Georgius Macropedius (Joris van Lancvelt): Hypomone. Utrecht, 1554
Uitgegeven naar de tekst van 1554, op basis van de uitgave op de cd bij Georgius Macropedius, 1487-1558 leven en werken van een Brabantse humanist (Tilburg 2005) door Henk Giebels en Frans Slits.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton061880 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De lopende toneeltekst, in het origineel cursief gedrukt, hebben wij in romein gezet.
Continue
[fol. i1r]

HYPOMO-
NE, SEU PATIENTIA MA-
cropedii. Fabula sacra.

D. Paulus ad Rhomanos. Capit. 15.
¶ Quaecunque scripta sunt, ad nostram do-
ctrinam scripta sunt, ut per patientiam et con-
solationem scripturarum spem habeamus, &c.

[Vignet: Superantur ingenio vires]

❧   ULTRAIECTI   ☙
Harmannus Borculous excudebat,
Cum gratia et privilegio.


[fol. i1v: blanco]
[fol. i2r]

¶ M. IOANNI A LENT CAESA-
reae Maiestatis consiliario, Georgius Ma-
cropedius S.D.

CUm te videam vir ornatissime nostri studiosum, & fabellas nostras plus aequo (quod pueriles sint) studiose amplecti, Hypomonen seu patientiam nostram annis superioribus ex tempore scriptam & in pauperum nostrorum gratiam sub κληροδοσία populo exhibitam, tuae dignitati dudum promissam, iam tandem dedico. Volebam quidem (quod indigna mihi videretur, ut alicui viro gravi obtruderetur) eam supprimere, consilium secutus illius qui quidlibet edendum in annum nonum* premendum suadebat, secus tamen suadentibus amicis, scrinio erutam alicui amicorum strenulae loco donare decrevi. Fuit autem inter caeteros utrique nostrum communis amicus, qui tibi id muneris (quamquam exigui) praecipue acceptum fore asserebat, & sua exhortatione pudorem meum vicit & ut auderem incitavit. Offero tibi igitur vir eruditissime hanc fabellam, & tanto libentius quanto prae multis aliis in pauperes nostros te novi propensiorem. Vale, et si aliquatenus probaveris, boni consule & ab aemulis defende. Si secus (quod ego ipse volebam) denuo supprime. Traiecti Anno .1553. mense Novembri.


[fol. i2v]

ARGUMENTUM IN HY-
pomonen.

DIvina Hypomone cum Graphe sororcula
Delapsa coelo deditos sibi visitat,
Solatur et verbo Dei simul erudit
Foedos Iobos, Hulcerosos, Lazaros,
(5) Davida profugum, et ἐξόριστον Heliam,
Sic Thobiam caecum atque claudos arthricos,
Cum filiisque prophetarum famentibus
Scholasticos pauperrimos et orphanos,
Nudos, scabios et omnium rerum indigos.
(10) Tandemque per Patientiam et monitus Graphes
Omnibus iis fit spiritale gaudium.


¶ Dramatis personae.
Hypomone.
Graphe.
Iobus cum amicis.
Lazarus cum leprosis.
David cum Tyrone.
Helias.
Ioabus.
Abisai,
Thobias cum filio et nuru
Eneas claudus, cum Caecis
    & Arthricis [& Paralyticis]
Penichrus cum filiis
    prophetarum.
Psoroponus
Orphanus
Gymnicus
Phthiroponus		}
}		Pauperes
Poëta seu Epilogus.


[fol. i3r]

PROLOGIZAT HYPOMONE.
cum Graphe sorore sua.

MIrabitur fortasse vestrum quispiam,
Qui legit hactenus poëtas comicos,
Quod virgo προλογίσουσ’ in hoc proscaenium
Processerim, sed desinet mirarier,
(5) Cum ex me didicerit, plaeniusque noverit
Quae sim, vel unde, vel quamobrem advenerim.
Super his quidem tribus operae precium arbitror
Vobis loqui brevissime. Et primum omnium
Ego Hypomone sum, aut (si placet) patientia,
(10) Summi tonantis seu Dei ter maximi
Et prima et inclita filia, (heu) multis licet
Mortalium despecta, matris ob genus,
Cui vile & humile nomen est tribulatio.
Ut ipsa natales meos Scriptura habet,
(15) Quae ex ore patris altissimi mortalibus*
Egressa quondam prodiit, ne quispiam
Me futilem vel arrogantem dixerit.
Dic age Graphe Deo parente soror mea,
Quae de meis natalibus sunt prodita.
Gra. (20) Sic spiritu afflatus Dei David canit:
An non Deo subiecta eris O anima mea?
Ab ipso enim mea prodiit Patientia.
Et pro genere matris tuae Paulus docet.
[fol. i3v]
Tribulatio patientiam operatur. Hy. Quid his,
(25) Θεάμονες manifestius? Pergo ad alia.
Quae sim, tenetis, & unde adhuc profecta sim.
Iam tertium explicabimus, quod maxime in
Rem vestram erit, si aures magis quam lumina
Praebebitis, & a fabulis cessabitis.
(30) Videns Deus mala in orbe multa & maxima,
Et destinatos gloriae pueros suos
Plagis, dolis incommodisque affligier.
Hinc innocentes opprimi calumnia,
Hinc morbidos putrescere in sterquilinio,
(35) Hinc indigere quibus alantur pauperes,
Deficere claudos atque cassos lumine,
Nulloque fretos inter haec solatio,
Tactus dolore cordis, affectu quoque
Motus paterno, ne in malis fatiscerent,
(40) Sub pondereve labascerent, me cum mea
Sorore misit vallem in hanc lachrimantium,
Ut singulos per ordinem invisamus, et*
Corroborando sublevemus alacriter,
Nostro utriusque blandulo solatio, ut
(45) Per Hypomonen Graphesque per solamina
Habeant in anxietate spem firmissimam,
Velut haec mihi Scriptura sacra iam suggerit.
Ad vos meo officio (ut reor) sat functa sum;
Alios adibo cum sorore miserrimos,
[fol. i4r]
(50) Mortaliumque ope destitutos undique,
Primumque Iobos hulcerosos & λεπρούς
Videre stat sententia & blande alloqui,
Alios deinceps quos premi videbimus.
Nec nos putate quando Iobos, Lazaros,
(55) Davida, Thobit, id genusque caeteros
Caecos, scabros, claudos quoque exhibebimus,
Dumtaxat illos velle vulgo intelligi,
Scriptura quorum sancta prodit nomina,
Verum sub horum celebrium vocabulis
(60) Indifferenter omnium paribus malis
Vel calamitatibus laborantium, piam
Imaginem spectantibus describimus.
Iobus homines suggerat cum Lazaro
Qui lepra & ulcere sordidi mortalibus
(65) Fiunt abominabiles. David quoque
Et Helias ratione suggerant pari
Profugos eos qui terga persequentibus
Dant hostibus nece territi. Dein Thobias,
Claudus quoque Enaeas notant eos, quibus
(70) Quovis malo sua membra sunt obnoxia.
Sic & Prophetarum innocentes filii
Nostros & alios pauperes quibuslibet
Vestrum indicent. Valete, & adiuvate nos
Silentio. Gr. Valete semper in Deo.
Continue
[fol. i4v]

ACTUS primus. SCAENA prima.

Graphe, Hypomone.

