone vechten,
Of isser yets te doen, ghebied’ soo’t u beliefd’,
Biron die is ghereed, die u van herten liefd’.
Coning (1005) Biron denckt wat ghy seght, ick can ’twaerachtich maken,
En soo ghy het bekent ’k vergheef u al de saken.
Biron. Dat ick yets schuldigh waer ’twerdt van my wel bekent.
Ianin. Belijd’ het Mareschal indien ghy schuldich bent,
[fol. D2r]
Den Coningh (soo hy seyt) sal het niet meer ghedencken,
(1010) Wilt niet door koppigheyt u eyghen selven krencken.
Biron. Waerachtigh dat waer veel, met oorlof Vranckrijcks roem,
Soo het waerachtigh is my selven ick verdoem,
Dat dit waerachtigh is my niemandt sal doen blijcken.
Coning Siet toe Biron, siet toe, ghy sult verbaest staen kijcken
(1015) Alsmen ’t betuyghen sal, wilt ghy’t bekennen niet.
Biron. Dats onwaerachtigh Sire, dat ghy’t nu ghebiet
Ick wel bekennen wil, dit sal ick my wel wachten.
Coning Beraedt u, ick sal voort wel na het eynde trachten.

Con. en Ianin binnen.

Biron. Hoe soud’ ick my beraen, den Coninck is ghestoort,
(1020) En wil na mijn (eylaes!) niet luysteren een woort,
Den Coningh is vergramt en comt my valsch bestryen,
Daer hy door mijn ghelaet (wel eer) plach te verblyen,
Eylaes! mijn droeve ziel barst uyt door onghedult.
Wat wil ick vluchten? neen, dat sou vermelden schult;
(1025) Sal ick de Coningh dan mijn sake openbaren,
Neen, waer sou dan moghentheyt en Birons eere varen,
Sal ick volharden dan in ’t looch’nen tot het lest,
Volharden, ja, o ja! dat is mijn alderbest;
Ick sal een stalen hert in mijnen boesem planten,
(1030) En temmen soo gheveynst de clappighe Ghesanten,
Dat hy noch niemandt niet sal weten mijn bedrijf,
Al sneed’ hy schoon het hert uyt ’t onbeweegh’lijck lijf,
Soo hy my overtuycht, ick sal’t bytijdts ontloopen,
Die in veel nooden is die moet het beste hoopen.

Terwijl Biron wandelt, comt uyt,

Coningh. Coningin. Ieannin. Nemours.

Coning (1035) Biron hoe langh sal noch u herte zijn verstaeld,
Hoe langh sal u ghemoed’ met boosheyt zijn bepaeld,
Hoe langh sal uwe ziel in wuftigheden rennen,
Dat het gheen ick wel weet, ghy niet en wilt bekennen,
Of acht ghy het voor goet dat ghy u selfs bedrieght,
(1040) En voor my die u heersch soo groote loghens lieght,
Ick weet meer als ghy meent, en soo ghy ’t wilt belijden
Ick u vergheven sal, ja sal tot gheene tijden
Ghedencken aen de saeck, ghy kend wel mijn ghemoed’,
Ghy weet wel dat ick ben ghenadelijck en goed’,
(1045) Ghy weet hoe ick u min, hoe ick u trouwe dienste
Beloont heb voor en naer, dick op het onvoorsienste,
En soo ghy niet en wilt bekennen dese saeck,
Sal ick hier over doen gherechtigheyt en wraeck,
[fol. D2v]
Ick bid u Heer Biron, soo ghy zijt te versachten,
(1050) Ick bid u segh ick noch, bedenckt in u ghedachten,
Of ’sConincks trou ghemoedt in gramschap licht verkeert.
Biron. Hoe Sire can dat zijn? by mijn ghemoed’ ick sweert,
Ick sweert ten andermael; Ach Vorst u trou vertrouwen,
Hoop ick dat niet en is my sulcks daer voor te houwen.
Coningin. (1055) Ick bid u Heer Biron, soo bidden yets vermach
Van uwe Coningin, soo brenghtet aen den dagh,
Vermorwt u straf ghemoedt, u leedt my ’thert sou raken,
En wilt u toch gheen spot van alle menschen maken,
Ghy kent u herte best, ghy weet wat datter schuylt,
(1060) Siet toe, dat ghy gheen haet voor ’sConincks gonst en ruylt.
Biron. Alwaerde Coningin, die als een eyghen Moeder
My steets heb lief ghehadt, u beed’ maeckt my verwoeder,
Want mijne Ziel ghetuycht te recht onnooselheyt,
En dat ick schuldich waer het waer al lang gheseyt,
(1065) Gheen mensche dier leeft sal dat waer connen maken,
En dier maer af rept, die sal ick stracx doen smaken
Dat Biron niet en is van het Verraders zaet,
Maer dat hy na de eer van sijnen Coningh staet;
Wie ist die my betijcht?
Ianin. Die, die ghy niet sult dencken.
Biron. (1070) Och hoe mach achterdocht mijn Ziele dus doen crencken,
’k Wild’ hy mijn waer bekend’, ’t beschuld’ghen is te vals,
Alwaer’t een Coninghs Soon het costen hem sijn hals.
Nemo. Denckt Biron wat ghy seght besadicht het vermeten,
Want u beschuldenaers zijn in den Raedt gheseten.
Biron. (1075) Alwaer’t den gantschen Raedt, sy hebben gheen belegh.
Nemo. Daer is bewijs ghenoegh, ick weet wel wat ick segh.
Coningin. Mijn Heer hoe is u hert, soo hardt en onbeweeg’lijck,
Ick bid om mijnen’t wil, soo antwoordt my eens deegh’lijck,
En hebt ghy gheene schult comt tot bekentenis,
(1080) Soo waerlijck als Godt leeft het u vergheven is.
Biron. Soo laet my Sire dan alleen dees eer ghedyen,
Dat ick door Rechters recht mijn Tichters mach bestryen,
Ick sal door daedt en reen weerlegghen haer beleyd’.
Ieann. U beter waer’t Biron dat ghy spraeckt met bescheyd’.
Biron. (1085) Bescheyd’ my niet ghebreeckt, terwijl ick word’ verwonnen
Ghelijck een blooden Haes van Jaghers afgheronnen;
Soo kniel ick voor u neer, u die den Scepter hout,
U, waer op dat Biron beroept sich en betrout,
Niet anders ick begheer als billijckheyt te erven,
(1090) Daer voor ick heb gheleeft, daer voor wil ick oock sterven.
Verleend my O Monarch! dees cleene beed’ alleen,
Dat ick de ghene soeck die my door trots vertreen,
Ick sweere dat ick sal de saken soo uytvoeren,
[fol. D3r]
Men over hondert jaer den mondt daer af sal roeren.
Coning (1095) Biron ick heb u lief voor ’tstrijden van het Landt,
Ick acht u alsoo veel als mijnen Rechter-handt,
Ick raed’ u als een Soon wilt u ter deegh bedaren,
En laet eens uyt u hert al dees verwaentheyt varen,
U selven ghy bedriecht, ’t is alleen my bekent,
(1100) Daerom gheen loghentael en dient voor my ghewent:
Zijt ghy niet in ’t bespreck met de Savoysche Vorsten.
Biron. Met haer, in’t minste niet, en dat ick segghen dorsten,
Sy spuwen hare gal op een onnoosel mensch,
Betichters fy te valsch! dit is alleen mijn wensch,
(1105) Haer wensch ick voor den droes, en isser eenigh teken
Soo moet ick mijnen hals in duysent stucken breken,
Alleen, O Coningh groot! ’tgheen ghy voor dees vergaeft.
Coning My dunckt dat gy in’t quaet hoe langhs hoe meerder draeft,
Hebt gy niet met den Graef van Spaengien yets te hand’len?
Biron. (1110) In’t minste niet mijn Heer.
Coning Ick sie u dickmael wand’len
Met hem en and’ren meer, en schuylt daer onder niet.
Biron. De jalousy altijdt een saeck ten quaetsten diet.
Coning Wilt ghy ’tbekennen nu, ick sal noch zijn gheduldigh.
Biron. Ghy nimmer en bevind’ Biron hier aen is schuldigh.
Coning (1115) Denckt wat ick heb gheseyt, tot t’avondt Heer Biron.
Biron. Sire ick wou dat ick u verghenoeghen con.
Coning Jeannin doet ’tgheen ick segh. Con. bin.
Ieann. Mijn Heer ick sal u eeren.
Coningin. Cost ick u door ghebeen of erghens door bekeeren,*
Ick spaerde gheene moeyt’, t’avondt ick u verwacht.
Biron. (1120) Alsoo ghy my beveelt (Mevrou) ’tsal zijn volbracht,
’Tis segh ick anders niet dan de voorgaende schulden,
En wonder gheeft het my hoe dat mijn hert ’t can dulden,
Ick sweert waer’t mijns ghelijck, hy leefden niet een uyr,
Het blijcken sou waerom het hert nu brandt als vuyr.
Ieann. (1125) Hoe Biron zydy dol, wat heeft u inghenomen?
Dat u verstaelt ghemoedt tot gheen beken can comen;
Daer is te veel in’t licht, u Mackers zijn niet trou,
Sy hebben’t al gheclapt, om uwen’t wil ick wou
Dat ghy ghedwegher waert, het is u toch vergheven,
(1130) Mijn Heere so mijn dunckt ghy cort u eyghen leven.
Biron. Het hert clopt my in’t lijf, dat hy niet mercken can.
Ianin. ’Tis middagh, laet ons gaen en spreken voorts hier van.

Binnen.

Biron. Avergne.

