Johan Baptista Houwaert - Den handel der amoureusheyt - 1621

Johan Baptista Houwaert (?): Den handel der amoureusheyt. Rotterdam, 1621.
De uitgever van 1621 stelt alle vier de delen op naam van Johan Baptista Houwaert (ca. 1533-1599), maar waarschijnlijk is alleen Leander en Hero van hem. Jacob de Mol schreef Aeneas en Dido, Colijn Keyart Narcissus en Echo en Jan Smeecken Mars ende Venus. Deze drie stukken zijn in handschrift bewaad in de KBR.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton040010-040250 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. *1r:. gegraveerde titelpagina; in vier medaillons
                is de inhoud van de vier delen weergegeven]

DEN
handel der
Amoureusheyt:
Inhoudende
Vier Poetische Spelen
1. Van Aeneas ende Dido.
2. Narcissus ende Echo.
3, Mars ende Venus.
4. Leander ende Hero.
Poëtelijck gheinventeert ende
Rethorijckelijck ghecom-
poneert Door
Heer ende Meester Iohan
Baptista Houwaert.
Tot Rotterdam
By Jan van Waesberghe
de Ionghe op de Koren
Merct Anno 1621.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

Gedicht op de vier Boucken,
inhoudende den Handel der Amoureusheyt,
ghemaect door Johan Baptista
Houwaert.

IN alles dat het oogh des Werelds kan bestralen,
Is alles dat in aerd, op aerd, en boven aerde
Is wonderlijck in daed, is wonder te verhalen
Den Handel van de Min, die noyt geen God en spaerde,
(5) Ick swijge noch den mensch, die zo van hem gesolt,
Getrocken en gesleurt, gewent wert en gerolt,
Dat ’tmenschelijck vernuft hier gansch zoud’ stille staen,
Zo de geleerde Pen dat niet wat had ontdaen.
Als dat te scheppen is met ons verstandes net
(10) Uyt eenen Houwaerd frisch, die in vier groote boucken
Zo levendigh en wel ten toone heeft geset
De Min in’t openbaer, of heymelijck om houcken,
De Min uyt rechte liefd’, de Min uyt geyle lust,
De Min vol ongelucks, de Min vol lange vreughd,
(15) De ongesta’ge Min, in droufheyt of geneughd.

Niet snel Al-be-recht.


[fol. *2v]

EER-GHEDICHT
Op het eerste Bouck vanden Handel der Amou-
reusheyt, van Aeneas ende Dido, door
Johan Baptista Houwaert.

KOmt Dido, komt ghy voort, voor meught ghy recht wel komen:
Ghy die, dien armen Man ter herberg’ had genomen,
    Ontbloot van goed en haef, die naect zich op syn knien
    Voor u gebogen heeft (dat deerlijck was om zien)
(5) Ghy die een Koningin rijck, machtigh waert, vol weelde,
Wien alle het versouck van’t houwelijck verveelde:
    Geen Koningh zo van staet, geen Koningh zo ge-eert,
    Geen Prince zo vernaemt, is oyt van u begeert.
Ghy die gesworen had met niemand te verhouwen:
(10) Doen ghy Aeneas zaeght, zo viel u zin te trouwen.
    Een beed’laer vande straet, en een land-vluchtigh mensch
    Was boven al u keur, was boven al u wensch.
Maer laes, ô arme Vrou, slavinne vanden Armen,
Wat kost u dat geween, wat kost’ u dat wel karmen?
    (15) Als quam het hoogh bevel, dat hy vertrecken most;
    En u verlaten zoud’, hoe noode dat hy kost.
Doen wierd de liefd’ vergalt, en ghy berooft van zinnen:
En als ghy hem niet meer in’t wesen mocht beminnen,
    Neemt ghy dat schoon geschenck, dat hy u had vereert,
    (20) Steect af u eygen hert met syn Troyaensche sweerd.

Niet Snel Al-be-recht.