(75) EN pius Iobus innocens, timens Deum, et
Expers mali, percussus hulcere pessimo
In sterquilinio sordido putris iacet,
Testaque saniem radit, orbatus suis
Et liberis, & praediis, & omnibus
(80) Quibus ante foelix floruit solatiis.
Nisi quod amici tres virique nobiles
Solandi eum venere tandem gratia,
Maesti, dolentes, lachrimantes plurimum,
Quos admodum tamen onerosos sentiet,
(85) Sibique probro et scommate adversarier.
Hy. Isthaec video soror mea, miseretque me
Viri boni. Sed cur vel unde id accidit
Iusto viro? Sine causa enim Deus pater
Nunquam flagellat filios. Gr. Verum id quidem,
(90) Non semper autem propter admissum scelus,
Licet error hic tribus his viris (quamquam probis)
Et pluribus persuasus est. Siquidem Deus
Pater uti pius quem diligit castigat, &
Flagellat omnem filium quem suscipit.
(95) Aut propter admissum scelus, quo corrigat,
Aut propter hoc, quo insigne per miraculum
Suam celebret in flagellis gloriam,
Aut certe ob hoc, quo exempla det tolerantiae
[fol. i5r]
Et sustinentiae imbecillioribus,
(100) Ne quando succumbant malo, & fide excidant.
Hy. Recte quidem soror mea haec mihi disseris,
Consideroque non scelera punita in hoc
Iobo & in aliis per orbem plurimis.
Sed ad hoc patrem suis flagella immittere, ut
(105) Patientiae exemplum paretur posteris,
Deique in illis gloria manifesta sit.
Sed unde huic illata tanta calamitas?
Gra. A diabolo Sathane et hoste livido,
Generi omnium mortalium infestissimo.
(110) Is namque filiis Dei dudum assilit,
Iustumque Iobum hypocriseos coram Deo
Falso arguit. Quare ut probetur innocens
Primum Deus quae Iobi erant cum liberis,
Sathani cuncta dissipanda tradidit.
(115) Deinde cum nequaquam adhuc labasceret,
Exulcerandam etiam cutem illi tradidit.
At his in omnibus nihil labiis suis
Peccavit, aut contra Deum locutus est.
Quod dominus (inquit) abstulit, dominus dedit,
(120) Sit nomen illius benedictum in saecula
Hy. Puer hic meus lacte educatus hactenus
Iam solidiore roborandus est cibo,
Ne dum caret mortalium solatio,
Deficiat in primario certamine.
[fol. i5v]
(125) Nostro utriusque fulciatur munere
Verbo Dei, paracleti ad haec solatio.
Gr. Recte mones mea Hypomone, quandoquidem
Procul intuentes tres amici nil ferent
Boni ominis lachrimando, nil solaminis.
(130) Eccos parant miserum modo virum aggredi.
Nos antevortamus priores, & loqui
Illis parantem exaudiamus. Hy. Adi. placet
Ut audiamus quid rei occeptet loqui.


ACTUS primi. SCAENA secunda.

Iobus, Graphe, Hypomone.
[Lazarus cum Leprosis].

PEreat dies qua me edidit mater mea.
(135) Et illa nox qua prodii in lucem miser.
Egressus utero cur statim non occidi?
Quid genibus exceptus, nutritus ubere?
Modo siquidem sepultus atque dormiens
Cum regibus quiescerem, liberrimus
(140) A strepitu & impiis tumultuantibus.
Gr. Iam iam soror res postulat loqui viro
Quod gliscat atque ferveat tentatio. Hy. Hem.
Ut est Iobe vir Dei? Vocem tuam
Sub sarcina gementis exaudivimus,
(145) Et venimus tui misertae, ut ab omnibus
Te derelictum refoveamus uberi
Solatio. Io. Quodnam mihi solatium?
Quae estis, vel unde dominae adestis obsecro
[fol. i6r]
Dicite mihi, quae neutiquam sterquilinium
(150) Meum, putredinem & hulcera aspernamini?
Hy. Ego hactenus tibi familiaris Hypomone,
Tibi soror amica, & in omnibus contrariis
Individua comes, tua patientia.
Adeone mihi dissimilis esse tibi videor,
(155) Ut me velut non cognitam hactenus roges?
Aut hanc Graphen, cum qua tibi semper fuit
Laetum atque amicum ubique contubernium?
Io. O mater Hypomone mea patientia,
Suffundor heu miser rubore & lachrimis,
(160) Quod adeo mente distrahor caecutioque
Ut dudum amicam te vel hanc non noverim.
O quis mihi det ut siem iuxta dies
(Heu) pristinos, quando Deus secreto erat
Mecum in tabernaculo meo, vestro quoque
(165) Dulci fruebar cantico atque affamine.
Quando pedes meos lavabam butyro,
Et petra mihi fundebat olei rivulos.
Conversa nunc cithara mea est in luctum, & in
Plorantium vocem (heu) meum psalterium.
Hy. (170) Ut assequi queas Iobe quod expetis,
Nostraque denuo frui praesentia,
Te accessimus. Sed obsecro quid aegrior
Nunc animus est, quam erat diebus pristinis,
Idem quod omnibus sibi fidentibus
[fol. i6v]
(175) Maneat Deus piissimus, nec deserat
Sibi dicatos servulos? Io. Heu me, Deum
Olim mihi mitissimum mutarier
Iam experior in saevissimum, & durissima
Manu mihi adversarier, Me stantem enim
(180) Non respicit, nec invocantem exaudit, O
Si appenderentur in statera crimina
Iram quibus merebar, atque calamitas
Quam patior, haec ut arena ponti mage gravis
Videbitur. Verba hinc dolore plaena sunt.
(185) Oves, boves, asinos, camelos, liberos
Et cuncta quae possederam cum gloria,
Simul unus abstulit dies. Postque omnia haec
Me dominus hoc percussit hulcere pessimo,
Ut capitis usque ad verticem a plantis pedum
(190) Sit nulla prorsus residua in cute sanitas.
Me ridet uxor, & horret halitum meum,
Qui amici erant, vel ut alienum deserunt,
Vel, quod ferendum est aegrius, nunc increpant,
Nunc exprobrant, nunc verberant convitio,
(195) Et heu meis saturantur ultro carnibus.
Eoque res sunt devolutae, ut expetam
(Quod magnitudine me sua premat Deus)
Ne parcat his doloribus, sed perpetim
Ad unicum solatium me puniat.
Hy. (200) Tune hulcera haec fers aequanimiter Lazare?
[fol. i7r]
Lepramne tu qua sordidaris luridam?
La. Qui patiar aerumnam hanc miser animo integro
Quem non modo hulcerum et morbi gravis dolor,
Sed & fames, & gravior excruciat sitis?
(205) Quodque inter haec gravissimum, omnium mihi
Mortalium subducitur solatium.
Plus mihi canes lingua adferunt solatii
Quam dives hic, vicinus hic, Laemargus hic
In omnium rerum suarum copia,
(210) In fertulorum luxu & affluentia.
Qui ne quidem sibi decidentes miculas
Mihi sivit largirier. Lep. Qui potero ego hanc
Quoque ferre lepram animo volenti, quae afficit
Dolore me, totumque corpus inficit
(215) Foedat, facitque prorsum abominabile.
Hy. Sunt dura Iobe, Lazare, & reliqui viri
Quae patimini, sed duriora oportet haec
Me praediti patientia revincere,
Quam in omnibus contrariis habebitis
(220) (Si postuletis) praesidem invictissimam.
Vobis quoque haec Graphe in omnibus maeroribus
Perpetuo erit dulcissimo solatio.
Nunc age, soror, qua praedita es facundia
Et hunc Iobum & hulcerosum Lazarum
(225) Solare, robora, instrue ad patientiam.
Gra. Libens eos hortabor ad tolerantiam.


[fol. i7v]

ACTUS primi. SCAENA tertia.

Graphe sola.

