Abraham de Koningh: Iephthah. Amsterdam, 1615.
Uitgegeven door Lia van Gemert, Universiteit van Amsterdam, en Betsy Wormgoor.
Red. Ton Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton055410 — UB Gent
De tekst is grotendeels gezet in romein; in het voorwerk en enkele lyrische passages is ook de fractuurletter gebruikt. Hier is de fraktuur in een aparte kleur weergegeven.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. *1r]

IEPHTHAHS

Ende zijn

Eenighe Dochters

TREUR-SPEL.

[Vignet: gravure]

’tAMSTERDAM.
___________________

Voor Abraham de Koning, Kunst-vercooper, wonende
op de Beurs, in den Konings-Hoet. ANNO 1615.


[fol. *1v: blanco]
Continue
[fol. *2r]

d’Eer-waerdighe, Kunst-lievende,
Hoofden of Regeerders, der
Brabandsche Reden-Rijck-
Camer (genaemt) ’t Wit Lavendel.
Midtsgaders:
Alle de Beminders der selver Bloeme,

ICK en hadde noyt gedacht Achtbaere ende Konst-lievende Hoofden en Beminders, dit mijn U.E. opgedraghen en toeghe-eyghent Treur-spel, in lichten dach door den Druck yeder een ghemeen te maken: Maer twee oorsaken oft redenen hebben ons hier toe beweegt: d’eerste is, het begrijpt in sich verscheyden Leeringen, (neffens een so heelseltsame bedenckinge niet, tusschen desen Jootschen handel, en den onsen begraven, onder den Regel onses Toonneels:
    Vereenicht Land gedenckt: Als ’t Geluck op ’t hooghst comt vleyen,
So mocht de Vrije-Maeghd haer Maeghdom wel beschreyen. Iudicum 11.
    Iephthah vertoont het Beeld van een kloeckmoedich Veldt-Heer, strijdt voor den waren Gods-dienst, en waeght zijn Ziele voor de vrywordinge der en, vind sich uyt een opgeworpen Capiteyn der Roovers, een Hooftman en Richter der Israeliten, siet, de grootste veranderinge (of Zieldroefste geschiedenisse) van zijnen tijt: Onwettich geboren, uyt eere verstooten, wederom aengenomen zijnde, en op’t hooghste verheven, valt te schielick door een zotte belofte, uyt alle opgehoopte blyschap en glory, in een al te bitteren ongeluck. Somma, in hem is aen te merken, een levendige schilderije van d’ongestadicheyt deser bedriegelijcker Werelt. Ende gelijck Isaack (voor alle Godvruchtighe Iong- [fol. *2v] mans) is een Spiegel van waere kinderlijcke gehoorsaemheyt, tot Gode en zijn Ouders. Soo ist dese Iephthahs Dochter, voor alle Maeghden, die haer Vader so vrywillich gehoorsaem was, (ia selfs ’tgene dat tegen de natuer, en ’t Goddelijck woordt streed,) u leerende (O Dochters) wat ghy schuldich zijt te doen, in tgeen dat Gods woort en het Vaderlijck recht vereyst. Maer of Iephthah een onbesneden gheweest is, buyten de Ghemeynte Israels, en oft hy zijn Dochter gheoffert heeft, oft op wat wijse, waer over selfs eenighe treffelijcke geleerde twijffelen, wy laten haere achtbaerheyd in waerden, een yeders vry gevoelen, en houdent daer voor, na de oversettinge by I. Liesveld gedruckt, (en met de waerheyts reden best over een comende) dat hy haer doode, als hy geseyd hadde, en dat hy oock niet vreemt en is geweest van de Israelitische Kercke, blijckt hier uyt, dewijl den Apostel hem mede onder de geloovigen telt, Heb. 11.32. dits de eerste Reden. De tweede is dese: Wy sien dat de Rijm-const hedensdaegs opstijght tot grooter eere, als voor heene geweest is, (of in sonderheyt tot sulcke volmaecktheyt en suyverheyt) tot welcken arbeyt wy hoochlijck danck weten, de Zin-rijckste Poeeten, oft Rijmers van onsen tijt, als D. Allegonde, D.V. Koornhert, H.L. Spiegel, K. van Mander, D. Heinzius. P.C. Hooft, die de Musen hebben geoordeelt te wesen (’tgeen sijn Name medebrengt) ’tHooft der Poëten. Dese ende eenige andere, hebben met haere Spelen, Ghedichten en Liederen, behaelt, ende behalen een onsterffelijcke naem tot eere en cieraet, der verdruckte, en gheen uytheems-woort-behoevende-Nederduytsche Tale. Dese alle seg ick: Hebben my met haere Rijmerijen (Leer-gierigh zijnde) opgeweckt, dat ick door ’tversoeck van mijne goede kennisse, my liet raden, (met Apelles) dese mijne onvolmaeckte Venus, ten toon te stellen, maer
                            Kon ick hooren, schuyl in stilt,
                            Wat de Schoeyer al bedilt.
ick mocht (oft gebeurden) op een ander tijt, mijn werck verbeteren, nae ’tspreeckwoordt: Berispt leert wel. Doch tegen de Streel oft Straet-Dichter Momus, en can oft en wil ick my niet be- [fol. *3r] schermen. Met sulcken begeerte en lust, als ’tspel ghesien en ghehoort is E.V. Hoofden en Constlievende Beminders wilt het Lesen, ’tis volcomelijck het uwe, ’tversoeckt veylich te rusten onder de Vleugelen van uwe Toesicht. d’Almogende, verleene U.E.V. gheduyrighe gesontheyd, en een ghelucksalich lang leven. Vale. In Amsterdam, den 20. Meert. 1615.

                                U.E. allen dienstwilligen Dienaer.
                                                                        A. de Koningh.


SONNET

EUripides voor langhs dede al d’Aenschouwers weenen
    Doen Iphigenia bebloeden zijn Toonneel,
    En als een schoonen Bloem van haren groenen steel
    Geblixemt nederviel, gelijck een schauw verdwenen:

        (5) Doch Koning doet niet min wanneer hy’t oud voorhenen
    Droef Schouw-Spel ons vernieut en ’tMaegdelijcke bloed
    Van Iephthahs weerdste pant, uytstort als eenen vloed,
    Dan stervet al met haer, dan bersten schier de steenen.

        Zoo werd een oud geschicht vergetelheyt ontogen,
    (10) En levend’ wederom gebootst voor yders oogen,
    Zoo een uytheemsche daed met onse stof bekleed.

        Treur-speler! o ghy hadt ons iammerlijck verraden,
    (En doen de tranen van ons bleecke wangen dwaden)
    Als ghy dien witten hals met een scherp Stael doorsneet.

                                                                I. V. V.


[fol. *3v]

EER-DICHT.

GHelijck den dapp’ren handt des Maalders Taeffereelden
        Den Agamemnons Moordt, vermengt met wijn en bloedt;
        So dat het oogh verschrack, en keef tegen ’tgemoedt,
    Oft’ twesen was of schijn van Ameloose Beelden.
    (5) O Koningh! van ghelijck so twisten en krackeelden
        De zinnen onderlingh, van de geheele stoet
        Een menichte des volx in grooten overvloet
    Oft’ spel of errenst was dat hier u Iephthah speelden;
    Als met de Vaders handt de Dochter werd’ onthooft
    (10) Doen wierd’ de schaduw voor het eygen stuck gelooft
    Van ’tVrouwelijcke hart dat buys van medelijen
        Haer tedre traenties swalp. Doch ghy, O Koning treedt
        Den Koning David na: dien heyligen Poëet
    Die Geestlijck heeft ghedicht veel schoone Rijmerijen.

                                                GARBRANDT BREDERO.
                                                        ’t Kan verkeeren.

KLINCK-VEERS.

G’Lijck Nyls Sprengh-Ader ’t gantsch Egypten vruchtrijk voed,
    Aest ons dijn milde geest, O Reed’ners kloeck beschrijven,
    En vroomt der vromen deughd ter Heyl, Volstandich blijven
    Ten uyterst, ’taertsch verwint, als vry-Heer van ’t Gemoet.
    (5) Comt spiegelt, laeft ’sgeest dorst uyt s’Konings suyvre vloet,
    Die d’vaste Waerheydt mindt, geen tijts schae laster drijven.
    Siet op’t gehoorsaem, laet geen eygen waen verstijven
    ’t Weetgier vernuft, u schult aen Gode doch voldoet.
        De Geliaditsche Maeght vrywillich treet ten Offer
    (10) Op deuchts toets, waere feest. En zijt int minst niet sloffer
    Na ’theylich Altaer, waer volmaeckte rust en eer
        Heur marber-blaeu-gewelft, ontspant vol heerlijckheden,
    Zijnde verrijckt, wel die, hier ’tswerelts so vertreden,
    Staende gelaeten, ons almachtigh Vorst en Heer.

                                                    IAN SIEUERTSEN KOLM.
                                                        Bemint de waerheyt.


[fol. *4r]

Voor-Reden.

ALso de Joden van den Eenigen God Israels afgevallen waren, door hare hoererije, met de Afgoden der Philistijnen en Ammonyten, diese hart drucken, en hun noch met een tegenwoordich Heyr leger verschricken, in dien angst en noot, soekense wederom den Alhelpende en Almoghende GOD, diese bestraft en hare sonden (soo wy wanen door een Propheet) voor ooghen stelt. Maer also zy ernstich aenhouden, door Gebeden en wercken der boetveerdicheyt, verwerpende al hare afgodische Beelden. Soo beraden hun de outste der Geliaditers (speurende noch de groote liefde en barmherticheyt Godes t’hunwaerts) en al soo’t oock den hooghen noot vereyschste, sy willen de Ammonyten ’thooft bieden, (met hulpe der Bondtgenooten,) naest de Hemelsche bystant. Halen derhalven uyt den Lande Tob hunnen uytghestooten en veriaeghden Iephthah, de sone Geliadts een strijdtbaren Man zijnde (doch onwettigh geboren.) Desen doen sy Eet van ghetrouwicheyd, hulden hem voor ’tvolck, en setten hem tot een Hooft en Rechter over Israel te Mispa. Iephthah inden aenvangh zijnder regieringe sent ten eersten en ten tweedemael Boden aenden Koningh der Ammonyten, vragende de oorzake en waerheyts Reden, die hy heeft om Israel te beoorlogen? daer hy d’eerste mael Reden van schijnt te gheven. Doch ten tweeden mael int minste (als verhart zijnde door sijn ghewaent recht) en wil de Reden noch de waerheyt hooren noch aennemen.
Dies Iephtah in yver God soeckende (die hy de sake opdraeght) en de Geest Gods verkrijgende. Treckt door ’tgeheele Lant Geliadts, en d’omligghende Steden, versamelt een groot Heyr, en comt zijnen en Israels vyandt onder d’oogen. Doch uyt eenen onbedachten yver en brandende begeerte om den so gewenste Zege, belooft hy God de eerste die in zijn wederkomst (na de overwinninge) hem te ghemoet comt (uyt zijn Huysdeure) toe te heyligen, tot een Brant-offer: Hier op treckt hy voorts en hy slaet de Ammonyten van Aroer tot Minnith, eenen seer grooten slach, en vercrijcht een heerelijcke Zeghe, waer in hy twintich steden verovert. Maer laes! zijn vreuchde en blyschap over dese overwinninge, verkeerde haest in al te groote droefheyt: Siet, als hy sijn huys naderde: soo ontmoet hem de eerste, sijn eenige Dochter met Reyen en Tamborijnen (na de wijze der Jootsche Maeghden.) Waer om desen verheven Krijsch-helt zijn kleederen verscheurt, zijnde in zijn Ziele beroerdt, en roept met bedeckte woorden: Dat dit gheval haer Treur-spel veroorsaeckte, beklagende zijn eygen dwaesheyt: Maer de Godvruchtige Dochter, betoont Gode en haer Vader ghehoorsaemheyt, ja wil dat hy de woorden zijns monts volbrengt, dewijle de belofte Gode, maer gheen Menschen ghedaen en is: Versoeckt daer [fol. *4v] over twee Maenden tijdts aen haer Vader, om met hare Ghespeel Maeghden haer Maeghdelijckheyt te beweenen, op alle Bergen Israels, ’twelck hy haer vergunt: En na den gesetten tijt wederom comende, so doet hy haer, als hy belooft hadde.
    Wat voorder hier aen ontbreeckt, sal de Graeg-lustige-aenschouwer in de Handelinghe, naer kleyn vermoghen, voldaen worden. Gunt ons maer stilte, in ’tgheen de Lavendels UYT LEVENDER IONST vertoonen, en behoudt voor u selven een onpartidigh en bescheyden Oordeel.

Persoonagien.

                Ioden.
CHOOREN.
IEPHTHAH, Hooftman.
THOLA.
ZAREZAR.		 } Outste.
ISRAEL Rey.
IUDA. Vrou.
PROPHEET.
MIRIA Iephthahs Dochter.
SILPA.1. 2. Maegd.
Gespelen.
KNECHT.
GEVANGHEN		 } Geliaditers.
1. 2. 3. BODEN. of Gesanten.
HERDER.
LEVYT.
TROCHAEUS.
FAME.
BODE.		 } of ’tGerucht.*
of Trompetter.




















            Ammoniten.

AMMON.
SINESIUS
SERACH.
ZIZIPHUS
BODE.		Koning.
Hooftman.
Raet
onder Hooftman.


Vierling
Den Drucker tot de
    RYM-RYMERS so ghy vindt een Foutjen hier en daer
Gheschreven, of misdruckt, of Woorden wat te quastigh,
Dat ARGUS weder quam, ’k acht dat hy’t nau gewaer
En wirt (veel min* de PARS,) dus valt ons niet te lastigh.
                                                        P. van Ravesteyn.

Continue
[fol. A1r]

IEPHTHAHS
Ende sijn
Eenighe Dochters
TREUR-SPEL.

Eerste Handelinge. I. Uytcomste.

AMNON Koning, SINESIUS Hooftman,
SERAH Raedt.

AMM.    ICK AMMON die mijn Hooft met Ophyrs goudt becrans,
    Bral met mijn heerlickheydt, en glory-rijcken glans:
    De Rijck-staf die de Goon my peirlen in de handen,
    Ghebied en heerst so wijt tot Traconitis lande.
    (5) Het Purpur dat mijn leên so Konincklyck becleet,
    Weerstraelt de ronde Son int middach-schijnsel heet:
    Den Marmer-vloer waer op dees’ bree Tapyten beeldich
    Ghespreyd zijn voor mijn Troon, bewysen self hoe weeldich
    Den grooten Ammonyt sich in’t verweend gebou
    (10) Wel als een aertsen god der goden roemen sou.
    So wijt als Iabocx Beeck zijn Kristalynen stroomen
    Te kronck’lich went en buyght: ’k heb by my voorgenomen
    Dat ick mijn Lust-hof hou noch by ’t Iordaens Ephra,
    G’lyck ic by wylen doe in Phyladelphia.
    (15) O Wijsgier leerdy ons geen Koning wert doorluchtich,
    Geroemt noch aengebeên, ten sy hy leeft Godvruchtich!
    Heeft oyt Manhaftigh Prins, geboortich eel van Bloet
    De goden so gedient, gelyc als Ammon doet?
    Ic Offer en ic rooc op’t plat van mijn Altaren,
    (20) Ic doe het Heylich Vyer ter lichter Wolcken varen;
[fol. A1v]
    d’Inheemsche zijn gewoon, ziel-vreuchdich met hun stem
    Te wenschen Heyl en g’luck mijn purp’re Diadem:
    d’Uytheemsche verr’ en wijt, eerbiedich voor mijn voeten
    Met Konincklijck geschenck, mijn aengesicht begroeten.
    (25) Alleen halstarrich boos, verneem ick zijn de Ioòn,
    Een vreemt verschoven volck, die nu de hooge goòn
    En my hun rechte Prins: (ô trilt vergulde Astren!)
    t’Onwaerdich en te sno beginnen stout te last’ren.
    Ick sweer by Iovis Troon, de Ioden of d’Hebreén
    (30) Die hier te Geliad zijn, of aen de Iootsche Zeén
    In Gad, by Iabocx beeck en Arnons hooge berghen,
    Verleer ick Prins en goón te last’ren en te terghen.
    Galaads dubb’len top, en noch die van Sineyr
    De grensen van mijn rijck, daer wil ick dat mijn heyr*
    (35) Uyt Iaïr opwaerts na Gerasener strande,
    En die mijn Schepter eert, by d’Arabische zande.
    ’tRijck Zoba, en ’tlant Hus, ’tlant Adrah weygert my
    Geen will’ge dienstbaerheyt, en die aen d’ander zy
    Van Coele-Syrien heerst, die is tot my genegen.
    (40) Alleen streeft my een hoop van cryg’le Ioden tegen;
    Dit hert-gheneckte rot ’tis wonder, en wat vreems!
    Een slaefs Egipts geboeft, een volck so wijt uytheems,
    Als uyt ’tCaldeesche Ur, verdruckt in slavernijen,
    Soeckt door hun muytery mijn hoocheyt te bestrijen.
    (45) Pharáo is mijn vriendt, en Helipolis Vorst,
    Hoe preuts hy is in’t heyr, my noyt bestryen dorst:
    In ’t Zuyd d’Amalechit, en Moabiters willen
    In’t minst hun Pijlen meer op d’Amoniters spillen.
    Alleen dees Ioden zijn’t, die wanen (so ic meen)
    (50) Hun GOD is d’Heere selfs, die heerst en anders geen,
    Hy straft hun na verdienst, (sy willen ’t graeg belijen)
    En soecken lijf en ziel Hem wed’rom toe te wijen.
    Help Camos! Help mijn Heyl! voor wiens Beeld dat ic kniel;
    Komt stort dit hoofd’loos volck in haer onnut gekriel!
[fol. A2r]
    (55) So hoeft zijn Majesteyt geen man daer om te waghen,
    Dewijl sy hebben lust (soo’t schijnt) te zijn verslagen.
    Gelijck den luijen knecht, die teder licht verwijft,
    Een Ioncker worden wil, en dertelheyt bedrijft;
    Also heeft Israel door knechtelijcke weelde,
    (60) Een strafbaer quaet begaen, als ’tbreecken van mijn beelde,
    Tot laster van ons Goon, en d’alderhoochst’ Iupijn!
    En van mijn groote kroon, by hun geschiet most zijn!
    Ha goddeloos bedrijf! Wat soeckty slaefsche slaven
    Dan u geschapen Roe? Wildy de Braefste braven?
    (65) Wildy den liefsten Broer, van onsen bloet-god Mars
    Trotseren in het Velt? So toetst sijn Harrenas!
    Mulciber na zijn konst den Blixem heeft gedreven,
    In zijn gestaelden schilt, die niemant is gegeven
    Na out Natuer en recht te voeren als Ammon:
    (70) Een Sone van Iupijn, en bloet vriendt van de Son:
    In’t Westen met u list ghy diefsche wijs ontslipten
    Den heerscher van de Nyl, en Scepter van Egypten:
    Ghy roemt dat ’tRoode Meyr sich scheyde haest van een,
    En vluchte als verbaest voor u gemoede treén:
    (75) En dat de blau Iordaen u solen niet dorst lecken,
    Wanneer men soveel duyst daer midden door sach trecken:
    Het wit gevlerckte Iacht, stond boven d’Horizont,
    By Capricorno stil, wanneer u Hertoogs mont
    Sich opent, en beriep den Wag’naer in sijn dalen:
    (80) En Luna door sijn beed’ vertrat niet van haer palen.
    Ick kent, u GODT die heeft u crachtelijck bevrijt;
    Maer waer is u gedenck, dat ghy hem danckbaer zijt?
    Wy sien ons offer vyer styght na de hooghe Polen,
    Wy sien t’ondanckbaer volck verstooten inde holen,
    (85) Gebogen en geknielt devotich van ghelaet,
    Maer niet dat hun gesmoock op na den Hemel gaet.
    De goden sydy zat, wat soudense u verhooren?
    Voor sulcken sondaers heeft ons Iupiter geen Ooren.
[fol. A2v]
    Maer ist dat uwen God sich dyner noch ontfarmt;
    (90) Ic lever u den strijt siet dat hy u bescharmt.
    Senesi, desen Rinck ontfanght tot Eeren-teecken
    Van Hooftmanschap, trect op en wilt ons smaetheyt wreecken,
    So wijt als BenIamin, Iuda en Ephraim
    Begrenst den Philistijn en woonen in de Schim
    (95) Eens anders Rijck-en-Land door eygen waen vermetel,
    En sitten sacht en stil in d’Elpenbeenen Zetel.
    Benaut, bedruckt, benart hun Ziel door Ammons sweert,
    En door het hong’rich Vyer hun vaste Steén verteert:
    Gaet Legert u rontsom, en wilt het Land vernielen.
    (100) Maer of sy noch verhert my niet te voet en vielen,
    So sal het vlugg’ gerucht (na wijs en rijpen raet,)
    Dy Booden, wat u dan te doen of laten staet.
SINESIUS.
SINES.     Wien soud’ in’t minste niet groot Koning dienen willen
    Dijn Majesteyt? daer self de Astren voor u trillen.
    (105) Onwaerdich is u knecht dijn goedertieren IONST,
    UYT   LEVENDER Natuer, men siet Bellonae Konst,
    Wanneermen door haer Weet in vael bestoven Velden
    Den Vyand slaet en keert, met d’onverwonnen helden.
    Wie leyt ’tvierkantich Heyr aen Mars verwoede Rey?
    (110) Dan die met dullen brand’ in ’tdonderich geschrey
    Den Hemel kraecken doet, door Iupijns vlam te bootsen
    Op’t krygel-moedich Rot; Als onlangs noch den grootsen
    En Al-verwinder quam (in’t Oosten den Sirier)
    En stre met d’Ammonijt en wilden Arabier.
    (115) Zijn Majesteyt rees op, gelyck men Sol siet klimmen
    Uyt Thetis vest, en rijt haest boven onse kimmen,
    En braeft den grooten AL met ’taldergrootste licht,
    ’tGeen oyt den hoochsten GOD aen d’Hemel heeft gesticht.
    Ic seg also den Nyl d’Egyptse dorre Stranden
    (120) Besproeyt, bedeckt, verdrinckt, tot inde Mooren-lande,
[fol. A3r]
    So sachmen d’Amonyts ontelbaer Heyr geswind
    Versamen, eer de Son ons d’halven dagh afwind,
    En eer m’ Aurora sach haer roose kaecken blosen,
    Den preutschen Ammonijt het strijden hadt verkosen.
    (125) Hy quam, hy streed, hy won, en druckte Syriers roem,
    En Arabiers door ’tsweert. Siet, g’lijck de Lentsche Bloem,
    Blyverwich soet van reuck, gepluckt men siet verslensen:
    Also en is niet meer van Syriers Heyr te wenschen,
    Noch oock van d’Arabier, berooft van d’Eeren-kroon,
    (130) Dan Iarelickx Tribuyt den gulden Ammons Troon.
SERAH.
SERAH    Cieraet van onse Eeuw, en Iupyns liefsten Sone,
    Die wel als een Monarch, dijn heerlickheyt condt toone,
    De Peirel-Roe die is een speeltuygh uwer hand,
    Wanneer ghy met een woort d’Uytheemsche volcken band,
    (135) Zijn Majesteyt gebiet: de Krijghsluy sullen vechten,
    En by Abelkeraén Ghedenck-Tropheén rechten,
    Hoe wijt den Ammonyt door zijn onsichlijck Heyr
    Doet vallen uyt de handt de Sweerden, Lans en Speyr,
    De Bogen hy verbreeckt, en dwingt de wapen-lieden
    (140) Te luyst’ren na zijn woort, zijn Wetten en gebieden.
    O goon! wats voor u Prins een Adem-loos gespuys,
    Een krachteloos geswarm, by u meer als een gruys?
    By u ist Iootsch geslacht veel minder naer mijn wanen,
    Als dese handt vergaert des Hemels koele Tranen.
    (145) Gelijck’t niet mog’lick is dat ick de Sonne keer,
    Of stut der Manen loop. Al even min of meer,
    Geen Reusen-strijt vermocht den Hemel te bestormen,
    Veel minder can d’Hebré u krachten niet ontformen.
SINES.    Nochtans ontsiende Prins, sy werden sno en vals,
    (150) En soecken ’tSlaefsche Iock te scheuren van den hals.
    ’Tgebries van Ammons Ross, can boeven waen niet schricken,
    Ten sy den Krijsch-godt doet geslepen sweerden blicken,
[fol. A3v]
    Ten sy den Wimpel swiert met krijgers roode vaen,
    En sal der Ioden trots noch ouden roem vergaen.
    (155) So lang Mulciber niet smeet d’Ammonytsche schilden,
    En sal des Koninckx God, die voor geen goden trilden
    Gewroken mogen zijn, en Israel gestraft,
    Wiens goddeloose tong’ so vinnigh op ons blaft.
    O al vermogend heyl! met gulde woorden deftich,
    (160) Gebiet, ziet hier u knecht:
AMM.    De wrevel-moet die heftich
    Den redelijcken Mensch beroert, ontstelt mijn geest;
    Ha, Lust tot rechte wraeck! So wie my niet en vreest
    In Woorden? Sal mijn sweert en scharpe Pylen vruchten.
    t’Is lang genoech gehoort, den Hemel bleeckt door ’tsuchten
    (165) Aen Ammons, Camos. O Saturni Vader, staeckt
    U toorne, door de sond’ die Israel nu maeckt.
    Siet s’hebben eerst geroockt al d’Ammoniters Beelden,
    En knielden voor d’altaer van Moloch, maer uyt weelden;
    Sy komen wederom te last’ren onse goòn,
    (170) En soecken jvrich weer hun GODT: O snoode Ioòn!
    Wat porden u, segt my: Dijn Schepper te verlaten?
    En socht ons goon, die ghy als hulpeloos wilt haten:
    Nu leert u Wet het goet? Hoe wildy niet eens dan
    Verlaten ’tquaetste quaet? Segt andermael: waer an
    (175) Verbind sich uwen God? ist aen u valse trouwe,
    Die ghy maer soeckt in noot, en in u swaer benouwe?
    Sydy de grootst van macht? Of zijn u armen g’lijck
    Een Iovis Soon? die oyt droech s’Hemels wijde rijck.
    Of Mindt u God alleen, om uwe bruyne Ooghen?
    (180) Of is dijn rechter handt veel stercker in’t vermoghen?
    Als al den Ammoryt, Moabyt, Philistyn,
    Pherezyt, Edommyt? So sal de zege zijn,
    Gelooft vry slim gedrocht, en rechte schuym van Boeven,
    Dijn machteloose macht. Tsa, ’k wil ras sonder toeven:
    (185) Sinesi, dat ghy u met ’sKonincx macht vermant!
[fol. A4r]
    En dat ghy al de Steên in Gilead verbant:
    So wijt als de Iordaen, men siet haer armen krommen,
    So Legert u, treckt heen. En keert niet wederomme,
    Ten sy ghy Israel, als in het stof vertreet.
    (190) Ontbloot u blanck geweer, en sweert my by een Eet:
    Dat ghy sult Camos smaet, en my uw’s Koninckx wreken.
SINES.    Dees handen mogend Heyl, die voor geen snoode weken
    Die sweren aende Kroon van uwe Majesteyt:
    Wiens lof den Hemel self aen’t eyndt des rondts verbreydt.
    (195) De goden straffen my, en druck ick niet de Ioden.
SERAH    Lof, roem, prijs en eer, sy d’Amonytsche Goden:
AMM.    Die straffen na verdienst, en wreecken door ons macht.
    Welhem die GODES Eer beivert dagh en nacht.

