Hendrik Roeland: Biron. Herdruk 1661.
Naar The conspiracy and tragedy of Charles, duke of Byron (1608) van George Chapman
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton079410 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
De fraktuurletter is in een aparte kleur weergegeven.

Continue
[p. 1]

H. ROELANDS

BIRON,

TREUR-SPEL.

Op de Regel:

Hoe Machtigh, Edel, Rijck of Groot,
Niemant geluckigh voor sijn doot.

[Vignet: fleuron]

t’AMSTERDAM,
__________________________

Voor JACOB VINCKEL, Boeckverkooper, in de Oude
Lely-straet, inde History-schrijver, Anno 1661.



[p. 2]

PERSONAGIEN.


Coning van Vranckrijck.
Coningin van Vranckrijck.
Mareschal de Biron.
Jeannin, President van den Hoogen-Raet.
Nemoers, ’s Conincks Secretarius.
Lafin, Edelman.
Ambassadeur van Spangien.
Renaze, Edelman.
Graef Avergnes.
Edelman van ’t Hof.
Nicolaes,
Philiph,
Pieter,
Jeremias,		}
}		vier kale Franschen.
Ciria, Boel van Biron.
Fuentes, Edelman in Bourgoignien.
Laforce, Birons Bloet-vriend.
Vitry, Capiteyn van de Guarde.
Vier Raeds-Heeren.
Soldaet.
Beul.
Continue
[p. 3]

BIRONS
TREUR-SPEL

EERSTE UYTKOMSTE.

Coning van Vranckrijck, Jeannin, Nemours,
en eenige Stomme.

Coning.
    HOe soud’ ik meerder eer op Aerden konnen wenschen,
    Dan wel geacht te zijn, in vreê van alle menschen,
    Ick heb in swaren strijdt mijn Scepter soo gesweyt,
    Dat mijn rumoerigh Rijck in stille ruste leyt,
    (5) Gelooft moet zijn de Heer die ’t alles heeft gegeven,
    En sijnen Dienaer laet in wensch en vrede leven.
    Mijn trouwe Edellien, mijn steunsels en mijn borgh,
    Die m’ hebben by-gestaen, draegt voorder voor my sorg:
    En siet in weelde toe; in Oorlogh moet men waecken,
    (10) In vrede niet te min, en maeckt voor alle saecken
    Ons buyte-plaetsen vast, want die te veel vertrout
    Komt dickwils in ’t verdriet, hoewel ’t hem namaels rouwt;
    ’t Is waer den Peys gaet vast, de Eden zijn geswooren,
    Maer die ’t op ’t loose leght, laet licht den Eed’ verlooren:
    (15) In Princelijck vergaer, by tijdts gelegentheên,
    Moet men voorsichtigh zijn, door-gronden yeders reên.
    Want soud’ men luyst’ren na de honincx-soete becken,
    Sy souden onvoorsiens ons in het garen trecken;
    Soo lange als den mensch hier op der Aerden leeft,
    (20) Hoewel hy luckigh schijnt, hy geen geluck en heeft.
    Ick danck de goede Godt die ons soo heeft gesegent,
    Dat yeder my met eer beleefdelijck bejegent,
    Die my soo heeft gesterckt, daer ick ben swack geweest,
    Dat yeder nu ter tijt voor Vranckrijcks machten vreest,
[p. 4]
    (25) Die mijne Kroon verciert met soo veel kloecke Helden,
    Waer van de Vyant schrickt in de bebloede Velden,
    Die mijnen Scepter oock met Peerlen heeft omringt,
    Die puyck zijn in waerdy, soo dat ons Vranckrijck blinckt
    Gelijck de schoone Son doet boven al de Sterren,
    (30) Want siet sijn hel getint en glans spreyt wijt en verre,
    So bromt ons Vranckrijcx kroon in ’t werelts groote rond’,
    Daer men noyt onheyl valsch, noch geen onvrede vond’
    Wanneer ick in my selfs den tijt gae overpeysen,
    Het bloet verandert my, de schrickingh doet my deysen
    (35) Van al mijn ongeluck, ja ramp, en mijn ellent,
    Mijn sorgh en moeyten swaer, die u wel zijn bekent,
    Maer als ick wederom mijn heylen set daer tegen,
    Soo duncktme dat sy verr’ d’ellende overwegen.
    Den storm-wint is voor-by, de klare Sonne tint,
    (40) De Zee die leyt in kalmt, ick zeyl nu al voor wint,
    Ick heb nae ’t sware jock een goede rust gevonden;
    En mijn trou Borgery van veel verdriets ontbonden,
    Nu slijt ick mijne tijdt stil in gerustigheyt.
    Wat gaet ’er om ten Hooff?
Iean.                                     Godt spaer u Majesteyt
    (45) Langhdurigh na sijn wensch. Ick heb Heer niet vernomen,
    Alleen daer is een Bood’ uyt Bourgoingien gekomen,
    ’t Gaet met de steden wel, en alles is bewaert.
    Uyt Neerlandt isser niet dat waerdigh dient verklaert,
    Wanneer daer yets komt voor ghy sult’et Heere weten.
Nem. (50) Graef Lodewijck die heeft sijn Leger neer-gesmeten
    In ’t Lant van Lutsenburgh, en brantschat ’t heele Landt.
Con. Het is een kloeck Soldaet, spitsvinnigh van verstandt,
    De Heere wil hem eer Victory groot vergonnen;
    Morgen gaen wy ter Iacht, met ’t op-gaen van der Sonnen,
    (55) Dat alles zy bereyt, sendt eenen na Parijs,
    Na Ducque de Biron, dat hy het oock word’ wijs,
    Want hy alleene is daer ick my op betrouwe,             Con. bin.
Nem. Is hy in ’s Conincks gonst, dat hy hem daer in houwe.
Alle binnen.


[p. 5]

Ducque de Biron uyt.

   
Bir. Soo komtmen voort en voort, de Coningh my ontsiet,
    (60) Daer is noch Prins noch Heer die my geen eer en biet,
    Ick heb soo veel door kracht van mijne hand’ verkregen,
    Dat alles wat ick wil, daer en mach niemandt tegen;
    Ten tijden van de Krijgh, die al te vroegh op-houdt,
    Was my als Capiteyn het gantsche Heyr vertrout,
    (65) Geen slachten ick begost of ick heb wegh-gedragen
    Victory tot een buyt, die my maer aen en sagen,
    Of hoorden mijnen naem, die schrickten voor mijn daed’,
    En die ’t niet geven wou die quam in ongenaed’.
    Wie was’er mijns gelijck, wie heeft, wie heeft sijn lijf gegeven*
    (70) Ter doot, om trots den doot in heerlijckheyt te leven.
    Wie was’er mijns gelijck, doen ick gemoet en bars
    In ’t houwen was en ’t slaen, in ’t krijsschen en geknars
    Van wapenen, ’t trotste Volck wist ick soo te betemmen,
    Dat wy in ’t breyn en bloet des vyants kosten swemmen.
    (75) Ick blixemde daer door, gelijck den Mayer maeyt
    Als hy vergaren wil het geen hy heeft gesaeyt.
    Doen! doen wert ick ontsien, doe quamen my ontmoeten
    Den Coninck en sijn Hof, om my verblijdt te groeten.
    Doen! doen werd’ ick onthaeld’ als eenigh God op aerd’,
    (80) ’t Schijnt nu dat dese vree mijn ramspoed’ heeft gebaerd’,
    ’t Schijnt dat het boos geluck benijdt mijn trotsigheden,
    Nu werd’ ick wel genood’, te voor werd’ ick gebeden,
    Te vooren raeckt ick voort, en quam van Staet tot Staet,
    My dunckt dat mijne Staet nu als de Kreeften gaet,
    (85) Nu duncktme die men plagh als smeeckende te eeren,
    Dat sy my nors en stuurs den rugge schier toe keeren.
    Ick Grave van Biron, Maerschalck en Admirael,
    Borgoingies Gouverneur, daer op ick poch en prael,
    Ick ben in ’s Conincks gonst, en kan het niet verkerven;
    (90) Wat is ’t? soo langh als wy hier in dit leven swerven
    Soo tracht men voort en voort, en ick blijf die ick ben,
    Ick woel, ick jaegh, ick loop, ick wroetel en ick ren,
[p. 6]
    ’t Is Biron voor soo naer. Waerom zijn dese haren
    Met geenen Croon bekranst, het schijnt geluckens baren
    (95) My dryven tegen ’t hooft; in Oorlogh was ick yet,*
    In Oorlogh was ick veel, en nu en ben ick niet.
    Hoe kan het woeste hert in mijne boesem rusten?
    Ick wordt bekoort, bestreên, van duysent duysent lusten;
    Dan duncktme dat mijn Ziel ten Hemel werdt gevoert,
    (100) Als d’ydele gedacht een Coninckrijck beloert;
    Dan duncktme dat mijn Ziel in duysent vreughde woelet,
    Als d’ydele gedacht na eenen Scepter doelet,
    Wie weet waer het geluck my noch toe brengen sal,
    Wie weet of mijn verhoogh niet brengen sal ten val.
    (105) De machtighste van ’t Landt, wie weet of de Planeten
    Birons geluckigh eynd’ en hoogh geval niet weten;
    Wie heeft my voort-gebragt, wie heeft my doch gebaerd,
    Dat ick soo wel als veel niet ben een Croone waert;
    Gebreket my aen moedt, gebreket my aen stoutheyt,
    (110) Gebreket my aen raedt, gebreket my aen outheyt,
    Wat Droes is dat my let, wat of Biron toch schort,
    Dat hy blijft die hy is, en niet verhooght en wordt.
    Waer heenen mijne tongh, bedwinght u straffe woorden,*
    Of yemandt uwe waen, en stoute stoffen hoorden,
    (115) Ghy quaemt in swaren noodt, men mompelt en men praet
    Van veele swarigheydt, men houdt verhoolen raedt,
    Het gaet ’er wonder toe, veel dart’le Edellieden
    Die kael zijn en beroyt, om dat wy niet en bieden
    De Vyanden het hooft, die loopen langhs het Landt,
    (120) Beroyt van geld’ en goet, en ydel van verstant.
    Sy roepen al den Krijgh, och of sy Krijgh verkregen,
    Soo soud’ ick zijn ontsien, hier en in alle wegen.
    Den Oorlogh wenscht mijn hert, ick trachte na het stael,
    Daer meenigh Edelman soo dick af doet verhael;
    (125) Ick kan niet leedigh gaen, ick sal na hooger trachten,
    Al soud’ ick op dees uur in ’t heete bloet versmachten:
    Daer leyt wat in mijn sin, daer woeld’ wat in mijn hart;
    Bedwinght u stoute tongh, de wanden worden swart,
    Verberght het, berght het weg, en wilter niet om dencken,
    (130) Tot dat de grijse tijt gelegentheyt sal schencken.
[p. 7]
    Ick gae ten Hove-waert, aldaer ick word’ verwacht,
    Om met sijn Majesteyt te rijden op de Jacht.                 Bir. bin.


Vier beroyde Edelliens.

Nicolaes, Philips, Pieter, Jeremias.

Nic. Hoe langh sal het noch zijn dat dese Peys sal duyren,
    Men heeft nu geen profijt van Huysman of Gebuyren,
    (135) Wy worden arm en kael, ons Renten die zijn op,
    Soo het noch langer duurt, wy raecken aen den strop:
    Want als den swaren noot ons nu daer toe sal dringen,
    En sullens’ altemael de Galge niet ontspringen.
    Ick ben de weeld’ gewent, het wercken my verveelt,
    (140) Och hoe het wanckel lot in dese sinnen speelt.
    ’t Is wonder hoe ick my van quaet-doen kan onthouwen.
Phil. Wy arme Edellien mogen ons hooft wel klouwen.
    Wy waren in ons tijdt gantsch weelderigh in ’t lest,
    ’t Was nimmermeer te veel, nu nichil op ’t Request
    (145) Al dat ons komt te voor. ’t Is waer ick ben gesproten
    Van treffelijck geslacht, ja van de beste loten
    Daer Vranckrijck nu op bromt; de vrede ons verteert,
    En maeckt dat wy niet meer als slaven zijn ge-eert.
    Mijn Macker wat voor raedt, om aen den slemp te raecken,
    (150) Wy moeten nu (eylaes!) ons soppen mager maecken.*
    Wat houdt ons dat wy niet gaen loopen op den buyt,
    En rooven op den Boer, en schudden Reysers uyt,
    De Coninck ons wel payt met lieffelijcke woorden,
    Wat hout ons dat wy niet d’een Prins of d’ander moorden.
    (155) Wat komt ons nu te baet, ’k wou dat hy waer versmacht
    Die ons een Helsche Peys in Vranckrijck heeft gebracht.
    Nu mogen wy wel gaen daer niet is om te koopen.
Piet. Laet ons gelijckelijck gaen op de Boeren loopen,
    En nemen alles meê; is ’t niet een groote schand’,
    (160) Dat ick een Edelman, de beste van het Landt,
    Moet komen tot dees staet, het mijn is al verpepen.
Ier. Monsieur daer voor hebt ghyder meenigh uyt-genepen,
    Non fors, al evenwel speelen wy de Signoor,
    Al is ons goetjen op, wy hebbender wat voor,
[p. 8]
    (165) En hebben wy geen geldt, sy moeten ons wel borgen.
Piet. Maer die geen gelt en heeft, die wijst men weg tot morgen,
    Kregen wy nu aen ’t snoer een Fockert hier of daar,
    Het wenschen is om niet. Wat hoort men nu voor Maer,
    En isser niet voor handts, d’een oproer ofte d’ander.
Nic. (170) Nu Mars gebannen is, laet ons nu met malkander
    Reysen na Nederland, daer hoort men noch ’t geraes
    Van Trommel en Trompet, daer deylt men om de kaes
    Die wy den Spangiaerden soo dickmael deden eten,
    Doese met duysenden van ons zijn doodt gesmeten.
    (175) ’t Was al Gout datter blonck, het schijnt ten mocht niet op,
    Nu loopen wy beroyt met eenen lichten kop,
    Wat Duyvel of ons hout, laet ons rooven en branden.
Phil. Hoe kittelt my dat hert, hoe jeucken my de handen,
    De Oorlogh is ontsint, laet ons den Oorlogh doen,
    (180) Die in de vrede zijn, sy moeten ons wel voen;
    Den Konink is te bars, hy sou ons licht wel stroppen,
Nic. En kost den Oorlogh niet soo meenigh duysent koppen,
    Als men aen ’t scheeren komt, hoe lichtelijk is men doodt,
    Waer ik langh doodt geweest, ick waar in geenen noot,
    (185) Maer sterven aen een Galgh dat staet doch al te schandigh.
Piet. ’t Is beter dat wy ons gaen maecken buyten-landigh,
    En rooven om en t’om.
Ier.                                     Ick bender voor vervaert,
    Noyt heb ick in mijn jeught geweest van sulcken aerd,
    Doch als ick het bedenck, ’t is beter toe te tasten
    (190) Dan loopen moeder-naekt, en jammerlijck te vasten:
    d’ Eerst die my tegen komt die breng ick om den hals,
    Alwaer ’t den Coningh selfs.
Piet.                                           Of uwe Kaert is valsch.
Ier. Valsch, neen bygord’ niet valsch, wilt gy-lien by my blijven,
    Wy sullen Borger, Boer, ja al den droes uyt-drijven,
    (195) En plagense soo lang tot datter Kroonen zijn,
    En wel-geschaften disch, en oock de koele Wijn,
    En die het niet en geeft, die sal het leven gelden.
Phil. By duysent slapperment, dat ick nu niet kan schelden,
    De Nicker speelt ’er mee, ick sweer by lijf en ziel,
    (200) En by dees stercke handt, die ick noch over hiel,
[p. 9]
    Ick sal u blijven by, wy sullen ’t yewers halen,
    Al soud’ ick ’t met den strop aen mijnen hals betalen,
    Ia snoffelend’ al (soo ’t valt) op ’t Landt of in de Stadt,
    En dwingen die ’t oock zy, om spijse, gelt en schat.
Ier. (205) O Godt mijn Cameraet, wat zijt ghy een quaet Kuycken.
Piet. ’t Is der Soldaten wijs de Swaarden te gebruycken,
    Rinckincken voor de vuyst, en aensien slagh noch stoot,
    Wy moeten noyt ontsien Hel, Duyvel, Beul, of Doodt.
Phil. Nochtans wordt menig arm, als wy, wy trouwe borsten,
    (210) Hoe soud’ men in het werck best leggen, O! die dorste.
Piet. Hoe anders? dan alleen door kracht en groot geweldt,
    Als noodt ons overvalt, men Wet ter zijden stelt:
    En wy zijn Rijck geweest, wy sullen wederkeeren,
    En op ons oud’ manier als jonge Graven teeren.
Nic. (215) O Vranckrijck! ghy lijt last, u Adel die vergaet,
    U Krijghs-volck is verarmt, en in een quaden staet.
    Nu sal men eerste sien wat leege borssen konnen,
    Het speelt noch tot een endt, wanneer het is begonnen.
Phil. Tsa vyva, gaen wy voort, soo dit ons niet gedijt,
    (220) Soo sal een ander saeck van ons zijn aen-geleyt.         Alle bin.


Ducque de Biron.     Lafin.