SCriptura sacra ex ore caelestis patris
Progressa Iobe & caeteri viri Deo
Charissimi, haud modo ad docendum est utilis,
(230) Verum etiam ad exhortandum & elevandum eos
Solatio, quibus animus variis modis
Affligitur, multo omnium utilissima.
Si me igitur audias Iobe cum tuis
Et morbidis, & uhlcerosis Lazaris,
(235) Faxo patris per gratiam, ut nec temporis
Nec datae operae te paeniteat in secula.
Defectioni namque te iam proximum
Verbo Dei corroborabo & erigam
Solatio, quo perferenda ad omnia
(240) Sit prompta mens, & animus inperterritus.
Ad quae assequenda forsitan sint pluria,
Unam tamen prae caeteris patientiam
Divina origine suavibusque moribus,
Merito tibi amplectendam & observandam ad haec
(245) Proponimus, qua non modo decoraberis,
Sed pluribus quoque dotibus beaberis.
Ob hanc enim mortalibus probandam & hanc
Suo ipsius exemplo approbandam, filius
Altissimi patris, relicta gloria
(250) Trabeaque amictus carnea, lutulentam in hanc
[fol. i8r]
Vallem, cavernam, ergastulum, has in lachrimas,
Tenebras, calamitatesque multo plurimas
Se inmisit, involvitque & immersit penitissime.
Quod namque calamitatis est usquam genus,
(255) Quod non Dei suscepit in se filius?
Natus peraegre & hyeme, matre paupere &
Incognita, in praesepe pannis obsitus
Cubat, hostibus cedit, Sathana patitur &
Post mille sudores, angustias, minas,
(260) Probra, & improperia, aestum & gelu, famem & sitim
Ab impiis tandem ligatus, ducitur
A iudice uno ad alterum, ridetur &
Sputo oblitus alapa & flagellis caeditur.
Et post coronam spineam induviis suis
(265) Exutus est, spoliatus est, crucifixus est
Post fellis inde poculum desertus a
Patre omnibusque inter latrones occidit.
Et inter haec mitissime omnia pertulit.
Nam probra passus, neutiquam probra intulit.
(270) Poenas nec inferentibus minatus est
Pro seque crucifigentibus precatus est.
An non in his, Iobe, filius Dei
Honestat hanc quam extollimus patientiam?
An non eandem praebuit imitabilem? An
(275) Non gloriosa, non honesta servulo
Censentur arma quibus erus pugnaverit?
[fol. i8v]
An non decorum militi, duci suo
Si paribus armis militet? Iam cum tuis
Iobe confer haec malis, & si sapis,
(280) Minimis profecto comparabis maxima.
Quereris te oves, boves, camelos, liberos,
Et cuncta quae possederas uno die
Amisisse, ad haec putrescere hulcere pessimo:
Succurrat hoc quod praeter haec mala quae ipse dux
(285) Pro te tulit, quod ab initio quotquot Deo
Placuere, per tribulationes plurimas
Exercitati, verbera & ludibria
Et carceres & vincula experti, insuper
Afflicti, egentes, anxii, in fame & siti,
(290) In nuditate, frigore, & laboribus,*
Lapidati, adusti, secti, ad ultimum ignibus
Gladiisve caesi sunt, Et omnes hi fide &
Patientia invicta sine querimonia
Vicere regnorum duces & satrapas,
(295) Vicere & omnes inferorum principes,
Et plus pati valuere, quam illi infligere.
Ex his Iobe colligis, quam insignis est
Adeoque tibi cum caeteris in omnibus
Veneranda & observanda sit patientia.
(300) Sique utilis vel commodi rationem habes,
Multo omnium utilissima est tolerantia.
(Plus dico) maxime quoque necessaria,
[fol. k1r]
Fortunae in adversantibus tot casibus.
Quod absque ea nil profutura sit mali
(305) (Quantumlibet molesta sit) perpessio.
Per hanc enim tolerantiam non quodlibet
Tibi temporalium lucellum (scilicet)
Opes, voluptates, honorem & gloriam,
Corradis, at Dei favorem & gratiam,
(310) Tranquillitatem conscientiae, dein
Post miseriam vitam & perennem gloriam.
Si Christo enim compatere, cum Christo quoque
Regnabis, & beatus eris in saecula.
Facessat hinc & os opprimat, sapientia
(315) Tumidus inani, quoslibet qui ignobiles,
Qui inopes viros, qui morbidos, qui pauperes,
Qui caeterisque incommodis laboribus
Et misere & afflictim dolentes, indicat
Miseros, & ut longe a salute dissitos
(320) Ludibrio habet. Facessat (inquam) eiusmodi,
Quod eos beatos veritas pronuntiat,
Regnum quibus caeleste iam promittitur,
Et iuge post has lachrimas solatium.
Amplectere igitur denuo divinitus
(325) Mecum tibi datam & obviam patientiam.
Sit tecum ei commune diversorium,*
Commune stratum, & mensa communis siet;
Sit tibi cum ea castum & stabile connubium.
[fol. k1v]
Si opes petas, scientiam, aut quae iusta sunt,
(330) Facile omnium haec erit artifex. Per hanc tibi
In populo habebis gratiam, atque inter senes
Loquens tacensve plurimum veneraberis,
Reges timebunt strenui robur tuum,
Patiens quod es forti viro potentior.
(335) Intrans domum cum ea quiesces, non enim
Convictus eius habet amaritudinem,
Castam sed oblectationem & gaudium.
Nam quicquid in laudem increatae dicitur
Sapientiae (quandoquidem & haec non minima pars
(340) Sapientiae est), merito huius in laudem eloquor.
Cum nil sit itaque quod patres honestius,
Utilius aut iucundius tolerantia,
His cum tuis, amice Iobe Lazaris
Complectere hanc (ut dixeram) tibi redditam, &
(345) Solatium tibi tuisque singulis
Brevissime certo adfuturum credito.


ACTUS primi. SCAENA quarta.
Iobus, Hypomone, Graphe.

UNum locutus sum, quod o utinam meis
Dominae meae non excidisset faucibus,
Et alterum, quibus nihil post addam, ob hoc
(350) Nunc ipse me reprehendo temeritatis, &
In timore & in favilla & in lachrimis miser*
[fol. k2r]
Ago paenitentiam. Sed oro te & obsecro, o
Mea Hypomone, mater mea, & domina mea,
Ut recipias in pristinam me gratiam.
(355) Quaecumque me dominus subire voluerit
Vel perpeti, patiar libens vel exequar.
Tantummodo merear invenire gratiam in
Oculis tuis. Hy. Quam quaeris assecutus es
Tibi cum tuis mi chare Iobe gratiam.
(360) Me quamquam enim deserere paulum visus es,
Te neutiquam tamen Deus deseruerat
Quia misit ad te filiam suam Graphen
Et me tibi ad solatium. Nec deseram.
Confidito, licet me abire videris,
(365) Nempe ad alios qui nostro egent solamine.
Tamen ut eos invisimus, vos denuo
Videbimus, flentesque nunc, gaudebitis.
Gr. Iam adeant amici, ut audias Iobe quid
Suffrigidi solatii tibi conferent.
(370) Nos exsequamur nostra Hypomone munera.


CHORUS.
Iambico dimetro.

[muziekbalken]

[fol. k2v]
SCio redemptorem meum
Certoque novi vivere,
Et in novissimo die
Terrae resurgam ex pulvere.
    (375) Pelle innovata denuo
Circumdatus Deum meum
Videbo, carni redditus
Non sordidae sed splendidae.
    Ego ipse non alius eum
(380) Visurus oculis sum meis
Reposita spes haec est mea
Certissima in sinu meo.
Continue

ACTUS secundi. SCAENA prima.
Abisai.    Ioabus.

PErpetuo erit nobis Ioabe opprobrio, &
Nostrae familiae macula inexpiabilis
(385) Si avunculum Davida nostrum cui hactenus
In prosperis adhaesimus, tam enerviter
Iam deseramus rebus in contrariis.
Presertim ob hoc, quod pro Saule reprobo, hunc
[fol. k3r]
Regem a Deo delectum & unctum novimus.
Io. (390) Quid temere agamus Abisai? Periculo ut
Nos inferamus iudicas? Quid nam duo
Ferant opis iam derelicto ab omnibus?
Rex castra habet, praesidia habet, validumque habet
Et fortium magnum virorum exercitum.
(395) Praeter fugam latebrasque solas fortibus
Viris minus dignas, nihil nobis foret
Praesidii. Ob hoc temerarium fore iudico
Tantam aggredi rem, non citra periculum.
Ab. Paucis Ioabe sine tibi respondeam.
(400) Primum (inquis) aut nihil aut admodum parum
Adferre opis duos, ut hostibus suis
Resistat David; id fatear equidem, nisi
Per nos duos sunt excitandi plurimi
Ex omnibus tribubus viri fortissimi,
(405) Qui animo volenti & mente constantissima
Mox advolabunt, postea quam viderint
Nos duo sacramento alligatos principi.
Virosque sexcentos videbis, qui duos
Dumtaxat hos recensuisti. [ . . .]
(410) Rex (inquis) arma, castra, militesque habet.
Et nos habebimus arma, castra, milites.
An non habet mucronem hic ensis & tuus?
An non & hastae nostrae habebunt cuspides?
At copia rerum omnium praestat Saul.
[fol. k3v]
(415) Esto. Sed hoc persuasum habe, quod haud secus
In pauculis servet Deus quám in plurimis.
Nec (ut putas) temerarium est si pro tuis
Uxoribus, pro liberis, pro legibus,
Pro patriaque vindicanda ab hostibus
(420) Periculo te obieceris, nisi temere
Davida puerum temeritatis arguas,
Qui μονομάχος fecit salutem in Israhel.
Ambire namque periculum stulti hominis est,
Vitare (si res postulat) prudentis est,
(425) Pro iusto & aequo perpeti fortissimi est.
Nec dedecet fortem subinde fugere, si
Res postulet, servetur ut potioribus.
Te, horum licet sim iunior fratrem meum
Admoneo, teque ut sentias mecum obsecro.
(430) Eamus & pro viribus Christum Elohim
Tueamur, & solemur anxium & exsulem.
Io. Haec si tibi stat Abisai sententia,
Adeamus, atque derelictum & exsulem
Utrique nostrum pro virili dum comes
(435) Vita fuerit, iuvemus armis bellicis,
Solemur & praesentia, quod David os
Nostrum sit, & caro nostra, noster avunculus.
En commodum, ipse e latibulo sese exserit.


