Jelis Noozeman: Klucht van Krijn Onverstant, of vrouwen parlement.
Herdruk, Amsterdam, 1726
Zie ook de oorspronkelijke editie Amsterdam 1659 en de herdruk van 1671
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton068130 — books.google
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. A1r, p. 1]

J. NOSEMANS

KLUCHT

VAN

Krijn Onverstant,

of Vrouwen Parlement.

Op den Regel,
Daar is geen vrou quaat,, soo ’t de man niet toelaat.

Gespeelt op de Amsterdamsche Schouburg.

[Vignet: fleuron met beer]

t’AMSTERDAM,
________________________________

By d’ Erfgenamen van de Wed: GYSBERT
DE GROOT, Boekverkoopers op
de Nieuwen dijk, 1726.


[fol. A1v, p. 2]

PERSONAADJEN.

        Tryn, Vrou van Kees de Schoenlapper.
        Neeltje, Vrou van Kryn Onverstant.
        Kees, Schoenlapper.
        Kryn Onverstant, Smit.
        Jan Slap, Snyer.
        Jeremie, Man van Maygats.
        Maygats, Smookeltapster.
        Lobbrig, Viswyf.
        Fokel, Turrefvulster.
        Pryn, Meyt tot Maygats.
        Pietie,
Dirck,
Claes,		 } drie Tuyskeloopers.


Continue
[fol. A2r, p. 3]

KRYN ONVERSTANT,

Of Vrouwen Parlement.

EERSTE UYTKOMST.

Trijn. Neel.
Trijn. WEl wat geschreeuw is dat? wel lieve deugt, wel Neeltje,
    Hoe sieje soo bebloet?
Neel.                               Dat doetmen myn juweeltjen,
    Ick meen myn helschen droes.
Trijn.                                           Wie segje? wie, jou man?
    Dat hem de roest vreet, by gants doot was ik ’er an,
    (5) Ik sou dien dikken schelm dat smyten wel verleeren.
    Maer is het mogelijk, is dat een vrouw tracteeren!
    Wat schort hem; seg?
Neel.                               Ik denk sen gelt dat is verbruyt,
    Verdronken en verspeelt.
Trijn.                                   Jaegt hy jou daerom uyt?
Neel. Dat ’s noch genadig; o besagje eens men leeden,
    (10) Je schrikte.
Trijn.                      Hoe?
Neel.                                Soo ben ’k geneepen en getreeden,
Trijn. Hebje geen nagels aen jou vingers, malle meer,
    Daer meje hem dat gesicht haelt op sen wangen neêr.
Neel. Maer Trijntje wat en kal. Sou ik hem durven smyten?
Trijn. Wel jaje lamgat, ja, ik sou hem krabbe, byten,
    (15) Waer ik maer vatten kon, bloet, daer is onse Kees
    Die hou ’t wel anders veur, ik heb een bullepees,
    Die proeft hy altemet; sou ik myn ringelooren
    Gaen laeten van een man, ’k was liever ongebooren.
    Neen keynt volg jy myn raet: dat als hy jou weer driegt
    (20) Dat jy hem datelijk dan in het backus vliegt.
    Of neemt een hant vol sant, en smyt hem dat in d’ooge.
[fol. A2v, p. 4]
    En dan een eyntje houts, om ’t weder uyt te drogen,
    En klou maer wacker toe, en of hy jou weer smijt;
    By get hy vecht soo wel die onder als die bove lijt.
Neel. (25) Men hart dat wortmen kout, van ’t geen ik jou hoor seggen,
    Denkt niet dat ik men handen aen sijn vleys sel leggen,
    Je weet wel datmen moet sen man gehoorsaem sijn.
Trijn. Dat was by d’oude stijl, volg jy de raet van mijn,
    Men doet juyst niet altijt datmen wel doen sou moeten,
    (30) Daer is mijn ellefrib’, die nacht en dagh moet wroeten,
    En krijgt niet eens dank heb voor al sijn slaverny.
    Ik doe al wat ik wil, al staet hy ’er schoon by,
    Ja heeft het hart niet om een enkel woort te kicken,
    Uyt vreese of ik hem de lenden sloeg aen sticken.
    (35) Ik ga ook waer ik ga’ ik doe ook wat ik doe,
    Ik eet, ik drink, ik slaep, hy seyt noch ba noch boe
    Als ’t my niet komt te pas. Soo moetmen triompheren
    Als voogt over sen man. wilt dese les ook leeren.
Neel. Ja wou ik doot sijn, Neen ik trek niet aen die lijn,
    (40) Mijn past het heerschen niet, ik wil geduldig sijn.
    Ik hoop dat ik daer door sijn gunst noch wel sal winnen.
binnen.
Trijn. Gaet heen jy slapscheet gaet loopt alje best na binnen.
    Wel watte wijven, foey die varkens; da ’s ’er soo
    Ringlooren laten, het doetmen in ’t hart seer, datse soo bloo
    (45) Sijn, neen, noch prijs ik my, ik hou veel van ’t gebieden,*
    De vrouwen komt de eer. Wel wat sal dit bedieden?
Kees uyt.
    Waer is mijn hangat heen? daer komt Jan Tryntjes aen.
    Wel waer het hy eweest? waer komt hy nou van daen?
Cees. Daer ’k niemant senden kon.
Trijn.                                                Wel rekel, is dat spreeken?
    (50) Weetje wel wie ik ben, ’k sel jou de nek strax breken.
Kees. Nou Tryntje niet soo quaet, ik bid versteurje niet.
    Ik was maar iens onder de brug, de noot my daar toe riet.
[fol. A3r, p. 5]
Tryn. Een leugen kakje?
Cees.                               Niet, seper.
Tryn.                                                 Flux aen ’t werken,
    Ik ga na binnen toe.
Cees.                           Ja, wiltje hart wat sterken.
    (55) Maer Tryntje, ey bedenk een schamel mens ook iet.
    ’t Is seker al soo laet.
Trijn.                             Hoor Cees voor jou noch niet.      Tryn bin.
Cees. ’t Is wel dan, denkt eens of een man niet wel ebruyt is
    [Met sulk een helleveeg; die soo hy ’t gat maer uyt is,]*
    Bescheydelijk aen haer moet reden daer van geven.
    (60) Doch ik mach hoopen, datse niet sel eeuwigh leeven.
Krijn Onverstant uyt, met een flesje en een pimpeltie, al singende.
                    1. Hey coragje nu men hart,
                Dat van droefheyt noch van smart
                Niet en weet, noch weet en wil,
                Of’t men schoon te beurte vil,
                (65) Als dat men wyf
                Om tyt verdryf
                Met een aêr teeg op den tril.

