Everard Meyster - Key-klucht van jock en ernst

Everard Meyster: Key-klucht van jock en ernst, op de steen-uyle-vlucht deser wereldt. In Dolen-bergh gedicht en verdicht. Utrecht, 1661.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton064640 — Facsimile bij Ursicula)
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. π1r]

KEY-KLUCHT

VAN

JOCK en ERNST,

Op de Steen-Uyle-Vlucht deser Wereldt.

In Dolen-bergh gedicht en verdicht

DOOR

Wat zeert, [Wapen: MESTR.] Dat leert.

Stultorum infinitus est numerus. Salom.

Il mundo est una gabia di matti.

De Weereld is een Koy vol Gecken.

TOT UTRECHT,
_________________________________

Gedruckt by Johannes van Paddenburgh, Boeck-vercooper achter ’t Stadt-
huys inde Vinder vande Boeck-Druckerye, ANNO 1661.

[fol. π1v]

Der Speelders Namen.

	Michiel	Kancker-key.	Doctor.
	Simon	Kiecker-key,	Doctors knecht.
	Teeuws	Key-knaap,	Dienaer des Heer van Bergesteen.
	Jurriaen	Key-kapper,	Steen-houwer.
	Wouter	Kap-key,	Steen-houwers meester-knecht.
	Gosen	Key-kruyn,	getroude Munnick.
Jo^r. Govert		Key-kam,	uyt-lander.
Jo^r. Gerrit		Key-kruyf,	in-lander.
	Gijs	Kerck-key,	Leeraer.
	Fijtjen	Key-kranck,	Vrouw van Gosen Key-kruyn.
	Griet	Klap-key,	swarte Suster.
	Kees	Ketter-key,	onbekeerden.
	Piet	Key-kruyd,	toehoorder.

STOMMEN.

Krijd-key.
Kroes-key.
Kan-key.
Koren-key.
Kruyf-key.
Kuyp-key.
Kunst-key.
Key-kop.
Kroegh-key.

Klop-key.
Koeck-key.
Kock-key.
Kol-key.
Koey-key.
Klock-key.
Kar-key.
Kus-key.
Kant key, &c.

Nota. Die eens soo veel gekaade namen noch begeert,
Dat hy dees’ namen hier maer av’rex omme keert.

’t Toneel is om de key, op ’s werelds narre-marckt,
begint en eyndight met de Uyle-vlucht.

Risum teneatis amici. Horat.

[fol. π2r]
Gravure:
SATYR GENERALIS.
πάντα λίθον κινὲ.
De Wereld is een Key vol Gecken,
Die aen haer eygen dwaesheyd trecken.

[fol. π2v]

Cort-bondelijck Begrijp deses
KEY-KLUCHT.
Non lapidi dictum.

DEr steenen Steen, dat is ons’ aller Menschen Key, wordt op dit wereldsche Tooneel door d’aerdsche Steen-houwers van binnen hol, met een Steen-uyle nest, vol boonen onderleyt, bevonden, die d’ heele wereld door verspreyt, het menschdom over al key-malligh broeyen: edoch door d’ Englenburgschen Doctors ziel-zalighe medicijnsche reên wel haest wederom genesen. Hebbende seer duydelijck klaer bewesen, hoe ’s Menschen wijste wijsheydt niet meerder, als de sotste sotheyd is by Godt.

OP DE STEM:
Wie sonder boon of key hier is,
Dien lijd’ ick by my seyt, ghy mis,
Ja dat ick heb een grooter Key,
Als d’Amersfoortsche Hey.
Weynigh woorden, en die vast.

TOT DEN LESERS.
WIe hier of elders vind een woord dat hy niet vat,
Die houw het voor mistelt, en lees het leste blad,
Daer de mis-stellingen herstelt te vinden zijn,
Mits wat verlichten mogh der woorden duyst’ren schijn.*
(5) Vind imand dan noch fout, dien geef ick graeg den roem,
Dat hy mijn Meester is, ja dat m’ hem Meyster noem.

E. M.

[fol. π3r]

Aen Imand en Niemand.

Elck wat wils, dat deelt schoon.

A Lsoo de Heer van Bergesteen heeft moeten hooren en lijden, dat ider een soo wel als qualijck van hem heeft willen schrijven en spreken, soo moet nu ider een by dees rechtmatelick weer lijden den maet sijns goede of qualijcke bejegeningh; versoeckende alleen, wie hier met andere naam-gifts woorden mocht op sijn zeer geraeckt zijn, dat hy swijge als een Muys. Siet niemand genoemt, niemandt gezeert. Wie anders doet, doet averex, sich vuylende daer hy niet vuyl en is.

HIER OP:
Soo ick hier imand raeck’, daer heel of half wat an is?
Dat treck’ hem niemand aen, als die de rechte man is:
Ja wie dat schurft hier is, die schreeuw, en scheld op my,
Soo weet ick dat hy vuyl, en gortigh is, niet vry.
(5) Voorts wie sich tegen my, oft imand op moght rocken,
Dien oordeel ick voor al niet weynigh vol van pocken.
En segh hem recht rond uyt, met Clement de Marot,
Dit is de vuyle hoer, dit vercken moet in ’t kot.

NOTA. Clement Marot, die wijse Franse sot, sprack tegens ’t Jofferschap, daer hy ’t mee had verpeutert, dat, wie de vuylste hoer was, hem d’eerste slagh sou geven, daer niemand aen en wou, maer elck om schaem-roodt wierd. Soo wil ick van de hier-geraeckte oock vertrouwen, en wenschen. Dat ick hier schrijf tot vrolijck tijd-verdrijf, tot stichtingh, en goê leer, can niemand qualijck nemen: Het leeren past een Meyster, wie dat niet leeren wil, die krijght een plack of teyster.

Hier is genoegh gepepen, die lust tot dansen heeft.

Aen d’hier-geraeckte.

VRiend, denckt niet, dat ick ben Joost Jocchemsen van Soelen,
Die sich een gat in’t lyf liet pissen sonder voelen:
O neen! geen Meester lijd, dat jongens van de school
Waer hy er achter komt, hem droelen voor oom-kool.
Al ben ick van ’t Land, ick wil daerom niet gesolt wesen.

[fol. π3v]
Noch een-mael.
WIe sich van bock, of uyl, of esel oyt laet quellen,
Dien houw ick voor een sot, al draeght by schoon geen bellen,
En schell’ hem alsoo bloy, als d’alder-bloyste loer,
Of immer alsoo plomp, als d’alderplompste boer.
Die hem selfs een schaep maeckt, bijten de honden.

Aen den qualijck-bedochten.

DAt niemand denck, ick imand hier in ’t particulier geraeckt heb, of oyt sou willen raken; in’t minste niet: mijn eerste uytcomst van de Key-klucht leert selfs, dat een quade pen en sprekers tonge vunst is, behalven dat quaed-spreken noyt geen kunst is. Ick smijt in ’t generael een kluppel in ’t hondert, die ’t raeckt of niet, die sy heel niet verwondert. ’t Is voor haer grillen en pasquillen. Elk kent sich selven. Nu g’lijck op Maurits Willemsen, sprack wel eer den boer. Die my oyt loert, moet lijden ick hem wederom loer. Dat ’s voor u gelt. Maer vrienden wel verstaen, laet dit vry met de key heen gaen.

Aut prodesse volunt, aut delectare poëtae.
Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci.

Op de KEY-KLUCHT van den E: Heer van BERGESTEEN.
DEn Grooten Meysters Steen kan steene harten breken,
Al schijntse Kluchts-gewijs geworpen op pampier,
Veel keyen geven vonck; dees blust het helsche vier,
Schoon stom: wat souse doen, indiense eens kost spreken?

ARNOLDUS vander MAST.

Op de Key-kunst-lof van den wel-Ed: vernuftigen
HEER van BERGESTEEN.

NAcht-uylen, vuyl gebroed, die met uw naere brillen,
Bespiegelt mee den glans van uwe broeder-vlucht,
En acht, al wat ghy siet, voor grillen en pasquillen,
Ick weet, waerom: te klaer, te waer is u sijn Klucht.
Quod ultra commune sapit,
insipiens non capit.

C. van OVERSTIGE.

[fol. π4r]

Bondige weet-noodige Toe-stel deser
KEY-KLUCHT van JOCK en ERNST,
voor den Speelders.

’t TOneel voor eerst is om de Key, op ’s Werelds Narre-merckt, dat is te weten over al, met alderhande doorvlochte groene-key-witte Festons behangen: daer op een groote grauwe toe-gemaeckte holle Steen staet; waer in der Menschen harde key-sinnigheden, door de ziel-zalige Doctors medicijnsche redenen, hervormt en versaft worden. Voorts wort’er een grove groote groene dicke Krans, met alderhande Pop-wereldsche ydelheden (als steentjen, beentjen, hoorentjens, pot, en kan, luyt, en fluyt, Etc.) den Steen der steenen Steen omhangen. Alle de Speelders spelen met Kleeren en Kappen, daer Keyen in plaets van knoopen, en bellen aen hangen. De Vrouwen hebben half groene en geele Kappen op; haer Rock en Nachthalsdoecken van gelijck. Den Doctor heeft een platte Muts, met groene mos bekleed, aen’t lijf een lange halve groene geele Rock, op de wijse der wijser lieden promotie; en om den hals een Tour of Neusdoeck, als der Jonckvrouwen bonte neusdoecken om haer halse zijn: moet geel en groen zijn als de Rock, rontsom verciert met glinsterende steentjens aen witte zijde snoertjens hangende. 2. De Key-knaep Kiecker-key met een groene of geele driekante Broeck, verciert met witte, roode, groene, grauwe, swarte, blauwe Keytjens: sijn Rock zy een ape rock, of daer ontrent; gelijck als een die d’apery des werelts meest vertoont, daer hem een Krans van alderhande groente en keyen (sluyers-gewijs) dwars over heen moet slingeren; toegestelt, als der Tanden-treckers Tande-koort van alderhande Tanden, zijnde het uythanghbord haers kunst en Wetenschap. voorts op sijn hooft een dappren veelvoudigen driekanten bonet, waer op en in geschreven staet, Bloem-key, Hond-key, Haen-key, Vis-key, Jacht-key, Fluyt-key, Etc. by my niet al te noemen. Voor al niet te vergeten den wel-beminden Vogel Pallas (die hier de wijsheydt speelt) soo groot te maken, datmen daer in kan gaen, siende door sijn mond, die wat open moet staen, om daer door beter te kunnen spreken, ten dienste van d’aenschouwers: oock moet sijn hooft kunnen draeyen, om rontsom yder duydelijck aen te spreken, daer veel is aen gelegen, als zijnde het heel-al van ’t Spel, de Basse van’t Musijck; die spreucks-gewijs, in de plaetse van de Choren, bevat, en handelt, al watter valt te handelen. Wilt niet vergeten op yeder Bedrijf een Keysche Vertoningh toe te stellen, soo als de Printen daer van uyt gaen; met een Key-balet, ten eynde van het Spel. Ick vinde mee niet ongeraden, een doeck met Keyen, als de Breuck-snijders breuck-banden, boven des Doctors deur te hangen. Wie yet noch eygentlijcker en beter tot dese Key-klucht kan bedencken, dien wil ick graegh een Key-kap schencken.

Nota bene. Den uyl en speelt noch spreeckt hier anders niet,
Als ’t geen men hier in and’re letters siet.

[fol. π4v]

Kort-bondige Inhoud des eersten Bedrijf.

EERSTE UYTKOMST.

TEeuws Key-knaep (dienaer des Heer van Bergesteen) uyt-gesonden om een Key-kapper op te soecken, die voor sijn Meester yets uyt-houwen sou, verklaert de beesigheyd soo nut en heerlijck, als luye leedigheyd vuyl en schadelijck te zijn.

TWEEDE UYTKOMST.

Den Steen-houwer, Key-kapper, komt ondertusschen onverwacht, en hoort uyt key-knaep, dat hem sijn Meester had ontboden, waer op verlangende te weten, wat sulcx wesen moght, belooft hem het selvighe in de kroegh te sullen melden; waer sy bey henen gaen, en de geestelijcke niet min als de wereldlijcke haer vremden handel en wandel (met andere namen uyt-genaemt) op-halen en af malen.

DERDE UYTKOMST.

Den Geest-rijcken Engelschen Doctor Kancker-key beklaeght dit wonderlijcke Ster-, en lachelijcke Steen-Jaer; waer door veel sieckten hem (soo hy seyt) van wegen het meenighvuldigh lacchen, benomen zijn; doch evenwel, hoe slappe neeringh hem sulcx geeft, vermijt geen dagelijcx drincken, maer wel ’t onmatigh kroegen.

VIERDE UYTKOMST.

Waer Key-kruyn onversiens by Doctor Kancker-key geraeckt, wort door ’t medicijnsche kruyd van reden sijn key-steen uyt de kruyn gehaelt; ende neffens sijn pop, noch meer poppen van andere aen-gewesen: jae selfs de Meyster van dit Spel vergeet sich niet een pop, een schrob te geven, dies niemand hem sijn poppigh schrobben van anderen mogh verwijten of beklagen: waet Key-kruyn voorts vraeght na des Doctors pop, krijght hy antwoort weerdigh sijne vrage; en gaet daer op tot sijnen huyse in.

VYFDE UYTKOMST.

Jurriaen Key-kapper onderwijl in ’t geestelijcke kroegh-hof gheweest hebbende, daer hy sich by de jonge kroeghsche preeckers verleegen vond, houd het met vogels van eenderhande veeren best is te verkeeren: de jonge Preeckers, neffens andere (de vroome niet te na ghesproken) haer gragen drinck-lust over-hekelende: komt eyndelijck by hem sijn langh-verwachten knecht Kap-key, die op sijn vragen joolt en koolt, en van hem (om te lesen)* de Steen-gedichten krijght: Waer op sy malkanderen, neffens anderen (de tovery besonder) over-halen. Het houwen vande Steen tot ’s anderen uyt-stellende, gaen sy na’t key-school toe, om wonderen van de key te hooren snacken.

[fol. A1r]

EERSTE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Teeuws Key-knaap,

Teeuws. WIE dat sijn tijd verslijt in leedige gedachten,
Die is geen eere waerd; maer eereloos te achten:
Met recht en re’en wort een goed werck ge-eert, geloont,
Bysonder waer sich oyt een meester-stuck vertoont.
(5) Een dapp’re ziel betracht sijn naem steets te verheffen,
Om haer onsterff’lijckheydt roem-ruchtigh te betreffen;
Daer ick om prijs voor al de HEER van BERGESTEEN,
Die ’t leegh-zijn schouwt tot nut van hem, en yeder een:
Tot nut, segh ick, en sal mijn seggen elck bewijsen,
(10) Schoon elck sijn Steen-gesleep mocht laken of misprijsen:
Bemerckt, en denckt alleen, hoe meenigh neeringh mensch
Daer neeringh door, en* winst gekregen heeft na wensch:
Dien hen dierhalf niet min verheugen, als hem eeren:
Om dit mijn seggen voorts noch vorder te beweeren,
(15) Soo send’ ick yeder heen, waer luye leegheydt woont,
Die met haer eygen scha haer eygen luyheydt loont;
Alwaer de besigheydt, schat-rijckelijck verheven,
In’t onwaerdeerlijck Rijck oneyndelijck sal leven
By deughd van naerstigheydt, dien sulck een schat omgloort,
(20) Als Menschen oogh noyt sagh, noyt oor en heeft gehoort.
Ick zwijgh hoe elck noch weet (dat niet is te versussen)
De leedigheydt te zijn een duyvels oore-kussen:
’t Bewegen is de ziel, den opkomst van’t heel-al,
Dien vuyle leedigheydt doorgaens weer brenght ten val;
(25) Ten val van ’t eeuwighlijck, gepijnight van de Smitten
In’t pijnen-burger rijck,waer sulcke luyaerts sitten,
Dien hare leegheydts loon seer vreeslijck wordt gesmeed
Met slagen sonder end, en tranen sonder leet.
Het is de leegheydt dan, die al ’t quaed in komt voeren,
(30) Die groote donckaers maeckt, die dobbelaers, die hoeren,
Hoereerders, slimme guyts, en dieven in’t gemeen
Brenght voor den dagh, tot schand en scha van yeder een.
Dus mensch, wie zercken treed, wie steenen slijt der straten,
Wilt vuyle leedigheydt, wilt trage luyheydt laten;
(35) Het was Egistus die een Overspeelder wier,
’t was Clytemnestra, die, vol geyle minne-vier,
[fol. A1v]
Uyt leedigheydt gebroedt, haer Egemael verrasten,
En met een scherpe bijl van achteren aen-tasten.
’t Was Paris, en Heleen, maer niet Penelope,
(40) Die Troyen spatten dee, door ’t leegh-zijn, uyt haer stee.
En om van’t Heydendom niet sulcx alleen te weten,
’t Was David, die sich had aen Barsabe vergeten,
Wanneer hy leegh sat op den tinne sijns paleys,
Aenschouwende van verr’ haer naeckte schoone vleys.
(45) Daerom, o! krancke mensch, betracht het stadich woelen;
Wat immer ruste mind, sal nimmer rust gevoelen,
’tBeroeren is de ziel, den trap van ’t geen op-klimmen moet;
Wat stil leydt dat verroest, als selfs het yser doet.
Fy hem! wie ruste soeckt met schandelijck te rusten,
(50) Versoopen en versmoort in leedige wellusten,
Hem is geen opkomst nut, geen loon noch eere waerdt,
Wie door sijn leegheydt toont sijn vuyle luyheyts aert.
Doch rust, uyt besigheydt, om geest en le’en te stercken,
Gedooght ons Godt d’Heer selfs na sijn ses-daeghsche wercken;
(55) Sulck leegh-zijn schut geen deugd: maer treed wat tre’en te rugh,
Om springend’ over sloot te slaen een grooter brugh.
Dus om dan ’t leegh-zijn hier met stil-staen niet te toonen,
Veel min d’onwilligheydt mijn boesem in te woonen,
Soo gaen ick vord’ren voorts mijns Meesters wil en last;
(60) ,, Wie dienen wil, dat hy sijns meesters dienst op-past.
Een dienaers eere leyt in ’t vlijtelijck betoonen
Van sijn dienstvaerdigheydt, volwaerdigh te beloonen
Met dienstelijcken dienst, ten loon van sijn verdienst.
Nu dat ick gae.

TWEEDE UYTKOMST,

Teeuws Key-knaep, en Jurriaen Key-kapper.