Eerste Handelinge. II. Uytcomste.

Oudste van Geliad,
THOLA. ZAREZAR.

THOLA    Ach! dat de goetheyd Gods ons eenmael noch vergaf?
    (200) Ach! dat sijn g’naed’ ons noch wou Vaderlijck ontfarmen?
    Wy hebbent Heer verdient, de sonden maken’t graf!
    Wy kennent, ’tis ons schult, wy moeten heden karmen!
    Rechtveerdich is u straf, gerechtich is u werck,
    Ong’rechtich is u Volck, niet weert dat ghy hun Bede
    (205) Verhoort: Maer nu, Ò GODT! verschoonet dijne Kerck:
    Ach! Heer, om Dy selfs wil, want sweert is uyter scheede.
ZAREZ.    Den Ammonyt die raest, en dondert met zijn schrick,
    ’tSchijnt dat hy d’Hemel wil, met al sijn Heyr vertrotsen,
    ’tSchijnt dat hy stormen wil, op d’aldersteylste Rotsen,
    (210) En keeren Iuda om in een ooghenblick.
    Wie sal ons Scherm-heer zijn? dan ghy ô grooten GOD!
    Wie vangt den strijt eerst aen? dan uwe kloecke handen!
    Want so ghy niet en helpt, wy werden heel tot spot,
    Tot smaet, tot schimp, en roem van alle ons vyanden.
[fol. A4v]
THOLA    (215) So waerlijck als u woort heeft d’Hemelen gemaeckt,
    So waerlijck als u hand de eerste palen leyde
    Van ’tblaeuw Asuurs gegolf, dat ghy van d’aerde scheyde.
    So heeft tot onser schand u Israël versaeckt,
    Doch om u snaems wil Heer, vergeeft ons onse sonden:
    (220) ’tIs ons van herten leedt, dat wy u sien vergramt.
    Wy zijn maer Stof en Asch! hoe haest is Hoy verslonden,
    Als uwen toorn’ ontsteeckt? die om de sonde vlamt.*

Verschooninge Eerste Handelinge.

REY der Ioden,
PROPHEET.

REY.    Achtbare Outste: siet, wy off’ren onse Tranen,
    Aen dijne voeten, laes! en bidden met ootmoet:
    (225) Dat ghy een heyl opwerpt, die ons den wech mocht banen
    Van onse vryheyt, d’wijl den Ammonyt verwoet
    Sich wapent, en vermeet, dat hy wil Israëls Bloet
    Door wrevelmoedicheyd, van sijn vermoghen storten;
    En off’ren onse Steén Mulcibers roode gloet.
    (230) Ach! wie sal d’hoverdy van zijne vleugelen korten,
    Dan ghy ô Harder trouw? Aen wien het noyt en schorte,
    Wiens rechterhandt voorheén, vernielden Memphis Kroon,
    In ’tgolvich roode Meyr onsalich. Maer wat port-den
    Ammonyt, dat hy sich rust op d’Harderloose Ioòn?
    (235) De Hoeder Israels is wech, en Geliads soon
    Geneert sich op den Buyt, met snoode rooverijen.
    Ach! Israel wat raet? dits sonde uwen loon!
    Soo wie sijn GOD verlaet, verlaet hy oock in lijen.
    Siet, d’Hem’len zijn niet reyn, in d’Eng’len vindy dwaesheyt!
    (240) Hoe veel te meer, Ô GOD! zijn wy sondich in als,
    Om ons bedreven quaed? het kleene Kind eylaes, schreyt!
    En d’Ouders suchten Heer, met een gebogen hals:
    Nu ist, nu ist den tijt, dat ghy de Ammoniten
[fol. B1r]
    Bewijst dat uwe handt in’t minst niet is vercort
    (245) Om ons te helpen: g’lijck ghy al d’Amalechiten
    Voorhenen door ons sweert, hebt in hun Roem gestort.
VROU.    Waert mogelijck dat ick mijn Sone sou vergheten?
    So kan’t niet mog’lijck zijn dat ghy’t ons ymmers doet:
    g’En soeckt des Sondaers doot, (so yder mercken moet,)
    (250) Maer dat hy sich bekeer, gelijck u woort doet weten:
    Wy zijn voor d’Ammonyt maer als Caf! siet, ’tvermeten
    Van sijn godd’loose tong’, is ons te roeyen uyt,
    Tot schande van u Naem, en u vercoren Bruyt:
    Ten sy dat ghy ons recht, als op den troon geseten,
    (255) Vergeeft ons sonden Heer: wy hebben ons misdaet,
    Gerekent en gesomt, ’tgeen verr’ te boven gaet,
    Het Strandich Zandt der Zee! ia self d’ontelbaer lichten.
    Wy hebben Baalim en Astaroth gheviert,
    Des Hemels heyr, ja med’ het vuyl onreyn gediert!
    (260) Vergeeft ons HEER dit quaedt, en wilt u kind’ren Richten.

Verschooninge.

PROPHEET.

PROP.    So spreeckt des Heeren Woort: Hoort my, ick hoor u mede;
    Hebben u g’holpen oock de goden, die als heden
    d’Egyptenaer aenbid, in Memphis groot gebouw,
    Dat ick u nu in noot alst u past helpen sou?
    (265) Siet, d’Ammoniters Iock, en d’Ammonytsche Garden,
    Hebben die uwen last als hart niet gaen verharden?
    Den trotsen Philistyn druckt met den Sidonier,
    En met d’Amalechyt u waerde vryheyt dier,
    Den Moabyt verdult, en sydy noyt ontsprongen.
    (270) Hoe dick heeft hy u macht als machteloos gedwongen?
    Noch holp ick u (onwaerd) mijn goetheyt in u noot,
    ’kOnferm u om mijn selfs, mijn Liefde is te groot,
    Tot dit ondackbaer volck, (na recht verdienst te haten)
[fol. B1v]
    Die boven al dit goet, My noch so gaet verlaten.
    (275) g’Hebt and’re goon gedient, ’k wil u daerom niet. Soeckt
    By uwe goden hulp; u Bede nu verkloeckt:
    U roepen dubbelt vast, aen die ghy hebt verkoren,
    Nu ghy in droefheyt zijt laet bet u stemme hooren,
    k’En hoor de klachte van d’Afgodendienaers niet.
REY.    (280) Ach! Heer ontfarmet ons, en maket met ons siet,
    Gelijck het dy behaeght, wy, wy hebben gesondicht,
    En uwen Heyl’ghen Naem, en woort niet meer vercondicht,
    Alleen verlosset ons, ’tis hooch noot deser tijt:
VROU.    Om u Verbont, hoe wel dat Iuda g’rechtich lijt.
THOLA    (285) Dat yeder een ons hoort: En doe de vreemde goden
    Van hem, op straffe dat het sweert de geen sal doden;
    Daer m’erghens by noch vint een Beeld van gout of steen.
ZAREZ.    Israel daer is geen GOD, dan onsen GOD alleen,
    De GOD van Abraham, de and’re zijn maer Beelden.
THOLA    (290) Komt gaen wy t’samen in, GOD die ons slaet, die heelden
    Zijn Volck oyt wederom, Wel hem die sich bekeert.
CHOOREN.
            Israël nu moety suchten,
        Onder ’tSlaefsche Ammons Iock,
        Siet GODS tooren,, in’t versmoren
    (295) Van u quaet, maer wilt niet vruchten.
        Vleyt Gods goetheyt die u trock
            Uyt het slaefs Egypti Gosen,
        Uyt een wree Pharaos handt
        Wilt u keeren,, en verneeren
    (300) Tot en voor hem, die door Mosen
        Dy vest, in’t beloofde Landt.
            Doet van u de vreemde goden,
        Als den Moloch, Astaroth:
        Baalims roocken,, laet te smoocken
    (305) Camos, Dagon Blocken snode,
        Maer coemt dient Israëls GODT.
[fol. B2r]
            Eer dat u den vyand quelden,
        Eer dat u den Ammonijt
        Socht te schenden,, gingdy wenden
    (310) Uwe Ziele, die haer stelden
        Tot den dienst u GOD te spijt.
            Tot den dienst der houte Beelden
        Hebdy uwen gang gericht,
        Wacker veerdich,, ô onweerdich
    (315) Sydy, dat u Abraham teelden!
        Die in’t duyster socht het licht.
            Die alleen op God betrouden,
        Niet in’t Vaderlijck Kaldeën,
        Daer hy veylich,, was onheylich,
    (320) Maer vreemd’, hop’loos hy betroude
        Op GOD, en op anders geen.
            Wee de geen die anders soecken
        Goedt of Heyl, ’tsy hier of daer,
        ’tIs verloren, want Gods toren
    (325) Sal u dwase ziel vervloecken,
        En zijn handt valt u te swaer.
            GODES toorne is verbolghen
        Op hun, die het Schepsel eert
        Voor den Maker,, Iudaes Waker,
    (330) Die m’alleen moet yvrich volgen
        Als een GOD die’t al beheert.
            Wee de geen die Putten graven
        Daer geen Water in en comt.
        En verlaten,, ia noch haten
    (335) Zielens Bron, die’t al can laven,
        Dies hun GOD na recht verdoemt!
            O Leert ghy verdwaesde lieden:
        Die in uwe sonden sucht,
        Uwe clachten,, sal verachten
    (340) Gode, die tot hem geschieden,
        d’Wijl ghy maer sijn straffe vrucht.
[fol. B2v]
            Nochtans wil sich GODT erbarmen:
        Als de Vyandt u bestrijt.
        Want veel Pylen,, metter ylen,
    (345) Schut den schilt van Israels armen,
        Die den Hemel noch bevrijdt.

Eerste Handelinge. III. Uytcomste.

IEPHTHAH.

IEPHT.    Hoe wel de wraeck my knaecht, en ic my voel geprikkelt,
    Door wetteloose Nood, tot Roof, waer in gewikkelt
    ’tVersturven leven is, tot hoop in heerschappy.
    (350) Vervreemt van’t Edel bloet mijns Vaders, so tuyght my
    Nochtans: k’En weet wat treck, van mijn te kroese sinnen,
    ’kSal hooger Eeren-Stoel noch voor mijn Eynde winnen.
    En of ’tgeluck my druckt so laegh tot onder twiel?
    Zy wend geswind: En hoogh ’t op t’hooghst, die gist’ren viel.
    (355) Maer of sy noch haer gunst, ongunstich my wou weygeren?
    So sal ick door den Roof, tot hooger Eeren steygeren!
    Ist? neen, ’tIs geen Broeders werck te iagen als een guyt
    Haer Vaders liefsten Soon ten huys onwaerdich uyt,
    Vertre’en in smadicheyt. Hem die door Liefdes vlammen,
    (360) Naest God sijn oorspronck kreegh: Mijn Vader soud vergrammen.
    ’k Weet seker: so hy ’tHooft van sijnen Ysren slaep
    Mocht beuren inde Locht, En segghen: Soons, een Knaep
    Geteelt in slaverny, self van vercochte ouderen,
    Verschoont m’in dienst door dienst, en zijn belaste schouderen
    (365) Ontlastmen wel, wanneer hun vry keurighe keur
    Geen seven vry-Iaer kiest; Maer hoe? men sluyt de Deur
    Niet voor een slaefsche knecht, onwaerdich ’smeesters dacken.
    Maer voor een Eygen-Spruyt, gesproten uyt de tacken
    Van d’overouden Stam. Hoewel ick willich ken:
    (370) Dat Hy niet sonder sond’, of ick den Enter ben.
    Dees Reden soud’ hy Broers (onwaerdich u te noemen!)
[fol. B3r]
    Verhalen: d’wijl dat ghy u Broeder gaet verdoemen,
    En iaecht ’t on-Echtich-Zaet van d’Eeren-wentel-Trap,
    In droeve eensaemheyt, en snoode ballinschap,
    (375) Dies ick my door den nood, en u onheusheyt voel
    Gedreven wetteloos tot quaed, en mijnen stoel
    Van heersching’, is bevest door mijne rooverijen,
    Wanneer ’kmy in de scha uw’s Borgers sie verblijen.
    Als ’tarbeyt ledich Volck, en ’tquaet gewoon geboeft,
    (380) Arch-listich sich versteeckt, en op u koemst vertoeft,
    Stilswijgich ruchteloos, men niemant licht hoort hoesten,
    Maer siende hare Proey: s’En laten hant-gaeu roesten
    Hun gladde Dagghen niet, maer bieden ’tspitse punt,
    De vluchteloose buyt, daer ’twis is opgemunt.
    (385) Hoe wel ick hun beveel: (of ’ksou hun dagen korten,
    So waer mijn Ziele leeft) dat sy geen Bloet en storten.
    De kleed’ren, geld en goedt, segt: Is voor d’Hoeren Soon!
    Het Leven is voor u: Ons is u goedt te loon.
    Gaet Geliaditers, gaet, en klaeght mijns Vaders kind’ren:
    (390) Dat hunnen Bastaert-Broer, het uwe gaet vermind’ren.
    En noch en is zijn haet in’t minste niet geblust,
    Ten sy, ’tonreed’lick volck zyn strijtbaer handen kust.
    Ten sy, sy bet bedacht en door den noot wel-lerich
    Bekennen hare schult, en zijn in’t minst niet werich,
    (395) Dat Iephtah ’sVaders goet en Eer sy toegepast,
    Dewijl de vreemde spruyt med’ uyt den Stam-boom wast.
    Oft moet ick ’sVaders sond, noch by mijn sonde dragen?
    Ach! Hemel soo vergunt: dat ick dees Ziel moet wagen
    Niet in dees Ballingschap, waer in ick ’tleven slijt
    (400) Door Roovery. Maer vry gekent op d’Ammonijt,
    Die laes! ’khoor Israel druckt, met Stael-gevijlde-Reden!
    Ick yver noch tot wraeck. Maer hoe! siet afgestreden
    Is ’tvoochdeloose Volck, van Wap’nen, Hand en raet,
    Dies yeder een verschrickt, sijn eygen wegen gaet,
    (405) En Israel gelijckt, de Hardeloose Vliesen,
[fol. B3v]
    d’Onnoosle Lam’ren, die de radde vlucht verkiesen;
    Wanneer den Wollef naerd’, d’wijl haren Herder staf
    Door d’onverzaede Dood, geblixemt is in’t graf.
    Mijn Vader, ach! waert saeck dat dyne Oogen sagen,
    (410) Van dit vertsaegde volck, de Ysre staele dagen!
    De rampsalighe Eeuw, die Israel bedwellemt?
    Dijn yver wert verieucht, en ’thevich hooft gehellemt:
    Ghy greept met Gedion ’twraeckgierich sweert in handen,
    Met my u Bastaert kint: Om moedich de vyanden,
    (415) Te iagen op de vlucht, gelijck de lichte wint
    Voor GODES adem swigt: Oft g’lijck het speel-sieck kint
    Zijn Bobbelen (al te slecht) geblasen wil beloopen,
    En grijpen metter hant: Also mocht Israel hopen,
    De wreeden Konings-staf, waer me hy u verbandt,
    (420) Wirt door mijn s’Vaders sweert, gedolven in het zandt.
    Maer ach! neen Israel, ghy cont zijn dienst niet bruycken.
    De Ziel’eloose Romp beaerd’, d’oogen ontluycken
    Niet eer, voor ’tHemels-Goed, en Zielen-Eenigh-Wit,
    Op een bestemde dagh, zijn Rechter-Stoel besit,
    (425) En dat

Verschooninge.

KNECHT. IEPHTHAH. GEVANGEN.

KNEC.    Mijn Heer, siet hier voor u een Geliaditer
    Gevangen,* en de rest is op de vlucht. IEPHT. Gaet sieter
    Voet-vluggich ras na om. En ghy, wat segdy? Spreeckt:
GEVAN    Beroemde Heer Iephthah, die u manhaftich wreeckt
    Op ons. Wy kennen schult, en bidden voor u voeten:
    (430) Erbarmt dy onser stant; Of laes! wy sullen moeten
    Vergaen, gelijck het Was, dat voor het Vyer versmelt.
    U Broeders zijn gesint: Te kiesen tot een Helt
    Dijn hooge Achtbaerheyt! geoeffent inde Tochten,
    Ervaren inde krijgh. Sy komen: IEPH. Doen sy mochten
[fol. B4r]
    (435) My houden in haer huys, so dreef men Iephthah uyt
    Zijns Vaders eygen erf: Doch ’kweet waer uyt het spruyt:
    De afgunst wracht de haet, waer om dat ick most wand’ren.
    En soeckense nu my? Hoe can den tijt veranderen.
    Neen seker, datse gaen en bieden selver thooft,
    (440) Hun snoode smeeckery, wert van my niet gelooft.
    Volcht. KNE. Wel Heer ick volgh. GEV. Wat sal my noch gewerden?

Eerste Handelinge. IIII. Uytcomste.

Iephthahs Dochter (die wy noemen) MIRIA.

MIRIA.    Wat vreemder ongeval, of wispelturich g’luck,
    Wat ongewisser staet, wat vreuchde, of wat druck,
    Verheft oft parst ons niet, int sporeloose missen,
    (445) Van deuchts of ondeughts weg, glat slibberich in’t glissen?
    ’tSy op de effen baen der arbeyt-sal’ghe Deucht,
    ’tSy ’tstromp’len op de pat, der sonde die ontheucht.
    So wie den rechten weg g’lucksalich wil bewand’ren:
    Sal vaack door ongeval in staet of naem verand’ren.
    (450) Den eenen stijght door macht, of rijckdom tot de Eer!
    En d’ander stoot m’uyt macht, uyt staet en Rijckdom neer!
    De een als Geli’ad; weet ’tManhaftich sweert te voeren,
    En kan ’thuys in de Eer, sijn lusten niet besnoeren.
    De and’re met zijn Soon een Iephthah is onvry
    (455) En moet uyt Eer en Staet, door korsle Muytery,
    (Hoe seer hy sich verlust te spieg’len in de wapen.)
    Niet onder ’sVaders dack, gelijck de knechten slapen.
    Dus maecktmen wel een deucht, van d’hart gedrongen noot,
    Gelijck mijn Vader doet: die door de smaet te groot
    (460) Bewijst sijn ouden haet, door d’onverdiende schande,
    En toont sijn groots gemoet, door ’tcrijghen met sijn handen
    So haest en sietmen niet, de Voorbood vanden dach,
    En eer men boven Tobs genoemde kimmen sach
    De heugelijcke Son, uyt ’tOosten comen pralen,
[fol. B4v]
    (465) Mijn Vader rijst en loert, om ergens buyt te halen.
    Hy wacht gelijck een Leeuw, die op den wege loert
    Al eer het Roof-sieck-Volck, zijn wack’re handen roert.
    En is door oeffening in Krijgh, van Wapen-lieden
    Gevrucht, wanneer men siet de stoute voor hem vlieden.
    (470) Nochtans, my druckt de wraeck, en toegemeten quel
    Ontword u selven eens. De Hooghste-Wreker sel.
    O toeft noch maer een wijl, voor u dit alles wreken!
    Wilt eenmael maer het sweert weer inder scheede steken.
    En so haest als den tijt, volstreken en vervult
    (475) Is van u ballingschap, veroorsaeckt door een schult
    Uws Vaders, siet, so sal u Scheute wed’rom bloeyen.
    Lecht maer u yvricheyt en graghen lust in boeyen,   
    t’Is lang genoech u eer te roeckeloos besmet,
    Want wie weet wat al goets g’u Dochter niet belet.
    (480) Mijn Moeder, ach eylaes! door Mors gekromde sickel
    Is diefsche wijs gemaeyt! Wil ick tegen den prickel
    Mijn Vers’nen slaen? O neen, hy is my al te hardt!
    Het is een Stale Wet, ’tVerbondt ’tgeen nimmermeer wardt
    Verbroken oft ontcracht. Gelijck d’Azure golgen,
    (485) Als onvermoeyt vernieut, de een op d’ander volghen.
    En ick een ted’re Maeght, hoor onderwijs noch reén,
    Maer vind den langen dach, mijn selven meest alleen.
    Hoe wreed is my ’tgeluck. Aen wien heb ick gesondicht?

Verschooninge.

SILPA (d’eerste Maeght) MIRIA.