                    2. Als sy my maer splint bestelt,
                Soo ben ik met vreucht verselt,
                (70) Bloet als ik maer dommineer
                Soo en kreun ik ’t my niet seer,
                Schoon of men wyf
                Om tyt verdryf
                Speelden met een aêr moy weer.

Crijn. (75) Dat lach ’er boven, en dit sel ’er onder gaen.
    Als ik het wel bedenk, wat ben ik ook een haen;
    Hoe braef ken ik men henn* beheerschen en gebieden.
    Dat is de rechte slag, dat ’s op je wenken vlieden;
    Hoe is de man geen heer! dat hy dan heerschappy
    (80) Ook voerde als een heer; of’t wat onreed’lyk sy
[fol. A3v, p. 6]
    Dat schaet niet, maer hoe mach men buurman toch al varen?
    Hou holla Keesje Flik, hier hebbewe de klaere,
    Schey uyt, schey uyt; kom hier, en laer het bogg’len staen,*
    Avoes jou malle gek.
Kees.                             Och! my lust daer niet aen.
Kryn.* (85) Wat? ’t is jenever maet, gut kerel, ’t smaekt soo lecker,
    Nou lustig vat het an, hoe staje soo?
Kees.                                                     Ik geck’er
    Meê, o myn! men wyf die mocht’et ruyken, en die dan
    My klouwen, neen men borst, ik heb den dray ’er van.
Kryn. Hoe vreesje voor je wyf? nou wou ’k je wel niet kennen;
    (90) Een wyf te vreesen, hoe, je moetse anders wennen,
    En setten na je hand, en seggen, daer doet dat.
    Of geven ’er perdoes perdaf, een voet in gat,
    Of waert je maer belieft.
Kees.                                   Gut Kryn hoe kenje praeten,
    Ik wouje met men wyf dan wel huys houwen laeten.
    (95) Kom, ben je ’er op belust, ik schenkse je goetkoop.
Trijn uit. Schenkt dat je lev’ren kunt, en ty jy op de loop,
    Of ’k sweer, ik selje ook soo akrements of kleunen.
    Kom hier jou bedelaer.                                    Slaet hem.
Crijn.                               Hey hey dat sinnen deunen,
    Dat sinne geure seyt de schoester in den Haeg,
    (100) By gut op sulk onthael en kom ik niet heel graeg.
    Ik houmen aen d’ een sy, eer ’t hier op ’t lant wil wayen.
Kees. Och vroutie, ’k bid gena.
Trijn.                                         Ik vraeg niet na je graje.
    Kom waer ’s de bullepees?
Krijn.                                     De drommel, ik loop weg.
    Wat booser pry is dat?
binnen.
Kees.                               Siet hoe ik nederleg,
    (105) Ik bid vergeeft het me, dat ik jou ging versteuren.
[fol. A4r, p. 7]
Trijn. Flucx kust men duym; waer ’s Kryn? die sel het nu betreuren.
    Heruyt jou vagebont, verweerje tegens myn.
    Hier is geen goeje Neel? hier is een boose Tryn.
    Kom uyt jou hontsvot, ’k selje wyve leere smyten.
Jan Slap uyt, eenige Jongens.
Kryn uyt het venster. (110) Wil ’k jou wat seggen Tryn, je meugt je gat beschyten,
    Verstaje dat, gaet voort van hier, of kom ik je daer by...
Tryn. Kom hier jou hoorenbiest, durf jy my dreygen, jy
    Jou rechte hangebast; kom, kom maer hier beneden:
    Ik sel niet wyken noch niet eenen voet vertreden;
    (115) Maer soo een entje staels gaen vegen door je bek.
    Hier vlegel, dat ’k je raek.
Kryn.                                     Ja was ik daer soo gek
    Dat ik men aen een swyn ’er knorren ging versteuren.
Tryn. Jou eerdief, wyve-beul, ik sel je by get verscheuren
    Soo ik je maer krygen kan; jou rechtens raven aes.
    (120) Hont hont, kom hier beneen.
Kryn.                                                   Hey, maekt hier geen geraes,
    Of ’k selje strax men wyf gaen op je backus stuuren,
    Die jou die vuyligheyt sal van je backus schuuren.
    Flucx Neel na onderen.
Tryn.                                 Hier, turk, stuurje knecht uyt,
    Hebje geen Hart jou schelm, dat siet’er seker slecht uyt.
    (125) Ik ben gien vrou die aen een wyf sal handen leggen.
Jan. Wel hey, wat wyf is dit!
Tryn.                                     Wat hebjer op te seggen!
    Jan gat, moey jy men niet, of’t sal voor jou heel slecht syn.
Jan. Ik sta op ’s Heeren straet.
Tryn.                                       Wel wilt dan een goet knecht syn,
    Of ’t wortje beurt.
Jan.                           ’t Is wel, ik wil niet kyven,
    (130) Ik moeje ummers niet.
[fol. A4v, p. 8]