Teeuws. Maer hey! wie sien ick t’onversienst
(65) Van verren herwaerts aen? my dunckt ick sie hem komen,
Dien ick te spreecken van de Steen had voor genomen.
Jae warelijck hy is’t; dat my wel komt te staegh,
Ick tree hem te gemoet, eer hy peurt na de kaegh:
[fol. A2r]
Want komt hy daer ontrent, soo sal hy wis gaen kroegen,
(70) Dien Remor’ houd hem vast, dien acker wil hy ploegen;
Bysonder waer hy hoort sijn mackers schouwich woort:
En hoor ick wel, my dunckt, sy schouwen hem aen boort,
Aen-boort, met een geroep, als bottemuylen plegen,
Die, waerse om goe’ stof van reden zijn verlegen,
(75) Dit duyvels bracke woordt uyt-braken t’harer schand;
Niet vremd, mijn vrienden, ’t is haer wijsheyds rechter-hand.
Nu t’sa dat ick hem hem! hem! Jurjaen hem! een woortjen,
Een woortjen u meer waerd, als ’t alberbeste oortjen
Dat ghy u leven won. Iur. Wel tien, alst u belieft, segh op.
Teeuws. (80) Mijn Heer stuert my naer u. Iur. Ick loof dat ghy my fop.
Teeuws. Neen seecker met bevel van morgen aen sijn huys te komen,
Om t’hooren wat hy daer met u heeft voor-genomen.
Iuriaen. Met my? Tee. Ja heer met u. Iur. Wat mach dat sullen zijn?
Teeuws. Dat weetje morgen eer de kleynste schaduw schijn.
Iuriaen. (85) Maer of ghy ’t my nu sey. Te. Dat most een vaen u kosten.
Iuriaen. Ick ben te vre’en, mijn keel begint thans heel te dorsten.
Teeuws. Komt t’sa na ’t Kerck-hof toe, waer uyt het struyckjen hanght,
Daer sal ick melden ’t geen, daer ghy soo na verlanght.
Iuriaen. Ick kom daer niet. Te. Hoe dat? Iur. Om al de droncke funnen,
(90) Die meest niet anders daer als lebbigh spreken kunnen,
Wanneer sy yeder een op-halen by de naers,
Met soo een vuyl geklap, als redeloose vaers.
Teeuws. Ha! die sijn naerse brand, of oyt pasquillen maken,
Zijn bey haer selfs verdriet, sy quijlen, en sy braken
(95) Haer eygen vuyle stanck, dat yeder daer af gruwt,
Iuriaen. Hierom hy wijslijck doet, wie sulck geselschap schuwt.
Teeuws. Wel laet ons gaen daer ’t u belieft, ick salje volgen,
En schuwens’ als de pest. Iur. Kom volght my dan oubolgen,
Wy sullen in het huys van Gosen Key-kruyn gaen,
(100) Dien key-geschoren kruyn, dien kam-gekeyden haen,
Dien half-gebacken pa.. hola! mijn pen! dat wasser
Schier heel na uyt, en in den circkel van uw passer
Betogen om en om, verset dien vuylen int;
Veel beter dat wy gaen, alwaer ’t steen-uyle kind
(105) Een Bredaes biertjen drinckt; wy sullender licht vinden
Het Geestelijcke Hof der Ware God-gesinden,
Die op mijn Meesters steen (waer wijn haer ’t beyn versterckt)
(’k Steeck ’t onder stoel noch Planck) tot vordeel van haer Kerck
Yets nieuws uyt-sme’en; niet vremt, wie ’t volck yet nieuws komt preken,
(110) Die hoop hem inde bus een duytjen meer sal steken;
Een duytjen waer de geest en geestelijcken dronck
Alleen van heeft, niet meer, soo m’haer die werelts schonck,
[fol. A2v]
Soo souw haer geest, als ’t lichaem schip-breuck lijden.
Uyl. Wie na den hemel tracht, moet dese klippe snijden.*
Teeuws. (115) Maer ach! vriend datje meent, sy min als and’re doen,
Is mis, sy mogen hem als brood; geen Kalikoen
Sijn haver-haf soo smaeckt, als Bacchus blijde tranen,
Die sy soo nu en dan aldaer met volle vanen,
Stil smuygende tot op den grond toe veegen uyt.
Iuriaen. (120) Maer wat gaet ons dat aen, als wy slechts doen dat sluyt.
En sy geen ergernis in’t by-zijn van ons geven.
Teeuws. Soo laet ons daer na toe, en met haer vrolijck leven.
Uyl. Geschickte vrolijckheydt was noyt onprijsselijck,
Noch het geselschap van die liên geacht onwijsselijck.
Iuriaen. (125) T’sa langh genoegh dan hier: kom, stappen wy daer heen,
Eer dat het later wort. Te. Wel aen ick ben te vreen. Binnen.

DERDE UYTKOMST,

Doctor Kancker-key.

Doctor. HEt is een vremden tijd, die wy nu thans beleven,
Ick sou mijn Doctorschap schier om de Key wel geven;
Vraeght yemand my, waerom? sy maeckt’er meer gesond,
(130) Als d’aldersneeghste kunst, die oyt Galenus vond.
Dat blijckt aen ’t lacchen wel; ’t geen al de qua’ humeuren
Doet schudden uyt den mensch, dien ’t aers licht sou gebeuren,
Te sterven sonder vorst, ten minsten sieck te zijn,
Ick derf niet melden schier vol doodelijcke pijn.
(135) Dit Jaer, dit wonder Jaer, van Key en Ster beschenen,
Sal meenich Doctors gangh doen gaen op stroye beenen.
Uyl. Wie slappe neeringh heeft, gemeen na ’t glaesjen tracht.
Wat my aen-gaet, ick sal daer voor wel houden wacht:
En gae ick somtijds in het struyckjen om een pijntje,
(140) Dat is om tijd-verdrijf; ick gae niet weer tot Trijntje,
Waer dat men kousen stopt: o neen! dat waer een schand,
Een dood-kist voor mijn ziel, ick mij’ dien vuylen brand,
Waer in gemeen doch niet meer valt van daen te dragen,
Als een verdiende straf van suchten en van klagen.
Uyl. (145) Naer ’t soet wil komen ’t suur, gelijck naer’t suur weer ’t soet,
Wie dat voorsichtigh is, die houd hem aen het goet.

[fol. A3r]

VIERDE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key, en Key-kruyn.

Doctor. Maer siet, wie schijnt, en komt te mywaerts aen soo vinnigh?
Soo hy niet droncken is, soo is sy wis ontsinnigh.
Keykr. Ach! ach! Heer Doctor ach! Doct. Wel Key-kruyn segh wat is’t?
Keykr. (150) Ach! Doctor Kancker-key, ick voel, ick voel gewis
In mijn Capronibus een herdigheydjen leuteren.
Doctor. Dat is uw Key me vriend, ick sals’ u haest uyt peuteren:
Die zwarigheyt is kleyn, ghy zijt het niet alleen,
Neen seecker neen, ick sie der hier vry meer als een,
(155) Vry meer als thien, en thien; mocht ick haer naem eens melden,
Met all’ haer sot bedrijf, ’k wed ick’er meer vertelden,
Als all’ de boecken t’saem, die nu, of oyt, of noch
Aenstaende zijn: maer ach! het wereltsche bedrogh
Bedrieght’er veel in’t oogh; ghy soud het niet gelooven,
(160) Wat pop een yeder heeft, die hem het breyn ontrooven:
Ja dat het slimst noch is, elck sot prijst sijn marot,
En meent sich wijs, schoon dat hy is puur-steken sot.
Ha! siet mijn Meyster selfs, die bergwaerts af gingh slepen
Dien Olyphantsen Steen (wie sagh oyt sulcke grepen?)
(165) Heeft oock al mee sijn pop, daer hy om hooren moet,
Dat hy mee danst, en schoeyt op sijn steen-poppe voet.
Keykr. Maer segh heer Kancker-key, wat pop kan u verblinden?
Doctor. Mijn pop is langh aen stuck, ghy sult dat soo bevinden.
Keykr. Ey waer? Doct. In d’oeffeningh mijns kunsts van medicijn,
(170) Dien ick wil oeffenen soo langh ick hier sal zijn,
Of elders opter aerd, daer ick sou mogen zweven,
Ick leef in dese kunst mijn alderbeste leven.
Keykr. Jae daermen d’heylige met houte hoepens bind.
Doctor. Wat raeckt u dat? wie vond my een-mael oyt soo blind,
(175) Als ghy doorgaens wel zijt, ick doe het matelijck,
Ick ben mijn selfs, veel min geen ander hatelijck.
Nu daer een speltjen by: quaed spreken is geen kunst,
Uyl. Den wijsen sprack van outs, een guade tongh is vunst.
[fol. A3v]
Kom laet ons binnen gaen, ick sal u best genesen,
(180) Tot mijnent t’huys. Keykr. Ick ben te vre’en, moet het soo wesen.
Doctor. Sie daer, dat gaetje voor. Keyk. En ick mijn Heer u na. Binnen:
Uyl. Wie hulp van noden heeft, die soeckt geen hulp te spa.
Principiis obsta; sero medicina paratur,
Cum mala per longas invaluére moras.

VYFDE UYTKOMST.

Jurriaen Key-kapper, en Wouter Kap-key:

Iuriaen. (185) ICk vind nu ’t spreeck-woort waer, dat eenderhande veeren
Meest vliegen by malkaer; jae dat wy liefst verkeeren
Met die wy zijn gewent; het schijnt dat de gewoont
Is d’andere natuur, die sich ons meester toont.
Dat voel ick wel aen my, aen my, die weer moet keeren
(190) Naer mijns gelijcke soort van eenderhande veeren:
Soo was ick gisteren verleegen en verset,
Niet vremt, de pis-pot stonder midden op ’t buffet.
Soo net, soo proper net sach ick de Proponentjes
Daer maken haer gelagh, na d’inkomst van haer rentjes,
(195) Als noyt geen evenaer kon eff’nen het gewicht,
Die van een sake mocht te swaer zijn, of te licht.
Dat wijslijck was gedaen: edoch ick kon wel speuren,
Sy deden ’t alle daegh, mocht ’t alle daegh haer beuren.
Neen beter is het dus, den hemel weet hoe ’t hoort,
(200) Licht hadden sy veel goed, sy smeten ’t buyten boort.
Uyl. Wie dat veel eyren heeft, die maeckt gemeen veel doppen.
Sy zijn niet meer als wy, sy dagen mensche koppen,
’t Gebreck is in de mensch; soo ’t inde verckens waer,
Men snee ’t ’er uyt ten spijt van onse bestevaer.
(205) Schoon hy in’t ander rijck sich selven mochte belgen,
Van ’t uyt-gesnede stuck sijn onbevlechte telgen.
Nu langh genoegh van haer, ick mach gaen sien wat dat
Mijn knecht op houwt, dien ick precijs verscheyden had
Te klocke thien: ick vrees hy met sijn kammeraetjen
(210) Sal willen orberen de stert van ’t buure vaetjen,
Dat gisteren over bleef; hy is, hy slachter meer,
Die peck heeft aende naers, hy gaet niet voor al eer
[fol. A4r]
Wouter uyt.
Het vat is om gekeert. Ick mis, daer komt hy aen gestreken,
Nu wil ick stracx mijn hand met hem aen ’t werrick steken,
(215) En kappen aen de Key, watter te kappen is,
Soo krijgh ick eenmael gelt, dat ick te langh nu mis.
Wel Wouter benje daer. Wou. Maer baes wat mooghje vragen,
Na de bekende wegh, of siet ghy ’t noch niet dagen
Door ’t neveligh gesicht, geresen uyt het vocht,
(220) Dat gister avond u de hersenen besocht.
Iuriaen. Ghy seght al wat, hoe! sou ick niet, op sulck een zegen,
Als Key-knaep my aen brocht, een glaesjen schoon uyt vegen?
Ick dee d’accijs van ’t Landt te kort. Wou. Maer segh my baes,
Wat kreeghje in uw schoen voor eenen Sinter-Klaes?
Iuriaen. (225) Dit schrift om ’t in den Steen der steenen Steen te houwen,
Die midden op de merckt soo heerlijck staet t’aenschouwen,
Tot wond’re wonderingh van alle wond’ren self,
Dien oyt verwonderlijck een vreemdelingh te Delf,
Of schier te Romen sagh voor wonderbaer op-bouwen.
Uyl. (230) Een wonder Helden-stuck is wond’rens waerd t’aenschouwen.
Wouter. Ey baes dat ick het lees, of van u hooren magh.
Iuriaen. Houw daer, lees op, soo weet je mee van wat beslagh
Den inhoud is. Wou. Ick sal, en dat met goe’ opmerckingh.
Uyl. Wie anders leest, die leest gants sonder goe’ uytwerckingh.
(235) Legere & non intelligere,
Est quasi negligere.

Hy leest.

Steen-spraeck naer ’t Oost, om in den voet des Grooten Steens te hacken.

ICk ben der steenen Steen, die geen steen hoef te wijcken:
Wie mijns gelijcke toont, die gae vry met my strijcken;
Ick gunn’ hem heel en al mijn in-gesloten goudt,
(240) Of wat my door mijn swaert’ al-hier ter stede houdt.

Wouter. Voor my, ick sagh noyt ergens dier-gelijcken,
Iuriaen. Daerom soo sult j’er oock niet mee gaen strijcken.
Wouter. Ick wed, ick laet hem leggen daer hy leyt.
Iuriaen. ’t Is wel en wijsselijck van u geseyt:
(245) Sijn zwaer gewicht sal u dat wel beletten,
Al had ghy al de Visschers macht van Petten.
Wouter. Soo ist. Iur. Nu leest de rest maer voort.
Wouter. Ick sal, hoor toe van woord tot woord.

Hy leest.

Steen-spraeck ten Zuyden.

[fol. A4v]
Wie my brenght daer ick lagh, sal meerder Meester wesen,
(250) Als oyt dien Meyster was, die my een mijl voor desen,
In’t Jaer van sestich een ten bergh heeft af-gebracht,
Daer d’ Atlas hier om sucht, en Zysiphus om lacht.
Wouter. Ick wist’er raed toe baes, mocht ick maer trecken
Met dese hier by zijnde halve gecken.
Iuriaen. (255) Soo ghy mee selfs wout trecken aen haer lijn,
Soo loof ick, dat het licht sou konnen zijn.
Wouter. Maer sonder u, mijn baes, soud’t niet wel willen lucken,
Ghy most haer Athlas zijn, om niet te tucken.
Iuriaen. En wie, segh my, sou Sisyphus dan zijn?
Wouter. (260) Den wijsten inder daed, als ghy, in schijn.
Iuriaen. Ha! ha! eer ’t erger word, wilt vorder lesen.
Wouter. Ick sal het doen niet anders als voor desen.

Steen-spraeck ten Westen.

Hy leest.
Door Tover-kracht van Koeckje-Krakelingh,
Ben ick hier eeuwigh den Nakomelingh:
(265) Laet toov’ren vry, wat toov’ren kan,
Geen Toover-kunst en helpt hier an.
Wouter. De sulcke Tovenaers, die magh ick lijden,
Wiens kunst wat inder daed heeft te bedijden.
Wegh die met valschen schijn bedriegers zijn,
Iuriaen. (270) Jae wegh, die emmer dood, of helschen pijn
(Om’t goets besit) den menschen doen gevoelen,
Die gruwel-vlecken kan geen bloed af spoelen,
Die gruwelen zijn gruwels, die men schuwt,
Soo ver, als eenich gruwel, dat men gruwt.
(275) Wat zijnder ach! onnosel om gekomen,
Die slechts haer schuld bestond by enck’le dromen:
Ick schrick, als ick het denck; voorwaer
Eer ick oyt recht wou vellen over haer,
Wou ick veel liever selfs my laten rechten.
Uyl. (280) Wee die quaed-kundigh Recht en Vonnis slechten.
Wouter. En ick eer my met Koeckje Krakelingh
Behelpen, als met Faustus tooveringh.
Uyl. De sulcke Toover-kunst en kracht is Meesterlijck,
Die niemandt sluyt, of sluyten sal uyt ’t hemel-rijck.
Iuriaen. (285) Nu Kap-key laet ons hier niet langer sammelen,
Ick voel den honger in mijn maegh al rammelen.
[fol. B1r]
Wouter. En ick mee van gelijck. Iur. Soo lees de rest.
Wouter. Ick sal als voor ons beyder magen ’t best.

Hy leest.

Steen-spraeck Noordwaerts.

Wle immer Rijck wil wesen,
(290) En voor op-Recht gepresen;
Die kom en steele my,
Sulck steelen staet hier vry.
Wouter. Eer ick my immer Rijck sou willen steelen,
Liet ick me, als een Schaep, veel liever keelen.
Uyl. (295) ’t Is of hy ’t heyligh Recht den hals af keelt,
Wie onverwacht sich immer rijcke steelt.
Iuriaen. Wee hem! hy sal sijn loon wel vinden.
Uyl. Rechtvaerdigheydt wil t’ onrecht eens verslinden.
Wouter. Men sou my dese Steen eer steelen sien,
(300) Als Emmer-spoedich Rijck van goede lien.
Iuriaen. Hanght sulcke dieven, die soo schelms steelen,
Hanghts’ aen goe’ ysere gepende zeelen.
Wouter. Neen, hangen waer te saft, wegh op een rat,
Wech met haer diefsche goed naer ’t helle-gat,
(305) Soo gaen de kinderen daer niet mee proncken,
Die d’ouders schelm-stucken soo ontfoncken.
Iuriaen. Den hemel wil ons bey, en wie hier zijn by een,
Voor sulcke dieven hoe’n, en breeckense de been.
Uyl. Wie trouwloos yemand hoont, is waerdich sulcke plagen.
Iuriaen. (310) Nu laet ons nae de Steen, den dagh is hoogh aen ’t dagen,
Soo men noch yets sou doen, soo is het meer als tijd.
Wouter. Val aen dan baes, eer datter noch meer tijd verslijt:
Of willen wy ’t van daegh tot morgen vroegh uyt stellen?
’t Hayr van den hond ter op, sal ons de kruyn herstellen.
Iuriaen. (315) Wel aen,’t is alle daegh geen Kermis-dagh, kom laet
Ons gaen, waer elck een van de Steen yet vremts uyt slaet.
Wouter. Waer sou dat zijn? Iur. In’t Key-school van de Key, te weten
Op’t oude Kerrick-hof, de naem is my vergeten,
Schoon ’t huys my is bekent: t’sa stappen wy daer heen,
(320) Der snaecken snaeck is selfs daer waer. Wou. Ick ben te vreen.

[fol. B1v]

Inhoud des tweeden Bedrijf.

EERSTE UYTKOMST.

GOsen Key-kruyns hooft, met eenen key-kruyns doeck verbonden, vind raed en baet daer by, des prijst hy yeder aen de keysche Medecijn van Doctor Kancker-key: maer verbolgen, dat niemandt hem gelooft, scheltse al voor ongeneesselijcke botte vuyle keyaerds uyt (als aardende na de key,) bysonder die sijn Heer en Meester soo goddeloos bekladden.

TWEEDE UYTKOMST.

Den Doctor stilt hem haest met goede redenen, die key-kruyn oock voor goedt aen-neemt, bid den Doctor Fijtje kranck-key (sijn wijf) van haer key-kranckhoofdigheyt te willen genesen, so hem den Doctor ook belooft; doch wegh gaende boert en lacht hy met sijn waen-geloof en sot bedrijf, en gaet voorts op de snoes-haense uyt-comst van Jo^r. Key-kam binnen.

DERDE UYTKOMST.

Jo^r. Key-kam, vremdelingh, moedigh en geprickelt door ’t lof-getuyt van anderen op hem (doch om sijn gelt en goet) roemt hier den waren Adel voor al in ware deughden te bestaen, dies hyse in alles naer-volgen, en voor al sich by de eelste Jonckeren wil begeven; dit meldende begeeft hy sich aen kant, om’t moedigh stoffen en poffen van Jo^r. Kruyf-key af te horen.