SILPA.    Me-Vrou, ’kversta wat vreemts: als heden so vercondicht
    (490) Een Geli’aditer ons, een ongesien versoeck;
MIRIA    Wat isser voor gerucht? van waer? of uyt wat hoeck
    Comt ons de avontuer weer op een nieu bestoken?
SILPA.    Me-Vrou sy brengt ons Eer: En ’tleet wert nu gewroken,
    De Outste nad’ren ons, so dees Gevangen melt,
[fol. C1r]
MIRIA.    (495) Waerom? wat ist versoeck? SIL. te kiesen tot een helt
    U Vader, dat hy sy een heyl der Geliaditen!
    En stry voor Israel, met ’theyr der Ammoniten.
    Dit’s ’tgeen dat hy verhaelt, in Geliad ist bestemt.
MIRIA.     Hoe is ’tonvast geval te wonder en te vremt,
    (500) Hoe schickt de wijse GOD, de Maker aller dingen,
    Het goede naer het quaet? Wat al veranderingen,
    En sietmen niet? ’tsy druck, ’tsy blyschap, vreucht of rou?
    Silpa, treet voor in. SIL. So niet, u sy d’Eer Me-vrou.

Eerste Handelinge. V. Uytcoemste.

THOLA. ZAREZAR. REY. KNECHT.
IEPHTHAH.

THOL.    Gelijck als ’tvlottich hout, ’tniet langer can geherden,
    (505) Ten bersten breeckt van een, wanneert den sturen wint,
    Voor ’tMeyr, iaeght op een Rots, Zyrt’, oft verborgen blint.
    Also, O Israel! dijn Ademloose clachten,
    Vervliegen met de Locht! God wil u noot niet achten!
    ’tSchijnt dat den Hoeder slaept, den Stuerder van u Schip,
    (510) ’tGeen hy door storm-wint drijft, op een verrader Klip.
    De Klip is d’Ammonijt! de Winden, zijn de sonden!
    Die onse droeve Ziel, doen aen de Helle gronden.
    Het Schip, dat is het volck, ’tgeen Iacobs-God verkoos,
    Ondanckbaer voor zijn deucht, hertneckich ende boos,
    (515) Die, ach! niet weerdich zijn. ZAR. dat ghy ons heden richtet.
    Maer hoe? U goedicheyt, die ’tgroote Rond belichtet,
    Streckt sich so verr’ de Zee de koude Aerd omarmt!
    Hoe veel te meer ghy niet u eygendom erbarmt.
    Den Pharao voor ons ghy in’t Roo-Meyr bedollefde!
    (520) ’Tgeen al hun wapen-tuyg aen ’tZandig strant opgollefde.
    Duystvoudich ons ten dienst, in Krijgh op d’Amalech,
    Wy hadden ’sdaegs geen Broot, oft snachts geen licht gebreck,*
    Ghy gaeft ’tbegeerde vleesch ons, by d’onslijtbaer kled’ren,
[fol. C1v]
    En droegt ons uyt het lant, g’lijck als op Arents ved’ren.
    (525) Maer voor u groote Deucht, ach! Heer wy kennen quaet!
    So hebben w’u versaeckt. THO. waer om ghy ons versmaet.
    Maer Israel is dijn Kerck, die met u is verbonden;
    Dijn hand die salft so wel, als s’om het quaet can wonden!
    Ghy straft ons met de Roed, maer werreptse haest int vyer.

Verschooninge.

REY.    (530) Nu Outsten Geliads, siet goeden Raet is dier,
    En niemant onder ons als Hooft, derf ’tvoorhooft bieden;
    Te Mispa leyt het Heyr, van onervaren lieden.
    En d’Ammoniters Heyr, gelegen in het vlack
    Galaad, beschempen ons. THO. Weet dat ic onlangs sprac:
    (535) Soo wie vroom-hertich wil, met erren kloecken moede
    Bestrijden d’Ammonyt? Die sal Israel hoeden
    Als hooft, en rechten ons soo wijt als Geliad grenst.
REY.    ’tIs waer, wy hebben’t g’hoort, en hadden’t wel gewenst,
    Maer d’wijl daer niemant derft, THO. so salmen Iephta kiesen,
    (540) Een wel ervaren man, REY. dats wel, ZAR. eer wy verliesen
    Den tijt, die’t al verslint. Komt gaet met ons en siet
    Hoe dat hy wil. REY. Ach! Heer helpt Israel uyt ’tverdriet.

Eerste Handelinge. VI. Uytcoemste.

KNECHT.

KNECH     Wie daer? THO. Geliaditers. KNE. so staet en wilt vertoeven.
    Mijn Heer, IEP. Verwacht, ic kom. THO. U hulpe wy behoeven
    (545) Heer Iephthah: d’Ammonijt in’t dulle oorlogs heyr,
    Sich Legert tegen ons, en daer en is geen weyr
    By d’Israeliten Heer, dies moetense vertsagen,
    Of sullen door het sweert, met schanden zijn verslagen!
    Erbarmt dy onser doch: Wy zijn u vleesch en bloet!
    (550) Komt zijt ons hooft en heyl, wy bidden met ootmoet:
[fol. C2r]
    Treckt met ons in het velt? IEP. Trect henen weer in vrede,
    Ick blijf in ’tLantschap Tob, blijft ghy in uwe stede.
    Of vreest het bloode hert, noch voor de kille doodt?
    Dat ghy my nu hier soeckt, in uwen angst en noot.
    (555) Mannen ’tis al te slecht, gaet wandelt uwer straten.
    Sydy de gene niet, die door ’tafgunstich haten,
    My ioeght uyt ’s Vaders huys in droeve Ballinschap?
    Maer nu, wat wildy my? ZAR. Dat ghy het Hooftmanschap
    Aenveert, en ons beschermt, voor die ons Ziele drucken.
IEPHT.    (560) Gaet en beschermt u selfs. THO. neen, ’tsou ons niet gelukken,
IEPHT.    Ghy stiet my uyt het huys, dies yvert noch mijn ziel!
THOLA    Hy stont noyt op mijn Heer, die nimmermeer en viel!
IEPHT.    U deerde niet mijn druck, my deert oock niet u klagen.
ZAREZ    Ach! Heer, wilt uwe Ziel, met onse zielen wagen,
REY.    (565) Het roud ons, datmen u ondanckbaer heeft beiegent,
    Den Hemel die ons straft, heeft u door roof gezegent!
IEPHT.    Ghy dreeft my tot het quaet. THO. wy kennen ’tis ons schult.
IEPHT.    So lijdt de straffe dan, mijn Broeders met ghedult.
REY.    ’tBeken van ons berouw, getuygen onse Outsten,
IEPHT.    (570) Sy maken hun dan op, en zijn voor u de stoutsten,
    Sy trecken ’tharnas aen, en grijpen hert en moet.
ZAREZ    Verwillicht onse Beed? IEP. Sal ’tonecht zaet en bloet
    (Daer noyt d’onred’lijckheyt my erven liet de lommer)
    Van Geliads huys, ô spijt! bevrijen dy voor kommer?
    (575) Sal nu de arme wraeck, die nimmer haer genoecht,
    My dienen? neen vertreckt. THO. ’tIs godd’lijc so gevoegt,
    Dat die eerst verstiet, u wed’rom komt verheffen!
IEPHT.    Uyt noot, wanneer ghy siet dat ’tongeluck wil treffen,
    U knecht? Rey. So niet, mijn Heer sal onsen hooftman zijn.
IEPHT.    (580) Kon ict ghelooven, ’ksou. RE. mijn heer ia. IEP. So siet mijn
    Ziele weygert niet, met Israel te sterven.
    Maer so my Godt verleent, dat ick voor u verwerve
    Den Zege: Na den Slach, en slae den Ammonijt;
    Sal ick u Richter zijn? THO. Die sijn Tapyten wijt
[fol. C2v]
    (585) Spreyt over d’aertsche gloob: wiens oogen sien int duyster,
    En leyden Israel door ’troode Meyr, Die luyster
    En tuygh ons beyder Reen: Doen wy niet na u woort.
IEPHT.    Nu Vaders ’kben te vreen: U Reden zijn gehoort,
    Komt Hult my voor het Volck, ick sal der Leeuwen tanden
    (590) Verbreken door Gods hulp, ’kwaeg mijn ziel in mijn handen,
    So waer u woorden zijn, en Gode met ons tuyght.
    Mijn leven is getelt, of Ammon wert gebuyght,
    Door ’twet verdovend’ Stael, op hun godd’loose harssen,
    En Iephthah sal het groen, met Ammons bloet vervarssen!
    (595) d’Onredelijcke daedt die oyt een Prins mistont,
    Wert red’lijck eerst bestraft. Maer so hy mijnen mondt
    Niet hoort: En dat hy hert verhert, zijn Hert en Ooren,
    So lever ick hem strijdt. ZAR. gelijck hier is gesworen:
    Zijn wy en ’tgantsche Volck, gesint, als uwen sin.
IEPHT.    (600) Ghy knechten gaet met my. REY. Mijn Heer komt met ons in.

Continue

Tweede Handelinge. I. Uytcomste.

SINESIUS met zijn Heyr.

SINES.*    Ghelooft sy onsen Mars, die groeyt in’t Stael geblikker!
    Gelooft sy Camos God, (naest d’hooghste Albeschikker.)
    Ghelooft sy ’tgoddelijck Heyr. Ick sie ’tgewenste Rijck
    In sulcken stant en staet, verstroeyt van een. Ghelijck
    (605) ’tHerkauwend’-wollich-Vee, ’tgeen dwalend sonder herder,
    Dick graest aen Horebs top: Of g’lijck Noord-oost, al verder,
    Den Schipper vry verbaest, Neptuni woesten plas
    Doorploeghde, by ’tgeen oyt Vrou Thetis spiegel was.
    Of g’lijck de Vrees verschrickt, de bloode rancke Hinden,
    (610) Wanneert de Iaghers hoort: Of ’truyschen van de winden,
    Int Boom-rijck duyster Bosch, bemantelt met de blaén,
    Daer zijnse nau bevrijt, oft werden licht verraén.
    So ist oock met de Ioôn; sy derren ’tvoorhooft bieden,
    Ziel-angstich half versaeght, hiel-lichtich om te vlieden.
[fol. C3r]
    (615) Help Camos! zijn d’Hebreén meer als een slaefs geboeft,
    Dat niet meer dan een Prins, oft Stalen iock behoeft?
    s’Hadden vry wils genoech, de weeld’ ging hun verdrieten,
    Dies weygerden sy Chijns, de weytse Ammonyten,
    Sy weygerden Tribuyt de groote Ammons-Kroon,
    (620) Uyt lust tot vryicheyt: O hertgeneckte Ioon!
    Bespotters van ons Goon. Comt nadert onse stappen:
    So mach den Charon weer, zijn Leren-Schuyt verlappen.
    Ick trots dy! Komt vry aen, en blixemt met u schrick:
    Hier is den Blixem! Komt, siet in een oogenblick,
    (625) Komt wilt den Bloet-god Mars zijn outste Broeder tergen;
    Bewaeckt u Leger wel, stelt wacht op d’hooge Bergen.
    Is GOD om u een Rinck, en eenen vier’gen Muyr,
    So wert de Zege u: Dat eenmael ’theylich vuyr
    Stijgh na den Hemel op. Maer werdy langs hoe sloffer,
    (630) In dijnen Godsdienst? So doet onsen Camos offer,
    En buyght u trage knijen, voor Astarots Altaer.
    O Wee, ’tafvallich volck! comt krijschluy volcht my na:

CHOOREN.

            Israel oft u ontmoeten
        Ammoniten, ô en vrucht;
        (635) Siet, wanneer den Sondaer sucht,
        Struyck’len krijgers radde voeten,
        En u boete die hun weert,
        Doetse vallen in het sweert.
            Laet hun toorne vry al grimmen
        (640) Laetse hebben vry wat bots,
        Laetse wesen even trots,
        Hooger sullen sy niet klimmen,
        Als GOD wil, die u bevlerckt,
        Want haer wegen zijn geperckt.
            (645) Nu ghy reynicht Ziel en handen,
        En soeckt wederom u Heyl;
        Sullen Iudaes toppen steyl,
[fol. C3v]
        Schijnen ’snachts als Vyer te branden,
        Tot een schrick van d’Ammonijt,
        (650) Die u Vrijen-stant bestrijt.
            Wie GOD soeckt van gantscher herten,
        En beschreyt zijn zonden hier:
        Sal sijn Roede sien in’t Vyer!
        En genesen al sijn smerten.
        (655) Kruydt noch Plaester, siet, en heeld
        Sondes wond, aen’t sondich beelt.
            Sondich is den Mensch geboren!
        Sondich neemt sijn leven af!
        Sondich gaet hy na het graf!
        (660) Sondich heeft hy ’tHof verloren!
        Sondich hy hem hier geneert,
        Tot dat hy in Asse keert!
            Noch en wil den Mensch verlaten,
        ’tSondich quaet, ’tgeen GOD verbiet,
        (665) Heylich zijn Gods wercken siet:
        Maer wee die hun Schepper haten,
        En met eenen snellen loop,       
        Goden hoopen, hoop op hoop.
            Godes toorne die wil blaken,
        (670) Als dees sond op’t hooghste bloeyt,
        En men sich na Goden spoeyt.
        Dan sal haest het eynde naken,
        Van het boos verkeert geslacht,
        Dat hun hoochste Goedt veracht.
            (675) Maer soo haest de sondaers suchten,
        En beschreyen haer misdaet.
        Soecken ’tgoede, laten’t quaet:
        Sal GOD door zijn knechten spreken:
        d’Wijl dat ick u boete sie,
        (680) Wil ick dat mijn straffe vlie.


[fol. C4r]

Tweede Handelinge. II. Uytcomste.

AMMON. SERAH. BODE.

    WIe ist, die sich hier roemt, dat een God door zijn kracht,
    Alleen door t’eenich Woort, dit alles heeft ghewracht?
    Als dit volmaeckte Rond, en ’tgeen Natuer ons dichtet,
    En die van d’eerste Eeuw, tot dese Eeuwe richtet.
    (685) Die self was, eer yet was, ’tgeen oyt ’tvernuft begreep,
    Self eer Latonen soon, door ’trits’len met zijn sweep,
    Het snel-gewieckte Iacht, kon loopen doen uytsinnich.
    Of eer Saturnus gram, verwoedt en al te vinnich,
    Door wisse prophecy, ’tonnoosel Kindt verslon,
    (690) En Atlas ongebeelt, den Hemel dragen con?
    Lang voor ’tAsuur Kristal, beswaddert met de Wolcken,
    Zijn vouchte tranen hiel, gesloten in zijn kolcken.
    Doen d’aerd’ was woest en wilt, ontformelijck verwert,
    Hy scheurde van zijn Tent, het duyster-nacht-seyl swert,
    (695) En schiep ’tvolmaeck alleen! Dit Roemen al de Ioden;
    Die met een laster-mont, verachten al ons Goden,
    Voor heyloos, crachteloos, doof, stom, ia als een Block.
    Hey! opgeblasen Rot, die so braeft met het Iock
    Van uwe slaverny, in een geboeyde Keten.
    (700) Komt biet my eens het hooft. Sydy soo stout vermeten,
    En ruckt u roestich Sweert, uyt dijn ghebroken sche,
    Met hulpe van u Godt? (die na u seggen me:)
    Saturni Vader self, regeert, beheerst gestadich,
    So sie ick daed en roem. Maer neen, zijt bet beradich,
    (705) Loopt Slaven, u geneert met Ploegen, ’tis u best.
    Voor ’tSweert, so kiest de staf, voor vryheyt mint u Nest.
    Dat thoog-gekrulde-blaeu, bid maer, dijn hooft bedwelme,
    Door ’tlommerige bruyn, van Stael-ghevêerde-Helmen.
    Hertneckich-Iootsch-Geslacht. Komt Eclipseert de Son:
    (710) Bekleet dijn mag’re Leên met Purpur, g’lijck Ammon.
[fol. C4v]
    En blixemt in dijn schilt den glants van Iupijns handen,
    G’lijck ick doe als een godt, en geessel deser landen.
    Betemmer van het volck, dat oproerich rebel,
    Sich door een yder waen, noemt ’tzaet van Israel
    (715) Te zijn alleen. Maer neen, komt telt mijn stam wat naerder:
    Ghy vind’t Abrahams Broer, te zijn ons eerste Vader.
    Zijn Nicht ons Moeder was, haer Vaders Wijf en Kint.
    Waer blijft dan uwen Roem? dat ghy u onderwint
    Te seggen: Wy alleen zijn ’tvolck van God vercoren,
    (720) ’tGheen hy ons Vaders heeft by dieren Eedt gesworen:
    Vergeet hy t’geender tijt, wy dragen sijn verbont,
    En houden ons aent woort. Ia ick denck met de mont,
    ’tHert went sich verr’ daer van. Hierom so moety slaven
    Na u verdienst, in’t Dal by Mispa zijn begraven.
    (725) Ghy Wijsgier Serah, segt: Wat dunckt u van het Rot,
    ’tGheen dertelmoedich schimpt en lastert onsen godt?
SERAH.    Onlangs groot-mogend’ Vorst: ’ksach dat de snood Hebreuwen
    In een ghebroken hut geseten, maeckten Leeuwen,
    Gedierten vlug, ia selfs Minervaes Vogel rou,
    (730) Met een ghescherpte kool, (by ’tvyer,) siet in de Schou,
    Daer lachten ’tspot-rijck-aes, met ’talderschimpichst iuygen,
    Uyt lust (ia boose lust!) en riepen, wilt u buygen:
    Dit is de ruyge schets, en ’trecht gemaelde Beeld;
    ’Tgeen dat den Ammonyt te dienen, niet verveelt,
    (735) Daer hy sijn Knijen voor buygt, zijn gulde doode vissen,
    Den Schilder moet op nieu, sijn ouden god vernissen.
AMMO.    Hey, soode lasterny, op onse hooghe Goon
    Van ’tcrijgel-sinnich volck, de hert-geneckte Ioon!
    Den Hemel dy verslin, en d’aerd’ moet u verswelgen!
    (740) En ’tVyer brandt van u Struyck, de jong-geente Telgen!
    Dat ’tSchuymich-woedich-Meyr, u kinderen verniel,
    Met huys, met landt en Vee, met lichaem en met Ziel.
    Ghy hebt u GOD vergramt: gady nu ons vergrammen?
    Ghy siet niet bovent hooft, dan licht gevierde Vlammen.
[fol. D1r]
SERAH.    (745) Gelooft Heer Koninck my: Dees Ioden doen u trots!
    Tot nadeel van ons Eer

Verschooninge.

BODE. AMMON.

BODE.    Lof sy de Wijsheyt GODS:
    Die ’swerelts doen en raet kan door sijn woort beteug’len,
    En spoedicht mijne reys als of Mercuri vleug’len
    Door ’tvoeteloos gheluck, my heden waer vereert.
    (750) Holla! sijn Maiesteyt, wiens groote Rijck vermeert,
    En d’Hemel heyl verleen, sy desen Brief gegeven.
AMMO.    ’kSie dat hy van de hand Sinesi is geschreven,
    Staet op. Wat isser nieuws? waer leyt het Leger stil?
BODE.    In Galaad mijn Heer; maer Raet, noch Macht, noch wil,
    (755) En isser by de Ioon, om teghenstant te bieden.
    (In’t Leger gaet het wel,) ’k sach veel duyst ys’re lieden,
    Die vlytich op hun wacht bewaken ’sKoninckx Heyr.
    Israel sich begraeft te Mispa. AMM. ’kHoor de speyr
    Is moedich opgerecht, met Ammons roode Wimp’len,
    (760) Omtrent daer de Iordaen, zijn voorhooft wacht te rimp’len.
    Vertreckt, en morghen eer de Sonne valt in’t gras,
    So krijghdy antwoort op den Brief, die ’kheden las.

Tweede Handelinge. III. Uytcomste.

IEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR.
ISRAEL.

IEPHT.    De GOD van Abraham, die wy Hebréen vieren,
    Na d’ingeschreven Wet sijns vingers, door zijn woort,
    (765) ’tWoort dat de Hem’len selfs, deed’ met sijn lichten cieren,
    Wanneer ’tvolmaekte werk der Schepping eerst quam voort.
        Dees GOD heb ick bekent, te Mispa in het Leger:
    De Reden en het geen dat heden is geschiet;
[fol. D1v]
    Op dat hy Rechter sy, en d’alderkeurste Weger,
    (770) Van onsen Eedt, soo wie sijn woort houdt ofte niet.
        So wie den Hemel mint die Min nu Israëls kind’ren,
    So wie de Waerheyt mindt, en is Getrouw altijt,
    Die Blyft Volstandigh vroom, om d’Ammonyt te hind’ren,
    En grijp den taeyen Boogh en veerdicht hem te strijt,
        (775) Hy gord zijn sweert op zy, en laet sijn hellem binden
    Op’thooft, en past de Kreeft met yver voor de borst,
    En metten slincker arm (vrymoedich voor de vrinden,)
    Hy draeght een schilt, waer op men Ammons pijlen morst.
        Besichticht om en om: Ghy Outste hoe de wallen
    (780) Van ’tomgegraven heyr, tot noch toe zijn bewaeckt,
    En laet u ouden Moedt soo licht’lijck niet vervallen,
    D’wijl dat Israëls GOD doch nimmer is vervaeckt!
        Hy sluymert noch en slaept, en zijn Al-siende Oogen
    En werden door den vloedt van Lethes niet bedeckt.
    (785) Hy spreeckt: Dit is mijn Volck, siet ick heb u getogen
    Uyt slaefs Egypten-land, en heb mijn knecht verweckt:
        Een onbespraeckte Man, maer Tael-rijc door sijn broeder,
    Den Aaron die vertolckt mijn Reden Pharao,
    Die sich so lang verhart; tot de droeve Moeder,
    (790) Haer eerstgeboren soon sach liggen op het Stro.
        Ick baende u den wegh, door d’ongebaende wegen,
    En maeckte ’tRoode Meyr tot een geschelpte vloer,
    En heb door mijne hant d’Egyptse roem verslegen,
    Die met sijn Oorlogs heyr u na de hielen voer.
        (795) K’heb u in de woestijn gevoed viermael thien iaren,
    En ’kgaf u ’themels-broot, van d’hoogen Hemel af,
    U dorst: De Steen-rots splijt, en laefde uwe Scharen,
    En lusten u het vleesch: ghy weet dat ick’t u gaf.
        Den Amalech voor eerst: wou u door-gang weygeren:
    (800) Hy quam en streed met u, ia druckte dy door ’tswaert,
    Dies Mose mijnen knecht most op den Berg steygeren.
    Door wiens gebedt ghy saeght hoe lief dat ghy my waert.
[fol. D2v]
        ’Kheb u door Iosua de sone Nuns gegeven
    Ruymt in ’tbeloofde land, daer Melck en Honich vloeyt;
    (805) Maer dijn ondanckbaerheyt, en dijn afgodisch leven
    Veroorsaeckt, dat het Vyer mijns torens om u gloeyt.
        Met Iuda stond ick op, en sloeg de Cananiters,
    En Simon die hem holp ving Adoni Beseck,
    Sy sloegen insghelijcx oock al de Pherisiters,
    (810) En noyt haddy mijn hulp, mijn raet, noch troost gebreck.
        Athniel Kenas soon ick u ten Heyland stelde,
    Cusan Risathaim sloegh hy door mijne hand,
    Siet! om dat de Sirïers u al t’onred’lijck quelde,
    Door Ehud wierp ick oock den Eglon in het zant.
        (815) Samgar den Anaths soon, (wanneer ghy tot my schreyde)
    Versloegh den Philisteen tot ses-mael hondert man,
    Slechs met een Ossen stock waer mee hy d’ossen weyde,
    Wat meendy dat ick noch in noot niet helpen can?
        Abinoams soone, den Barak u verloste
    (820) ’Hier na van Sissera, die Hebers Wijf verworght;
    Een Vrouwe Iael g’naemt, u Heylant wesen moste,
    Als ick g’noegh had de straf van Iabins Heyr geborcht.
        K’riep van den dorsch-vloer selfs Gedion Ioas soone,
    Wanneer den Amalech en Medianijt u druckt;
    (825) Sebah en Salmuna sach m’hare wreetheyt loone,
    En ’tMedianiters Heyr wird door hem wegh geruckt.
        Thola Pua soon stond doen op om u te helpen:
    Na dat d’heyloosen Man Abimelech verscheen,
    Een Geliaditer quam daer na u kommer stelpen,
    (830) En was de heyl de iongst voor Israel heeft gestreen.
        Ondanckbaer Volck! Wat al heb ick u niet bewesen,
    Voor goetheyt, sorgh en hulp? Die ghy onweerdich zijt!
    En nu siet daer een man die ick heb uytgelesen,
    Dit sprack de Heer tot my. THO. Die geve nu ter tijt
    (835) Dat zijnen knecht voor hem met open herten wand’le.
    En als een trouwen Voochd ’tgemeene best verhand’le,
[fol. D2v]
    So met gerechticheyt, in’t straffen van het quaet,
    Als ’tVorstelijck beleyt, in ’tgeen de Krijgh aengaet,
    Dat hy den Mose volght, en yver voor dijn wetten,
    (840) En dat hy over al d’Afgodery belette,
    En sy met ons gesint: De Eendrachts Pylen-Tros,
    Door List, noch door Ghewelt, noch tWist te maken los.
ZAREZ    Gheluckich is het landt ’tgeen d’Alderhoochste Zegent,
    Met een Godsalich Vorst, (waer med’ hy ons beiegent.)
    (845) Die ’tHarnas in Gods Vrees, en lust der Wet aentreckt,
    En met den Helm des Heyls, sijn hevich hooft bedeckt,
    Geharnast tot den Krijgh, gewapent tot het strijden.
    Doch niet door sijne hand, en sal hy ons bevrijden,
    Ten sy GOD voor ons treckt, met ’tuytgetogen sweert,
    (850) Waer me hy ’tgodd’loos heyr wil delven onder d’eert.
ISRAEL    Om dat ghy ons vergeeft de sonden, wy genegen,, zijn,
    Te roemen op u macht: Want HEER wie kan ons teghen,, zijn:
    Wanneer ghy met ons zyt? IEPH. Dit sal den vyant sien,
    Waer hy sich aen vergrijpt, waerom, en oock aen wien.
    (855) Maer eer sich Israel rust (ghy Outste, wilt my raden:)
    ’kHeb lust te weten Réén: De oorsaeck en wat schaden
    Ammon verhalen mach, waer in hy is vercort,
    Eer dat het Israels bloet ong’rechtich wert gestort.
THOLA    Komt senden wy de geen die’t hem met Réen afeysen.