Bir. Wat komt my hier te voor, hoe sal ’t doch met my enden?
    Sal ’t rampsaligh geluck sijn wanckel Radt omwenden;
    Den Savoyaert my vlijt, en stelt my veel te voor,
    Ia soo veel, dat ick hem schier geven sou gehoor,
    (225) Wel hoe? Biron ghy suft, hoe? waerom soud’ ick suffen,
    Die eertijdts Aerd’ en Hel, ja Hemel dorst verbluffen;
    Daer is geen vrees in my, mijn Lichaam is Metael,
    Mijn sinnen Yser zijn, en mijne Ziel is Stael:
    En waarom soud ick hem geen antwoordt willen geven?
    (230) Waerom? dat het uyt quam, het kosten my mijn leven;
    Mijn leven? heb ick niet mijn leven dick gewaeght.
    Daer het in ’s Conincks dienst drie twaelf wonden draeght.
    Wat is mijn leven doch? soud’ ick wel konnen sterven?
    Carel hoe laet ghy soo u wanck’le sinne swerven?
[p. 10]
    (235) Door-leest Savoyens Brief, wat sien ick hier al staen,
    Den Hertogh dingt my selfs sijn eygen Dochter aen:
    Waerom? om dat ick soud’ den Coninck doen om-brengen,
    Op dat hy door sijn doot den Scepter mocht gehengen;
    Waer ’t mooghlijck, neen, ô neen; waer ’t mooglijck, ja ô ja;
    (240) Maer soo het my misluckt kom ick in ongena:
    Mislucken kan ’t my niet, want ick sal ’t wel beleggen,
    Mijn hert en mijne ziel daer beyde neen toe seggen;
    Nochtans kan ick daer door verkrijgen staet en goet,
    Maer soo het my misluckt, soo kost het eer en bloet;
    (245) Mijn bloet? (wat segh ick doch) hy die geen bloet dorst wagen,
    Heeft noyt prys, buyt oft proy, en eere wegh-gedragen;
    Dies sal ick het aengaen, en hier door steyg’ren op,*
    Of laten daer te pant mijnen verharden kop;
    Wie weet hoe het met my op ’t lest noch sal gelucken,
    (250) Dat ick haer dese Croon door listen mocht ontrucken,
    Het gaet dan soo het wil, ten kan niet qualijck gaen,
    Dies ben ick in dit stuck in ’t minst niet meer belaên:
    O Henrick, uwe Croon die is op ’t hooghst geklavert,
    Sy trilt, sy naeckt ten val, en uwen Scepter davert;
    (255) Biron is sterck genoegh, Biron die sal ’t u doen,
    Biron waer van dat ghy (het minste) sult vermoên,
    Biron treckt tegen u, Biron die scherpt sijn Wapen,
    Om ’t geen hy voor u won, u weder te ontschrapen,
    Ick sal noch Koninck zijn, ten minsten sijnen Soon,
    (260) En soo ick desen help, kan ick oock d’ander doon;
    Nimmer heb ick gemist in alle mijn aenslagen,
    Trilt vry, ô Henrick trilt, laet uwe Scepter wagen,
    U val die is na by, mijn rijsen dat genaeckt,
    Dus doende men in ’t lest wel aen een Croon geraeckt.
    (265) Nu moet ick by mijn selfs wel rijp’lijck overwegen,
    Hoe dat ick dese daedt op ’t alderbest mach plegen,
    Een schelmstuck moet soo loos en listigh zijn beleyd,
    Dat men van goet en quaet bemerckt geen onderscheyd.
    Veel Adel is seer kael, en sou om ’t geldt wel helpen
    (270) De Nicker aen sijn Moer, maer dat sijn lichte welpen
    Dus dientet niet geseyt; ick gae eerst na Lafin,
    Te sien of hy is t’huys: hou, holla, zijdy in?
[p. 11]
Laf. uyt. Ick quam by u alhier, alleenlijck om te weten
    Yets sonderlings, mijn Heer, van eenige secreten;
    (275) Seght hoe het u al gaet, en dan noch om een saeck
    Waer van (om reden wil) ick noch geen mentie maeck,
    Maer seght my kont ghy u in dese Peys wel temmen?
Laf. Mijn Ziele altemet in mistrou schijnt te swemmen,
    ’t Is waer ick Edel ben, den Peys teert vleys en bloedt,
    (280) En eet ons Armen op gelijck den Kancker doet,
    Den woecker ons verderft, en sal ’t noch soo veer brengen,
    Dat wy (door ongedult) de Aerd’ sullen besprengen
    Met het onnosel bloedt, en loopen voorts voor guyt,
    Suypen het reysend’ Volck en oock de Boeren uyt;
    (285) Mijn Heer vertelt my doch de oorsaeck van u komen?
Bir. Ick quam hier om u dienst, want ick heb voor-genomen,
    Daer in ick u behoef, voor al het dient secreet,
    Maer het is noch geen tijt dat ghy die stucken weet,
    Alleenlijck ick begeer, wanneer ick u doe halen
    (290) Dat ghy dan daed’lijck komt, ick sal u wel betalen,
    Ia rijckelijck versien van groote Staet en Pracht,
    Als ghy waerom ick koom in alles ’t hebt gewracht.
Laf. Mijn Heer voor deser eer heb ick u te bedancken.
Bir. De sake lijdt geen last, ten salder soo niet wancken.
Laf. (295) En waer daer voorder mocht een Dienaer zijn van doen,
    Gebiedt u knecht, die sal hem na u wille spoên,
    Ick weet dat alles goets my van u kan geschieden.
Bir. Wat gaeter om ten Hoof, wat seggen d’Edellieden?
Laf. Sy klagen van gebreck, een yder vloeckt en tiert
    (300) Den genen die den Peys in Vranckrijck heeft gestiert;
    ’t Is al Krijgh dat men roept, het sal noch yewers kraken,
    Want yd’le borsen, wis oock yd’le Hoofden maken;
    En als de Beurs is plat, en het geloof al uyt,
    Dan sitmen wel te pal, recht als de vuyle Bruyt.
    (305) Doch hoe soud ’t anders gaen, het goetjen is verdroncken,
    Sy zijn geen Peys gewendt, daer smoken sulcke voncken
    Datter wel mocht eer langh wat wonders dond’ren op,
    Want d’oude krijgelheyt steeckt haer noch in de krop.
Bir. ’t Is wonder wat men hoort, Lafin wilt daer op wachten,
    (310) Op ’t geen ick heb geseydt, houdt altijt in gedachten
[p. 12]
    Te wesen heus van mondt, en mijdt u van het Hof.
Laf. Mijn Heer het sal geschien, ick ga met u verlof,
    En twijffelt aen mijn niet, ten kan soo swaer niet wesen,
    ’t Sal zijn door mijn gedaen, want ick geen doodt en vrese.
Bir. (315) Dit is dan het begin, geen Duyvel het belet         Lafin bin.
    Dat ick den Coningh nu niet van sijn Stoel en set,
    Dat ick den Coningh niet op ’t onversienst sal dooden,
    Mijn medestanders, ’k weet, stracx volgen mijn geboden;
    Vaert voort Biron, vaert voort, mijn herte dat ontspringht,
    (320) En is met soete vreught en goets genoegh omringht;
    Mijn dunckt dat ick weerom op nieus begin te leven,
    Nu ’t herte doende is, nu ’t Wit my raedt komt geven
    Te steyg’ren hooger aen; ick sal noch maken dat
    Biron sal zijn geroemt, elck Koninckrijck en Stadt
    (325) Sal vol zijn van mijn doen, verwondert salmen roepen,
    Biron nu heerscher is van al de Fransche Troepen;
    Nu wordt mijn Ziele vol, mijn hert is niet meer bangh,
    Eer ick tot voorneem koom dunckt my de tijdt te langh:
    Wat staet my voort te doen, voor eerst moet ik gaen spreken
    (330) Avergne, en met hem het stuck te deegh besteken,
    Spaengiens Ambassadeur, de Fuentes sal ick meê
    Ontdecken mijne saeck, waer toe ick nu ben reê;
    Voor al moet ick my steets ten Hove laten vinden,
    Om soo door blijde schijn de oogen te verblinden
    (335) Van die my dragen haet, op dat niemant en merckt
    Dat ick onder die schijn verraderye werck.


Renaze.     Lafin.

Ren. Is ’t niet een droeve saeck dat wy worden verstoten,
    Versmaedt en zijn veracht, door ’t stoken van de Grooten,
    Het gaet al tegen wint, het wil met ons niet voort,
    (340) De Dedeignerez pronckt, waer op ick ben gestoort,
    En sal noch mijn gemoedt (op hem) ten laetsten wreken,
Lafin uyt.
    Och dat ick niet en mach hem met dees hant doorsteken,
    Het wenschen is van niet. Lafin wat gater om?
Laf. Daer wort veel uyt-gherecht en dat met stille trom.
[p. 13]
Ren. (345) Ick wou datter weerom een nieuwe moort uyt sprote,
    Dat ick Deignerez mocht met dese hant door-stooten,
    Noch moet men swijgen stil en spreken niet een woort.
Laf. Het schijnt den Coning is op ’t gantsche Hof verstoort.
    Mijn Vrient ’t is tijt om gaen, ick kus u waerde handen.    Bin.
Ren. (350) Tot wedersiens, mijn Heer. By hondert duysent schanden,
    Wat moet men lijden al, wat moet den mensch al sien,
    Den eenen komt ten val, den and’ren krijght ’t gebien
    Over dien, die hy haet, ick souwer schier af grouwen.
    Ach kost ick mijne wraeck op Dedeignerez spouwen,
    (355) Dat ick eens waer vernoeght, soo waer mijn hert gestilt,
    Dat nu door dwangh en macht, sijn wrake hebben wilt,
    Den tijt brenght alles mee, ick hoop het soo te maken,
    Dat ick in ’t laetste noch sal aen mijn wraeck geraken.
Ambassadeur, Biron, en Avergne.
    Wel hoe? d’Ambassadeur verselschapt met Goelthout,
    (360) Avergne oock daer by, wat of hy met haer brout;
    Sy hebben eenen Brief, wat mach den inhout wesen?
    Het moet wat wonders zijn, seer yverigh sy lesen.
    Ick ga; want mijnen tijt niet langer hier en is.             Ren. bin.


Ambassadeur.     Biron.     Avergne.

Amb. ’t Moet wel zijn overleyt, want ick sweer u gewis
    (365) Het is geen kleyne saeck, laet ons te saem besluyten
    Hoe dat men dit voorneem op ’t alderbest sal uyten,
    En wie dat men hier toe bequaemst gebruycken sal.
Averg. Voor eerst het veynsen best, daer na moet men voor-al
    Wel toesien op sulk volck, die heel zijn uytgemerget.
Renaze uyt.
    (370) En hoog en trots van moed, die de begeerte terget
    Te komen voort en voort; ’t beginnen dat valt swaer.
Bir. Gist’ren sprack ick Lafin, dat is een trou Dienaer,
    Doch heb hem van de saeck in ’t minste niet ontbonden.
Averg. Lafin die ken ick wel, daer dient stracks om gesonden.
    (375) Wie is ’t die ginder gaet?
Bir.                                                 Renaze wel te recht.
    Mijn vrient komt treedt wat hier, en doet my onder-recht,
[p. 14]
    Hoe staen u saken al, zijt ghy al in vereening?
Ren. Vereeningh Heer, met wie? ’k versta niet uwe meening.
Bir. Met die u onrecht doen.
Ren.                                     Ach! ’t isser veer van daen.
    (380) Hoe sou een kleyne Mus een Sparwer vallen aen.
Bir. Treet by ons, want wy t’saem een trouwe Dienaer soeken,
Ren. Heer om u dienst te doen, wil ick my self vercloecken,*
    Ghy die my helpen kont, O! lidt, en Vranckrijcks room,
    Mijn ziele blijft u by.
Bir.                                 Ghy zijt ons wellekoom.
Laf uyt (385) Siet ginder komt Lafin, te recht is hy gekomen.
Laf. Mijn Heer, ick had mijn gangh rechts na u toe genomen,
    Door dien u Dienaer seyd’ dat ghy mijn hebt gesocht.
Bir. Wat hebt ghy op het geen ick seyde, u bedocht.
Laf. Heer om u dienst te doen, is dat waert te bedencken,
    (390) Ick wil mijn goet en bloet, ja leven voor u schencken,
    Niet isser, ô mijn Heer, of vry’lijck my vertrout,
    Want ghy (als ick wel weet) my voor u Dienaer hout.
Bir. Mijn ziel dunckt mijn in vreucht en melody te baden,*
    Nu sult ghy Edellien ’t wraeckgierich hert versaden,
    (395) Na uwen eygen wensch, in u vyandens bloet,
    Nu segh ick, sult ghy sien, gantsch leggen onder voet,
    Die! die te bats en trots ons heerschen als Tyrannen.
    Nu salmen ’t Fransche Rijck van al de machten wannen.
    Siet Mannen dese Brief, siet hoe den Savoyaert
    (400) U! sijn verholentheydt en schatten openbaert,
    Hy wijst u aen den wegh te vrijden u van nooden,
    Door dees middel alleen, ons Opperhooft te dooden!
    Maer en zijt niet vcrschrickt, toont Edellieden toont,
    Datter een stale hert in uwe boesem woont,
    (405) Betoont! dat ghy niet zijt van kleyne Stam gesproten,
    Maer met den Edeldom en vryheyt overgoten,
    Waer soo souden wy, niet heerschen g’lijck als hy?
    Wy die de oorsaeck zijn van sijne heerschappy,
    Wat of ons schort of deert, ghyliê zijt uytgesogen,
    (410) En in sijn Camer heeft hy al uw’ schat getogen,
    Ghylieden zijt verarmt, Henricus is verrijckt,
    Terwijl hy sit en bralt hy niet eens om en kijckt,
[p. 15]
    Wat dunckt u van den Brief, kan het soo niet geschieden?
Laf. Het is den rechten vond’, wy volgen u gebieden.
Averg. (415) O moedigh Edelman, ick weet dat ’t edel bloet
    In u niet is vergaen, de eer die ghy ons ons doet,
    Salmen u hondert fout, ja duysent fout vergelden,
    Wel ofmen nu de sacck ten vollen eens voor stelden,
    Mijn Heer Biron vanght aen, en openbaert het stuck.
Ren. (420) Ick sweer, den Hemel geeft mijn Heer u groot geluck.
    ’t Voornemen is seer goet, laet ons ter haest beginnen,
    Dat ghy u Vyandt meucht door dit beleyd’ verwinnen,
    Ick sweer u trou te zijn.
Amb.                                 Soo sweert by uwen Godt,
    Die ghy ontsiet en eert, en by het waertste lot.
    (425) By lichaem en by Ziel, by Duyvel, doot en leven,
    Dat ghy in alle noot ons niet en sult begeven.
Ren. Mijn Heer, ick sweer by Godt en oock by dese hals.
    Dat ick u trou sal zijn, niet ontrouw noch te vals.
Amb. De wraek die is voor d’hant, waer sy slechs maer geboren
    (430) Die niet volstandigh blijft, diens ziele ga verloren:
    Eerst knielt al t’samen neer, en sweert op dit Rappier
    Eenen gelijcken Eed, en vreest voor doodt noch vyer,
    Want gene swarigheyt (in’t minst) hier in kan steecken,
    ’t Moet ons aen geen beleyd’ en goede raed’ ontbreken.
Bir. (435) Datmen ons voorneem nu ter haest, en vlijtigh doe,
Amb. Soo moeter een terstont gaen na Savoyen toe,
    Waerschouwen mijne Prins, wilt hier een Man toe kiesen
    Daer men geen trouwigheyt in ’t minste kan verliesen,
    En geeft hem vol bescheyt, dees middel en dees vond’,
    (440) Hoe ghy de Croone haer op ’t aerdighst lev’ren kond’,
    Wie is hier toe bequaem?
Bir.                                       Renaze ghy sult reysen,
    Begeeft u op den wegh, dit moet ghy nu bepeysen:
    Eerst dient den Hertogh aen, dat hy sijn Volck vergaer
    En brengh by Sint Cathrijn al sijn geheele Schaer,
    (445) Maer dit moet haest geschiên en met een stille tromme
    Dat de geruchten hier in Vranckrijck niet en kommen,
    Dan sal ick door mijn last hem geven in de hant,
    En voorder, Dorp en Stadt, ja ’t gantsch vereenight Lant,
[p. 16]
    Siet op den selven tijdt sal ick den Coningh vleyen,
    (450) En hem door soete praet in ’t Bosch ter jacht gaen leyen,*
    Ontrent den hoogen Bergh, daer ick verbergen sal
    Een Soldaet twee of drie, in een verholen dal,
    Soo haest als ick dan sal ons beyde eenigh spooren,
    De leus sal zijn ’t geblaes van mijne Iagers hooren,
    (455) Ick sal nemen de vlucht, en roepen heel verstoort,
    Sta by Mannen, sta by, hier men den Coninck moort;
    En als den Adel sal om hem te helpen spoeden,
    Meer Volcks ick hebben sal, daer sy niet op en hoeden,
    En brengen om den hals de Princen van den bloedt
    (460) Sijn Soon, en al het geen dat uytten wege moet,
    Soo haest sal zijn ’t begin van alle des rumoeren,
    Sal ’t hem gewaerschout zijn, hem, die sal leggen loeren,
    Gelijckerwijs een Wolf, op eenen proye wacht,
    Als hy door hongers noot schier van de honger smacht:
    (465) Wanneer dit is geschiedt salmen ’t hem mede deelen
    Door Posten, dat hy dan komt sijn Tragedie speelen;
    Vallen den Franschen in met kracht en met gewelt,
    Soo sal hem Vranckrijcks Kroon in handen zijn gestelt.
    Renaze dit sult ghy den Hertogh overdragen:
    (470) En of hy voorder wou na andere dingen vragen,
    Soo geeft hem dese Brief, die onderteeckent is
    Van onser aller handt, en seght hem voor gewis,
    Dat hy niet meer en vreest, de Kroone sal hy dragen,
    Tot spijt van die ’t benijt, of sullen d’halsen wagen.
Ren. (475) Mijn Heer het sal geschien, en hier op ick vertreck,
    Den Hemel geeft dat dit tot ons welvaren streck.         Ren. bin.
Amb. Soo gaen de saken wel, mijn Heer Biron, tot morgen.
Bir. Voor ’t quade hoeven wy in ’t minste niet te sorgen.
    Lafin, ’t is noodigh dat ghy na Bourgoignen gaet,
    (480) Om met de Fuentes oock te houden goeden raet,
    Hy weet oock van de saeck, en ’t is hem aengeschreven,
    Hy heeft sich oock by ons in een verbondt gegeven:
    Dan alles wat ghy doet, dat ghy voorsichtigh zijt,
    Terwijle sullen wy bestemmen uur en tijdt
    (485) Wanneer het sal geschien, men sal ’t u laten weten.
Laf. Ick treck dan henen Heer, daer ghy my hebt geheeten,
[p. 17]
    Geen Knecht soo trou als my, ick sweere by mijn swaert
    Dat ick niet rusten sal.
Amb.                               Men sal u gelt en Paert
    Bestellen, en van al het geen u mochte ontbreken;
    (490) Laet luyden in het Hof, dat ghy voor een’ge weken
    In ’t Italiaensche Rijck u Vrienden gaet besien.
Laf. Ik neem mijn afscheyt Heer, in alles sal ’t geschien. Laf. b.
Amb. Hier na heb ick getracht al over lange tijden,
    Hoe komt, ô Francq, hoe komt, dat ghy soo wilt bestrijden
    (495) Het diere Conings bloedt, ’k en hadt dit noyt gedocht,
    Dat hier den Mareschal Biron is toe gebrocht;
    Het spreeck-woort machmen nu dan wel te rechte seggen:
    Eergierigh van gemoedt kan nimmer van hem leggen
    Het geen hy voor hem neemt. Ghy Heeren, voor het lest
    (500) Versoeck ick, wy dit werck beleggen op het best.             Bin.


Coning,   Jeannin,   Nemours,   en
eenige stommen.

Con. Hoe leeftmen steets in hoop, en duysent nare sorgen,
    Wat leyter ramp en strijdt onder de Croon verborgen;
    Hoe wortmen steets geplaegt, hoe wortmen steets gestoort,
    Alsmen dan hier, dan daer, van tegenspoeden hoort;
    (505) Nimmer en heeftmen rust, den Oorlogh doet ons waken,
    Een oproer en een Peys kan ons onrustigh maken.
    Ick heb door Godes hulp mijn Volck tot vreê gebracht,
    Nu ick in vrede ben men na mijn Croone tracht,
    ’t Is waer ick leef in weeld’ en duysent prachtigheden,
    (510) Maer ick treê niet een treê, of moet hem schreumig treden,
    ’t Schijnt dat mijn leden selfs tegens my strijdigh zijn;
    Want nu ick my bevrijdt van alle rampen vijn,
    Soo komt den swaersten slagh mijn trotse ziel omvaten,
    En seght ick wordt vervolght, nu van mijn eygen staten,
    (515) En seght ick wordt gevolght van die ick heb gevoedt,
    Van die, die voor mijn Croon gewaeght heeft lijf en bloet;
    Hoe kan het moogh’lijck zijn, dat hy my soud’ vervolgen,
    Die, soo het schijnt, mijn ziel in sijne heeft geswolgen,
    Die my gesworen heeft, te sterven voor het Rijck,
    (520) En heeft my met den Eedt gegeven daedt en blijck,
[p. 18]
    Die door sijn daden selfs en overbrave kanssen
    Verkregen heeft den naem, een blixem van de Franssen;
    Die ick soo menighmael met vreugde heb om-armt,
    Waerom ick heb gesucht, gekreten en gekarmt
    (525) Doen hy ten Oorlogh trock, en die ick heb gehouwe
    In waerden als een Kindt, ja als mijn echte Vrouwe.
    Biron waer is het hert dat ghy te voren droeght,
    Hoe komt dat het gewis uw’s herten niet en wroeght,
    Dat ghy derft tegen my, my die ghy hebt gehouwen
    (530) Als waerdigh dese Kroon, dorft u vergift opspouwen,
    En trachten na mijn ziel, en trachten na mijn end,
    En trachten na mijn Kroon, daer ghy half Coninck bent.
    Heb ick u niet verhooght, en heb ick niet beloonet
    U daden na den eysch, en heb ick niet gekroonet
    (535) U welwaerdige hooft met glorie, schat en lof;
    Heb ick u niet geacht de waerdighst van mijn Hof.
    ’t Is waer gy zijtet waert, want men u recht mach kroonen,
    En noemen u den Man die my in vree doet woonen.
    Hoe kan in sulcken Man, als ghy voor desen waert,*
    (540) Schuylen soo quaden hert, en sulcken boosen aert,
    Ten kan niet moogh’lijck zijn, sy moeten u beliegen,
    Om soo mijn gonst (tot u) geheel in ’t slaep te wiegen;
    Maer ick sal veynsen my, en toonen bly gelaet
    Tot dat ick seker ben van mijne quaden staet.
    (545) Hoe kan het moogh’lijck zijn, soud’ Biron my verraden,
    Neen, het is Nijders klap, die haer willen versaden
    In sijn geluckigh bloet, daerom wort hy beticht,
    Maer eenen wysen Prins moet niet gelooven licht.
Iean. ’t Is Heer gelijck ick segh, en vele willen ’t sweeren,
    (550) Dan watter volgen sal, sullen de tijden leeren:
    ’t Kan qualijck moogh’lijck zijn, maer Biron is een mensch*
    Die steets na hooger tracht, en siet den hooger wensch
    Kan licht den gullen mensch tot boosheyt wel bewegen.
Nem. Maer wederom Biron die heefter vele tegen,
    (555) Die staen na sijnen staet, en spouwen vyer en vlam,
    Om dat hy door geluck in ’s Conincks gunste quam,
    En een die het geluck veel eeren heeft gegeven,
    Die wordt* door haet vervolght, die staetmen na het leven,
[p. 19]
    Die wordt steets uyt-gepickt en leelijck afgemaelt,
    (560) ’t Is wonder waer den nijdt niet sijn beschuldingh haelt;
    Dies waer het mijne raedt dit heel secreet te houwen,
    Tot dat de vlugge tijdt ons meerder sal ontvouwen.
Iean. Terwijl men stille staet mocht hy volvoeren ’t stuck,
    En brengen ons en ’t Rijck in droevighe ongeluck,
    (565) Mijn raedt waer datmen stracx Biron sou ondertasten,
    Om soo u Majesteyt van sorge te ontlasten.                 Alle bin.