Neel uyt.                                   Och Tryntje wilt niet blyven,
    Want komt men man beneen soo raekt het al in roer.
Tryn. Kom, nou sel ik de deur gaen loopen op de vloer.
    Hou daer den bruy, dat kraekt.
Neel.                                            Och Kees houje wyf vast
    Of se raekt op ’er rug.
Kees.                              Dat sy my dan aen ’t lijf tast?
    (135) Neel holla, maer ik wil wel wat ten beste spreeken.
    Nou Tryntie, liefste moer.....
Tryn.                                         Kom jy jou neus hier in steeken?
    Wegh schytert op je stoel, eer ik je voeten maek.
Kees. Dat heb ik al eweg dat ’s veur men tussen spraek.
    Niet meer alsoo, ik ga veel liever sitten warken.
Tryn. (140) ’t Is wel Kryn durref niet.
Kryn.                                                   Ja ja, bruy heen jou verken,
    En schuur de kettens van de galleg, hoorje wel,
    Soo hebje hantgebaer.
Tryn.                               Soo ik ’t je niet vergel
    ’t Eerst dat je me ontmoet, soo wil ik een hoer syn.
Kryn. En soo ik je schuldig blyf soo wil ik een lompen boer syn.
Tryn. (145) Jou vleysdief, wyvebeul, kom als een man te velt,
    Hier luyshont, duyvelskop.
Neel.                                       Sus Tryntje, soo niet schelt.
Tryn. Hey houje backus, of ik leerse je toe houwen.
Neel. Wel Tryn hoe baerje soo? wie vraegt wat naje snouwen.
    Wat graeutje suster toe, ik en bestaeje niet.
Kryn. (150) Soo wyf, soo raek maer wat, wel nou beraeje niet:
    Wat geeft ’er eens een klink, ’k selderje twie veur geven.
Neel. Ik niet al bood j’er drie.
Kryn.                                     Tut, daer is niet aen misdreven.
    ’k Sel ’t met goe ogen sien, soo wacker, setje schrap.
    Een vaen ten besten voor die geeft de eerste klap.
Tryn. (155) Kom hier doe jy ’t voor haer, ’k sel ’t je bygut uytkornen.
[fol. A5r, p. 9]
    ’k Selje die dicke muyl noch van malkander tornen:
    ’t Sy waer dat ikje vind.
Kryn.                                 Dat hou ik veur geseyt,
    Gesant van Lusifar hadieu jy vriendelijkheyt.                Kryn bin.
Jongens roepen samen.
    Jou jou Krijn durft niet.
Tryn.                                 Soo jongens tijdt aen ’t jouwen.
Iongens. (160) Jou jou Krijn sonder hart, hier is een wijf die jou uyttart,
                                                      Hee, he, he, he, he, he.
Neel.                                                                                   Weg wiltje backus houwen.
Jongens. Smitje smitje sme, morgen moetje meê,
    Morgen moetje hangen tusschen twee ysere tange. Hering goeden Pekelhering, &c.     binnen.
Tryn. Dat kostje na Maygats, en daer eens op gedronken,
    Nou Neeltje Proncx, je kunt weer voorje man gaen pronken,
    (165) Gaet diertje, smokje op, licht komt ’er d’een of d’aêr.
Neel. Ja ja, ga jy maer heen.
Jan.                                       Gendagh Neeltje buur.         Jan binnen.
Neel.                                                                         Gendagh vaer.
    Dat is een helleveeg!* dat vroumens dat kon spreeken!
    ’t Was ofse ’t heele huys in mortelen wou breeken.
    Wel Kryn Mattysen vaer, wat dochtje van die buy?
Kryn uyt. (170) Die is al over: wat noch prys is sulcke luy,
    Die en sal het spinraeg niet tot in de mont toe wassen:
    Maer waerom wou jy strax op mijn gebodt niet passen?
Neel. Wat was dat voor gebodt?
Kryn.                                         Te geven heur een lap
    Of* twie weerom.
Neel.                         Wel man, wel man, dat is een klap,
    (175) Die nergens na en lykt. Ik sal men dat wel wachten.
Kryn. Soo neemje dan voorje myn beveelen te verachten?
    Dat is een droevig werk. Wel nou voor desen tyt
    Soo binje vry. Maer siet dat gy voorsichtig syt.
    Ik seg niet meer, maer ’t gelt kan alle ding versoeten.
Krijn en Neel binnen.
[fol. A5v, p. 10]
Cees. (180) Is ’t niet een droeve saek, soo alle tyt te vroeten;
    Noch kost het gaen indien men leven mocht in rust.
    Daer gaet sy nu weer heen en doet al wat haer lust,
    En laet my heel bedroeft in honger en kommer steeken!
    Och! mocht ik eens men hart na wil en wens uytbreken,
    (185) Wat dat ik doen; men seyt gemeenlyk wereltse saken
    Redden sich selven, laet ik ook men self vermaken.