Biron. Eylaes! wy zijn in’t net, Lafin heeft ons verraden,
Och dat ick mocht het hert in sijne wraeck verzaden,
[fol. D3v]
(1135) Och waer Lafin van kant. Avergne, mijn ghemoet
Ghetuycht, dat het ons noch sal kosten ’tdierbaer bloet,
Het bloet! o neen, Biron ghy zijt te hoogh verheven,
En oft den Coningh wist, wat waer daer aen bedreven,
Mijn leven hanghter aen, mijn diensten zijn te groot,
(1140) Die sullen my seer wel bevrijden van den doodt.
Averg. Ick heb soo veel ghehoort van deftighe Verstanden,
Mijn afghewonnen hert dat dunckt my uyt te branden,
’tGhemoedt my overtuyght, hoewel de ooghe veynst,
Hoewel de tonghe spreeckt, het hert wel anders peynst,
(1145) Daer is noch goeden raed’ laet ons te samen vluchten.
Biron. Vluchten? waer vlucht ick heen.
Averg. Ten baet niet al u suchten,
Den Coninck let op ons de weghen zijn bewaert.
Biron. ’tIs beter dat Biron in loghenen voortvaert,
En wie sal (seght my doch) ons connen overtuyghen,
(1150) Neen, neen ick blijf verhart, nimmer en sal ick buyghen,
’k Sal thoonen wie ick was, en wie ick ben gheweest,
En dat het lichaem noch begrijpt den selven gheest,
’kSal thoonen wie ick ben, ende dat niet is ghestorven
Mijn onvertsaeght gemoedt, het welck ick heb verworven
(1155) En ben ick niet een Man, een donder, jae een windt
Sou ick bekennen, dat, het welck ick heb gheprint
In eenen Diamant, nochtans is het waerachtigh.
Hoe nu! mijn Ziel, wel hoe, hoe zijt ghy soo zaeghachtigh,
Avergne het is tijdt dat wy ten Hove treen.
Averg. (1160) Biron gheeft eens ghehoor, en luystert na mijn reen,
Mijn raet is dat wy al, ’tgheen noodighst is, bereyden
Om metten morghenstond’ uyt Vranckrijck te scheyden,
Het is ons al te nauw, en ick heb quaet vermoen,
Als wy zijn vry en vranck, wy sullen wel pardoen
(1165) Vercrijghen van het stuck, nemen sy ons ghevanghen,
’tBekennen sullen sy wel uyt ons lijven pranghen,
’tIs beter dan ghevlucht, hier doch te deegh op let.
Biron. Vlucht ick, ick ben van al mijn staten afgheset,
Waer sal ick vluchten heen, vluchten wy na Savoyen,
(1170) Salmen ons voor den loon van onse daden doyen:
Ick blijf.
Averg. En soo ghy blijft, ghy blijft in u verderf.
Biron. En soo ick vluchten wil, soo loop ick uyt mijn Erf.
Averg. Het goet gaet soo het comt, net leven sal niet keeren.
Biron. Ick waer veel liever doodt, dan andere te eeren.
Averg. (1175) De dood’ is aenghenaem, alsmen met eeren sterft.
Biron. Het leven weder walght, dat m’in oneer verwerft.
Averg. Hy blijft die blijven wil, ’k laet u alleen in ’tsuchten.
Biron. En soo ghy vluchten wilt, soo wil ick met u vluchten.
[fol. D4r]
Averg. Als wy uyt handen zijn den Coninck het vergeet.
Biron. (1180) Als ick ’tbedenck, ick sucht, om mijn ghesworen eet.
Averg. Morghen so haest de Son sal uyt haer bedden reysen.
Biron. Ick weet niet wat my let, ick vol swaer ghepeysen,
’kWeet niet wat dat my deert, herhaelt u mijnen geest,
Mijn leven ben ick niet in sulcken vrees gheweest,
(1185) De Haren stijghen op, de druppels sweet begheven
Haer langs mijn wanghen neer, om dat dit is bedreven
Of ick yets vreemts bedocht, heel selsaems sonderlingh
Dat ick onder een schijn verradery aenvingh.
Averg. Wat sout gy doen, ey seght, datmen niet soude mercken.
Biron. (1190) ’tIs waer, ick ’twel bedenck, men moet behendigh wercken.
Averg. Te spijtich ist Monsieur, dat ’tis gheopenbaert,
Doch wats u voornemen.
Biron. Te spelen met de Kaert,
Met onse Coningin; doch als ick ga bedencken,
’Ken kan haer ghenichsins in sulcken voorslagh krencken,
(1195) ’tIs beter dat ick ga verheughen my door list,
En speel soo met de Kaert, datmen gheen arch en gist.
Averg. En of u leden dan op d’uyr en stond’ besweecken.
Biron. Wel laet mijn dan sorghen, onnodigh al dit spreecken.
Averg. Waerlijck mijn waerde Heer, ghy maeckt my ’thert verbaest,
(1200) Oftmen u quam vanghen.
Biron. Neen ’tvluchten is het naest.
Averg. Siet toe, Biron siet toe, ghy wilt gheen reden achten,
Ick wilde ick het noyt begaen had’ in ghedachten.
Biron. Avergne Heer, wel hoe, deyst ghy nu rugghewaert.
Averg. De uytcomst deses saecks, my droevelijck beswaert.
Biron. (1205) Ick gae ten Hove waert, ’tis best, dat wy bestellen
De Paerden tot de vlucht.
Averg. Heer ick sal u versellen,
En blijven u steets by in last en teghenstoot,
Tot dat ons scheyd’ van een de bar en droeve doodt.

binnen.

Coningh, Coninginne, Vitry.

Coning De tock’lingh van het quaet, door hope van bedecken,
(1210) Kan in des ’smenschen hert een logheningh verwecken,
Dat hy volhart in ’tquaet, en voor gheen dreyghen dreunt,
Ghelijck een harde Rotz voor ’t water niet en kreunt;
Datmen des ’smenschen hert opentlijck kon doorgronden,
Men souder vinden in veel onblijckbare sonden.
(1215) Dit is des Duyvels list, die ’tquaet by ’tquade stoockt
En blaestet soo langh aen, dattet niet meer en roockt,
De mensche in sijn quaet, volhardent vol harnecken,
En stapelt sond’ by sond’, datmen hem niet can trecken,
[fol. D4v]
Van ’tingheswolghen quaet, het welck hy steets vermeert*
(1220) Door loghens, dat hy schier door loghenen verkeert,
De Grave die is vuyl, ick weet al sijn ghebreecken,
Noch blijft hy als verdoolt hertneckigh daer in steecken,
Ja sweert noch eed’ by eed’ en meerdert sijne sond’,
Daer ick hem sijn vergif ten vollen heb verjond’,
(1225) Laet sien of hy noch sal in sijne valscheydt blijven,
Soo hy ’tniet segghen wil ick salt hem wel uytdrijven.
Vitry na mijn bevel, wel op de Poorte wacht,
En soo ’k hem niet en spreeck, neemt hem in uwe macht,
En ghy mijn Coningin wilt hem toch soo lang quellen,
(1230) Tot dat hy het bekend’. Coningh binn.
Coningin. Mijn Heer ick sal ’tbestellen.
Vitry. Te groot is ach (eylaes!) dit bitter ongheval.
Coningin. Te vanghen, wis hy sterft, schant ist, o Franschen al
Dien Heldt dien waerdigh is met Lauwer ’tHooft te cieren,
Wiens roem van Oost tot ’tWest, van ’tZuyd’ tot ’tNoord’ gaet swieren,
(1235) Die voor ons heeft ghestreen, ja bracht victorij med’,
Soo dick den Coningh hoogh tot strijden vond ghereed’.
Coningh wederom uyt met Biron.
Biron. Ick wensch den Coningh heyl, en dat hy het vermoeden
Ghestelt heeft uyt den sin, Heer houtet my ten goeden
Dat ick soo langhe wacht, ick hebme wat vergist,
(1240) En wat de clocke had’ ick waerlijck niet en wist.
Me Vrou! hoe so bedroeft.
Coningin. Biron om uwent willen.
Biron. Om mynent wil, Me-Vrouw, ay wilt u droefheydt stillen,
Want ick en ben niet waerd’ dat een soo grooten Vrouw
Om mynent wil bedroeft of treurigh wesen souw,
(1245) Waert om een anders wil, waert om verlies van Landen,
Soo waer ick uwe hulp, God’ lof al ons Vyanden
Die houden nu haer rust, het is een stille vree,
Me-Vrouw ’kben oock bedroeft om d’opgheleyde wee.
Coning Het is hem wel gheloont, die harten moeten woelen
(1250) Die door gheen gift en gaef, ja staten zijn te koelen,
Wat heb ick den Biron mijn leven wel vertrout,
Niet Landt, niet Volck, niet Croon of ’twanckelbare Gout,
Maer selfs mijn eyghen Lijf en al mijn Bontghenoten,
Nu soeckt mijn dese schalck uyt myne Stoel te stoten,
(1255) Ja ’kheb hem soo besind’, dat hy ’tbekennen wou,
Hoewel de saeck is swaer, icks’ hem vergheven sou.
Wat tijdt ist van den dagh?
Vitry. Mijn Heer het is by vijven.
Coning Wat mach den mensch verdwaest, verwaendelijck bedrijven.
Biron. De mensch in sonden leeft.
Coning En uwe ziele woed’,
(1260) Ghy waerd’ ons Vranckrijcx winst, schijnt ghy oock wesen moet
[fol. E1r]
Ons Vranckenrijcks bederf door listighe manieren.
Biron. Ick bid u Sire wilt dees woorden doch bestieren,
Sy snijden my in’t hert, my dunckt als ghy dit secht,
Dat mijn onwinlijck hert teghen den Donder vecht:
(1265) Wat sou mijn Porren doch om mijnen Heer te hind’ren?
Coning De boosheit uws ghemoedts.
Biron. Sire dat’s voor de kind’ren,
Die connen haer ghemoet niet houden in den band,
Maer ick heb mijn ghemoedt al over langh vermand.
Coning Biron ick heb een beed’ wilt ghy mijn die volvoeren?
Biron. (1270) Ja Heer, ghebiedt my maer de Helle om te roeren,
Soo langh ick adem schep staen ick in u ghebiet:
Wat ist dat u gheliefd’?
Coning S’en is soo wichtich niet,
Alleen dat ghy u doen my willet openbaren.
Biron. Wat tockelt ghy mijn hert, hoe doet ghy dese haren
(1275) Rijsen, ’tschijnt dat mijn Ziel alleen sijn leven cort;
’k En weet wat u mijn Heer tot dese vraghe port,
Sal ick bekennen ’tgheen ick noyt had in ghedachten.
Coning Wat mooght gy Heer Biron u eyghen selfs vercrachten,
Ghy wetet immers wel, Lafin heeftet gheseet.
Biron. (1280) Lafin, Lafin, ’t is goet dat ick den schellem weet,
Ick sweer hy sterven sal, en in sijn bloedt verdrincken.
Coning Biron denckt wat ghy seght, wilt u te deegh bedincken.
Biron. Ick heb mijn al bedocht.
Coning O mensch te boos van aert.

Coningh binnen.

Biron. Mevrouwe laet ons doch wat speelen mette Kaert.
(1285) Mijn bloedt schuymt my in’t lijf, soo my dees woorden hitten.
Coningin. Biron alst u belieft, laet ons wat neder sitten. Spelen nu.
Biron. Het spelen brenght steets voort (Mevrou) luttel ghewin.
Coningin. Biron die haelt nu al sijn schade weder in.
Biron. Princes ghy speelt te haest, meent ghy mijn te verdrucken.
Coningin. (1290) Ick ben bedroeft (mijn Heer) om uwe onghelucken.
Biron. Ick alles met de Kaert om uwen’t wille waegh.
Coningin. Maer in u stale hert verberght ghy het gheknaegh.
Biron. Mevrou de gladde Kaert is soet om meed’ te spelen.
Coningin. Biron dees aenslagh swaer mooght ghy nu wel bequelen.

In dit Spelen, spelen sy voort.

Coningh, Avergne, aen d’een zijde van ’tToneel.