Lafin.     Fuentes.

Laf. Mijn Heer, g’lijck ’k u sey men dient nu niet te slapen,
    Want vele zijn die ons steets aensien en begapen,
    En uyt den laetsten Brief die ons van Vranckrijck quam,
    (570) Schrijft ons Biron, dat hy noch wat sijn uytstel nam,
    Want daer veel morrens was van dees en ander saecken,
    Die my wel duchtende, ja hoop’loos souden maecken;
    Den Coning die is streng, en dat hy ’t werdt gewaer,
    Biron soud’ zijn bevrijdt, wy bleven in ’t gevaer;
    (575) En als wy ons verraedt al hebben voort-gedreven,
    Sal sich den Fransman niet onder ’t Spaensch jock begeven,
    Want sy uyt de Natuur zijn strijdigh, en noch meer,
    Sy hebben Wonder lief Henricus haren Heer.
Fuent. Lafin dit gafmen oock in ’t eerste wat beduchten,
    (580) Den Spangiaert sal den Francq niet temmen ofte tuchten,
    Want haer den ouden haet noch in het herte leydt,
    En Natuur gaet voor Leer, gelijck het spreeckwoort seyt:
    ’t Is waer, men sal door dwank haer doen de Wetten leeren,
    Dan ’t is onwilligh Volck, niet lichtlijck te bekeeren;
    (585) Het is een quade Beest, en die sy tegen heeft,
    Altijdt in groot gevaer en duysent sorgen leeft,
    Dant t’wijl het is begost, moetmen de saeck volvoeren.
Lafin. En of sy vielen af, die voor dees met ons swoeren,
    En waren wy niet doot, terwijl ’t gemompel gaet,
    (590) Is ons Verradery in eenen quaden staet;
    Wat my belanght, ick ben daer g’heelijck in beladen,
    En na dat mijn hert tuyght soo zijn wy selfs verraden.
[p. 20]
    Biron die schrijft soo flaeu.
Fue.                                         Het is u bloode hert,
    Dat door vertwijfelingh (soo’t schijnt) verwonnen wert;
    (595) De Pijl is nu aen ’t gaen, de Kloot is nu aen ’t rollen,
    Den aenslagh is begost, het Paerdt is al aen ’t hollen,
    Daer is geen houden aen, men moeter nu meê deur:
    Wel hoe Lafin, hoe dus, wat weckt u tot getreur?
    Is nu u Edel hert door yd’le waen verovert?
    (600) Is u onwinbaer Ziel door mommery betovert?
Laf. Hoe ick het overlegh, inbeelden kan ick niet,
    Geen Fransman immer lijd het Arragons gebiedt,
    Ten kan niet moogh’lijck zijn, want hy is te grootmoedigh.
    Den Spangiaert al te trots, te wreedt, en oock te bloedigh;
    (605) Ick treck nu na Parijs te spreecken met haer al,
    Want mijn gemoedt getuyght van eenigh ongeval:
    Ten is geen kleyne saeck een Coninckrijck te temmen,
    En oock in ’t waerde bloet eens Conincks soo te swemmen,
    Hy is al op sijn hoed’, hy weet al wat wy doen.
Fue. (610) Lafin wel hoe! hebt ghy nu sulcken quaet vermoen?
    Ghy waert wel eer een Man die niet en was om winnen,
    U eed’ onbreeck’lijck was, nu swerven uwe sinnen,
    Gelijck het lichte Riedt dat met de winden weyd’;
    Ick dacht Natura had tot u Lichaem bereyd’
    (615) Onwinbaer ingewand’, seght waer door wildy schricken,
    En laten toornigheyt door wantrou gantsch versticken;
    ’t Is tegen ’t Edel hert, hebt ghy niet dick gewaegt
    U leven in de Krijgh, doe ghy voor oogen saeght
    De schrickelijcke doodt, en dat om kleyne Solding,
    (620) Doen dreunde door den slag, en scheen den Hemel vol hing
    Van Hagel ende Snee, gevlogen uyt het loot,
    Doe men niet eenen schoot, maer duysent schoten schoot;
    Nu sult ghy in een Maend’ ontelbaer schat vergaren,
    Soo uwe sinnen zijn als sy te vooren waren.
Laf. (625) Dees reden, waerde Prins, hebben my weer bekoort,
    Ick sweer u by dees handt te honden ’t eerste woordt,
    Gy hebt my weer gesterckt, gewapent met veel kloekheyt,
    En door u wijs beleyd’ mijn vreese in den hoeck leydt,
[p. 21]
    Ghy hebt ’t versaeght gemoedt gegeven soo veel voets,
    (630) Dat het beproeving voelt door u veel-voude toets;
    Mijn Heer met u verlof, ick hebber een bescheyden,
    Die staet na my en wacht.                                         Bin.
Fue.                                     De Heer wil u geleyden.
    Verrader soudt ghy soo herhalen uwen Eedt,
    Het is mijn aengenaem dat ick u sinnen weet,
    (635) Ick sweer dat ick u sal bereyden sulcke laghen,
    Dat ghy ’t hier namaels noch met weenen sult beklagen.
    Zijt ghy een Edelman, hoe Lafin, zijdy dol,
    Zijn uwe sinnen t’soeck, of is u ’t hooft op rol?
    Neen, neen, gy moet van kant, want gy zijt onstantvastigh,
    (640) Dit sal dan voor Biron (eylaes!) zijn al te lastigh,
    En schrijf ick het soo ’t staet, Lafin is ’t leven quijt,
    Soo hy by ’t leven blijft, ons doen in d’asschen glijt:
    Nu heb ick recht geleert op niemant te vertrouwen,
    Want ’t geen sy eten op, sy wederom uyt-spouwen,
    (645) Ia keeren wederom, waer over ick schier walgh,
    Het geen sy spogen eerst uyt haer vervloeckte balgh,
    Ick ga in alder-yl om Brieven af te maecken,
    Te rusten men niet dient in sulcke sware saecken.                 Bin.


Jeannin.   Edelman van ’t Hof.   Nemours.

Iean. Wat hoortmen voor geruys, hoe loopt het kleyne volck,
    (650) Hoe raest den Arbeytsman, sou oock uyt dese Wolck
    Wel barsten eenen buy van Blixem ende Donder,
    Sy momp’len onder een, ja elck een in ’t bysonder;
    Daer is verraedt voor d’handt, daer dreyght een sware last,
    En niemandt van haer al en weet waer ’t end is vast;
    (655) Wat dit voorspoock bediedt sal ons den tijdt uytwijsen,
    Ick schrick wanneer ick ’t denck, ja heb een groot afgrijsen
    Van veelderley geklaps; laestmael quam my te voor,
    Doch ick en gaf de reen in ’t minste geen gehoor,
    Dat Ducque de Biron gestadelijck ging wandelen
    (660) Met des Spangiens Legaet, en datse t’samen handelen
    Wat vreemts, wat dat het is en kan ick niet vermoen,
    Soo ’t waer is (’t ga soo ’t wil) daer sal niet goets uyt broen:
[p. 22]
    Nu van de Praseling daer ick u laetst af seyde
    Komt hier meê over een; God wil ons soo geleyden,
    (665) Dat wy het Coninckrijck bevrijden van sulck quaet.
Ed. Men moet gelooven niet dus al der Lieden praet,
    Men roept dick van een saeck die noyt en is begonnen,
    ’t Is wonder dat Biron (eylaes!) soud’ zijn verwonnen,
    In dees onheylen quaet, den tijdt het al brengt uyt,
    (670) Ten gaet niet vast altijt na eenige geluyt.
Iean. ’t Is hoe het is, mijn Heer, daer moet yets zijn verholen.
Ed. ’t Mach zijn dat het geklap der Volckeren kan dolen;
    Dan ick vermoê wat quaets, den Coninck die gebiedt
    Datmen hem veynsen sal, nu sooder yets geschiedt,
    (675) Laet ons zijn op de hoed’, en ons niet verder quellen.
Nem. En laet ons voor een tijdt dit uyt ons hoofden stellen,
    Dus raeckte de Gemeent heel licht’lijck op de been,
    Wy bidden steets den Heer dat hy ons al verleen
    Een langhdurige Vreê, en dat de Ialousyen
    (680) Van d’Hoofsche Edellien haer eenmael mach ontglyen,
    Want d’een den ander soeckt met list en met bedroch.
Ed. Daer uyt spruyt veele twist, ja brenger vele noch
    Tot arm beroyde staet en kommerlijcke Slaven,
    Daer meenigh loos beleyt met schijn is ondergraven:
    (685) ’t Hof is een slaverny, het is een Cierlijck graf,
    Een opgepronckte Vrou, die werckt haer eygen straf,
    ’t Is vol van schijn-bedroch en loose listigheden,
    Vol adderen-vergift en duysent dertelheden;
    ’t Is altijdt ongerust, wanneer den een verarmt,
    (690) Den andren, soo men siet, hem by de Koolen warmt.
    Den Broer benijdt den Broer, den Soon benijdt den Vader,
    Den eenen Vriendt die is den ander een Verrader;
    Als d’een in pracht en Staet, en groote weelde bralt,
    Door ’t jagen van een aêr hy licht van Staet vervalt:
    (695) Soo isser niemant vry, wie sou het Hof niet vreesen?
    Nochtans wil yeder een (soo ’t schijnt) een Hov’ling wesen.
    Komt gaen wy t’saem ten Hoof, den Coninck ons verbeyt,
    Vermaken hem met lust wat in sijn treurigheyt.
Iean. Ick sal gaen by Biron, en seggen de geruchten
    (700) Van het gemeene Volck, haer kermen ende suchten:
[p. 23]
    En hoe een droeve maer van hem werdt uytgebreydt,
    Dit sal den Mareschal in ’t eersten zijn geseydt.                 Bin.


Biron.   Avergne.

Bir. ’t Is wonder wat ick sie, mijn hert is schier verflout,
    Om dat den loosen Rogh sijn woorden niet en hout,
    (705) En spout sijn Eden uyt, wat Duyvel mach hem porren,
    Dus over ons beleyd te preut’len en te knorren;
    Waer het noch niet begost ick soud ’t niet vangen aen,
    Want ick bevind’ men mach op geen’ge menschen staen.
    Natuur hoe komt dat ghy den mensche hebt geschapen
    (710) In sulcken valschen schijn, en sulcken boosen Wapen,
    ’t Hert smelt my in het Lijf, van gramschap rijst mijn haer:
    Lafin, schelmsen Lafin, ha! dat ick by u waer,
    Ick sou u door dees handt selver ter Hellen senden,
    Soo sou u valsch gemoet niet met de winden wenden,
    (715) Is dit Soldaten aert, zijt ghy van Edel bloedt,
    ’k Gelooft dat u veel eer de Nicker heeft gebroedt.
    O wanckelbaer geluck, most ghy my tot hem voeren?
    Tot hem! die so het blijckt sijn Backhuys niet kan snoeren,
    Tot hem! die niet en houdt het geen hy heeft belooft,
Avergne uyt.
    (720) En mijn hier door mijn eer en al ’t ontsach berooft.
    De Fuentes deed’ seer wel dat hy my heeft geschreven,
    Want ick sal dese schelm doen brengen om het leven.
Averg. Mijn Heer hoe dus verstoort?
Bir.                                                     Is dat wel vragens weert?
    Mijn dunckt dat Hemel, Aerd, en alles ommekeert,
    (725) Parijs is my te kleyn, en al de harde steenen
    Om d’oorsaeck mijnes klacht, verschricken ende weenen,
    De Son draeyt av’rechts om, en d’Aerde haer ontset.
Averg. Bedaert, Grave bedaert, en seght ons wat u let.
Bir. Het is met ons gedaen, wy zijn al aen gedragen,
    (730) Verraden zijn wy selfs.
Averg.                                       Van wien?
Bir.                                                           Wat mooght gy vragen,
    Door-leest eens desen Brief, Lafin is omgekocht,
    En heeft tot ons verderf alt’samen aengebrocht.
[p. 24]
Averg. Lafin, is hy dan hier?
Bir.                                       ’k En kan dat niet vernemen;
    Maer ’s Conincx Camerling die quam stracx by mijn flemen,
    (735) Dat ’k hem uyt ’s Conincks naem sou openbaren ’t stuck.
Averg. Hebt ghy het hem geseyt?
Bir.                                               Ick liever stucken ruck
    Mijn selven, oock veel eer sullen de vaste Polen
    Verdrayen, en de Son sal van haer plaetse dolen.
    Ick gaf hem kort bescheyd, doen ick mijn afscheyt nam,
    (740) Hier op my dese Brief terstont ter handen quam,
    Die meldt hoe men Lafin ter Hellen moeste stueren,
    Of wy souden ’t hier na beklagen en besueren.
Averg. Ten dient niet op gewacht, daer moet zijn volck bestelt,
    Die Lafin nemen waer op wegen en in ’t Veldt,
    (745) Of ’t zy dan waer hy is, men moetet soo aenleggen,
    Dat niemant op ons kan eenigh vermoeden seggen,
    En voorts hem geven loon van dit verraders stuck,
    Soo vryen wy ons staet van alle ongeluck.
Bir. Een yder veynst hem dan, ick sal het wel bestellen,
    (750) Wilt u doch met dees saeck in geen’ger wijs meer quellen.
Binnen.


Lafin in eenigheydt.

Laf. Na dat ick by mijn selfs het stuck heb overleyd’,
    Dunckt my ’t onreed’lijck is, ja buyten het bescheyd’,
    De Faem blaest wonder uyt, den tijt kan wonder wercken,
    En wy zijn al verklickt na dat ick kan bemercken,
    (755) Fuentes die heeft my met listen uyt-gelockt,
    Ick gis dat hy veel quaets in mijne saecken rockt,
    Het gaet dan soo het gaet, mijn hert is overwonnen,
    En mijn gewisse seyd’: Lafin hoe soudy konnen
    Vermoorden uwen Prins, en Coninck van het Landt:
    (760) De wanden werden root, het is te grooten schandt,
    En als ’t feyt waer volbrocht wie sou my doch betalen,
    ’t Sou zijn is dat Lafin, de Duyvel mach hem halen,
    Die selver heeft gestoockt te brengen om den hals
    Den Coninck, brengt hem om, den schellem die is vals,
    (765) Want heeft hy tot den doot des Conings derven stoken,
    Hy soud’ ons oock een Vijgh, of Spaensch Bancketje koken.
[p. 25]
    Daerom soo duncktme best dat ick treck na Parijs,
    En maeck den Coning al haer doen en lagen wijs,
    Mijn lichaem sal ick dan van schand’ en doodt bevryen,
    (770) En mijn Conscientie oock na Godes wetten lyen.
    Daer mee soo treck ick heen. Lafin denckt hoe ghy swoert,
    Hier in en sal mijn ziel niet weynigh zijn beroert.
    Sal ick den swaren Eed’ die ick eer heb geswooren
    Herhalen! treck ick op mijn hals des Heeren tooren,
    (775) En soo ’k het stuck volbreng waer ick een Moordenaer.
    Dit is een dobb’le sond’, dees sond’ dunckt my soo swaer,
    Dat ’s onvergeeff’lijck is, ick moeter een verliesen,
    Want van twee quaden hier men moet het beste kiesen,
    En breken mijnen eed’, waerom ben ick bedroeft?
    (780) In sulcken stuck den eed’ men niet te houden hoeft.
    Ick reys dan na Parijs, en sal niet eer stil wesen
    Voor ick den Coning heb dees Schriften laten lesen,
    My selfs ontslaen, en vry doen maken van den last,
    Eer ick meed’ op verraet door yemand wierd verrast.         Bin.
                    Een weynigh gepauseert.


Coning,   Jeannin,   Nemours.