Tweede Handelinge. IIII. Wtkomst.

AMMON. GESANTEN van Iephthah.

AMMO.    (860) De onvermoeyde Grijs, die met een kromme Zeysen
    Het trots ghebouw vermaeyt, (’tsy hoe verheven prat
    d’Egyptse Pyramid, oft d’alderoutste Stadt,
    Hun Tooren-spitsen hooch in ’sHemels Wolcken bergen,
    En derren met hun gront, ’tvergancklijck wesen tergen:)
    (865) Dit’s d’onweerhaelbre tijdt, die Rijcken nederstort,
    Wiens vleug’len nimmermeer Atropos scheyr verkort.
[fol. D3r]
    Dees comt, door ’tvlugh gerucht my in de ooren donderen.
    Israel maeckt sich op, wie soud hem niet verwond’ren?
    Hy condicht dat een Man, sich waent wel so veel mans,
    (870) Om ons ’tvoorhooft te bien, en tasten na de Lans.
    Ia grijpen ’tswaert in d’hant, om Israel te bevrijen,
    En met een vroom gemoet derr’ ’tweeld’rich Ros beschrijen,
    Zijn bruyn geharden schilt, bemaelt hy met dit schrift:
    Dees Vorst is met het sweert, van GOD sijn Heyl begift.
    (875) En seydt daer by: De Ioòn zijn Abrahams zaet gerekent,
    Dit lant hoort ons. En die’t ons wederhout, wy wrekent.
    So mannen so, grijpt moet, en kruypt uyt uwen nest,
    En glorijt uwen Naem in hoop, en doet u best.
    Hier is een Roe! een Schrick! en Blixem voor u Zielen,
    (880) Die u sal metter yl, doen omsien na u hielen!
    ’tIs wonder dat d’aerd’ u raserny niet belght,
    En datse ’tcrijghel-Rot niet in haer Keel verswelght!
    Wat Vreemders sie ick hier hun voeten tot my wenden?

Verschooninge.

GHESANTEN. AMMON.

EERST.    Groot-Koning g’luck en Heyl: d’Heer Iephtha die gaet senden
    (885) Zijn Boden, voor de troon van uwe Maiesteyt,
    Wiens wijt-beruchte Naem, het vlug-gerucht verbreyt,
    Door dien g’u roemt begunst, van die ghy hout voor goden.
AMMO.    ’kHoor dat ghy Boden zijt, gesonden van de Ioden.
TWEE.    Ia mijn Heer. AM. Segt op dan: wat’s ’tgene dat ghy wilt?
EERST.    (890) De geen die’t al beheerst, waer voor de Globe trilt,
    En d’Hemelen beweeght, wanneer Hy ons wil nad’ren:
    De GOD die is en was, de GOD van onser Vad’ren,
    Die op de Winden vaert, en breyt de Wolcken uyt:
    Den Maker van het Noord, het Oost, het West en Zuydt,
    (895) In alles, al uyt niet. Wiens Eng’len zijn de Posten,
    De Heere Zebaoth, die Israel verloste
[fol. D3v]
    Uyt Pharaonis handt, die heeft een Strijdtbaer Helt
    Verweckt, en tot een heyl van Israel gestelt:
    Om so g’onred’lijck zijt, u red’lijckheyt te leeren
    (900) Door Réen of door het sweert: Maer eerst is sijn begeren
    Te weten wat ghy hebt met hem of t’volck te doen,
    Dat ghy tot hem en ’tland komt krijgen? AMM. Also groen
    Alst u Heer Iephthah staet, wiens naem ’tgerucht my conde,
    Die uwen mond vervult met woorden, heeft gesonden;
    (905) So groen, en groender (Ioon) gelooft vry staet het my:
    Versoeckt hy strijdt? Ick meer. Maer nu gaet henen vry,
    En condight uwen Helt, ick werd, (seght hem) te korsel
    Om reen te geven, doch eer ick het Rot vermorsel,
    ’tGeen dertel-mondich my de Oorsaeckx-Reden eyst:
    (910) Dat Israel sich eerst ten vollen wel bepeyst,
    Oft niet de waerheyt is, of hebben wijt gelogen?
    En namense geen Land doens uyt Egypten toghen?
    Siet! van ’tLand Arnon aen tot soo verr’ Iabock grenst
    Aen dees sijd’ de Iordaen, Nu w’hadden wel gewenst
    (915) Dat dit ontloopen volck, (Niet weerd datmer om strede)
    Na rouw van sulcken daet, my hadden weer in vrede
    Gegeven, ’tgeen men ons onred’lijck noch onthout:
    En so dit noch geschiet? gaet, seght, en my vertrout,
    ’kSal hun genadig zijn. EE. Veel danc sy d’hoochweerdige
    (920) Koning, die ons gaet met rijcke Reen afveerdige,
    So immers t’een oor hoort, maer t’ander ongestopt,
    Verhoord de andre réen, so ons de Waerheyt klopt:
    Door ’twroegen van ’tGhewis, gelooft op onse monde:
    So kennen wy de schult. TWE. Die sweerelts wijde ronde
    (925) Behangt met zijn Tapijt, en Israels sonden deckt,
    Bewaer zijn Majesteyt. EERS. Wy bidden verlof. AM. Trekt
    Uyt mijn bedwelmde Zael, na d’opgeworpen Heyl,, wis,
    En segt dat Ammons Reen voor Israel al te veyl,, is.


[fol. D4r]

Verschooninge.

GHESANTEN.

EERST.    Ten is de waerheyt niet (O Koning) die u port,
    (930) Te geven reén: Waerom ghy Israel soeckt te drucken:
    Noch ’tis geen lust tot recht, waer doort u mocht gelucken:
    Noch langh geleden smaet, waer door m’u goon vercort.
TWEE.    De makers van u goon, sien laes! hun houte blocken
    Verheven en gepronckt, geschildert en vergult,
    (935) Geoffert uwen Smidt, en s’hebben noch gedult:
    T’is brandich licht en droog seer dienstich voor de kocken.
EERST.    Den maker gaet int bosch, en neemt zijn bijl, en houdt,
    En velt een boom, daer weet hy beelden van te schaven,
    Hy beytelt, steeckt en snijdt, O wonderlijcke gaven!
    (940) Den mensch die maeckt het geen, waer in hy self betrout.
TWEE.    Nu Coning dits u ernst, de Goden wildy wreken,
    Ick acht de handen van u Camos zijn vol gicht,
    Of heeft hy ’t dat hy hem niet en licht?
    Of sal hy ty genoech sich in het harnas steken?
EERST.    (945) Of ist den yver niet die g’om u goden drijft?
    Maer ist de rijcke Reen, (Meesterse vande vromen,
    En drijfster tot de deucht,) waerom g’hebt voorgenomen
    Te richten onder ons? O koning siet toe! Blijft
TWEE.    Volstandich in u doen, gerechtich in u wercken,
    (950) En heylich in u Eedt, waerachtich in u woort:
    Soo sal ’tnatueren* recht, Tydts-Dochter brengen voort,
    En d’Hemel sy u Borch, en sal u heyr bevlercken.
EERST.    De reden is een vonck, die in ons herte ruert,
    De reden is ’tgemerck, van al die die Waerheyt Minnen,
    (955) De Reden teugelt staegh de reddeloose sinnen,
    En wijst ons d’Hemel leer, so lang het leven duert.
TWEE.    ’tIs dan de Reden niet, waer door g’u Monarchien,
    Hier soeckt soo grondich diep te wort’len als de lucht:
[fol. D4v]
    U Hel-gods rijck bedaeckt. En so hooch als ’tgerucht
    (960) De snel-gewieckte-Faem, gaet s’Hemels wegh doorsnijen.
EERST.    Wat ist: (O Ammon!) ’tgeen dat u op ons verhit?
    Ist ongestadicheydt? Of ist bedreighlijck wanen,
    Van’t ydel, ’tgeen gedroomt, u eygen wegh mocht banen?
    Die nu gelijck ghy segt dat Israel besit.
TWEE.    (965) Den Wollef vind wel yet, wil hy het Schaep verslinden,
    Hy dicht een quaet en roept den neervallende stroom,
    Begruyst u ruyge muyl. O Kauwer zijt so vroom,
    En sondloos als ghy wilt, ick sal u toeft wel vinden.
EERST.    Gelijck een Appel leyt aen ’tblick’rich vuyr en blaest,
    (970) En niete min de hitt’ sijn vochte schellen bluystert:
    So ist met d’Ammonyt, die na geen Reden luystert,
    Maer blaest ’tvier sijns verderfs. TWE. O Mensch die u verdwaest!
    Dat is het blint geluck, met voeteloose wiecken,
    Die op haer Ronden kloot, u vriendelijck toelacht.
    (975) Ghy denckt: Israel is u ongelijck in macht,
    Sy g’lijcken met hun heyr, de half gesonden siecken.
EERST.    Bedrieght u niet, siet toe, siet toe, wie dat ghy trotst.
    By ons is voor u Zee, een Staelgevijlde grendel,
    Die al u Baren schut. Ontrolt vry ’tbloedich Vendel,
    (980) Wy zijn met Godes macht en ’shemels heyr berotst.
TWEE.    De Son onttoomt sijn Iacht, ick sie de gulde stralen
    Verand’ren in Saffraen, by Thetis graeuwe vest.
    De Vogeltjens zijn heen gevlogen na hun nest,
EERST.    Wie keert by tijts doet wel, weldoen bevrijt voor dwalen.

Tweede Handelinge. V. Uytcoemste.

IEPHTHAH. GESANTEN.

IEPHT.    (985) So haest den lieven dach wiert van den Haen gekraeyt,
    En kon Doots-Suster my de Oogen niet vervaken.
    So haest de ronde Son de aerd’ met gloor bespraeyt,
    O Israel soo siet m’een herder voor u waecken.
[fol. E1r]
        So haest en sietmen niet de kronckelige Wolcken,
    (990) Ontswaddert van het bruyn en swart bestickte zeyl,
    Of ick ben van mijn Koets, ick d’yveraer der volcken,
    Ick u vercoren Prins, en opgeworpen heyl.
        Als al de Werelt schijnt door Lethes stroom bestroomt,
    En d’onvernoechde wraeck mach Ammons geest ontrusten,
    (995) Becommert sich u hooft, die sluymervallich droomt,
    En troetelt sich door hoop, in sijn begeerde lusten.
        De lusten daer mijn ziel so grondich graeg na yv’ren,
    Met wil en reden zou: Dats dat ick Ammon sla,
    Eer twee-maels-thien de Zon sich spieghelt in de vyv’ren,
    (1000) Of dat hy my te recht, oft ick hem recht versta.
        Ghy Vaders van het volck, ghy trou verbonden staet,
    Regeert met rijcken raet de veel hoofdige Hoofden,
    En soeckt u selfs niet, door vuyle eyghen baet,
    Die laes! niet dan te veel het rechte recht verdoofde.
        (1005) Soo g’yemant siet vercort, daer is noch hooger pleyten,
    Daer is noch hooger recht, daer is noch hooger swaert,
    En Vierschaer die verdoemt, en straf der booser feyten,
    Daer yeder vrome Ziel eenvoudich sich verklaert.
        En kreuckt de Gods-dienst niet, door eygen wijs vernuft,
    (1010) Of buyght Gods-wetten niet, na u natuerlick wanen,
    De Mensch is vleesch en bloet, ’tgeen licht in ’t Godlyck suft!
    En wil vervreemd van God, verkiesen nieuwe banen.
        Nu treet op d’ouden weg, en vraecht hoe dat u gangen,
    Gerechtet mogen zijn na ’t richtsnoer des geloofs?
    (1015) Vervloeckt d’Afgodery, ontslaet die zijn gevangen,
    En reynicht d’handen, die (ick ducht) noch zijn vol roofs.
        Ick heb mijn sonden, siet! Voor Israels Godt gebicht,
    Ick heb hem toegewijd, de rest van al mijn dagen,
    Ick heb hem Eed gedaen, so waerlijck als hy richt!
    (1020) ’kEn wijck niet van zijn woordt, waer voor ’kmijn ziel wil wagen.
        Treed aen verslagen volck, en nadert met gebeden:
    By een gebroken hert, door waer berouw tot Hem,
[fol. E1v]
    So sal u licht opgaen gelijck den Morgen heden
    Vervrolickt voor den dagh, eer ick u nut bestem,
        (1025) So in’t geen dat u raet en goede wille prijst,
    In’t rechten van u saeck, als ’tgeen de ys’re lieden
    Nootwendich schorten mocht, en ’tgeen de Reden wijst,
    ’tSy straffen van quaed, ’tgebieden, oft’ verbieden.
        De Rechters zijn de geen die Godes beeld vertoonen,
    (1030) En spelen op’t toneel des Werelds d’hooge Rol,
    Die hun ziel bloedigh staet, so sy het quaet verschoonen,
    En wroeten in het aertsch gelijck de blinde Mol.

Verschooninge.

GESANTEN. IEPHTHAH.

EERST.    Zeer wel te pas, siet hier, d’Heer Iephthah ons ontmoeten,
IEPHT.    Gesegent sy u komst: En lieflijck zijn de voeten
    (1035) Die nad’ren Israel om kondighen de vreed.
    Wat seyt zijn Majesteyt? EER. Die ’tgroen geschildert kleet
    Der aerden, noemt zijn Banck, en d’Hemel zijnen Zetel,
    Die geeft mijn Heer geluck: TWE. De Koning is vermetel
    Geswollen door de waen, van zijn gedichte réen!
    (1040) Hy seyt: Als Israel trock door de Roode Zéen,
    Uyt ’t slaefsch Egypten-lant, so hebben sy de Palen
    Genaeckt van Arnon eerst, tot by de vlacke dalen
    Van Iabok, en den vloet der glasiger Iordaen,
    En dit zijn landt (door ’tswaert) dat tasten sy doen aen,
    (1045) En nament met gewelt, en houden’t tegen Reden:
    Maer soo men’t wederom hem ruymt, en geeft in vreden
    Den Eygenaer die ’t hoort, so hout hy hem gerust,
    Dits ’tgeen hy u ontbiedt, en niet meer. IEP. My lust
    Noch andermael, noch eens zijn dwaling hem voor oogen
    (1050) Te stellen: Want ick weet zijn seggen is gelogen!
    Israel nam geen Landt self van den Moabijt,
    Noch van den Ammonijt. Dies soeckt hy maer den strijt,
[fol. E2r]
    ’Tzijn redeloose Réen, zijn woorden zijn als winden,
    Wiens ruysschen datmen hoort; maer wie kan ondervinden
    (1055) Zijn Leger, plaets, en wegh, en waer hy henen blaest.
    Also m’hoort Ammon oock, die door sijn wanen raest,
    En terreght my tot Krijgh! Wel aen komt met ons binnen,
    Wy sullen op dit stuck met rijpen raet versinnen.

CHOOREN.

        Wanneer de Waerheyt is door reden schijn verdoemt,
    (1060) Komt,, sent u Boden dan met waerheyts toorts in d’handen.
    Schande,, erft de Prins die by de réen gekromt
    Somt,, zijn eygen Macht, en slaet ’tgerecht in banden.
        Ammon so g’u verhard, en hoort geen waerheyts reden,
    So sal u Konings Rol met d’eere zijn volspeelt,
    (1065) En denckt g’hebt met ’tgeluck u aertsche rijck gedeelt,
    Daer u voor-ganghers oyt soo bloedelijck om streden.
        De Boden zijn op weg, die u de tweede maele
    Verhalen,, hoe dat ghy onred’lijck hun beticht,
    t’Licht,, der waerheyt self verlicht u herten zale,
    (1070) Dwalen,, laet, gaet recht, want d’Opper Koning Richt.
        Hy sit op zijnen troon, en wil met d’ysren staf
    Vermorselen de geen, die hem niet willen eeren!
    O mensch! sluyt niet u hart, wert wijser, en wilt leeren
    Te luystren waerheyts Réen, en laet u wanen af.
        (1075) Isra’el wilt door Réen, u Réen-schijnende-glans,
    Gans,, door ’trecht verhael u onrecht tegen spreken,
    ’kReken,, ghy en soeckt niet ’twelvaert uwes lans,
    Kans,, en isser noch om u na lust te wreken.
        Den Pharao gedenckt: Laet die u spiegel wesen,
    (1080) Hy hoorde Mosen niet, hy schimte met Aaron,
    Maer als hy in het Meyr sach dat hy niet en kon
    Ontcomen, most hy noch een hooger Koning vresen.
        Hy riep grijse Neptun, siet! wie ghy wilt verslinden,
    Winden,, wat is u dat dat ghy so woedich raest?
    (1085) Haest,, ontsiet mijn Kroon! Ick ben Aeools beminde,
[fol. E2v]
    Vrinden die op ’thoochsts nu d’hel zijn aldernaest.
        Ten holp niet het Meyr, dat heeft zijn heyr verswelght,
    Hy most, hy woud of niet, het Aes zijn vande Vissen!
    O Coning! leert, gedenckt, het cond’ u mede missen,
    (1090) De Vrou van ’theylich recht sich om u reden belght.
        Ghy denckt veel licht, ick maeck mijn leger vast gerots,
    Trots, vry d’Ammonyt hy comt zijn Zolen lichten,
    Swichten, is u best, oft uwen val die plots.
    Bots, niet aerden Pot op mijn gestaelde schichten.
        (1095) Neen Koning! siet, het sweerd besturven in de vuysten,
    Van ’thert genomen Volck, dat op hun Heylant bromt!
    O luystert op ’tgerucht! hoort! hoort Israel comt
    Met sulcken velt geschrey, als oyt de Winden ruysten.

Tweede Handelinge. VI. Uytcoomste.

EERSTE. TWEEDE. DERDE Gesanten.
AMMON.