Coning (1295) Avergne, ’k heb Biron soo dickwils aengheweest,
Hy heeft een stalen hert, ja een volharden gheest,
T’sint dat hy het bederf sich selven heeft ghesworen,
En laet hem door ’tghebedt eens Conincks niet bekoren.
[fol. E1v]
Ghy weet oock van de saeck, nu vraegh ick u hier naer,
(1300) En hebt ghy gheen verraedt ghestommelt met malkaer,
Soo ghy het niet bekend soo sal ick my bereyden
Tot straf, en ghy sult oock niet van dees plaetse scheyden
Voor ghy ’t beleden hebt, en blijft ghy even stijf,
Sal ick bekentenis doen recken uyt u lijf:
(1305) Wel waerom spreeckt gy niet, en antwoordt op mijn reden?
Avergnes op sijn knyen vallende.
Het herte mijn begheeft, het moet toch zijn beleden.
Sire vergheeft het my, ’k ben dadigh aen het Feyt,
’k Betrouwe nu alleen op u ghenadigheyt.
Sire vergheeftet mijn, Biron heeft my bedroghen,
(1310) En door sijn listigheyt my in het net ghetoghen.
Sire vergheeft het my, het is noch niet volbrocht,
Want ick al over langh van haer te scheyden docht.
Sire vergeeftet my, en laet u toch beweghen,
’k Stel mijn betrou alleen op uwe milde zeghen:
(1315) Mijn leven staet aen u, zijt mijn ghenadigh Vorst,
Noyt heb ick als dees tijdt na uwe Croon ghedorst,
Mijn rouwt mijn stout bestaen te deerelijck en smertigh,
Mijn Heer vergheeftet my, en weest doch barremhertigh.
Coning Verrader, boose Schalck, gy uytgheschudden guyt,
(1320) Docht ghy niet van te voor dat dit sou comen uyt,
Ghy Duyvelsche ghedrocht, ghy Hel-hont, stouten benghel,
Die eenen Duyvel zijt, en thoont u eenen Enghel;
Wie storten u dit in, seght Moord’naer ontrou vals,
Dat ghy mijn, uwen Heer, soud’ brenghen om den hals,
(1325) Veynsd’ u, tot dat ick oock de Grave maeck verslaghen.
Averg. Eylaes! ghedenckt het niet, de daedt ick nu beclaghe,
’k Vervloecke uyr en stondt ick dit oyt heb bedocht,
Biron, o Coningh, wast, dier my heeft toe versocht. A. binnen.
Coningh teghen sijn selfs.
Te recht (soo’t spreeckwoort luydt) waerlijck het can verkeeren.
Na teghen Biron.
(1330) Biron en condt ghy niet u selven daer door leeren,
Dat het wanckel-gheluck sijn wanckel Radt omdraeyt,
En dat die boosheyt seyt, nimmer weldaden maeyt.
Biron. Sire ’k hebt noyt bestaen, wilt sulcx niet toevertrouwen.
Coning Dat weet ghy selver best, bekent of ’tsal u rouwen,
(1335) Het is u selver best, u heel beradigh wendt.
Biron. Sire het schijnt dat ghy op my ghebeten bendt,
Ick weet niet wie u hert soo seere heeft beseten,
Dat ghy wilt weten ’tgheen ick noyt en heb gheweten,
Ick weet niet wie u hert soo pranght tot dese daet,
(1340) Daer ick noyt heb begaen verradery in raet.
Coning Nu ’tspel gherockent is, dient het voort afghesponnen:
Wie wint mijn Coningin?
Coningin. Ick heb maer eens ghewonnen.
Coning Carel hebt ghy noch niet u op dit stuck beraen?
[fol. E2r]
Biron. Sire mijn Ziele moet vervloeckt in naerheyt baen.
(1345) Sire in dese borst en sult ghy niet bevinden
Verradery, o neen, ’tvermaen zijn lichte winden.
Coning Hy blijft al even hardt, mijn goetheydt keert in straf,
’k Ontruck hem uyt dees staet die ick hem eerstmael gaf,
’kEn can mijn langher niet in dit ghedult onthouwen,
(1350) Nochtans soo moet ick doen het gheen my sal berouwen;
Ick gheef hem noch wat tijdt, noch heb ick wat ghedult,
Men sie aen sijn ghelaet dat hy heeft wis de schult,
Sijn wesen thoont het uyt, van dees verraderye
Hy eenigh d’oorsaeck is, noch wil hy het bestrije.
(1355) Wie wint? ay doch ick swijgh, waer toe al dit gheraes?
Coningin. Het leste bladt is mijn, siet daer het Harten Aes,
En daer noch het vervolgh, dit maeckt seer vast mijn spelen,
Ick sal u meerder gaen van mijne Kaerte delen;
Dits ’t eerste van mijn winst, mijn Heere siet bedaert.
Biron. (1360) Sie daer, dat is voor uyt.
Coningin. Maer ghy vergheeft de Kaert.
Biron. ’k En doe voorwaer Princes, ick settet in u oordeel,
Ten schaed’ u niet in’t minst, ’t can weynigh zijn tot voordeel,
’t Vergheven van de Kaert waer noyt in mijnen sin,
Betrout my sulcx niet toe roemwaerde Coningin.
Coningin. (1365) Biron, Heer hebt gy schult, siet soo ghy u kent schuldigh,
Waerom blijft ghy volhert in looghenen gheduldigh,
Waerom volhardt ghy dan, en zijt soo boos van aert.
Biron. Mevrou gheeft my revens in ’t spelen met de Kaert;
Een saeck Mevrou my moeyt, ’tgheen ick u wel sal segghen,
(1370) Door ontschuld sy (eylaes!) dit my te laste legghen.
Coningin. Dat is om dat ghy zijt hertneckigh ende prat,
’Tis tijdt om slapen gaen, ick ben al spelens sat.
Coning Wie wint?
Coningin. Mijn Heer Biron die wint het gangh op ganghe.
Coning Ick seght noch eens Biron, verclaert ’t mijn eer yet langhe.
Biron. (1375) Ick sweert by Hel en Aerd’, en ’twijde Element,
Dat ick tot sulcken stuck mijn noyt en heb ghewent,
Ick sweer by Duyvel, Doodt, en alle de Ghespuysen,
Dat ick beloghen ben, mijn Heer het zijn abuysen,
Die ick voor desen was die ben ick noch ter tijdt,
(1380) En d’oude vromigheyt niet uyt het herte glijdt;
En soo ghy meerder wilt, ick sal soo langhe sweeren,
Tot dat de swarte Aerd’ haer backhuys sal opspeeren,
En nemen voorts dien wech dat mijn beschuld’ners zijn,
Op dat sy lijden straf na haer verdiende pijn:
(1385) Comt stelt my met haer eens, en laet ons t’samen vechten,
Ick sal door dese hand mijn eere weer oprechten,
En thoonen dat ick ben den gheen niet die ghy raemt,
[fol. E2v]
Maer dat ick ben den gheen daer voor ick ben befaemt,
Dit zy u dan ghenoegh, hier mee stelt u te vreden.
Coning (1390) En can ’t niet helpen dan, daer ick u heb ghebeden,
En can ’t niet helpen dan, daer ick vergheef u schult,
Ick ga dan Heer Biron en neme mijn ghedult,
Avergne sal my voort de saeck wel openbaren. Coningh binnen.
Biron. Mevrouwe laet ons doch met het spelen voorder varen.
Coningin. (1395) Voor dese tijdt ghenoegh; Biron u wel bedenckt,
Stelt den Coningh te vreen, ghy weet gh’u selven crenckt,
Waerlijck mijn lieve Ziel is hier in seer versleghen,
En u verharde hert en comt tot gheen beweghen,
U saeck is openbaer, ick wensje goeden nacht. Coninginne binn.
Biron. (1400) Wat swiert en swoelt my nu al ernstich door ’t ghedacht:
Ick na Avergne toe, om soo dit Hof t’ontvluchten,
Want daeg’lijcks meerdert noch dees droevighe gheruchten. binn.
Coning uyt. Neemt ghy en u ghesind’ Biron te deghen waer,
Dat hy u niet ontsluypt. Coningh binnen.
Vitry. Mijn Heer sy comen daer.
(1405) Ick salse wel slaen acht, dit wilt my toevertrouwen,
Beweeren soo dit quaet dat Biron heeft doen brouwen.
Averg. De paerden zijn bestelt, en alles is ghereet,
Morghen soo vluchten wy aleer het yemandt weet,
’k En wete niet Biron, soo gaet mijn ’t hert beswaren.*
Biron. (1410) Ick wist wel van te voor dat wy verraden waren,
Morghen soo vluchten wy, ’t is over dubbel tijdt.

Vitry uyt, en neemt Biron ghevanghen.

Vitry. Neen, uyt des Conincks naem ghy hier ghevanghen zijt.
Biron. Ghevanghen, hoe Vitry ghy raest, zijn wy ghevanghen,
Ghevanghen, hoe Vitry, meent ghy ons soo te pranghen,
(1415) Daer ghy gheen last en hebt, wat isser dat u deert?
Vitry. Den Coninck rekeningh van u persoon begheert.
Biron. Den Coninck, laet my dan noch eens den Coninck spreken.
Vitry. Dat en can niet gheschien, de Coninck is gheweken,
Zijt mijn ghevanghen, den Coninck heeft ’tbelast
(1420) Men op u raserny in’t minste niet en past.
Averg. Laet ons den Coninck sien, o droeve onghelocken!
Vitry. Den Coninck spreeckt ghy niet, want hy is al vertrocken;
Bezadight u Biron, en gheeft mijn u Gheweer,
En stelt d’onsinnigheyt een weynichjen ter neer.
Biron. (1425) En maeckt u niet soo stout aen mijn Gheweer te comen,
Dat soo veel duysenden het leven heeft ghenomen,
Dat Vranckrijck heeft beschermt, dat Vranckrijck heeft vergroot,
En noch van ’sVyandts bloedt bespat is en gheroot,
Hoe soud’ ghy mijn Rappier door uwe hand’ aentasten,
(1430) Ick acht u niet soo koen, want het op niemandt pasten,
Soudt ghy mijn nemen af dit overtrouwe Swaert,
[fol. E3r]
Waer voor dat alles trilt, ’ksegh ghy en zijt ’t niet waert
Laet my den Coninck sien, laet my noch sonder banden
Ick segghe dat ghy niet aen mijn leydt uwe handen
Vitry. (1435) Wel Grave, wel hoe nu, hoe zijt ghy dus wantrouw,
Biron. Van onverduldicheyt ick vyer en vlammen spouw.
Hoe sal mijn nu een Mensch, een Mensch het swaert ontwicken,
Daer honderden hier voor niet naer en dorsten kicken.
Mijn swaerd’ het welcke is den pylaer van het land’,
(1440) Swaerd’, dat ick heb ghevoerd’ in dese rechterhand’.
Swaerd’, waer voor den Maraen hem dickmael most verschricken,
Doen ick daer duysenden deed’ in haer bloed’ versticken.
Neen, ick en gheeft u niet, ’ken word’ het soo niet quijt,
Hier by ick sterven wil soo langh’t den Hemel lijt
(1445) Dat ick maer adem schep, en sal ick niet verflouwen,
Maer dit ghetrouwe swaerd’ in mijne handen houwen.
Ick acht u niet soo koen, dat ghy mijn swaerd’ aentast.
Vitry. Ick sal het nochtans doen, want het is Conincks last.
Biron. Is het des Conincx last, den Coninck sal ick eeren,
(1450) En sien wat my den tijdt, door dese last sal leeren.
Siet daer Vitry, siet daer, dat ghy het wel bewaert,
Want die het maer aensiet, die isser voor vervaert.
Siet daer het blancke stael, siet daer het u toecome,
Het welck my door gheweldt, en cracht noyt was benome.
(1455) Ghy crijcht het door ghebied’, het doode stael dat weent,
Ten is het mijne niet, ick hebbet maer gheleendt.
Ten is het mijne niet, ick hebt alles ghedraghen,
Ten dienste van mijn Heer, dat hy doet sijn behaghen,
Dat hy het yemandt gheeft, van onse Franschen al,
(1460) Laet sien of hy’t soo wel als ick ghebruycken sal,
Mijn alte trouwe swaerd’, nu sult ghy mijn niet erven,
Hoewel ick dickmael docht met u in ’t Veldt te sterven,
U blanckheydt die verkeert, van dorst sult ghy vergaen,
Want gy gheen menschen bloedt sult drincken nu voortaen,
(1465) Gaet, gaet met dese kus, ey gaet met dese slorven,
Ghy zijt niet meer het mijn, u crachten zijn ghestorven.
Vitry. Tsa brengt hem in de Zael, besetse ront en t’om,
Biron. Ha nickeren mijne Tong, die wordt al spraeck’loos stom,
Vitry. Avergne wilt u swaert, den Coninck overgheven,
Averg. (1470) Mijn swaert dat yemandt oyt ghenomen heeft het leven,
Daerom scheyd’ icker af, ghelijck het my aenquam,
Vervloeckt moet zijn de uyr, dat ick by Biron quam.