Hy singt.
                En wie wil hooren een nieu liet
                Hoort toe ik sal ’t u singen,
                Hoe Gerrit van Velsen Graef Floris verriet
                (190) ’t Sijn al soo wonderlyke dingen.
                Gerrit van Velsen had een vroutje fijn
                Van Woerden tot syn wyve,
                Daar...........

Cryn uyt. Kees Kees, ik sie wel.
Cees.                                           Ja ja ik sie ook wel.
Cryn. Wat dochtje Ceesje maet, wat dochtje van dat spookspel;
    (195) Jy hebt een Trojaen van een wyf.
Kees.                                                          Wilje niet langer leven
    Gans ligte Cryn, Tryn komt, men hart begint te beven!
Cryn. Om sulck een leutery? maer Cees wat meenje wel
    Dat Tryn myn meester is? ’k wou liever dat de hel
    Men opvrat, neen men borst, bloet ken ikse maer vinne.
Cees. (200) Ja nouse ’er niet en is, maer flus toen bleefje binne,
    Al vast, en had het hart niet datje buyten quam.
    Sy is een wollef Cryn.
Cryn.                               En ik; wat ben ik dan?
Kees.                                                                    Een lam.
    Ik bid gaet hier van daen, mijn alderbeste Cryn maet,
Cryn. Meen jy dat ik haer vrees; o hoo! of jou jou Tryn slaet,
    (205) Dat acht ik niemendal, foeyt, had jy woort gehouwen,
[fol. A6r, p. 11]
    Toen jy tot Noortwyk met jou Tryn Smeers sou trouwen,
    Wanneer men vraegden Kees* Kornelisen, hou jey
    Katryna voor je echte vrou, en datje sey
    Wel wyser, maer hadje toen ook wat Alsemwyn gaen drinken,
    (210) Soo sou je van je wyf niet sien die vremde sinken:
    Maer waer ’s de duivels moêr, die my flus het uyt ejout.
Kees. Die is tot Laedjegats, of Maygats na myn onthout.
    Gaet daer niet heen!
Cryn.                           O neen! maer krygtse weer de buyen?
    Ey segtmen dat recht uyt, of is se nu in ’t ruyen;
    (215) Dat ’s op z’en quaetst.
Kees.                                         O vrient! ik ben dat al gewent,
    Men dunkt het hoort soo.
Cryn.                                   Foey, jou akrementsen vent,
    Jou schoft, jou schantvlek van de mans, laet jy je overheeren,
    Al was se als de droes soo moestje triompheeren.
    Gans doot was het mijn wyf; sie daer in d’eerste dagh
    (220) Soo boogse voor my neêr met eerbiet, en ontsach.
    Kom Kees, wil ik je wyf eens heel gedweeg gaen maecken,
    Dat sy jou dient en eert in alle sieve saken?
    Sie daer, ter liefd van jou, ik sal het doen; wel nou
    Wat segje?
Kees.             ’k Vrees dat jy se quader maken sou,
    (225) En dan was ’t arger.
Cryn.                                     Niet, soo ikse jou niet temmen
    Soo hang men vry.
Kees.                          Sou jy dat wilde Dier durven kemmen?
    Myn, Kryn, wat raet met my daer na dan?
Cryn.                                                              Hoor, ik sal
    Jou plunje aen doen, en men houwen me soo mal,
    Of jy het waert, in ’t eerst; en sien ’er boos te maken,
    (230) Dan sullen wy te saem wel voort aen woorden raken,
[fol. A6v, p. 12]
    Van woorden tot wat aêrs. Hoe het dan voort sal gaen
    Sal de tijt wel leeren, maer kom gaen wy hier van daen.


TWEDE UYTKOMST.

Trijn. May-gats. Lobbrig. Fokel. Pryn, Jeremio.