EERST.    Wel tienmael ’tmorgen-rood quam spieg’len zijn Paruyck,
    (1100) Met ’tkriecken vanden dach in Thetis Water-cruyk
    En deed’ het lichte blaeu van ’sHemels koele tranen,
    (Gestort op ’tgroene kleet, by ’tschijnsel vande Mane)
    G’lijck als gedistileert, verdwijnen in de Locht.
    Eer Israel u Boòn de Koning spreken mocht,
    (1105) Eer dat zijn Majesteyt rechtvordrich socht de Reden
    Te hooren na de last. K’hoor hy comt herwaerts treden,
    Hy nadert na ons toe. O Prins! blijft niet verhart:
    Op dat u Rechterstoel in waerheyts Reden wert
    Gehanthaeft, en bevest, Pylarich vast in gronde,
    (1110) Daer anders ’tgroot gebouw zijgt door den last der zonde.
AMMO.    Wat wildy andermael? Rebellen segt vry aen!
    K’sal u onnutte Reen genadelijck verstaen,
    Wat’s ’tgeen u Heer onbiet? EER. Niet dan de heldre Waerheyd,
    Die door u herten kolck licht met de Tourts der klaerheyt.
[fol. E3r]
TWEE.    (1115) So ons mijn Heer verschoont, en neemt ons Reén in’t goe
    Wy beginnen AMM. Dat sy verr’ dat ick u anders doe.
DERDE.    So seyt Iephthah: (Heer) Israel heeft genomen
    Geen landt soo’t herwaerts quam van Nilus groen blau stroomen,
    Uyt ’tRijck ’tgeen wel besucht hun droeve ramp beschreyt
    (1120) Dat een onsterflijck God sijn Volck heeft uytgeleyt,
    Na ’tRoo-gul-zandich-Meyr, door t’wonder zijner handen,
    O wonder! wert de Zee, tot Carmozijnen wanden!
    Iae aerselt achterwaerts, op dat haer Thetis deckt,
    So datse nau het stof van Israels Solen leckt!
    (1125) Daer Pharao versoop met al d’Egyptse scharen,
    Die riepen: Isis helpt! Neptunus wilt bedaren!
    U soute Toomen grijpt, en kemt d’oneffen vloén,
    Op dat wy aen het strant u d’Offeranden doen.
    Siet Koning! als den GOD der aller goden gode,
    (1130) Sijn Vollek door dit werk verschrickten, door het dooden
    Van sulck ontsichlijck Heyr, ’tgheen d’afgront binnen slorpt.
    Als hy de Zee beval, die flux de Wap’nen worpt
    Aen d’Oever, die het Meyr d’Egypters hadt geplondert,
    Het wapenloose Volck ten dienst. O die verwondert
    (1135) Doen waren! Was het Heyr ’tgeen Godes liefd aensach,
    En trou in wederspoet, so datmen roemen mach:
    Dit Volck is ghelijck, den Appel in GODS Ooge!
    Wie die aenraeckt, die raeckt den Heerscher, die om hooghe
    Besit zijn’ gulde Troon, en swerelts doen betoomt.
    (1140) Zijn Boden voor ons Heyr, was geen Mercur gedroomt!
    Maer ’t waren daeghs en snachts Colommen, d’een als vierig
    Die glinsterde des nachts, en ’sdaeghs wit-Wolkich cierig,
    De andere voor ons ging, van ’troode Meyr (of Schelf,
    Of Riet-Zee noch genoemt,) tot Kades. Waer dat self
    (1145) Israels Hertoogh sant sijn Boòn, aen d’Edomiten,
    Op dat hun Koning ons verhoorde. Maer s’en lieten
    Vervreemt ’tuytheemsche volc niet trecken door hun lant,
    En andermael hun Boòn by Moab ’tselfde vant.
[fol. E3v]
Continue
    Also bleef Israel te Kades henen swerme,
    (1150) In ’t woest Arabisch wout ’tgeen met sijn kromme ermen
    Dees wree gebueren komt begrensen en bevanght,
    Die niet en sien wat straf hun over d’hoofden hangt.
    Dus sukkelt Israel om d’Edomiters palen,
    Van daer de ronde Son, de Gloobe met zijn stralen
    (1155) Vergult, wanneer hy stijght uyt Thetis marmer-vocht,
    Als tegenvoetich volck zijn tourts beoogen mocht.
    Van daer liet Pluym-gediert, ’tsaffranich licht comt groeten,
    En d’Hemel gloreloos betaelt sijn nachtste boeten,
    Sy krommen Moab om, maer s’hadden noyt gewenst,
    (1160) Te leg’ren ’tArnon, d’wijl dat Arnon ’tlant begrenst
    Tot d’Ammoriten Roem, Hesbons Koning spillen,
    Sy tijt door hare Boòn, dewijl sy niet en willen
    Wan-trouwende ons heyr te trekken door hun rijck,
    En weygeren alleen geen vrientschap, maer gelijck
    (1165) Bespieders, slim geboeft, (die trouwe oyt verstieten,)
    So maecken tegen ons ten strijd de Amoriten,
    En grimmich op geruyt, sy volghen Israel na,
    En legerde hun volck geharnast tot Iahfa,
    Daer ’twrevelmoedich heyr lustgierich wilde strijde,
    (1170) Maer door ’tmost na hun val ons ’theele lant in wijde,
    Sy vielen door het swaert, dewijl Israel won
    Al d’Amoriters land, van Iabok tot Arnon,
    Van daer de Wildernis aen dees sy de Iordane,
    Beschaduwt daeghs haer vloet, en snachts de silv’re mane.
    (1175) So heeft nu d’Heer de Godt Israels, voor ons heen
    Verdreven d’Amorit, om dat zijn volck alleen
    Met rust bewoonen sou, ’t geen hun den Hemel ionde.
    Nu Koning, siet! ghy dwaelt, hebdy u onderwonden
    In te nemen ’tland, ’tgeen God ons eygen gaf?
    (1180) Ghy doolt O Prins! en graeft al blindeling u graf.
    Hoort Reden, luystert ons, en wilt u niet vervremen,
    Maer wildy crijghen? crijght, en wilt het lant innemen,
[fol. E4r]
Continue
    ’tGeen Camos uwen godt voor u ontledicht heeft,
    En laten Israel ’tgeen, waer in hy vredich leeft.
    (1185) Oft meendy grootschen Prins, u recht is al veel beter,
    Dan oyt was Zipors soon den Balak? Die d’AL-WETER
    Vergrimde door een daedt, geraen en slim bedacht,
    Als hy door geyle min ons tot d’Afgoden bracht,
    En socht door hoeren loon ’tverkoren* volck t’ontwijen,
    (1190) En huerde Bileam om te vermaledijen,
    Ia oft hy oyt een quaet in Israel heeft gesticht,
    En crijghden tegens hun. Wat heeft hy uytgericht?
    Nu thien-mael drie-maels thien, in twalef maentsche iaren
    Heeft Israel gewoont in Hesbon. Segt: hoe waren
    (1195) Dijn knijen so verslapt, en d’handen so vertraeght,
    Dat ghy niet dadelijck dit volck hebt veriaeght?
    Of spruyt u goedicheyt (door ’tdralen van u toeven,)
    Uyt een Orakel van u Camos? Wilt ontschroeven,
    (So’t u gelieft Monarch) u knechten ’tg’heym hier van
    (1200) Misseggen w’in een woort, ons bootschap die is an
    Een Vorst, die waerdich is dat m’hem de waerheyt condicht,
    En Israel (gelooft) heeft aen u niet gesondicht.
    Zijn Maiesteyt vergrijpt sich nimmer aen het quaet,
    Dat hy met d’ysre lien Israel teghen gaet,
    (1205) Ia krijgh en strijd op ons de vrye Isra’liten,
    God oordeelt tusschen ons, en tusschen d’Ammoniten.
AMMO.    Help Iupijn! wat ick hoor, van dese trotse Ioòn,
    En wat heylooser réen, op onse hooge goòn.
    k’Sweer by ons Camos heyl! en by zijn groote godheyt,
    (1210) So waerlijck als ick leef, ’kvergeef u dese sotheyt!
    Maer soo ghy andermael voor my bevonden wort,
    Denckt dat Atropos u den draed des levens cort.
    Neemt, brengt u heyl dees gift: ’kberoep hem op zijn handen
    Laet sien oft hem geluckt, gelijcket hem in schande
    (1215) Geluckte, als hy sich beholp met roovery.
TWEE.    Groot-Koning na u woort, siet! so aenveerden wy
[fol. E4v]
    Dees gift. AM. so doet en spoeyt u flux mijn zael te ruymen
    U woorden zijn als Wint! veel lichter als de Pluymen!
    U uytgeputte borst is door u reén geleeght,
    (1220) Dus gaet, ’kheb u verhoort, danckt God dat ghy verkreegt
    Genade, (door mijn gunst,) u lanck Relaes te hooren,
    Ick ben u Reen so wars, ia so dat ick’t te vooren
    Geweten had, g’en soud dees hantschoen d’Hoeren soon
    Niet brengen, opgeraept by d’Ammoniters Troon.

Verschooninge.

TWEE.    (1225) O Redeloosen Vorst! O Prince! wilt versinnen,
    Ghy kondt u selven niet, EER. Wat soudy dan verwinnen?
    Een opgeworpen Volck, die u het Voorhooft bien?
    So haest sy ’tstof en ’theyr van Ammons kinderen sien.

Tweede Handelinge. VII. Wtcomste.

SINESIUS. SISIPHUS.

SINESI.    Neptun die ’tblau gegolf doet swalpen over Strant,
    (1230) En spoelt ’tGeduynte weg: Als zijn bestierde hant
    De soute Toomen grijpt, en met sijn Dry-tandt spitsich
    Verschrickt den Oceaen! en maeckt sijn Zee-iacht hitsich,
    ’tGeen bruysende door ’tmeyr de Koets ten Hemel went,
    En schielick weer den gront van Plutoos lucht berent.
    (1235) So m’ongestadich siet, de voeteloose Vrouwe,
    Haer opgeblasen Zeyl oprollen en weerhouwe,
    Wanneer den lichten wint door een Boream raest,
    En soetlijck over ’tlant weer met zijn adem blaest.
    So ist met Israel oock, de haest verschrickte Ioden,
    (1240) Hun suffen in de angst, en beven inde nooden,
    In’t Iock zijnse gedweeg, en uytgeteert van macht,
    Als ’tgeluckx gevouwen zeyl de Zee en wint versacht.
    Doch wanneer maer de Son zijn gulde stralen schittert,
    En lacht hun vriendlijck toe, so zijnse weer verbittert,
[fol. F1r]
    (1245) En grimmich in het stael. Sy derren nad’ren Die-n,
    Als ’thooft des heyrs sich roemt, en van de wapen-lien,
    De lien die d’oorlogs godt half maeschap connen rek’nen,
    En die in’t Zuyd en Noord oprechten door Mercktek’nen
    Hun Zuylen, tot bewijs hoe wijt haer heersing’ romt,
    (1250) En als haer Scepter reyckt, en als haer Kroone bromt.
    De Ioden willen vaeck den grijsen Neptun formen,
    Ia breken uyt haer wal, en op de Krijgers stormen.
    En g’lijck de God des Wints de eycken boomen velt,
    So schijnt dat Israel comt door’t onbestuyrt gewelt,
    (1255) Op geen swack buygend riet hun stale boogh te spannen,
    Maer op den Ammonijt, de Mans der brave mannen,
    Wiens schichten yder vrucht en nieu geslepen stael.
    Help Milcom so ick wijck, meer als een stijven Pael,
    Die selfs ’tversoeck ontseyt voor Iupiter te deysen,
    (1260) Dewijl hy mijlt den weg des wandelaers in het reysen.
    Oft so ’khun hooft ontsie nu opgeworpen vars,
    Die sich te onvertsaeght toe-rust in ’tHarrenas,
    (Een Roover die onlangs noch vrient en vyand quelde.)
    So moet mijn ziel voor u als in een slinger gelde,
    (1265) En mijnen naem die moet so lang ’tLavender bloeyt,
    Door Lethes zijn bedeckt, en eeuwich uytgeroeyt.
ZIZIP.    Heer Hooftman so’t u b’haeght, en dat dijn rijpe vroetheyt
    Versint ’tgeen ick betreck door ruw geslepen sin:
    So bid ick dat ghy stilt de onbesnoeyde woetheyt.
    (1270) Van ’tongereddert Heyr. SIN. My dunckt dat ick bevin
    Verbijstert, so mijn geest onordentlijck verwildert:
    Dat ick my selven sie te radeloos geschildert,
    Gedoot-verft op’t Paneel, van ’tgroen gelovert velt,
    Door dien ’kmijn onlust sie! ZIZI. Dat voor u immers gelt,
    (1275) Mijn onvolbrachte raet: SIN. Wat? ZIZ. Datmen de Basuynen
    Blaest, en wekkent Heyr van ’toosteynd tot het west,
    Op dat het Ruyter-volck beschrij de gladde Ruynen,
    En ’tradde Voet-volck sla de handen aen’t gevest,
[fol. F1v]
    Die ’twrevlich Wapen-volck omringen op het lest,
    (1280) Met ’tblickkerich gheweyr dat yder vreest te vluchten;
    So wert den Israelijt gelockt, die dunct my best,
    Eer hy zijn adem haelt. SINE. ’tverhaesten doet versuchten,
SISIP.    ’Tverhaesten wracht veel goets, en ’tdralen wel veel quaets,
SINES.    ’Tberoude menich Prins te luyst’ren na veel raets,
    (1285) Abimelech verhaest sich al te haest in’t nad’ren
    Aen Thebets toren. SISI. den roem der Iooden vad’ren
    Sloech metter yl in vlucht den Kedor Laomor
    Met zijn dry Coninghs-heyr, SIN. Nochtans de Zoon Zipor
    Den Balac die won tijt op Israël met dralen,
SISIP.    (1290) Wat holpet hy most noch met schand voor Israel dalen,
SINES.    Wat waendy dat dit volck sijn Adem maer verschept?
SISIP.    ’Kweet dat een yder man sijn gauwe handen rept,
    Men set de wachten uyt dry dobbel op de wallen,
SINES.    Onveylich ist voor ons, te meer hun t’overvallen,
SISIP.    (1295) En hoe men langer wacht te meer men hun versterckt,
SINES.    Ick wacht na ’sConincx raet, SI. ’kweet dat hy’t niet bemerkt
    ’Tgroot voordeel datter is, ’Tonord’lijc Heyr te scheuren,
SINES.    Noeyt vollegden der heyl wt raed die van te veuren
    Niet wel was overleyt, gewoghen en bedacht,
SISIP.    (1300) De Raet bestaet int g’luck, ’Tvoornemen in de cracht,
    Na schickkingh vande goon waer door dat wy vermogen,
SINES.*    Den waen ons wel bedriegt. ZIZI. Ic sach ons heyl voor oogen
SINES.    Streedmen, en ons hooft met Zeges crans gecroont,
    Noeyt misded’ die geen die sich ghehoorsaem toond,
SISIP.    (1305) Den Prins die luystert naeuw, en straft vermeten willen,
    Mijn raet en is geen dwang.*

Verschooninge.

BODE. SISIPHUS. SINESIUS.

BODE    Wel die hun daghen spillen
    Begunstight vande goon, en liefgetal de Prins,
[fol. F2r]
    Ontfangt dees stomme Bood’. Den Hemel die na wins
    Zijn Majesteyt beheylt, wenscht dat u cloecke handen,
    (1310) Op ’theylige ghesteent doe smooken d’offerhanden
    Aen Mars, op dat u g’luckt den seghe naer den slach.
SINES.    Hoe vaert sijn Majesteyt? BO. seer wel. SIS. comt aengenamen dach
    Komt nadert en vervarst, groot krijger inden Hemel
    De krachten van u volc, op dat het Stael gewemel
    (1315) Der Iooden, die ons licht verduyst’ren, sy vernielt
    Die hun vergad’ren g’lijc den hemel is omwielt,
    Ontelbaer (inde Nacht,) van tintelende Sterren.
SINES.    Sisiphe, siet! ’kheb last om sonder lang te merren,
    (Naer dat ons d’Hemel gunt zijn gunst te zijn bereet)
    (1320) Dat d’aerde met ons bloet, oft t’Iootsche sy becleet,
    Eer drymael Phoebus rijst en Vrouw Auroor verrast,
    So werdt de seghe ons, oft Israel toeghepast.

Tweede Handelinge. VIII. Uytcomste.

IEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR. ISRAEL.

IEPHT.    (’Tschijnt) Pharo is weerom wt roode meyr gedobbert,
    En heeft ’tbezande Stael aen d’Oever afgelobbert,
    (1325) Hy weygert wederom de afgeeyste reén
    Waerom hy Israel hout in dienstbaerheyt vertreén,
    Waerom hy noch veel meer zijn sonde wil vergrooten,
    En derr’ ’tgecroonde hooft weer op den prickkel stooten.
    Hy terreght my tot crijgh, en lockt my tot den strijt,
    (1330) Hy sent my d’Handtschoen. Maer o Prins! o Prins! belijt,
    Sydy de oorsaeck niet dat soo veel duysent zielen,
    U soecken door het Swaert ghewapent te vernielen?
    Als d’Heerscher vanden Nijl, de Amrans soonen beyd,
    De swaer verdruckt Hebrée zijn vrywordingh ontseyd,
    (1335) En crijghden teghen hun met zijn godloose reden,
    Ia dobbelt ’tdagwerck meer om ’tbouwen van zijn steeden
[fol. F2v]
    Siet! Heeft d’Heer Zobaoth ’tverharde hart verhart,
    Als hy den Hemel g’noegh tot strijden had getart?
    Heeft Og den Basanyt de schrickelijcke Reuse,
    (1340) Voor hem ’tSprinck-hanig heyr in’t minste connen kneusen?
    Al was ’tgestalt so groot, dat scheen hy d’aerde dwang!
    En ’tBedd’ was acht voet breet, en negen ellen lang!
    Van yser, daer hy ’snachts de rouwe romp op ruste:
    Noch viel hy voor d’Hebreé, op dat hy d’aerde kuste.
    (1345) So d’Am’lechiten oock hun hoocht, of grove léen,
    Of macht geholpen had, als sy op Israël stréen,
    Gewis onnoodich wast, dat Moses zijn gebede
    Storte, en m’hun holp na’t duyster rijck beneden,
    Door’t moedeloose volck vervarst door ’shemels gunst.
    (1350) O Ammoniters! denckt, ’tis meerder als een cunst,
    ’Tgeen Balak wel vernam, ’tgeheylichde t’ontwijen,
    Met zijn heyloose gift om te vermaledijen.
    Siet! Beliam doet zijn mont om zeg’nen voor ons op,
    En condicht Israels heyl, van d’hooghst des berreghs top,
    (1355) Hy wenste dat zijn ziel sich mocht voor God onweerdige
    (Met ons) en dat hy storf de doot van de rechtveerdige.
    Ist sake dat de Man die Godes bood weerstond,
    De Waerheyt tuygh’nis geeft, en luystert Godes mont.
    Hoe veel te meer ist quaet, ô Ammoniten kind’ren,
    (1360) Dat ghy weerspannich zijt, ong’hoorsaem, om te hind’ren
    Dat Waerheyts Fakkel licht, door ’tredelijck verhael,
    In duysternis spelonck, uws herten boosen Zael,
    De Zael daer onverstant u red’lijckheyt doet pijnen,
    Behangen om en om met ongeloofs gardijnen,
    (1365) Wel aen so’t u behaeght, en lust u na ’tgevecht,
    So oordeelt God ons beyd, die eewich heerst en recht.
THOLA     Heer Iephthah grijpt een Moet, en wakkert uwe handen,
    En rust u in’t geweyr, en reddert ons. De schande
    Die met de sonde lach, voor ’sherten eycken Deur,
    (1370) Die staet en gaet van ons, en d’eere die comt veur,
[fol. F3r]
    Met boete van berou, en quijtschelding der sonden,
    En treed met Israel aen: ZAR. Gods gramschap is gebonden
    Gelijck een ionghe Leeuw geketent en getemt,
    Oock is de dienstbaerheyt in Godes raet bestemt.
    (1375) Voorseyde Gode niet: Abrahams zaet te swerven,
    Een-mael vier-hondert Iaer? Eer datse soude erven
    Canaan, ’tvruchtbaer lant daer Melck en Honich vloeyt!
    En daer de blaeu Iordaen uyt so veel beeckxkens groeyt,
    Al eer s’in ’twijde Meyr krom-slangigh komt te losen,
    (1380) Gelijck den Nyl in zee doet, by het slaefsche Gosen.
    Hun veertich daeghse reys, in veertich iaer verkeert,
    Eer Israel de Woestijn van Sinaï passeert!
    De sonde stutten hun, de sonde die doet sneuv’len,
    En maken inden wech veel opgeworpen heuv’len.
ISRAEL    (1385) Maer als de vlugge tijt by Gode is beperckt;
    Vergeeft hy onse sond’ en toont zijn groote sterckt.
    De vyand die voor heen ons als in’t stof bedwell’mde,
    Die ruckt hy uyt het rijck! ia die zijn hooft eerst hell’mde,
    En paste zijn Pansier, en hing ’tbekleede scherp
    (1390) Op d’Heup, en greep de Lans’, en met een wis gewerp,
    Hy slingert d’herde Key, by duyst geveyrde schichten,
    Op Israël, die moet voor Godes straffe swichten.
IEPHT.    k’Besluyt dan, ô Hebréen! So wie God heeft vergramt;
    Maer boete doet gegront, en op’t Geloof gekramt,
    (1395) Ziel-yverich door de Liefd, by sterck onfeylbaer hopen,
    Die heeft alree de mijn zijns vyands onderkropen,
    Hy heeft zijn schem’rich ooch gevest in ’tlicht geblick,
    Zijns vyands gladde stael, ’tsy hy de Wolcken dick
    Wil scheuren, door ’tgekrijsch en kleuren van zijn wimp’len
    (1400) En wil met Pharo ’tmeyr met golgen weer berimp’len,
    Om volgen op het spoor de vliende Hebre,
    Die in Gods gunste trock, en had den Hemel me.
    Nu Ammoniten ’kg’loof dijn straf u is verborgen.
    En God die met ons treckt sal u door ’tswaert verworgen.


[fol. F3v]

Tweede Handelinge. IX. Wtcomste.

SINESIUS. SISIPHUS.

SINES.    (1405) T’reed’ aen kloeckmoedich volc, treed aen onsichlijck heyr,
    Den Hemel reyckt u toe het harnas ent ’tgeweyr.
    ’Tgeweyr ’tgeen u beschermt, naest d’hulpe vande gooden,
    Op ’tongehoorsaem rott de onverschrickte Iooden.
    Komt Krijger Bloet-god Mars die lust hebt in’t verniel,
    (1410) Ick offer u mijn bloet, mijn lichaem ende ziel,
    So ’teenmael dy gelust dat ick int hevig strijen
    Ontschep, en moet dit rif zijn Majesteyt toe wijen.
    Die ’kheb belooft met eedt so ’kniet de Ioón verdruck,
    So roep Lachesis vry, o Suster! ick en ruck
    (1415) Zijns levens draet niet meer, Atropos komt wilt knippen
    Ic sie ’tdood verwich k’leur op sijn besturven lippen.
    Siet! mannen Roems des Eeuws: Ick tree u Moedich veur
    Schroomt niet oft Cerbrus wil ontgrendelen de deur,
    En oft aen Ach’rons veyr den Schuytevoerder kuyert,
    (1420) En wacht na Zielen vracht waer op hy nimmer luyert,
    Wy moeten een mael ’tlant van Pluto Rijckdoms godt
    Bewoonen, t’wijl dit aertsch in d’aerd tot stof verrot,
    En ’twispelturich g’luc en kan niet hooger heffen,
    Ten sy de anghe Doot vernielende comt treffen
    (1425) De geen die door het stael vroom hertich int gevecht
    Sterven, en hun Prins de Lauwer ’thooft omvlecht.
    Ia ’teelste dat Natuer voor kleynoot heeft ghekoffert:
    Dats d’eer beruchten doodt diemen zijn Koning offert.
    Ons leven is ghelijck een sneeuwen beeld verdwijnt!
    (1430) Wanneer aen’t crullich blau de vierge Sonne schijnt.
    Oft g’lijck een purp’re roos die door de gure winden!
    Verwelckt: oft schau verstuyft, oft als de snelle hinden
    Wanneer de Iacht vrouw naerd, hun maken op de vlucht,
    So vlien ons daghen heen! na dat wy d’hemel lucht,
[fol. F4r]
    (1435) Besuchten alder eerst, en met ons weenen groeten.
    Siet Ammoniten! siet! dits reden en wy moeten
    Ghetrouw altijt den Eedt betrachten die men swoer
    Ons Koning, of ons ziel met Caron over voer.
    En oft na goden wil by onse rol volspeelde,
    (1440) O Crijsluy sullen wy geglorijt inde weelde
    In’t onvergancklijck huys van d’oude Mnemosijn
    Gegrift int stael ghedenck van alle helden zijn,
    Dits t’quaetste, maer daer rest voor ons een hemels hoopen
    ’Tonslippen vande doot dat staet hier by noch open
    (1445) De brave Moet die ’koyt in u lien herten sach
    Die ritselt door mijn leen dat heden desen dach
    Den Ammonijt ghetrotst op zijn ghesmede wapen
    En door zijn starcken arm de Iooden doe ontslapen,
    Ontslapen in het stoff ontzielt, ontgeest, ontleeft,
    (1450) Door ’tswaert,* door lans’ of pijl, ’tgeen u Bellona geeft.
    Het wederspannig Heyr, ’tgeen ons derf ’tvoorhooft bieden,
    So mijne Ziel getuyght, suldy voor u doen vlieden,
    Gelijck het kielich hout voor Aeools adem schuyft,
    Door ’tblau-groen-schuymich-vocht: Oft g’lijc een pijl die snuyft
    (1455) Snel door de dunne locht, en laet geen wech bespeuren,
    So moet het door u cracht de Ioden oock gebeuren.
    Sy struyck’len voor ons neer en vallen in het swaert,
    En Ops open haer mont en slocktse ’thellen waert.
    Tsa Krijgers grijpt een moet, de woorden niet en gelden.
    (1460) Sy nad’ren na ons toe. SISI. Bedeckt de groene velden
    Met dòon, op dat u cracht in’t minste niet verslapt,
    En schrickt niet oft de doot met schreden na ons stapt,
    De eer versnelt haer gang, en draeft ons vrolijck teghe
    So wie’t de Goden gunt verleenen zy de Zeghe.


[fol. F4v]

Tweede Handelinge. X. Wtcomste.

IEPHTHAHS Belofte.

IEPHT.    (1465) Heer wildy door mijn hand, dewijl ick henen gae,
    Dat ick den Ammonijt door uwe hulp verslae?
    Soo sal de eerst U zijn die m’uyt mijn huys comt tegen!
    En na mijn weder-reys, (in vrede door den zege,)
    Geheylicht en gewijt wert die ten Offerhand,
    (1470) Door my op ’tAltaers plat gedoodet en verbrant!
    Hier op verhoort my God, ick neem u tot getuyge,
    Mijn mondt belooft u dit! Wildy mijn vyand buygen.

Verschoninge.

ISRAEL. IEPHTHAH.