Binnen.

Biron in de Ghevanghenis

Coningh uyt met sijn Staet.
O rechtvaerdighe Godt, beheerscher van de Landen,
De Nieren ghy doorgrond’, de menschen haer verstanden,
[fol. E3v]
Ieannin. Nemours t’samen Godt danckende
(1475) Die ghy, o Heer, bewaert, en lijdt hier gheenen noot,
Alwaer dat hy selfs gingh de Paden vande doodt;
Hoe sal ick u, O Heer, ten vollen connen dancken,
Die stadigh voor mijn waeckt, voor de Verraders rancken;
Ghy hebt u Knecht ghesalft, ghy hebt mijn hooft ghecroont,
(1480) Ghy hebt mijn Heer beschermt, en noch gy by my woont.
Wat is, O Heer, wat is den Coningh op der Aerden
Die u niet vreest en dient, dat ghy my niet bewaerden,
Den Vyandt had’ mijn selfs ghestooten uyten staet,
Maer Heer ghy houdt in toom haer voorghenomen quaet,
(1485) Ons wachten zijn al niet, al waren wy omcinghelt
Met volle Ruytery, al waren wy omringhelt
Met eenen vasten Muyr, ons sterckte is al niet,
Soo ghy door u ghenaed’, ons gheenen hulpe biedt,
Wie had’ dit oyt ghedacht, dat die ick heb ghevoestert,
(1490) Die ick verhooghet heb, heb tot een Slangh ghekoestert;
Die segh ick die den naem van Vranckrijcks Vader draeght,
Die is een wreeden worm die in mijn boesem knaecht.
Met recht mach ick hem wel by d’Adderen ghelijcken,
Die ick ghehouden heb het waerst van mijne Rijcken.
(1495) Hooghmoedt comt voor den val, gheen wonder het en is
Dat een eergierigh mensch soeckt sijn verderffenis,
Die om den yd’len naem sijn Landen gaet vercoopen,
En offert op sijn Riff de wanckelbare hoope,
Mijn Hoff cleet u in rou, mijn Hovelinghen treurt,
(1500) O Aerde zijt bedroeft, om ’tgheen daer is ghebeurt;
Medoghentheydt die comt mijn herte overwinnen,
Nochtans gherechtigheydt moet nu u herte winnen.
O goedertieren Heer ghy hebt voor my ghewaeckt,
Birons aenslagh bekent en openbaer ghemaeckt.
Ieann. (1505) Sire hebt doch ghedult, hy wou hem selfs niet vrijen,
Laet hem nu voor sijn daed’ verdiende straffe lyen,
Laet hem beproeven eens hoe een Verraders hart,
Men pijnen moet met pijn, en beulen dan met smart.
Die ghene diemen heeft in weeldens staet sien brommen,
(1510) Die moet nu voor het Recht als een Verrader commen,
Die moet nu comen (laes!) als een ghetemde Lam,
Die eertijdts als een droes by ons ten Hove quam,
’tOntsach, den schrick, de eer, een Croon van ons domijnen,
Die moet nu als een schelm voor ’thooghe Recht verschijnen.
Coning (1515) O Biron, cost ghy niet bekennen doen ick badt,
Daer ick u door ’tghebedt soo gaern behouwen had’,
Daer ick u ’tleven schonck met veel omstandigheden,
Daer ick niet als een Vorst, maer Vader heb ghebeden.
Nem. Uwe barmhertigheydt hebt ghy ghenoech ghethoont,
(1520) Het feyt te leelijck is, ten can niet zijn verschoont:
[fol. E4r]
Denckt Sire op de trou der trouwer Ondersaten,
En wilt nu het berouw van Biron varen laten,
Het waer een groote schand’ voor ’sLandts gherechticheydt,
Dat Biron van dit stuck soud’ werden vry gheseydt.
(1525) ’tIs waer, hy heeft het Rijck veel Steden doen verwerven
Maer heeft hy dat ghedaen om ’tselve te verderven,
Hier in is hy ghelijck den Arent vol van trots,
Die den sleck voert om hoogh en pletse op den Rotz,
Die moedigheydt sijns herts waer menigh in verwondert,
(1530) Nu comt, (O schand’) ’tverraed’ door hem (laes!) opghedondert,
’tGoet dat hy heeft ghedaen, men gheen goet noemen mach;
Want hy heeft het ghedaen, om ons door eenen slagh
Te worpen in den grondt, en wreed’lijck te verdoemen,
Dat hy door sijne schijn beveynsd’lijck gingh bebloemen.
(1535) ’tGheen wy dick merckten wel, maer bleven noch in staet,
En ’tgheen wel wicken can meer andere in den Raedt.
Coning Dat dan op ’taldereerst de Rechteren hem verhooren.
Ieann. Laet ons dan gheenen tijdt nu laten gaen verlooren.
Waerlijck de goede Godt die weet al het besluyt,
(1540) En heeft door sijnen hand’ ghebracht d’onheylen uyt.

binnen.

Laforce en eenighe van Birons Vrienden, Soldaet.

Lafor. Wat droefheyt sal ons nu eylacy overcomen,
Op gist’ren is Biron in d’hechtenis ghenomen,
Wt onse Coninghs naem, nu bortelt uyt het gheen
Dat ons langh heeft ghedreycht, veel ongheluckiche’en
(1545) Hanghen ons boven ’thooft, door sijne boose laghen,
’tZijn stercke beenen, die de weelde connen draghen;
Het is hem dick gheseyt, de Coninng selfs hem badt,
’Ken weet wat Duyvel hem soo seer beseten hadt.
Hy had’ al wat hy wou, hy creech al wat hy wilde,
(1550) Niet eenen in het Hoff of voor Biron hy trilde,
Nochtans hy schuldigh is; sal nu ons vroom gheslacht
Door sijn vervloeckte daed’ ter schande zijn ghebracht.
Eylaes! wat brenght den tijdt veranderlijcke dinghen,
Sal Biron ons alt’saem tot niet en schande bringhen,
(1555) Sal Biron ons alt’saem opwerpen sulcken lack,
Door dien hy hem (eylaes!) in dees boosdaden stack.
’tSchijnt een manhaftigh hert en can hem niet betemmen,
’tVerstant hem woelen moet, sijn sinnen moeten swemmen
In een verwoeste Meyr, want is hy stil aen ’tLandt,
(1560) De stricken die hy set, hy voor hemselver spandt,
Comt gaen wy na hem toe, op dat hy sijne saken,
Indiense schoon’lijck zijn, schoon voor den Coninck maken,
[fol. E4v]
Het recht heeft met ons uyt, ghenade ons ontbreeckt,*
En sonder de ghenae hy in doodts vare steeckt,
(1565) Comt gaen wy na hem toe, te sien hoe hy hem houwet,
Te veel hy hem op leyd’, die hem sich selfs vertrouwet,
Mijn Heer de Capiteyn, is hy niet voor de hand’?

Soldaet by de Ghevanghens staende.