ACTUS secundi. SCAENA secunda.
David.    Ioabus.    Abisai.    Tyro.
[fol. k4r]
Ex psalmo 88, versu Glyconico.
TE salutis ut anchoram
(440) Iugiter Deus invoco.
Coram admitte preces meas,
Aurem porrige supplici.
    Implent heu mala cor meum,
Et iam vergit ad inferos.
(445) Ut lapsurus & in lacum
Aut iam mortuus aestimor.
    Ut caesi in tumulis iacent
Quorum haud es memor amplius,
Immergor puteo infero
(450) In mortis tenebras miser.
Io. Maerore diro, ex luctuoso cantico,
Advertimus animum viri modo affici
Adeamus & solemur. Ab. Id prorsum expedit.
[fol. k4v]
Io. Scholom lecha vir omnium fortissime!
Ab. (455) Pax pax tibi καὶ πᾶσιν συμμάχοις σέθεν,*
Rex David invictissime. Da. Heu, quae pax mihi?
Io. Resume rex animos priores, nec minas
Regis paveto lividi, quod te adiuvet
Deus tuus. Ego quoque meis cum fratribus
(460) Te clypeo & hasta fortiter iuvabimus.
Ab. Iuvabimus pro viribus. Tui sumus,
O David, & tecum sumus filii Isai.
Quod os tuum & caro tua sumus rex Israhel.
Tibi proximi. Da. Heu. Dumtaxat habeo vos duos?
(465) Ex omnibus quondam mihi familiaribus?
Ab. Duos habes tibi integros, pauloque post
Nostrum insequentes tramitem quam plurimos
Habiturus es, quibus ut leonum corda sunt
Faucesque sunt, viresque sunt, confidito.
Da. (470) Qui fidere queam? Ingredimini, heu dolor.
Ty. Confide, rex. Da. Quinam queam, puer optime,
In his malis prementibus? Ty. Ne lachrima.
Quod Ionathas probus Saulis improbi
Filius adest, referetque spero prospera.
(475) Sed & Banaias Ioiadae gnatus, tibi
Fidus, modo advenit, atque sexcentos viros
Adducit ultro ex Israhel fortissimos.
Confide, vicimus. Da. I, puer; mox subsequar.
[fol. k5r]
[muziekbalken]

    Me tua opprimit undique
(480) Ira & omne genus mali.
Elongas mihi cognitos
Qui aspernantur & exprobrant.
    Angor nec scio qui malis
Me tantis miser explicem;
(485) Languere oculi mei,
Quod non sit qui inopem iuvet.
    Elongasti & amiculos,
Atque omnes mihi proximos.
Tum notos mihi quoslibet,
(490) Ne quemvis videam miser.


ACTUS secundi. SCAENA tertia.
Hypomone.    Graphe.

DAvida cernis lugubrem soror mea?
Gr. Cerno, atque condoleo viro maestissimo.
[fol. k5v]
Cuius manus fecere quondam & organum &
Psalterium, cecinitque laeta cantica;
(495) Iam, proh dolor, lugubre canit ἐπικήδιον.
Scitare causam, ut adferam solatium.
Hy. Scitabor, accedamus utraque proprius, heu,
Videtur a me paululum desciscere.
Gr. Adi, sequar. Domine Deus, quid est homo,
(500) Quod eum evehis, pro eoque curam suscipis?
Quem nanque mane visitas, subito probas.
Hy. Ades soror, iam tempus est, ut audias
Quam canere coepit cantionem lugubrem,
Plaenam doloris atque maestitudinis.
(505) Cavendum erit ne langueat per inopiam.
Gr. Sile, audiamus quod residuum est cantici.


David cum sociis. psal 88. versu Glyconico.
ut supra. Te salutis.

[lege muziekbalken]

Ad te vociferor Deus.
Et te mane prece occupo.
[fol. k6r]
Cur mentem reprobrans meam,
(510) Avertis faciem tuam?
    Aerumnosus eram atque inops,
Evectumque modo opprimis.
Irae me cruciant tuae,
Terroresque tui aggravant.
    (515) Cinxerunt velut unda me,
Cinxerunt simul undique,
Subduxti mihi proximum,
Abscondisti & amiculos.


ACTUS secundi. SCAENA quarta.
Hypomone.    Graphe.    David.

AUdisti hunc soror mea? Gr. Hunc audivimus
(520) Plaenum doloris terminantem canticum,
In quo suae mentis recenset taedia, &
Angustias defectioni proximae.
Quám discrepavit cantio haec a pristina,
Qua cecinit olim mente constantissima:
(525) Deus Israhel nobis refugium & robur est,
Adiutor in malis nimis prementibus.
Hinc terra si turbetur haud timebimus,
Montesve transferantur in medium maris.*
Iam sciscitare quae doloris causa sit.
Hy. (530) Iam sciscitor. Ben Iesse salve plurimum.
Da. Noti mei longe recessere heu dolor
A me domina mea Hypomone, tu sola mihi
[fol. k6v]
(Flens dico) ades in his extimis angustiis.
Hy. Quid obsecro tu tristis es generose rex
(535) Quem elegit unum ex millibus Deus Israhel,
Ut pasceres populum suum ac defenderes?
Quid itaque tam charus Deo iam tristis es?
Cur profugus hoc in antro opaco desides?
Da. Tu nosti (ut inquis) Hypomone quemadmodum
(540) Greges pascentem in pascuis me assumpserit
Deus Israhel, & unxerit me regem huic
Populo, Saule reprobato, quem sibi
Poposcerat. Hy. Novi probe, perge eloqui.
Da. Is mihi modo & meis (licet quondam anxie
(545) Malo subinde numine afflato puer
In cithara & in psalterio inserverim)
Molitur insidias ubique gentium,
Persequitur usque situm & usque necem meam, at
Cum coniugibus & liberis facit exsulem.
(550) Praecipue ob hoc, cum laude quod vastissimo
Corpore Philistaeum ego puer ceciderim,
Fundaque nostrae gentis hostem exstinxerim.
Et inter haec quantumlibet rempublicam
Armis meis & auxerim & defenderim.
(555) Vix unus est ex omnibus notis meis,
Meis quoque necessariis, qui ferat opem, aut
Solatium. Devenio ob haec eo fere
Pusillanimitatis miserrimus, ut putem
[fol. k7r]
Deum interim deserere me aut propellere.
(560) His addo quod promiserit, sancte quoque
Iuraverit, se praestiturum plurima,
Non modo mihi & generi meo, sed & omnibus
In orbe gentibus salutem & gratiam. At
Nunc velut abortivum atque stirpem inutilem
(565) Seu negligit seu concitatus abiicit.
Hy. Profecto non exigua sunt quae patere, Rex,
Et mente vix ferenda tranquilla viro.
Nec homo tibi in tantis malis medebitur.
Verum ubi labant humana, semper proxima
(570) Divina sunt. Soletur haec divina te
Graphe tuis Rex propriis sermonibus.
Da. O nil prius mihi istius sermonibus.


ACTUS secundi. SCAENA quarta.
Hypomone.    Graphe.    David.