ISRAEL.    Die ’tHart des Koninckx buyght, gelyck de Water-Beecken,
    Die ’tgrondeloose Meyr begrendelt met ’tGeduynt,
    (1475) En al de Bergen schiep, en al de Toppen cruynt,
    Die sal zijn Is en Was: Wil ons aen Ammon wreken,
        Ghy grooten Zebaoth die door ’tlaest wonder-teecken,
    Verschrickte den Monarch, die g’lyck een harde Rots,
    Den Hemel wederstre, en al de straffe Godts.
    (1480) Ach! wilt voor ons, de macht van d’Ammonijt verbreken!
        Ghedenckt aen u verbondt met Abraham gemaeckt,
    O Herder Israëls! die voor u Kind’ren waeckt,
    Ghy condt door Tharahs soon het Kedors Heyr vernielen.
        Wy kennen geen Bellon, Ghy zijt den Krijger Heer!
    (1485) Ghy zijt den rechten Mars, Ghy vlechtet Hooft met Eer,
    Komt geeft myn Heer Geluck, met so veel duysent Zielen.
IEPHT.     Nu schuyft den Morgenstont van haere gulde Koets,
    ’tBestickte bruyne zeyl, en doet het silvrich schitt’ren,
    Ghediept door ’tHemels blaeu, en g’hoocht op ’taldersoets
    (1490) O Ioden! Broeders, ’kacht de wrevle krijghsluy sitt’ren.
[fol. G1r]
        De Roemers op haer macht, de snorckers op haer sterkt,
    Ach Heer komt en verslaet, dewijl sy ongemerkt,
    Door een godloose leer u crachten niet erkennen,
    En goden liefdich noch hun tot de logen wennen,
        (1495) Treet voor ons in het heyr: O grooten Sylo helt.
    Beschaduwt Israel met u kleedts purp’re lommer,
    En werpt de stoute neer int vael bestoven veldt,
    En helpet ons uyt schand, uyt druck en slaefschen commer.
        Wy comen toegerust doch voor u eyghen wet,
    (1500) Wy comen g’wapent maer met Gedions Trompet
    Zijn w’uytgetogen, d’wijl wy weten t’vleesch is swacker
    Als t’halm-dragent-stroo, op d’omgeworpen acker.
        Ons sterreckte helaes! d’Egiptse riet-staf g’lijckt,
    Wie daer op steunen wil begeeft hy in de handen.
    (1505) Wie sich op t’vleesch verlaet die sietmen dat beswijckt,
    Geen ros, noch wagen hellept, noch stael in d’Reusen handen.
        Maer Ioden niet te min oft Gode ons beheylt
    Strijdt vroom voor t’Vaderlant dat niemandt niet en feylt,
    Soo’t immers is bestemt, eer wy den hoochmoet korten,
    (1510) (Ons vyandts,) om het bloet als Ridderen te storten
    Voor u een zielsche helft, (die ghy naest Gode mint,)
    Voor t’erfdeel waer in ghy woont en voor u heyl’ge wetten,
    Voor die u t’herten buyght, u kinderen of u kint,
    Die, ô schrick! d’Ammonijt wil aen de Rots verpletten.
        (1515) O Treed vry moedich aen, u Prins die gaet u veur,
    U heylant Iephthah, wil vroomhertich om de keur
    Van d’onversturven kracht te sien, den strijdt beginnen,
    Door Gode zijn wy vroom, so connen wy verwinnen.

CHOOREN.

                    Den Geest des Heeren is gedaelt
                (1520) Op Iepthah, die na Israel taelt,
                En moedich trock door Giliad henen,
                Om met zijn onversturven macht,
                Daer m’hem te Mispa leyt en wacht
[fol. G1v]
                Het woeste Heyr weer te vereenen.
                    (1525) De Trommel en Basuyns geluydt,
                Die drijven ’snachts zijn ruste uyt,
                Als hy soeckt sluymers soete lusten,
                Schielijck dunckt hem in drooms gebeelt
                Dat m’hem zijn Wapenen ontsteelt,
                (1530) Oft dat hy sich in ’tStael moet rusten.
                    O Krijsch-Helt die u rust verliest,
                En voor u selfs ’tgemeyn verkiest,
                Met vlijt Ziel-yvrich te besorghen:
                Treckt heen, treckt heen, strijdt, en verwint,
                (1535) Op dat ghy u in vreuchde vint,
                Eer dat den nacht wijckt voor den morgen.
                    Eer dat de Son zyn Peerden drenckt,
                En eer den avondt ons toewenckt,
                Moet Israël u vyand vallen
                (1540) Door sweert. En g’lyck de rouwe Zee,
                Breeckt dick het palich-Bosch ontwee,
                Geheyt voor d’opgeworpen wallen,
                    De Wallen daer den Ammoniet,
                Sich onverwicklijck op verliet:
                (1545) Dat zijn de opgeworpen crachten.
                Maer siet, ’tis Zant, en ’tblijft getelt
                Voor Godes Oogen, als’t gewelt
                Der Zee wil stout te weeren trachten.
                    Israels Godt die scheurt u Heyr,
                (1550) En hy rucket ’twreet geweyr
                Uyt d’handen, en u bloedich Vendel
                Werrept hy voor zyn voeten neer,
                Want een Krijger is de Heer,
                Die verbreken kan den grendel,
                    (1555) Den grendel die de Zee besloot,
                Als hy in d’eerste Eeuwe goot
                Den Regen, uyt den Hemel neder,
[fol. G2r]
                Die schoof hy uyt de krammen wijt,
                Voor hondert vijftich daeghse tijt,
                (1560) En gaf doen d’Aerd haer droochte weder.
                    Hy is de Heere, die’t al vermach,
                Die Israël verleent den dach,
                Dat sy met vreucht zijn wond’ren singen!
                Hy ist, waer me den Krijger can
                (1565) Vernielen, Wapen, Ros en Man,
                En over d’Hooge Wallen springen.

Continue

Derde Handelinge. I. Uytcoemste.

De FAEM, of ’tGerucht.

FAEM.    SOo wijt den Hemel spandt zijn heldre blaeu Gardijn,
    Soo wijt de ronde Gloob van d’onvermoeyde golghen
    Bearmt wert om en om, so wijt sal condich zijn
    (1570) ’tGerucht, van die my haest sal op de hielen volgen.
    O Ioden zijt verheucht! O Geliaditers roemt!
    Iuyghd vrolijck, want u heyl bestaet door Iephthahs handen
    Naest Gode, die u lieft. Want hy die u verdoemt,
    Die is door ’t coude Stael gevelt, met smaet en schande.
    (1575) Den Ammonijt die sach ’tgeruste heyr ten strijdt,
    Hy loeg in ’tgoddeloos hert, en schimpte met de Ioden,
    Hy sprack wie coemdy toe? (ò snoode Isra’lijt!)
    Wie soeckty? Siet! hier zijn begunste van de goden.
    So haest dit Israels GOD had in zijn troon gehoort,
    (1580) Hy stont op, en hy sprak: wie lastert mijne kind’ren?
    Wie druckt ’tboetveerdich-Volck? Wie twijfelt aen mijn woort?
    En wil door wrevlen moet ’tgezegent heyr vermind’ren?
    IK ben de geen die ’tront des Werelts heb omwielt,
    Met ’tdagh en ’tnachtse licht, de aerd heb ick gedrongen
[fol. G2v]
    (1585) Op’t Centrum. En ick heb den aertschen Mensch gezielt
    Na d’Hemel, eer de Zee mijn stercke grendelen dwongen.
    De Visschen in het Meyr, ’tAzuur-gemarmert nat,
    Die ’tWaterblasich hooft in Calms stilt’ vertoogen,
    Die schreijen selfs tot my, door Honger moe en mat.
    (1590) De Raef siet me na d’Hoogst, en duyst ontelbaer ooghen,
    Hoe veel te meer en sal het schepsel niet voortaen
    Sich vreesen, ’tgeen ick heb verheerlijckt met de kennis,
    En tot een Beeld gemaeckt, wiens ziel niet sal vergaen:
    Maer blijft onsterffelijck. Gaet Israel wreeckt dees schennis:
    (1595) So haest en was dit woort gedondert door de Locht,
    d’Hebré die was gemoet, en sloegh de Ammonyten,
    En druckte door het swaert ’tgeen sich verweren mocht.
    Van daer men Aroer siet tot Minnith, eer sy lieten
    De Steden viermael vijf verovert, aen het pleyn
    (1600) Daer d’Ammonijt sich buyght, by d’ongeparste Wijnen,
    En riep: O Milcom helpt! Hoe Mars? verseker ’kmeyn
    Ghy slaept, ontwaeckt en comt wilt met u cracht verschijnen.
    En is u d’Ammonijt niet waerder? Camos hellept!
    Waer steeckt u rechte hand? die wonder can bedrijven!
    (1605) Is daer geen Raet, (O Heyl) die onse wonden stellept?
    So laster ick u cracht: Wy moeten ’tonder blijven.
    nTe hulp niet het heyr, bleef met hun goòn beschaemt,
    Sy hebben al gelijck van Lethes dranck,, gedroncken.
    Dit heb ick al gesien, ’tgeen so wijt wert befaemt
    (1610) Als dese mijn Basuyn (heeft oyt) met klanck,, gekloncken.

Derde Handelinge. II. Uytcoemste.

MIRIA met haer Maeghden. BODE.

MIRIA.    Strijght opwaerts suyver licht, komt boven d’Horizon,
    Begloort ’tontluystert blaeu, O schoone Hemel-Son,
    Daer sweeft voor uwe komst een Roose Douw soet-geurig
    En ’taengename Licht is door u dralen treurig.
[fol. G3r]
    (1615) Ick selfs door droom beswaert, verheug my in u gloor,
    En t’bedde dunct m’een last: Maer waerom maegt waer voor?
    Is uwe schrand’re Ieught ong’noechgelijck int rusten?
    Is u een moeyelijckheyt t’geen andre mach verlusten?
    Oft sorcht ’tlief-dragend’-hert becommert voor den strijt?
    (1620) Helaes! daer ist geraen: O vader wierdy quijt
    U leven door de hand der Ammoniten kinderen,
    So gae ick af, en moet gelijck de Maen verminderen.
    Ia treuren tot dat God die m’eerst het leven gaf,
    My eyndlijc door de doot wil maeyen in het graf.
    (1625) Wie soud mijn Voocht doch zijn, mijn Toesicht en Versorger,
    Mijn moeder laes helaes! Most onder dien verworger
    Betaelen ’tgeen sy niet (self schuldich) had gerooft.
    En ick en heb geen vrint, geen Broeder, man, noch hooft.
    Neen Hemel ’kweet ghy sult u over my ontfarmen,
    (1630) En Israël (naest God) door Vaders handt bescharmen.
    Ia alle mijn gebéen voltrocken na u woort
    O grooten Sebaoth, die zijn by u verhoort.
    Ick suckel.
EERST.     Wat hoor ick? hy nadert, t’is een bode.
Maeghd

Verschooninge.

BODE.

BODE.    Me-Vrou Prinses geluc, siet met der haest al-so-de
    (1635) Vorst u Vader beval, ’ksou met geswinde reys
    Verkondigen een vreught, die k’heden in u eys
    By ons en d’outste raet, waer na dat ick mijn voeten
    Vorder’, om hun en u met vrolijckheyt te groeten:
    So sy me-Vrou bekent: mijn Heer die heeft den slach
    (1640) Gewonnen: Doch hy heeft gerust niet, of hy sach
    Den Ammonijt gedempt, gedweeg voor ons te terghen.
    Van Aroer tot Minnith, en aen de pleyn der berghen,
    Die Ammon Baccho heeft geheylicht en gewijt.
[fol. G3v]
    En onderwijlen noch verovert in die tijt
    (1645) (Me-Vrou) wel twintich Stéen, een heerelijcke Zege,
    Dees tijding (ick treck voorts) hebdy de eerst verkregen.
MIRIA.    Ach! TWE. M. Suchty? daer u God in sulcken vreucht verheft,
MIRIA.    Wat weet ick of dit oock een ongeval betreft,
    Int Goddelijck besluyt is druck na vreucht verborgen.
EERST.    (1650) Dat’s al te verr’ gesien, wat wildy so hoogh sorgen?
    De Hemel gunt ons Heyl, en opgehoopte vreucht,
    Wat speelter in u sin, dat g’u bedroeven meucht?
MIRIA.    ’tIs waer, maer ’tgroot geluck is strompelich van beenen,
    Na ’tgroot geiuyg comt stilt, na ’tlachgen volgt het weenen,
    (1655) En nergens is de val licht struyckelende veyl,
    Meer als op’t hoogh gebercht, en op de Klippen steyl.
    Maer hoe! wat fantazy ontroeren mijn gedachten?
    Ick love u Israels God: Alleen door uwe crachten
    Is ’tGoddeloos Heyr vernielt, verslagen en verstroeyt.
    (1660) Verleent ons mildelijck, dat dese vreucht voltoeyt
    So werde, dat wy sien dat uwe aensicht’s claerheyt
    Lichtet over een volck, dat hier Bemint de waerheyt.
    En die Getrou altijt, ziel-yvrich voor u Wet
    En woort geharnast zijn, die door ’tgeloofs gebet
    (1665) U Offren vierichlijck, de waere danckbaerheden.
EERST.    Me-Vrou, komt laet ons gaen, die vlugge tijt besteden,
TWEE.    En metter haest een lied van Reijen zy gedicht,
MIRIA.    Ick sie met vreuchden eerst mijn’s Vaders aengesicht.

Derde Handelinge. III. Wtcomste.

IEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR. ISRAEL.

IEPHT.    Lof Heere Zebaoth, met U heb ick gestreden,
    (1670) Met U wierp ick ter neer de Ammonyten trots!
    U Name Heer die zy Dry-Eenigh aengebeden:
    Verheucht u Israël, ghy siet de Liefde Gods.
[fol. G4r]
THOLA    Geliaditers Roem-Verbreker van de banden,
    Vader des Vaderlants, wy kussen uwe handen!
ZAREZ.    (1675) Heer Iephthah Vroom-hertich, Strijdt-barich en Moedich,
    Spoedich,, Rabba beklaeght d’Ammoniters seer,
    Weer,, henen heyloose Offeren gaet bloedich,
    Verwoedich,, ’tWapen-Roof den Krijger wil meer.
ISRAEL    O grooten Capiteyn! O Scherm-Heer! Die uyt yver
    (1680) U* leven voor ons waeght, en stelt u Ed’le Ziel
    Voor Isra’el in’t gevaer, int hittichste verniel
    Daer d’Ammonijt verhart stont, als een pael of stijver.
    Soo lang de ronde Son sich spiegelt inde Vijver,
    Soo lang den grooten AL zijn glory niet en mist,
    (1685) Sy nimmer Prins! ’tGedenck uw’s vroomheyts uytgewist,
    Waer van dat dese handt sal zijn een trouwe Schrijver.
    Treckt aen verheerlijkt Volck: Verheerlijkt door een Vorst,
    Die met den Stalen-Kreeft der g’rechticheyt, zijn borst
    Versach, al eer hy ’tswaert voor Israel heeft genomen.
    (1690) Onnoosel was zijn kleet, geloovich was zijn hert,
    Voorsichtich was zijn gang. Dies Ammon vluchtich werd.
    En GOD die met hem stré, liet hem met lief weerkomen.
IEPHT.    Ach Heer! ik kent, ick kent, ghy hebt* mijn beed voldaen,
    Nu schortet maer aen my, wie sal my tegen gaen?

Verschooninge.

MIRIA met haer Maeghden, singende dit Rey-Lied.

    (1695) TRuysende Beeckje datter daelt,
    Silverich met zijn Stroomen,, Neffens de Wilge Boomen.
    ’tWindeken datter gurich schraelt,
    Die reycken nu haer toomen,, Den Heylant vanden vromen.
        In weeldige vreucht,, Dewijle dat verheucht,
    (1700) De groene ionge Jeught,, Door Goddelijcke deucht,
    Vrolijck in geneucht,, Hemel ghy vermeucht
    Verkeeren ’tschromen.

      2.   tSwalpende Golven van het Meyr
    En d’opgesteegen Baren,, Condy wel haest bedaren.
    (1705) En ’twrevel-moedich Ammons Heyr,
    Als sy vergadert waren,, Met haer verwoede Scharen,
[fol. G4v]
        Wraeckgierich ontstelt,, Die zijn nu al ghevelt,
    Hoe groot dat hun gewelt,, In Zielen was getelt,
    Heylant Zilo Helt,, U lof sy vermelt,
    (1710) By d’Heyl’ge Altaren.

      3.   ’tVrolijcke Reijen MirJams was
    Van soo veel Maeghden Tongen,, U vrolijck Heer gesongen.
    Als Pharao int Harrenas,
    Door Godes macht bedwongen,, sonck als de Baren sprongen.
        (1715) Tot aen het Gestard,, Hoe seer dat hy verhard,
    Den Hemel noch al tard,, Met schande hy noch ward
    Uyt ’tzandighe swart,, Aen d’Oever so vart,
    Voor ons ghedronghen.

      4.   ’tVloeyende Water van den Nijl,
    (1720) Egipty dorre Stranden,, En al de Mooren Landen,
    Besproeijen ’tdroogh maer voor een wijl.
    Maer wie met Godes handen,, Verscheurt der boosen banden*
        Sal g’laeft in het licht, Voor Godes aengesicht,
    Daer het alles voor swicht,, wanneer dat hy richt,
    (1725) Zijn nimmer beticht,, Maer eeuwich gesticht,
    Sond vry, voor schanden,

      5.   ’t Sondeloose Schaepjen datter graest,
    En scheert de groene Blad’ren,, Koemt u als offer nad’ren.
    De hooghe vreucht maeckt ons verbaest,
    (1730) Heer isser oock wel quaderen,, Weg, als onse Vad’ren
        Nu hebben gegaen,, En voor u oock misdaen,
    Die ghy niet wilt versmaen,, Maer ghy neemtse noch aen,
    Ja wilt hun verslaen,, Die hun tegen staen,
    En haer vergad’ren.

Verschooninge.

IEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR.
ISRAEL. MIRIA.

IEPHT.    (1735) Ach Heer! wat? ick sie mijn Dochter comt my tegen,
    O druck! nu zijght mijn Son. Fy rampsalige Zege.
THOLA    Wat wonder is u Heer? IEP. O bitt’re vreucht! ZAR. Segt ons de waerom vry:
ISRAEL    Wats u geschiet? IEP. Mijn Dochter! MIR. Mijn Vader! IEP. Hoe buyghdy my!
    Hoe bedroefdy my! MIR. Hoe so? IEP. Ic heb een woort gesproken,
    (1740) ’kHeb Gode yets belooft, en ’tkan niet zijn gebroken,
[fol. H1r]
    Mijn Dochter tis u doot, dat ghy my d’eerste uyt
    Mijn huys ontmoetet, ach! MIR. Mijn vader. IEP. groene spruyt,
    ’kWil, ’ken kan, MIR. Mijn Vader hebdy u mont ontloken
    En ge’opent tegens God? d’wijl d’Heer u heeft gewroken,
    (1745) En gaf den Ammonijt verwonnen in u hant:
    So doet met my u Maeghd na u belofte, want
    Ist d’Heere selfs belooft, hoe soument niet volbrengen?
    Sulckx wil den Hemel niet in eewicheyt gehengen.
    Dat g’u becomm’ren soud, met my u eenigh Kint,
    (1750) O neen Vader! dwaelt niet, ’tliefst dat u Dochter mint:
    Is door gehoorsaemheyt u ’tLeven toe te wijen;
    Volbrenght, hier is de geen die heylichlijck wil lijen,
    Vergunt my maer een Beed? Mijn Vader, antwoort ia?
IEPHT.*    Mijn Dochter, wat’s ’tversoek? MIR. Dat ik twee maenden ga
    (1755) Als nu hier van u af met mijne Maechden heenen,
    Om op het stil geberght mijn Maeghdom te beweenen,
    En na gesetten tijt volstreecken en vervult,
    So com ick wederom. IEP. Gaet dochter, ’tis mijn schult,
    ’kEn kan u ongeval niet met ’tgeval verblommen,
    (1760) Comt in, mijn droeve ramp dit doet mijn druck verstommen.

Derde Handelinge. IIII. Uytcomste.

MIRIA met haer Gespelen, EERSTE.
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Waer henen droeve Maeght? waer henen strekt u reys?
    Geteeckent en geperckt: Ay Hemel! ick en eysch
    Maer tweemael ’tsilver licht der cromme Maen te vollen
    Te sien, of dat sy siet mijn lauwe traentjens rollen
    (1765) Uyt ruyme oevers-Beeck, gebortelt uyt ’tbeluyck
    Van dit gespiegelt licht, en g’lijck Zêes-water-kruyck,
    Hoe dick die ’tglasich nat verliest door klare ad’ren,
    Sy mindert niet, maer kan noch even veel vergad’ren.
[fol. H1v]
    So isset oock met my, hoe menichmael ick stort
    (1770) Mijn water-tranen uyt, so com ick niet te cort.
    ’tGedenck, alleen ’tgedenk ’tgeen door mijn sinnen sobbelt,
    Iaeght opwaerts ’therten vocht, ’tgeen uyt de ooghen bobbelt.
    Gelijck de groote Zee, die minder Zeén voet,
    En sonder rusten meert haer slibberige vloet.
    (1775) So meert en voed ’tgedenck alleen de volle beecken,
    Oog-tuygen van mijn druk. Die ’kschort om nu te spreken,
    Dewijl ick van u schey, o Maeghden in den staet
    Van d’ongevalste Eer, het maeghdelijck cieraet,
    De maeght die suyver leeft, is als een schat gecoffert,
    (1780) Of g’lijck een Lentsche Bloem, of als een Lam geoffert
    Witwollich sonder feyl, op ’theylige gesteent.
    So isset, oock met ons, so isset en ick meent,
    Is d’onbevleckte ieughd der maeghdelijcke kroone,
    Die in’t ontsienlijck huys met Gode sullen woonen,
    (1785) En volghen in het wit gekleet ’tonsondich Heyl,
    ’tGeen alles al beheylt op Zions bergen steyl.
    Dies schroomt niet of de Min met al zijn Mommerijen
    Schoon aensicht geblanket, u wilde comen vrijen.
    Zijn pylen die zijn broosch, gelijck ’tlicht-brekigh-glas,
    (1790) Zijn vleugel-bintsel is, gehechtet met het was,
    tGeen lichtelijck versmelt, door heylige gedachten,
    Geoeffent inde deucht en Liefds gevlamde crachten.
    Den Blixem die te neer het dertel lusten plet,
    Is d’oeffening des gemoets in Gods beschreven wet,
    (1795) Al waer g’eenvoudichlijck, met wel geslepen sinnen,
    De snoo begeert verdrenckt, en cond u selfs verwinnen.
    Siet Speelnoots, siet, dits ’tgeen dat een bedroefde maeght,
    Die Waerheyts liefde mindt, en die na reden vraeght,
    Door ’tleerelijck verhael u wil voor oogen schilderen,
    (1800) Op dat ghy niet en soud door minnes lust verwilderen.
    Ick gae, en mijnen tijt gelijck een schaeu verstuyft,
    Ach! my dunckt, my dunckt den droeven Hemel schuyft.
[fol. H2r]
    Een Nevel op mijn hert, van opgevulde suchten.
    Ach, Speelnoots! ’kmoet, ick moet, voor wien moet ick doch vluchten?
    (1805) Ist voor een wree Tyran of d’wingelant? hoe? neen.
    ’tIs voor mijn, ô! ò droef en bitterlijck geween!
    Mijn Vader! o Vader, oorspronck van mijn leven,
    (Naest Gode) wel hoe? hoe sal ick my selver geven
    In uwe handen niet naer een twee maendsche tijt?
    (1810) Op dat ick na u Eet werd Gode toegewijt.
    Door ’tal-verterend vyer (Ay Vader) moet ick sterven,
    Onnosel na u woort. So laet my doch verwerven
    Een Tombe of een graf, gebeytelt met geschrift,
    ’tGeen dese reg’len zijn: Een Iephthah was begift
    (1815) ,,Van GOD, om met het sweert Israël te bescharmen,
    ,,Maer door een yvrich woort, most hy (sonder erbarmen)
    ,,Zijn eenigh liefste Kindt (’tgeen hem eerst tegen quam,
    ,,Met vrolijck Rey-Gespel) opoff’ren inde vlam.
    ,,De Assche liggen hier, van haer verteerde Beenen,
    (1820) ,,O Lezer die dit leest, wilt dese daet beweenen.
EERST.    Me-Vrou och dat ’tgeval op my zijn wreede ramp
Maeghd    Betoonde, siet! ick wou dit leven als een damp
    Verwisselen voor ’tbest, en my voor u verliesen,
    Waer Gode maer voldaen. MIR. Neen maeghden, geen verkiesen
    (1825) Of willich bieden helpt, ick ben de geen, de geen
    Die Gode ben belooft, ick ben’t! ick ben’t alleen
    Die d’Hemel heb versteurt, ick moet de straffe dragen.
    Ist reden? hoe? waer heen? wil ick de Reden vragen?
    Leestmen in Mose niet: Die zijnen mondt op doet,
    (1830) En Gode yets belooft, dat hy het houden moet?
    Mijn Vader heeft belooft, en sich aen God verbonden.
    Ach, isser wel een man ong’luckich meer gevonden?
    Voor eerst als jalourzy hem uyt den huys veriaeght,
    En als hy door den noot zijn vliend leven waeght,
    (1835) Mijn liefste Moeder quam de kille Doot ontrukken,
    Zijn groene Zy: helaes! ô Moeder! mocht ick drukken
[fol. H2v]
    Dit bleeck-verbloost-Corael, eens aen u lieven mont,
    En kussen dy voor ’tlest. O neen! ô neen! ghy cond
    U Asch-geworden-Hooft niet uyt de Aerd opheffen!
    (1840) Ghy slaept een ys’ren slaep, u can geen ramp meer treffen.
    Nu, oft na desen staet in droeve ballinschap,
    Mijn Vader wirt verhooght, en tot het hooftmanschap
    Verheven, en in Eer geroepen en besworen,
    Hoe haest heeft hy ’tgeluck, de eer en winst verloren.
    (1845) Hy comt en heeft gestréen, en nadert na zijn huys,
    O bitter ongeval! O Ziel-verdruckend kruys!
    Zijn Dochter die voor eerst, hem vrolijck quam te groeten,
    Die sal hy na zijn Eet, aen God opoff’ren moeten!
    Beschuldicht my niet meer, dat ick u herte buygh,
    (1850) Ick gae, maer ick com weer. En waerelijck ick tuygh,
    Dat desen Eet uwes monts om my niet werd gebroken,
    ’kStae onder uwe hand, doet g’lijck ghy hebt gesproken.