Con. (785) De momp’ling houdt niet op, noch kan ick niet gelooven
    Dat Ducque de Biron hem soo soud’ laten rooven
    Van het verduyvelt geldt, dat hy wil sijnen hand
    Aenleggen (laes!) op my, fy! overwreede schand,
    Hoe kond’ ghy woedend’ mensch soo qualijck stille wesen,
    (790) Bemint ghy niet de deught, soo wilt de wetten vreesen,
    En vreest ghy geene Wet, soo schreumt het ongeval,
    En denckt dat men hier na ten Oordeel komen sal.
    Raedtsheeren, mijnen Borgh, daer ick my op vertrouwe,
    Dat ’s: wilt gestage wacht voor uwe Coninck houwen.
    (795) Ieannin, wat seydt Biron, doen ghy hem hebt geseyt
    Wat datter gaende was?
Iean.                                   God’ spaer u Majesteyt,
    Hy swoer by Aerd’ en Hel, en alle de Planeten,
    Dat hy u Dienaer was, en daer niet af te weten,
    Hy worde soo gestoort, ja soo geweldigh gram,
    (800) Dat hy met suer gesicht terstont sijn afscheyt nam.
[p. 26]
Con. Kond’ ghy aen sijn gelaet niet eenighsins bemercken?
Iean. Genadigst Heer en Vorst, het veynsen kan veel wercken,
    Ick heb gehoort een maer, daer ick wel op betrouw,
    Daer door dat ick Biron heel vuyl en schuldigh houw.
Con. (805) Hoe! schuldigh? waerom dat?
Iean.                                                         Sijn Brief, ja eygen teken.
Con. In stucken sal my ’t hert door droevigheden breken,
    Sijn Brieven, en van wien, van waer, van wat inhout?
    Sijn Brieven, ick had’ hem mijn Croone wel vertrout.
Iean. Sire, daer isser een, die sal ’t u al betalen.
Con. (810) Wie is het doch?
Iean.                                     Lafin.
Con.                                               Wel, laet hem daetlijck halen.
Iean. Wel Heer.
Con.                 En ofmen hem dan onwaerachtigh vond’.
Iean. Hy sal ’t u weten doen, door Eden en door mond’,
    Hy sweert by grooten eed’ dat hy ’t u sal bewijsen.         Iean. bin.
Con. Bewijsen, dat wat waer veel; dees grijse haren rijsen,
    (815) ’k Verlange wat Lafin al wonders seggen sal.         Laf. uyt.
Laf. Godt spaer sijn Majesteyt van alle ongeval.
Con. Wat hebt ghy voor bewijs, waer door gy dorft betichten
    Biron den kloecken Heldt, ja selfs een licht der lichten,
    Of meent ghy mijne handt te vullen met een blom,
    (820) Betoont ons goet bewijs, of keert niet wederom.
    Bedenckt wat dat ghy segt, of men sal u verleeren
    Te spotten met den Raet, en met de groote Heeren.
Laf. Van my en sal in ’t minst niet worden voortgebrocht
    Dat onwaerachtigh is, Biron heeft my versocht
    (825) In dienst, waer in ick my ten vollen heb gegeven,
    En dacht daer in te zijn de dagen van mijn leven,
    Op een bestemde tijdt de Grave my ontboot
    By hem en sijnen Raed’, alwaer dat hy besloot
    De Croon van Vranckerijck te brengen aen Savoyen,
    (830) En u, ja al u Huys en ’t gantsche Hof te royen.
    Avergne wasser by, en Spaengiens Ambassaet,
    Renaze, die al t’saem beslooten uwen staet
    Te brengen tot den val, daerom mosten wy sweeren
    Gelijckelijck een eed’ op ’t punt van haer geweeren;
[p. 27]
Lafin geeft den Brief.
    (835) Na dat dit is geschiedt, en alles is vervult,
    Wy ’t schrift’lijck tekenden, gelijck gy ’t leesen sult,
    Ick na Bourgonjen trock, om Fuentes daer te spreken,
    Zedert dien tijdt heeft my steets in de krop gesteken
    Hoe ick u Majesteyt gedient heb soo getrouw,
    (840) Bedacht dat ick mijn eed’ en doen herroepen wouw,
    Het welck ick heb gedaen, en om u te bewaren
    Kom ick u dit verraet, na plichting, openbaren,
    Besiet, doorleest het schrift sonder veel tijds verleng,
    Ghy vast bevinden sult dat ick geen logens breng.
Con. (845) O Hemel! wat is dit, dit heeft Biron geschreven,
    Van vaer mijn herte trilt, van vrees mijn leden beven,
    De gramschap steygert op door het verhitte bloet,
    En wraeck die heeft vermant mijn sachtsinnigh gemoet.
    Raedsheeren nu is ’t waer hoe kan dat doch geschieden?
    (850) Neen, het geschrift is valsch, laet Biron selfs ontbieden;
    Vertoeft, ’t is noch geen tijdt, beter met soetigheyt
    Hem aen te gaen, en sien wat sijn gewisse seyt:
    Biron, wel hoe Biron, hoe zijt ghy soo beseten!
Nem. O hooge Majesteyt, dees droevige Planeten
    (855) Hebben ons lang gedreygt, ’t schijnt dat het boos gedrocht
    Vervallen van de Deught door u ons droefheyt socht;
    Dan Godt die houtse in toom, sy sullen niet beklijven,
    En uwe Majesteyt sal (trots haer) Coningh blijven.
Con. Datmen de Grave soeck, en hem gevangen stel.
    (860) Met recht mach men dees Aerd’ gelijcken by een Hel,
    Met veel onrusten moet den Coningh hem geneeren,
    ’t Is altijt dit óf dat, rampsaligh zyn wy Heeren;
    Seght Biron alleen aen, dat hy by mijn verschijn
    Op morgen, kander oock (in sulcken schoonen schijn)
    (865) Vergift verborgen zijn? hy was ons Vranckrijcks Vader,
    Hy gaf haer ’t leven op, nu is hy een Verrader.
    Datter op den Biron terwyle wert gelet,
    Dat hy door listen niet werdt uyt ons hand’ ontset:
    O al te losen droch: de noodt breeckt alle Wetten,
    (870) Doet ’t geen u wert belast.
Iean.                                               Men salder Heer op letten
[p. 28]
    Nu bortelt uyt op ’t lest dat soo langh heeft gesmuyckt,
    De snel-vliegende Tijt ’t verholen wel ontluyckt.             Bin.


Biron. Cieria sijn Boel.

Bir. Lief Cieria hoe dus, ghy schijnt geheel belaen?
Cier. Met reden, Heer Biron, en heftigh oock begaen,
    (875) In saecken die ick ducht tot uwe val te strecken.
Bir. Mijn val Princes, waerom?
Cier.                                         Mijn Heer ’k moet u vertrecken
    Een wonderlijcke droom, die my verscheenen is
    In ’t midden van de Nacht, of daer ontrent ick gis,
    Met veelderley gespoock en droeve fantasyen,
    (880) Quam my vergetelheyt en nare sorgh bestryen,
    Soo dat mijn wetenschap, door dromens droef bestier,
    Beswalckte, of ick lagh lijck in een terend Vyer,
    Soo van de Vreught veraert, van eygenschap ontoogen,
    Quam levenbeeldigh my verschijnen voor de oogen
    (885) Een wonderlijcke Leeu, in ’t aensien sterck en groot,
    Ick sagh met vrees hem aen, doch hy mijn weder boot
    Een minnelijcken muyl, al scheen hy trots en moedigh,
    Soo was hy doch niet wreedt, maer minnelijck en goedigh,
    Soo dat hy werdt seer hoogh verheven van een Helt,
    (890) Die hadde in sijn handt een Schilt, waer op gestelt
    Drie Lelyen van Gout, dat hy sijn lijf en leven
    Soo menighmael voor hem ten prijse had gegeven;
    Mits sagh ick komen daer veel Tygers, die seer wreet
    Den Leeu aensagen, en raetslaeghden in ’t secreet
    (895) Veel listen, om den Leeu, die soo hoogh was geklomme,
    Te brengen om den hals, ja riepen luyt al-omme,
    Dat hy gepooght hadt om sijn Heere te verraen,
    Soo dat hy werdt in ’t endt met groot ontsagh gevaen,
    En daer beschuldight met veel vuyl en vreemde saken;
    (900) Doen wiert ick soo verschrickt, dat het bedroeft ontwaken
    My bitter weene deed, en doe ’k mijn wacker von,
    Soo beelden ick my in den Leeu die was Biron:
    Dit heeft my soo verschrickt, de Leden my noch trillen.
Bir. Princes verslaet u niet door dromens sotte grillen.
[p. 29]
Cier. (905) Ach Heer, mijn swaer gemoet soo seer beladen is
    Door desen droom, dat ick niet twijffel, of gewis
    Veel droefheydt en ellent uyt dit gespoock sal rijsen;
    Dus bid ick u mijn Heer, wilt ghy my nu bewijsen
    Eenige liefd’ of gunst, soo doet doch mijn begeer,
    (910) En doet ghy ’t niet om my, soo doet het doch veel eer
    Om ’t gene dat ick draegh, en dat ghy siet voor oogen,
    Laet dat doch wercken in u hert eenigh meedoogen.
Bir. Lief Cieria wat is ’t dat ghy versoeckt op mijn?
Cier. Ick wensch dat mijn versoeck van u gevolgt mocht zijn;
    (915) Ick bid ootmoedighlijck wilt doch mijn reden hooren,
    En wilt u (om mijn wil) in ’t minste niet verstooren,
    Want ick op u versoeck dat uwe reys naer ’t Hof
    Voor dit mael zy gestaeckt.
Bir.                                         Ach! neen, my niemant of
    Sal raden sulcx te doen, hier baet geen tegen-seggen;
    (920) En ben ick niet Biron, wie sou doch derren leggen
    Op my wat achterdocht; Princes ick ben de geen,
    Die voor den Coninck vaeck soo dapper heb gestreen,
    ’k En vrees voor geen gevaer, dus wil ick henen trecken.
Cier. Ach Heer, de wijl mijn reen u niet en konnen wecken
    (925) Tot ’t laten van u reys, soo wilt u jonge Kindt
    Voor’t lest eens kussen, en de Moeder die ghy mint,
    Want ’t hert my tuygt dat ick u niet weer sal aenschouwen.
Bir. Vreest voor geen ongeluk, hier meed’ wensch ick Mevrouwe,
    En dees mijn Soon adieu, u hert doch gerust
    (930) Wilt stellen, nu adieu, voor ’t lest noch eens gekust.
Cier. Adieu mijn Heer Biron, ick wensch ghy wel moet varen.
    Hoe weynig slaet hy acht ’t geen ick hem ginck verklaren,
    Hy neemt dees reys wel licht en onsorghvuldigh aen,
    Maer Godt weet hoese hem in ’t leste sal vergaen,
    (935) Ick vreese voor veel quaet, ô Godt wilt hem behoeden,
    Dat niet waerachtigh is ’t geen ick op hem vermoede,
    Nochtans ick vrees sijn doodt, want desen droom my seyt,
    Dat in ’t bedreven quaedt sijn lijfs verliesing leyt:
    Ach wat een swaer verdriet! waer sal ick met mijn kinderen
    (940) Heen vluchten, om de schant en groote rou te hind’ren,
[p. 30]
    Doch ’k hoope dattet noch ten besten sal vergaen,
    ’t Is misschien niet soo quaedt als ick my voor laet staen:
    Nu wacht ick met gedult den tijdt die ’t ons sal leeren,
    En tijding sal mijn leet verlichten of vermeeren.                 bin.


Biron.   Avergne.

Bir. (945) Heb ick den Hemel dan op mijnen hals getogen,
    Dat hy wil (soo het schijnt) tegens Biron oorlogen,
    Heb ick het wreedt geluck bejegent onbeleeft,
    Dattet my dagh en uur in alles tegenstreeft:
    Vervloeckte Tooveraers, bekoorster van de sinnen,
    (950) Die door den schoonen schijn ons Zielen komt verwinnen,
    En blaest ons herten op door de begeert en waen,
    Datmen selfs met gewelt in sijn bederf wil gaen.
    Niemant en kend u best als die u heeft gereden,
    En door u valsigheên ellendigheyt geleden:
    (955) Niemant en kent u best, als ick, die moet ontsien
    U, om dat ick ontsagh, als ick u dwaes gingh bien
    Mijn lichaem en de ziel, ick die u na gingh swerven,
    En docht op geen verdriet, en docht niet eens op sterven,
    Nu geeft ghy my den loon die ick niet had verwacht,
    (960) Wat mach ick rijmelen dees mijn onnutte klacht?
    Of dien ick door getier de lucken te verwerren,
    En doen door vyer en vlam verschricken selfs de Sterren,
    Mijn stem die is te flaeu, mijn machten ben ick quijt,
    Biron, die ghy eerst waert ghy nu niet meer en zijt:
    (965) Den Coninck weet u daet: hoe soud’ hy ’t konnen weten?
    Daer ick verseeckert ben Lafin is doodt gesmeten,
    En boudt hy op ’t gerucht, sal ick door eeden fel
    En schrickelijck gebaer hem overbuld’ren wel.
    Morgen gaen wy ten Hoof, aldaer ick ben ontboden,
    (970) Ick sal ’t ontvlieden, ay! ick ben ’t so dick ontvloden,
    Ick sal ’t verloochenen al datter wordt geseyt,
    Wie salder tegen zijn, die geen getuygen heyt?
    Dat ick nu mijne saeck te deegh ga overwegen,
    Want hier in is mijn eer, ja leven selfs gelegen;
    (975) Voor al moet ick den Graef Avergne doen de weet,
    Op dat wy stemmen eens, waer op hy deed’ den eet:
[p. 31]
Averg. uyt.
    Mijn Heer seer wel te pas, ick ging om u te soeken,
    Wy mogen ons dien tijdt en uyre wel vervloecken
    Dat wy met Savoyaert raetslaeghden in dit stuck.
Averg. (980) Hoe so mijn Heer?
Bir.                     Den Coning ’t alles weet, tot ons ongeluck.
Averg. Uyt wien?
Bir.                     ’k En weet.
Averg.                                   Wat wilt ghy dat geloove?
Bir. Mijn Heer ick ga.
Averg.                         Waer heen?
Bir.                                               Maer blijdelijck ten Hove:
    Volght my so ’t u gevalt.
Averg.                                 Ick volgh u metter spoet.
Bir. Dat ’t noyt begonnen waer, dat waer ons wel soo goet.
                            Een weynigh pause.                         Binnen.


Coning.   Biron.   Jeannin.

Con. (985) Biron, soo het soo is, soo wilt het vry bekennen.
Bir. Bekennen Heer! is ’t soo, den Hemel moet my schennen,
    ’k En hebbet noyt gedacht, noch noyt daer af gerept,
    Alleen het geen ghy my hier voor vergeven hebt.
    Sire hoe sou Biron, die ’t leven heeft geschoncken
    (990) Soo dick voor uwen staet, Biron die ghy doet proncken
    Door u mildadigheyt, gelijck de klare Maen
    Munt uyt, wanneer men haer siet by de Sterren staen;
    Heb ick dit oyt gedocht soo moeten wy de buyen
    Opnemen, en dit Rif voor duysent Rampen kruyen,
    (995) Heb ick dit oyt gedocht, dat mijn den Blixem sla,
    En ’t Nickerlijck geschaer steets by blijft waer ick ga;
    Nimmer heb ick gesuft, hoe sou Biron nu suffen,
    Of doet ghy ’t Sire maer om Biron t’ overbluffen,
    En te beproeven my? soo ghy een proef begeert,
    (1000) Tast aen dit scherpe Stael, tast aen dit trouwe Sweert
    En ruckt my ’t leven wech, of sendt my voor de Spechten,
    Ick sal gelijck ick dee voor uwe Kroone vechten,
    Of isser yets te doen, gebied’ so ’t u beliefd’,
    Biron die is gereed, die u van herten liefd’.
[p. 32]
Con. (1005) Biron denckt wat ghy segt, ick kan ’t waerachtig maken,
    En soo ghy het bekent ’k vergeef u al de saken.
Bir. Dat ick yets schuldigh waer ’t wert van my wel bekent.
Iean. Belijd’ het Mareschal indien ghy schuldigh bent,
    Den Koningh (soo hy seyt) sal het niet meer gedencken,
    (1010) Wilt niet door koppigheyt u eygen selven krencken.
Bir. Waerachtig dat waer veel; met oorlof Vranckrijcx roem,
    Soo het waerachtigh is my selven ick verdoem,
    Dat dit waerachtigh is my niemandt sal doen blijcken.
Con. Siet toe Biron, siet toe, ghy sult verbaest staen kijcken
    (1015) Als men ’t betuygen sal, wilt ghy ’t bekennen niet?
Bir. Dat onwaerachtigh is Sire, dat ghy gebiedt
    Ick wel bekennen wil, dit sal ick my wel wachten.
Con. Beraedt u, ick sal voort wel na het eynde trachten.
Coning en Ieannin binnen.
Bir. Hoe soud’ ick my beraen, den Koninck is gestoort,
    (1020) En wil na mijn (eylaes!) niet luysteren een woort,
    Den Koningh is vergramt en komt my valsch bestryen,
    Daer hy door mijn gelaet (wel eer) plach te verblyen,
    Eylaes! mijn droeve ziel barst uyt door ongedult.
    Wat, wil ick vluchten? neen, dat sou vermelden schult;
    (1025) Sal ick de Koning dan mijn saecke openbaren,
    Neen, waer sou dan mogentheyt en Birons eere varen,
    Sal ick volharden dan in ’t looch’nen tot het lest?
    Volharden, ja, ô ja! dat is mijn alderbest;
    Ick sal een stalen hert in mijnen boesem planten,
    (1030) En temmen soo geveynst de klappige Gesanten,
    Dat hy noch niemant niet sal weten mijn bedrijf,
    Al sneed’ hy schoon het hert uyt ’t onbeweegh’lijck lijf,
    Soo hy my overtuygt, ick sal ’t by tijdts ontloopen,
    Die in veel nooden is die moet het beste hoopen.


Terwijl Biron wandelt, komt uyt,

Coning.   Coningin.   Jeannin.   Nemous.

Con. (1035) Biron hoe lang sal noch u herte zijn verstaeld,
    Hoe langh sal u gemoed’ met boosheyt zijn bepaeld,
[p. 33]
    Hoe lang sal uwe ziel in wuftigheden rennen,
    Dat het geen ick wel weet ghy niet en wilt bekennen,
    Of acht ghy het voor goet dat ghy u selfs bedrieght,
    (1040) En voor my die u heersch soo groote logens lieght,
    Ick weet meer als ghy meent, en soo ghy ’t wilt belijden
    Ick ’t u vergeven sal, ja sal tot geene tijden
    Gedencken aen de saeck, ghy kend wel mijn gemoed’,
    Ghy weet wel dat ick ben genadelijck en goed’,
    (1045) Ghy weet hoe ick u min, hoe ick u trouwe dienste
    Beloont heb voor en naer, dick op het onvoorsienste,
    En soo ghy niet en wilt bekennen dese saeck,
    Sal ick hier over doen gerechtigheyt en wraeck,
    Ick bid u Heer Biron, soo ghy zijt te versachten,
    (1050) Ick bid u, segh ick noch, bedenckt in u gedachten,
    Of ’s Konincks trouw gemoet in gramschap licht verkeert.
Bir. Hoe Sire kan dat zijn? by mijn gemoed’ ick sweert,
    Ick sweert ten andermael; Ach Vorst, u trou vertrouwen
    Hoop ick dat niet en is my sulcks daer voor te houwen.
Coningin. (1055) Ick bid u Heer Biron, soo bidden yets vermach
    Van uwe Koningin, soo brenghtet aen den dagh,
    Vermorwt u straf gemoedt; u leedt my ’t hert sou raecken,
    En wilt u toch geen spot van alle menschen maecken,
    Ghy kent u herte best, ghy weet wat datter schuylt,
    (1060) Siet toe, dat ghy geen haet voor ’s Konincks gonst en ruylt.
Bir. Alwaerde Koningin, die als een eygen Moeder
    My steets hebt lief gehadt, u beed’ maeckt my verwoeder,
    Want mijne Ziel getuyght te recht onnoselheyt
    En dat ick schuldigh waer het waer al lang geseyt,
    (1065) Geen mensche die ’er leeft sal dat waer konnen maecken,
    En die ’er maer af rept, die sal ick stracx doen smaecken
    Dat Biron niet en is van het Verraders zaet,
    Maer dat hy na de eer van sijnen Koningh staet;
    Wie is ’t die my beticht?
Iean.                                   Die, die ghy niet sult dencken.
Bir. (1070) Och hoe mach achterdocht mijn Ziele dus bekrencken,
    ’k Wild’ hy mijn waer bekend’, ’t beschuld’gen is te vals,
    Alwaer ’t een Konings Soon het kosten hem sijn hals.
Nem. Denckt Biron wat ghy seght, besadight het vermeten,
[p. 34]
    Want u beschuldenaers zijn in den Raedt geseten.
Bir. (1075) Al waer ’t den ganschen Raedt, sy hebben geen belegh.
Nem. Daer is bewijs genoegh, ick wel wat ick segh.
Coningin. Mijn Heer hoe is u hert soo hart en onbeweeg’lijck,
    Ick bid om mijnent wil, soo antwoordt my eens deegh’lijck,
    En hebt ghy geene schult, komt tot bekentenis,
    (1080) Soo waerlick als Godt leeft het u vergeven is.
Bir. Soo laet my Sire dan alleen dees’ eer gedyen,
    Dat ick door Rechters recht mijn Tichters mach bestryen,
    Ick sal door daedt en reen weerleggen haer beleid’.
Iean. ’t Waer beter Heer Biron dat gy spraeckt met bescheid’.
Bir. (1085) Bescheid’ my niet ontbreeckt, terwijl ick word’ verwonnen
    Gelijck een blooden Haes van Iagers afgeronnen;
    Soo kniel ick voor u neer, u die den Scepter hout,
    U, waer op dat Biron beroept en sich betrouwt,
    Niet anders ick begeer als billijckheit te erven,
    (1090) Daer voor ick heb geleeft, daer voor wil ick oock sterven.
    Verleent my, O Monarch! dees kleene beed’ alleen,
    Dat ick de geene ken die my door trots vertreen,
    Ick sweere dat ick sal de saecken soo uyt-voeren,
    Men over hondert jaer den mondt daer af sal roeren.
Con. (1095) Biron ick heb u lief voor ’t strijden van het Landt,
    Ick acht u alsoo veel als mijnen Rechterhandt,
    Ick raed’ u als een Soon wilt u ter deegh bedaren,
    En laet eens uyt u hert al dees verwaentheit varen,
    U selven ghy bedrieght, ’t is alleen my bekent,
    (1100) Daerom geen logentael en dient voor my gewent:
    Zijt ghy niet in ’t bespreck met de Savoysche Vorsten?
Bir. Met haer, in ’t minste niet, en dat ick seggen dorste,
    Sy spuwen hare gal op een onnoosel mensch,
    Betichters, fy te valsch! dit is alleen mijn wensch,
    (1105) Haer wensch ick voor den droes, en isser eenigh teecken
    Soo moet ick mijnen hals in duysent stucken breecken,
    Alleen, O groote Vorst! ’t geen ghy voor dees vergaeft.
Con. My dunkt dat gy in ’t quaet hoe langs hoe meerder draeft,
    Hebt gy niet met den Graef van Spangien yets te hand’len?
Bir. (1110) In ’t minste niet mijn Heer.
Con.                                                     Ick sie u dickmael wand’len
[p. 35]
    Met hem en and’ren meer, en schuylt daer onder niet?
Bir. De jalousy altijdt een saeck ten quaetsten diet.
Con. Wilt ghy ’t bekennen nu, ick sal noch zijn gaduldigh.
Bir. Ghy nimmer en bevind’ Biron hier aen is schuldigh.
Con. (1115) Denckt wat ick heb geseit, tot t’avondt Heer Biron.
Bir. Sire ick wou dat ick u vergenoegen kon.
Con. Jeannin doet’t geen ick segh.                         Con. bin.
Iean.                                               Mijn Heer ick sal u eeren.
Coningin. Kost ick u door gebeen of ergens door bekeeren,
    Ick spaerde geene moeyt, t’avondt ick u verwacht.
Bir. (1120) Alsoo ghy my beveelt (Mevrouw) ’t sal zijn volbracht,
    ’t Is, segh ick, anders niet dan de voorgaende schulden,
    En wonder geeft het my hoe dat mijn hert ’t kan dulden,
    Ick sweer, waer ’t mijns gelijck, hy leefden niet een uyr,
    Het blijcken sou waerom het hert nu brant als vuyr.
Iean. (1125) Hoe Biron, zydy dol, wat heeft u ingenomen?
    Dat u verstaelt gemoedt tot geen beken kan komen;
    Daer is te veel in ’t licht, u Mackers zijn niet trouw,
    Sy hebben ’t al geklapt, om uwent wil ick wou
    Dat ghy gedweger waert, het is u toch vergeven,
    (1130) Mijn Heere soo mijn dunckt ghy kort u eygen leven.
Bir. Het hert klopt my in ’t lijf, dat hy niet mercken kan.
Iean. ’t Is middagh, laet ons gaen, en spreken voorts hier van.
Bin.