ADes, Graphe, & fecunda resera pectoris
Scrinia tui, quo regem & hos reliquos viros
(575) Solamine solito erigas. Gr. Adsit Deus
Verbo suo, quod mea opera Davida te
Solabitur. Audivimus te & doluimus,
Minime tamen defecimus. Medebimur
Siquidem tibi pro viribus, quibus a Deo
(580) Sumus utraque praeditae. Primum omnium
E pascuis te inquis vocatum ad gloriam
[fol. k7v]
Regni a Deo, Saule deiecto impio.
Gaude quod ita Deo tuo tu placueris,
Ut te ob tuam modestiam provexerit,
(585) Illum quoque ob superbiam detruserit.
Quem pudeat ad magna a Deo vocarier?
Absit putes quod in hoc Deus te evexerit,
Ut deiiceret eo altius, sed in hoc, suam
Quo promoveres gloriam, populum suum
(590) Cordis tui pascendo in innocentia, &
Operum tuorum sedula prudentia
Ducendo eos, & vindicando ab hostibus.
Quereris ad haec, quod persequatur te Saul,
Et in necem coniuret impius tuam.
(595) An non Deus multo valet te fortius
Defendere, ac te persequi Cis [= qui es] filius?
Novit Deus quos ignibus reservet, &
Quos gloria ac honore decoraturus est.
Exercet hos tentando per patientiam,
(600) At in malis illos moriri sustinet.
Memento quidnam dudum ovans cantaveris:
¶ O quám bonus Deus Israhel, praesertim iis,
    Qui corde recti sunt, quibus mens integra.
¶ Verum mei ferme vacillarunt pedes,
    (605) Paulo minusque effusi erant gressus mei,
¶ Quod aemularer impios, peccantium
    Pacem videns, & gaudium insipientium.
[fol. k8r]
¶ Nec mors eorum (ut est piorum) incommoda,
    Afflictioque neutiquam diutina est.
¶ (610) Mortalium a laboribus sunt liberi,
    Mortalium quoque a flagellis liberi,
¶ Quapropter & tenuit eos superbia,
    Totos eos operuit ipsa iniquitas.
Et reliqua quae pulcherrime executus es
(615) De prosperis mortalium successibus.
Tandemque claudis aurea sententia
Hac, qua pios & impios delineas:
Omnes peribunt qui recedunt a Deo,
    Perdes & omnem fornicantem abs te Deus.*
(620) Porro mihi adhaerere domino Deo bonum est,
    Et ponere in Deo meam fiduciam.
Horum memento & plurium Rex Israhel,
Certo sciens hostes tuos in impetu
Fundae rotandos, at animam cernes tuam
(625) Viventium in fasciculo reconditam.
Neque te, cui sapientiae suae abdita
Aperuit & per te salutem saeculo
Promisit, aut (id quod sonant θρῆνοι tui)
Abominandum aut reiciendum creduas.
(630) An non canis Deum fidelem in omnibus
Verbis suis, & sanctum in omnibus operibus suis?
Rectumne verbum domini, & omnia illius
Opera in fide, citraque controversiam?
[fol. k8v]
Te abiiciat ergo qui tibi et per te omnibus
(635) Mortalibus tam magna praestiturus est?
Succurrat Israhelis exsulantis ob
Fratris sui formidinem aestus & gelu,
Qui per suam tolerantiam placuit Deo
Et genti huic celebre novum indidit.
(640) Divini Ioseph servitus veniat tibi in
Mentem, atque Moseos exsulantis servitus.
Nosti tamen provectum utrumque ad gloriam
Animo quod aequo iniuriam toleraverit.
Audi itaque me David, & hanc tuam Hypomonen
(645) Ulnis (quod aiunt) obviis amplectere,
Per quam tibi mox quaeque amara dulcia
Futura sunt, & dura quaeque mollia.
Facietque te Deus per hanc cunctis tuis
Excelsiorem his hostibus teque profugum
(650) Et exsulem cum coniugibus & liberis
Reducet ad regni tui amplam gloriam.
Da. Lacrimae meae mihi fuerunt hactenus
Pares diu noctuque prae doloribus,*
Per singulos cum dicerent mihi dies
(655) Hostes mei: Ubi modo est Deus tuus, in quo habes
Fiduciam. Sed nunc resumpto spiritu
Illachrimor prae gaudio. Cur maesta sis
Anima mea? ecquid maesta sis? Spera in Deo.
Adhuc enim celebrabo eum vultus mei
[fol. l1r]
(660) Salutem & omne gaudium, & Deum meum.
Iam iam Deo subiecta sis anima mea.
Ab ipso enim tibi reddita est patientia.
Ades mihi mea Hypomone. Hy. En adsum tibi
Non defutura. Da. Ades mihi, quo denuo
(665) Te amplectar ac deosculer. Deosculor.
Non est oculis lumen hoc acceptius,
Quàm tua mihi est amica visitatio.
Posthac enim vultus mei haud te praeside in
Diversa mutabuntur (heu dolor) ut prius.
(670) Nam cor meum deo paratum, cor meum
Paratum ad adversa, & paratum ad prospera,
Paratum ad omnia. Si offerat regni mihi
Sceptrum, paratum cor meum. Sique inferat
Fugam aut periculum, paratum cor meum
(675) Patientem ubique & mansuetum invenerit.
Mane itaque mecum domina, nec me deseras.
Hy. Non deseram te amice David dum canes,
David memento domine, & illius omnis in
Angore mansuetudinis. Non deseram
(680) Donec cecineris. In chorum luctum meum
Vertis mihi, nam conscidisti sordidum
Saccum meum, & circumdedisti gaudio.
Per me Deus te restituet in pristinum
Regni decus cum honore & ampla gloria.
Gr. (685) Sic nos decebit amico adesse, & in omnibus
[fol. l1v]
Angustiis fovere eum solatio.
Alios tamen prius levandos censeo.


ACTUS secundi. SCAENA septima.*
Helias cum suis.    Hypomone.    Graphe.

NE queso praeterite me atque hos exsules.
Hy. Dic qui vir es tu, quive caeteri viri?
He. (690) Ego Helias propheta sum, hi vates quoque.
Gra. Tun’ ille qui zelatus es hac pro domo
Incredula cervicis & durissimae?
He. Zelatus, at modo caput quaerunt meum
Ut auferant. Hy. Qui? quave de causa? He. Audies.
(695) Cum persequente Iezabele cum impio
Viro Achaabo rege passim omnes pios,
Ego in abditis hos specubus abderem atque aqua
Et pane pascerem, fugere coactus a
Corvisque & a muliere vidua & paupere
(700) Exsul nutritus sum. Deinde cum impios
Vates Baal omnes Dei zelo incitus
Gladio cecidissem, nefanda Iezabel
Iuravit in caput meum & necem meam.
Proinde mors mihi atque vita melior est:
(705) Nisi fugero, latro imminet; si fugero,
Fame peribo in hac eremo sqallida.
Gr. Si tu scias Helia Deo quàam charus es,
Non tam fores animo pusillo, nec tibi
Mortem magis modo atque vitam diligas.
[fol. l2r]
(710) Si manseris, credasne eum defendere
Te posse ab hostibus tuis, velut hactenus?
Si fugeris, an non valet te panibus
In solitudine pascere, velut hactenus?
Sis ergo forti animo Helia, neque te sinas
(715) Ab impiis superarier. Nam in proximo est
Ut a Deo veharis alta ad aethera.
Fuge interim nil haesitans. Te nutriet
Dei angelus per solitudinem inviam.
Neque vos prophetae residui timete eos
(720) Quorum potestas instar utris turgidi est.
Eos brevi videbitis velut lutum
Ab omnibus calcarier. Patientiae
Commendo vos, cui non secus quàm parvuli
Matri suae, per omnia acquiescite.
He. (725) O si liceret iugiter tua frui o
Nostra Hypomone praesentia & solatio.
Hy. Licebit usque singulis volentibus.
Aliis locutae denuo videbimur.


CHORUS ex Psalmo ,122.

[fol. l2v]
[muziekbalk]

AD te madentes lachrimis
(730) Oculos levamus exules,
Domine deus ter maxime,
Solus polo qui praesides.
    Ut servuli aut ancillulae
Pendent herorum ex nutibus,
(735) Nostri ita oculi ad dominum Deum,
Nostri quoad miserebitur.
    Miserere nostri quaesimus,
Miserere misericors Deus,
Multa repleti enim sumus
(740) Despectione miserrimi.
    Repleta nostra anima est nimis
Irrisione divitum,
Superbientium quoque
Despectione sedula.
Continue

ACTUS tertii. SCAENA prima.
Hypomone.    Graphe.    Tobias.

[fol. l3r]
(745) CAecos modo atque claudicantes mea Graphe
Solemur eia aliquantulum, ne forte & hi
Me negligentes reprobum in sensum ruant.
Gr. Sic expedit, primum Thobith alloquar.
Sit Thobia tibi cum salute gaudium.
Th. (750) Quòdnam mihi sit gaudium domina exuli,
Caeco, & carenti solis aureo lumine?
Et praeter haec rident me amici & proximi.
Insultat uxor & exprobrat, quod hactenus
In pauperes pius fui atque in mortuos,
(755) Quapropter oro Deum meum, ut me transferat
Miserrimum ad patres meos, quia melior
Mors est mihi quàm vita dura & aspera.
Gr. Animaequior sis, nec vacilles Thobia,
Quod caecitas haec non tibi futura sit
(760) Opprobrio, sed sempiternae gloriae.
Siquidem hanc Deus tentationem in te sinit
Grassarier, quo posteris dentur tuae (haud
Secus atque Iobi) exempla sustinentiae.
Quia namque eras acceptus & charus Deo,
(765) Necesse erat probaret ut te afflictio.
Patientiam itaque denuo hospitio excipe,
Certo futurum praesciens, quod a Deo
In proximo illustrabere & solaberis.
Sed & Sara quoque virgo Raguelis filia,
(770) Cui nunc adest nepti nepos gnatus tuus,
[fol. l3v]
Post probra postque opprobria & suspiria
Audita tandem caelitus recreabitur.
Th. Certo mihine haec adstruis? Gr. Certo tibi.
Opus est tibi sola pusillo tempore
(775) Patientia, per quam a Deo impetrabis haec
Et alia quae desiderabis plurima.
Accedit ipsa ultronea te; compella eam.


ACTUS tertii. SCAENA secunda.
Thobias.    Hypomone.    Claudus.    Arthricus.    Paralyticus.    Graphe.