[fol. *3r]

Kort begrijp van’t tweede Bouck van den
Handel der Amoureusheyt, van Narcissus ende
Echo, door Johan Baptista Houwaert.

NARCISSI schoon en heerlijck wesen,
Twelck menigh Vrou raeckt’ in het hert;
Had ECHO, boven al ghepresen,
Zo zeer deur Min in liefd’ verwert,
(5) Dat nacht en dagh haer herte gloeyde
In’t zoete vyer van syn gesicht.
NARCISSUS doch die jeughdigh bloeyde,
Was hertigh hard; ja noyt verlight
Deur Min; maer was zeer wederstrevigh;
(10) En wie hem ried tot eenigh Vrou,
Daer op zo was hy wel zo hevigh,
Dat hy hen kop verplett’ren wou.
Maer armen dwaes die noyt Vrou minden,
En synen tijd ter jaght verdreef,
(15) Als hy zich aenden born liet vinden,
Daer hy tot syn ververschingh bleef,
En zagh daer in het klare water
De schim alleen van syn gedaent:
Daer was doen desen Vrouwen-hater
(20) In syne schoonheyd zo verwaent,
Dat hy daerna deur Min ging duycken;
Maer in’t verderf hy zich daer smeet,
Waer van een blom sleghs quam ontluycken,
Dewelcke noch NARCISSUS heet.

Niet Snel Al-be-recht.


[fol. *3v]

Kort begrijp van’t derde Bouck van den
Handel der Amoureusheyt, van Mars ende
Venus, door Johan Baptista Houwaert.

ZO iemand waer belust om opentlijck t’aenschouwen,
De ongetoomde lust van rechte geyle Vrouwen;
    Zeer aerdigh hebt ghy hier een straeltgen op syn best
    Van Venus zoete Vrou, die hated’ als de pest
(5) Haer eygen eghte Man, die was haer vreeslijck tegen,
Om dat hy synen flesch niet na haer lust moght legen;
    Die was haer al te vuyl, besmuystert en besmeert,
    Hy stonck haer na de smits te zeer (zo sy dat keert:)
Maer Mars een Krijghsman frisch, als hy maer gaf een lonxken,
(10) Dat was haer in het hert terstont een vyerigh vonxken.
    Dat was een jonger Man, die wouder oock wel aen,
    Die bluste Venus lust, die kost het pad ras gaen.
Maer als dees zoete Bruyd haer Man dus hoornen stelde,
Als sy met desen Mars ging dagelijcks te velde,
    (15) En Sol haer alle beyd’ had op het bed verspiet,
    Die dat aen haren Man zeer heym’lijck weten liet;
Dien haer een kunstigh net, gewrocht deur syne handen,
Geworpen heeft om ’tlijf, in plaets van and’re banden:
    En hadden sy doen niet hen recht verdiende loon,
    (20) Als sy daer lagen beyd’ tot spot van al de Goon?
Zo gatet mette Min, die and’re wert ontstolen;
Alst eens komt aenden dagh, ’tgeen sy doen zo verholen,
    Dat sy een geyle Hoer van ieder wert bekent,
    En krijgen tot hen loon een ongeluckich end.

Niet Snel Al-be-recht.


[fol. *4r]

Kort begrijp van’t vierde Bouck van den
Handel der Amoureusheyt, van Leander ende
Hero, door Johan Baptista Houwaert.

ZO de gestolen Min, die Hero en Leander
Zo vyerichlijck in’t hert staegh drougen tot malkander,
    Bleef oock niet ongeloont: want boven het verbod
    Van Ouders die geset haer hadden op een Slot;
(5) Zo vond de Min een vont (wat kan de Min niet vinden?)
Die swaerlijck viel om doen: maer sy haer onderwinden
    Het zelfde te bestaen. Doch als hy eens de baeck
    Gemist’ deur ongeluck, doen wast een droeve zaeck.
Want als Leander was van’t water overvallen,
(10) Zo is oock Hero med’ van boven neer de wallen
    Gesprongen in de Zee, om zo oock met haer Lief
    Te hebben ’tselfde lot, of nutten een gerief.
Die dan ontsteken is met minnelijcke zinnen,
Die lese in dit bouck het zinneloose minnen;
    (15) Op dat hy deur de Min niet rake buyten zin,
    En rap voor syn moeyt’ de hersseloose Min.