Derde Handelinge. V. Uytcoemste.

IEPHTHAH. ISRAEL.

IEPHT.    Wie ister die mijn g’luck, en heerlijckheyt benijt?
    Wie isser die my haet? Om dat ick in mijn tijt
    (1855) Israël heb verlost, van d’hand der Ammoniten.
    Oft waerder een, hy most my gunnen de verdrieten,
    Dat ick onheylich kint, in on-Echt ben geteelt,
    En heb tot noch mijn rol in ongeluck volspeelt.
    Mijn Broeders ioegen m’uyt,* in armoe en in schande,
    (1860) In druck en ballinschap, tot Roover achter lande.
    Maer door den noot geparst, gedrongen en geknelt,
    So werd ick wederom in Eer, en Staet gestelt.
    Ick greep de wap’nen aen, en brocht de Isra’eliten
    Te weyr, met hulpe van de trouwe Geliaditen,
    (1865) Hoe menichmael boog ick voor u (gelooft) mijn knien,
    En smeeckte mijnen God: ô haddy maer gesien
[fol. H3r]
    Hoe mijn besorgde geest met suchten was beslommert,
    En hoe ’k om uwent wil mijn ziele heb becommert.
    Ach! gunt men my dit noch, als om mijn’s vaders schult?
    (1870) (Die ’kdragen moet, helaes! Ick hebbet al vervult.)
    En gunt my ymmers niet, een quaet so vreemd en bitter,
    Als m’oyt vernemen con. Den Hemel schijnt wort witter!
    Hy set zijn doot-coleur, gelijck of hy verschoot
    Van mijn heyloose ramp, en wreede Dochters doot.
    (1875) Ach Iephthah waerdy noyt uyt ’tsterflijck zaet geronnen!
    En haddy noyt gesien het groote licht der Sonne.
    Maer waer uw’s Moeders Buyck u graf en Tomb geweest,
    So haddy noyt ’tgeval of vast Destin gevreest.
    Of waerdy door het sweert van d’Ammonijt gevallen,
    (1880) So cond de stomme-galm u klachten niet weerschallen
    Oft had mijn eygen volck, misgunnende my d’Eer,
    My door het coude Stael gevelt ter aerden neer.
    Neen Geliaditers, neen hoe soudy my so g’luckich
    Ontmenschen? Neen, o neen! ’k most een-mael noch te drukkich,
    (1885) De aengename Vrucht, en Bloeysel uyt mijn stam,
    Een ted’re schoone maeght op-off’ren inde vlam.
    Sal ick mijn losse Tong, of yver onbeteugelt
    Met vloecken schelden. Neen, heb ick mijn hoop gevleugelt
    So veerdich en so wis, so datse onverwrickt
    (1890) My dreef in’t groot gevaer, stoutmoedich onverschrickt.
    ’kEn heb mijn hevich-Breyn int minst oock niet te last’ren.
    Of grijzer, qua Planeet, den Hemel, of de Astren.
    Het Goddelijck besluyt, (’tgeen oyt dit quaed voorsach,)
    En dreeffer my niet toe: ontschuldich ist al, ach!
    (1895) Onschuldich ist Destin, oft Goddelijck besluyten,
    Onschuldich is mijn Kind, mijn Dochter. d’Olijf-spruyten
    En hebben noyt mijn disch in soete vreucht bekroont.
    Maer ghy, o ionge spruyt, hoe eenich, so verschoont
    U noch dijn Vader niet. Laes! om een woord gesproken?
    (1900) Ach! Heer vergeeft het my? ghy siet het vlas noch roocken,
[fol. H3v]
    En blust het kleyn geloof niet uyt o Heer, o niet
    Verbreeckt in my (u knecht) het swack verbroken riet!
    ’kHeb dwaesselijck gedaen, en ’tyvrich onbedachtich,
    Door ’tonherkauwend woord verbonden my so krachtich,
    (1905) Geheygront op den Eet die’k Gode schuldich ben,
    En dubbelfout verplicht, my selfs verbonden ken.
    Nu of de daed my schrict: ’khebt eenmael Heer gesworen,
    En deed ick’t niet, o wee! Wie bleef voor uwen tooren,
ISRAEL.    Ontsichgelijcke Prins, en Roem van onse tijd,
    (1910) Dijn ongemeten druck so seer ons hert door-snijt;
    Dat ’tgansche Israël vertreckt sich als gestolen,
    En gaen gelijck een hoop verstroeyde Lam’ren dolen.
    Ach! dat mijn Heer vergunt wiert met den Abraham,
    Te offren voor zijn Kint, een crom-ghehorende Ram.
    (1915) Wiens bloet voor MirIa mocht des Altaers plat besprengen,
    Wat sou de goede God ons niet al Heyls toebrengen?
    Hoe vrolijck wierden wy in opgestegen vreucht?
IEPHT.    Ach neen!

Verschoninge.

KNECHT. IEPHTHAH.

KNECH    Geluck mijn Heer. So ’tu gelieft ghy meught
    De Boden in u huys sien van de Ephramiten,
IEPHT.    (1920) Is red’lijck haer versoek? KNE. De outste Heer die hieten
    My nad’ren na u toe: En ’tscheen aen hun gelaet
    Sy waren vry ontstelt. IEP. Ist wederom dan quaet?
    Ist droef verslagen volck niet g’noech met my geprikkelt?
    En ist ’tbenaude hert niet g’noech in ramp gewikkelt?*
    (1925) En part ick tegen druck niet vry meer als de helft?
    Of isser meer onheyls? dat m’over ’thooft bewelft.
    ,,Ia ’tschijnt wie slapen gaet, bedroeft den vroegen morgen,
    ,,En ’teen oft ’tander quaet kan ’tsavonts ons verworgen.


[fol. H4r]

Derde Handelinge. VI. Uytcoemste.

MIRIA, met haer Gespelen, EERSTE.
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Comt Hemel stort u kruyck met lauwe-tranen neer,
    (1930) En lacht so vriend’lijck niet, in Lentes lieve weer,
    Besproeyt de Eglentier, en Wit Lavendels k’leurich.
    En laeft dit l’ovrich-groen, gelijck dees maget treurich
    ’tGedoot-verruwt* Roosen-root, met warme tranen deckt.
    So dick dat d’Echo self (schijnt) met haer miltheyt geckt.
    (1935) Neen Echo ofte galm, die schuyl-wijs inde klippen,
    Mijn droeve klacht bespot, eer ick u ga ontslippen.
    Ick ween heylaes! ick schrey! o ramp, het is mijn deel!
    Ick worstel als de geen die’t sterven so geheel
    Verschrickt, verbaest, beroert, te meer de stonden gaende,
    (1940) Gerekent* zijn in’t Iaer: Ick laet staen in twee Maenden,
    Waer van de eene Maent by na al is vervult,
    Of ick sterf niet om mijn, maer om een anders schult,
    Sterven O God! O God met u Al-siende Oogen,
    Suldy dees Dochter dood ach Heer! aenschouwen mogen?
    (1945) Neen, sluyt dijn oogen toe, verbiedt dijn ronde Son
    Dat hy niet aen en sie mijn doot: Ha! dat ick kon
    Met dees mijn tedre hant, ’tgevleugelt Iacht beteug’len,
    ’kBegaf my inde hoocht, en ’kmaeckte my twee vleug’len,
    En ’kvloogh gelijck een Duyf, voor ’svaders aengesicht
    (1950) So verr’ als oyt den Moor zijn zolen heeft gelicht.
    Wat raes ick wederom? Waer zijn mijn yd’le sinnen?
    Hoe Maeght? sit neer, bedaert, denkt ghy en cond niet winnen,
    God eyscht gehoorsaemheyt, en kinderlijcke vrees
    Ick kent o Heer, ick kent, ontferremt, en geeft dees
    (1955) My uwe arme Maeghd volstandicheyt ten lesten,
    De Ziel is dy gewijt! en Vader ’tlijf ten besten.
    Gheeft dat dit broosche Rif door u so wert verrijckt;
    Dat mijn verwesen Ziel int leste niet beswijckt.   
[fol. H4v]
    Int lest o Heer, int lest, wanneer mijn beenen trillen,
    (1960) En eer ’kmijn roode bloet moet op den Altaer spillen.
    Onnoosel vry van ’tquaet: Wat quaet? tis heylich goet,
    O goet! o bitter goet, dat selfs den Hemel moet
    De maeght, na dese maeght, in eewicheden weyg’ren,
    Al sou geen Vorst hier na tot hooger eeren steyg’ren.
    (1965) Wat is nu d’hoogen Roem, die Geliadts soon verkreeg?
    Dewijl zijn gouden Son soo haest door ong’luck zeeg.
    Wat baet den Lauwer-crans, die m’om zijn hooft ging vlechten,
    Hy moet een wreede daet met d’eygen hant uytrechten.
    Ick seg met d’eygen hand, waer me hy d’Ammonijt
    (1970) Verwon en sloegh ter neer. Ay Hemel, u Tapijt
    Bestickt voortaen niet meer, met so veel duyst geblikker
    Van Sterren inde nacht, dien nacht als d’Al-verslikker
    Mijn’s levens heugh’nis wil gedencken by den dach:
    Doen m’een verloofde Maeght op d’altaer off’ren sach.
    (1975) Vierd Iaerigh desen tijt, o Isra’elitsche maeghden,
    En leert gehoorsaemheyt, die Gode oyt behaeghden.
    Die is op ’t aerdsch Tonneel voltrocken en volspeelt,
    ’tSchijnt ’kheb gelijcke dood met Isaack hier gedeelt.
    Maer hier in ongelijck, het heylige gesteente,
    (1980) Bedeckte nimmer ’tplat met d’Asch van zijn gebeente.
    Zijn Vader die ’tgeloof in God so had gevest,
    Streed tegen vleesch en bloet, maer won den strijd op’t lest,
    Liefd en gehoorsaemheyt die wilde en s’en wilde,
    Maer God die het versach, hun beyde haestich stilde.
    (1985) Maer laes, hier is geen hoop, geen hoop, noch raet noch troost
    Ick moet, helaes! ik moet. EER. M. Me-vrou, u wat verpoost,
    Sit neder, rust u wat, u ameloose clachten
    Viert: En staeckt u Réen, wy sullen hier vernachten
    In’t naest gelegen Dorp. Dewijl de Sonne daeld,
    (1990) En ’tHemels krullich-blaeu met bleeck Saffraen bestraelt.
    Het avond-mael genut, dat sal u wat versterken,
    En ’tBed verlusten ’khoop. MIR. Ach Hemel wilt aenmerken
[fol. I1r]
    Een maeght die sterven moet door vaderlijcke schult,
    Maer die door g’hoorsaemheyt der maegden Choor vervult,
    (1995) Sy sterft gelijck de vrucht die ontijdich verschenen,
    Te vroech de Moeder breekt, en vaert weer haestich henen.
    Sy wert ghelijck een bloem die door de wint verslenst,
    Oft die een rijp vernielt, hoe lief datmense wenst.
    Gepluckt met vreugt te sien, in ’sminnaers handen sterven.
    (2000) Helaes! So moet dees’ bloem door doodes rijp bederven,
    Haer frisse groene Ieught die g’lijk den morgen bloost,
    Is met de kintsche lent van teer verstant bekroost,
    Hoe wel de blinde min met zijn bedriegerijen,
    My noeyt bedriegen kon, door t’wispeltuerich vrijen,
    (2005) K’heb d’ingedructe leer van kuysheyt meer bemint,
    Dan al de ydelheyt die m’in de werelt vint.
    K’heb staeg mijn ziel gequelt, ick wil het graeg belijen,
    Wanneer mijn Vader sich beholp met rooverijen,
    En als ick vrolijck sach verheven hem tot staet,
    (2010) En heb ick d’Arme noyt uyt hoverdy versmaet,
    K’was door ootmoedigheyt ghescherrept so van sinnen
    Dat ick door g’hoorsaemheyt geoeffent con verwinnen,
    d’Heyr-tochten van mijn lust, die wilden drang op drang,
    D’onveyle wijde wech bewand’len also langh.
    (2015) Dit sterffelijcke licht, con swerelts gloor bespeuren.
    Maer neen, k’heb ’t witte kleet so niet willen besmeuren,
    K’had laes gehoopt! helaes! dat eenmael in mijn tijdt
    Ick in den echten staet: Mijn Bruygom toegewijt
    Sou hebben, t’heylichst tgeen natuer op thooghst bevolen
    (2020) My had: maer neen, o neen! EER. M. Me-vrou wy souden dolen
    Dit is den rechten wech, wy moeten nae t’geboomt
    Ter slincker hant nae’t dorp. MIR. Gaen wy, TWE. M. De nacht die coomt.


[fol. I1v]

Derde Handelinge. VII. Uytcomste.

HARDER, MIRIA, EERSTE.
TWEEDE Maeghd.

HERD.    Begloort ’tbetrokken blaeu stijght wt de water grachten,
    O heugelijcke Son! ick sal u komst verwachten
    (2025) By ’twit-gevlockte-Vee, ’tgeen om ’tgeberghte graest,
    En met ’tbedouwde Gras zijn graghen honger aest.
    De kudden troppen vast soet-blétich na den and’ren,
    En nad’ren na de Wey, terwijlen ick int wand’ren
    Verlustich mijnen geest, op ’tschoon geschildert kleet,
    (2030) Tgeen d’Hemel marmer-locht so schittrich heeft bespreet
    ,,’tSchijnt dat de Werelt is als op een nieu geschapen,
    ,,’tSchijnt dat de Vrou-natuur tot noch toe heeft geslapen,
    ,,’tSchijnt dat de Winter eerst de asch-bestoven Grijs
    Sich spiegelt onder ’tNoord, in’t hart azurich Ys,
    (2035) En dat de groene tijdt so Bloem-rijk inde Lenten,
    Wil d’inghestorte cracht door wercken heerlijck prenten,
    (Nae ’tGoddelijck vernuft) in onse Moeder d’aerd,
    Die voor drie maenden ons geen Vruchten heeft gebaerdt,
    Nu lachtse wederom, en voelt de warme stralen
    (2040) Des Sons in macht versterckt, zijn crachten weer verhalen.
    De Ram die vat de hit, in d’ongheschoren ruygt,
    (Na Taurus) tweelings Beeld, nu om zijn comste iuyght!
    De Beecken silvrich klaer beschamen de Kristallen,
    En komen met gedruys van d’hoochte nedervallen,
    (2045) En geven d’Echo werck, om met een heesch geluyt
    Te roepen d’Hemel eer, en Godes wond’ren uyt.
    Hoe wonder net en schoon, hoe aerdich, suyver, kleurich,
    Schakkeerdy het gebloemt, so s’in verheugend geurich
    O grooten Constenaer! diet alles door u woort,
    (2050) En door den geest uws monts dit iet uyt niet bracht voort!
[fol. I2r]
    Ick wonder my verstomt! bedenckende u vroetheyt!
    Versinnende u cracht! en siende op u goetheyt!
    Sie ick mijn Vliesen aen, ick leer ootmoedich zijn!
    Ick leer gehoorsaemheyt, herkau ick selver mijn
    (2055) Bezoedelt leven, laes! hoe ick tot quaet gewenne.
    Ick leer mijn eygen selfs, eerst selfs ten rechten kennen.
    Sie ick de Aerde aen, stracx werd mijn geest verkloeckt,
    ’Kgedenck s’is door de sond van God om ons vervloeckt!
    Ster-oogh ick na de Locht, ’ksie vreemde Beeldtnis krollen
    (2060) Van Wolcken, die de tent des Hemels wit berollen,
    Noch seyd de geest tot my dit alles is niet reyn.
    Doorvliegh ick d’Hemel self, so dat ick seker meyn
    Onsondich zijn, de Bo’on die Godes wil vertolken,
    d’Omringers, en de wacht der Isra’elijtsche volcken,
    (2065) Men vinter dwaesheyd in, getuyght de geest mijn ziel.
    Siet! om een harten woort een Schaer der Eng’len viel.
    Wat Rey van Ioff’ren comt gedachtens-reden stooren?
    Best schuyl ik achter tgroen. Sy schijnt bedroeft, ’kmoet hooren.

Verschooninge.

MIRIA, EER. TWE. M. HERDER.

MIRIA.    Waer henen Lucifer? waer henen Morgen-star?
    (2070) Waer henen? ’ksie u niet. Of saeghdy my van varr’?
    Dat ghy u tint’len laet, wildy van’t Oost na ’t Zuyen?
    Ist om my? laes! (Ick acht) nochtans ’ken mach verluyen
    Mijn tijt op’t bedde niet, hoe sacht het is gepluymt.
    Daer wert by my gheen tijt vergeten noch versuymt,
    (2075) Een-werf, ô Silv’re Maen! suldy maer d’hoorne cromme.
    Oft, o Hemel! ontfermt mijn tijt die is alomme,
    Ick tel de tijt so nau die ’k Vader schuldich ben,
    Als Maend, Dagh, en Uyr, eer ick my derwaerts wen.
    ’t Schijnt dat dit steyl gebergt versacht door ’sHemels douwe
    (2080) Mijn droeve ramp beweent, en dik wil wederhouwe
    My ’tlommerich geboomt, ’tgeen kronk’lich d’armen cromt,
[fol. I2v]
    En vangt de vrye Maeght, die vry gevangen comt:
    Gevangen door een woort, waer door sy is gebonden,
    In Dodes bitt’re strick. Maer vry, dewijl de monden
    (2085) (Waer med’ d’onkuysche min, zijn geyle brant gewaeght)
    Ick noyt gekust en heb, als een vry suyv’re Maeght.
    Ick tuygh alleen, ick tuygh! hoe wel ick sterf geduldich,
    ’kEn was, ’k en ben, noch sal int minst geen man zijn schuldig
    Hoe wel ick willich ken, gelijck als Moses segt:
    (2090) Gezegent voor de sond, is d’over oude Echt.
    De Echt die is een staet so waerdich en so heylich
    Dat sy is voor de lust, en snoode Minne veylich.
    De Liefd der Echte-Lien sich brandende vermeert,
    Als ’tsoet bevallich kint zijn eerste woortjens leert,
    (2095) O woortjens! o woort! o Vader, waert ghy stom
    Geboren,* ick en waer niet tot een eygendom
    Belooft,* gewijt, en moet voor gode zijn een offer,
    Vernietigt door de vlam. Hoe? ’kwerd hoe langs hoe sloffer,
    Ick schort mijn tranen op, ’tschijnt dat mijn Boesem leegt.
    (2100) Daer breeckt de Sonne deur: O Son! waer’t dat ghy zeeght
    En dat ghy (naer den waen) u Paerden wilde wat’ren,
    So mocht den Echo weer mijn droeve clacht na schat’ren.
    Dan wiesch ick ’tbleeck Corael weer met de lauwe Bron.
    Mijn’s weenens en d’Eclips beswalleckte mijn son,
    (2105) Mijn Son, die laes, ach Heer! is na een wijl verschenen,
    O rampsalige tijd! TWE. M. Me-vrouwe staeckt u weenen
    So middelmatich, dat u lichaem niet verswackt.
MIRIA.    Wee Dochter! EER. M. Vrou hoe ist? MIR. my dunckt de Aerde sackt.
    Den Hemel overtreckt, de Wolcken werden duyster,
    (2110) De Son die berght zijn hooft. Gespele siet! wat ruyster?
TWE.M.    ’tIs schijnt een Rot-gesel vant Herderlijcke gilt.


[fol. I3r]

Verschooninge.

HERDER.

HERD.    Me-Vrou ’kwensch u veel Heyls. MIR. Ach! Herder swijgt en wilt
    Een so bedruckte Maeghd, hel-diep in ramp gedompelt,
    Meer wenschen eenig Heyl, Wats ’tgene dat ghy mompelt?
EER. M.    (2115) Hy vraeght na uwen staet, u Vaders naem en stadt,
MIRIA.    Ja had ick noyt de Eer-geboort, of naem gehadt
    So waer ick duysent fout gerekent meer g’lucsalich.
HERD.    Beleefde wijse Maeght, u soete mont schoontalich
    Vervult met rijcke reen, en Goddelijck gevloey,
    (2120) Die drucken so mijn hart, dat ick voorwis vermoey,
    Veel eer sy slevens draet na t’voorschick afgesleten,
    Eer ick u druckich eyndt, oft on’gluck sal vergeten:
    K’heb laes! verstaen Me-vrou, en sellefs aengehoort
    U al t’heyloosen ramp veroorsaeckt door een woort:
    (2125) Maer antwoort g’heylicht beeld (so’t u ghelieft) ick Herder
    Te slecht en recht van sin dees vraege, want ick werder
    Weetgierich toegeparst. MIR. wats ’tgene u bekeurt?
HERD.    Ist Goddelijck geheym geloofdy oock versteurt
    ’T’sy om u eygen schult: oft d’onbedochte eede
    (2130) Uw’s vaders? wat tuygt u geest? MIR. t’is hooger als de rede.
    Ick twijffel niete min, al knort het swacke vleesch,
    T’is heylichlijck voorsien, en ick verwesen Wees
    K’beschuldich d’Hemel niet, maer eer mijn vaders sotheyt!
    Wijt ickt mijn selven? neen, veel minder dan de Godheyt:
    (2135) Ons heyl dat is uyt hem, en t’onheyl is uyt ons.
HERD.    Ghy antwoord wel Me-vrou: wy voelen d’hit des Sons,
    En ick verlies den tijdt, mijn schapen mochten dwalen,
    Vergeeft mijn stoute reen en al te vry verhalen.
    Vaert wel bedruckte maeght u ongemeten smart,
    (2140) Die blijft so lang ick leef gheseghelt op mijn hart.

[fol. I3v]

Derde Handelinge. VIII. Uytcoemste.