VIERDE UYTKOMST.

Terwijlen Jo^r. Kruyf-key over-haelt de grootsheyd veeler Groten, ende dat hy veele nieuwe Jonckers en anderen haer prael en pracht belacht, kan key-kam sulcx niet langer lijden, maer komt hem voor den dagh, en treckt van leer, naer datse een wijl met veele scheld woorden malkanderen heen en weer schendelijck scholden en bestreden: waer op den Doctor (onversiens haer ontmoetende) haren Adelijcken key-twist (dien vreesselijcken haenschen kamp-vecht) stilt en ter neder leyt.

VYFDE UYTKOMST.

Jur. key kapper,en Wou. kap key, comende uyt het key-school, verhalen schersende ’t geen sy van d’een en d’ander verwijtelijk aldaer hoorden: maer kap-key beweert sijn meesters lof en eer, wil den vuyl-becken en Pasquilmakers (soo sy haer niet en beteren) met noch een harder ros-kam, als der desen af-smeeren en af-rossen: waer dat hem eyndelijck sijn baes de waerheydt meer te melden af raed, sulcx hy gehoorsaemt, verdingende aen den toehoorders sijn tegenwoordigg voorslagh op sijn woord, voor goed te keuren, of anders haren naam en faam, t’harer schanden, eeuwiglijk in den steen te willen houwen, ’t welck niemandt toe-stemmende, gaet’er heen.

[fol. B2r]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Gosen key-kruyn.

Keykr. HA my! dat troost en helpt, nu ick soo ben verbonden,
Waer sullix niet, ick waer mijn leven langh geschonden;
Danck zy den Doctor, die, door sijn vernuft en geest
Mijn siecke key-kruyn dus her-vorremt en geneest:
(325) Danck zy den Doctors dranck, dien ick heb in-genomen,
Waer door mijn sinnen thans als t’eenemael bekomen;
Ick had bylo het noyt gedacht, veel min verwacht,
Dat in sijn key-dranck oyt sou steken sulcken kracht.
Ick, die mijn kap voor dees had op den tuyn gesmeten,
(330) Socht vaeck by wijn en bier mijn key-kap te vergeten:
Maer laes! ick viel hoe meer, hoe langer, tot den dronck,
Soo dat mijn breyn en geest als t’eenemael versonck.
Tot dat ick eyndelijck by Kancker-key geraeckte,
Die mijn key-sieckte thans gesond en fris hermaeckte.
Uyl. (335) Sijn Medicijnsen dranck veel meerder helpt en baet,
Als all’ de wijnschen dranck, die eenigh mensch in-slaet.
Keykr. Daer kan ick in der daed getuygenis van geven;
Dus vrienden, wie ghy zijt, die key-loos soeckt te leven,
Comt op dit Key-toneel van Doctor Kancker-key,
(340) Com, eer het boone blos u aentreft in de Mey;
Ey kom, wel hey! komt niemand niet? of zijns’al op
Den key gewet? bedroopt met ’t heynsche bronsse sop.
Dan heb ick uyt; maer neen, dat kan in my niet vallen:
Ick moet eens om gaen sien, of niemand van hen allen
(345) Geen key-aerd by sich heeft, ick siese wel, dan hey!
Dien ick sie, sien my niet door ’t key-vluys van haer key.
Uyl. Soo blind is ’s menschen oogh met eygen sucht beseten,
Dat elck sijn ey, in ’t riet geleyt, wil sien noch weten.
Keykr. Daerom my dunckt, ’t is best dat ick na huys toe gae,
(350) Terwijl der niemandt is, die nu, of immer nae
Sijn fout belijden sou; of immer willen horen,
Dat hy soo wel, als ick, key-achtich waer geboren.
Ja best is ’t dat ick gae, schoon ickse wel sie staen,
’k Sou met mijn seggen toch geen eer aen haer begaen;
[fol. B2r]
(355) Geen eer altoos: sy zijn te blind die key-steen-uylen
Die vuyle kaeckelaers, die diefsche botte-muylen,
Alleen om yemands er te steelen heel bequaem:
Maer bey, ick zweer sy sullen na de key te saem.

TWEEDE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key, met Key-kruyn.

Doctor. Wel Key-kruyn hoe dus gram! de gramschap moetje staken,
(360) Of wel de key sal niet licht uyt uw hooft geraken.
Keykr. Gants lijden Doctor heer, waer ick de key eens quijt,
Ick sou dat vollickjen soo maecken yet ten spijt,
Dat het haer heugen sou: die goddeloose dieven,
Die thans mijn meesters eer soo goddeloos ontschrieven,
(365) Die galghe-brocken, daer de galligh selfs af schrickt,
Sijn waerdich dat men haer op ’t hoogste rat vast strickt
Voor kraey en raven aes. Doct. Nu Key-kruyn wilt bedaren;
Een woort geschreven, of gesproken, maeckt geen blaeren,
Een wijsaert kreunt sich niet aen ’t geen een dollaert seyt,
(370) Een dollaerts bitze tongh beklapt sijn nijdigheyt.
’t Eerst dat men leert aen’t Hof, is ’s vollicks tongh verdragen;
Geen man kan alle man vernoegen, of behagen.
Die wijs wil zijn, die gae sijn gangh, en sie niet om:
Ghy maeckt het soo ghy ’r maeckt, ’t sal recht zijn, ofte krom.
Keykr. (375) Na ickse inde schael mijns redens heb gewogen,
Soo hebbense haer selfs veel eer, als anderen bedrogen.
Doctor. Dus wilt g’ u selfs niet meer bedriegen, als wel eer,
Bedrieght haer met gedult; dat is de beste leer,
Voor die key-kruynigh zijn, en wilje my gelooven,
(380) Ghy sult gesont en fris all’ onlust zijn te boven.
Keykr. Soo wil ick voortaen doen, en stellen my gerust.
Doctor. Ghy sult seer wijslijck doen, en leven met meer lust.
Nu t’sa de key-doeck* af: ghy zijt hier door genesen,
Wie sagh oyt sulcken key uyt yemands hooft geresen.
Keykr. (385) Een sulcken sagh ick noyt. Doct. Dat is geen wonder vrind,
Een sulcken was ’t die u tot noch toe had verblind,
[fol. B3r]
Een sulcken dee u eer den key-kap haest verkiesen,
Een sulcken doet nu weer den key-kap haest verliesen.
Uyl. Ha! ha! is die bal mis. Keykr. Heer Doctor ick ben bly,
(390) Maer blijder sou ick zijn, soo ghy mijn dolle Fy
Haer dolle domme key van dolheyt kon genesen,
Ghy soud van my ten hoogst geloont zijn, en gepresen.
Doctor. Ick sal mijn beste doen: t’sa haeltse ons maer hier;
Al stacker in haer key den alderquaetsten pier,
(395) Mijn Key-kruyd drijfts ’er uyt. Keykr Ghy soud Heer niet gelooven,
Hoe key-dranck datse valt, haer key-siekt’ gaet te boven
De kranckste kranckheydt selfs, soo elementen kies!
Soo-reynigh vies is sy! dat ick niet een bos Ries
Derf leggen aen het vuur, of sy sal daerom gnorren,
(400) En roepen, of ick haer en ’t huys-raed houw voor lorren;
Dat ick haer haerd vervuyl met stoppelen van ries,
Denckt nu, hoe datse dolt, als ick eens vochtich nies,
Maer van haer Tin bespat: Heer Doctor ick magh zwijgen,
Men sou van ’t heel verhael een Key in’t Hooft schier krijgen,
(405) Al waer ’t maer van de helft: dan laes! wat sal ick doen?
Ick ben aen ’t teefjen vast, aen’t teefjen al te groen.
Doctor. Het is geen noot, ick sal u dat met haer wel stellen;
’kWil t’avond, als sy slaept, een doeck aen’t hooft haer knellen,
En met mijn steene salf haer smeeren voor den kruyn,
(410) En geefter voorts daer op wat knof-look* en ajuyn,
Met vuystaert wel door-menght. Keykr. Ick salje daer op letten.
Doctor. Soo sulje ’t key-vuur haest uyt haren kruyn versetten.
Keykru.
Ick danckje Doctor van dien raed aen haer, en my.
Doctor. ’t Besoecken is het naest. Keykr. Ick wil, geloof my vry,
(415) Uw goeden raed in all’s van stuck tot stuck nae comen.
Doctor. So doet. Key. Ick sal, adieu! Doct. Daer gaet hy met mijn dromen*
Soo na sijn huys en wijf, comt hy, of yemandt weer,
(Als ick met hem verhoop wel honderd duysend meer)
Ick sal byloo hen sulck een dageraedt belooven,
(420) Dat buyck en beurs ’t gevoelt: soo raeck ick weer te boven,
Die eer schier onder lagh: geen Doctorschap soo goet,
(Als ’t duren wil) dan my thans mijn Key-snijdingh doet;
Maer dueren sal het wel, ick wil daer niet voor vreesen,
Daer zijnder meer als ick, of yemandt sou genesen:
(425) Alleen is onse Stadt van Keyaerts boorde vol,
Van Keyaerts! die so mal hier spelen hare rol,
Dat ick voorwaer schier wensch mijn oogen en mijn ooren
Verblind en doof, als sulcx te sien, of meer te hooren.
Byget! ick loof, indien van haer slechts elck een steen
(430) Wou nemen uyt de straet, daer bleef’er heel niet een,
[fol. B3v]
De Stadt lagh ongestraet. doch ick wil dat niet wenschen,
Een key is spuls genoegh in d’hoofden van de menschen.
Sy maken my noch moey genoegh met een alleen,
Soo alsse alle klaps vervolgens achter een
(435) Staen kloppen op mijn deur, ’t is of s’er met haer keyen
Op bonsten selfs, om niet te wachten of te beyen.
Io. Govert uyt.
Maer siet alreets daer een met sijn key-hane stap:
Ick gae, hy is, vrees ick, van ’t nieuw Key-Jonckerschap,
Ick blijf hier niet, o neen! ick mocht ’t hem qualijck maken:
(440) De sulcke zijn veel eer, als anderen te raken.
Rond uyt, dat lust me niet. Uyl. Een wijs man schouwt de vlaegh,
Eer datse valt. Doct. Ick gae, waer ick wat nutter jaegh,
Na ’t huys, by ’t eyndeloos getal der Keyelingen,
Die schier mijn deur en stoep van ’t huys af dringen. Binnen.

DERDE UYTKOMST.

Jo^r. Govert Key-kam.

Govert. (445) Wie dat sich hoort uyt hoogh verheven stam gesproten,
Dien kittelt het gemoed, om noch meer te vergrooten
Het geen hy oyt bestond, steets achtende voor schand,
Soo hy niet selfs yet eels sou nemen by der hand;
Te meer, waer ’t Jonckers bloed by proefstuck moet doen blijcken;
(450) Hoe ver een eel gemoed gaet boven’t on-eel strijcken,
’tGeen vaeck sijn teer en smeer haelt uyt eens anders zweet,
En van kleenhertigheyt niet meerder kan noch weet,
Als, tot sijn meerder schand, sijn afcomst maer te roemen,
Met d’oude wapenen sijns voorsaets op te bloemen:
(455) Dat wel een gloor en glans voor d’afgestorvens geeft,
Maer schand, en schae, voor die onaed’lijck leeft.
Wat ons niet toe en hoort, dat kan m’in ons niet achten:
Men selfs doe waerdigh yets den afcomst der geslachten:
Belacchelijck men booght op ons voor-oud’ren bloet,
(460) Soo ’t leven ons verwijt, dat men niet Eels en doet.
Wie oyt trots-moedich stoft op d’afcomst* sijner vad’ren,
Die heeft geen doppel bloets, dat eel is, in sijn ad’ren.
[fol. B4r]
Ja wie op Beelden roemt van molsem hout, en steen,
Is maer een molligh hout van enckel vleysch en been.
(465) Des wie door sijn geboort sich selven acht verheven,
Dat hy door eygen deughd sijn adeldom doet leven.
Uyl. Een sulcken d’eer verdient, die selfs in d’eer sich set,
En geen ontfangen eer van oud’ren besmet.
Als ick van sulcx my hoop heel wel te sullen wachten,
(470) Wil ick mijn Jonckerschap by yeder een doen achten.
Voor al, ick vremdelingh moet gae slaen mijn gesagh,
Mijn reputation, daer by wel nemen acht;
Dat niemand met my droelt, dien ick niet voorts sou dagen
Te veldwaerts, om met my een eere-krans te wagen:
(475) En oock dient niet versumt, dat ick my steets vervoegh
By d’eelste Jonckeren, of die het soo vernoegh
En lust genoemt te zijn; want siet, dit moet men weten,
Wie half een Joncker is, wil heel voorts Joncker heten,
Ick derf niet seggen zijn: soo ick’er huydendaeghs,
Io. Gerrit kruyf-key uyt.
(480) En hier niet weynich speur. Ha! sie daer al een slaeghs
Seer breed van schouderen, met Adeldom omregen,
Maer die hem achter in de start leyt van sijn degen;
Want siet, soo hy dat stael niet op sijn zijde had,
Sijn jonckerschap begort heel veel te lijden had!
(485) Die vade mecum! dat zijd-stuck! dat staligh yser!
Gansfelten! is aers noch aers, als d’hand des Wijser,
Die ons de ure wijst sijns adelijcken klock-slagh.
Uyl. Wie anders seyt, of denckt, sie toe, die krijght een stock-slagh.
Voor my, ick gae aen kant, die Joncker siet te windigh,
(490) De Fury voert sijn schuyt, ey my! ick kruyp schier in migh,
En kiese desen hoeck; soo hoor ick daer met een,
Wat vlagh dees Joncker voert in sijn verbolgen reen.

VIERDE UYTKOMST,

Jo^r. Gerrit Kruyf-key, en Jo^r. Govert Key-kam.

Gerrit. Wat moet ick niet al sien, wat moet ick niet al hooren!
Ach! waer ick steeckend blind, of had ick heel geen ooren,
(495) Soo hoorden ick het niet, dat ick niet hooren kan,
Van d’huydendaeghsche die, en die haer nieuwe Van,
[fol. B4v]
Het heert, en ’t vrouwter wel op an: van alle kanten
Is het Me-vrouw, draeght sy maer paerlen en pendanten;
Spijt Joffer Eelhart, spijt d’eelste van de Stadt.
Uyl. (500) Wie dat geen goed en heeft (hoe eel) moet in de mat.
Gerrit. Geld is de leus, en ’t point daer men ’t al op siet draeyen,
Waer d’een on vechten wil, en d’ander ’t koren maeyen.
Uyl. Het krijght sijn weesen al wat schier geen weesen had,
Waer d’arme Irus wordt van mannen op-gevat.
Gerrit. (505) Den vremdelingh, niet vremt van snorcken, noch van blasen,
Komt met een dreun en klanck van tijtels elck verbasen;
Terwijl hem elck een streelt, en flickfoyt om sijn geld.
Uyl. Dat wel de meeste merck sijns lofs en afcomsts stelt.
Gerrit. ’t Is wonder hoe den mensch soo greetich steeckt naer Adel,
(510) Dat hy het beste paert keurt voor den beste zadel:
Hy loopt, hy slaeft, hy draeft, en wil dat yeder weet
De glory van sijn stam, daer hy licht niet een beet,
Of meer af roemen kan, als opgesochte loogens,
Die hy met soo veel schijns versiert, als met veel boogens
(515) Van wapentjens op-pronckt, behendigh laetst in Kerck,
Met meerder Jaers getal, gestelt op glas en zerck;
Als of een sulck gereck, die meerderingh van jaren
Aen d’Adelbom yets gaf, die hy soeckt te bewaren
Op point van eer, soo als sijn stams beroeckte boeck,
(520) Door roock alleen veroudt; waer hy ons dus mee doeckt,
En soo den Joncker speelt, als een schier van de beste.
Uyl. Wie Lands verand’ringh soeckt, word d’eerst licht van de leste:
Geen Sant in’t eygen land. Ger.* Dan booghtmen wat men magh
Van Heer of Jonckerschap, van sijn ael-oud geslagh.
(525) Wie heeft’er tegen yets? wie leyt’er aen gelegen?
De man is rijck, en vroom, en houd sich wel te degen,
Als een goed Jentelman: lust d’ondersoeckingh u?
Seyt d’een, my lustse niet: den dees’ die siet hem nu,
Een aer weer morgen niet. Vaer wel mijn Heer en Joncker,
(530) Hier schijnt uw Adel licht, tot uwent leyts’ in ’t doncker,
Of schemerigh geacht: ick zwijgh, en segh niet meer.
Vergult en is geen goud, de deugd behoud haer eer.
Uyl. Wie geenen Ioncker is, kan ’t metter tijd wel worden.
Men siet de ronde Goôn die maken ’t wel een jorden.
Gerrit. (535) ’t geen Rijckert nu eerst word, seyt Kaelert langh te zijn,
Van wegen Adeldom soo trecken sy een lijn.
Den een om daer met naem en faem door uyt te steken,
Waer d’ander weer mee deckt sijn’ arremoeds gebreken:
Ick heb, seyt Rijckert, gelt! ick heb, roept Kaelert, bloed!
(540) Hy diene sich daer van: mijn Adel is mijn goed;
[fol. C1r]
Het goed men winnen kan, oock lichtelijck verteeren,
Ons’ Adeldom staet vast, en houd ons stam in eeren.
Soo snorckt den die, soo vist den dees’ op sijn gety;
Dan bey haer vangst is wind, en roock van hoovaerdy,
(545) Waer door ’t Key-Jonckers hart met ziel en geest op bobbelt,
Terwijl de ydelheydt vast met ’t vergancklijck dobbelt,
Soo langh als ’t God gehenght, die toorens neder ploft,
Of wat vermetelijck op eygen hoogte stoft. Govert uyt den hoeck.
Govert. Ghy stoft my daer te hoogh. Ger. Wat hebj’er op te seggen?
Govert. (550) Dat ghy, o vreemdelingh, by my uw muts moet leggen.
Gerrit. Wel hoe heer wapener! meynt je meer Joncker zijt?
Quansuys om dat ghy by veel Jonckeren uw tijdt
Soo nu en dan verslijt, met wapentjens te maken,
Die stellende soo als sy ’t prijsen, ofte laken;
(555) Voor die oyt haer Salet, met beelden opgesocht,
Vercieren om en om, ten cierelixst bedocht,
Om de getuygenis haers outheydt te beweeren,
Als sy met zegel-was, met penningen, met kleeren,
(Om offer yets ontbrack) van d’alderoudste snof,
(560) Die mee bezegelen, tot vaster eer en lof
Haers grage Jonckerschap. Uyl. Soo moet m’uyt alle hoecken
Die Ioncker wesen wil, het alles op gaen soecken.
Gerrit. Dan ach! dat doet ’t hem niet: brenght ghy niet anders by,
Soo is uw Jonckerschap (geloof mijn seggen vry)
(565) Niet meerders als de mijn, die d’uwe niet sou wijcken,
’k Laet staen dat ick mijn muts voor u sou willen strijcken.
Govert. Soo strijcktse voor dit stael, dat sulcke Jonckers tart,
Als ghy, en uws gelijck, berooft van ’s mannen hart.
Gerrit. Wel honts-klingh met uw klingh, ick salje dat verleeren,
(570) Doet vry u best, geen tong-vlees vechten kan noch deeren. Doctor uyt.
Doctor. Ha vrienden watje doet! vergiet soo niet uw bloed!
Daer men om eeuwighlijck hier namaels lijden moet.
Govert. Heer Doctor ’t heeft geen noot, wy zijn soo niet verbolgen,
Dat wy niet liever ’t goed, dan ’t quaed doen souden volgen.
Doctor. (575) Wel benje bey dan met de key of kop ebruydt,
Soo komt tot mynent t’huys, ick drijfse stracx daer uyt:
Ick heb’er noch soo veel van dier-gelijcke gecken,
Die aen de malle key van bey uw weer-gae trecken.
Govert. Zijt ghy van sulck een kracht? soo gaen wy met u heen. Binnen.
Uyl. (580) Die wijs wil zijn, die volgh den wijsen op haer reen.