Niet snel Al-be-recht.

[fol. *4v: blanco]
Continue
[fol. A1r]

HET EERSTE BOECK,

vanden

Handel der Amoureusheyt:

Inhoudende verscheyden schoone Spelen
van Zinnen van Aeneas ende Dido.

Poëtelijcken gheinventeert, ende Rethorijckelijcken
ghecomponeert door Heer ende Meester
Iohan Baptista Houwaert.

[Gravure: Ingenio superatur.]

TOT ROTTERDAM,
_______________

By Ian van Waesberghe de Ionghe op’t Steygher,
aen de Koren-marct. 1621.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Namen der Personagiens van’t Spel
van Aeneas ende Dido,

Op den Reghel:

Imperium sine fine dedi.

    VENUS.
IUPPITER.
    Ionstich herte,
Fame van eeren,		}Zinnekens.
    ACHATES.
AENEAS.
Metsere.
Gravere.
DIDO.
SERGESTUS.
GIAS.
CLOANTHES.
CUPIDO.
ASCANIUS.
ANNA.
De Wachtere.


[fol. A2v: Gravure]
[fol. A3r]

SPELEN VAN ZINNEN
VAN AENEAS ENDE
DIDO.

Venus.
O Iuppiter Godt in’t hoogste dominerende,
Hemel, Aerde eeuwich regerende
Naer dijn behaghen,
Donder, blixem, door u is cesserende,
(5) Water, vyer, ’tis u al obedierende
Van daghen tot daghen:
Met tranenden ooghen kome ick u klaghen,
Ghy die perijckel, ancxt by brengt, en doet verjaghen
Aeneas myn sone met den Troyanen.
(10) Heeft hy noch niet verdriets, ongheluck en plaghen
Ghenoech gheleden? O druckich vermanen!
Wildy Troyen nu gheheel uyt planen,
Zeght by wat zaken?
Italien te bouwene, ist al ydel wanen,
(15) ’tLandt dat hem belooft is, mach hy’t niet ghenaken?
Daermen hem na ziet haken:
Al zachmen Troyen vyerich branden en blaken,
Ick werde ghetroost van zulcken verdriet,
Door de belofte te voren gheschiet:
(20) En ist nu noch al niet,
Waeydy met de winden ghelijck een riet,
Hebben u woorden Vader anders gheen macht?
Anthenor werdt wel in’t Landt van peyse ghebracht:
[fol. A3v]
O Iuppiter waert doen beter bedacht,
(25) Want synen wille zachmen hem verwerven,
Moeten wy nu alleene druck beerven,
En Italien derven,, door grooten tempeest,, och!
Iuppiter.
O Venus Venus weest onbevreest,, doch,
Onder blixem komt ghemeynlijck den dondere,
(30) Alle myn wercken zijn wercken van wondere.