Tryn. KOm May schept noch een reys, en daer mee wil ik scheyen,
    Men hooft is men soo yl.
May.                                   Dat sal wel over weyen:
    (235) Wat denkt ’er niet meer aen.
Tryn.                                                   Ja kynt, men hooft is los
    Noch van al dat geraes, maer soo ’k die loose vos
    Eens by de kladden kryg ik sel het hem betalen
    Dat sweer ik hoog en duur, of de Duivel moet men halen.
Lobbr. Wat is dat Tryntje buur? wie het ’et jou edaen?
Tryn. (240) Hier Kryn, die swarte smit, die staeg sen vrou durft slaen,
    En niemant aêrs.
Lobbr.                     Wie? Neel; dat hem de pokken schennen,
    Die eervergeten hont, wie sou ’t bedenken kennen?
    Nou hy heur moye goetje het verdommineert,
    Nou noch te smyten? denkt eens hoe de tyt verkeert.
    (245) Eerst was’t, wat lustje lief, waer wil ik je nou voeren,
    Segt wat je hart maer denkt.
Tryn.                                        En nou is ’t hoer der hoeren!
    Siet, soo veranderen de Vryers in de Mans.
    Wel Kyeren wat raet? wat seg jy Fokel Jans?
Fokel. Wat sou ik seggen? kint, je weet dat Man en Vrouwen,
    (250) Of sy schoon kijven, moeten evenwel huys houwen.
    Ey eens gedronken, laet dat loopen soo het wil,
    Sy sullen t’samen wel weêr effnen heur verschil;
    Want hier recht uyt e kalt, of al heur moje goetje
    Is deur de keel elapt, men lieve Moêr, dat moetje
[fol. A7r, p. 13]
    (255) Hem niet toe rekenen, had sy gelyk een vrou
    Behoort, wel op gepast, gelooft men vry, daer sou
    Nou duske onenicheyt in huys niet syn, dus laten
    Wy ’er ons niet mee bemoeyen, want ten selder niet in baten.
Lobbr. Neen dat verstae ik niet, wat seg jy Pete May?
May. (260) Wel dat w’er hier ontboôn, en dat me aen heur say
    Waer het op stont he! wat dunkt ’er jou of Tryntje?
Tryn. Al goet wat Lysje doet, kaktse in ’t warmoes, se eet het niet.
May.                                                     Com hier, kom hier eens Pryntje,
    Ey laetje Spin-tuyg staen.
Prijn.                                    Wel wat belevet jou?
Lobbr. Gaet tot Cryn onverstants, en seght eens dat de Vrou
    (265) Hier datelyk komen moet, en sonder lang te bayen;
    En ofse jou niet kon, soo seght tot Pete Mayen,
    Daer is een vrou die heur hoogh noodigh spreken moet,
    Daer heur geluk aen hankt. Daer, dat ’s voor jou.
Prijn.                                                                         Dat is goet,
    Ik loop’er heen.                                                            Binnen.
Lobbr.                   Dat is wel, en wilt terstont weêrkeeren.
Fokel. (270) Wat selje ’er seggen?
May.                                               Als dat wy het niet begeeren
    Van heur, dat sy subjekt sal blyven van ’er man.
    Maer tant weer bieden, soo lang als se ’t harden kan.
    Of dat men anders haer met kragt hier toe sal dwingen,
    Met alle man: en dat, dat past jou sonderlingen
    (275) Vrouw Lobberig om haer te seggen, want jy siet
    Soo wat aensienlijk, en ’t voeght wel dat jy gebiet.
Lobbr. Neen daer is Fokel Jans, die kense, die selt passen.
Fokel. Ey ey, tut tut, jy selt dat varcken wel wassen.
    Neen moêr, jou past ’t gesagh, jou wesen wyst het uyt:
    (280) Want al wat datje seght, dat bint, dat klemt, dat sluyt.
Lobbr. Soo, scheermen wat: ik meen daer jy het ook laet leggen,
    Dat vat vry niemant aen.
[fol. A7v, p. 14]
Jeremi uyt.
May.                                     Wel wat kom jy hier seggen?
    Jeremie wat is ’er gaens?
Jerem.                                  Sen man sta voor de deur,
    Se vra’k na hum, se seg, se moet kom tot te schreur,
    (285) De kleerma’k, watte weet ik.
Trijn.                                                   Wel hoor de gek iens walen.
    Hier kromtong spreek recht uyt.
Jerem.                                             De duyf moetje wel halen
    Jou Akremens qua Tryn. Jy scheer altijdt de gek
    Mette my. Sierne Caton.....
May.                                       Weg weg, en houd den bek.
Fokel. Nou soen menkaer weer peys.
Trijn.                                                  Dat dunkt men ongeraden,
Fokel. (290) Jeremias....
Jerem.                             E bese mon ku, ma, boesje ette malade.
Jeremi binnen.
Lobb. May, seght men Jorden, dat ’t men niet en komt gelegen:
    En laet hem gaen na huys, seg, ’k heb verlet gekregen,
    Daer is Pryn, wel komtse?