[fol. C1v]

VYFDE UYTKOMST.

Wouter Kap-key, en Jurriaen Key-kapper:

Wouter. Egut daer gingh wat om! die Key-school had haer naem
Vergeefs niet van de Key: sy waren al te saem,
(Behalven onse Kees) als key-mans uyt-gelaten:
Soo was d’een voor, als na gekeyt van ’t keyich praten.
(585) Wat haddense al snaps van die en die sijn key?
Iuriaen. Ha Kap-key swijght. Wou. Wel hoe? wy zijn hier met ons bey,
Niet meer als twee te saem: ba niemand can beluyst’ren,
Ons klappen uyt het school, ick sal het wat verduyst’ren
Met woorden vande Key: voorwaer het is te moy,
(590) Dat ick het swijgen sou, waer van de huyck sijn ploy
Veel jaeren heeft gehadt. Voor al sal ick niet reppen,
Hoe smuygend’ Jantjen daeghs een glaesjen daer komt leppen,
Ick derf niet seggen twee, als ’t Hex-werck van de Key
’t Hoorlogy heeft onstelt, en hy nae’t soet gevley
(595) Sijns wijfs niet hooren wil, om t’huys te komen wercken:
En waerom souw hy togh? hy moet het breyn verstercken
Die wis in kunst wil zijn. Iur. Nu Kap-key hooger niet,
De man is dat gewend; en of te wennen siet,
Dat viel hem zwarelijck: men speurt het wel aen Klaesjen,
(600) Die ’t leed souw zijn een dagh te wesen sonder Glaesjen,
Hoe wel ’t hem nutter waer, hy op zijn ambaght bleef,
En daer een draeytjen trock, waer peck of was aen kleeft;
Het lappen vande schoen soo door den bil te lappen,
Moet wis den kinderen en vrouw op ’t herte trappen.
(605) Ick kan dat niet verstaen; veel min hoe Knip-luys buers
(Ick spreke met verlof van Snyers en van Schruers)
Een sulcken wijn-last draeght met noyt sich te ontlasten.
Wouter. Sus baes, ey swijght, ghy soud op ’t hooft den spijker tasten,
Wend op een ander boegh, eer gy hier schip breuck lijd:
(610) Nae Goosen vuyl-mond toe, die op zijn tanden bijt
De woorden die hy spreeckt ter schemp van goede lieden;
Het schijnt of hem den droes de Key door ’t Hooft doet rieden,
Ja dat zijn ziele hinck, waer yemants deughd uyt gloort:
Uyl. Nu Goosen hinckje noch, soo hinckje niet als’t hoort.
[fol. C2r]
(615) Dees’ aerd Huygh Keyens nae, dien afgesetten preecker,
Dien ouw’ Susanna boef, dien gaegen vrouwen-steecker,
Die daer de Snap-haen speelt, met rijmeloose rijm,
Te schieten in de kroegh, vol Goddeloose slijm,
Van d’helsche draeck gequijlt by dolle domme sinnen,
(620) Versopen in de wijn: niet vremt, een vlaesjen binnen
Verkloeckt eens moed en breyn, bysonder waer soldy
Van glaesjes brande-wijn, sijn vuyle Rijmery
Soo stoutelijck aen-mand; dat m’oock niet schroom te schermen
(Terwijl men moster haelt) met ’s anders vrouwsche armen.
(625) Ha! schand, dat eenigh mensch sich soo vervoeren laet,
Dat hy om sulck een winst sich selfs te buyten gaet.
Iuriaen. Houd Kap-key, houd, ghy moet uw zeylen wat in binden,
Ghy sterckt te diep in zee, om haest weer land te vinden.
Dat is niet Christetlijck. Wou. ’t Magh wesen dat het wil,
Uyl. (630) Wie dat een Meester brilt, die krijght een sulcken bril.
Wouter. Soo hy nu noch niet siet, of beter soeckt te leeren,
Ick zweer ick sal hem bet de naeste reys af-smeeren:
Oock wie het wesen magh, daer ick maer achter kom,
Dien sal ick zweepen als een drijf-tol, om en om:
(635) Ja, tot meer straf en schand, haer naem en toe-naem hacken
In zercken by de steen, die niemandt uyt sal vlacken
Om glaesjens brandewijn, of ’t most ons’ Keesjen zijn,
Wiens soontjen op de steen sal rijmen in’t latijn,
Dat hy in duytsch gerijmt voor my laetst heeft gelesen,
(640) Met lap op lap gelapt, van my doe noch gepresen;
Dunckt u dat vremt? de vader wasser by,
Dat was soo als het hoord’: de onders zijn seer bly
Om ’t lof haers kinderen; dat speurt men wel aen Theunis,
Die wonder in sijn schick om ’t rijm-lof van sijn seun is,
(645) En daerom hem Latijn tot de Latijnsche Joris,
Ja ’t rijmen leeren laet by ’t vondel-kind van Floris.
Een vos van sneeger geest, als Joncker Gerrit is:
Wiens ongesleepen breyn (dat hy sulcx seyt is wis)
Soo scherrep is van snee, als eenich dat gesleepen
(650) En wel geoeffent is, soo pronckt hy met syn streepen,
Waer hem goud leer ontbreeckt: wie een Uyl op een kruck
Omciert met vogeltjens, die hem van stuck tot stuck
Soo elementen schemps, beklempen als een Oyevaer,
Iuriaen. Maer Kap-key jockt gy niet? Wou Neen baes, ick ben geen logenaer,
(655) Ick haet die als de pest, al schijnt het hoffelijck;
Ick segh, en blijf’er by, het is niet loffelijck.
Uyl. De waerheydt is maer een, en sal maer een oock blijven,
Men maeckt het soo men ’t maeckt, geen loogen kan beklijven.
[fol. C2v]
Iuriaen. Maer laet de waerheydt daer, die niet altoos geseyt
(660) Wil zijn; mocht ick hier thans de waerheydt, alsse leyt,
En is, van die, en die eens recht rond uyt af-malen,
Ick sou wel aers hen by de naers op-halen.
Maer best is ’t dat ick zwijgh. Wou. Ja best ist dat ghy zwijght,
Eer datje van haer stock-vis sonder boter krijght.
(665) ’t Eenhoorigh keysche volck, dat wilder strax op stooten,
Soo bockigh is haer aert, ghy mooght haer niet ontblooten:
Wat haer aenstootelijck dunckt, daer stooten sy op aen:
’t En helpt geen wijsheyts re’en haer wijslijck voor te slaen.
Uyl. Wie dat de waerheydt meld, kan qualijck iwers bancken.
Wouter. (670) Dies scheyt’er liever uyt, soo mogens’ u bedancken.
Iuriaen. Ick sal mits elck voortaen sijn key-stuyp laten moet.
Hy keert tot ’t volck.
Hoort vrienden, hoort, keurt ghy mijn voorslagh thans voor goet?
Soo roept nu jae; eer wy ’t oyt inden steen uyt houwen,
Wat d’een of d’ander vuyls op d’Heeren uyt dorst spouwen,
(675) Op d’ Heeren, die van d’Heer der Heeren zijn gestelt,
Om sulck key-stuypigh volck te morselen met gewelt,
Tot spiegel straf haers quaed, ten troost van alle vromen.
Uyl. Wie’s Heeren lof beklad, moet suilix over komen.
Wouter. Nu vrienden andermael; eer wy gaen na de steen,
(680) Roept overluyd met my: Hy breecke hals en been,
Wie oyt Pasquillen maeckt op eerelijcke lieden,
Of yemandts lof onloff’lijck op de tongh doen rieden.
Wel spreeckt’er niemand niet? of blijfj’ al met de key ebruyd?
Soo gaen wy inde Key uw’ key-stuyp houwen uyt. Binnen.

[fol. C3r]

Inhoud des derden Bedrijf.

EERSTE UYTKOMST.

D’ Heer Doctor Kancker-key verwondert niet, dat sich een keyaert, maer een wijsaert van ’s Werelds schijn laet foppen: hy laght en spot met alle de hedendaeghsche nieuwe key-malle mooden; haelt, neffens de Jonckers, eenige andere, jae selfs de heele wereld over, verschoont oock geen Poëten selfs: een lesten wil hy door ’t langer verhael der ydele wereldsche rancken, sich self, veel min den toehoorders verveelen.

TWEEDE UYTKOMST.

Key-kapper met Kap-key verhandelt hebbende van ’t letter houwen op de Steen, gaet sijn huys-knechts werck besorgen. Ondertusschen schrijft* Kap-key iets op den Steen, terwijl de Key-knaep een Liedjen singht, en hy een pijpjen drinckt.

DERDE UYTKOMST.

Key-kapper weerom gecomen zijnde, seyt Kap-key, het hacken op de Steen hol-klanckigh gaet: die sulcx niet geloovende, self beproeft, en daer een gat in slaet, waer hy een Steen-uyle nest, met bonen, in leggen vind; en vragende, hoe sy’er in komen, bekomt seer vreemde antwoord, waer hy mee boert, en naer voorsichtige onderrichtingh sijns Meesters, haelt hy sijn handen vol steene boonen, die hy, wegh gaende, onder d’aenschouwers goyt ende stroyt.

VIERDE UYTKOMST.

Kiecker-key verwondert over d’uyt-gelaten keysche boone vreughd der Menschen, roemt op sijn Meesters kunst, tot hulp en baet van dien: heelt al het keysche goddeloos beslagh der boosen, weet voor hen vuyl gemoet geen raed, maer voor haer leden wel, behalven voor d’arm en voet; bid voor de Geestelijcke, daer hy niet mee wil te doen hebben, gewaerschout van een der omstanders; voorts neemt sijn af-gescheyd, met beloften van sijn-Meester tot haer hulp te halen.

VYFDE UYTKOMST.

Den Doctor (op hoop van winst) verheught, waer dat steen-uyle boonen over al gestroyt zijn; hy houd het daer voor, dat alle de wereld van wegen d’in-geboren laetdunckentheydt key-boonigh is en blijft; de wijsen selfs hy niet van haer wijsheyd verschoont, maer lachtse uyt, haer willende genesen.

[fol. C3v]

DERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Doctor kancker-key.

Doctor. (685) TEn is niet wonderlijck, noch vremt, de wond’re wond’ren
Oyt te verwonderen, die boven en van onderen,
Ter zijden en rontsom (gesproten uyt goe’ waen)
Een key-geraeckten Mensch gemeen in d’harssens slaen:
Maer wonder is ’t een wijsaert sich van d’aerdsche dingen,
(690) Door uytterlijcken schijn laet foppen en omringen:
Ick lachme schier ten end’, wanneer ick die, en die
Met haer key-malligheyt op ’s werelds klootjen sie;
Soo elementen broets, als sy haer laten broeyen,
Van ’t Alle-modens kind, waer sy soo mal op schoeyen,
(695) Dat men schier av’rer wort, alsm’ haer soo av’rer siet,
Dan met een broeck soo smal, als ’t aldersmalste riet,
Dan met een broeck soo breed, als d’omloop eener tooren,
Met orgel-pijpjens net, van acht’ren en van voren:
Soo daer een Jonckers wind in quam, met sulck geblaes,
(700) Als van een boer, ick loof sy maeckten het geraes
Schier van een Orgel, ten minst als Pan sijn Pijpjens;
Of dat ick wedden derf, als oyt Syringaes rijtjens.
Edoch die keyaerts zijn, noch worden niet alleen,
Op het nieuw-moodens woord, key-mals gebroed, o neen!
(705) Het Zijpers katjen selfs, dat wijse Advocaetjen,
(Je Raed niet wie ick meen) die veel houd van het vaetjen,
Schoeyt al mee als de rest: niet vremt, soo hy de leest
Van ’s werelds voet versmeet, soo kreegh hy niet een ve...
Voor ’t bloessem van sijn breyn; maer wierd gedoemt te woonen
(710) By ’t modeloose volck, in ’t huysjen van de boonen.
Dat voor my thans bewaert, en baert een heele stoet
Van Advocaten, Procureurs, en ander goed,
Die men Pen-lickers noemt, van Panders, Pachters, Snyers,
Poëten, Schilders, en verliefde Vrysters, Vryers,
(715) Apteeckers, Barrebiers, van Tappers, Molenaers,
Bijbel-susters, Boeck-vercopers, Wagenaers,
Van Metselaers, van Schreurs, van Horology-makers,
Solliciteurs, Kremers, van nieuw-gesinde Quaekers,
Van Ruyters, en Soldaets, van Backers, en van Brouwers,
(720) Van Mes-en Knoop-makers, van Vleys- en Keysteen-houwers,
[fol. C4r]
Schoen-makers, Quack-salvers, en Kuypers, Wijn-verkopers,
Van Timmerlien, en Smits, Paerd-kopers, Paerde-stropers,
Van jonge Letterlien, van Boeren, en Boerinnen,
Of wat ick noch verswijgh, (by my niet te versinnen)
(725) Wien altesaem voor al, een yeder in het zijn,
Ten hoogst van nooden is mijn keysche medicijn;
Om haer heel af, en wegh te nemen de gebreken,
Die d’ Alle-moden Key elcks Key-kleed in comt steken.
Maer ach! wat segh ick heel, daer ’t half onmoog’lijck is,
(730) Door ’t alle daeghsche nieuw, ’t geen ongedoog’lijck is:
Soo als ick thans geloof, dat self mijn langer queelen
Ontwijffelijck hier van aen elck sal verveelen.
Dies Vrienden ick het hier by laten steecken sal. Binnen.
Uyl. Wat al te lange duurt, geeft noyt geen wel-geval.

TWEEDE UYTKOMST.

Wou. Kap-key, Jurr. Key-kapper, en Teeuws Key-knaep.

Wouter. (735) Wel baes naer uw bevel sal ick den slagh-lijn slaen,
Om met ons letter-werck heel liny recht te gaen.
Iuriaen. Een vaste stellingh maeckt een vaste nette houwdingh:
Gelijck goe’ grond-slagh maeckt een vaste goed’ op-bouwdingh.
Wouter. Soo is het baes, dat gaet’er dan op an, God wouts.
Iuriaen. (740) Ghy spreeckt seer wel, dat is soo als het hoort van outs.
Wouter. Kijck baes, dees Letter-stand, dus groot? sals’ u vernoegen?
Iuriaen. Heel wel, en ongemeen, vervolght die voor van ploegen,
Dan sal uw acker wel te velde zijn gebrocht.
Wouter. Ick hoop ghy s’ al doorgaens sult sien soo uyt-gewrocht.
Iuriaen. (745) Dat doe, terwijl ick gae mijn knechts haer werck besorgen,
Die sonder mijn bericht aen’t werrick staen en worgen.
Wouter. Ick sal, en dat met vreught, ter eeren van de Steen,
Ter eeren wie hem brocht, en wie hier zijn by een.
Iuriaen. Dat gunn’ den hemel u. Uyl. Wie willigh vrolijck wercken,
(750) Die voelt sijn will’ in ’t werck, hoe langh hoe meer verstercken.
Wouter. t’ Sa Krijd-key langh ons hier een stuckgen krijd,
En singh my op, terwijl ick schijf dit steene lied.
Uyl. Geen arbeyt, noch tijdt ons half soo sal verveelen,
Waer soete sangh-vreughd word gehoort uyt soeter keelen.
[fol. C4v]
(755) Ick moet, voor die hier zijn, yets schrijven op de Steen;
Maer vrienden met verdingh, dat niemand denck of meen,
Ick yetwes schrijven sal, om ’t selver uyt te wissen:
O neen! ick wil niet dat men my sal heyloos gissen.
Hy schrijft, terwijl den anderen singht, dit na-volgende op de Steen:
Wie met de Key niet is ebruyd;
(760) Die kom, en wis dit krijt-schrift uyt.
Key-knaep singht op de voys:
Dat geen Mensch op ter aerden leeft,
Die niet sijn Key-pop heeft.
Of: Prins Robbert is een Jentelman.*
1.
HOe keys is alle mensch gekeyt!
Waer elck sich selven vleyt,
(765) Noyt siende eenigh schoonder ey,
Als van sijn eygen key.
2.
Helaes! hoe is hy niet vergist,
Die al sijn doen vernist
Met sucht van ingenomen waen,
(770) Die key-wijs’ hem verraen.
3.
Van ingenomen wijse waen,
(Soo hy sich voor laet staen)
Maer mis is all’ het geen hy gist,
Of waer hy oyt nae vist.
4.
(775) Het ’s menschen alderwijst’, is sot:
Geen wysheyd, dan by God.
Wie buyten Godt oyt wijsheydt soeckt,
Die is key-mals gedoeckt.
5.
God is het al in all’s alleen,
(780) De waerheydts wijste reên;
Die ons de ware wegh vertoont,
Daer ware wijsheyd woont.
6.
Van al, die hier thans zijn geschoolt,
Niet een, of is verdoolt,
(785) Verdoolt om sulck een werelds pop,
Die hem blind op en top,
7.
Dat ick hier singh, is waer en wis,
Geen Mensch daer vry van is:
Wie anders my betoonen kan,
(790) Dien roem ick vry daer van.
8.
En sal hem houwen op de Steen
Voor Keyeloos alleen,
Wie ’t is die kom, en meld sijn naem,
Of swijghje al-te-saem.
9.
(795) Soo swijgh ick oock met yeder een,
En houw’ dit in de Steen:
Dat geen mensch opter aerde leeft
Die niet sijn Key-pop heeft.
Fons Sapientiae Deus.
Wouter. Ha Key-knaep, ’t is soo wel, kom langh mijn hamer hier,
(800) Ick hack dit inde Steen, al kreegh ick niet een sier.
Het is te moy, dat men ’t niet eeuwigh soude lesen,
’t Geen, wegens sijn aloy, dient eeuwighlijck gepresen.
Hy hackt wat.
[fol. D1r]
Ha daer een pijpjen op; her op mijn doosjen op:
Her op Gyotjen, op, her op met dese klop.
(805) Nu t’sa! hael my wat vuur, ick moet een pijpjen smoocken,
Een pijpjen! om de geest met roock wat te beroocken:
Daer ’s menschen hert op speelt, die ’s werelds roock bemind,
Wier keysche ydelheydt hem key-mals oyt verblind.

DERDE UYTKOMST.
Wouter kap-key en Jurriaen Key-kapper.