Biron.   Avergne.

Bir. Eylaes! wy zijn in ’t net, Lafin heeft ons verraden,
    Och dat ick mocht het hert in sijne wraeck versaden,
    (1135) Och waer Lafin van kant. Avergne, mijn gemoet
    Getuyght, dat het ons noch sal kosten ’t dierbaer bloet,
    Het bloet! ô neen, Biron ghy zijt te hoogh verheven,
    En of ’t den Coning wist, wat waer daer aen bedreven,
    Mijn leven hanghter aen, mijn diensten zijn te groot,
    (1140) Die sullen my seer wel bevrijden van de doodt.
Averg. Ick heb soo veel gehoort van deftige Verstanden,
    Mijn afgewonnen hert dat dunckt my uyt te branden,
    ’t Gemoedt my overtuyght, hoe wel het ooge veinst,
    Hoewel de tonge spreeckt, het hert wel anders peinst,
[p. 36]
    (1145) Daer is noch goeden raed’, laet ons te samen vluchten.
Bir. Vluchten? waer vlucht ick heen?
Averg.                                                 Ten baet niet al u suchten,
    Den Coninck let op ons, de wegen zijn bewaert.
Bir. ’t Is beter dat Biron in logenen voort-vaert,
    En wie sal (seght my doch) ons konnen overtuygen,
    (1150) Neen, neen, ick blijf verhart, nimmer en sal ick buygen,
    ’k Sal toonen wie ick was, en wie ick ben geweest,
    En dat het lichaem noch begrijpt den selven geest,
    ’k Sal toonen wie ick ben, en dat niet is gestorven
    Mijn onvertsaeght gemoet, het welck ick heb verworven,
    (1155) En ben ick niet een Man, een donder, jae een wint,
    Sou ick bekennen, dat, het welck ick heb geprint
    In eenen Diamant, nochtans is het waerachtigh.
    Hoe nu! mijn Ziel, wel hoe, hoe zijt gy soo tsaeghachtigh.
    Avergne het is tijt dat wy ten Hove treen.
Averg. (1160) Biron geeft eens gehoor, en luystert na mijn reen,
    Mijn raedt is dat wy al, ’t geen noodigst is, bereyden
    Om metten morgenstont uyt Vranckerijck te scheyden,
    Het is ons al te nauw, en ick heb quaet vermoen,
    Als wy zijn vry en vranck, wy sullen wel pardoen
    (1165) Verkrijgen van het stuck, nemen sy ons gevangen,
    ’t Bekennen sullen sy wel uyt ons lijven prangen,
    ’t Is beter dan gevlucht, hier doch te deegh op let.
Bir. Vlucht ick, ick ben van al mijn staten afgeset,
    Waer sal ick vluchten heen, vluchten wy na Savoyen,
    (1170) Salmen ons voor den loon van onse daet uytroyen:
    Ick blijf.     Averg. En soo ghy blijft, ghy blijft in u verderf.
Bir. Eh soo ick vluchten wil, soo loop ick uyt mijn Erf.
Averg. Het goet gaet soo het komt, het leven sal niet keeren.
Bir. Ick waer veel liever doodt, dan andere te eeren.
Averg. (1175) De dood’ is aengenaem, als men met eeren sterft.
Bir. Het leven weder walght, datm’ in oneer verwerft.
Averg. Hy blijft die blijven wil, ’k laet u alleen in ’t suchten.
Bir. En soo ghy vluchten wilt, soo wil ick met u vluchten.
Averg. Als wy uyt handen zijn den Coninck het vergeet.
Bir. (1180) Als ick ’t bedenck, ick sucht, om mijn geswooren eet.
Averg. Morgen so haest de Son sal uyt haer bedde reysen.
[p. 37]
Bir. Ick weet niet wat my let, ick vol swaer gepeysen,
    ’k Weet niet wat dat my deert, herhaelt u mijnen geest,
    Mijn leven ben ick niet in sulcken vrees geweest,
    (1185) De hayren stijgen op, de druppels sweet begeven
    Haer langs mijn wangen neer, om dat dit is bedreven.
    Of ick yet vreemts bedocht, heel selsaems sonderling,
    Dat ick onder eed schijn verradery aenving?
Averg. Wat soud gy doen, ey segt, datmen niet soude merken.
Bir. (1190) ’t Is waer, ick ’t wel bedenck, men moet behendig wercken.
Averg. Te spijtigh is’t Monsieur, dat ’t is geopenbaert,
    Doch wat ’s u voornemen?     Bir. Te spelen met de Kaert
    Met onse Coningin; doch als ick ga bedencken,
    ’k En kan haer genighsins in sulcken voorslach krencken,
    (1195) ’t Is beter dat ick ga verheugen my door list,
    En speel soo met de Kaert, datmen geen argh en gist.
Averg. En of u leden dan op d’uyr en stond’ besweecken?
Bir. Wel laet mijn sorgen doch, onnodig al dit spreken.
Averg. Waerlijk mijn waerde Heer, gy maeckt my ’t hert verbaest,
    (1200) Oftmen u vangen quam?     Bir. Neen ’t vluchten is het naest.
Averg. Siet toe, Biron siet toe, ghy wilt geen reden achten,
    Ick wilde ick het noyt begaen had’ in gedachten.
Bir. Avergne Heer, wel hoe, deyst ghy nu ruggewaert?
Averg. De uytkomst deses saecks my droevelijck beswaert.
Bir. (1205) Ick gae ten Hovewaert, ’t is best dat wy bestellen
    De Paerden tot de vlucht.     Averg. Heer ick sal u versellen,
    En blijven u steets by in last en tegenstoot,
    Tot dat ons scheyd’ van een de bar en droeve doodt.         Bin.


Coning,   Coninginne,   Vitry.

Con. De tock’ling van het quaet, door hope van bedecken,
    (1210) Kan in des menschen hert een loochening verwecken,
    Dat hy volhart in ’t quaet, en voor geen dreygen dreunt,
    Gelijck een harde Rotz door ’t water niet en kreunt;*
    Datmen des menschen hert kon opentlijck doorgronden,
    Men souder vinden in veel onblijckbare sonden.
    (1215) Dit is des Duyvels list, die ’t quaet by ’t quade stoockt,
    En blaestet soo lang aen, dattet niet meer en roockt,
    De mensche in sijn quaet, volhardent vol hartnecken,
[p. 38]
    En stapelt sond’ by sond’, datmen hem niet kan trecken
    Van ’t ingeswolgen quaet, het welck hy steets vermeert
    (1220) Door logens, dat hy schier door logenen verkeert.
    De Grave die is vuyl, ick weet al sijn gebreecken,
    Noch blijft hy als verdoolt hartneckigh daer in steecken,
    Ia sweert noch eed’ by eed’, en meerdert sijne sond’,
    Daer ick hem sijn vergif ten vollen heb verjond’,
    (1225) Laet sien of hy noch sal in sijne valscheit blijven,
    Soo hy ’t niet seggen wil ick sal ’t hem wel uytdrijven.
    Vitry, na mijn bevel wel op de Poorte wacht,
    En soo ’k hem niet en spreeck, neemt hem in uwe macht;
    En ghy mijn Coningin, wilt hem toch soo lang quellen
    (1230) Tot dat hy het bekend’.                                     Con. bin.
Coningin.                                   Mijn Heer ick sal ’t bestellen.
Vitry. Te groot is ach (eylaes!) dit bitter ongeval.
Coningin. Te vangen, wis hy sterft! schant ist, o Franschen al,
    Dien Helt, dien waerdigh is met Lauwer ’t Hooft te cieren,
    Wiens roem van ’t Oost tot ’t West, van’t Zuyd’ tot ’t Noord gaet swieren,
    (1235) Die voor ons heeft gestreen, ja bracht victory meed’,
    Soo dick den Koning hoogh tot strijden vond gereed’.
Den Koning weder uyt met Biron.
Bir. Ick wensch den Koning heil, en dat hy het vermoeden
    Gestelt heeft uyt den sin, Heer houtet my ten goeden
    Dat ick soo lange wacht, ick hebme wat vergist,
    (1240) En wat de klocke had’ ick waerlijck niet en wist.
    Me-Vrou! hoe so bedroeft? Coningin. Biron om uwent willen.
Bir. Om mijnent wil, Me-Vrou, ay wilt u droefheit stillen,
    Want ick en ben niet waerd’ dat een soo grooten Vrou
    Om mijnent wil bedroeft of treurigh wesen sou,
    (1245) Waert om een anders wil, waert om verlies van landen,
    Soo waer ick uwe hulp, Godt lof al ons Vyanden
    Die houden nu haer rust, het is een stille vreê,
    Me-Vrou ’k ben oock bedroeft om d’opgeleide wee.
Con. Het is hem wel geloont, die harten moeten woelen,
    (1250) Die door geen gift en gaef, ja staten zijn te koelen,
    Wat heb ick den Biron mijn leven wel vertrout,
    Niet Lant, niet Volck, niet Croon, of ’t wanckelbare Gout,
[p. 39]
    Maer selfs mijn eygen Lijf en al mijn Bondt-genooten,
    Nu soeckt mijn dese schalck uyt mijne stoel te stooten,
    (1255) Iae ’k heb hem soo besind, dat hy ’t bekennen wou,
    Hoewel de saeck is swaer, ick ’s hem vergeven sou.
    Wat tijt is ’t van den dagh? Vitry. Mijn Heer het is by vijven.
Con. Wat mag den mensch verdwaest, verwaendelijk bedrijven.
Bir. De mensch in sonden leeft.
Con.                                         En uwe ziele woed’,
    (1260) Gy waert ons Vrankrijx winst, ’t schijnt gy ook wesen moet
    Ons Vranckerijcks bederf, door listige manieren.
Bir. Ick bid u Sire wilt dees woorden doch bestieren,
    Sy snijden my in ’t hert, my dunckt als ghy dit seght,
    Dat mijn onwinn’lijck hert tegen den Donder vecht:
    (1265) Wat sou mijn porren doch om mijnen Heer te hind’ren?
Con. De boosheit uws gemoeds.
Bir.                                             Sire dat ’s voor de kind’ren,
    Die konnen haer gemoet niet houden in den band,
    Maer ick heb mijn gemoedt al overlangh vermand.
Con. Biron ick heb een beed’, wilt ghy mijn die volvoeren?
Bir. (1270) Ia Heer, gebiedt my maer de Helle om te roeren,
    Soo langh ick adem schep staen ick in u gebiet:
    Wat is ’t dat u geliefd’?     Con. s’ En is soo wichtigh niet,
    Alleen dat ghy u doen my willet openbaren.
Bir. Wat tockelt ghy mijn hert, hoe doet ghy dese haren
    (1275) Rijsen, ’t schijnt dat mijn ziel alleen sijn leven kort;
    ’k En weet niet wat mijn Heer tot dese vrage port,
    Sal ick bekennen ’t geen ick noyt had in gedachten.
Con. Wat mooght gy Heer Biron u eygen selfs verkrachten,
    Ghy weet ’et immers wel, Lafin heeft ’et geseet.
Bir. (1280) Lafin, Lafin! ’t is goet dat ick den schellem weet,
    Ick sweer hy sterven sal, en in sijn bloedt verdrincken.
Con. Biron denckt wat ghy seght, wilt u te deegh bedincken.
Bir. Ick heb mijn al bedocht.
Con.                                     O mensch te boos van aert. Con. bin.
Bir. Mevrouwe laet ons doch wat speelen met de Kaert.*
    (1285) Mijn bloet schuymt my in ’t lijf, so my dees woorden hitten.
Coningin. Biron als ’t u belieft, laet ons wat neder sitten.     spelen.
Bir. Het speelen brengt steets voort (Mevrouw) luttel gewin!
[p. 40]
Coningin. Biron die haelt nu al sijn schade weder in.
Bir. Princes ghy speelt te haest, meent gy my te verdrucken.
Coningin. (1290) Ick ben bedroeft (mijn Heer) om uwe ongelucken.
Bir. Ick ’t alles met de Kaert om uwent wille waegh.
Coningin. Maer in u stale hert verberght ghy het geknaegh.
Bir. Mevrouw de gladde Kaert is soet om meed’ te speelen.
Coningin. Biron dees aenslag swaer moogt gy nu wel bequelen.
In dit Spelen, spelen sy voort.


Coning,   Avergne, aen d’een zijde van ’t Tooneel.