Soldaet Mijn Vrienden gaet van hier, want hier men horens brand’.
Ons last is dat niemant sich hier ontrent magh gheven,
(1570) Tsa wijck, segh ick, sta wijt oft ’tsal costen u leven.
Lafor. Is uwe Capiteyn, seght Macker niet in huys,
Besiet wie dat wy zijn, of sydy hallef buys.
Soldaet Hou, holla Capiteyn, siet hier zijn vreemde Lieden,
Vitry uyt. Mijn vrienden ghylie hier, wat hebt ghy te ghebieden.
Lafor. (1575) Mijn Heer, soo ’t moogh’lijck is, laet Biron comen voor.
Vitry. Mijn Heeren ’tsal gheschien.
Biron comt voor. Sins ick mijn swaert verloor,
En was ick niet Biron, eylaes mijn waerde vrienden,
Die tot my menichmael veel diensten steets verdienden,
Siet Biron nu eens aen, die niet meer is Biron,
(1580) Die niet meer is de schrick, niet meer en is de son,
Van Vranckrijck, maer die moet als eenen arm ghevanghen,
Mijn woorden na ’tghevley en soete smeecken hanghen.
Nu val ick voor u neer, begheerende dit goet,
Dat ghy uyt mijnen naem, doch eenen Voetval doet,
(1585) Voor sijnen Majesteyt, en bidt hem om t’ontfermen,
Dat hy sijn Vriendt Biron, in dees tijdt wil beschermen,
Ick ken ick heb ghedwaelt, ick ken ick heb misdaen.
Lafor. En cost g’u van te voren hier in niet beraen.
Biron. Beraden comt te laet als den Pijl is gaen dralen,
(1590) En canmen hem toch niet, door leedt zijn wederhalen.
Lafor. Ghy hoort u Heer Biron doen anders zijn bedacht,
Soo had’ ghy ons en u niet in ’tverdriet ghebracht.
Biron. Bedencken ’tis te laet, daerom laet my met vreden,
En port mijn Ziele niet te melden and’re reden;
(1595) Den moedt is my so vol, het herte my schier barst,
Het schijnt dat mijne Ziel uyt ’t Lichaem werdt gheparst.
Lafor. Nochtans soo moet ghy u nu onderdanigh maken,
En door veel smeeckingh soet, versoeten uwe saken
Op dat des Conincks hert hier door worde versoet,
(1600) ’tGheen onghetwijffelt leyt in gramschap sijns ghemoet,
Die door u krijghelheydt den Conincklijcken thooren
Ghetrocken hebt op ons, ach waert ghy noyt ghebooren,
Soo soud’ u vroom gheslacht hier meed niet zijn bevleckt.
Biron. Door dese clap ghy ’tHert uyt dese boesem treckt,
(1605) Wat heb ick u ghedaen, wat heb ick u ghehindert,
Wat plaeght ghy mijn aen ’toor, heb ick u yet vermindert,
[fol. F1r]
Dit quaed’ ick selver draegh, ick docht en hadt ghelooft,
Ghy quam om troosten my, de ziel ghy hier door rooft,
Al comt ghy daerom niet, daer is niet aen bedreven,
(1610) Want soo ick sterven moet, het cost mijn eyghen leven.
En dat ick sterven sal, en comt my niet te voor,
Soo sijne Majesteyt mijn wilt gheven ghehoor.
Spreeckt van een ander saeck, wilt my ten besten raden,
Lafor. Den Coninck sullen wy gaen bidden om ghenaden.
Biron. (1615) Den Coninck gheeft ’tRequest, en bid’ hem dat hy leest,
Segh niet hoe ick nu ben, maer hoe ick ben gheweest.
Eylaes wat gaet my aen en zijnder gheene tucken,
Of spoocken van de Hel, die my wech comen rucken.
Moet ick, moet ik uyt dwang, ’thooft legghen in den schoot,
(1620) Ja! want ick ben van al mijn hope nu ontbloot.
Nu sal ick dese aerd’, met mijn tranen besprenghen,
Aerde die ick te voor met sweet en bloet gingh menghen.
Nu ben ick overmandt, nu ist met my ghedaen,
’Kheb anders gheen gheweer als suchten en ghetraen.
(1625) Ha waer het mijn ghegunt den Coninck eens te spreecken,
Ick sou sijn stale hart door mijne tranen weecken.
En maken het soo laff, door Mannelijck gheschrey,
Dat hy siet sijn Biron, soud’ gheven vry gheley.
Mijn Vrienden lief en waerd’ die u eer hebt gheboghen
(1630) Voor’t onbevreesde vleesch, doen het was u vermoghen.
Nu val ick voor u neer, en ick met reden bidt,
Dat ghy uyt mijnen naem, den Coninck ghevet dit.
En bid’ hem voor Biron, dat hy’t hem wil vergheven,
En houden my u dwangh, dat ick van al mijn leven*
(1635) Gheen strate en betree, off seynd’ my uytte ’t Landt,
Den Turcken te ghemoet, soo sal door dese hand’
De aerde worden nat, van het bloedt der Barbaren,
Bestrijen sal ick haer, verschricken en beswaren.
Dat als yemendt maer hoort dat Biron wordt ghemeldt,
(1640) Sal grouwen voor den naem, en vlieden uyt het Veldt.
Ick dan bethoonen sal, dat edel bloet der Fransen,
Maraen, Turck, Sarazijn doet naer zijn pijpen dansen.
En bulderen soo uyt, ghelijck de Noorde windt,
Als hy het Water roert, dat Huys en Hoff verslindt.
(1645) Mijn Oogh sal ick in’t vyer, mijn handt in’t stael verwisslen,
En waer ick yemandt moet, sal ick door list bedisslen.
En thoonen dat de les, die hy my heeft ghebaert,
Noch niet vergheten is, ’tis Biron die het swaert.
’Tis Biron die belooft, de Fransen te vermaren,
(1650) In onneem’lijcken loff door sijn hand’ te vergaren.
Ja keeren om en ’t om, de aerde ende vliet,
En zayense met vleesch, dat God’ noch droes ontsiet.
[fol. F1v]
Ick sal doen dreunen self, de Rotsen, Bergh en Duynen,
Eylanden, Dorp en Stadt op hoopen t’samen puynen,
(1655) En soo hy niet en wilt, mijn leste bede is,
Dat hy my eeuwich set in swaer ghevanghenis,
En laet my nimmermeer den Dorpel overtreden,
De Tonghe my verflout, ’t is langh ghenoegh ghebeden;
Soo den Coningh hier door niet morwet sijn ghemoedt,
(1660) Seght hem dat hy Biron gheweldt en onrecht doet,
Om dat hy hem onthoudt dit leven te versmoren
In der Vyanden bloedt, daer toe ick was gheboren,
En vleyd de Coningin, dat sy houd’ in ghedacht
My, diese van te voor al waerdigh heeft gheacht;
(1665) Soo den Coninck hier door sijn wreedtheyt niet wil wenden,
Dat hy my doet een vloeck dan voor den Icker senden,
Doet dit om mijnen’t wil, en dient den Coninck aen
Dat dit begonnen stuck niet is ten eynd’ ghegaen;
Doet dit om mijnen’t wil, ick ga weer na de plaetsen
(1670) Daer duysent Satyrs swart met mijn ghedachten kaetsen,
Daer ick my selfs verfoey, daer ick my selfs veracht,
En door ’ken weet wat spijt, al levende versmacht;
Ghylieden gaet in vreed’, ick blijf in droefheyt steken,
Den moedt word’ my soo vol, ’ken can niet langher spreken.
Lafor. (1675) Wy volghen u ghebied’, belovend’ soo te doen.
Biron. Ick bid u Vrienden wilt u daet’lijck heenen spoen.

Een weynigh gherust. binnen.

Coningh sittende. La Force en de andere Vrienden.
Ieannin.

Laforce doet een voetval.

Nemo. De Vrienden altesaem hier van Biron nu comen.
Coning Grave wel aen vertreckt.
Lafor. Wy treen na u met schromen,
Sire wy weten wel ghy thoont ghenadigheyt,
(1680) Wy setten ons betrou op uwe Majesteyt,
Wy weten dat ghy hebt alleen in danck ghenomen,
U Ondersaets ghebedt, en ’tbidden van de Vromen,
Wy weten dat ’tghemoed’ en ’t Conincklijcke hert
Door bidden en ghesmeeck wel eens vermorwet wert,
(1685) Wy vallen voor u neer met herten al na wenschen,
Niet, niet alleen van ons, maer van veel duysent menschen,
Dat uwe Dienaers zijn, wy comen om gheen recht,
Maer bidden dat ghy ’trecht uyt uwe handen lecht,
En thoont ons u ghena aen onse lieve Neve;
(1690) Want Godt de Heer begheert, dat wy die gheen vergheven
Ghelijck hy ons vergheeft die ons hebben misdaen,
[fol. F2r]
Laet, Sire, ons ghebedt u dan ter herten gaen,
De menschen hebben u dees Croone niet vereeret,
Maer hy daer’t al voor dreunt en die het al regeeret,
(1695) En eenen Coninck thoont niet beter sijnen macht,
Dan dat hy door ghena sijn straffinghe versacht;
Sire wy willen u in gheen perijckel setten,
Gunt hem het leven maer, en later wel op letten,
Stelt hem waer’t u beliefd, vervloeckt moet zijn ’tghedrocht,
(1700) Dat hem tot dese val ellendigh heeft ghebrocht;
Vervloeckt moet zijn de gheest die hem soo heeft beseten,
Ende de eergierigheyt die hem heeft opghegheten:
Ghenadichste Monarch, die u voor desen bad,
Vergaeft ghy’t al, hoewel hy meer ghesondicht had:
(1705) Sire, wy bidden u, en wilt doch niet besmetten
Ons dienstbarigh gheslacht, wilt nu toch van u setten
’tSwaerd der gherechtigheyt, en brenght ons niet ter schand,
Maer schenckt ons u ghenaed’, en bied ons uwe hand;
Noch eenmael wijse Vorst, verleent ons u ghenaden,
(1710) En denckt niet aen de daedt, maer aen de cloecke daden
Sijns Vaders ende sijn, ghedenckt aen uwe Son,
Soo ghy daer aen ghedenckt, soo denckt ghy aen Biron,
Ghenade en gheen recht, hy had alleen de wille,
’Tfeyt is noch niet volvoert, wilt uwe gramschap stille,
(1715) Terwijl ghy waerdigh waert de gheen te laten vry
Die ’tstuck hadden volbracht, thoont nu u Heerschappy,
En schenckt hem ’tleven doch, die om u te vergrooten,
Cloeckmoedigh in het Veldt sijn bloedt heeft uytghegoten,
Wy hopen dat u hert steets vergheselschapt is
(1720) Met veel barmhertigheyt, die in u leeft ghewis.
Coning Staet op mijn Vrienden al, en trouwe Ondersaten,*
Ick neemt van u in’t goe, om dat ghy t’uwer baten
Om Birons leven bid, ’k ben niet soo wreedt van aert
Als ons Voor-Ouders, die voor wreeder zijn vermaert;
(1725) Want den Coninck Franchoys wou nimmermeer ghedoghen
Dat de Vrou van mijn Oom hem trede onder d’ooghen,
Dat om vergiffenis, die soo niet was bemorst,
Nochtans niemandt van al ghenade eyschen dorst,
En ’tghene ghy begheert sou gheen ghenade wesen,
(1730) Maer wreedtheyt, ’tis een wond’ die niet is om ghenesen,
Had hy hem maer misgaen alleenlijck teghens my,
Ick ’t hem vergheven sou, ja set hem gaerne vry,
Maer het raeckt mijne staet, dewelck ick veel ben schuldigh,
En mijne Kinders oock, waer voor ick ben sorghvuldigh,
(1735) Sy souden my hier na verwijten dat ick gaf
Biron een ander recht als sijn verdiende straf:
Nu nademael het raeckt my en mijn Kinders leven,
[fol. F2v]
En dese mijne Croon daer veel is aen bedreven,
Stel ick hem in de hand’ van de gherechtigheydt
(1740) En wat ick segghen can tot sijn ontschuldigheyt,
Dat sal zijn voortghebracht, u lieden ick toe gheve
Te doen al wat ghy cont, voor u Neefs waerde leven.
En voorder sal ick dan wel weten doen den Raed’,
Dat sy in ’t Vonnis niet te haestigh voort en gaet,
(1745) Maer dat hy Vonnis heeft te wesen gantsch vervallen,
In ’thooghste quaet van ’tRecht, dat niemant van u allen
Dan voorder voor hem spreeckt, die soo ghevanghen sit,
Men gheensins toe en laet dat yemandt voor hem bidt.
Lafor. Hoe Sire, is hy dan besmet met sulcke sonden,
(1750) Dat hoop ick nimmermeer, dat waer sal zijn bevonden,
Want hy had’ u soo lief ghelijck sijn eyghen Ziel,
’kEn weet niet hoe Biron in dese sonde viel.
Coning Gheen Vader voor den Soon, gheen Man voor sijne Vrouwe,
Wilt dan mijn liefde meer, als sijne liefde houwen.
(1755) My stond’ hy in mijn hert, steets lach hy in mijn zin,
’tIs schricklijck als ick denck, hy soo verviel hier in.
Lafor. Sire bedenckt de schandt.
Coning Niemandt wordt schant ghegheven,
Als die, die gheen de daedt en boosheydt heeft bedreven,
Contstapel van S. Pol my niet besmetten ken,
(1760) Noch Ducque de Nemours daer ’kaf ghecomen ben,
Noch oock Conde mijn Oom die ’thooft waer afghekorven,
En waer Coninck Franchoys soo haestigh niet ghestorven.
Daerom en can u niet besmetten Birons schand’,
Soo ghy maer trou en blijft my en het Vaderland’,
(1765) Het welck ick u betrou, ghy hoeft niet te ghelooven
Dat ick yemand’ van al, de Ampten sal berooven,
Maer soo het quam te pas sal ick na u verdien,
Door Conincklijck gheschenck u staten meer versien.
Ick heb me groot verdriet in sijne schellems stucken,
(1770) Ja sijn ellendigheydt comt mijn aen ’therte drucken,
Maer dat hy teghens my, sijn weldader op staet,
Dat is een groote sond’, ja onvergeeff’lijck quaet.
Lafor. Den almoghenden God’ wil u Coninck behoeden
Voor alle ongheval en werckende ghemoeden,
(1775) Uws Volcks, dat hy alt’saem u gheve eer en loff,
Langh vrede, luck en heyl in u beroemde Hoff.
Coning Doet alt’samen u best, ick sal hem oock verschoonen,
Soo verr’ het moogh’lijck is, en wis daer door bethoonen
Dat ick hem heb gheacht in sijn voorspoedigheydt,
(1780) Ghelijck ghy selfs wel weet het merckelijck bescheydt.
Mijn Vrienden gaet na huys, en wilt u niet meer quellen,
Houdt u alt’samen stil, want hoor ick yemandt rellen
[fol. F3r]
Van dit of dat pardoen, het sal hem wesen leyt,
Een langh berouwigh woordt is haestigh uytgheseydt.