Laet staen u klaghen van zulcke nieu-maren,
Naer eenen donckeren nacht komt altoos eenen klaren,
Naer Sonne-schijn komt dickwils een duyster werck,
Dat eerst teer is, wordt namaels wel sterck:
(35) O Venus het werck en en is noch niet ten halven,
Ick sla, ick ghenese, ick quetse, ick kan zalven,
Ick doen vallen, op-staen, blijde wesen, en trueren,
Al dat hem belooft is, zal hem ghebueren,
Maer hy moet wel bezueren,, die wil bezoeten,
(40) Al mach hem nu perijckel en druck ontmoeten,
Peyst d’eerste groeten vallen altoos stranghe.
Venus.
Och ’tis al waer, maer het duert te langhe,
Want zint dat Troyen is komen ten ruyne
Heeft hy oyt op d’Zee ghedwaelt mette syne,
(45) Alzoo ’t noch ten schijne,, is ghebleken,
Nu in Strophodas, dan in Cyclopas versteken
Maenden en weken,, storm, tempeest ghenietende:
Wie en zou zulcx niet zijn verdrietende,
Door Iunoos bede, zoo ick bewijsen,, zal,
(50) Heeft Aeolus de winden laten rijsen,, al.
Moetet al gheschien naer Iunoos vermeten?
Och is Paris jugement noch niet vergheten!
Och is met zulcke gramschap den Hemel bevlect,, nu!
En Aeolus hierom de winden verwect,, nu,
(55) Zoo dat hy Italien niet en kan krijghen,, noch.
[fol. A4r]
Iuppiter.
Italien zal hy doen stuypen en nijghen,, noch,
Al mach hem nu eenighen teghenspoet,, dwinghen,
Italien zal hy noch onder de voet,, bringhen,
Nieuw’ Wetten stellen, nieuw’ Steden fonderen,
(60) En van hem zal Romulus prosperen,
Waer af de Romeynen (wilt hier op betrouwen)
Eeuwich en eeuwich den naem zullen behouwen,
Ende sterck zullen bouwen,, als de behende,
Een Rijck hebb’ick hem ghegheven zonder ende
(65) Als de bekende,, ten eeuwighen daghen:
Al ist dat Iuno straf hem met plaghen
Verneert by vlaghen,, acht niet zulcx verzeeren,
Sy zal de zake noch helpen ten besten keeren,
Denct harde weeren,, zietmen noch klieven,
(70) Mercurium zal ick zenden om u believen
Naer Cartago, om Didonems inspiren,
Om Aeneam vry en vranck te logieren
En t’alementieren,, als de vailjande,
Die nu daer ontrent is ghearriveert te lande.