Wouter. Maer baes! Iur. Wat ist? Wou. My dunk ick voel dat al mijn hacken
(810) Hol-klanckich gaet, ja ’t schijnt mijn ysers inwaerts sacken.
Iuriaen. Ghy droomt. Wou. Dat dunckt my niet. Iur. t’ Sa dat ick selfs eens houw,
Hy hackt.
Wouter. So doet. Iur. Daer leyt den bras, wat droes ist dat ick schouw?
Hier opent sich een gat, waer yets in schijnt te schuylen.
Wouter. Wel wat? Iur. Dat sal ick sien. Een nest vol Steene-Uylen,
(815) Met boonen onderleyt. Wou. Het mocht ick weet niet wat!
Iuriaen. Gelooft ghy ’t niet? kom selfs, en steeckt uw hand in ’t gat.
Wouter. Beget ick sal het doen, al souw het my berouwen. Hy tast in ’t gat.
Au baes! ick voel sy met hen klouwen op my klouwen.
Iuriaen. Wel plompert klouwter weer, wie dat sich uyligh toont,
(820) Vereyscht de reen, men met de selfde munte loont.
Wouter. Neen baes sy zijn te groot. Iur. Hoe grooter vaeck, hoe lomper,
Dat sietmen aen den mensch, hoe grooter vaeck, hoe plomper.
Wouter. Maer baes, hoe komen sy hier in? Iur. Wel vraeghje dat?
Soo vraeght dan oock met een, waerom schier d’heele stadt,
(825) Ja duysent oost en west dien bergh-steen oyt besochten.
Wouter. Dat was, loof ick, om dat die bergh-steen-uylen dochten,
Dat soo een dicke Steen van Steen-uyls swanger gingh.
Iuriaen. Niet vremt haer sulck een lust dan bergwaerts heen bevingh.
Uyl. Gelijck soeckt sijns gelijck.
Iuriaen. Soo alsse thans betoonen,
(830) Die d’Uylsche steene kraem hier selver noch by woonen.
Ha! Kap-key niet te hoogh, die gasten lijden niet,
Dat ghy haer met het fop van malligheydt begiet.
Wouter. Soo magh ick haer dan met ’t key-boone sop begieten
Waer van de Menschen vreughd en vrolijckheyd genieten.
Hy krijght boonen om te stroyen uyt de steen.
[fol. D1v]
Iuriaen. (835) Doch sie wel toe, dat ghy geen wijse lien hier raeckt.
Wouter. Hoe dat? Iur. Een wijsaerts selfs boons-bloesem schuwt en laeckt.
Wouter. Wel vrienden! wacht u des van mijn steen-uylsche boonen,
Voor al, van immermeer aen imand die te toonen,
Schoon ofje wiert geraeckt: Wie dat sijn eygen schand,
(840) Sijn key niet heelen kan, die pack hem aen een kant.
Uyl. Men kan niet beter doen, als sich in tijdts te wachten,
Wie niet in tijdts toe siet, die volght den onbedachten.

VIERDE UYTKOMST.
Symen Kiecker-key, en Piet Key-kruyd.

Symen. Wel hey! Hoe is hier sulck een uyt-gelaten vreughd?
My dunckt het is hier inde Meysche boone-jeughd.
(845) Wel vrienden benje keyts? of komje uyt de boonen?
Soo segh het my, ick sal mijn Meester sulcx vertoonen;
Dies’ al snijt van de key, hoe key-kranck datse zijn.
Waer raed, noch baet toe is, dat heelt sijn medicijn.
T’sa com maer voor den dagh: wat wilmen ’t doch verschonen,
(850) Ick weet hier zijnder veel geraeckt van keysche boonen;
Van boonen! die soo schelms het heyligh recht vertreen;
Waer s’ oyt, om ’t duyvels goed, vlack voor den duyvel heen
Haer ziel en zaligheyd ter hellewaerts verdoemen:
Ick wil d’eersuchtige, de moedige niet noemen,
(855)Die vol bekuypingh steets naer ’s werelds eere staen,
Verruckt door ydelheen, die haer ten gronde slaen.
Ick zwijgh van minnaers, die sich selven heel verbranden,
Waer half oyt minne-vlam haer aen mogh comen randen;
Van dese rep ick niet, meer dan genoegh geplaeght,
(860) Waer haer gewisse steets hen duysent vrees aen jaeght.
Van vuyle logenaers, van die pasquillen smeden,
Daer mee sy (als ’t hun dunckt) haers vyands eer vertreden,
Noch die het geest’lijck hof een balck in d oogen siet,
(Schoon ’t nauw een splinter heeft) daer van en spreeck ick niet.
(865) Ick spreeck van Keyaerds, die haer geld en goed vermallen,
Met dit, of dat, waer oyt de sinnen ’t liefst op vallen;
[fol. D2r]
Voor die, segh ick, is raed, soo sy mijn Meesters raed,
En daed naer vollegen, die niemandt af en slaet.
Hy is dan wie hy is, mits hy recht uyt moet seggen,
(870) Hoe langh, en waer hem sijn key-malligheden leggen:
Soo ’t hem in’t hooft aen breyn, in’t oor aen ’t hooren schort,
Soo isser kans, dat hy seer haest genesen word:
Alwaer ’t in hand, in tongh, daer hy mee, t’sijnder schanden,
De beste van de stadt, jae geest’lijck aen dorst randen,
(875) Met naem, en toenaem selfs, haer brengende in’t licht,
Soo lomp, soo plomp, soo stomp, als konerdinghs gedicht,
Daer snee, noch pint aen is, noch immer aen sal comen,
Niet vremt; sint ’t dichten van de key, ist breyn ontnomen;
Daer hy om dol-quaet is, maer ick in’t minste niet,
(880) Want siet, van Doll’mans dicht ons vreugd en deugd geschiet:
Die ’k weer verplichten wil aen hem, aen elck, int snijden
Van Key en Kovel-kap. T’sa com, wie niet can lijden
De key-lucht in sijn neus, in buyck, in borst, en been,
Daer voor is raed en daed, als oock voor all’ de leen;
(885) Behalf voor d’arm en voet weet ick geen raed te vinden,
Besonder voor de voet, soo qualijck te bewinden,
Als ’t zwaer en moey’lijck is, dae Key-kruyd om te doen;
Of ’t waer men door geweld de voet hiel in de schoen.
Uyl. Wat vaeck de kunst niet kan, word met geweld verkregen.
(890) T’sa com dan al wie met sijn key-kap is verlegen;
Geen geestelijck’ ick noem, daer voor is het gebed,
Dat ick mee storten wil, dies Godt haer key verset:
Haer key! die stadt en staet vaeck droevich comt ontroeren,
Waers’ op het werelds goed, met heyl’gen schijn, oyt loeren,
Piet uyt het volck roepende.
(895) En soo des menschen hert. * Piet. Maer siet dat gy daer swijght,
Eer ghy van ’t prekend volck wat om de ooren krijght;
Te machtigh in den drift, die sy op stoel bedrijven,
Waer sy met ’t heyligh woord haer woorden klanck verstijven;
Haer woorden met een schijn van reden also net,
(900) Als selfs uw Key-kaps kleed met keyen is beset.
Symen. Met keyen, diemen heeft van Honden, en van Hoenders,
Van Hof, van Huys, van Doeck, van Schrobbers, en van Boenders,
Van Bomen, Duyven, Bloems, van Schilder-kunst, en Prent,
Van Porceleyn, van steentjen, beentjen sonder end,
(905) Van Schuyt, van Luyt, van Kruyt, van Horentjes, van Paerden;
Of waer de Keyaerds mee verkeyt zijn opter aerden:
Als ick’er veel hier sie, dien ick soo noodigh acht
De snijdingh harer key, als voor ons mensch de nacht.
Wel aen dan Boonemans en Keyaerds hier verschenen,
(910) Wilj’ uw genesingh konst hier namaels niet beweenen,
[fol. D2v]
Kom steeck uw neus recht uyt, maer houd den hoet op ’thooft,
Soo sien ick, wien sijn key van sinnen meest berooft.
En sien ick wel! my dunckt ick sies’ hier meest al dwalen,
Het is hoogh tijdt, dat ick mijn Meester selfs gae halen.
(915) Ey vrienden toeft maer wat, ick kom terstond hier weer,
Ick zweerje by mijn key, mijn meester is niet veer. Binnen.

VIERDE UYTKOMST,
Doctor Kancker-key,

Doctor. Wel hey! wat ’s dit? my dunckt ’t heeft boonen hier geregent,
En naer ick speuren kan, schijnt elck daer van gezegent:
Ha! dat ’s een kolfjen naer mijn hand, een schat voor my,
(920) De boonen by de key! onmoog’lijck imand vry,
Of sonder pop thans zy! en schoonder ginsjes sitten,
Die met een witte quas van stemmigheyd haer witten,
Ick acht dat niet, ja selfs, al sprack haer mond soo fier,
Soo hupsjes degelijck, als Opheus luyt of lier
(925) Eertijts seer heerelijck, soo kan ’t in my niet vallen,
Dat hier mijn kolfjen niet sou slaen haer keysche ballen.
O neen! laetdunckentheyt is selfs soo groote key,
Als oyt gevonden wierdt op d’Amersfoortsche hey:
Daer gaender veel af zwaer (ick wil my niet verschoonen)
(930) Die met een wijsen schijn haer wijsheyd soo vertoonen,
Dat men schier zweeren sou, dat in haer hersen-vat
De wijsheyd selfs de wijste schat gestaepelt had;
Besonder waers haer stem rouw-keeligh uyt doen brommen,
Met woorden van geluyt, als byen, of als hommen:
(935) Neus-wijslijck in mijn hooft beschrijvende een key,
Door wijsheyds boone kracht versamelt in de Mey:
Ick derf niet melden schier met sulcke keysche woorden,
Daer sy mijn Meyster mee vernielen en vermoorden,
Wanneer steets in haer mond als schier bestorven leyt,
(940) Het sleepen van sijn steen te zijn een malligheydt:
Jae dat soo af-gemaelt met schijn van zedich spreken,
Dat Pallas wijsheyd selfs daer vlack voor schijnt te steken:
Maer dat is nix, ick weet met sulck een volckjen raed,
Sy komen maer voor ’t licht, soo meenigh als hier staet,
(945) Soo meenigh alsser sit; ick sal mee zedigh spreken,
Om mijn genesings kunst haer inde mouw te steken.
Uyl. Het zeedigh spreken heeft seer sonderlinge kracht,
By die, door schijn van re’en, de kunst voor kunstigh acht.
[fol. D3r]

VYFDE UYTKOMST.
Kiecker-key, en Doctor Kancker-key.

Symen. Heer Doctor ach! en treckt doch aen dat lijntjen niet:
(950) Indienje daer aen treckt, ghy leght uw ey in’t riet:
Geen key-kruyd kan noch mach * laetdunckentheyd genesen.
Doctor. Hoe praetje? ick salse door goe’ schyn van re’en belesen,
En soo laetdunckentheyd, met de laetdunckentheydt
Verdrijven uyt haer hooft, is dat niet wel beleyt?
Symen. (955) Heel wel: maer segh, waer blijfje selfs met u te helpen?
Doctor. Met my? Sym. Ja heer met u. Doct. Ick sal mijn key-aer stelpen.
Symen. Waer mee? Doct. Met ’t eygen gruys van de laetdunckentheyt,
Die eeuwiglijck om ’t hert rontsom gewortelt leyt
Van my, en yeder een; maer d’een wat meer, als d’ander.
Symen. (960) Daer b’hoeft geen tuyghnis van, wy sien dat aen malkander,
De singers zijn getuygh, de springers van gelijck,
De letter-wijsen selfs, waer geen den ander wijck.
Sou ’k de laetdunckers al, en wie, en hoese zijn verhalen?
Most ick een lijst soo hoogh, als selfs den Dom af-malen:
(965) Dat lustme niet, o neen! elck wied sijn eygen hof,
Daer vind men meer, dan al te veel, uyt-wiedinghs stof.
Doctor. Maer Kiecker-key mijn ampt vereyscht, en brenght dat mede:
Dies gaet, en braeght rontsom, of niemand hier ter stede
Mijn hulp van noden heeft, en seggen sy u neen,
(970) Seght die laetdunckers dan, dat dese key alleen
Van haer laetdunckentheydt, de slimst’ is aller keyen;
Die ’t waer uyt ’t vals, en’t vals uyt ’t waer haer noyt laet scheyen.
Binnen.
Symen. Ha vrienden! hoorje wel, wat u den Doctor seyt?
Of zijt g’al hoorend’ doof? of heefter niemand malligheyt?
(975) Of is door waensucht ’t hart soo t’eenemael beseeten,
Dat niemand opentlijck het hier voor my wil weten?
Soo komt ter sluyck aen’t Huys van Doctor Kancker-key,
Die ’t boone-bloesem selfs kan heelen van de Mey.
Komt, komt, terwijlje kunt goe tijd en hulp beramen. Binnen.
Uyl. (980) Wie hulp van nooden heeft, behoeft sich niet te schamen.
*Jugero helleboro hac res absolvi non potest. Plautus.
[fol. D3v]

In-houd des vierden Bedrijf.

EERSTE UYTKOMST.*

DEn Doctor is ten hoogsten verwondert, speurende dat niemandt sijn key-waens sucht wil weten, verklarende aen sijn huys van keyaerds te grimmelen, die ter sluyp (sommige als hoender-dieven, of die de Spaensche po... hebben) by onty t’sijnen huyse hen van haer daesen doen ghenesen, strijckt sijne toehoorders waen-stuypen niet min, als hare geveynstheyt uyt, bespottende de yd’le hovaerdye tot schae en schand haers beurs.

TWEEDE UYTKOMST.

Gijs Kerck-key versoeckt van den Doctor voor sijn pijnelijcke key-voet steene salf, gesmeert op keysche doecken: doch verstaende van den Doctor voor sijn voet geen raed te zijn, als met gewelt van veel hard-ysere mannen, daer hy, pijns-halven, om vertreckt.

DERDE UYTKOMST.

Gosen key-kruyn verhandelt den Houwelijcken Staet, dien hy beklaegt, raedt den ongetrouden geen vryster aen te slaen, hoe schoon, wiens aerd hy niet en kent; voor-siende sijns Wijfs onstuymigheden komen, begeeft sich wat aen kant, tot dat haer onweer over is.

VIERDE UYTKOMST.

Fijtje Key-kranck (voorwaer wel kranck van key) is heel verbolgen, ghehoort hebbende dat haer man Fijt, in plaets van Fijtjen sey, wil hem daerom te lyf, schelt, en scheert, en schrobt van alle kant hem dapper. Doch Griet klap-key haer heevigheyd ter neer geleyt hebbende, bedaert: waer op de man, haer Fytjen heetende, met haar vriend word, ende om vreugds halven binnen gaen. Daer Griet om lacht, bespottende so wel haers blinde minnetocht, als selfs verfoeyende den geylen min-lust der menschen.

VYFDE UYTKOMST.

Gijs kerck-key, hoorende Griet klap-key klappen, berispt haer (als hem docht dat sy dee) van het preecken, seggende selfs genoeg te doen te hebben, sonder d’haet van volck te kunnen preken; waer op sy hem van ’t een ’t ander verwijt, maer hy sulcx een wijl geweert hebbende, behaelt en verlaet haer ongeveynsde klap, en gaet heen om te preken, daer op s’hem volgt.

[fol. D4r]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key.

Doctor. HEt is een wonder werck, dat niemand oyt wil weten,
Hy met den key-daes is van eygen waen beseeten!
Noch gisteren, helaes! als ick maer was van hier,
Soo quamen aen mijn huys wel duysent keyaerds schier,
(985) Van alderhande soort, ja selfs gekleed in ’t felpen,
En riepen elck om seerst, Heer Doctor wilme helpen:
Ick was, en bleef soo druck, soo druck gelijck de pan
Te Vastelavond; elck om seerst wou eerst daer an:
En hier wilme, quansuys, voor my, noch niemandt weten,
(990) Met welck een waen-suchts pest dat elck een is beseeten.
Doch waerom oock gemeld? haer Reputaty mocht
Daer lijden schip-breuck door, of krijgen knack en bocht;
Wat raed gingh hen dan aen, om die weer recht te maken?
Laet staen om eenmael op het kussen oyt te raken?
(995) Ha! key der keyen key! ha ydle hoovaerdy!
Hoe quelje steets den mensch? (ick schel hier niemand vry)
Elck heeft gewis by Junoos pauw ter school gelegen,
Dat blijck aen die wel meest, wie met een key-stoet vegen
Van Maechden, en van Knechts, haer gelt ten borse uyt,
(1000) Of, die yets kopen voor haer geld, dat loflijck luyd,
Door ’t een of ’t ander mal (van my niet uyt te spreken)
’t Geen imand key-broets oyt mogh in sijn boesem steken.
Dat ick hier segh is wis: maer dat het elck niet toont,
Voor dat hem * ruymer geld en goed ten bors’ in woont,
(1005) Is wijsselijck gedaen, ick wil daer niet af seggen.
Uyl. Waer dwangh-wicht komt, ist best te laten leggen.
Soo als de dwangh-noot thans, van wegen geld en goet,
My dwinght de key-stuyp te gaen snijden uyt de voet,
Die gins aen hincken komt.

* Stultitiam patiuntur opes.

[fol. D4v]

TWEDE UYTKOMST,

Gijs Kerck-key, Doctor Kancker-key, en Symen Kiecker-key.

Gijs. Ach! Doctor wilt my helpen,
(1010) Eer my dees quade voet komt onder d’ voet te stelpen.
Doctor. Wel vriend, ick sal, kom reyck my thans uw pols, op dat
Ick uyt uw pols-geslagh mach voelen, tasten; wat,
Of waer het u aen schort: mijn vrind, naer ick kan voelen,
Soo is de voet helaes! door ’t overstadich woelen
(1015) Niet min vermoeyt, als door het klimmen op en op
Verswackt, dat meer gebeurt, voor die te hoogh in top
Waenwijsigh sigh verheft: ghy moet u voortaen wachten,
Van ’t al te hoogh geklim der hemelsche gedachten.
De sulcke worden uyt Gods stadt door ’t machtigh Swaert
(1020) Verdreven, als je weet dat ons de Schrift verklaert.
Gijs. Dat preeckje wel: maer ick kom thans van u versoecken
Voor mijne voet uw zalf, gesmeert op keysche doecken;
Uw’ woorden helpen niet. Doct. Soo vrees’ ick mijne zalf
Uw key niet uyt de voet sal trecken, als ten half;
(1025) En heel waer ’t best. Gijs. Dat ’s waer, kont ghy my dat soo klaren.
Doctor. Ick sal mijn beste doen, oock al mijn volck vergaeren
Op d’uyt-treck van uw key. Sym. Heer Doctor denckt dat niet,
’t Is al vergeefs, wat kracht aen sulck een voet geschiet:
Tot sulck een voet-key dient voorsichtigh aen-gespannen
(1030) Een onverwachte macht van hard-stael ysere mannen.
Gijs. Dat gat en boorje niet, ick sal daer in versien:
Adieu, ick sou soo groote pijn niet kunnen lien. Binnen.
Symen. Daer gaet Gijs Kerck-key heen, ick vrees hy noch sal rasen
Van ongedult: een voet met soo veel keysche daesen,
(1035) Daer is geen helpen aen: wy mogen bidden thans,
Dat hem den hemel helpt, ick sie geen ander kans. Binnen.
Uyl. De beste middel is tot Godt sich te begeven,
Voor die hier pijneloos, en keyloos soeckt te leven.
[fol. E1r]

DERDE UYTKOMST.