Alle binnen.

Coningh uytcomende, nemende sijn afscheydt van den Raedt en ’tgantsche Hof, door een Vertooningh of niet, daer na spreeckende.

Coning (1785) Raedts-Heeren laet gheen tijdt hier tusschen gaen verlooren,
Soo haest het mogh’lijck is, so wilt den Graef verhooren,
En soo het Recht vermach, laet hem zijn vry ghestelt,
Want zijn ellendigheydt mijn aen het herte quelt,
Ick reys na Fonteynbleu, en niet meer te gheheughen
(1790) Sijn ellendighe val, en ondertusschen meughen
De saecken zijn ten end, ’kwil datter recht gheschiedt,
Sijn dood’ ick niet begeer, sijn bloed en wil ick niet,
Soo hy ontschuldigh is, datmen onse Soldaten
Doet waecken over al, op d’hoecken van de straten.
(1795) De sorgh beveel ick u, wat ghylie daer in doet
Stemme het alles toe, terwijl het wesen moet.
En d’eerst die my voortaen van Biron yet sal segghen,
Die sal ick doen den kop voor sijne voeten legghen.

Coningh binnen en alles.

De Raets-Heeren gaen te recht sitten, 4. Raets-Heeren, Ieannin, Biron, Vitry, Beul.*

1. Raetsh. Siet hoe ’twanckel gheluck sijn rampen mede brenght,
(1800) Altijdt een blijde gheest met onghelucken menght,
Steets soo is het gheluck vermompt met vleyerijen,
En wordt soo meest bestraft met ramp en bitter lijen,
Ghelijck dat die sijn Swaert in de boosdaden scherpt,
Dat hy van ’twaert gheluck sijn selven nederwerpt.
(1805) Ay Biron waerdy dol cost ghy wel hoogher stijghen
Als ghy gheclommen waert, wat deed u gheest dan nijghen,
Te dorsten na het bloedt van uwe Prins en Heer,
En door verraders daedt besmetten uwe eer,
Maer ’tis nu al te laet, wy moeten vonnis wijsen.
2. Raetsh. (1810) En met gheduldigheydt ons droeve herten spijsen;
’tIs hem soo dick gheseyt, soo dick ghepropheteert,
En die niet hooren wil, door het ghevoelen leert.
3. Raetsh. Laet ons ontbinden hem en sijn beschuldingh maken,
En ernstigh met verdrach wel letten op de saken.
(1815) Terwijlt doch wesen moet, want het soo klaerlijck blijckt,
Dat hy na dat mijn dunckt sijn eyghe vonnis strijckt,
Dan na het Landts ghebruyck soo salmen hem verhooren.
4. Raetsh. Wat comt ons hedensdaeghs al teghenspoets ter ooren,
[fol. F3v]
Biron is van mijn bloet, wel sullen wy dien Heldt
(1820) Veroordeelen, die voor ons heeft behouden ’tVeldt
De Heldt die wy te voor met blijtschap ginghen groeten,
Ghelijck hy waerdigh was, sal hy voor onse voeten
Neervallen dan als Slaef, en bidden om ghena,
Daer hem met vrolijckheydt de Dochters ginghen na
(1825) En songhen sijnen lof, gheluckigh hy hem kende,
Waer toe Biron alleen sijn aensicht maer en wende.
Sal hy, segh ick, sal hy ootmoedigh voor ons staen,
Om van ons ’twreede woordt van sterven te ontfaen,
Sijn rampspoed’ is my leed’, ick claegh sijn onghevalle,
(1830) Ach ’tis te droevigh siet, dit uyterlijck gheschalle,
Het is te leyde maer voor sijne Majesteyt,
Het deert my dat Biron soo verre is verleyt.
3. Raetsh. Wat mach den wijsen Raedt met een ghelaet soo brallen,
’tIs te vergeefs gheclaeght, Biron is al ghevallen,
(1835) In handen van het recht dat hem ghebootschapt zy,
Te comen hier voor ons, daer helpt gheen vleyery;
Een yder neem sijn plaets, en laet de droefheydt varen.
2. Raetsh. Mijn Heeren wie sal hem dan met dees saeck beswaren.
1. Raetsh. Mijn Heer de President dat door sijn eyghen hand’,
(1840) En soo hy’t lochenen wil hy heeft groot misverstandt.
4. Raetsh. Daer comt den Vranckrijcks roem, ick can mijn niet bedwinghen
Van tranen.
Ianin. Droeflijck siets’ oock uyt mijn ooghen springhen.
1. Raetsh. Mijn hert van droefheydt stickt.
2. Raetsh. En ick in tranen swem.
Ieann. Dat yeder sijn verdriet en droevigheydt betem.

Biron uyt voor de Rechters, comende
half verbaest.