MIRIA, met haer Gespelen. EERSTE
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Gespeeltiens siet, ick gae, volbracht is nu mijn wand’ren,
    Helaes, mijn soete Rey, gedenckt het kan verand’ren,
    Ick was mijns Moeders vreucht, een Vorst en Rechters kint,
    Van yder een gelieft, van yder een bemint.
    (2145) Des Werelts-waen-heyls-gloor, oft zins-pops-maelderijen,
    Vermochten mijne ziel haer kuysheyd niet t’ontvrijen,
    (Onroemich) spreeck ick dit: Ick was ’tgeen ick beken,
    Een yeder tot vermaeck, ’tgeen ick helaes! noch ben.
    Hoe lang, Speelnoots hoe lang, hoe lang mijn deuchts vriendinne,
    (2150) Ick nader naer ons huys: O strick verwarde sinnen!
    Waer wildy wederom? wildy van daer ghy zijt?
    Dat d’Ollem, Bueck, of Eyck, oft Linden u bevrijdt?
    Wildy den Populier, oft Dennen-boom oft d’Elsen,
    D’abeel, den Mijrthen-boom, oft Ceder weer omhelsen?
    (2155) Wildy den Lauwerier, (die voor geen blixem schrickt,)
    Oft Pallem-maeghden-Boom, wiens Lommer elck verquickt,
    Zijn Bruyn-groen-mantel-schaeu noch voor een uurtje stelen?
    Of lust u d’Herder noch int velt te hooren spelen?
    Als hy d’hooft-slapen vlecht, en met Eyck-blad’ren ciert,
    (2160) Die op zijn gaetsche Pijp een deuntje tiereliert.
    Graeght u versturven lust te sien de Schaepjens scheyren,
    Bloem, Kruyd, of Klaver-gras? Of lust u by de Meyren
    De spertel-vochte-Vis, in Vyvers Beeck te sien?
    Om so voor noch een wijl u droeve ramp t’ontvlien.
    (2165) Saeghdy noch gaeren eens de Hurzelende-Bijen,
    In’t Honich-rijcke-velt, hun Zuyker-lekkernijen,
    Uyt Lentens schoon gebloemt graegh stelen door ’tgezuyk?
    Lust u het Vissen weer, met Angel, Net, of Fuyck,
    In Iabocx klaren vloed, soet-spelich te sien plegen?
[fol. I4r]
    (2170) Neen alles ist verby, ’kben nergens toe genegen,
    ’kHeb in mijn droeve reys genoech gesien. Ick gae,
    Mijn tijdt die is verby, ick sukkel: ’ksit, ick stae.
    Ick treur, ick klaegh, ick schrey, ’kdoe d Echo antwoort geven,
    En onderwijl verloopt ’tglas van mijn ionge leven.
    (2175) Ha, Speelnoots ’twert nu tijt dat ick wert uytgeroeyt,
    My dunckt ick sie mijn dood! ’ksie dat de vlamme gloeyt!
    Door zins-gemerck te wis, ’kmoet in de ingewanden
    Van ’tal-verterend vyer, God zijn ten offerhanden.
    Mijn Vader, siet, ick kom, ick kom, ’kversnel mijn gang,
    (2180) Mijn tijt die is vervult, mijn leven duert te lang.
    Wat seg ick? neen ten doet, wel hoe! is d’uyr verdwenen?
    Moet ick? moet ick? Ach ia! Ay Speelnoots ’kgae nu henen,
    ’kSal dees Bloem-rijke weg, noch ’tLoof niet meer betréen.
    Ick ga, ghy blijft, maer dit sy u voor ’tlest gebéen:
    (2185) Als iaerlijckx desen dach vervalt, of is verschenen,
    Alsdan gaet uyt, en wilt mijn droeve doot beweenen,
    Belooft my dit? EER. M. Ach, Vrou! MIR. wel hoe> hoe wat is dit?
    Weygertmen een Maeghd, die in belofte sit?
    Die niet een sterflijck beeld in ’theylich Echt sal trouwen.
    (2190) Maer die noyt Oogh en sach, Die sal mijn ziel behouwen.
    Noch heylich offer-vuyr, noch swaert kan my niet schéen,
    Van dien ick eygen ben, die my in’t wit sal kléen.
    Die my een Maegden-kroon sal om het voorhooft drukken
    Daer my Ziels-eenich-heyl en blyschap sal gelukken.
    (2195) Viert heughlijck mijn gedenk, ik gae en kom niet weer:
    Den Hemel zeghen dy, en geeft u vreucht en Eer.
TWE. M    Me-Vrou al ’tgeen ghy wilt, dat sullen wy volbrengen,
MIRIA.    Wel gaen wy dan, den dach sal om ons réen niet lengen.
EER. M    Wel zaligh was de Soon van de’ouden Abraham,
TWE. M     (2200) De Dochter insgelijckx die ons van Jephthah quam.


[fol. I4v]

Derde Handelinge. IX. Uytcomste.

LEVYT. IEPHTHAH.

LEVYT    Hoe ist voorsien-geval na Godes wijse schikking,
    Geregelt na zijn woort: Den eenen tot verquikking,
    Wanneer hy door de Zee van droefheyt heeft geréen.
    En d’ander die de Lucht wil na’dren door Trophéen,
    (2205) In volle rijcke vreucht verworven door de Zeghe,
    Die loopt het avontuer voor stroom en wint wel tegen.
    Helaes! Heer Iephthah, laes! dijn Vorstelijcke staf,
    Brengt dy by ons meer ramps, dan oyt ’tgeluk dy gaf.
    Voor henen in ons Tob, als ghy d’uytheemsche plondert,
    (2210) En op d’onveyle baen noch vrient noch vyandt sondert,
    De achteloose staet bevest door Roovery,
    Helaes! was u meer waert als d’hooge heerschappy.
    En had u Israël noyt tot een heyl vercoren,
    So haddy noyt u erf, of liefste vreughd verloren.
    (2215) U Dochter die natuur int voorhooft heeft gemaelt,
    De schaemt en eerbaerheyt: Wiens suyvre deucht bestraelt
    ’tOntelbaer maeghden heyr, door stichtelijcke spreucken,
    Gevloeyt uyt wijsheyts-beek, die nimmer waerheyt kreuken.
    Wat wildy doen, ô Vorst? Wildy u eenich kint
    (2220) d’Heer offren door het vyer? O Prins! ô Prins versint.
    Men leest in’t Priester-boeck: Capittel twintich seven,
    Ghy cond een Lijf-rantsoen, of schatting daer voor geven,
    ’tStrijdt teghens liefd en recht, die ghy verbreken sult
    En beter is de Wet, dan uwe Eed vervult
    (2225) Nu wildijt God voldoen, ghy stoot tegen den prikkel
    U Verssenen: komt, en geeft eens twee maels vijf den sikkel,
    (Na ’theylichdoms gewicht,) in Silver voor den Heer,
    Oft anders ist u quaet en sondigh sonder Eer,
    Verwerpt dit bloedich stuck, ’tstrijt tegen d’heylge wetten.
IEPHT.    (2230) Wat recht isser of wet? dat ick het mach beletten?
[fol. K1r]
LEVYT    ’tRecht van de Schatting Heer, voor sonderlinge Eet.
IEPHT.    Ick vraeg u oft my kan bevrijden? LEV. God die ’tweet,
    En kent u g’loovich hert onsteecken door liefd’s vlammen,
    Sy vierichlijck gebéen, hy wil sich niet vergrammen.
IEPHT.    (2235) Wat rady my tot ’tgeen, den Hemel nimmer moet
    Gedogen? neen, ô neen! die zijnen mont op doet
    En d’Heere yet belooft, dat salmen niet vertrekken,
    Leest men in ’tverhael des Wets. God wil mijn zonde dekken,
    k’Heb sottelick belooft nochtans mijn ziel verstrickt,
    (2240) Vrywillich ist geschiet: My dunckt de Son die blickt
    En wil mijn heerlijcheyt beswalcken door mijn,, dwaesheyt!
    Kan ik’t weerroepen? neen: mijn Dochter vry helaes,, schreyt
    Vry maeghden schreyt met haer, dewijl ick heb verschult
    Een quaet, daer sy om sterft, LEV. neen heer so niet, g’en sult?
IEPHT.    (2245) Wat sal ick niet voldoen? LEV. God sal het u vergeven,
IEPHT.    Mijn naem wert uytgeroeyt, LEV. neen hy wert geschreven
    By hun die door ’tgeloof God hebben oyt behaeght.
IEPHT.    MirIa mijn Bloem, mijn vreught, waert mog’lijk dag ghy saegt
    In’t vaderlijck gemoet so duysterley begeeren,
    (2250) Hoe ick u gaerne sou versoenen voor den Heere,
    So waerdy dobbel wis, hoe nood ick u ontziel.
    Ach! riep den Engel doch dat hy den slach weerhiel?
    Maer neen, o neen, mijn kint, u vader sal LEV. siet Gode,
    Verbiet in zijne wet, en spreekt: Ghy sult niet dooden.
IEPHT.    (2255) Recht tot zijn eygen wraeck, ons s’naesten goet of bloet,
    Ick offer d’Heer na twoort. helaes! Moet ick? ja k’moet!
    O wee rampsalich Vorst. LEV. So werdijt door den offer.
IEPHT.    ’kBevry ’tbelast gemoet, ick ben int minst niet sloffer
    Als Tharahs soon en was, d’Outvader Abraham.
LEVYT    (2260) Die had bevel van God, IEPT. En ick die voor my nam
    Voor Godes groote gunst danckbarich hem te roocken,
    Heb nu t’bevel des wets, dewijl ick heb ghesproken
    ’tSou my een sonde zijn, die God my eysschen wil.
LEVYT.    Wie vonnist onse réen? wie oordeelt ons verschil?
[fol. K1v]
IEPHT.    (2265) Volbreng ick’t niet, waer heen wil ick mijn selven keere?
    Sal ick mijn Heyland self, die my verheft in eere,
    Beloven ’tgeen ick niet volbrengen wil, of soeck?
LEVYT.    O vreemde daed! IEP. Wat ist, of ick de Zege vloeck?
    Belofte, uyr of dagh? rampsalich my verschenen.
    (2270) Mijn bloeysel is verdort! mijn glory is verdwenen!
    En ick gae over straet met ’tneergeslagen hooft.
LEVYT.    Heer lost u Dochters Ziel? ’tis dwaesselijck belooft.
IEPHT.    O neen! ’k las gisteren noch: wie derf met d’hoochste spotten
    Hy heeft geen wel geval of lust aen d’réen der sotten.
    (2275) Hoe wel ick qualijck doe, nochtans noch meerder quaet
    Beging ick, so ick liet ’tgeen my te doen nu staet.


Derde Handelinge. X. Uytcoemste.

IEPHTHAH. MIRIA.

IEPHT.    Nu is den tijd, ô tijd! verschenen en verstreken,
    Dat ick het Godlijck Beeld moet met mijn handen breken.
    Nu trilt ’tbeweeghlijck Hert, nu flauwen d’Adren eerst,
    (2280) En ’tVaderlijcke Bloed verkruypt by na om ’tseerst,
    De prickling des gemoets, bestrijen ’tHerts bewegen,
    En ick onsaligh Vorst, heb nederlaeg verkregen.
    Wat nederlaegh, of val ist, die ick nu beween?
    Is yemand mijn party? of starreker? O neen!
    (2285) Ick sellefs hebt verschult dees daed en my versproken,
    En laes! ’twert niet aen my, maer op een Maeghd gewroken.
    Mijn Dochter! Dochter! Bruyt! Nu kleedy u in’t wit,
    Daer ghy in’t Rey-gedrang van so veel Maeghden zit.
    Daer ghy een Roosen-krans van heyl’ge lessen peerelt,
    (2290) Daer ghy met tranen neemt u afscheyd van de Weerelt,
    Daer Reden-rijck u Tong veel gulden veersen dicht,
    Daer u Gespeeltiens med’ zijn eewichlijck gesticht.
    O Lich-star, clare Lamp en Tourts, wiens Lemmets sperken
    ’kVerdomp door mijne Réen, ’kverniel door mijne werken,
[fol. K2r]
    (2295) U vriendlijckheyt en liefd, u troost, u g’loof en trou
    Verdienet niet, mijn Kind! dat ick u dooden sou!
    Hoe tranen komdy weer ten oogen uytgebobbelt?
    Wat ben ick als een Kind? ’tIs lang genoch getobbelt,
    En met het vleesch en bloet door tsukkelen gestreen.
    (2300) Ist Heer u niet belooft? Iae’t seker anders geen,
    U Wetten die ghy ons door Mose liet beschrijven,
    Die willen het voldoen: ’tWoort moet gesproken blijven.
    Hier naerdert, die my ’thert doch voor een wijle buyght.

Verschooninghe.

MIRIA met haer Gespelen, EERSTE
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Tuyght, Gespeeltiens tuyght, tuyght Vader, Hemel tuycht
    (2305) Tuyght Maeghden: hoe dat ick gewillich geerne sterve,
    En buygh my onder ’tswaert, gedenckt so menichwerve:
    Als m’in den Tempel leerdt Isaacx gehoorsaemheyd,
    Hoe willich en getroost hy was ter dood geleyd,
    Dat eenmael doch u geest van slaep-sucht sy ontwikkelt,
    (2310) En dat ghy door ’tgesucht om MirIa zijt geprikkelt.
    (Hoe wel ick’t niet en hoor) so laet u tonge sméen,
    En mompl’en binnens monts, dees Rijm-gestelde Réen.
    ,,Helaes! Hoe schickt de Soon van Abram, met de Dochter
    ,,Van Iephthah? d’Een die was bereyt, en d’ander sochter
    (2315) ,,Geen weyg’ring in, vol G’loofs en Liefd door ’sVaders hand
    ,,Verlooft, (doch sonder weet) tot asschen zijn verbrand.
    Dat dit u Voorbeelt sy, van g’hoorsaemheyt, o Maeghden,
    Ghy Iongmans die oyt laest, en die het wel behaeghden,
    Hoe Isaack onverschrickt sich boogh op het gesteent.
    (2320) Ten minsten doch een traen om my zijn Suster weent!
    Zijn Suster, d’wijl ick ben hem g’lijck in wil van sinne,
    Geboren inde Echt, van bloed oock een Iodinne,
[fol. K2v]
    Maer siet! hy wirt verschoont, en quam noch in het graf.
    Geliefdent God daer riep een stem van d’Hemel af.
    (2325) Hoe nu! wat sal de vrees my wederom beschamen?
    Ghespeeltiens vaert wel, gaet, vertreckt, en laet d’eensame
    Een lieflijck Offer zijn. Daer komt mijn Vader uyt.

Verschooninghe.

IEPHTHAH. MIRIA. TROCHAEUS.

IEPHT.    Mijn liefste eenich Kind, en Gods beloofde Bruyt,
    Ongaerne, ach! (God weet) moet ick u licht uytblusschen!
MIRIA.    (2330) En ick wil om u Eet u gaerne vriendelijck kussen,
    En seggen voor het lest: Mijn Vader, siet! ick ken
    Dat ick naest God (u kint) verbonden eygen ben.
    En hebdy my verlooft, door twijffelmoedigh hopen?
    Ghy hebt u niet misgaen, oft oock te verr’ verloopen,
    (2335) Ben ick u eygen niet? Ia Vader zijt te vréen!
    ’kWil willich om u woort na d’heyl’gen altaer tréen,
    Volbrengt het Priester-ampt: Siet hier de Offerhande!
    Trochaeus, komdy noch? helaes! mijn goede heer,
    Ick bid u singht het Lied, een arme Maeght ter eer,
    (2340) ’tGeen d’overstolpte geest in droefheyt heeft gedichtet.
    ’kNeem oorlof aen u vriendt. Mijn Vader eer ghy richtet
    En vraeght my niet een woord, ’kwerd als een Lam te stom,
    tGeen voor sijn scheyrder swijght. IEP. Dochter! MIR. Vader ick kom.

IEPHTHAHS Offerhande.

IEPHT.    Ach! Heer vergeeft het my, ick kent ’kheb my versproken,
    (2345) ’kHeb al te vierichlijck geyvert voor ’tgemeen,
    ’kHeb al te onbedacht gestort een dwase réen,
    Waer door ick ’theylich beeld by d’Altaer heb gebroken.
    Doch d’wijle dat ghy my aen Ammon hebt gewroken,
    En ick het schuldich ben, dy Zebaoth alleen.
[fol. K3r]
    (2350) Soo werd den Offer U met ware danckbaerhéen
    Voldaen: Die ’kheb belooft. Ay Heere! laet dit roocken
    Voor u door g’hoorsaemheyt, waer in ghy my beproeft,
    Wat gelden: siet! ic ben als tot der dood bedroeft,
    ’kHeb heden u gewijt, helaes! die my vertrooste,
    (2355) Mijn Dochter, al mijn vreucht, een ted’re ionge spruyt.
    Die my opt herte lach, een u verloofde Bruyt,
    Wiens Deughd, ’tGerucht vercond, van ’tWesten tot het Oosten.

TROCHEUS.

                        De Spiegel van de Maeghden,
                   De Licht-Star van de Deughd,
                    (2360) Die g’hoorsaemheyd behaeghden,
                    Wiens Ziele leeft in vreucht.
                    Wiens gulde lessen dringen
                    By d’hooghste daer sy is,
                   Sal ick ter eeren singhen,
                    (2365) Dit tot ghedachtenis:

’tMaeghden-Lied,

Op de Wijse:
Ick placher te rusten al in den schoot, &c.

            EEn Dochter die uwe Vriendinne was,
            O Maeghden, een offer daermen oyt van las,
                        So rampsalich bevonden,
            T’gebeente is verteert tot asch,
            (2370) Bedouwt met tranen t’klavrich-gras,
                        Sy is door ’tvyer verslonden.
              2  Sy die noyt haer s’Vaders wille weerstre,
            En die noyt haer Ouders onghehoorsaem misde,
                    En d’Eere haer Ghesuster
            (2375) Hier noemde, is (ghelijck de Zee
            Die dick breeckt t’palich Bosch ontwee)
                        Vernielt, dus zijt geruster
              3  Mijn vader, siet uwe belofte volbrocht,
            De vlamme te hongherigh stijght na de locht,
                        (2380) Nu ghy comt d’Altaer naken
            Haddy geweest wat meer bedocht
            Ach Vader uwe Dochter mocht
                        Blyven onder u daken.
[fol. K3v]
              4.  Nu Maeghden, u sellefs so red’lijck verwint,
            (2385) Op dat ghy de kuysheyt Ziel-yvrich bemint,
                        Door Heylighe Ghedachten.
            Het alderwaerdighst datmen vint
            Is g’hoorsaemheyt, waer door het Kint
                        Sal ’sVaders recht groot achten.
              5.  (2390) En volleght niet u hooft, oft krijg’len zin,
            Begheeft u selven niet tot de geyle Min,
                        s’Is al te valsch fenynich.
            O soeckt de Deughd, zy leyd u in
            Het heylich Echt, wiens oudt beghin
                        (2395) Is alderklaerste schijnich.
              6.  Gespeeltjens zijt gheensins door schoonheyt bekoort,
            Siet op geen staeten, noch Rijckdomme. Een woort
                        In yvricheyd gesproken:
            Doet my sterven, en ick moet voort,
            (2400) Mijn Bloedt besprenght des Altaers boort,
                    Met my moetmen d’Heer roocken.
              7.  De Prins en den Heer die’t alles vermach,
            Die gun u het volgen: Van een diemen sach
                        Haer Vader eerst ontmoeten.
            (2405) Sy die voor heen te leven plach,
            En siet geen nacht, maer ’sHemels dach,
                        O wendt derwaerts u voeten.

CHOOREN.

                    ’tGeen geschiet is lang voor henen,
                Is hier wederom verschenen
                (2410) Rouw van sinnen afgebeeld.
                Doch siet watter onder speelt:
                Maer versiet u snooden grijser,
                Mome, want g’en wort niet wijser,
                Oft ghy schoon mijn Dichten scheurt,
                (2415) En u om mijn sin versteurt.
                    Israel die boots kleynmoedich
                Voor, de vrije volcken vroedich
                Een verdruckten slaefschen staet,
                Daer ’tgemeyn door onder gaet.
                (2420) Ammons doen was onverstandel,
                Gelijck als den Spaenschen handel,
                Die, hoe wel men Réen gebruyckt,
                Voor het licht zijn ooghen luyckt.
[fol. K4r]
               ’tBedroch, gewelt, comt uyt der aerden,
                (2425) Over-last die smeet de swaerden,
                ’tVolck wert tot den krijgh geterght,
                En het quaet wert meer ge-erght.
                d’Outste Geliads, Staetsche lieden,
                Kiesen om het hooft te bieden
                (2430) Iephthah. Die gelyck Nassouw
                Zijn Ziele voor hun wagen wou.
                    Hy treckt op den vyand tegen,
                Hy strijdt, en verkrijght den Zeghe,
                En hy slaet een grooten slach,
                (2435) Even g’lijck men seggen mach:
                Onsen helt, Roem van Orangien,
                Slaet ter neer, hun die van Spaengien,
                (Met zijn hulp) naest Godes macht,
               Waer door hy groote wercken wracht.
                    (2440) Dunckt u ’tzijn voor ons maer fabule?
                Verr’ gesochte nieu parabole?
                Lieve ist maer fantasy?
                Slaet ons Rijmen dan verby.
                Let hier op: wie met de Ioden
                (2445) God verlaet, en andere goden
                Maeckt, dient, en na hoereert
                ’tBeelt, dat hy als Gode eert
                    Of de Hemel waer de vrije
                Leere, door de ketterije
                (2450) Wil verdrukken wreet en straf.
                Die sal vallen in het graf,
                ’tGraf der zonden, daer d’Hebreeuwen
                In versmoorden, voor veel eeuwen.
                ’tGeen u is in Rijm gebrocht,
                (2455) En uyt d’Outheyt opghesocht.
                    Laet dees Handel of Tragedi,
                Laet dit Spel, of dees Comedi
[fol. K4v]
                (Maeghden) wesen dy een Leer.
                Biedt de valsche min geen eer:
                (2460) Iephthahs Dochter zy u Spiegel.
                Richters sijt niet al te kriegel
                Om te doen ’tgeen God gebiet.
                Sulcken Offer wil hy niet.
                    Wildy dat de Heer u grendels
                (2465) Sal verstercken. De Lavendels
                Speel-wijs toonen u ’tvertoogh,
                Leven-beeldich voor u Oogh.
                Batavia u gevlerckte Kielen,
                Steden die vol Menschen krielen
                (2470) Helpen niet, maer die uyt gonst
                Dy beschermt UYT ’sLEVENS IONST.

                                                Blijft Volstandich.



’tAMSTERDAM,
______________________

Ghedruckt by Paulus van Ravesteyn.

ANNO 1615.


Continue

Tekstkritiek.

fol. *4v ’tGerucht. er staat: ’tGeruche.
fol. *4v min er staat: mijn
vs. 34 heyr er staat: het heyr
voor vs. 160 SINES. er staat: SINSE.
vs. 222 vlamt. er staat: vlamt
vs. 291 is een weesrijm; evenals de derde versregel van
      elk der 13 volgende vijfverzige strofen
vs. 426 Gevangen, er staat: gevangen,
vs. 522 gebreck, er staat: gebreck
vs. 951 ’tnatueren er staat: ’natueren
vs. 1189 ’tverkoren er staat: ’verkoren
voor vs. 1302: de sprekersaanduiding SINES. staat voor vs. 1301
vs. 1306 dwang. er staat: dwang
vs. 1450 ’tswaert, er staat: ’swaert,
vs. 1685 U er staat: u
vs. 1693 hebt er staat: heb
vs. 1722 banden er staat: banden.
vs. 1754: de sprekersaanduiding IEPHT. staat voor vs. 1755
vs. 1859 m’uyt, er staat: mi’uyt,
vs. 1924 gewikkelt? er staat: gewikkels?
vs. 1933 ’tGedoot-verruwt er staat: ’tgedoot-verruwt
vs. 1940 Gerekent er staat: gerekent
vs. 2096 Geboren, er staat: geboren,
vs. 2097 Belooft, er staat: belooft,
vs. 2337 is een weesrijm