Gosen Key-kruyn.

Keykr. ’t Is hoe het is, noyt is het met een mensch te degen,
(1040) Een Vryster wil een Man, een Vryer is verleegen,
Soo hy green Vryster heeft, daer hy mee trouwen kan;
En ach! hy is nauw vast, of wenschter weerom van.
Ick hoef thans geen bewijs van d’ouwen by te brengen,
De nieuwe, die hier zijn, en souwen ’t niet gehengen.
(1045) O neen? ick loof, soo daer een Kerck gevonden wier,
Waer men hertrouwen kon, heel weynigh bleeffer hier.
Voor my, ick vloogh’er heen, soo ick’er heen kon vliegen,
Om haest verlost te zijn, (ick wilder niet om liegen)
Van die mijn vagevuur hier is: doch wesen sal,
(1050) (Als ick verhoop) niet meer, als op dit aerdsche dal:
Ick stierf veel lieber noyt, als namaels haer t’aenschouwen.
Uyl. Geen quader quaed, als met een quaed wijf huys te houwen.
Keykr. Men wort den droes noch eens door vasten, bidden quijt;
Maer geen boosaerdigh wijf, voor dat de dood haer slijt.
(1055) Voorwaer hy is wel arm, die niet heeft om te eten,
Die in sijn arremoe van yder word vergeten:
Maer armer is hy noch, dien ’t soete vrouwe-aes
Verlockt, en lijden moet, dat sy hem speelt den baes.
Hoort jonge lieden, hoort; soeckj een gerustich leven?
(1060) Wilt niet te spoedigh in den echten staet u geven:
Sulcx heeft meer voeten in de aerd, als imand looft,
Of dencken sou: zijt ghy van sinnen niet berooft,
Soo draeght te voren sorgh, dat ghy uw vrysters aert kent,
Geen soeckende, hoe schoon, als daer ghy mee bewaert bent.
Uyl. (1065) Wie een goe vrouw bekomt, bekomt een goede schat.
Keykr. Dan ach! men steecktse niet, gelijck een boter-vat.
En datje meent of waent, een meyt, die een quaed hooft het,
Wanneerse word gevrijd, dat toont, is mis, gelooft het
Noch nu, noch immermeer; het veynsen is haer aert:
(1070) Dies sie wel toe, ghy voor het veynsen u bewaert.
Uyl. De schijn bedrieght. Key. Dat kan ick metter daed betuygen
Aen ’t proef-stuck van mijn wijf, die haer soo wist te buygen,
Eer ickse had getrout, naer mijn bevalligheyt,
Dat s’ heel mijn herte won met haer lieftalligheyt:
(1075) Jae meermaels seggen dee, dat ick haer half niet waerd was:
Maer ach! in acht daegh tijds haer gramschap al te paerd was:
Het veynsen dat had uyt, haer aert quam voor den dagh,
Als, na langh sonne-schijn, een felle donder-slagh,
[fol. E1v]
Met storm op storm gemenght, voor my niet te ontwijcken,
(1080) Soo ick mijn zeylen thans voor haer niet neer gae strijcken:
En dese haven kies, tot dat haer buyigh weer,
Van bulderen vermoeyt, sich selven leyt ter neer.

VIERDE UITKOMST,

Fijt Kranck key, en Griet Klap-key, en Gosen key-kruyn.

Fijtje. Gans bloemerharten, fy, dat hy my Fijt sou heeten!
Dat can ick niet verstaen, dat can ick niet op-eten:
(1085) Neen Fijtjen is mijn naem, de drommel heet sijn moer
Geen Fijt; dat lijd’ ick niet, ick sal die lompe loer
Sijn oogen uyt het hooft, het hert ten lijf uyt rucken,
En levendigh aenstons hem in syn back-huys drucken:
Wel hey! wat of hy meent! Een T van Fijt, waer Fij,
(1090) En licht volght op het woord van Fij, fy vuyle pry,
Fy vuyle hoer, of yets, dat ons sou mogen smetten.
Maer hey! ick sal daer voor hem ’t hooft met hoorens setten,
Als of ’t Acteon waer, die klick, die treuselaer!
Wil speelen d’haen, en is nauw qualijck peuselaer:
(1095) Dat blijckt, als ick hem com om een goed woord aen preken,
Soo houd hy sijn mond toe, en laet sijn poort dan spreken,
Of grinst gelijck den droes tegens den dageraet;
Niet vremt, ick gis hy voelt, dat slim sijn wagen gaet.
Griet. Maer Fijtje buur ghy moet dat van uw man niet gissen,
(1100) Hy slacht den hengelaer, die met sijn langsaem vissen
Wel weynich vis op haelt, maer die weer gaef en goed is.
Fijtje. Hy mocht ick weet niet wat, die sulck een arme bloed is.
Noch onlangs doe ick quam hem soetjens aen sijn veeren
Te tockelen, docht ick, mijn haen wil my vereeren,
(1105) Met hanelijck gekraey; maer neen, dees’ drooge geck
Gaf nieren van Klaes-os: die als gespogen speck,
En moes my tegen staen: had ick ’t byloo geweten,
Hy sulck een droogh-sack waer, ick had hem wel verbeten,
Doe hy my vryen quam: maer siet, sijn kraeyen dee,
(1110) Dat ick hem om mijn huys en lijf heen draeyen lee:
[fol. E2r]
En oock sijn vaer, die meermaels riep, elck wacht sijn hennen,
Mijn haene-soon gaet uyt, (als hy niet sal ontkennen)
Had my door sulck geroep mijn sinnen soo geraeckt,
Dat ick my alles goeds van hem had wijs gemaeckt.
(1115) En ach! nu ick hem heb, comt hy te recht betoonen,
Veel schreeuwens, weynigh wol sijn kraeyen by te woonen.
Recht uyt geseyt, soo ick het oyt geweten had,
Dees’ haene-man my noyt in’t hooft gebeten had.
Wat raed? de knoop is vast. Gri. Sich alderbest te voegen
(1120) Na saecks gelegentheyd, geeft ’t alderbest vernoegen;
Dat vrouwen na haer mans sich setten heel en al,
Dat sy niet gnorrigh zijn, noch als ’t haer man geval,
Dat dan haer lusten zijn niet eygen, maer deelachtigh,
Eer komend’ over een, als half, laet staen heel-achtigh:
(1125) De man zy heer en vooght, ja meester van gelijck,
Wie hem sijn doen benijt, die valt seer deerelijck
In schand, in schae, in spot, in eygen selfs verachtingh.
Uyl. Wie lof en eer bemindt, die schuw oneers betrachtingh.
Fijtje. Ick weet van lof noch eer, sol mijn man Fijt my heten,
(1130) Dat wil, dat sal, dat magh, dat kan ick niet vergeten.
Gosen na haer toe.
Keykr. Ha! Fijtje lief bedaer. Fij. Dat seye flus my niet.
Keykr. Daerom segh ick het nu; want siet, het lustme niet,
Om d’helleft van uw naem hier namaels heel te branden,
Al vageviers genoegh, het knarsen van uw tanden
(1135) Dat knarst my door mijn hart; ey Fijtjen laet ons gaen,
Eer imand ons geraes comt in de oor te slaen.
Fijtje. Ick ben te vreen, maer met verdingh van eens te kraeyen.
Keykr. Ick sal, ja haens-gewijs al gaende om u draeyen,
Eer ick in’t hooft u pick. Griet. Ja segh eer keys-gewijs,
(1140) Ghy malle keyschen haen, nu sulck een gulde vlijs
Sy hanght hem om den hals.
Soo mal uw hals om hanght. Dan ach! die roete peusel
Kent sijn gevang’nis niet, dat hem nu schijnt als reusel
En room ten boodem toe, eer morgen is weer smeer,
Weer kerne-melck*, of huy, soo niet sijn haene-veer
(1145) Heel al ter neer geleyt door al ’t haen-moedigh kraeyen,
Nu staet men daer en kijckt, en spille-been wil zwaeyen,
Soo als hy plagh voor dees, de vlagge van sijn jeught:
Maer mis het is, zijn hen leyd d’ey’ren van sijn vreught,
Waer s’ in de minne-fuyck, door ’t minne-aes getogen,
(1150) Malcanderen aen-sien met op-gesloote oogen,
Door dees gesloten toe door blinder minne-tocht,
Doen haer key-minne-spel noyt op geen eynd en docht.
[fol. E2v]
Dan siet haer blind gesicht (men sout’er schier benyen)
Verheldert en verklaert in uyterste verblyen,
(1155) Veel klaerder als voor heen, vermits het namaels siet
Den houwelijcken last van dagelijcx verdriet,
In ’t weder-zijts geknor van ’t opperste gebieden,
Dat d’een voor d’ander vaeck verdragen wil noch lieden.
Den overschot haer vreughd soo seer met kinder-last
(1160) Bezwaert, als met verlies haers vryheydts selfs belast.
O schadelijcke min! o blindheyt onser aller
Verstanden dom en dol! wy dienen niet veel maller,
Dan als ghy ons verblind: met u, met u het is,
Waer door men licht besmet het eeuwigh schoon vernis
(1165) Eens suyv’re ziel, tot sulck een heerlijckheyt geschapen,
Als noyt geen mensch begreep, noch geen van d’hemel-knapen;
Door u, segh ick, verloopt den mensch sich meest, helaes!
Wien ghy verblind, of niet, ghy zijt der geylen aes. Gijs uyt.

VYFDE UYTKOMST.

Gijs Kerck-key de Monnick, en Griet Klap-key devote Dochter.

Gijs. Wel Griet wat preeckt ghy daer? het preken past ons mannen,
(1170) Sie toe, dats’ uyt de buurt en stadt u niet verbannen;
Wy hebben ’t quaed genoegh (hoe diep en hoogh geleert)*,
Te preken voor het volck, dat sich het niemand deert.
Daer weet ick af, doen ick laetst van ’t langh hayr gingh spreken,
Hoe elck een op my sagh, en op my scheen te steken,
(1175) Om dat ick tegen sprack, ’t geen self my tegen gingh,
Van wegen het langh hayr, dat my noyt langer hingh,
Noch langer hangen sal. Gr. Al had ghy dat gelaten,
Ghy had niet veel versuymt, sulck preecken kan niet baten;
Want yder denckt (alst is) ghy vos-oom daer mee slacht,
(1180) Die sterteloos wel eer den swaren sterten-vracht
Der vosschen af wou ra’en: of dat g’yets doch wou spreken,
Om stoffeloos voor ’t uur in ’t preecken niet te steken:
Want siet, het uur moet om, en uyt-gepreket zijn;
Die voor goe preker wil geacht, gereeckent zijn;
(1185) En tot gedachtenis een prent sijns wesen krijgen:
Ba segh dan Gijs, wie sou, voor ’t preeck-uur om is, zwijgen?
[fol. E3r]
Gijs. Griet kaeckster houd uw mond, ghy kakelt my te veel,
Ick segh, Griet zwijght, ghy rooft de vorrick van sijn steel.
Daer hebt ghy ’t niet, o neen! wy selver daeg’lijcx preken,
(1190) En soecken met gewelt te roeyen de gebreken
Van beelds-gedachtenis. Gr. Maer Gijs dat dunckt my niet.
Gijs. Hoe soo? Gr. Om dat m’er daegs hoe langh hoe meer in prente siet.
Gijs. Dat is ons leet genoegh. Gr. Dat kan in my niet vallen.
Gijs. Ey! segh waerom? Gr. Om datter niemand van u allen
(1195) Oyt tegen preeckt, althans dat ick het heb gehoort,
Of ist? om dat, wanneer all’ d’heyligen zijn voort,
Men uws gelijcke soort voor heyligen sou achten?
Gijs. Sus snap-key zwijgh, ghy loopt te ver met uw gedachten;
Wy dencken sulcx niet, wy schuwen d’hoovaerdy
(1200) Als d’alder snootste pest, en grootste slaverny,
Die eenich reed’lijck mensch hier opter aerden quelt,
Of immer quellen mach: sulcx tuyght ons het gewelt,
’t Geen elck een meest aen-wend in ’t slaefelijck begeven
Van sijns gelijcke glans, en glory t’overstreven,
(1205) Ontsiende wind noch weer, waer selfs de minste schijn
Tot meerderingh haers lof, ooghschijnelijck mogh zijn.
Griet. Hoe lofs genegentheydt, in ’s menschen driftigheden,
Den minst niet is van al, blijckt by d’eersuchtigheden,
Dien elck aen hangen blijft tot ’t laetst sijns adem toe,
(1210) Waer elck sijn laetste eer noch kittelt, ’k weet niet hoe,
Sijn zieleloosen romp beveelende te samen,
By Testaments geschrift, aen all’ zijn erfgenamen,
Na staets gelegentheyd te graven in sijn graf,
Met wapenen verciert van ouder herkomst af.
Gijs. (1215) Gewis moet sulcke lien de key in ’t hoofde schorten.
Griet. Maer Gijs sal ’t oock met u soo effentjens al horten?
Gijs. Ja Griet, want ick mijn lijck oock sonder klock-geluyt
Ter aerd’ beveelen sal. Gr. Ha! ’k weet wat dat beduyt,
Ghy slacht, en zijt gelijck de zedige Menisjes,
(1220) Die door die zedigheyt haers klederen gewisjes
Ten hemel binnen gaen: maer God, die alles weet,
Sal oordeelen nae ’t gemoet, en niet na ’t schapen kleed,
Daer vaeck een wolf in schuylt, om schapen te verscheuren.
Gijs. Ghy spreeckt seer wel, dan ach! dat sal de sulck gebeuren,
(1225) (Gelijck de schrift ons meld) die sulcke gangen gaen,
Voor my, ick ben niet t’huys, om d’hemel te verraen
Met schijn van heyligheydt. Gr. Ick wil dat wel gelooven,
Dat wy ’t bene’en so wel niet sien, als die van boven.
Gijs. Dat weet d’alkenner, die een yders herte kent,
(1230) Of ick; met schijn van deugd, mijn deughd oyt heb geschent.
[fol. E3v]
Griet. Ick gis ghy dat wel zwijght, ’t geen dienstigh is te zwiegen,
Schijn-heyligheyt van deughd kan best den mensch bedriegen.
Uyl. Wie dat sijn doen met schijn van deughd niet te verwissen weet,
Die wareloost het lof sijns deughdelijcke kleed.
Gijs. (1235) Ha Griet, hoe gaeje an! dat het geen menschen horen,
Ghy waert uw eere quijt. Gr. Daerom noch niet verloren.
Gys. Nu Griet, ick schey’er uyt, geen gras wascht voor u mond,
Ghy spreeckt al watje denckt, en dat goet Zeeuws, goet rond.
Griet. Doch waerom niet? ick soeck met u also te hand’len,
(1240) Als g’op de stoel leert, dat een Christen hoort te wand’len.
Gys. Gae wand’len datje zweet, uw kaek’len my verveelt,
Mijn tijd is dat ick gae, de klock heeft al gespeelt,
Die my ter Misse port, adieu! Gr. D’ Heer wil je leyen,
Gys. En u deselfde Man, die my van u doet scheyen. Binnen.
Griet. (1245) Ick magh hem vollegen, en hooren wat hy preeckt,
Waer sulck een goede schijn van ware deugd in steeckt. Binnen.

*Inhoud des vyfden Bedrijf.**

EERSTE UYTKOMST.

KIecker-key is bly van sijn Meesters key-kunstige neeringh; noodight den key-kranckigen; wordt van den Doctor bevolen den Steen met sijn toe-behoren, ten dienst vande keyaerden toe te stellen; voorts laght met al het keysche volck, van wegen sijn Meester, diese al in haer eygen graf gegraven neer doet vallen; eyndelijck hy sijn goeden raed, hulp, en dienst aen-biedt.

TWEEDE UYTKOMST.

Key-kruyn gaet met sijn wijf, om hulp en baet, na den Doctor Kancker-key, als die de kancker vande key (daer hy sijn naem van heeft) genesen kan; alwaerse op de deur fel bonsende, hen Kiecker-key in-laet, die hen beright, dat sy moeten tucken en toeven, tot dat den Doctor sijn Keyaerden eerst geholpen heeft; waer sy niet langer nae willende verwachten, henen gaen.

DERDE UYTKOMST.

Den Doctor gebiedende Kiecker-key der narren uylschen Steen gereet te maken, seyt liever den wreeden oorlogh te willen volgen, als het gerammel en ’t geraes van alderhande gecken waer te nemen. Den Doctor door sijn [fol. E4r] kloecke doortrapte wijs-makingh, met d’hulp van Kiecker-key, solt alderhande soort van Keyaerden den key-steen in, die haer voor laten staen, dit d’eenige medicijn haers malligheên te zijn.

VIERDE UYTKOMST.

Het moeyt Fijtjen en Key-kruyn sy effen nae ’t sluyten van der Steenen Steen zijn gekomen; edoch Kiecker-key vertroost haer met het haestigh weder-keeren van sijn meester: die alle de keysche backelingen, op het bevel sijns meesters uyt de steen haelt, die door den vuylen roock en damp dier vuyler aertelingen, van selver sich opent: den keyaerds haer doeck ontdoeckende, vind alderhande vuyle ydelheden des werelds, haere key kruyn uytgekropen: edoch de logenaers en nijdigers blijven in den Steen, verandert in swijnen, esels, en bocken. Den pasquil-maker sijn key-doeck af genomen hebbende, aen-wijst hem sijn pasquillen en fouten in de selfde doeck; voorts veynsende hen heel te sullen genesen, met dien sijn doeck om sijne lendenen te doen, ontknoopt sijn broeck behendigh, en touwt hem, neffens d’hulp van anderen, so lang met keysche doecken, tot dat hy inde steen al slaende komt. Op de voys (die d’Uyl mee singht): Wie dat een Meester brilt, die kryght een sulcken bril. Lust imand mee van dese moes, die hoes.

VYFDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Symen Kiecker-key en Doctor Kanck.