ADesne mihi mea Hypomone? Hy. Tibi praesto sum.
Tibi & adfutura in omnibus. Th. Domina mea
(780) Te praeside aequo animo feram, quicquid Deus
Et quamdiu me sustinere voluerit.
Hy. Et nos tibi promittimus brevi adfore
Aut restituta lumina, aut divinitus
Solatium, vos quoque alii sperabitis
(785) Identidem, claudi, paralytici, arthrici.
Cl. Sperabimus? Hy. Sperabitis. Ar. Sperabo ego.
Quinetiam hoc oro, ut me sceleribus languidum
Hic secet & hic urat pius pater suo
Pro arbitrio, ut parcat futuro saeculo.
(790) Sed quaeso ades mihi, mea Patientia.
Hy. Adero tibi reliquisque me volentibus
Et optimum pro me patrem inclamantibus.
Cl. Mane. Pa. Mane. Ar. Mane, obsecroque Deum ut mihi
[fol. l4r]
Det in omnibus doloribus te praesidem.
Gr. (795) Praeses tibi & tuo gregi futura erit.
Alios adimus haud minus miserabiles
Et destitutos omnium solatio.
Vos interim laudate dominum cantico
Et has graves curas levate carmine. Th. Hem.


CHORUS versu dimetro.

[muziekbalken]

[fol. l4v]
(800) In mente fili habe Deum
Vitae tuae omni tempore,
Ne crimini consentias
Deive iussa negligas.
Repetitio.
Benedic deo omni tempore
(805) Et pete vias quo dirigat
Et omne consilium tuum
Tibi in salutem & gloriam.
    Pauper eleemosynam tua
Fac capiat ex substantia.
(810) Ne flecte ab illo oculos tuos,
Ne avertat a te oculos Deus.            Rep. Bened.
    Quantum potes miserescito.
Si multa habes multa eroga,
Si pauca habes libenter haec
(815) Quoque indigenti imperties.   Benedic.
    Eleemosyna quandoquidem
A scelere liberat & nece,
Habens nec animam in extimas
Sinet tenebras mittier.                      Rep. Benedic.
    (820) Eleemosyna coram Deo
Tibi magnae erit fiduciae
Et omnibus opitulantibus
Corde integro indigentibus.
    A fornicationibus
[fol. l5r]
(825) Compesce carnem iugiter,
Nec praeter uxorem tuam
Admitte feminam alteram.
    Nec in ore nec sensu sine
Superbiam dominarier,
(830) In ipsa enim sumit suam
Perditio quaeque originem.
    Merces laboris non apud
Te maneat, at cuilibet
Qui te labore iuverit
(835) Statim repende salarium.
    Quod oderis tibi ab altero
Fieri, alteri ne feceris.
Panem famenti porrige
Et veste nudos contege.
    (840) In omnibus tibi consule,
Catos virosque consule,
Ne tibi sit ebrietas comes
Convescitor nec improbis.                Bened. &c.
Continue

ACTUS quarti. SCAENA prima.
Graphe.    Hypomone.    Filii prophetarum 2.    Penichrus. [Hani, Hebion.]

IN hoc tugurio nil quidem nisi pauperes,
(845) Inopes, pupillos, orphanos video soror.
Praeterque amaras lachrimas nil audio.
[fol. l5v]
Loquamur his, solemur atque paululum.
Hy. Latent prophetarum hic meique filii
Charissimi, & pueri tui scholastici.
(850) Quos recreare gestio solatio. Heus
Quid filii charissimi lachrimamini?
Ha. Heu domina filii prophetarum sumus,
Hani & Hebion, (numerusque noster magnus est)
Ignobiles, miseri atque abominabiles,
(855) Et omnium quibus est opus rerum indigi.
At nullus est mortalium, qui nos fovet
Solatio, aut opibus suis nos adiuvat.
Angustus est locus ut vides mater mea
Nostraque sunt aedes ruinosae heu dolor
(860) Lapsum minantes indies, nec ligna sunt
Nobis, quibus suffulciamus labiles.
Et quod magis, si fulciamus hanc casam, haud
Subsistet, at collapsa nos semel opprimet.
Hinc mihi genae madent amaris lachrimis.
(865) Nec quispiam est mortalium qui condolet,
Vel qui adhibet his maeroribus solatium.
Heb. Ego quoque pari ratione domina lachrimor.
Sed maxime ob rerum omnium penuriam.
Frumentum, olinum, butyrum, cum caseo,
(870) Et cuncta quae necessa nobis, cara sunt.
Carique libri quos novos prioribus
Vetitis redimere cogimur, nec quispiam
[fol. l6r]
Heu nostrae inopiae subvenit, nisi quod novos
Vir attulit panes modo hordeaceos
(875) Viginti Helizeo, atque palatas pauculas.
Sed quanta sunt haec obsecro ad tantum gregem?
Holusculumque quod in agris & vineis
Collegimus, concidimusque & coximus,
Non modo carens condimine insipidum putret,
(880) Verum etiam amaritudine ipsa amarius
Haud aliter atque absinthium aut colocynthis est.
Vestes vides & lectulos, quibus patet
Nos esse ter miserrimos. Haec domina sunt
Quae flere nos nostrosque cogunt iugiter.


ACTUS quarti. SCAENA secunda.
Hypomone.    Penichros.

(885) CUr tu, puer, sic lachrimas? Cur caeteri?
Pe. Heu domina pauperes sumus, & omnes fere
Incommodo pari laboramus, nec est
Qui nostrae inopiae subvenit ter maximae.
Aegri sumus, scabri sumus, miseri sumus,
(890) Sitimus, esurimus & malis tabescimus.
Et praeter haec, si pro virili litteris
Humanioribus studere nitimur,
Desunt libri, desunt lucernae, ad haec focus,
Calami, μέλαν, papyrus atque huiusmodi,
(895) Quibus absque nostro munere haud perfungimur.
[fol. l6v]
Accedit huc nostrae quod aedes seu casae
Tamquàm ruinae proximae nostrum omnium
Palam minantur vertici. Paries lacer,
Cariosa tigna, tecta perstillantia,
(900) Casum sibi & nobis minantur exitium.
Ad me quod attinet, licet fruar parentibus
Iro tamen pauperior est pater meus,
Ipse quoque infortunio infoelicior,
Neque nisi cum sudore sanguinem suum
(905) Miserrimus mihi porrigit. Domina mea
Causam tenes quare fleamus singuli.
Aliquam tamen nobis ferunt spem profore
(Fortuna si in κληροδοσία nobis data
Arriserit) sed languidum est solatium.


ACTUS quarti. SCAENA tertia.
Gymnicus.    Psoraleus.    Orphanus.    Hypomone.    [Penichrus.    Graphe.]

(910) HEu domina me contristat haec vestis mea,
Tam lacera ut artus corporis non contegat.
Indusium mihi putridum est, trita diplois,
Cum subligaculo quoque tibialia
Tam vilia, ut teruncio non veneant.
(915) Hi calci hicque pileus sunt ut vides.
Et inter haec, nec mihi pater materve, nec
(Licent queant) avunculi aliquid porrigunt.
Hinc lachrimae mihi, & hinc mea suspiria.
[fol. l7r]
Pso. Aliquantulo vestis quidem est mea melior.
(920) Verum quod ipsa tegitur hoc corpusculum
Non aliter ac ovis scabra impetigine
Corrumpitur. Qui quoque me edunt non dormiunt.
Et inter haec longe a solo natalium
Positus miser, non habeo qui mihi porrigat
(925) Manum, ut linat vel pure mundet hulcera.
Maior calamitas haec mea est quàm perferam.
Or. Et me calamitas haud magis tolerabilis
Fames premit, sitim taceo sedandam aqua,
Paulove meliore ptisana. Sed oluscula
(930) Tam amara vel tam insipida sunt mater mea
(Decocta nempe ex agria colocynthide)
Ut mortem in olla clamitemus flebiles.
O si mihi quandoque panis crustulam
Liceat vorare, quàm subin molossicis
(935) Video obiici, manus ovans comploderem.
Cum butyrum pani additur, luxum puto.
Et inter haec neque mihi parens, neque proximus,
Neque tutor est, qui porrigat vel bucceam.*
Nihilominusque litteris incumbimus,
(940) Quotquot sub his tectis caducis degimus.
Hy. O filii (maternus affectus loqui
Me sic iubet) charissimi, confidite,
Nec frangat haec (gravis licet) vos calamitas.
Si singuli me admittitis, divinum (& hoc
[fol. l7v]
(945) Brevi) adfuturum singulis solatium
Promittimus. Pe. Gym. Te admittimus. Pso. Orp. Te admittimus.
Hy. Ades Graphe, eructes ut his pueris tuis
Scholasticis verbum bonum solatii
Dixi tuis, quod litteris nunc dediti
(950) Tandem ad sacras (ut spero) scripturas suam
Non segniter operam locabunt plurimi.
Pso. Locabimus non segniter. Gra. Non segniter.
Hy. Confidite igitur & Graphes intendite
Sermonibus. Valete, filii mei.