Biron. (1845) Wat salmen met Biron beginnen, seght mijn Heeren,
Wat salmen nu Biron voor andere dinghen leeren,
Wat salmen met Biron beginnen nu ter tijdt,
Wats d’oorsaeck Heeren dat ghy hier vergadert zijt?
Ieann. Om uwent wil Biron.
Biron. O my mijn leden beven.
Ianin. (1850) Ghy moet nu reeckeningh van uwe daden gheven.
Biron. Mijn ontschuld’ is bereyd waer mee word’ ick beticht.
Ieann. Dat gh’een Verrader zijt.
Biron. Verdreyt u Hemels licht,
Toont nu bewijs en daedt, wat wilt ghy my op segghen.
Ianin. Bewijs, en siet ghy niet daer uwe Brieven legghen.
Biron. (1855) Dees Brieven die zijn valsch, sy zijn gheconterfeyt,
De Nicker hael Lafin, heeft hy sijn Majesteyt
[fol. F4r]
Bedroghen door dit schrift, laet my dan recht ghehenghen,
Soo sal ick dese schelm wel aen een galghe brenghen.
Ieann. Biron al met ghedult, bedenckt u leyde druck,
(1860) Ghy staet hier voor den Raedt.
Biron. Terwijl het ongheluck
Van Vranckrijck heeft belieft, my in u hand’ te stellen,
Soo gheeft my eens ghehoor, en wilt u ooren hellen,
Tot my die claeght en kermpt, neemt eens in u ghemoet,
Wie hier staet voor het recht, ten is gheen slechte bloet,
(1865) Ten is gheen bloode hond’, ’tis niet die is gheweecken
Met schanden uyt het Veld’, en liet sijn Leger steecken,
Maer ’tis die eertijts de Vyanden heeft vervaert.
Doen sy namen de vlucht door ’t flick’ren van mijn Swaerdt,
’tIs hy die goet en bloet, jae leven heeft ghegheven
(1870) Ter doodt, en heeft door ’tbloedt de Fransche Croon verheven.
’tIs die die blixemden ghelijck een snellen gloet,
En donderde in ’tbreyn ghelijck de Donder doet.
’tIs die die noyt en quam of brocht den Standaerts mede,
Van dien waer teghen hy ghecrijcht had’ en ghestreden.
(1875) ’tIs die, die sich vervoeghd’ in ’tblasen van Trompet,
En die de Aerd’ met vleesch en harssens maeckte vet.
’tIs die waer op de Croon eerst stelde haer betrouwen,
Die meer heeft gheraseert als andere costen houwen.
Dits die, die den Maraen soo moy’lijck heeft gheplaeght,
(1880) Waer van hy in sijn lijf al dese wonden draeght.
Niet een, niet vijf, niet thien maer meerder in de dartigh,
’tIs die noyt was verbaest of eenighsins cleyn hertigh.
’tIs die ghy hebt ghegroet, wanneer hy quam verblijdt,
Belommert met een Crans van eeren uyte strijdt.
(1885) ’tIs uwe Mareschal die hier staet voor u ooghen,
Die al ’tgheen dat hy heeft met bloed’ is opghewoghen.
’tIs Ducque de Biron verwonnen sonder Swaert,
Die niet voor al ’tghespuys der Hellen was vervaert,
Die knielt nu voor u neer, die moet nu voor u buyghen
(1890) Om een ghenadigh Recht, nochtans sal ick betuyghen
Dat ick die niet en ben, die daermen my voor houdt.
Ieann. Biron ghy al te veel op u boosheydt vertrout,
U Brieven wijsent uyt, dat ghy met sware eeden,
En door schoonschijnigheydt ons noch wilt overreden,
(1895) Daer in ghy hebt begaen tot in den hooghsten graet,
Crimen laesae Majestatis.
Biron. Isser ghenaedt,
Isser dan gheen ghenaed’ en connen al de daden,
Die ick bedreven heb, u, o ghestrenghe Raden,
Niet brenghen tot beweegh, is mijne daed’ soo vals,
(1900) Datse my onversiens soo plotsich valt op d’hals.
[fol. F4v]
Ick die een wonder was, ick die het al verschrickte,
Waer voor het alles vloogh, als ick maer eens en kickte.
Soo sy mijn dan vergunt, dat ick ghevanghen blijff,
Tot dat de bleecke dood’, de ziel haelt uyt het lijff.
Ieann. (1905) Biron ten can niet zijn, daerom soo maeckt u veerdich,
Bereyt u totten doodt, den doodt die zijt ghy waerdich.
’Tverraet blijckt al te claer, te veel hebt ghy misdaen,
Vertreckt op dat wy ons op dit stuck wel beraen.
Biron. Ghenade en gheen recht, denckt wat ick was voor desen. bin.
Ieann. (1910) In dese saeck my dunckt, gheen ghevaer meer te wesen;
Want hy ontkent het niet, dat hem is opgheleyt,
Hoewel ’tis hart om doen, dan ’tmoet doch zijn gheseyt,
U stemmen altemael, salmen hier op verwachten,
Men moet meer op ’twelvaert van onser Coningh achten.
(1915) De saeck te wichtich is, waer toe sou zijn verschoont
Birons verradery, ’tmoet zijn (na recht) beloont.
4. Raetsh. De clachten van Biron, hebben mijn hert bewoghen,
En alle straffen quaet uyt mijn gemoedt ghetoghen.
Maer als ick overdenck mijn rechtschuldighe plicht,
(1920) Sijn daden en het blijck, daer door hy is beticht.
Ick hem gantsch schuldich ken het recht moet overwinnen,
En niet de goedicheyt van onse laffe sinnen.
Daerom bevind’ ick dat hy den dood’ waerdich is,
2. Raetsh. En mijn beweeght ghemoedt tot gratie vaerdich is.
(1925) ’Kbemerck wel dattet recht, niet crommen moet noch buyghen,
De Brieven wijsent uyt, zijn van sijn daedt ghetuyghen.
Doch hy heeft Vranckenrijck van Vyanden bevrijt,
Maer als ick ’trecht bedenck, de Wet hier teghens strijt.
Want die den Coninck heeft na ’tleven soo gheganghen,
(1930) En ons al t’samen wou in ’sVyandts handen langhen.
Niet waerdich is dat hy behouw sijn moedich hoot,
Daerom na rechte recht, verwijst hem totter doot.
3. Raetsh. De moedt is mijn soo vol, altijt sijn droevich claghen,
Hebben u mijn ghemoedt, medoghentheyt ghedraghen.
(1935) Den Helt den vromen Helt, die ons dick heeft verlost,
Daer niemandt raed’ toe wist, hy middel vinden cost.
O werelt wats u doen, O Satan wats u woelen,
De vlammen blaest ghy aen, die niet zijn om te koelen.
Die door verwaentheyt groot, de cloeckste herten steelt,
(1940) En daer na als Tyran, uwe tragedy speelt.
Mijn Heeren desen saeck die heeft soo wel ghebleecken,
Dat ick verwonnen ben (helaes!) ick kan niet spreecken.
De tranen vloeyen uyt, terwijl het wesen moet,
Soo gheef ick oock mijn stem, hoewel het is mijn bloet.
(1945) De reden hebben recht, met recht sal hy dan sterven,
En voor sijn quade daed’, oock quaden loon beerven.
[fol. G1r]
1 Raetsh. Daer een saeck claerlijck blijckt medoghen niet en gelt.
2 Raetsh. Godt gheve sijn ghenaed’.
3 Raetsh. U toch te vreden stelt,
’t Gherechte het vereyscht, sijn daedt het gaet uytwijsen,*
(1950) Ach! als ick het bedenck, de hayren my oprijsen.
Ieann. Haelt Biron weder hier, op dat hy mach ontfaen
Het vonnis, daer wy ons nu hebben op beraen,
Sijn Schriften dooden hem, en sijne quade daden
Brenghen hem by het Recht gheheel in onghenaden,
(1955) Sijn handen die zijn vuyl, besmet met boos beleyt,
De straffe is soo groot, of hy begaen had ’tFeyt:
Haelt hem van stonden aen, wilt hem wel vaste houwen,
Biron Als een niet waerdigh om den Hemel te beschouwen.
uyt. Bereyd u tot den doodt ghy zijt niet die ghy waert,
(1960) Maer voor Verrader en een Schelm wordt ghy verclaert.
Biron. Droom ick, slaep ick, of schijn ick heel te waken,
’Tis wonder dat Biron sijn Ziel niet wil uytbraken,
’Tis wonder dat Biron sijn hert en sijn ghemoet
Niet half rasend’ wordt in dees versaemde stoet.
(1965) Mijn Heeren noch een woordt, en connen mijne Feyten
Gantsch niet tot mijn vergif, en tot mijn voordeel pleyten,
Ghelooft ghy aen Lafin, den Toovenaer en Droch,
Den Sodomijt, den Schelm, en daerenboven noch
Een Duyvelsche ghebroedt, hoe sullen sijne woorden
(1970) My door gheveynsdigheyt en loghentael vermoorden,
Hoe salmen den Biron doen bocken voor het Swaert,
Die meerder als Lafin ja als de sijn is waert,
Sal Biron moeten sien als hy bedroeft sal sterven,
Dat Lafin levend’ is, neen, hy sal met my swerven,
(1975) Mijn Ziele sal hem soo vervolghen alsoo fel,
En eerder rusten niet, voor hy is in den Hel:
Mijn Heeren siet Biron hier voor u nederknielen,
Die in sijn Ziele heeft ontallijcke veel Zielen,
Want als dit Lichaem sterft, soo sterven oock met mijn
(1980) De Zielen die van my eertijdts verslaghen zijn;
En isser gheen ghenaed’, dit zy mijn leste bede,
Dat ick noch eenmael mach voor mijnen Coningh treden,
En mach dat niet gheschien, blijft ghylie even straf,
Seght hem dat ick dit goet in sijn dienst overgaf.
(1985) Vitry staet van my af, ick sal mijn selfs beroven,
Van ’tgheen ’k wel eer vercreegh door crachten van hier boven,
Daer is mijn Pluym en Kraegh die u hebben verthoont,
Dat ick van Hendrick was als Gouverneur ghecroont
Van al sijn Oorloghsvolck, ick hebse soo ghedraghen,
(1990) Dat mijn Coninck hier van gheensints en heeft te claghen,
Siet daer is u Rappier, gheen Rappier, maer de Schee,
[fol. G1v]
Alwaer dit henen gaet daer gaen mijn daden mee,
Ick ben niet meer den Man die duysenden deed trillen,
Want al dat ghy begheert dat moet ick willigh willen,
(1995) Daer leydt den Mareschal, nu is den Keten af,
Daer leyt de hooghste eer die my den Coninck gaf,
Ick ben gheen Vader meer van Vranckrijck, mijn ellenden
De eerst vercreghen eer in duysent schanden wenden.
Doet my de Sporen af, waer door ick Ridder was,
(2000) Daer leydt mijn heerlijckheydt, daer leyt nu al den bras.
Raedtsheeren seght my nu waer voor word’ ick ghehouden.
Ieann. Voor een Verrader valsch, men ’t u niet toe vertrouden,
Ghy hebt begaen een werck, ’tgheen u nacomers al,
Mochten om uwe feyt wel raecken als ten val.
Biron. (2005) Hoe is dit mijnen loon, en mach ick niet meer spreecken,
En ben ick niet Biron, neen Biron is gheweecken,
Daer leyt Biron gheveldt, hier staet alleen het lijf,
Vervloeckte gierigheydt, dit is een boos bedrijf,
Mijn Wapens ben ick quijt, mijn Ziel moet ick uytspouwen,
(2010) Weent nu Biron weent nu, en slacht die lichte Vrouwen,
Tranen u Wapens zijn, ’tis ydel wat ghy seght.
Ianin. Biron stelt u gherust en wend’ u na het Recht,
Wy bidden dat ghy ons het Vonnis wilt vergheven,
Want de gherechtigheydt die heeft u doodt gheschreven.
(2015) Adieu mijn Heer Biron, Vitry volght hem terstond.
1. Raetsh. Den Heere gheeft berou leedwesen van u sond’.

Alles binnen.

Biron sittende in de Ghevanghenisse, Vitry comt by hem,
als hy sijn reden uyt heeft.

Biron. Mijn herte zijt ghetroost, hoe soud’ ick my vertroosten,
Mijn sinnen vlieghen heen van ’tWesten tot het Oosten.
Laes! wat heb ick ghedaen, het Swaert is mijne erf,
(2020) En als een snoo verraer, ick na mijn eynde swerf,
O Werelt dits u doen, o schoon lijckende sonden,
Ghy ruckt ons Zielen wech, tot in de diepste gronden
Van d’ijsselijcke Hel, terwijl het wesen moet,
Soo maeckt mijn lijden cort, en spijst u met mijn bloedt.

Vitry by hem comende, met eenighe Stommen.