Symen. OF ick het segh, of singh, het valt mijn Meester mee,
Nu hy gevonden heeft den Bergh steen hier ter stee,
Waer hy den krancksten Key van d’alder-krancksten Keyaerd,
(1250) (Dien oyt gesproten is uyt Adams eerste kley-aerd)
Door uyt treckt, en geneest: wie ’t niet gelooven kan,
Die kom op dit Toneel, en neemt’er proef-stuck van.
Mijn meester is niet ver, dien elck een kan betoonen,
Door sijn Key-uylschen Steen (gesuyvert van de boonen)
(1255) Hoe d’alderwijste mensch daer selfs mee is gequelt,
Waer oyt sijn sinlijckheyt het breyn hem heeft ontstelt:
[fol. E4v]
Ontstelt door sulcken sucht, als geen van all’ de gecken,
Die aen de malle key van ’s werelds blindheyt trecken.
Maer siet, daer komt hy aen, met alderhande slagh
(1260) Van Keyaerden om-heynt; dit wil een blijden dagh
Hem geven in sijn beurs. Uyl. Men maeckt geen borse stijver,
Als met genesinghs hoop, verruckt door blinden yver.
Doctor. Hoor Kiecker-key kom hier. Sym. Wat is mijn Heer sijn wil?
Doctor. Dat ghy soo datelijck uw gangh, en tijdt verspil.
Symen. (1265) Waer aen? Doct. Ick sal u dat met weynigh woorden seggen.
Symen. Soo doet. Doct. Der steenen Steen sult ghy aenstons beleggen
Met het Helleborum, seer dienstigh voor de key,
Die steeckende aen brand met af-geplaeghde hey.
Symen. Maer of men ’t dee met hout? sou dat niet willen lucken?
Doctor. (1270) ’t Heeft sijn mystery in, volvoer ghy maer u stucken.
Uyl. ’t Volvoeren past een knecht, het ondersoecken niet.
De waere lof eens knechts men in ’t volbrengen siet.
Symen. Is het daer al? Doct. O neen! ghy sult hem mee beroken
Met key-kruyd om en om, en dan van binnen stoken
(1275) Met Sal sapientiae, het geen dat elck gebreeckt,
Wie ’t een of ’t ander mal key-broets in ’t hoofde steeckt.
Symen. Mijn Heer ick sal soo doen. Doct. Maer hoor, wilt niet versuymen,
De vuyligheyt des Steens met Aqua fort te schuymen,
Op dat geen dreck, geen boone lucht, of stanck
(1280) Den mensch aen hangen blijf, want dan gingh mijn kunst manck.
Symen. Heer Meester zijt gerust, ick salder wel op letten.
Hy keert sich naer het volck.
Wat dunckje volck? spant nu mijn Meester niet sijn netten,
Om all’ de keyaerts selfs haer malle steene praet
* Te trecken over ’t ‡ hooft, die elck van hem uyt slaet.
(1285) Nu Kiecker-key gae heen, wilt hier niet langer tucken,
Mijn Keyaerds, die hier zijn, vergrooten thans haer nucken.
Uyl. Wie niet in tijdts toesiet, eer ’t quaed sich meer vergroot,
Die vind sich, eer hy ’t weet, vervallen in meer noot.
Doctor. Dies volgers, die my volght, en volgende kunt komen,
(1290) Waer yder door mijn kunst sijn worm-key word ontnomen,
Naevolght niet min den gangh, dien ick voor henen gae,
Als wel de re’en, dien ick tot uwer heyl uyt slae.
Ick weet een yder sal my hertelijck bedancken,
Dat ick hem heb verlost van die key-wormsche rancken,
(1295) Waer door hy van sijn Godt (als key-wijs heel verkeyt)
Van’s werelds ydelheen onwetend wiert verleyt. Binnen.
Uyl. Wie goede reden volght, ontgaet die ydelheden,
Waer hy mee key-mals wordt bevochten en bestreden.
* Suo sibi jugulantur gladio.
‡ Die een steen om hoogh werpt, valtse op sijn eygen kop,

[fol. F1r]

TWEDE UYTKOMST.

Gosen Key-kruyn, Fijtje key-kranck, en Symen Kiecker-key.

Gosen. Kom Fijtjen gaen wy heen (wil dy genesen zijn)
(1300) Nae Doctor Kancker-key; die door sijn medicijn
De kancker vande key kan helpen en genesen,
Hoe seer in ’t harssen-vat gewortelt en geresen.
Fyt. ’t En is dan heel niet vremt, men Kancker-key dien heet,
Die selfs de kancker van de key te helpen weet.
Gosen. (1305) Jae Fijtje lief soo is ’t, geen sulcken is te vinden
In ’s werelds omme-kreyts, die soo de keysche blinden
Kan helpen, als hy doet. Fyt. Ha is dat alsje seght,
Laet ons op ’t spoedigst heen dan spoeden onsen wegh.
Gosen. Wel aen alst u belieft; om spoedigh ons te haesten,
(1310) Dunckt my dat dese wegh ons wesen sal den naesten.
Fyt. Soo dunckt my mee. Tsa klop daer an, ick gis, hier is
Alwaer den Doctor woont, na de gestaltenis
Der keyen, die ick speur rontsom sijn deur gehangen.
Ey Gosen klop noch eens, ick barst schier van verlangen.
Hy klopt, en Kiecker-key komt uyt.
Symen. (1315) Wel hey! wat jaeght u hier dus driftigh allebey?
Gosen. Om Doctor Kanter-key te spreken van de Key
Die inde kruyn mijns wijfs hoe langs hoe meer in-kanckert,
En aen die kabel-key haers ydelheen geanckert,
Veel vaster is, als selfs het alder-vaste Schip,
(1320) Dat van de golven heen en weer oyt wierd gewipt.
Symen. Mijn meester, vrienden, is thans besich met verbinden
Van alderhande soort der wereldlijcke blinden:
Ghy comt seer wel te pas, om voorts op staende voet
Aen u te laten doen, ’t geen hy den Keyaerds doet.
Gosen. (1325) Wel segh my Kiecker-key, hoe langh blijft hy noch beesich,
Dat hy op staende voet, ten dienst van ons, sich leedigh,
Of gereet toonen can. Sym. Soo ghy het weten wil,
En ick u seggen sal, houw maer een poos noch stil.
Gosen.
Hoe langh? Sy. Niet langer als dat hy den key-daes heeft verbonden
(1330) Van vuyle achterklap der goddeloose monden;
Die puur uyt nijdigheyt haers naesten eer en lof
Beliegen valschelijck, met waerheyts valschen stof.
Steets in en uyt.
Fyt. Magh ick nu binnen staen? Sym. Noch niet, ghy moet vertoeven,
Tot dat die dobbelaers, die snoode loose boeven,
(1335) (Die door een hoop van winst hen selleven verra’en)
Dien keyschen speel-lust is voor een-mael af-gedaen.
[fol. F1v]
Fyt. Magh ick nu binnen staen? Sym. Noch niet, ghy moet verwachten,
Tot dat de kaeckelaers, of die sich spreeuwers achten,
Haer’ ongebonde key van redeloose klap
(1340) Bedroopt is met het sap van beter wetenschap.
Fyt. Magh ick nu binnen staen? Sym. Noch niet, ghy moet vertucken,
Soo ’t u belieft, tot dat den nieuwelist sijn stucken
Van alderhande nieuws, te voorschijn heeft gebracht,
Die hy door Famaes gunst waerschijn’lijck heeft bedacht,
(1345) En selfs het alder-eerst voor waerheyt uyt dorst stroyen,
Die waerdigh zijn weer in sijn logen-sack te goyen,
Daer hy de tijdinghjens tot sijn gerief uyt schut,
Die hem, noch imand oyt zijn loffelijck, of nut.
Uyl. Wie ’t eerste nieuw verhaelt, maeckt ’t leelijcker als moyer,
(1350) Want, nae ons Cato seyt, schijnt hy een leugen-stroyer.
Fyt. Magh ick nu binnen staen? Sym. O neen! ghy moet noch blijven,
Tot dat de wedders, of, die om het wedden kijven,
Haer wed-schap is voldaen, by vindingh van accoort,
Wanneer m’om weynich geld (o schand!) herroept sijn woord.
Fyt. (1355) Magh ick nu binnen gaen? Sym. O neen! ghy moet hier dralen,
Tot dat mijn Meester sal den honde-key uyt-halen
Van ’s Jagers botter kruyn, ’t geen meerder is verblind,
Als selfs het woeste wild, ’t geen hy soo duur verslind.
Fyt. Magh ick nu binnen gaen? Sym. O neen! laet u noch vinden,
(1360) Mijn Meester beesigh is met sulck een Key te binden,
Daer selfs een Os in steeckt; wacht na dien meesters band,
Die ’t Admiraeltjen is van Ossen en vet Land.
Fyt. Magh ick nu binnen staen? Sym. O neen! ghy moet verbeyen,
Tot dat de minnaers, en de dolle dronckers scheyen,
Die door haer dolle lust soo key-mals zijn verblind,
Als schier mijn Meester geen van all’ de Keyaerds vind.
Fyt. Magh ick nu binnen gaen? Sym. Noch niet, ghy moet gedoogen,
Dat m’eerst geholpen heeft den loogenaer van loogen,
(1365) Den vrecken van het geld, ’t geen haren kruyn ontstelt,
En duysend anderen van my hier niet gemelt.
Als Advocaten, pleyt-suchtige Procureuren,
Valsche Notarisen, en diefsche Crediteuren,
Die ’t bloed van weeuw en wees uyt-perssen met haer pen;
(1370) O schand! ick niemand noem, elck een sich selven ken.
Fyt. Magh ick dan binnen gaen, als hy dees heeft genesen?
Sym.* O neen! al mee noch niet, daer moet’er noch meer wesen,
(Wie eerst komt, ’t eerste maelt) die voor u moeten gaen;
En ’t meer van noden is, als u, thans by te staen.
(1375) Daer zijn noch gecken meer, meer gecken, ja meer gecken,
Die aen het sot bedrijf van hare key-pop trecken:
[fol. F2r]
En thans mijn Meesters kunst ten hoogst van noden is,
Tot beterschap haers key, en kruyns hersteltenis.
Fyt. Magh ick niet binnen gaen, om noch meer keysche gecken,
(1380) Soo is het over tijdt, dat ick my gae vertrecken:
Men sou in plaets van wijs, eer selfs hier worden mal.
Symen. Gae keyster, gae, gae, waer het beter u geval,
Soo ghy soo haestich zijt, dat ghy voorts moet vertrecken,
Soo komt op morgen weer mer all’ de keysche gecken,
(1385) Die mijne Meester in den oven van den Steen
Haer key verbacken sal. Fy. Adieu; wy zijn te vre’en. Binnen.

DERDE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key, en Symen Kieckerkey.

Doctor. Nu Kiecker-key, ’t is tijdt, dat wy in’t werck eens stellen
Der narren uylschen Steen, die met haer keysche bellen
Door heel de wereld heen soo klincken op dees key
(1390) (Ten berghwaerts af gesleept) dat Echoos naar geschrey
Hergallemt en beweent, met Hecaclyt, die daesen,
Daer Democryt om lacht, en half om schijnt te raesen.
Symen. Ja Meester, waer mijn tijd van u te dienen om,
Ick nam mijn af-gescheyt, en koos Bellonaes trom;
(1395) Dier narren naar geluyt mijn oogen meer verveelen,
Als ’t alder-vreest geluyt, dat oyt haer trommen spelen.
Doctor. Neen Kiecker-key, van daegh heb ick u hulp van no’on;
Hael my de Keyaerds aen, die ick hier heb ontbo’on.
Symen. Seer graegh en garen Heern, ick salder wel op passen;
(1400) Dan siet sy comen selfs ons thans alhier verrassen,
En dat met sulck een hoop, als ick mijn leven sagh.
Doctor. Nu wil ick toonen, wat mijn kunst aen haer vermagh.
Treed na haer toe.
Ghy Keyaerts altemael, wilje geholpen wesen,
Sy roepen altemael.
Jae Doctor, jae! Doct. So hoor wat ickje voor sal lesen:
(1405) Dees’ over-groote Steen, waer ghy dit gat in siet,
Daer moetj’ al t’samen in, of ick en helpje niet.
Jae all’s, wat ick voorslae, van stip tot stip naekomen:
Dat ickje segh, en zijn geen yd’le keysche dromen;
’t Is Pyrrha de Godin, die, met haer egemael
(1410) Deucalion, van ouds haer Godheyt t’eenemael
[fol. F2v]
Daer hebben in-gestort: dies, wilje zijn genesen,
Bid eerst haer Godheyt aen; die met ’t gebed voor desen
(Van ’t menschdom heel ontbloot) door middelen van steen,
Het menschelijck geslacht weer hielpen op de been.
(1415) Soo ickje helpen sal, moet elck doen als sy deden,
En slaen een doeck om ’t hooft, een gordel om de leden,
Die mijn knaep Kiecker-key, d’een voor, en d’ander nae,
Tot mijnent aen sal doen; mits elck alleen heen gae,
En elck alleen weer keer: wie daer toe is genegen,
Zy doen sulcx.
(1420) Die steeck sijn ving’ren op: dit zijn de naeste wegen,
Die elck in wand’len moet. Uyl. Godvruchtigheyt gemenght
Met kunst van medicijn ons heul en heyl aen brenght.
Doctor. Wel aen dan Kiecker-key gaet heen met all’ dees keyen,
(Waer men een stadt mee heel sou straten en plaveyen)
(1425) Soo datelijck naer huys, en smeert haer al den kruyn.
Symen. Ick sal dat doen, mijn Heer, met edick en ajuyn:
Te weten, wel verstaen, haer by den neuse trecken,
’t Geen sy nu langh, met all’ dees’ hier neus-wijse gecken,
Wel hebben t’recht verdient. Uyl. Soo pist mens’ in de sack,
(1430) Die sich bedriegen laet met voordaght, en gemack.
Sym.*
Mijn Heer, ick gae dan heen. Doct. So doet, wilt spoedich keeren.
Sym.
Mijn Heer, ick sal uw last voltrecken na begeeren. Binnen.
Doctor. Wat dunckje volckje? segh, is hy niet wel gescheept,
Die thans een sulcken schip vol Keyen met hem sleept?
(1435) Soo het maer niet en sinckt, eer sy tot mijnent komen,
Soo loopt het beter af, als ick van haer niet droomen
Of selver dencken sou. Uyl. Der keyen ballast is,
Een sware last voor die, door kruyns onsteltenis
Het malle roer haers schip t’ onmachtigh valt te stieren.
Doctor. (1440) Dan ’t is behouwden, siet, daer komter al een zwieren
Een uyt met een doeck om ’t hooft.
Soo lijdigh braef gedoeckt, als m’ imand doecken can:
Nu desen moet, hy is wie ’t is, het eerst daer an,
Al waer ’t een Crediteur. Me vrind, hier moetje wesen,
Hier is Deucalion, en Pyrrha, die voor desen
(1445) Het menschelijck geslacht weêr hielpen op de been,
Door ’t werpen over ’t hooft van groove plompe steen.
Dees sullen in den Steen u achter over werpen,
Als eertijds hare Steen: en Orpheus sal op herpen,
Terwijl uw’ key daer backt, soo soet u streelen ’t oor,
(1450) Datj’op den Helicon daer niet soud wenschen voor.
Com, stae hier neffens my, wilt, ’t geen ick voor sal lesen,
Nae bidden yverlijck; soo sulj’er strax in wesen.
Sy biddende, word binnen gespeelt.
[fol. F3r]

O! heylige Deucalion!
Ter liefde van Pygmalion,
(1455) En ghy, ô Pyrrha, de Godin,
Helpt my mijn key-steen uyt; dees’ in.

Nota. Dit biddende, word onversiens (terwijl dat Kiecker-key
ter sluyck op handen en knyen kruypt en rust) rughwaerts
over sijn rugh in de Steen, met dese nae-volgende woorden,
al swymelende gherolt en gesolt.

By! ba! bof! dees keyaerd in de key,
By ’t boone-bloesem van de Mey.

Doctor. Dat isser vast al een; ick salse anders doecken,
(1460) Als Kiecker-key haer doeckt, schoon ofse my vervloecken,
Ick geve daer niet om. Uyl. Wie met een Meester droelt,
Verdient, dat hy sich eens soo weer gekeydoeckt voelt.
Hola! daer al een weer: Me vrind, hier moetje wesen,
Hier is Deucalion en Pyrrha, &c.
Als boven, tot dat hy inde steen is.
(1465) Dees leyt er al mee toe; en die gins verre staet,
Die moet’er in, al waer ’t een Advocaet
Soo wijs als Pallas selfs. Me vriend, hier moetje wesen,
Hier is Deucalion en Pyrrha, &c.
Als voor.
Dat desen daer wat back, hy heeft het wel gebreck,
(1470) Dien kroeghsen kaeckelaer, dien dwerse vuyle beck:
Maer sus, ick swijgh, daer is. Me vriend hier moetje wesen.
Hier is Deucalion en Pyrrha, &c.
Als voor.
Soo moetender noch meer van slimme Procureurs,
Voor al Pasquille-makers, en oock Solliciteurs,
(1475) Ja veel Poëten selfs in dese Key-steen kruypen,
Alwaer Deucalion en Pyrrha hare stuypen
Geheel uyt-boenen wil (inwendelijck verlicht)
Tot heyl van dese Stadt, en luyster van het Sticht.
Ha! siet’er daer noch een: Me vrind hier moetje wesen,
(1480) Hier is Deucalion en Pyrrha, &c,
Als voor.
Hy leyt’er oock al vast, die loog’naer van de stadt,
Die niet dan loogens giet, waer mee hy elck beklad.
Doch of het is geraen, ick hem daer in laet blieven,
Dat weet ick niet, dan doch ick set hem by die dieven,
[fol. F3v]
Uyl. (1485) Als elck een weder geeft, ’t geen elck gestolen heeft,
(Dat niet heel veel gebeurt) hy vleckeloos weer leeft.
Maer bey, wien sien ick daer? my dunckt het is een steelder,
Den heeler hanght den dief op sijn rugh.
Symen. En die hem volght, dat is (als ’t plagh van ouds) een heelder.
Ick maghse bey gelijck thans stooten in de Steen.
(1490) Ick weet noch sie nauw keur of onderscheyt haers tween,
’k Spreeckts’ alle bey voor een. Doct. Me vrind hier moetje wesen,
Hier is Deucalion en Pyrrha, &c.
Als voor.
Wel ’t sal nu tijdt zijn, dat ick gae den Steen toe-sluyten,
My dunckt de Uyle-vlucht (sien ick het wel van buyten)
(1495) Heeft thans al meest gedaen; maer siet noch comt’er een
Laveeren als een schip, ick magh hem tegen treen,
Soo gaet hy niet te grond. Me vrind hier moetje wesen,
Hier is Deucalion en Pyrrha, &c.
Als voor.
Daer leyt de doncke fun, den bier-balgh van touback,
(1500) Ick laet hem leggen tot hy uyt ronck met gemack,
En weerom nucht’ren word; ick moet mijn tijd waer nemen,
Dat het my niet en gaet, als eertijds Klaes van Bremen,
Die d’hond vond inde pot. Ha! siet daer noch al een,
Een minnaer, na my dunckt, maer niet heel wel te vreen.
(1505) Ick magh, al comt hy laet, hem even-wel in laten:
Wie ’t soete ja-woort mist, of geen hoop can bepraten,
Die lijd voorwaer genoegh, die moet’er voor al in.
Uyl. Geen key-last schier soo groot, als ongetrooste min.
Doctor. Maer dan niet meer, al waer hy van de besten,
(1510) Die men in ’t zuyd, in ’t noord, in ’t oost vind, of in ’t westen,
Uyl. Die all’ d’ontsinnigheen van ’t aerdrijck heelen wouw,
Wis, eer hy d’helft genas, het hem verveelen souw.
Doctor. Nu ’k magh hem tegen gaen. Me vrind hier moetje wesen,
Hier is Deucalion en Pyrrha, &c.
Als voor.
(1515) Leght minnaer datje zweet. Uyl. Waer ’t een vuur ’t ander heelt,
Daer word een minnaers hart van alle pijn ontseelt.
Doctor. Wel hey! daer noch al een! dees moet’er buyten blijven,
Ick wil, ick sal, al kon ick schoon, hem niet gerijven,
Die keysche kaeckelaer, die seggen dorst voor heen,
(1520) Ick moet de gecken mee sien trecken aen de Steen;
Niet denckende, hy selfs mee een was van de sotten,
Die met haer eygen gaen, en sien, haer selfs bespotten.
Uyl. Ha! ha! is die slagh mis. Doct. Neen seker sy is wis.
’t Is tijdt dat ick vertreck, eer ick me hier vergis.
Uyl. (1525) , Wie sich in tijds vertreckt, ontgaet het recht uyt-spreken,
’t Geen imand (op sijn zeer geraeckt) sou mogen wreken. Binnen.