ACTUS quarti. SCAENA quarta.
Graphe.    Grex.    Hypomone.

(955) ADsum Graphe tibi destinatis filiis,
Pueris quoque dicatis mihi scholasticis.
Pueri mei, mea aemulantes munera
Ne taedeat vos istius vitae, inopiae,
Fami, scabiei & nuditati obnoxiae,
(960) Quòd pauperes constet Deo acceptissimos.
Nudumne fecit ipse Adamum ab initio?
Nascentibusque sponte pavit fructibus?
Ut indicaret omnium rerum sibi
Luxum placere neutiquam, sed in omnibus
(965) Quae condidit hominum usui moderamina,
Suos prophetas pauperes esse voluit,
Inopesque ubique laude digna extollere.
[fol. l8r]
Quin’ ipse filius Dei mortalibus
Cum dives esset factus est pauperrimus,
(970) Et omnium rerum indigus, quo traderet
Frugalitatem posteris imitabilem.
Hinc pauper ipse quo salutis erigat
Scholam, mathetas pauperes (apostolos)
Delegit atque eos beatos protulit,
(975) Quòd certo eorum regna sint caelestia.
His modo prophetarum excitati filii,
His excitati pauperes & orphani,
Humana quis praesidia desunt, spiritum
Resumite, ut certi quod inter filios
(980) Summi patris pars vestra sit & hereditas
Quoque vestra sit, modo adsit haec, quae neutiquam
Peribit in finem, Hypomone aut Patientia:
Quae in omnibus vobis doloribus aderit,
Et in necessitatibus vos proteget,
(985) In tristibus nec subtrahet solatium.
Per eam Deus vobis necesse quicquid est,
Daturus est in copia, aut certe dabit
Quo vestra sit contenta sufferentia.
Nec haesitate quin brevi vobis Deus
(990) Per κληροδοσίαν adferet solatium,
Mittetve in ollam Helizeus farinulam.
Qua prius amara iudicetis dulcia.
Pe. Adesto. Gy. adesto. Ps. adesto. Or. Ades, patientia,
[fol. l8v]
Qua praesidente sumus parati ad omnia
(995) Mala aequanimiter sustinenda. Gr. Ades soror.
Hy. Quia filii me admittitis, ego neutiquam
Vos deseram; prius tamen redeundum erit
Ad eos, quibus nos adfuturos diximus.
Vos interim sedete tantisper alacres,
(1000) Dum nos reversas denuo videbitis.
Pe. Valete, dum redibitis morabimur.
Et ut poterimus interim cantabimus.


CHORUS.
Ex Psalmo Davidis .9.

[muziekbalken]

CUrae Deus tibi est inops,
Adiutor eris & orphano.
    (1005) Franges scelesti brachium,
Quoad scelus deprenderis.
[fol. m1r]
    Regnat Deus per saecula
Gentes peribunt e solo.
    Nam pauperum vota audiit
(1010) Et corda eorum diriget,
    Ut opprimentes puniat,
Ne se audeant extollere.
Continue

ACTUS quinti. SCAENA prima.
Hypomone.    Graphe.    Iobus.

PRimum omnium hic Iobum invisimus,
Aliquantulumque recreatum liquimus.
(1015) Videamus ut modo se gerat vir optimus.
Gr. Videamus. En ultro feret sese obvium.
Laetus foras egreditur, & cute nitida.
Iob. Salvete dominae, queis meam debeo fidem,
Constantiam, tolerantiam, & solatium.
Hy. (1020) Ut est, Iobe? Ut sese habent modo res tuae?
Meliuscule? Iob. Longe optime domina mea
Longe optime, quòd omnium dominus Deus
Malorum & aegritudinum obliviscier
Me voluit & bonis fruisci pristinis.
(1025) Foecunda coniunx, foetae oves armentaque,
Amici amant me, & largiuntur munera.
Dominus mihi restituit (ut praedixera)
Domina Graphe omnia duplicia pro perditis.
Benedictum in aevum nomen illius siet.
[fol. m1v]
(1030) Et Lazarus iam mortuus per angelos
Subvectus, in sinu quiescit Abrahae.
Hy. Tibi gratulamur plurimum, & vitae tuae
Reliquum tibi nos comprecamur prosperum.
Iob. Faxit Deus, me neutra quaeso deserat.*
Gr. (1035) Non deseremus fidito, revertimur.
Ubi Thobian, Davida & inopes vidimus.


ACTUS quinti. SCAENA secumda.
Hypomone.    Graphe.    David.

EN gloria, qui nuper erat inglorius,
Et honore comptus regio rex Israhel
David fit obvius; audiamus quo modo
(1040) Affectus est animo. Gr. Audiamus; nos petit.
Da. Ago gratias utrique vestrum maximas
Dominae meae, quae solae in adversis mihi
Solacio fuistis atque praesidio.
Hy. Ubi Helias? Da. Subvectus est ad aethera
(1045) In igneo curru atque equos per igneos.
Hy. Ut sese habent nunc res tuae fili Isai?
Da. Feliciter, iuxtaque multitudinem
Doloris atque angustiae cordis mei
Vestrae paracleses meum divinitus
(1050) Iam recrearunt spiritum atque animum meum.
Nam hostis meus qui persecutust’ hactenus
Animam meam, non aliter atque mortuum
[fol. m2r]
Me collocavit in tenebricosis locis,
Et anxiatus est meus in me spiritus.
(1055) At conscidit nunc sordidum saccum meum
Deus, atque me circundedit iam gaudio.
Clamavi enim ad ter maximum Deum meum:
    Εὐεργέτην mihique semper beneficum.
Qui celitus vos misit ad solatium,
    (1060) Rapuitque conculcantium ex opprobrio,
Misitque misericordiam verax suam,
    Et eruit animam meam ex leonibus.
Congratulamini mihi igitur, & meo
Posthac adeste obsecro contubernio.
Gr. (1065) Aderimus, haud te deseremus, fidito.
Nihilominus tamen alios solabimur.
Hy. En qui prius cecutiebat Thobias
Clare videns cum filio fit obvius.


ACTUS quinti. SCAENA tertia.
Thobias cum filio.    Hypomone.    Graphe.

VIdeone fili nostram Hypomenen & Graphen?
(1070) Fi. Vides pater; nos convenire gestiunt.
Th. O si queam quae digna sunt rependere,
Et me libens & omnia mea impenderem.
Hy. Quis Thobia tibi modo animus est? Num adhuc
Pusillus, ut nuperrime? Th. Minime
(1075) Domina mea, modo fortis & robustus est.
[fol. m2v]
Nam qui abstulit mihi lumina, is mihi reddidit,
Per angelum Deus meus. Hy. Qui id accidit?
Th. Cum morte iam me finiendum crederem,
Nihilominusque caecitatem (ut monueras)
(1080) Aequanimiter ferrem, piissimus Deus
Iussit suum per angelum fel illini
Oculis meis. Illevit hic gnatus meus
Et video, laetus restituto lumine.
Expertus itaque praedico quàm sit Deo
(1085) Accepta sufferentia. Gr. Quid caeteri
Caeci atque claudi? num valent? Th. Pulcherrime,
Omnes enim vel integro sunt corpore,
Vel multo habent animum modo integerrimum
Et obsecrant te Hypomona, ne se deseras
(1090) Semperque sit divina tibi Graphe comes.
Hy. Non deseram, & semper Graphe comitabitur.
Sed haec puella quae tui lateri applicat
Se filii, quaenam est? vel unde tibi comes?
Loquatur ipsa, seu loquatur filius,
(1095) Cui copulata nuper est connubio.
Tantisper ego secessero. ___________


ACTUS quinti. SCAENA quarta.
Hypomone.    Filius.    Sara.    Graphe.