Con. (1295) Avergne, ’k heb Biron soo dickwils aen-geweest,
    Hy heeft een stalen hert, ja een volherden geest,
    ’t Schijnt dat hy het bederf sich selven heeft geswooren,
    En laet hem door ’t gebedt eens Conincks niet bekooren.
    Ghy weet oock van de saeck, nu vraegh ick u hier naer,
    (1300) En hebt ghy geen verraedt gestommelt met malkaer?
    Soo ghy het niet bekent, so sal ick my bereyden
    Tot straf, en ghy sult oock niet van dees plaetse scheyden
    Voor ghy ’t beleden hebt, en blijft ghy even stijf,
    Sal ick bekentenis doen recken uyt u lijf:
    (1305) Wel waerom spreeckt gy niet, en antwoort op mijn reden?
Averg. Het herte mijn begeeft, het moet toch zijn beleden.
op sijn knyen vallende.
    Sire vergeeft het my, ’k ben dadigh aen het Feyt,
    ’k Betrouwe nu alleen op u genadigheyt.
    Sire vergeeft het mijn, Biron heeft my bedroogen,
    (1310) En door sijn listigheydt my in het net getoogen.
    Sire vergeeft het my, het is noch niet volbrocht
    Want ick al over lang van haer te scheyden docht.
    Sire vergeeft het my, en laet u toch bewegen,
    ’k Stel mijn betrouw alleen op uwe milde zeegen:
    (1315) Mijn leven staet aen u, zijt mijn genadigh Vorst,
    Noyt heb ick als dees tijdt na uwe Croon gedorst,
    Mijn rouwt mijn stout bestaen te deerelijck en smertigh.
    Mijn Heer vergeeft het my, en weest doch barremhertigh.
Con. Verrader, boosen Schalck, gy uyt-geschudden Guyt,
    (1320) Docht ghy niet van te voor dat dit sou komen uyt,
[p. 41]
    Ghy Duyvelsche gedrocht, ghy Hel-hont, stouten Bengel,
    Die eenen Duyvel zijt, en toont u eenen Engel;
    Wie storten u dit in, segt Moord’naer, ontrou, vals,
    Dat ghy mijn, uwen Heer, soud’ brengen om den hals.
    (1325) Veynst u, tot dat ick oock de Grave maeck verslagen.
Averg. Eylaes! gedenckt het niet, de daedt ick nu beklage,
    ’k Vervloecke uur en stondt die ick oyt heb bedocht,
    Biron, ô Coning, wast, die’r my heeft toe versogt.     Averg. bin.
Coning tegen sijn selfs, daer na tegen Biron.
Con. Te recht (so ’t spreekwoort luyt) waerlijk het kan verkeren.
    (1330) Biron en kont ghy niet u selven daer door leeren,
    Dat het wanckel-geluck sijn wanckel Radt omdraeyt,
    En dat die boosheyt saeyt, nimmer weldaden maeyt.
Bir. Sire ’k hebt noyt bestaen, wilt sulcks niet toe-vertrouwen.
Con. Dat weet ghy selver best, bekent of ’t sal u rouwen,
    (1335) Het is u selver best, u heel beradigh went.
Bir. Sire het schijnt dat ghy op my gebeten bent,
    Ick weet niet wie u hert soo seere heeft beseten,
    Dat ghy wilt weten ’t geen ick noyt en heb geweten,
    Ick weet niet wie u hert soo prangt tot dese daet,
    (1340) Daer ick noyt heb begaen verradery in raet.
Con. Nu ’t spel gerockent is, dient het voort afgesponnen:
    Wie wint mijn Coningin?
Coningin.                             Ick heb maer eens gewonnen.
Con. Carel, hebt ghy u noch niet op dit stuck beraen?
Bir. Sire mijn Ziele moet vervloeckt in naerheyt baen.
    (1345) Sire in dese borst en sult ghy niet bevinden
    Verradery, o neen, ’t vermaen zijn lichte winden.
Con. Hy blijft al even hart, mijn goetheyt keert in straf,
    ’k Ontruck hem uyt dees staet die ick hem eerstmael gaf,
    ’k En kan mijn langer niet in dit gedult onthouwen,
    (1350) Nochtans soo moet ick doen het geen my sal berouwen;
    Ick geef hem noch wat tijt, noch heb ick wat gedult,
    Men siet aen sijn gelaet dat hy heeft wis de schult,
    Sijn wesen toont het uyt, van dees verraderye
    Hy eenigh d’oorsaeck is, noch wil hy het bestrye.
    (1355) Wie wint? ay! doch ick swijgh, waer toe al dit geraes?
Coningin. Het leste bladt is mijn, siet daer het Harten Aes,
[p. 42]
    En daer noch het vervolg, dit maekt seer vast mijn speelen,
    Ick sal u meerder gaen van mijne Kaerte deelen;
    Dit ’s ’t eerste van mijn winst, mijn Heere siet, bedaert.
Bir. (1360) Sie daer, dat is voor uyt.
Coningin.                                         Maer ghy vergeeft de Kaert.
Bir. ’k En doe voorwaer Princes, ick settet in uyt oordeel,
    Ten schaed’ u niet in ’t minst, ’t kan weynig zijn tot voordeel,
    ’t Vergeven van de Kaert waer noyt in mijnen sin,
    Betrou my sulcks niet toe, roemwaerde Koningin.
Coningin. (1365) Biron, Heer hebt gy schult, siet so gy u kent schuldig,
    Waerom blijft ghy volhert in loogenen geduldigh,
    Waerom volhart ghy dan, en zijt soo boos van aert.
Bir. Mevrouw geeft my revens in ’t speelen met de Kaert;
    Een saeck Mevrouw my moeyt, ’t geen ick u wel sal seggen,
    (1370) Door ontschuld sy (eylaes!) dit my te laste leggen.
Coningin. Dat is om dat ghy zijt hertneckigh ende prat,
    ’t Is tijdt om slapen gaen, ick ben al speelens sat.
Con. Wie wint?
Coningin.         Mijn Heer Biron die wint het gang op gange.
Con. Ick segh noch eens Biron, verklaert ’et mijn eer lange.
Bir. (1375) Ick sweer by Hel en Aerd’, en ’t wijde Element,
    Dat ick tot sulcken stuck mijn noyt en heb gewent,
    Ick sweer by Duyvel, Doodt, en alle de Gespuysen,
    Dat ick belogen ben, mijn Heer het zijn abuysen,
    Die ick voor desen was die ben ick noch ter tijdt,
    (1380) En d’oude vromigheydt niet uyt het herte glijdt;
    En soo ghy meerder wilt, ick sal soo lange sweeren,*
    Tot dat de swarte Aerd’ haer backhuys sal op-speeren,
    En nemen voorts dien wegh dat mijn beschuld’ners zijn,
    Op dat sy lijden straf na haer verdiende pijn:
    (1385) Komt stelt my met haer eens, en laet ons t’samen vechten,
    Ick sal door dese hand’ mijn eere weer op-rechten,
    En toonen dat ick ben den geen niet die ghy raemt,
    Maer dat ick ben de geen daer voor ick ben befaemt,
    Dit zy u dan gehoegh, hier mee stelt u te vreden.
Con. (1390) En kan ’t niet helpen dan, daer ick u heb gebeden,
    En kan ’t niet helpen dan, daer ick vergeef u schult.
    Ick ga dan, Heer Biron, en neme mijn gedult.
[p. 43]
    Avergne sal my voort de saeck wel openbaren.         Con. uyt.
Bir. Mevrouwe laet ons doch met speelen voorder varen.
Coningin. (1395) Voor dese tijt genoeg; Biron u wel bedenckt,
    Stelt den Coningh te vreen, ghy weet gh’ u selven krenckt,
    Waerlijck mijn lieve Ziel is hier in seer verslegen,
    En u verharde hert en komt tot geen bewegen,
    U saeck is openbaer, ick wensch u goeden nacht.       Coning. uyt.
Bir. (1400) Wat swiert en woelt my nu al ernstigh door ’t gedacht
    Ick na Avergne toe, om soo dit Hof t’ontvluchten,*
    Want daeglix meerdert noch dees droevige gerugten.
Con. uyt. Neemt ghy en u gesind’ Biron te degen waer,
    Dat hy u niet ontsluipt.
Vit.                                   Mijn Heer sy komen daer.
    (1405) Ick salse wel slaen acht, wilt dit my toe vertrouwen,
    Beweeren soo dit quaet dat Biron heeft doen brouwen.
Avergne en Biron uyt.
Averg. De paerden zijn bestelt, en alles is gereet,
    Morgen soo vluchten wy al eer het yemandt weet,
    ’k En wete niet Biron, soo gaet mijn ’t hert beswaren.
Bir. (1410) Ick wist wel van te voor dat wy verraden waren,
    Morgen soo vluchten wy, ’t is over dubbel tijdt.
Vitry uyt, en neemt Biron gevangen.
Vit. Neen, uyt des Conincks naem ghy hier gevangen zijt.
Bir. Gevangen, hoe Vitry, ghy raest, zijn wy gevangen!
    Gevangen, hoe Vitry, meent ghy ons soo te prangen
    (1415) Daer ghy geen last en hebt, wat isser dat u deert?
Vit. Den Coninck reeckening van u persoon begeert.
Bir. Den Coninck, laet my dan noch eens den Coninck spreken.
Vit. Dat en kan niet geschien, de Coninck is geweecken,
    Zijt mijn gevangen, den Coninck heeft het belast,
    (1420) Men op u raserny in ’t minste niet en past.
Averg. Laet ons den Coninck sien, ô droeve ongelocken!
Vit. Den Coninck spreeckt ghy niet, want hy is al vertrocken.
    Besadight u Biron, en geeft mijn u Geweer,
    En stelt d’onsinnigheyt een weynighjen ter neer.
Bir. (1425) En maeckt u niet soo stout aen mijn Geweer te komen,
    Dat soo veel duysenden het leven heeft genomen,
[p. 44]
    Dat Vrankrijck heeft beschermt, dat Vranckrijck heeft vergroot,
    En noch van ’s Vyands bloet bespat is en geroot,
    Hoe soud’ ghy mijn Rapier door uwe hand’ aentasten!
    (1430) Ick acht u niet soo koen, want het op niemant pasten,
    Soudt ghy mijn nemen af dit overtrouwe Swaert,
    Waer voor dat alles trilt, ’k segh ghy en zijt ’t niet waert,
    Laet my den Coninck sien, laet my noch sonder banden,
    Ick segge dat ghy niet aen mijn leght uwe handen.
Vit. (1435) Wel Grave, wel hoe nu, hoe zijt ghy dus wantrouw?
Bir. Van onverduldigheyt ick vyer en vlammen spouw.
    Hoe sal mijn nu een Mensch, een Mensch het swaert ontwicken,
    Daer honderden hier voor niet naer en dorsten kicken.
    Mijn swaerd’! het welcke is den pylaer van het Land’,
    (1440) Swaerd’, dat ick heb gevoerd’ in dese rechterhand’.
    Swaerd’, waer voor den Maraen hem dikmael most verschricken,
    Doen ick daer duysenden deed’ in haer bloed’ versticken.
    Neen, ick en geeft u niet, ’k en word’ het soo niet quijt,
    Hier by ick sterven wil, soo langh ’t den Hemel lijt
    (1445) Dat ick maer adem schep en sal ick niet verflouwen,
    Maer dit getrouwe swaerd’ in mijne handen houwen.
    Ick acht u niet soo koen dat ghy mijn swaerd’ aentast.
Vit. Ick sal het nochtans doen, want het is Conincks last.
Bir. Is het des Conincks last? den Coninck sal ick eeren,
    (1450) En sien wat my den tijt door dese last sal leeren.
    Siet daer Vitry, siet daer, dat ghy het wel bewaert,
    Want die het maer aensiet, die isser voor vervaert.
    Siet daer het blancke stael, siet daer het u toekome,
    Het welck my door gewelt en kracht noyt was benomen;
    (1455) Ghy krijght het door gebied’, het doode stael dat weent,
    Ten is het mijne niet, ick hebbet maer geleent.
    Ten is het mijne niet, ick heb het soo gedragen
    Ten dienste van mijn Heer, dat hy doet sijn behagen,
    Dat hy het yemant geeft van onse Franschen al,
    (1460) Laet sien of hy ’t soo wel als ick gebruycken sal.
    Mijn al te trouwe swaerd’, nu sult ghy mijn niet erven,
    Hoewel ick dickmael docht met u in ’t Veldt te sterven.
    U blanckheyt die verkeert, van dorst sult ghy vergaen,
    Want gy geen menschen-bloet sult drincken nu voortaen,
[p. 45]
    (1465) Gaet, gaet met dese kus, ey! gaet met dese slorven,
    Ghy zijt niet meer het mijn, u krachten zijn gestorven.
Vit. Tsa, brengt hem in de Zael, besetse ront en tom.
Bir. Ha nick’ren! mijne tong die wordt al spraeck’loos stom.
Vit. Avergne wilt u swaerd’ den Koninck overgeven.
Averg. (1470) Mijn swaerd’ dat yemant oyt genomen heeft het leven,
    Daerom scheyd’ ick ’er af, gelijck het my aenquam,
    Vervloeckt moet zijn de uur dat ick by Biron quam.         Bin.
Biron in de Gevangenis.


Coning,   Jeannin,   Nemours.

Con. O rechtvaerdige Godt, beheerscher van de Landen,
    De Nieren ghy door-grond’, de menschen haer verstanden,
    (1475) Die ghy, o Heer, bewaert, en lijt hier geenen noot,
    Alwaer ’t dat hy selfs ging de paden van de doot;
    Hoe sal ick u, o Heer, ten vollen konnen dancken,
    Die stadigh voor mijn waeckt, voor de Verraders rancken,
    Ghy hebt u knecht gesalft, ghy hebt mijn hooft gekroont,
    (1480) Ghy hebt mijn Heer beschermt, en noch gy by my woont.
    Wat is, o Heer, wat is den Coningh op der Aerden
    Die u niet vreest en dient, dat ghy my niet bewaerden
    Den Vyandt had’ mijn selfs gestooten uyten staet,
    Maer Heer ghy houdt in toom haer voor-genomen quaet,
    (1485) Ons wachten zijn al niet, al waren wy omcingelt
    Met volle Ruytery, al waren wy omringelt
    Met eenen vasten Muur, ons sterckte is al niet,
    Soo ghy, door u genaed’, ons geene hulpe biedt,
    Wie had’ dit oyt gedacht, dat die ick heb gevoestert,
    (1490) Die ick verhooget heb, heb tot een Slangh gekoestert;
    Die segh ick, die den naem van Vranckrijcks Vader draegt,
    Die is een wreeden worm die in mijn boesem knaeght.
    Met recht magh ick hem wel by d’Adderen gelijcken,
    Die ick gehouden heb het waerst van mijne Rijcken.
    (1495) Hooghmoet komt voor den val: geen wonder het en is
    Dat een eergierigh mensch soeckt sijn verderffenis,
    Die om den yd’len naem sijn Landen gaet verkoopen,
    En offert op sijn Riff de wanckelbare hoope,
[p. 46]
    Mijn Hoff kleet u in rou, mijn Hovelingen treurt,
    (1500) O Aerde zijt bedroeft, om ’t geen daer is gebeurt;
    Medogentheit die komt mijn herte overwinnen,
    Nochtans gerechtigheyt moet nu u herte winnen.
    O goedertieren Heer! ghy hebt voor my gewaeckt,
    Birons aenslagh bekent en openbaer gemaeckt.
Iean. (1505) Sire hebt doch gedult, hy wou hem selfs niet vryen,
    Laet hem nu voor sijn daed’ verdiende straffe lyen,
    Laet hem beproeven eens hoe een Verraders hart
    Men pijnen moet met pijn, en beulen dan met smart,
    Die geene die men heeft in weeldens staet sien brommen,
    (1510) Die moet nu voor het Recht als een Verrader kommen,
    Die moet nu komen (laes!) als een getemde Lam,
    Die eertijds als een droes by ons ten Hove quam,
    ’t Ontsag, den schrick, de eer, een Croon van ons domijnen,
    Die moet nu als een schelm voor ’t hoge Recht verschijnen.
Con. (1515) O Biron, kost ghy niet bekennen doen ick badt,
    Daer ick u door ’t gebedt soo gaern behouwen had’,
    Daer ick u ’t leven schonck met veel’ omstandigheden,
    Daer ick niet als een Vorst, maer Vader heb gebeden.
Nem. Uwe barmhertigheyt hebt ghy genoegh getoont,
    (1520) Het feyt te leelijck is, ten kan niet zijn verschoont:
    Denckt Sire op den trou der trouwe Ondersaten,
    En wilt nu het berouw van Biron varen laten,
    Het waer een groote schand’ voor ’sLandts gerechtigheyt,
    Dat Biron van dit stuck soud’ werden vry geseydt.
    (1525) ’t Is waer, hy heeft het Rijck veel Steden doen verwerven,
    Maer hy heeft dat gedaen om ’t selve te verderven,
    Hier in is hy gelijck den Arent vol van trots,
    Die den Sleck voert om hoogh en pletse op den Rotz,
    Die moedigheyt sijns herts waer meenigh in verwondert,
    (1530) Nu komt, ô schant! ’t verraed door hem (laes!) opgedondert,
    ’t Goet dat hy heeft gedaen, men geen goet noemen mach;
    Want hy heeft het gedaen om ons door eenen slagh
    Te werpen in den gront, en wreed’lijck te verdoemen,
    Dat hy door sijne schijn geveynsd’lijck gingh bebloemen.
    (1535) ’t Geen wy dick merckten wel, maer bleven noch in staet,
    En ’t geen wel wicken kan meer andere in den Raedt.
[p. 47]
Con. Dat dan op ’t aldereerst de Recht’ren hem verhooren.
Iean. Laet ons dan geenen tijdt nu laten gaen verlooren.
    Waerlijck de goede Godt die weet al het besluyt,
    (1540) En heeft door sijne hand’ gebracht d’onheylen uyt.
Binnen.


Laforce, en eenige van Birons Vrienden.   Soldaet.

Lafo. Wat droefheyt sal ons nu (eylacy!) overkomen,
    Op gist’ren is Biron in hechtenis genomen,
    Uyt onse Coninghs naem, nu bortelt uyt het geen
    Dat ons langh heeft gedreygt, veel ongeluckigheen
    (1545) Hangen ons boven ’t hooft, door sijne boose lagen,
    ’t Zijn stercke beenen die de weelde konnen dragen;
    Het is hem dick geseyt, de Coninck selfs hem badt,
    ’k En weet wat Duyvel hem soo seer beseten hadt.
    Hy had’ al wat hy wou, hy kreegh al wat hy wilde,
    (1550) Niet eenen in het Hof of voor Biron hy trilde,
    Nochtans hy schuldigh is; sal nu ons vroom geslacht
    Door sijn vervloeckte daed’ ter schande zijn gebracht?
    Eylaes wat brengt de tijdt veranderlijcke dingen,
    Sal Biron ons al t’saem tot niet en schande bringen,
    (1555) Sal Biron ons al t’saem opwerpen sulcken lack,
    Door dien hy hem (eylaes!) in dees boosdaden stack.
    ’t Schijnt een manhaftigh hert en kan hem niet betemmen,
    ’t Verstant hem woelen moet, sijn sinnen moeten swemmen
    In een verwoeste Meyr, want is hy stil aen ’t Landt,
    (1560) De stricken die hy set, hy voor hem selver spant;
    Komt gaen wy na hem toe, op dat hy sijne saken,
    Indiense schoon’lijck zijn, schoon voor den Coninck make,
    Het recht heeft met ons uyt, genade ons ontbreeckt,
    En sonder de genae hy in doodts vare steeckt:
    (1565) Komt gaen wy na hem toe, te sien hoe hy hem houwet,
    Te veel hy hem op leyd’, die hem sich selfs vertrouwet.
    Mijn Heer de Kapiteyn, is hy niet voor de hand’?
Soldaet by de Gevangenis staende.
Sol. Mijn Vrienden gaet van hier, want hier men horens brand’.
[p. 48]
    Ons last is dat niemant sich hier ontrent magh geven,
    (1570) Tsa wijck, segh ick, sta wijt, of ’t sal kosten u leven.
Lafo. Is uwe Kapiteyn, seght Macker, niet in huys?
    Besiet wie dat wy zijn, of zydy hallef buys?
Sold. Hou, holla Kapiteyn, siet hier zijn vreemde Lieden.
Vit. Mijn vrienden, ghy-lie hier, wat hebt ghy te gebieden?
Lafo. (1575) Mijn Heer, soo ’t moogh’lijck is, laet Biron komen voor.
Vit. Mijn Heeren ’t sal geschien.
Bir.                                               Sints ick mijn swaert verloor
    En was ick niet Biron, eylaes! mijn waerde vrienden,
    Die tot my meenighmael veel diensten steets verdienden,
    Siet Biron nu eens aen, die niet meer is Biron,
    (1580) Die niet meer is de schrick, niet meer en is de Son
    Van Vranckrijck, maer die moet als eenen arm gevangen
    Mijn woorden na ’t gevley en soete smeecken hangen.
    Nu val ick voor u neer, begeerende dit goet,
    Dat ghy uyt mijnen naem doch eenen Voetval doet
    (1585) Voor sijne Majesteyt, en bidt hem om ’t ontfermen,
    Dat hy sijn Vriendt Biron in dees tijt wil beschermen.
    Ick ken ick heb gedwaelt, ick ken ick heb misdaen.
Lafo. En kost g’u van te vooren hier in niet beraen?
Bir. Beraden komt te laet, als den Pijl is gaen dralen
    (1590) En kanmen hem toch niet door leedt-zijn wederhalen.
Lafo. Ghy hoort u Heer Biron doen anders zijn bedacht,
    Soo had’ ghy ons en u niet in ’t verdriet gebracht.
Bir. Bedencken, ’t is te laet, daerom laet my met vreden,
    En port mijn Ziele niet te melden and’re reden;
    (1595) Den moet is my soo vol, het herte my schier barst,
    Het schijnt dat mijne Ziel uyt ’t Lichaem werdt geparst.
Lafo. Nochtans soo moet ghy u nu onderdanigh maecken,
    En door veel smeeckingh soet versoeten uwe saecken,
    Op dat des Conincks hert hier door worde versoet,
    (1600) ’t Geen ongetwijffelt leyt in gramschap sijns gemoet,
    Die door u krijgelheyt den Conincklijck en tooren
    Getrocken hebt op ons, ach! waert ghy noyt gebooren,
    Soo soud’ u vroom geslacht hier meed’ niet zijn bevleckt.
Bir. Door dese klap ghy ’t Hert uyt dese boesem treckt,
    (1605) Wat heb ick u gedaen, wat heb ick u gehindert,
[p. 49]
    Wat plaeght ghy mijn aen ’t oor, heb ick u yet vermindert?
    Dit quaed’ ick selver draegh, ick docht en had gelooft
    Ghy quamt om troosten my, de ziel ghy hier door rooft,
    Al komt ghy daerom niet, daer is niet aen bedreven,
    (1610) Want soo ick sterven moet, het kost mijn eygen leven,
    En dat ick sterven sal, en komt my niet te voor,
    Soo sijne Majesteyt mijn geven wil gehoor.
    Spreeckt van een ander saeck, wilt my ten besten raden.
Laforce. Den Coninck sullen wy gaen bidden om genaden.
Bir. (1615) Den Coninck geeft ’t Request, en bid’ hem dat hy ’t leest,
    Segh niet hoe ick nu ben, maer hoe ick ben geweest.
    Eylaes wat gaet my aen! en zijn der geene tucken,
    Of spoken van de Hel, die my wegh komen rucken.
    Moet ick, moet ik uyt dwang, ’t hooft leggen in den schoot,
    (1620) Ia! want ick ben van al mijn hoope nu ontbloot.
    Nu sal ick dese aerd’ met mijn tranen besprengen,
    Aerde die ick te voor met sweet en bloet ging mengen.
    Nu ben ick overmandt, nu is ’t met my gedaen,
    ’k Heb anders geen geweer als suchten en getraen,
    (1625) Ha! waer het mijn gegunt den Coninck eens te spreecken,
    Ick sou sijn stale hart door mijne tranen weeken,*
    En maecken het soo laf door mannelijck geschrey,
    Dat hy, siend’ sijn Biron, soud’ geven vry geley.
    Mijn Vrienden lief en waerd’, die u eer hebt gebogen
    (1630) Voor ’t onbevreesde vleesch, doen het was in vermogen,
    Nu val ick voor u neer, en ick met reden bid,
    Dat ghy uyt mijnen naem den Coninck gevet dit,
    En bid’ hem voor Biron dat hy ’t hem wil vergeven,
    En houden my in dwang, dat ick van al mijn leven
    (1635) Geen strate en betreê, of send’ my uyttet landt
    De Turcken te gemoet, soo sal door dese handt
    De aerde worden nat, van het bloedt der Barbaren,
    Bestryen sal ick haer, verschricken en beswaren,
    Dat als yemendt maer hoort dat Biron wordt gemeldt,
    (1640) Sal grouwen voor den naem, en vlieden uyt het Velt.
    Ick dan betoonen sal dat ’t edel bloedt der Fransen
    Maraen, Turck, Sarazijn doet naer zijn pijpen dansen,
    En bulderen soo uyt gelijck de Noorde-windt,
[p. 50]
    Als hy het water roert, dat Huys en Hoff verslindt.
    (1645) Mijn oogh sal ick in ’t vyer, mijn hand’ in ’t stael verwislen,
    En waer ick yemandt moet, sal ick door list bedislen,
    En toonen dat de les, die hy my heeft geleert,
    Noch niet vergeten is, ’t is Biron die het sweert,
    ’t Is Biron die belooft de Franschen te vermaren,
    (1650) Een onneemlijcken loff door sijn hand’ te vergaren,
    Ia keeren om en om, de aerde en de vliet,
    En sayense met vleesch, dat Godt noch droes ontsiet.
    Ick sal doen dreunen self de Rotsen, Bergh en Duynen,
    Eylanden, Dorp en Stadt op hoopen t’samen puynen,
    (1655) En soo hy niet en wil, mijn leste bede is
    Dat hy my eeuwigh set in swaer gevangenis,
    En laet my nimmermeer den Dorpel overtreden,
    De tonge my verflout, ’t is lang genoegh gebeden;
    Soo den Coning hier door niet morwet sijn gemoet,
    (1660) Seght hem dat hy Biron gewelt en onrecht doet,
    Om dat hy hem onthoudt dit leven te versmooren
    In der Vyanden bloedt, daer toe ick was gebooren,
    En vleid’ de Coningin, dat sy houd’ in gedacht
    My, diese van te voor al-waerdigh heeft geacht;
    (1665) So den Coninck hier door sijn wreedtheit niet wil wenden,
    Dat hy my doet een vloeck dan voor den Icker senden.
    Doet dit om mijnent wil, en dient den Koninck aen
    Dat dit begonnen stuck niet is ten eynd’ gegaen;
    Doet dit om mijnent wil, ick ga weer na de plaetsen
    (1670) Daer duysent Satyrs swart met mijn gedachten kaetsen,
    Daer ick my selfs verfoey, daer ick my selfs veracht,
    En door ’k en weet wat spijt al levende versmacht;
    Ghy-lieden gaet in vreed’, ick blijf in droefheit steken,
    Den moet word’ my soo vol, ’k en kan niet langer spreken.
Lafor. (1675) Wy volgen u gebied’, belovend’ soo te doen.
Bir. Ick bid u Vrienden wilt u daet’lijck heenen spoen.
Een weynigh gerust.                         Bin.