Prijn.                                     I jo, sie volliget mi op stunt,
Lobb. Nou kyeren, siet dat jy jou respekt wel houwen kunt.
Neeltje uyt. (295) Moet ik hier wesen.
May.                                                   Ja.
Neel.                                                     Wel vrienden wat is je begeeren,
    Dat jy men hier ontbiet? ik moet strax weder keeren.
Lobb. Soo haest niet, sit wat. Maer wy hooren tot ons leet,
    Als dat jou bullebak, jou man syn plicht vergeet;
    En jy ’t geduldigh lyt, dat staet ons niet te lyen.
Neel. (300) Wat raet?
Lobb.                         Wat raet? dat jy selt van hem scheyen,
    Of staetje dat niet aen, soo maekt dat jy jou weert,
    Soo lang je staen kunt.
Neel.                                 Dat en heb ik noyt geleert,
    Noch wilt niet leeren, want ten sou men ook niet voegen,
[fol. A8r, p. 15]
    Je weet wel dat men moet sen man steets vergenoegen,
    (305) Sulcx past een deughtsaem wyf.
Fokel.                                                       En ook een deugtsaem* man,
    Dat hy syn Huysvrou acht, in alles waer hy kan.
    ’t Syn swacke vaetjes, en se hebben veul te lyen.
    Foey wyvesmyters, jy selt nimmermeer bedyen.
Neel. En van hem scheyen, dat en vind ick niet geraen;
    (310) Die dat gedaen heeft, heeft het die na wens gegaen?
    Siet daerom dunkt my best dat ik geduldigh drage
    Al ’t geen dat hy my aen doet.
Tryn met een borst.                     O plaegh van alle plagen!
    Sie daer ik barst van spyt. O bloet was het myn man,
    Hoe sou hy ’er onder deur.
Neel.                                       Ja wel wat was het dan!
    (315) Ik meen was het jou man, jy soud wel anders singen.
Tryn. Wel, soo ik hem niet dwing, soo sal by my bedwingen.
    Ik wou dat hy hier was, ik sou dien lompen gek
    De neus uyt ’t aensicht bijten, en spuwense in sijn bek.
    Is hy een vuurge Draek, ik sal een Basiliskus wesen,
    (320) Hy sel byget voor my, en ik voor hem niet vreesen.
    Ik ly niemant boven my, hy zy ook wie hy zy.
    Ik sel die Melis Malmont dwingen, of hy my.
Neel. Dat is maer sotte praet; dat Vrouwen tegens Vrouwen
    Wat doen, dat is wat aers. dus wilt men vry vertrouwen,
    (325) Dat ik sen vuysten vrees, sen voeten ook niet min
    Voor schoppen, en voor slaen.
Lobb.                                           Wat benje dan van ’t sin?
Neel. Te lyden met gedult, al wat by kan begeeren.
Lobb. ’t Is wel, jou saken syn gedaen, je kunt weer t’huys waert keeren.
                                                                                            Neel binnen.
    Wat sel men hier in doen? wyl sy het goet bevint,
    (330) Ie weet, ’t is man en vrouw!
Tryn.                                                  Wel isse niet verblint?
    ’k Loofse de vrouwen in Moskovien moet slachten,
[fol. A8v, p. 16]
    Die als de mans haer slaen, heur selven lukkig achten.
    Ik ben wel lukkig, dat ik in dat duivels lant
    Niet ben gebooren.
Lobb.                          Ik ben ook van dat verstant.
Trijn. (335) En op de Kakkedemie gaet men noch de luy bedriegen,
    En speulen dat men de Vrouwen goet maken kan met wiegen:
    Maer ’k meen, soo Kees die pots my wou speelen, dat hy sou
    Beproeven, hoe het ging in ’t wiegen van een vrou.
Fokel. Dat is maer wisje wasje, die luy moetje niet geloven.
Trijn. (340) ’t Is daer meê niet genoeg, men gaet ons eer verdooven.
    Ik sel dat gekke spul noch eens op schikken gaen.
May. Soo jy geraen wilt sijn, soo laet dat vrylijk staen,
    Die luy die voeren schut, je sout ’et jou beklagen,
    ’t Is of se dammen, want sy slaen met dubble slagen.
Trijn. (345) Dat ’s niet een beet, kom May, wat is ’er wel te quaet?
    Ey, laet jy luy staen?
Maij.                             Hoe veel dat ’er te quaet is? laet
    Sien, aen Bier en Brandewyn, thien stuyvers, en een hallef;
    Dat ’s voor een pyp Tabak.
Trijn.                                      Daer, een Vaen te goet, ter eeren van Duk dallef,
    Die eerlijke Man. nou moet ik onse Kees
    (350) Wat foppen gaen, ’t is toch een rechte pimpelmees.
Trijn binnen.
Lobb. Wy komen flus by een.
Fokel.                                     Sen bier niet te verloopen,
    Ik ben geen Slatius.
Lobb.                           Die most het ook bekoopen.
Maij. Kom gaenwe op de plaets wat sitten in de lucht
Lobb. Hey laet ons vrolijk sijn, die suchten moet die sucht.