______________________ TUn’ filius
Es huius optimi viri? Fi. Sum filius,
[fol. m3r]
Veneranda domina, & haec puella uxor meast’.
Hy. Cedat saluti. At unde pauper divitem
(1100) (Ut forma & habitus indicat) sortitus es?
Fi. Nos pauperem vitam quidem hactenus egimus,
Verum Deus tandem inopiam patris mei &
Patientiam respexit, & cum eo simul
Istanc puellam cum parentibus suis
(1105) Solatus est. Hy. Dic quo modo? Fi. Loquatur haec;
Recenseat modum pariter & ordinem
Quo gesta res, quòd cuncta me perfectius
Non sine dolore didicerit & experta sit.
Hy. Dic sine rubore puella quo modo Deus
(1110) Stabiliit inter vos sacras has nuptias.
Sar. Dicam tibi domina mea haud sine gemitu.
Ego Sara sum (ut novit Graphe) viri Deum
Timentis ipsa Raguelis filia,
Quae in urbe Medorum Rages septem viris
(1115) Sociata coniugio fui infeliciter,
Quòd eos Satan vel Asmodeus ut improbos
Et impudicos nocte prima occiderit,
Ne virgini non virgo ephebo nuberem.
Tandem Deus me post amaras lachrimas
(1120) Post improperia & exprobrantium mihi
Domesticorum & exterorum opprobria,
Cum iam Deum supplex rogarem, ut vinculo
Improperii me absolveret, seu de super
[fol. m3v]
Terram eriperet, & ad inferos deduceret,
(1125) Miseratus est, miseramque consolatus est.
Et hunc virum mihi per angelum suum
Adduxit ad vitae meae solatium.
Nam diabolo longe propulso nos duos
Iunxit pudico atque stabili connubio.
(1130) Lumenque sublatum patri restituit, &
Post inopiam ac post lachrimas secuta sunt
Deo propitio opes & exsultatio.
Nostrisque summum gaudium parentibus.
Hy. Tibi gratulamur & tuis mea filia
(1135) Super Dei tam praestito amplo munere.
Teque admonemus insuper, ut in omnibus
Vitae huius ambiguis memineris casibus
Tolerantiam tibi fore necessariam.
Sar. Meminero, mater, sedulo dum vixero.
Gr. (1140) Memineris (inquam) quòd licet iucunda sit
Haec coniugalis societas, annexam habet
Carnis tamen pressuram & amaritudinem.
Quod in dolore liberos paritura sis
Magnaque sollicitudine nutritura sis.
(1145) Cum liberis dolebis ipsa dolentibus,
Cum flentibus lachrimabere, & cum errantibus
Quasi parturires denuo torqueberis,
Et commori morientibus videberis.
Quapropter opus erit tibi hac patientia,
[fol. m4r]
(1150) Qua praepares animam tuam πειράσματι.
Sar. Acerba sunt quae mihi futura nuncias
Domina Graphe, sed quae a Deo ordinata sunt,
Mihi ut aliis aequa ferenda mente sunt.
Gr. Recte sapis, solabiturque te angelus,
(1155) Qui Thobiae indicavit acceptos Deo
Πειράσμασι necessario probarier.
Nam quemadmodum vasa figuli fornax probat,
Sic & pios tentatio & tribulatio.
Verum timentibus Deum haud oberunt mala,
(1160) Quod eos Deus servabit in πειράσμασι
Et liberabit a malis prementibus.
Sar. Laudandus est adiutor in malis Deus,
Qui neutiquam sese timentes deserit.
Ne vos quoque hinc nos deseratis, obsecro.
Hy. (1165) Non deseremus sicubi praesentia
Nostra indigebitis. Pater valeat senex,
Valete vos quoque, memores Patientiae.
Ad pauperes iam transeundum parvulos.
Fi. Memores futuri magnam habemus gratiam.


ACTUS quinti. SCAENA quinta.
Pauperes 4.    Hypomone.    Graphe.
[Penichrus cum Filiis prophetarum.]

CANTIUNCULA.
Iambico dimetro.

[fol. m4v]
[muziekbalken]

(1170) IAm gratulemur pauperes
Hypomona mater nostra adest
Per quam Deo placebimus
Et dura sustinebimus
Et in omnibus servabimus patientiam.
[fol. m5r]
Hy. (1175) Quid audio. Gr. Sibi gratulantur pauperes.
Pau. Si nos premat fames, sitis
Aut quaelibet penuria,
Per hanc Deo plac[ebimus
Et dura sustinebimus].
(1180) Et in omnibus servabimus patientiam.
[Repetitio.]
Hy. Servate filii in omnibus patientiam.
Pau. Scrabredo si nos inquinet,
Aut nuditas nos urgeat,
Per hanc Deo [placebimus
(1185) Et dura sustinebimus
Et in omnibus servabimus patientiam.]
[Repetitio.]
Gr. Servate pueri in omnibus patientiam.
Pau. Si corpori subucula
Stratusve desit mollior,
(1190) Per hanc Deo pla[cebimus
Et dura sustinebimus
Et in omnibus servabimus patientiam.]
Hy. Sic sustinete & abstinete filii.
Nunc alloquendi tempus est. Gr. Nunc tempus est.
Hy. (1195) Heus filii solito quid est quod laetius
Nunc canitis? An fortuna nunc hilarior est?
Pen. Fortuna nobiscum nihil commune habet,
Sed vos videntes alacriores reddimur.
Per vestram enim exhortationem nuperam
(1200) Quosdam Deus nostrum levavit inopia,
Quosdam (licet nondum levarit) hac tamen
Fiducia donavit ob tolerantiam, ut
Mala sponte obire non gravemur pluria,
Certo scientes quod Deus fidentibus
(1205) Sibi neutiquam in merore defuturus est.
Quin & propheta ollae farinulam indidit,
[fol. m5v]
Qua dudum amara quaeque iam sunt dulcia.
Speramus & pios per hanc κληροδοσίαν
Nostrae inopiae auxilio fore & solatio.
(1210) Hinc corda nostra sunt repleta gaudio,
Laudisque cantica nostro in ore personant.
Hy. Sic filii, sic vos decet tolerantia
Dei patris solatium morarier.
Gr. Mens vestra sic pueri Deo subiecta sit
(1215) Ab ipso enim procedit haec patientia.
In seque sperantes pater non deseret.
Or. Non deseret? Gr. Non deseret, nec eos quoque
Quoscumque dira sustinentes viderit,
Privabit unquam congruo solatio.
(1220) Quocirca ad unum singuli patientiam
Veneramini, amplexamini, osculamini.
Adsint deinde quotquot ante invisimus,
Ut simul in unum dis inopsque Deo canant.
Pe. Adeste λεπροί & exsules, caeci, greges
(1225) Quoque pauperum, laeti canamus canticum.


CHORUS. Ex Psalmo 41.
Iambico dimetro.

[muziekbalk]
[fol. m6r]
[muziekbalken]
BEatus is qui intelligit
Et super egenum & pauperem.
Nam dominus in die mala
Hunc liberabit pauperem.
[Repetitio.]
(1230) Nam dominus in die mala
Hunc liberabit pauperem.
    Servabit hunc vitae Deus,
Beabit in terra quoque,
Nec tradet in manus truces
(1235) Animam paventis hostium.
[Repetitio.]
    Morituro opemque conferet
In lectulo aegritudinis,
Quo suaviusque dormiat,
Versabit aegri lectulum.
[Repetitio.]
    (1240) Ego dixeram, domine Deus,
Te misereat animae meae.
Obsecro sana animam meam
Quod te graviter offenderim.
[Repetitio.]


[fol. m6v]

GREX per Epilogum.

EXhibita vobis est Iobi & omnium
(1245) Languentium, exsulantium, caecorum, ad haec
Scholasticorum pauperum patientia &
Solatium. Iam si placuimus, plaudite.

Finis Hypomones.


[fol. m7r]

Permissum atque concessum est Harmanno Borculoo typographo Ultraiectino, ex Caesareae Maiestatis privilegio, Comediam hanc Hypomonen Georgii Macropedii suis typis excudere, atque nemo ausit aut curet alibi excudere ad quinquennium, sub poena in monimentis expressa, atque ubilibet terrarum distrahere, quemadmodum haec latius clariusque declarantur in literis eidem ab eadem Maiestate concessis. Datum Bruxellae. Anno Domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quarto, in Maio.

De la Torre.

[fol. m7v-m8v: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

fol. i2r nonum er staat: novum
vs. 15 Quae er staat: Que
vs. 42 invisamus er staat: innisamus
vs. 290 nuditate er staat: unditate
vs. 326 diversorium, er staat: diversorium.
vs. 351 In timore & in favilla er staat: In timere & in fanilla
vs. 409 onvolledig vers
vs. 455 πᾶσιν συμμάχοις er staat: πασιν σύμμάχοις
vs. 495 ἐπικήδειον er staat: ἐπιχήδιον
vóór vs. 519 quarta er staat: quinta (ook bij de volgende scenae)
vs. 528 Montes ne (of Montesve) er staat: Montes ve
vs. 548 situm er staat: sitit
vs. 619 abs er staat: ab,
vs. 653 Pares er staat: Panes
vs. 670 deo paratum, er staat: deo, paratum
vs. 908 κληροδοσία er staat: κληροδοχία
vs. 938 bucceam er staat: buxeam
vs. 1112 Sara er staat: sara
vs. 1034 me er staat: ne