[fol. F4r]

VIERDE UYTKOMST,

Gosen Key-kruyn, Fijtje Key-kranck, Simon Kiecker-key, en Doctor Kancker-key.

Keykr. Wy vissen achter ’t net. Fyt. Een weynighjen te laet,
Is veel te laet. Sym. Dat ’s waer, den Doctor soo heen gaet.
Fijtje.* Wat, wat, dat moeyt me. Sym. Ey laet u dat niet moeyen
(1530) Mijn meester sal aenstonds sich weerom hier aen spoeyen.
Fijtje. Om wat te doen? Sym. Om ’t volck te lichten uyt den Steen,
Tot sonderlinge lust, en leer voor yeder een:
Toeft maer een oogenblick, ghy sult dat soo bevinden,
Ha! siet, hy komt’er aen, die all’ de key-gesinden
(1535) Van die hier zijn vergaert, key-wijs’ vertoonen sal,
Hoe uyt de Key steen selfs, in d’Amersfoortsche dal,
Voor ons t’aemercken staet ons’ aller herdigheden,
Dien elck blyft in ge-aerd, wie nae geen heyl’ge reden
Van beterschap en hoort, maer harder sich verhard,
(1540) Als selfs de groote Steen, die hier staet op de mert.
Doctor. Nu Kiecker-key val aen, wilt my dees’ key ontsluyten,
Want naer ’k van verren speur, en mercken kan van buyten,
Door ’t zweeten van de steen (vol roock, vol damp, en stanck,
Rontsom beneveld) soo hoor ick een vreughde-klanck
(1545) Van Keyaerden daer in; waer elck schijnt bly te wesen,
Dat hy van ’s werelds roock en stanck thans is genesen,
Inwendelijck verlicht door wijse ware deughd,
Die klare ziel vervult met eyndeloose vreughd.
Uyl. Die ware vreughde soeckt, en ’t Hemelrijck wil innen,
(1550) Die moet de ware deughd omhelsen en beminnen.
De Steen gaet op met roock en damp.
Symen. Heer Doctor siet, den steen der steenen steen ontsluyt,
O wonderen! van selfs; wat of dit doch beduyt?
Doctor. Dat duyt, en seyt, haer vreughd thans rijp te zijn van binnen,
’t Is tijdt, ja over tijdt, (wil ickme niet versinnen)
(1555) De Keyaerds aen den dagh te halen uyt den Steen,
Eer my de vrucht ontgaet. Uyl. Wat rijp is eyscht de reên,
Men pluck, eer ’t ons ontvalt. Doct. Ha sa dan niet te tucken,
De Keyaerds stoofden aers wel lichtelijck aen stucken.
[fol. F4v]
Symen. Siet daer Heer Doctor siet, hoe desen u aen-staet. *

*Die gesont uyt de steen komen, Zijn in’t wit gekleed met groene kransen om ’t hooft, behalven de Pasquile-makers.

Doctor. (1560) Dat sal ick sien, waer g’hem sijn doeck van ’t hooft ontslaet.
Symen. Soo wil ick doen: maer hey! wat vind’ ick hier in leggen?
Doctor. ’t Zijn stuckjens van touback, van glas. Sym. Wat wil dit seggen?
Doctor. Met een woord Kiecker-key, dien Keyaerd is ontlast
Van d’aerd sijns key, die hem voor dees heeft aen-getast,
(1565) Met daeg’lijcx in den kroegh te drincken en te suypen.
Symen. Geluckigh hy wie soo verlost is van die stuypen.
Doctor. Ja segh vry, zaligh hy, die door gesonde re’en
De zaligheyd bewerckt, die duysend lien vertre’en;
Door haer onmaet’lijckheyd van drincken en van klincken.
Uyl. (1570) Onmatelijcken dranck kon noyt geen deughd doen blincken.
Doctor. T’sa krijght’er my dan een, wiens krans om ’t hooft soo gloort,
Dat m’aen hem speuren kan, hy door de zael’ge poort
Van beterschap heen gaet. Sym. Nu Heer besiet den desen,
Of hem de kruyden van uw’ zael’ge re’en genesen.
(1575) Doet hem sijn doeck maer af, op dat ick speuren magh,
Wat key-pop hem dees Key doet brengen voor den dagh.
Symen. Sie daer ’t geen dat ick vind’ ten kruyn hem uyt-gekropen.
Doctor. Dit is een Tuysscher, die door loop van winst verlopen,
Det dobbel-steen en kaert verdobbelden sijn goed,
(1580) Tot dat hy sich op ’t laetst bevond een arme bloed.
Symen. Een arme bloed voorwaer, die sich soo gaet verarmen,
(Op hoop van winst verleyt) dat namaels buyck en darmen
Door hongers-root vergaen. Doct. Dan doch ick ben verheught,
Dat dees’ sijn key quijt js; die hem de ware deughd
(1585) Van beter beterschap en kennis eer benamen.
Symen. Heer Doctor, hey! hier hebj’er twee aen een te samen:
Doctor. Doet dees’ haer doecken af, soo sien ick wat’er is,
Dat haer de kruyn herstelt tot haer behouwdenis.
Symen. Het is gestoolen geld. Doct. Dat moetense weer geven,
(1590) Soo sy haer zaligheyd beminnen, als haer leven.
Uyl. Non remittitur peccatum, nisi restituatur ablatum.*
Doctor. T sa haelt’er my noch meer. Sym. Soo veel als ’t u belief.
Een sulck halen acht ick maer voor tijd-verdrief.
Keykr. Een sulcken tijd-verdrijf kan mijn Vrouw niet genesen.
Doctor. (1595) Heer Key-kruyn hebt gedult, sy sal de eerst weer wesen,
Jae d’eerst van all’ de keysche treckers van de hey,
Dien ick met dese Key sal sal helpen van haer key.
Keykr. Ghy seght seer wel. Doct. Ick sal mijn seggen oock voltrecken,
Ten spijt van al die heyse keysche gecken,
(1600) Of wie sich voor laet staen, dat hy oyt wijsheyd heeft,
Wanneer hy buyten Godt, die Eenige Wijsheyd, leeft.
[fol. G1r]
Symen. Ick brengh u Doctor hier, voor ’t lest, den alderlesten.
Doctor. Waer zijn de Logenaers? die op den alderbesten
Van Stadt en Staet oock selfs uyt braken haer fenijn.
Symen. (1605) Zijn met de Nijdigers of in één bock, off wijn,
Of varreken verkeert. Do. Ist moog’lijck? Sy. Gy sult ’t horen;
Een natuurlijck Vercken krijt en schreeuwt uyt de steen, &c.
Ey luystert maer eens toe. Doct. Ach! waer ick niet geboren,
Soo hoorden ick het niet, dat niet te hooren is,
Voor die een reed’lijck mensch uyt God geboren is.
(1610) Nu dese voor het laetst, (sal hy de laetste wesen)
Moet ick ontdoecken selfs: hy schijnt maer half genesen.
Me vrind kom herwaerts aen: uw doeck is al wat grof.
Symen. Heer Doctor, ’t is niet vremt, sy is vol vuyle stof
Van ’s Meesters key begruyst. Doct. Wel ick moet dat bekijcken.
Symen. (1615) Soo doet. Doct. ’t Is alsje seght: wie sagh oyt dier-gelijcken
Key-rijmen in een doeck soo goddeloos gedicht?
Uyl. Wel aen dat men hem doeck tot spiegel van het Sticht.
Doctor. Me vrind, ghy zijt althans ten naesten by genesen;
Doch eerst moet dese doeck noch om u lenden wesen,
(1620) Wilj’ heel genesen zijn. * Ha t’sa met uw pasquil.

Aendoende sijnen doeck om ’t lijf ontknoopt behendigh onderwijl sijn broeck, en touwt hem af soo langh, met d’hulp van Kiecker-key en die’er om staen, (hebbende elck haer doeck in d’hand) tot dat hy inde key weer is, en daer ter tijd toe back, dat hem uyt ’t hooft sijn grillen en pasquillen sijn gestooft.

* Wie dat een Meester brilt, die krijght een sulcken bril.
* Dit singht den uyl, terwijl men op hem gonst en bonst.
Doctor. Schey uyt, ’t is langh genoeg gebonst, gekeyt,
En van de Keyaerds soo veel keys geseyt:
Wie beter bier, als Jopen heeft, die tap ’t:
(1625) Soo niet, elck een met my in d’handen klapt.
Lacht, wilje nu key kluchtigh zijn,
Om dees’ uw’ keysche Medicijn.

UYT.

[fol. G1v]

’s Ander-daeghsche Noodingh.
WIe onse Klucht behaeght,
Die komt, als ’t morgen daeght,
By al de Keysche Gecken,
Die aen haer eygen Key-steen trecken:
(5) In ’t Nimmerdorsche groen,
Daer elck vind sijn caproen:
Wy sullender met singen,
Met danssen, en met springen,
Ter eeren uwer al,
(10) Verheffen een geschal,
Dat bosch t’r af galmt en bomen.
Wie ’t lust, kan morgen komen,
Ick noye al te saem,
Uyt mijn E. MEYSTERS naem.

Seght voort,
Die’t hoort.

Heb ick hier wel, of qualijck gedaen,
Laet ’t, vrienden, met de Key deur gaen.

[fol. G2r]

DOCTOR
loquitur:

Annosam citius poteram sanare podagram,
Et quidquid medicis vix est sanabile succis;
Quam tantos hominum silices educere fronti:
Tantae molis erat, tantique haec cura laboris.

IN
COMEDIAM
JOCO-SERIAM
SEU
Satyram Generalem Nobilissimi Domini
DOMINI DE BERGESTEEN.

Scilicet è sterili lapis hic productus arena.
Germinat ingenio, magne Poëta, tuo.
Germinat, & toti sua dat medicamina mundo;
Cum morbos animi monstrat, & auxilium.
(5) Tantum Galleno praestat tua cura Magister,
Quantum animus pretium corpore majus habet.*

J. a M.

Omne vafer vitium ridendo flaccus amico,
Ingerit, admissus circum praecordia ludit. Juvenal.

[fol. G2v]

Aen den uyt-lesenden Leser
van de
KEY-KLUCHT,
Gerijmt door den Geest-rijcken Heer
Jo^r. E. MEYSTER.

’T Zin-rijk Vernuft, het nimmer sluym’rend breyn,
Dat op zijn kruyn torst zoo veel Lauwer-kroonen,
De brave MEISTER, die d’Heer Constantijn
Steets na-bootst, als van Vondels Maroos toonen:
(5) O Lezer! schoeyt u hier op Plautus geest;
En mengt de stof met vrool’ke Demokriten,
En Heracliten, onder een: die ’t leest,
Moet roepen, hier, hier vloejen rijcke vlieten,
Een zee van Ernst, een volle vloer van Jock:
(10) Hier schaft zijn Key vry meer, dan hoofse spijsen;
D’Heer BERGESTEEN is geen gemeene kock,
Hy voed zoo wel de Gecken, als de Wijsen.
Leest ’t Lezer vry, ’t is geen onguure klank,
En zoo ghy vind, als ghy ’t hebt uyt-gelesen,
(15) In ’t hoofd de key, zoo weet het MEISTER dank,
Dat hy u heeft in ’t hoofd de key gewesen.

CHRISTIANI.

Tekstkritiek:

fol. π2v duyst’ren er staat: duyst, ren
fol. π4v (om te lesen) sluithaakje ontbreekt.
vs. 12 en er staat: eu
vs. 114 snijden Het woord is niet duidelijk afgedrukt: er zou ook mijden kunnen staan.
vs. 383 doeck er staat: doeek
vs. 410 knof-look er staat: knof-loon
vs. 416 dromen er staat: dromeu
vs. 461 afcomst er staat: afcomt
vs. 523 Ger. er staat: Cer.
fol. C3v schrijft er staat: schrijf:
bij vs. 763: De wijsaanduiding is niet als vers meegeteld.
fol D3v UYTKOMST er staat: UYTROMST
vs. 1144 kerne-melck er staat: kerne-merck
vs. 1171 geleert), Het sluithaakje ontbreekt.
fol. E3v vijfden er staat: vierden
bij vs. 1372 Sym. De sprekeraanduiding is weggevallen.
vs. 1431 Sym. er staat: Doctor.
vs. 1529 Fijtje. er staat: Ftje.
vs. 1591 De Latijnse regel rijmt niet, maar is als vers meegeteld.
p. 51 vs. 6 habet er staat: hahet

KEY-KLUCHTVANJOCK en ERNST,Op de Steen-Uyle-Vlucht deser Wereldt.In Dolen-bergh gedicht en verdichtDOOR

Stultorum infinitus est numerus. Salom.Il mundo est una gabia di matti.De Weereld is een Koy vol Gecken.TOT UTRECHT,_________________________________Gedruckt by Johannes van Paddenburgh, Boeck-vercooper achter ’t Stadt-huys inde Vinder vande Boeck-Druckerye, ANNO 1661.

Der Speelders Namen.

Cort-bondelijck Begrijp desesKEY-KLUCHT.Non lapidi dictum.

Aen Imand en Niemand.Elck wat wils, dat deelt schoon.

Bondige weet-noodige Toe-stel deserKEY-KLUCHT van JOCK en ERNST,voor den Speelders.

Kort-bondige Inhoud des eersten Bedrijf.

EERSTE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Teeuws Key-knaap,

TWEEDE UYTKOMST,Teeuws Key-knaep, en Jurriaen Key-kapper.

DERDE UYTKOMST,Doctor Kancker-key.

VIERDE UYTKOMST.Doctor Kancker-key, en Key-kruyn.

VYFDE UYTKOMST.Jurriaen Key-kapper, en Wouter Kap-key:

Steen-spraeck naer ’t Oost, om in den voet des Grooten Steens te hacken.

Steen-spraeck ten Zuyden.

Steen-spraeck ten Westen.

Steen-spraeck Noordwaerts.

Inhoud des tweeden Bedrijf.

TWEEDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Gosen key-kruyn.

TWEEDE UYTKOMST.Doctor Kancker-key, met Key-kruyn.

DERDE UYTKOMST.Jor. Govert Key-kam.

VIERDE UYTKOMST,Jor. Gerrit Kruyf-key, en Jor. Govert Key-kam.

VYFDE UYTKOMST.Wouter Kap-key, en Jurriaen Key-kapper:

Inhoud des derden Bedrijf.

DERDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Doctor kancker-key.

TWEEDE UYTKOMST.Wou. Kap-key, Jurr. Key-kapper, en Teeuws Key-knaep.

DERDE UYTKOMST. Wouter kap-key en Jurriaen Key-kapper.

VIERDE UYTKOMST. Symen Kiecker-key, en Piet Key-kruyd.

VIERDE UYTKOMST, Doctor Kancker-key,

VYFDE UYTKOMST. Kiecker-key, en Doctor Kancker-key.

In-houd des vierden Bedrijf.

VIERDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Doctor Kancker-key.

TWEDE UYTKOMST,Gijs Kerck-key, Doctor Kancker-key, en Symen Kiecker-key.

DERDE UYTKOMST.Gosen Key-kruyn.

VIERDE UITKOMST,Fijt Kranck key, en Griet Klap-key, en Gosen key-kruyn.

VYFDE UYTKOMST.Gijs Kerck-key de Monnick, en Griet Klap-key devote Dochter.

Inhoud des vyfden Bedrijf.*

VYFDE BEDRYF.EERSTE UYTKOMST.Symen Kiecker-key en Doctor Kanck.

TWEDE UYTKOMST.Gosen Key-kruyn, Fijtje key-kranck, en Symen Kiecker-key.

DERDE UYTKOMST.Doctor Kancker-key, en Symen Kieckerkey.

VIERDE UYTKOMST,Gosen Key-kruyn, Fijtje Key-kranck, Simon Kiecker-key, en Doctor Kancker-key.

UYT.

Tekstkritiek:

KEY-KLUCHT

VAN

JOCK en ERNST,

Op de Steen-Uyle-Vlucht deser Wereldt.

In Dolen-bergh gedicht en verdicht

DOOR

Stultorum infinitus est numerus. Salom.

Il mundo est una gabia di matti.

De Weereld is een Koy vol Gecken.

TOT UTRECHT,
_________________________________

Gedruckt by Johannes van Paddenburgh, Boeck-vercooper achter ’t Stadt-
huys inde Vinder vande Boeck-Druckerye, ANNO 1661.

Cort-bondelijck Begrijp deses
KEY-KLUCHT.
Non lapidi dictum.

Aen Imand en Niemand.

Elck wat wils, dat deelt schoon.

Bondige weet-noodige Toe-stel deser
KEY-KLUCHT van JOCK en ERNST,
voor den Speelders.

EERSTE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Teeuws Key-knaap,

TWEEDE UYTKOMST,

Teeuws Key-knaep, en Jurriaen Key-kapper.

DERDE UYTKOMST,

Doctor Kancker-key.

VIERDE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key, en Key-kruyn.

VYFDE UYTKOMST.

Jurriaen Key-kapper, en Wouter Kap-key:

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Gosen key-kruyn.

TWEEDE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key, met Key-kruyn.

DERDE UYTKOMST.

Jo^r. Govert Key-kam.

VIERDE UYTKOMST,

Jo^r. Gerrit Kruyf-key, en Jo^r. Govert Key-kam.

VYFDE UYTKOMST.

Wouter Kap-key, en Jurriaen Key-kapper:

DERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Doctor kancker-key.

TWEEDE UYTKOMST.

Wou. Kap-key, Jurr. Key-kapper, en Teeuws Key-knaep.

DERDE UYTKOMST.
Wouter kap-key en Jurriaen Key-kapper.

VIERDE UYTKOMST.
Symen Kiecker-key, en Piet Key-kruyd.

VIERDE UYTKOMST,
Doctor Kancker-key,

VYFDE UYTKOMST.
Kiecker-key, en Doctor Kancker-key.

VIERDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key.

TWEDE UYTKOMST,

Gijs Kerck-key, Doctor Kancker-key, en Symen Kiecker-key.

DERDE UYTKOMST.

Gosen Key-kruyn.

VIERDE UITKOMST,

Fijt Kranck key, en Griet Klap-key, en Gosen key-kruyn.

VYFDE UYTKOMST.

Gijs Kerck-key de Monnick, en Griet Klap-key devote Dochter.

*Inhoud des vyfden Bedrijf.**

VYFDE BEDRYF.

EERSTE UYTKOMST.

Symen Kiecker-key en Doctor Kanck.

TWEDE UYTKOMST.

Gosen Key-kruyn, Fijtje key-kranck, en Symen Kiecker-key.

DERDE UYTKOMST.

Doctor Kancker-key, en Symen Kieckerkey.

VIERDE UYTKOMST,

Gosen Key-kruyn, Fijtje Key-kranck, Simon Kiecker-key, en Doctor Kancker-key.