[p. 51]

Coning sittende.   Laforce en d’ander Vrienden,   Nemours.

Nem. De Vrinden al te saem hier van Biron nu komen.
Con. Grave wel aen vertreckt.
Laforce doet een voet-val.
Lafor.                                       Wy treen na u met schromen,
    Sire wy weten wel ghy toont genadigheyt,
    (1680) Wy setten ons betrou op uwe Majesteyt,
    Wy weten dat ghy hebt alleen in danck genomen
    U Ondersaets gebedt, en ’t bidden van de Vromen,
    Wy weten dat ’t gemoed’ en ’t Conincklijcke hert
    Door bidden en gesmeeck wel eens vermorwet wert,
    (1685) Wy vallen voor u neer met herten al na wenschen,
    Niet, niet alleen van ons, maer van veel duysent menschen,
    Dat uwe Dienaers zijn, wy komen om geen recht,
    Maer bidden dat ghy ’t recht uyt uwe handen leght,
    En toont ons u gena aen onse lieve Neve;
    (1690) Want Godt de Heer begeert dat wy die geen vergeve,
    Gelijck hy ons vergeeft, die ons hebben misdaen,
    Laet, Sire, ons gebedt u dan ter herten gaen;
    De menschen hebben u dees Croone niet vereeret,
    Maer hy daer ’t al voor dreunt, en die het al regeeret,
    (1695) En eenen Coninck toont niet beter sijne macht,
    Dan dat hy door gena sijn straffinge versacht;
    Sire wy willen u in geen perijckel setten,
    Gunt hem het leven maer, en later wel op letten,
    Stelt hem waer ’t u belieft, vervloeckt moet zijn ’t gedrogt
    (1700) Dat hem tot dese val ellendigh heeft gebrocht;
    Vervloeckt moet zijn de geest die hem soo heeft beseten,
    En de eergierigheyt die hem heeft opgegeten:
    Genadighste Monarch, die u voor desen bad
    Vergaeft ghy ’t al, hoewel hy meer gesondight had:
    (1705) Sire, wy bidden u, en wilt doch niet besmetten
    Ons dienstbarig geslacht, wilt nu toch van u setten
    ’t Swaerd der gerechtigheyt, en brengt ons niet ter schand,
    Maer schenckt ons u genaed’, en bied ons uwe hand;
    Noch eenmael wyse Vorst, verleent ons u genaden,
[p. 52]
    (1710) En denckt niet aen de daedt, maer aen de kloecke daden
    Sijns Vaders en de sijn, gedenckt aen uwe Son,
    Soo ghy daer aen gedenckt, soo denckt ghy aen Biron,
    Genade en geen recht, hy had alleen de wille,
    ’t Feyt is noch niet volvoert, wilt uwe gramschap stille,
    (1715) Terwijl ghy waerdigh waert de geen te laten vry
    Die ’t stuck hadden volbracht, toont nu u Heerschappy,
    En schenckt hem ’t leven doch, die om u te vergroten
    Kloecktmoedig in het Veldt sijn bloedt heeft uyt-gegoten,
    Wy hoopen dat u hert steets vergeselschapt is
    (1720) Met veel barmhertigheydt, die in u leeft gewis.
Con. Staet op mijn Vrienden al, en trouwe Ondersaten,
    Ick neemt van u in ’t goê, om dat ghy t’uwer baten
    Om Birons leven bid, ’k ben niet soo wreedt van aert
    Als ons Voor-Ouders, die voor wreeder zijn vermaert;
    (1725) Want den Coninck Francoys wou nimmermeer gedogen
    Dat de Vrouw van mijn Oom hem trede onder d’oogen,
    Dat om vergiffenis, die soo niet was bemorst,
    Nochtans niemandt van al genade eyschen dorst,
    En ’t geene ghy begeert sou geen genade wesen,
    (1730) Maer wreedtheydt, ’t is een wond’ die niet is om genesen,
    Had’ hy hem maer misgaen alleenlijck tegens my,
    Ick ’t hem vergeven sou, ja set hem gaerne vry,
    Maer het raeckt mijne staet, dewelck ick veel ben schuldig,
    En mijne Kinders oock, waer voor ick ben sorghvuldigh,
    (1735) Sy souden my hier na verwijten dat ick gaf
    Biron een ander recht als sijn verdiende straf:
    Nu nademael het raeckt my en mijn Kinders leven,
    En dese mijne Croon, daer veel is aen bedreven,
    Stel ick hem in de hand’ van de gerechtigheyt,
    (1740) En wat ick seggen kan tot sijn onschuldigheydt
    Dat sal zijn voort-gebracht, u lieden ick toe geve
    Te doen al wat ghy kont, voor u Neefs waerde leven.
    En voorder sal ick dan wel weten doen den Raed’,
    Dat men in ’t Vonnis niet te haestigh voort en gaet,
    (1745) Maer soo hy Vonnis heeft te wesen gantsch vervallen
    In ’t hooghste quaet van ’t Recht, dat niemandt van u allen
    Dan voorder voor hem spreeckt, die soo gevangen sit,
[p. 53]
    Men geensins toe en laet dat yemandt voor hem bidt.
Laforce. Hoe Sire, is hy dan besmet met sulcke sonden,
    (1750) Dat hoop ick nimmermeer dat waer sal zijn bevonden,
    Want hy had’ u soo lief gelijck sijn eygen Ziel,
    ’k En weet niet hoe Biron in dese sonde viel.
Con. Geen Vader voor den Soon, geen Man voor sijne Vrouwe,
    Wilt dan mijn liefde meer als sijne liefde houwen.
    (1755) My stond’ hy in mijn hert, steets lagh hy in mijn sin,
    ’t Is schricklijck als ick denck, hy soo verviel hier in.
Lafo. Sire bedenckt de schant.
Con.                                         Niemant wort schant gegeven,
    Als die, die geen de daedt en boosheit heeft bedreven,
    Constapel van S. Pol my niet besmetten ken,
    (1760) Noch Ducque de Nemours daer ’k af gekomen ben,
    Noch oock Conde mijn Oom, die ’t hooft waer afgekorven.
    En waer Coninck Francoys soo haestigh niet gestorven.
    Daerom en kan u niet besmetten Birons schand’,
    Soo ghy maer trouw en blijft my en het Vaderland’,
    (1765) Het welck ick u betrou, ghy hoeft niet te gelooven
    Dat ick yemand’ van al de Ampten sal berooven,
    Maer soo het quam te pas sal ick na u verdien
    Door Conincklijck geschenck u staten meer versien.
    Ick heb meê groot verdriet in sijne schellems-stucken,
    (1770) Ja sijn ellendigheit komt aen ’t herte drucken,
    Maer dat hy tegens my sijn weldader opstaet,
    Dat is een groote sond’, ja onvergeeff’lijck quaet.
Laforce. Den Almogenden Godt wil u koninck behoeden
    Voor alle ongeval, en werckende gemoeden
    (1775) Uws Volcks, dat hy al t’ saem u geve eer en loff,
    Langh vrede, luck en heil in u beroemde Hoff.
Con. Doet al t’samen u best, ick sal hem oock verschoonen
    Soo verr’ het moogh’lijck is, en wis daer door betoonen
    Dat ick hem heb geacht in sijn voorspoedigheidt,
    (1780) Gelijck ghy selfs wel weet het merckelijck bescheidt.
    Mijn Vrienden gaet na huys, en wilt u niet meer quellen,
    Houdt u al t’samen stil, want hoor ick yemandt rellen
    Van dit of dat pardoen, het sal hem wesen leydt,
    Een lang-berouwigh woort is haestigh uyt-geseyt.     Alle bin.

[p. 54]

Coning uyt-komende, nemende sijn afscheyt van den Raet en ’t gantsche Hof, door een Vertooning of niet, daer na spreeckende.

Con. (1785) Raets-Heeren, laet geen tijt hier tusschen gaen verlooren,
    Soo haest het moogh’lijck is so wilt den Graef verhooren,
    En soo het Recht vermach laet hem zijn vry gestelt,
    Want zijn ellendigheyt mijn aen het herte quelt,
    Ick reys na Fonteinbleu, om niet meer te geheugen
    (1790) Sijn ellendige val, en ondertusschen meugen
    De saecken zijn ten end, ’k wil datter recht geschiet,
    Sijn doodt ick niet begeer, sijn bloedt en wil ick niet,
    Soo hy onschuldigh is: datmen onse Soldaten
    Doet waken over al, op d’hoecken van de straten.
    (1795) De sorgh beveel ick u, wat ghy lie daer in doet
    Stemme het alles toe, terwijl het wesen moet.
    En d’eerst die my voortaen van Biron yet sal seggen,
    Die sal ick doen den kop voor sijne voeten leggen.         Alle bin.


De Raets-Heeren gaen te Recht sitten. 4. Raets-Heeren, Jeannin, Vitry.

1. Raets. Siet hoe ’t wanckel geluck sijn rampen mede brengt,
    (1800) Altijdt een blijde geest met ongelucken menght,
    Steets soo is het geluck vermomt met vleyerijen,
    En wordt soo meest bestraft met ramp en bitter lijen,
    Gelijck dat die sijn Swaert in de boosdaden scherpt,
    Dat hy van ’t waerst geluck sijn selven neder werpt.
    (1805) Ay Biron waerdy dol, kost ghy wel hooger stijgen
    Als ghy geklommen waert, wat deed u geest dan nijgen
    Te dorsten na het bloet van uwe Prins en Heer,
    En door verraders daedt besmetten uwe eer?
    Maer ’t is nu al te laet, wy moeten vonnis wijsen.
2. Raets. (1810) En met geduldigheit ons droeve herten spijsen;
    ’t Is hem soo dick geseyt, soo dick gepropheteert,
    En die niet hooren wil, door het gevoelen leert.
3. Raets. Laet ons ontbieden hem en sijn beschulding maken,
    En ernstigh met verdragh wel letten op de saecken,
[p. 55]
    (1815) Terwijl ’t doch wesen moet, want het soo klaerlijck blijckt
    Dat hy, na dat mijn dunckt, sijn eygen vonnis strijckt,
    Dan na het Landts gebruyck soo salmen hem verhooren.
4. Raets. Wat komt ons hedensdaegs al tegenspoets ter ooren,
    Biron is van mijn bloedt, wel! sullen wy dien Heldt
    (1820) Veroordeelen, die voor ons heeft behouden ’t Veldt:
    De Heldt die wy te voor met blyschap gingen groeten,
    Gelijck hy waerdigh was, sal hy voor onse voeten
    Neervallen dan als Slaef, en bidden om gena,
    Daer hem met vrolijckheyt de Dochters gingen na,
    (1825) En songen sijnen lof, geluckigh hy hem kende,
    Waer toe Biron alleen sijn aensicht maer en wende.
    Sal hy, segh ick, sal hy ootmoedigh voor ons staen,
    Om van ons ’t wreede woordt van sterven te ontfaen?
    Sijn rampspoed’ is my leed, ick klaegh sijn ongevalle,
    (1830) Ach ’t is te droevigh, siet, dit uytterlick geschalle,
    Het is te leide maer voor sijne Majesteyt,
    Het deert my dat Biron soo verre is verleyt.
3. Raets. Wat mach den wijsen Raet met een gelaet so brallen,
    ’t Is te vergeefs geklaeght, Biron is al gevallen*
    (1835) In handen van het Recht: dat hem gebootschapt zy
    Te komen hier voor ons, daer helpt geen vleyeren;*
    Een yder neem sijn plaets, en laet de droefheidt varen.
2. Raets.Mijn Heeren wie sal hem met dese saeck beswaren?
1. Raets. Mijn Heer de President dat door sijn eygen handt,
    (1840) En soo hy ’t loochenen wil hy heeft groot misverstandt.
4. Raets. Daer komt den Vrankrijks roem, ick kan mijn niet bedwingen
    Van tranen.
Iean.               Droeflijck sietse oock uyt mijn oogen springen.
1. Raets. Mijn hert van droefheit stickt.
2. Raets.                                                 En ick in tranen swem.
Iean. Dat yeder sijn verdriet en droevigheydt betem.
Biron voor de Rechters komende, half verbaest.
Bir. (1845) Wat salmen met Biron beginnen, seght mijn Heeren?
    Wat salmen nu Biron voor andere dingen leeren?
    Wat salmen met Biron beginnen nu ter tijdt?
    Wat ’s d’oorsaeck Heeren dat ghy hier vergadert zijt?
[p. 56]
Iean. Om uwent wil Biron.
Bir.                                     O my! mijn leden beven.
Iean. (1850) Ghy moet nu reeckening van uwe daden geven.
Bir. Mijn ontschuld’ is bereid’, waer meê word’ ick beticht?
Iean. Dat gh’ een Verrader zijt.   Bir. Verdreit u Hemels licht,
    Toont nu bewijs en daedt, wat wilt ghy op my seggen?
Iean. Bewijs, en siet ghy niet daer uwe Brieven leggen?
Bir. (1855) Dees Brieven die zijn valsch, sy zijn geconterfeit,
    De Nicker hael Lafin, heeft hy sijn Majesteit
    Bedroogen door dit schrift, laet my dan recht gehengen,
    Soo sal ick dese schelm wel aen een galge brengen.
Iean. Biron al met gedult, bedenckt u leide druck,
    (1860) Ghy staet hier voor den Raedt.   Bir. Terwijl het ongeluck
    Van Vranckrijck heeft belieft my in u hand’ te stellen,
    Soo geeft my eens gehoor, en wilt u ooren hellen
    Tot my die klaeght en kermt, neemt eens in u gemoet
    Wie hier staet voor het recht, ten is geen slechten bloet,
    (1865) Ten is geen bloode hond’, ’t is niet die is geweecken
    Met schanden uyt het Veld’, en liet sijn Leger steecken,
    Maer ’t is die eertijdts de Vyanden heeft vervaert,
    Doen sy namen de vlucht door ’t flick’ren van mijn Swaerd.
    ’t Is hy die goet en bloet, jae leven heeft gegeven
    (1870) Ter doot, en heeft door’t bloet de Fransche Kroon verheven.
    ’t Is die, die blixemden gelijck een snellen gloet,
    En donderden in ’t brein gelijck de donder doet.
    ’t Is die, die noyt en quam of brocht de Standaerts mede,
    Van die waer tegen hy gekrijght had’ en gestreden.
    (1875) ’t Is die, die sich verheught in ’t blasen van ’t Trompet,
    En die de Aerd’ met vleesch en harssens maeckte vet.
    ’t Is die, waer op de Kroon eerst stelde haer betrouwen,
    Die meer heeft geraseert als andere kosten bouwen.
    Dit ’s die, die den Maraen soo moey’lijck heeft geplaeght,
    (1880) Waer van hy in sijn lijf al dese wonden draeght:
    Niet een, niet vijf, niet thien, maer meer dan in de dertigh,
    Die noyt en was verbaest of eenighsins kleynhertigh.
    ’t Is die ghy hebt gegroet, wanneer hy quam verblijdt,
    Belommert met een Krans van eeren uyt de strijdt.
    (1885) ’t Is uwe Mareschal die hier staet voor u oogen,
[p. 57]
    Die al ’t geen dat hy heeft met bloed’ heeft opgewogen.
    ’t Is Ducque de Biron, verwonnen sonder Swaert,
    Die niet voor al ’t gespuys der Hellen was vervaert,
    Die knielt nu voor u neer, die moet nu voor u buygen
    (1890) Om een genadigh Recht, nochtans sal ick betuygen
    Dat ick die niet en ben, die daermen my voor houdt.
Iean. Biron ghy al te veel op u boosheyt vertrout,
    U Brieven wijsent uyt, dat ghy met sware eeden,
    En door schoonschijnigheyt ons noch wilt overreden,
    (1895) Daer in ghy hebt begaen tot in den hooghsten graed,
    Crimen laesae Majestatis.   Bir. Isser genaed,
    Isser dan geen genaed? en konnen al de daden,
    Die ick bedreven heb, u, o gestrenge Raden,
    Niet brengen tot beweegh, is mijne daed’ soo vals,
    (1900) Datse my onversiens soo plotsich valt op d’hals?
    Ick die een wonder was, ick die het al verschrickte,
    Waer voor het alles vloogh, als ick maer eens en kickte.
    Soo zy mijn dan vergunt dat ick gevangen blijf,
    Tot dat de bleecke dood’ de ziel haelt uyt het lijf.
Iean. (1905) Biron ten kan niet zijn, daerom soo maeckt u vaerdigh,
    Bereyt u tot den doodt, den doodt die zijt ghy waerdigh.
    ’t Verraet blijckt al te klaer, te veel hebt ghy misdaen,
    Vertreckt, op dat wy ons op dit stuck wel beraen.
Bir. Genade en geen recht, denckt wat ick was voor desen. Bin.
Iean. (1910) In dese saeck my dunckt gansch geen gevaer te wesen;
    Want hy ontkent het niet dat hem is opgeleyt,
    Hoewel ’t is hart om doen, dan moet doch zijn geseyt,
    U stemmen al te mael salmen hier op verwachten,
    Men moet meer op ’t welvaert van onse Coningh achten,
    (1915) De saeck te wichtigh is, waer toe sou zijn verschoont
    Birons verradery, ’t moet zijn (na recht) beloont.
4. Raets. De klachten van Biron hebben mijn hert bewogen,
    En alle straffen quaet uyt mijn gemoedt getogen.
    Maer als ick overdenck mijn rechtschuldige plicht,
    (1920) Sijn daden en het blijck daer door hy is beticht,
    Ick hem gantsch schuldig ken, het recht moet overwinnen,
    En niet de goedigheyt van onse laffe sinnen.
    Daerom bevind’ ick dat hy den doodt waerdigh is.
[p. 58]
2. Raets.En mijn beweeght gemoed tot gratie vaerdigh is,
    (1925) ’k Bemerk wel dat het regt niet krommen moet noch buygen,
    De Brieven wijsent uyt, sy van sijn daedt getuygen.
    Doch hy heeft Vranckerijck van Vyanden bevrijdt,
    Maer als ick ’t recht bedenck, de Wet hier teghen strijt.
    Want die den Coninck heeft na ’t leven soo ghegangen,
    (1930) En ons al t’samen wou in ’s Vyands handen langhen,
    Niet waerdigh is dat hy behouw sijn moedig hoot,
    Daerom, na rechte recht, verwijst hem tot der doodt.
3. Raets. De moedt is mijn soo vol, altijdt sijn droevig klagen
    Hebben u mijn gemoedt, medogentheyt gedragen.
    (1935) Den Helt, den vroomen Helt, die ons dick heeft verlost,
    Daer niemant raed’ toe wist, hy middel vinden kost.
    O Werelt wat’s u doen! O Satan wat ’s u woelen!
    De vlammen blaest ghy aen, die niet zijn om te koelen,
    Die door verwaentheyt groot de kloeckste herten steelt,
    (1940) En daer na als Tyran uwe tragedy speelt.
    Mijn Heeren dese saeck die heeft soo wel gebleecken,
    Dat ick verwonnen ben (helaes!) ick kan niet spreecken,
    De tranen vloeyen uyt, terwijl het wesen moet
    Soo geeft ick oock mijn stem, hoewel het is mijn bloet.
    (1945) De reden hebben recht, met recht sal hy dan sterven,
    En voor sijn quade daed oock quaden loon be-erven.
1 Raet. Daer een saek klaerlijck blijckt medogen niet en gelt.
2 Raet. Godt geve sijn genaed’.
3 Raet.                                     U toch te vreden stelt,
    ’t Gherechte het vereyscht, sijn daedt het gaet uytwijsen,
    (1950) Ach! als ick het bedenck de hayren my oprijsen.
Iean. Haelt Biron weder hier, op dat hy mach ontfaen
    Het vonnis, daer wy ons nu hebben op beraen,
    Sijn Schriften dooden hem, en sijne quade daden
    Brengen hem by het Recht geheel in ongenaden,
    (1955) Sijn handen die zijn vuyl, besmet met boos beleyt,
    De straffe is soo groot, of hy begaen had ’t Feyt:
    Haelt hem van stonden aen, wilt hem wel vaste houwen,
    Als een niet waerdig om den hemel te beschouwen.     Bir. uit.
    Bereyd’ u tot den doodt, ghy zijt niet die ghy waert,
    (1960) Maer voor Verrader en een Schelm wordt ghy verklaert.
[p. 59]
Bir. Droom ick, slaep ick, of schijn ick heel te waecken?
    ’t Is wonder dat Biron sijn Ziel niet wil uytbraecken,
    ’t Is wonder dat Biron sijn hert en sijn gemoet
    Niet half rasend’ wordt in dees versaemde stoet.
    (1965) Mijn Heeren noch een woordt, en konnen mijne Feyten
    Gantsch niet tot mijn vergif, en tot mijn voordeel pleyten?
    Gelooft ghy aen Lafin, den Toovenaer en Droch,
    Den Sodomijt, den Schelm, en daer en boven noch
    Een Duyvelsche gebroedt, hoe! sullen sijne woorden
    (1970) My door geveynsdigheyt en logentael vermoorden?
    Hoe! salmen den Biron doen bocken voor het Swaert,
    Die meerder als Lafin ja als de sijn is waert?
    Sal Biron moeten sien, als hy bedroeft sal sterven,
    Dat Lafin levend’ is, neen, hy sal met my swerven,
    (1975) Mijn Ziele sal hem soo vervolgen alsoo fel,
    En eerder rusten niet, voor hy is in de Hel:
    Mijn Heeren siet Biron hier voor u nederknielen,
    Die in sijn ziele heeft ontallijcke veel Zielen,
    Want als dit Lichaem sterft, soo sterven oock met mijn
    (1980) De Zielen die van my eertijdts verslagen zijn;
    En isser geen genaed’? dit zy mijn leste bede,
    Dat ick noch eenmael mach voor mijnen Coningh treden,
    En mach dat niet geschien, blijft ghy-lien even straf,
    Seght hem dat ick dit goet in sijn dienst overgaf,
    (1985) Vitry staet van my af, ick sal mijn selfs berooven,
    Van ’t geen ’k wel eer verkreeg door krachten van hier boven.
    Daer is mijn Pluym en Kraeg, die u hebben vertoont
    Dat ick van Hendrick was als Gouverneur gekroont
    Van al sijn Oorlogsvolck, ick hebse soo gedragen,
    (1990) Dat mijn Coninck hier van geensints en heeft te klagen.
    Siet daer is u Rappier, geen Rappier, maer de Schee,
    Alwaer dit henen gaet daer gaen mijn daden mee,
    Ick ben niet meer den Man die duysenden deed’ trillen,
    Want al dat ghy begeert dat moet ick willigh willen.
    (1995) Daer leydt den Mareschal, nu is den Keten af,
    Daer leyt de hooghste eer die my den Coninck gaf,
    Ick ben geen Vader meer van Vranckrijck, mijn ellenden
    De eerst verkregen eer in duysent schanden wenden,
[p. 60]
    Doet my de sporen af, waer door ick Ridder was.
    (2000) Daer leyt mijn heerlijckheit, daer leyt het al in d’as.
    Raedtsheeren, seght my nu waer voor word’ ick gehouden?
Iean. Voor een Verrader valsch, men ’t u niet toevertrouden,
    Ghy hebt begaen een werck, ’t geen u nakomers al,
    Mochten om uwe feyt wel raecken all’ ten val.
Bir. (2005) Hoe is dit mijnen loon, en mach ick niet meer spreecken!
    En ben ick niet Biron, neen Biron is geweecken,
    Daer leyt Biron gevelt, hier staet alleen het lijf,
    Vervloeckte gierigheyt, dit is een boos bedrijf,
    Mijn Wapens ben ick quijt, mijn Ziel moet ick uytspouwen,
    (2010) Weent nu Biron, weent nu en slacht de lichte Vrouwen,
    Tranen u Wapens zijn, ’t is ydel wat ghy seght.
Iean. Biron stelt u gerust, en wend’ u na het Recht,
    Wy bidden dat ghy ons het Vonnis wilt vergeven,
    Want de gerechtigheit die heeft u doodt geschreven.
    (2015) Adieu mijn Heer Biron, Vitry volght hem terstont.
Raeds. De Heere geeft berou, leedwesen van u sond’.