[fol. B1r, p. 17]

DERDE UYTKOMST.

Kryn in Cees, en Cees in Crynen kleeren.

Cees. (355) IK weet niet Kryn, sel jou dit harrenas wel passen?
Cryn. Weest daer niet voor bevreest, ik sel dat Varken wel wassen:
    Ik wou dat ’s hier al was, men vuysten jeuken al.
Cees. Kryg jy de onderlaeg, ik meen dat sy jou beuken sal,
    Dies syt wel op je hoe, want eerj’er eens om denkt,
    (360) Hebje klop eweg.
Krijn.                                Soo sy my die uyt miltheyt schenkt;
    ’k Ben ook niet gierig Kees. Je kuntje wat verschuylen,
    Of gaet tot onsent.
Kees.                         Wel sie daer, daer, syn twee muylen,
    Flik daer wat aen soo als je kent, want of je die bederft,
    Dat schaet niet.
Krijn.                   ’t Is wel, je kuntse setten op mijn kerf-
    (365) Stok, hoorje Kees; ’k selt met je Wyf of rekenen.
Kees. Dat is heel goet, want ik verstamen op geen tekenen.
Krijn. Doe je maet, kom ik sal ’t je leeren, hoor je wel.
Cees. Men hart verlankt, hoe dit spul aflopen sel.        Cees bin.
Cryn. Nou Spanriem, Kurrikbien, Klopschinkel, kom gesellen,
    (370) Je moet myn dienstig sijn, ’k sal jou in orden stellen.
    Verlaet men niet, nu dat ik een boosaerdig wyf
    Wil temmen; en kom hier myn lust, myn tytverdryf,
    Ik sal tot Tryn hier komt, my wat met u vermaeken.
    O nobele Toebok, wie kan met recht u laken?
    (375) Jy jaegt de fluymen weg; jy reynight het verstant;
    Jy bent het beste kruyt, dat men ter werelt vant.
    En jy, o suyver nat, o lekker brandenetje!
    Jy trotst te samen ’t alderlekkerste banketje,
    O soo een roemertjen, seyt Jan, verfrist het bloet.
    (380) Ik mach ’t by get als broot, dat sildermentse goet.
    Holla daer ’s Tryn, daer mee soo sal het spul beginnen.
[fol. B1v, p. 18]
Trijn uyt. Daer sit mijn Ezel, die voor my de kost moet winnen.
    Maer het hy niet te doen; wel Kees, hoe sitje soo?
Kryn. He!
Tryn.        He je moer toe sot, jou luye biest.
Crijn.                                                             Hoo hoo,
    (385) ’t Begint, ’t sel nou wel gaen.
Trijn.                                                    Geeft antwoort op men vragen,
    En speelt de stomme niet, of ’t sal ’er vreeslyk dagen,
    Wel siet dien Babok, wel dat jou sint Velten schen,
    Wat schortje, spreekje?
Crijn.                                Dat ik niet werken ken.
    ’k Ben moe.
Trijn.               Seght luy, kom aen, ik selje wel kloek maken;
    (390) Waer ’s hier de Bulle-pees.
Crijn.                                               Hoe Duivel sel die koek smaken;
    Sy eerst, en daar na ik.
Trijn.                               Dat ’s ien.
Crijn.                                               Dat ’s twe.
Trijn.                                                                   Wel Kees, wat gaje aen?
Krijn. Dat ’s drie, dat ’s vier, dat ’s vyf.
Trijn.                                                      Jou Schelm, sel jy my slaen,
    Dat ’s ’t eerst sen leven.
Krijn.                                 En het sal het lest niet blyven,
    Jou Keuninkryk is uyt, of in ’er leste bedryven.
    (395) ’k Heb lang genoeg geleen jou kyven en jou slaen.
    Hou daer, soo elk sijn beurt.
Jeremie uyt.
Trijn.                                         Wel Kees, wat gaje aen?
Crijn. Dat is noch niemendal, jy selt noch anders singen.
    Jy sint mijn Merry, jy selt door de hoepels springen,
    En doen al wat ik wil, kom, ’t is noch niet gedaen,
    (400) Sa wakker setje schrap.
Trijn.                                          Wel Kees, wat gaje aen?
Crijn. Dat is je ouwe sang, hoe, moetje dat niet lyen.
Trijn. Denk dat ik ben jou vleys en bloet.
[fol. B2r, p. 19]
Crijn.                                                         Soo sel ik me dan kastyen.
    Je weet wel dat ’k je Vaer beloften heb gedaen
    Toen ik je trouwen sou, dat ik je acht sou slaen.
    (405) ’t Is noch maer seven, kom je payt men met geen praetje.
    Hou daer, dat ’s acht, en een voet in ’t gat.
Tryn.                                               Och och! mijn alderliefste Maetje
    Myn Kees Kornelisen, ik bid, gena gena,
    Denkt dat ik ben jou vrouw.
Krijn.                                         En ik jou man, Ja, ja,
    Waer ’s nu de bullepees die ik soo dik moest proeven,
    (410) Hier swyn flux geeft se my, begint nou eens te snoeven,
    Kom door men bienen heen; dit lijkt een vremde saek.
    Kyk vrienden, kyk, hier is Sint Joris op den draek.
    Blyft leggen, sonder hand of voeten te bewegen:
    En hoort na ’t geen ik seg, en letter op te deegen;
    (415) En sweert hier by het dolste en quaetste wyf van de stat;
    En by de droes, daer eens een vrouwen hooft op sat,
    Dat jy na desen tyt u sult ootmoedig toonen,
    En voegen na mijn wil, so sal ik je verschoonen.
Tryn. Soo ’k anders doe als dat men Heer en man gevalt,
    (420) Soo jaegt men vrylyk weg, ik ben te vreen.
Krijn.                                                                         Ik sal ’t
    Gelooven;* nou staet op, het is je vergeven
    Al wat je hebt gedaen; wilt voortaen deugdig leeven.
    Gaet heen na binnen toe, ik kom strax weer, ik moet
    Hier by tot Kryn buurs gaen.
Tryn.                                         ’t Is wel al wat je doet.
Jeremie. Maygats. Lobbrig. Fokel.
Jerem. (425) Coraes couraes den Bruy, fiktore he fiktoore!
    De boos Tryn is getem, dat is drolg histoore.
    Ha! Keesje, ha! braff man, dat jy soo triompheer:
    He legrement pas op.
May.                              Wat is daer weer?
    Jeremie wat is ’er gaen?
Jeremi.                               De diabel ise gesturve,
[fol. B2v, p. 20]
    (430) Viva, de diabel is mort, de diabel is mort.
Lobb.                                             Wat? vat hem by de lurven.
    Hier Wael, hoe raes je soo?
Jerem.                                     He Wael! Karonje gemake niete veul de Wael.
Fokel. Nou Jeremias nou, doet ons toch wat verhael
    Van al jou blytschap.
Jerem.                           Hoore qua Tryn, so heb ekrege
    De suffle pour le boes, de fark se soo bote swege,
    (435) Se sek nok boe nok ba, als ’ha, mon live Man
    Gena, gena, gena.
Fokel.                       Maer! hoe ’t verkeeren kan.
Lobb. Ik looft men leven niet, de Wael die moet het liege:
Jeremi. Like! jy like selff, ike jou niete bedriege
    Pormafoy!
Lobb.            Kom kyere, laet ons dat eens besien.
Maij. (440) Hoor Lobbreg: ’t spreekwoort seyt, ongesien kan geschien.