Nu komender twee Zinnekens uyte, d’eene wesen-
de een Vrouwe ende d’ander een Man.
Ionstich herte, een Vrouwe.
(75) WAer zijdy Heerschap?
Fame van eeren, een Man.
Wat belieft u myn Vrouwe?
Secreet en stille ligghe ick hier en luystere.
Ionstich herte.
Wa komt doch voort, en slacht de ghetrouwe,
Waer zijdy Heerschap?
Fame van eeren.
Wat belieft u myn Vrouwe?
[fol. A4v]
Willen wy ’tkatken laten kijcken uyten mouwe?
(80) ’tWelck al te noode schuylt in’t duystere.
Ionstich herte.
Waer zijdy Heerschap?
Fame van eeren.
Wat belieft u myn Vrouwe?
Heymelijck en stille liggh’ick vast en luystere.
Ionstich herte.
Een wonderlijck windeken dunct my zoo ruystere
Binnen Cartago oft daer ontrent,
(85) Ghy Fame van eeren die alomme zijt bekent,
In dit regiment,, moetty ’tprincipael,, wesen.
Fame van eeren.
En wat isser te doene?
Ionstich herte.
Hoort ick zal u ’tfinael lesen,
U mondeken zalder quets om monckefroyen:
Ghy kent ommers wel Aeneam van Troyen,
(90) Die zint de destrucxtie heeft ligghen dolen
Al naer Italien zoo’t hem is bevolen,
En weetty wel waer hy is ghearriveert,, nu?
Fame van eeren.
En waer doch?
Ionstich herte.
En daer Dido ’t Landt regeert,, nu,
Die voor een schoon machtighe Vrouwe vermaert,, is.
Fame van eeren.
(95) Als ’tvyer en ’twerck t’zamen vergaert,, is,
Och al te gheeren komet aen’t berren,
Komen die by een, certeyn wy en derren
Gheen zolffer-stecken halen om ’tvyer t’ontsteken.
Ionstich herte.
Wa Aeneas ghelijcke en is noyt ghebleken,
(100) Wort hy van Dido bekeken,, hy krijghes verwijt,, noch.
[fol. A5r]
Fame van eeren.
Ghy Ionstich herte maect dat ghy neerstich zijt,, doch,
Ick Fame van eeren zal oock myn kueren,, spelen,
Maer voor al eer wy ons rueren,, zelen
Moeten wy maken dat hy binnen den stocke,, is.
Ionstich herte.
(105) Ba dat’s al factum, ghegoten de klocke,, is,
T’onser Scholen zal ick hem met ghemake,, stouwen.
Fame van eeren.
Och Dido doet zoo scherpen wake,, houwen,
Datter nauwelijck eenen voghele mach in-komen,
Want veel vyanden heeft sy t’haerder onvromen,
(110) En wordt benijt van menighe personagie.
Ionstich herte.
Zijt daer af gherust, ick weet ragie,
Mercurius heeft van Iuppiter last,, al.
Fame van eeren.
Wat duyvel en wat last.
Ionstich herte.
Dat Aeneas als weerdich gast,, zal
Binnen korten tijden worden ontfanghen
(115) Binnen haren Rijcke.
Fame van eeren.
Met betraende wanghen,
Zorgh’ick, zullense in’t lest noch scheyen:
Hoort Ionstich herte, wy onder ons twee beyen
Moeten prijs en eere behalen,, daer.
Ionstich herte.
Haer doen rasen,
Fame van eeren.
En hem doen dwalen klaer,
(120) Want hy en mach hier gheen blijvende stadt,, hebben,
Van ’tLandt van Italien moet hy te badt,, hebben
Om syn nakomelinghen, wilt hier na merck,, slaen.
[fol. A5v]
Ionstich herte.
Het zalder al te gheckelijck te werck,, gaen,
Wilt hy hier in ’tLandt blijven pannekoecken.
Fame van eeren.
(125) Wy moeten ’tvyer stoken in alle hoecken,
Ons en roers wanneer dat zal ghebluscht,, worden.
Ionstich herte.
Door hem zal Dido noch zoo ongherust,, worden:
Ick Ionstich herte weet duyvels quaet,
Al schijn ick deuchdelijck, menighe boose daet
(130) Hebb’ick in’t schijn van deuchden ghewracht,, fellijck.
Fame van eeren.
Door u werdt Urias ter doot ghebracht,, snellijck,
Maer dat zijn al van de minste stucken,, oock:
Wie wast die Holofernim de ducken,, oock,
Wast niet Ionstich herte met een gheveyst samblant?
(135) Ick houw’ wel jaet.
Ionstich herte.
Nu slaet dat vander hant,
En laet ons malkanderen gheen quaey mijten,, bien,
Wy slachten doch beyde d’hypocrijten,, lien,
Is d’eene een Rave, d’ander is een Kraeye.
Fame van eeren.
Nu dan ’tis al ghenoech, het wordt heel spaeye,
(140) Laet ons wel gaeye,, slaen desen uytlandere,
Ghy van d’een zijde, en ick van d’andere,
Hy moet syn neeringhe waernemen t’allen tijen,
Die hedens-daechs, zeytmen, wil bedijen.