Biron sittende in de Gevangenisse, Vitry komt by hem, als hy sijn reden uyt heeft.

Bir. Mijn herte zijt getroost, hoe soud’ ick my vertroosten,
    Mijn sinnen vliegen heen van ’t Westen tot het Oosten.
    Laes! wat heb ick gedaen, het Swaert is mijne erf,
    (2020) En als een snoo verraer ick na mijn einde swerf.
    O Werelt dit ’s u doen, O schoonlijckende sonden,
    Ghy ruckt ons Zielen wegh, tot in de diepste gronden
    Van d’ysselijcke Hel, terwijl het wesen moet,
    Soo maeckt mijn lijden kort, en spijst u met mijn bloedt.
Vitry by hem komende, met eenige Stommen en de Beul.
    (2025) Wilt u dan met mijn bloet, O Rechters, u versaden,
    ’k Sie ick verwerven kan noch heyl noch geen genaden.
Vit. Mijn Heer de laetste uur van sterven is gestemt
    Ten dryen na de Noen.   Bir. Mijn warme bloet dat stremt,
    Komt, komt leydt my van hier, ick sal my gaen bereyden,
    (2030) En met een bly gemoedt in ’s Conings diensten scheyden.
Vit. Tsa set u in ’t gelit, beset de plaetsen vast,
    Datmen de deuren sluit, gelijck het is belast,
[p. 61]
    Past wel op u geweer, dat niemandt hem bewege
    Als Biron kermt en bidt, daer is niet aen gelege,
    (2035) Houdt u al t’samen stil, en leert aen sijnen rouw
    Te wesen heus van mondt, en weest u Coninck trouw.
    Mijn Heer ick moet het recht nu sijn behoorte geven.
Bir. Vitry aen mijne doodt is niet veel aen bedreven,
    Want ick gewilligh sterf, terwijl ’t den Raedt gebiet,
    (2040) En waer ’t geen Conincks last, voorwaer ick storve niet;
    Alleen ick van u eysch vrymoedelijck te spreecken,
    Dan sal ick voor het Swaerd willigh den hals uytsteecken.
    Ick ken ick heb gedwaelt, mijn Vrienden hadden recht,
    Die my soo menighmael dit quaet hebben voorseght.
    (2045) O Solon, van waer hebt ghy dese Spreuck genomen,
    Dat voor den sterfdag men mach niemant luckig noemen.
    Mijn Vrienden ghy seyd’ waer, dat ick niet heb geacht,
    Dat hy sijn selven moordt die te hooghmoedigh tracht
    Na ander mans verdriet, te laet is mijn bedencken,
    (2050) En duysent schatten my geen leven konnen schencken,
    Mijn Siele zijt gerust, mijn herte zijt te vreen,
    En wilt gewillighlijck doch na u eynde treen.
    Hoe staet ghy soo en dut, mijn moedige Soldaten?
    Siet uwen Veldt-heer aen, die geheel is verlaten,
    (2055) Siet uwen Velt-heer aen, die nimmer was verflout,
    Als nu, nu hem de doodt door een Beuls hant benout,
    Getuygt mijn trouwe Volck, en kreegh ick dese wonden
    Niet in des Conincks dienst, heb ick u oyt gesonden
    Te vechten, daer ick altijt selfs de eerste gingh,
    (2060) Als ick mijn lijf in stael van ons Vyanden hingh,
    Heb ick u niet geweest getrou in alle slachten,
    Ick die ghy nu sult sien door eenen Beul versmachten,
    Getuyght, getuygt van my wie dat ick ben geweest,
    Getuyght of ick oyt was voor doot of Hel bevreest;
    (2065) Zijt uwen Coninck trou, want de verraderyen
    De menschen na haer doodt een droevigh eynde lyen.
    Zijt uwen Coninck trou, ick segh u t’saem adieu,
    Hier na in ’t Hemelrijck sien ick u op een nieu;
    Maer wel onthout mijn les, blyft in den dreck niet steken,
    (2070) En wilt om mijnent wil u aen den schellem wreken
[p. 62]
    Die my verraden heeft, en soo ghy ’t niet en doet,
    Ick u oock schuldigh hou aen mijn onnoosel bloedt;
    Wat staet my voort te doen? Vit. Wilt u ter dood bereyden.
Bir. Hoe sal de ziele noch uyt dese Camer scheiden,
    (2075) Sy isser om verdwaelt, fy hand’ waer is u kracht,
    Dat ghy dit halve Volck niet in haer bloet versmacht,
    En roept de Nicker aen, waer is u kracht, o armen,
    Scheurt haer het Rif van een, en slendert met de Darmen,
    Verplettert haer het hooft, wel hoe zijt ghy dus slap,
    (2080) ’t Is wonder dat ick u niet al tot Hutspot kap,
    De Droes en hout mijn niet, noch Godt, alleen de Coning,
    Soo laet ons sterven dan, verlaten dese woningh,
    En vliegen na om hoogh, gantsch lijde oft u roert,
    Laet Biron in sijn vree, en uwe monden snoert.
    (2085) Terwijl het wesen moet, laet ons gewilligh scheiden,
    O Godt wilt mijne Ziel na uwe Hemel leiden.
    Wat zijt gy voor een man? Beul. Mijn Heer een Bourgonjon.
Bir. Vervloeckte gierigheit, wat was ’t dat ick begon,
    Dat ick aen ’t aertsche goet soo duyvels hingh mijn sinnen;
    (2090) Daer mijn den Coninck als sijn selven gingh beminnen;
    Dit is de Prophecy die mijn is voorgeseyt,
    Dat mijn een sware slagh sou worden opgeleyt
    Van eenen Bourgonjon, en kon ick die ontwijcken,
    Soo sou mijn niet ontstaen geen Croon of Coninrijcken:
    (2095) Hoe meent ghy Belsebub Biron te raecken aen,
    Wijckt van my ghy Hel-Hondt, wilt verder van mijn staen,
    Want soo ghy my aenraeckt, nu oste na mijn sterven,
    Als met den slagh des doodts, ick sal u Lichaem kerven
    En scheuren van malkaer, mijn Ziele sal het doen,
    (2100) Mijn bloet sal geesten wis om u te tergen broen.
    Eylaes! en salder dan voor my geen gratie komen,
    Sal door een Beudels Mes mijn bloedt op d’aerde stroomen.
    Eylaes! moet het soo zijn, hout daer mijn Cammeraet,
    Dees Ringh ick u al t’saem tot een gedachten laet.
    (2105) En u ick tot geheugh mijn laetste Wambes schencke.
Beul. Mijn Heer ten magh niet zijn. Bir. Dat ick u niet en krencke
    My dubbel wonder geeft, ghy overvalsche tuck,
    ’t Is wonder dat ick u de Ziele niet ontruck.
[p. 63]
Beul. Bedaerd’ Biron bedaerd’. Bir. Hoe soud ick my bedaren,
    (2110) Ick wou dat wy al t’saem mosten ter Hellen varen,
    Daer soud ick smijten uit met bulderend’ getier,
    Verbranden Nickers veel dat in haer eygen vier.
    O overwonne g’moedt wilt u te vreden stellen,
    En wilt u arme Ziel met geene vloecken quellen,
    (2115) Komt t’sa volbrengt u werck, Biron die is gereet,
    En meynt ghy dat Biron u daden niet en weet,
    Verrader, seyd’ ick niet my nimmer aen te tasten.
Beul. Mijn Heer het moet geschien. Bir. Getrouwste van mijn gasten
    Komt doet my dese dienst, ontrooft my van het haer,
    (2120) Hoe schroomt gy Vrouwen-man, gy blooden vol van vaer,
    En wilt ghy my voor ’t lest dees dienste niet betoonen?
    ’t Is waer ’k en kan u nu door geen geschencken loonen.
    Komt ghy en dient my eens, bint dese hayren op,
    En maeckt een wijden baen voor ’t houwen van de kop;
    (2125) Ick danck u mijne Vriend’, en voor de leste gaven
    Wilt dese droeve kus in uwe ziele graven.
    Biron die is gereedt, noch niet, mijn ziel en wilt
    Door geen geduldigheyt en klagen zijn gestilt,
    Laes! moet ick sterven dan, soo laet’et ons volbrengen,
    (2130) En ’t onbeschaemt Schavot met schaemroot bloet besprengen.
    Ha! dat ick mijn gemoet daer toe niet brengen kan,
    Om met een bly gelaet de doot te vangen an.
    En isser geen genaed’, kan ick geen hulpe vinden?
    En ben ick niet Biron, Biron is voor de winden,
    (2135) En ben ick niet Biron, ben ick mijn selven doot,
    En ben ick niet de geen waer voor de vyandt vloot,
    En ben ick niet den gruw, en ben ick niet de donder,
    Een schrick en blixem, ja een wonder boven wonder.
    En draegh ick niet in ’t lijf veel wonden om de Croon,
    (2140) En sal my nu een Beul als een verrader doon,
    Waer is mijn oude kracht, wie houdet mijne handen?
    Dat ick niet u, en u, ja alle brengh ter schanden.
    Maer ’k ben in ’s Conincks dienst die het geboden heeft,
    Hy wil niet dat Biron op aerden langer leeft,
    (2145) Hy denckt niet meer aen my, niet in den alderminsten,
    Hy acht niet mijne daedt of de getrouwe diensten.
[p. 64]
    Wat droefheyt gaet my aen, wat duycker of mijn schort
    Al mijn kloeckmoedigheyt mijn nu ontrocken wort;
    Ick gruw, ick tril, ick beef, nu wilt u Aerde scheuren,
    (2150) En dees rampsael’ge Man in uwe darmen sleuren,
    Dat haer de Hel ontsluyt, dat Belzebub komt treen,
    En voer mijn eer ick sterf, voor duysent krancken heen,
    Laet toe Heer dat ick berst, ten sou my niet berouwen,
    Mocht ick dees trotse Ziel in ’s Vyands bloet uytspouwen,
    (2155) Mocht ick in het gevecht sterven in mijn gewaet,
    En sterven hondert mael, en sterven als Soldaet.
    Het sterven waer mijn lief, maer dus mijn tijt te enden
    Als een niet-waerde mensch, ’k wou ik my selfs mogt schenden,
    Biron die is gereet, vergeeft my mijn misdaet,
    (2160) O Heer, ick weet dat ghy de sondaers niet verlaet.
    O Heer, wilt uwe Knecht door God’lijckheyt bestralen,
    En hem na desen tijdt in ’t eeuwigh leven halen.
    Terwijl ick sterven moet, dat het zy metter haest,
    Ellendige cattijf en zijt niet meer verbaest;
    (2165) Volbrengt u Mandament, en ruckt my van het leven,
    Slaet nu Scherprechter slaet, den slagh is u vergeven.
    Holla, staet van my af, en kom mijn doch niet nader,
    Ick wil noch spreken eerst mijn geestelijcken Vader.
Vit. Godt spaer u Majesteyt in langhdurige vree,
    (2170) En geeft hem al het geen dat hy mach wenschen mee,
    Godt spaer sijn Majesteyt, soo moeten se alle varen,
    Die door groothertigheyt de Kroon willen beswaren,
    Langh Coninck Hendrick leeft, vervloeckt zijn al de geen,
    Die na sijn Erven staen, door hare listigheen,
    (2175) Datmen den romp begraeft, wilt daer al t’saem aen leeren,
    Godt en u Ov’righeyt na plichtinge te eeren,
    Want die van dage praelt in heerlijckheyt en pracht,
    Wordt morgen neergevelt, neemt op dit sterven acht,
    Soo sult ghy u lichaem van schandigh sterven vryen,
    (2180) Want een eergierigh mensch sal nimmer meer bedyen,
    Denckt aen den gulden spreuck die Solon ons naliet,
    Welcken ghy hier al t’saem voor uwe oogen siet:

                Hoe Machtigh, Edel, Rijck of Groot,
                Niemant geluckigh voor sijn doodt.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 69 heeft er staat: heef (met brede spatie erachter)
vs. 95 Oorlogh er staat: Oologh
vs. 113 woorden er staat: moorden
vs. 150 (eylaes!) er staat: (eylaes! (
vs. 247 steyg’ren er staat: steyg ren
vs. 382 vercloecken er staat: vervloecken
vs. 393 melody er staat: meloy
vs. 450 in ’t er staat: in ’
vs. 539 sulcken er staat: sucken
vs. 551 moogh’lijck er staat: moog’hlijck
vs. 558 [UBL]
vs. 700 [UBL]
vs. 705 Eden er staat: den [UBL]
vs. 1212 door er staat: zoor
vs. 1284 Kaert er staat: Kaett
vs. 1381 meerder er staat: meeder
vs. 1401 soo er staat: sco
p. 43 [UBL]
vs. 1626 weeken er staat: wecken
vs. 1814 In ernstigh woorden niet goed leesbaar. [UBL]
vs. 1834 vergeefs er staat: vegeefs
vs. 1836 vleyeren sic. Vermoedelijk is gevley bedoeld, vanwege het rijm.
vs. 2109 [UBL] De sprekeraanduiding Beul. is niet goed leesbaar.