VIERDE UYTKOMST.

Crijn. Cees. Neel.

Crijn. KOm Kees, jou vodden an, dat werrik is geklonken,
    Die Droes die is getemt, die dolle moed gesonken.
    Maekt dat jy jou respekt nou hout gelijk een Man,
    Of anders ben je ’t kint, soo sy vernemen kan
    (445) Dat ik haer in jou schyn door slagen wist te temmen.
Cees. Is ’t waer het geenje seght; ik schyn in vreugt te swemmen:
    Hebt dank dat jy de Droes hebt uyt haer lyff gepraet.
Krijn. Gepraet; het praten hellept niet mijn lieve maet,
    ’t Was spanriems oly, en het vet van Bullepeese
    (450) Dat Tryn gebrak, eer sy te degen sou geneesen.
Neel. Die konsten kan men Man, onthou jy maer sijn les,
    Soo wordje noch geleert.
Kees.                                   Daer sel ik eens een fles
[fol. B3r, p. 21]
    Van d’ alderbeste wijn, Kryn Oom, voor vulle laeten.
Crijn. Dit sal wel gaen; maer Wyf past hier niet van te praten,
    (455) Op lyfstraf.*
Neel.                           Neen ik sel men dat wel wachten Man,
    En achtemen geboon, soo ik se achten kan.
    Op hoop dat jy u gunst ook sult aen my bewysen.
Crijn. Kom ben je klaer, soo laet ons sien hoe dat jou Tryn sel prysen.


VYFDE UYTKOMST.

Lobbrig. Tryn. May. Fokel. Jeremie.

Lobb. Maer watje ons vertelt; hoe kan de tyt verandren.
    (460) Heugt het jou toen we flus noch saten by malkandren;
    Dat jou geen wint te hart kon wayen: en nou sta
    Je als een Poelsnip. Maer! hoe is ’t verkeert soo dra?
Trijn. Ik wist niet wat ik dee.
Fokel.                                    Se is nu wys geworden.
Maij. Jeremie alle maets goe maets.
Lobb.                                               Dat toon ik ook aen Jorden.
Trijn. (465) Ach my! daer is men man. Genavent liefste lieff.
Cees. Crijn. Neel uyt.
Cees. Genavent.
Trijn.                 Is ’er iet by my tot u gerieff
    Dat openbaert my, en ik sal ’er my na voegen.
Cees. ’k Wil dat je Kryn buur sult in alles vergenoegen,
    En bidden om gena voor al de moeylykheyt
    (470) Die jy hem flus aen deed.
Trijn.                                              Siet hoe ik ben beryt
    Te volgen u bevel. Buurman wilt my vergeven
    Mijn schelden en geraes, en wat ik heb misdreven:
    ’k Sal voortaen trachten als een goe gebuur* befaemt
    Bejegening te doen in alles soo ’t betaemt.
Crijn. (475) Dat ’s etelijk esegt. Iy luy sult tuygen weesen.
[fol. B3v, p. 22]
Fokel. Nou leyt de haet ter neer, de vree is opgereesen.
Trijn. Ik ben verheugt in ’t hart dat ik men man behaeg,
    Gy Vrouwen die tot noch u mannen syt tot plaeg,
    Och! leert gelyk als ik u Man te recht beminnen.
Cees. (480) Ik wens den Hemel u verleenen wil goe sinnen:
    Wat segt Jermie ’er toe?
Jeremi.                                Amen.
Maij.                                             Wel dat komt seker soet.
Fokel. Wat seg je Jeremie?
Lobb.                                 Wel Amen dat is goet,
Cees. Ja die vol Wyn, soo kan men lustig vrolyk syn,
Neel. Die nu geen vreugt bewyst, dat moet een rechte Molyk sijn.
Crijn. (485) Hu soo; wie is ’er nu de welk mijn spreuk niet toe staet;
    Daer is geen Vrou quaet, soo ’t den Man niet toe laet.


UYT.

JILLIS NOSEMAN.


[fol. B4r-fol. B4v, p. 23-24: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

vs. 45 gebieden, er staat: gebien,
vs. 58 ontbreekt in deze editie; aangevuld naar de ed.-1671
vs. 83 staen, staat abusievelijk op de volgende regel
vs. 77 hem in de ed.-1671 staat men henn wat kennelijk de bedoeling is
vs. 160 is verdeeld over twee regels; op grond van het rijmwoord hebben wij ‘Iou’ tot en met ‘houwen’ als één vers beschouwd. De twee volgende verzen bevatten binnenrijm; dit verklaart dat zij niet op elkaar rijmen. De aankondiging van het Pekelharinglied dat door de jongens gezongen wordt hebben wij als een regie-aanwijzing beschouwd en daarom buiten de versnummering gehouden. Dat geldt ook voor de ‘etcetera-aanduiding’ na vs. 192.
vs. 77 men henn er staat: hem (verbeterd naar de ed.-1671)
voor vs. 85 Kryn er staat: Tryn
vs. 167 helleveeg er staat: heelle veeg
vs. 174 Of er staat: Op
vs. 207 Kees er staat: Krees
vs. 305 deugtsaem er staat: degutsaem
vs. 420-421 ’t // Gelooven; er staat: ’t // ’t Gelooven;
vs. 455 Op lyfstraf. staat abusievelijk na vs. 454
vs. 473 gebuur er staat: gebuurt