(2025) Wilt u dan met mijn bloedt, o Rechters, u verzaden,
’kSie ick verwerven can noch heyl noch gheen ghenaden.
Vitry. Mijn Heer de laetste uyr van sterven is ghestempt
Ten dryen na de Noen.
Biron. Mijn warme bloedt dat strempt,
Comt, comt leydt my van hier, ick sal my gaen bereyden,
(2030) En met een bly ghemoedt in ’sConincks diensten scheyden.
Vitry. Tsa set u in’t ghelit, beset de plaetsen vast,
[fol. G2r]
Datmen de deuren sluyt, ghelijck het is belast,
Past wel op u Gheweer, dat niemandt hem beweghe
Als Biron kermt en bidt, daer is niet aen gheleghe,
(2035) Houdt u alt’samen stil, en leert aen sijnen rou
Te wesen heus van mondt, en weest u Coninck trou,
Mijn Heer ick moet het Recht nu sijn behoorte gheven.
Biron. Vitry aen mijne doodt is niet veel aen bedreven,
Want ick ghewilligh sterf, terwijl’t den Raedt ghebiedt,
(2040) En waert gheen Conincks last, voorwaer ick storve niet;
Alleen ick van u eysch vrymoedelijck te spreken,
Dan sal ick voor het Swaerd willigh den hals uytsteken,
Ick ken ick heb ghedwaelt, mijn Vrienden hadden recht,
Die my soo menichmael dit quaet hebben voorsecht.
(2045) O Solon, van waer hebt ghy dese Spreuck ghenomen,
Datmen voor den sterfdagh niemandt mach luckigh noemen,
Mijn vrienden ghy seyd’ waer, dat ick niet heb gheacht,
Dat hy sijn selven moordt die te hooghmoedigh tracht
Na ander mans verdriet, te laet is mijn bedencken,
(2050) En duysent Schatten my gheen leven connen schencken,
Mijn Ziele zijt gherust, mijn herte zijt te vreen,
En wilt ghewillighlijck doch na u eynde treen;
Hoe staet ghy soo en dut mijn moedighe Soldaten,
Siet uwen Veldtheer aen, die gheheel is verlaten,
(2055) Siet uwen Veltheer aen, die nimmer was verflout
Als nu, nu hem de doodt door een Beuls hand’ benout,
Ghetuycht mijn trouwe Volck, en creegh ick dese wonden
Niet in des Conincks dienst, heb ick u oyt ghesonden
Te vechten, daer ick altijdt selfs de eerste gingh,
(2060) Als ick mijn lijf in stael van ons Vyanden hingh,
Heb ick u niet gheweest ghetrou in alle slachten,
Ick die ghy nu sult sien door eenen Beul versmachten,
Ghetuycht, ghetuycht van my wie dat ick ben gheweest,
Ghetuycht of ick oyt was voor doodt of Hel bevreest;
(2065) Zijt uwen Coninck trou, want de Verraderyen
De menschen na haer doodt een droevigh eynde lyen,
Zijt uwen Coningh trou, ick segh u t’saem adieu,
Hier na in’t Hemelrijck sien ick u op een nieu;
Maer wel onthoudt mijn les, blijft in den dreck niet steken,
(2070) En wilt om mijnen’t wil u aen den schellem wreken
Die my verraden heeft, en soo ghy’t niet en doet,
Ick u oock schuldich hou aen mijn onnoosel bloedt;
Wat staet my voort te doen?
Vitry. Wilt u ten doodt bereyden.
Biron. Hoe sal de ziele noch uyt dese Camer scheyden,
(2075) Sy isser om verdwaelt, ’tfy hand’ waer is u cracht,
Dat ghy dit halve Volck niet in haer bloedt versmacht,
[fol. G2v]
En roept den Nicker aen, waer is u cracht, o armen,
Scheurt haer het Rif van een, en slendert met de Darmen,
Verplettert haer het hooft, wel hoe zijt ghy dus slap,
(2080) ’Tis wonder dat ick u niet al tot Hutspot cap,
De Droes en houdt mijn niet, noch Godt, alleen den Coningh,
Soo laet ons sterven dan, verlaten dese wooningh,
En vlieghen na om hoogh, gantsch lijden oft u roert,
Laet Biron in sijn vree, en uwe monde snoert,
(2085) Terwijl het wesen moet, laet ons ghewilligh scheyden.
O Godt wilt mijne Ziel na uwe Hemel leyden:
Hoe meent ghy Belsebub, Biron te raken aen,
Wijckt van my ghy Hel-Hondt, wilt verder van mijn staen,
Want soo ghy my aenraeckt, nu ofte na mijn sterven,
(2090) Als met den slagh des doodts, ick sal u Lichaem kerven
En scheuren van malcaer, mijn Ziele sal het doen,
Mijn bloedt sal gheesten wis om u te terghen broen,
Eylaes! en salder dan voor my gheen gratie comen,
Sal door een Beudels Mes mijn bloedt op d’aerde stromen.
(2095) Eylaes! moet het soo zijn, houdt daer mijn Cammeraet,
Dees Ringh ick u alt’saem tot een ghedachten laet,
En u ick tot gheheugh mijn laeste Wambes schencke.
Beul. Mijn Heer ten mach niet zijn.
Biron. Dat ick u niet en krencke
My dubbel wonder gheeft, ghy overvalsche tuck,
(2100) ’tIs wonder dat ick u de Ziele niet ontruck,
Vitry. Bedaerd’ Biron bedaerd’.
Biron. Hoe soud ick my bedaren,
Ick wou dat wy alt’saem mosten ter Hellen varen,
Daer soud ick smijten uyt met bulderend’ ghetier,
Verbranden Nickers veel dat in haer eyghen vier.
(2105) O verwonne g’moedt wilt u te vreden stellen,
En wilt u arme Ziel met gheene vloecken quellen,
Comt t’sa volbrenght u werck, Biron die is ghereedt,
En meynt ghy dat Biron u daden niet en weet,
Verrader, seyd’ ick niet my nimmer aen te tasten.
Beul. (2110) Mijn Heer het moet gheschien.
Biron. Ghetrouw’ste van mijn Gasten
Comt doet my dese dienst, ontrooft my van het haer,
Hoe schroomt gy Vrouwen man, gy blooden vol van vaer,
En wilt ghy my voor ’tlest dees dienste niet bethoonen,
’tIs waer ’ken can u nu door gheen gheschencken loonen.
(2115) Comt ghy en dient my eens bindt dese hayren op,
En maeckt een wijden baen voor ’thouwen van de cop,
Ick danck u mijne Vriend’, en voor de leste gaven,
Wilt dese droeve kus in uwe ziele graven.
Biron die is gereedt, noch niet mijn ziel en wilt,
[fol. G3r]
(2120) Door gheen gheduldigheydt en claghen zijn ghestilt,
Laes moet ick sterven dan, eylaes moet ick dan sterven,
Laes moet ick sterven dan, moet ick de doodt beerven!
Moet ick door eenen slagh besuren het gheween,
Besuren laes den doodt, die my te vluchten scheen.
(2125) Laes moet ick sterven dan, soo latet ons volbrenghen,
En ’tonbeschaemt Schavot met schaemroot bloedt besprenghen,
Laes dat ick mijn ghemoedt daer toe niet brenghen can,
Om met een bly ghelaet de doodt te vanghen an.
En isser gheen ghenaed’, can ick gheen gratie vinden,
(2130) En ben ick niet Biron, Biron is voor de winden,
En ben ick niet Biron, ’ken ken mijn selven niet,
En ben ick niet de gheen, waer voor Vrancks vyandt vliet,
En ben ick niet den gru, en ben ick niet de donder,
Een schrick en blixem, ja een wonder boven wonder.
(2135) En draech ick niet in ’tlijf veel wonden om de Croon
En sal my nu een Beul als een Verrader doon,
Waer is mijn oude cracht, wie houdet mijne handen?
Dat ick niet u en u ja alle brengh ter schanden.
Maer ’kben in ’sConincks dienst die het gheboden heeft,
(2140) Hy wilt niet dat Biron op aerden langher leeft.
Hy denckt niet meer aen my, niet inden alderminsten,
Hy acht niet mijne daedt ofte ghetrouwe dinsten.
Wat droefheydt gaet my aen, wat duycker of mijn schort,
Al mijn cleyn moedigheydt mijn nu ontrocken wordt;
(2145) Ick gruw, ick tril, ick beef, nu wilt u Aerde scheuren,
En dees rampsael’ge Man in uwe darmen sleuren,
Dat haer de Hel ontsluyt, dat Belzebud comt treen,
En voer mijn eer ick sterf voor duysent crancken heen,
Laet toe Heer dat ick berst, ten sou my niet doorrouwen,
(2150) Mocht ick dees trotse Ziel in ’sVyands bloet uytspouwen,
Mocht ick in het ghevecht sterven in mijn ghewaed
Mocht ick sterven thienmael, en sterven als Soldaet,
Het sterven waer mijn lief, maer dus mijn tijdt te enden,
Als een niet waerde mensch, ’kwou ik my selfs mogt schenden.
(2155) Biron die is gereedt vergeeft my mijn misdaet,
O Heer, ick weet dat ghy de sondaers niet verlaet.
O Heer, wilt uwe Knecht door God’lijckheyt bestralen,
En hem na desen tijdt in ’teeuwigh leven halen.
Terwijl ick sterven moet, dat het zy metter haest,
(2160) Ellendighe cattijf en zijt niet meer verbaest,
Volbrenght u Mandament, en ruckt my van het leven,
Slaet nu Scharprechter slaet, den slagh is u vergheven.
Vitry. God’ spaer sijn Majesteyt in langhdurighe vree,
En gheeft hem al het gheen dat hy mach wenschen mee,
(2165) God’ spaer sijn Majesteyt, soo moetens alle varen,
[fol. G3v]
Die door groothertigheydt de Croon willen beswaren,
Langh Coninck Hendrick leeft, vervloeckt zijn al de gheen,
Die na sijn Erven staen, door hare listigheen,
Datmen den romp begraeft, wilt daer alt’saem aen leeren,
(2170) God’ en u Ov’righeyt na plichtinghe te eeren,
Want die van daghe praelt in heerlijckheydt en pracht,
Wordt morghen neerghevelt, neemt op dit sterven acht.
Soo sult ghy u lichaem van schandigh sterven vrijen,
Want een eergierigh mensch sal nimmermeer bedijen,
(2175) Denckt aen den gulden spreuck die Solon ons na liet,
Welcken ghy hier alt’saem voor uwe ooghen siet:

Hoe Machtigh, Edel, Rijck of Groot,
Niemandt gheluckigh voor sijn doodt.

EYNDE.

[fol. G4r-G4v: blanco]

Tekstkritiek:

vs. 227 gheen er staat: gheeu
vs. 394 versaden er staat: ver saden
vs. 454 leus er staat: lens
vs. 671 Vranckrijck er staat: Vrnackrijck
vs. 725 ontelbaer er staat: ontelbder
vs. 986 schennen er staat: schenneu
vóór vs. 1118 Coningin er staat: Conigi
vs. 1219 ’tingheswolghen er staat: ’tinghswolghen
vs. 1409 ’k En er staat: ’k Een
vs. 1563 ons uyt, er staat: ons, uyt
vs. 1634 leven er staat: leven.
vs. 1721 Ondersaten er staat: Oudersaten
vs. bij 1799 sitten er staat: sittten
vs. 1949 uytwijsen er staat: nytwijsen

H. ROELANDTSBIRONTREUR-SPEL.Ghespeelt op deNederduytsche Academie.Op de Reghel:Hoe machtich, Edel, Rijck of Groot,Niemandt gheluckich voor sijn doodt.

T’AMSTELDAM,__________________________Voor Cornelisz Willemsz Blau-Laken, Boeckvercooper in’t S. Ians straet, in’t Vergulde A,B,C. Anno 1629.

PERSONAGIEN.

H. ROELANDTSBIRON TREUR-SPELEERSTE UYTCOMSTE.Coningh van Vranckrijck, Ieanin, Nemours, Stommen.

Ducque de Biron uyt.

Vier beroyde Edelliens, Nicolaes, Philips, Pieter, Ieremias.

Ducque Biron. Lafin.

Renaze. Lafin.

Ambassadeur. Avergne.

Coningh, Ieannin, Nemours, ende eenighe Stommen.

Biron. Avergne.

Ianin. Edelman van ’t Hof. Nemours.

Lafin. Fuentes.

Lafin in eenigheydt.

Coningh, Ieannin, Nemours.

Biron. Cieria sijn Boel.

Biron. Avergne.

Coningh, Biron, Ieannin.

Coningh. Coningin. Ieannin. Nemours.

Biron. Avergne.

Coningh, Coninginne, Vitry.

Coningh, Avergne, aen d’een zijde van ’tToneel.

Biron in de Ghevanghenis

Laforce en eenighe van Birons Vrienden, Soldaet.

Coningh sittende. La Force en de andere Vrienden.Ieannin.Laforce doet een voetval.

Coningh uytcomende, nemende sijn afscheydt van den Raedt en ’tgantsche Hof, door een Vertooningh of niet, daer na spreeckende.

De Raets-Heeren gaen te recht sitten, 4. Raets-Heeren, Ieannin, Biron, Vitry, Beul.*

Biron uyt voor de Rechters, comendehalf verbaest.

Biron sittende in de Ghevanghenisse, Vitry comt by hem,als hy sijn reden uyt heeft.

Tekstkritiek:

H. ROELANDTS

BIRON

TREUR-SPEL.

Ghespeelt op de
Nederduytsche Academie.
Op de Reghel:
Hoe machtich, Edel, Rijck of Groot,
Niemandt gheluckich voor sijn doodt.

T’AMSTELDAM,
__________________________

Voor Cornelisz Willemsz Blau-Laken, Boeckvercooper in’t S. Ians straet, in’t Vergulde A,B,C. Anno 1629.

H. ROELANDTS

BIRON

TREUR-SPEL

EERSTE UYTCOMSTE.

Coningh van Vranckrijck, Ieanin, Nemours, Stommen.

Vier beroyde Edelliens,
Nicolaes, Philips, Pieter, Ieremias.

Coningh sittende. La Force en de andere Vrienden.
Ieannin.

Laforce doet een voetval.

Biron uyt voor de Rechters, comende
half verbaest.

Biron sittende in de Ghevanghenisse, Vitry comt by hem,
als hy sijn reden uyt heeft.