Achates een Ridder van Troyen, komende met Aeneas uyte.

Achates.
OAeneas Heere verkoren en ghetrouwe,
(145) Wat hebben wy gheleden in’t ruyme in’t nouwe,
[fol. A6r]
Te lande, te watere, in’t zeylen, in’t reysen,
Door storm en door tempeest, het overpeysen
Doeghet herte vereysen,, en verdwijnen ’tbloet.
Aeneas.
Och ’tzal nu worden, hop’ick, beteren voorspoet,
(150) Laet ons den moet,, niet verloren,, gheven,
Wy die metter hulpen Godts noch oorboren,, ’tleven,
Vreese, ancxt, druck stelt doch op d’zije,
Met wonderlijcker avontueren onblije
Komen wy als de vrije,, in Italien machtich,, noch,
(155) Daer wy ons gheruste plaetse eendrachtich,, doch
Vinden zullen, en om ons verfroyen,
Wederomme vernieuwen het Rijcke van Troyen,
Ons verdriet, hop’ick, wordt daghelijcx mindere.
Hola! wie zie ick daer, wie zie ick gindere?
(160) Het dunct my een Godtlijck wesen,, klaer.
Achates.
Het schijnt te zijne een Maghet eerbaer
Aen ’thabijt, lustich in’t behagen.
Venus veranderende in een Maghet.
Ghegroet weest Ionghelinghen: Ick kome u vraghen,
Hebdy niemandt van myn susters hier ontrent
(165) Ghezien met eenen pijl-koker, maket my bekent,
Zoo de Maechden zijn ghewent,, in’t veldt te gane
Aeneas.
Niemandt vanden uwen, zoo ghy ons gheeft te verstane
Op dees bane,, en hebben wy ghehoort noch ghezien:
Maer hoe zal ick u noemen? wilt ons dat bedien
(170) Reyn maechdelijck engien,, want allen u wesen
Schijnt onsterffelijck, en u stemme by desen
Ghelijct gheenen mensche, maer een Goddinne minjoot;
Hoe’t is, wie ghy zijt, helpt ons doch uyter noot,
En gheeft ons te kennen bloot,, zonder falen
(175) Op wat landt, op wiens aerde wy hier dwalen;
Vreemde palen,, moet hy dickwils bezoecken,
[fol. A6v]
Die hem ter Zee begheeft en wilt verkloecken,
Onbekende hoecken,, moet hy dickwils aenschouwen;
Helpt ons uyten droom, ô bloeme van Vrouwen,
(180) Die een Goddinne vol trouwen,, schijnt manierich.
Venus.
Onweerdich ben ick zoodanighen eere cierich,
Maer uyt liefden vyerich,, zal ick u ontbinden
Waer ghy zijt, wat Heere ghy hier zult vinden,
Den verdoolden moetmen wijsen den rechten padt,, zaen:
(185) Ghy ziet hier Cartago eens Agenoris Stadt,, staen,
De Landen van Libien groot en,, machtich,
’tVolck zijn Tyrien ter oorloghen,, krachtich,
Dido voordachtich,, regeret Rijcke,
Die haren broedere ontvloot met practijcke.
(190) Pygmaleon boos en moordadich van wille,
Die Sichaeum haren man secreet en stille
Vermoort hadde, om dat hy was rijcker van goede:
Dies Dido wesende op haer hoede,
Is ghevlucht als de vroede,, en heeft hem gheschout,
(195) Met haer nemende schat, zilver en gout,
En als een Vrouwe stout,, is hier ghearriveert,
En heeft nieuwe mueren, nieuwe poorten ghefondeert,
En noch neerstich laboreert,, met scherpe wake:
Maer zeght my goey mannen, want icker na hake
(200) Met vyerighen appetijte, en t’uwaerts deyse,
Wie ghy zijt, van waer ghy komt, waer leyt de reyse?
My dunckt dat in’t vlieden wijsheyt ende verstant,, is.
Aeneas.
Wy zijn Borghers van Troyen, dat eylaes verbrant,, is,
Zoeckende Italien zoo’t ons is bevolen,
(205) Die met twintich schepen hebben ligghen dolen
Over Zee, over zandt, maenden, jaren ende weken,
Zoo dat wy ten lesten hier zijn versteken
Vol ramps, vol ghebreken,, ’tblijct tot desen stonden,
Myn kloeckste Capitainen ghetrouwich bevonden
[fol. A7r]
(210) Heeft de Zee verslonden,, dies ben ick in lijen.
Venus.
Weest gherust goey mannen u naect verblijen,
Stoutelijck zonder mijen, wilt henen speuren
Na de Stadt die voor u staet, u zal ghebeuren
Ionste, eere en blyschap vol trouwen,, oock,
(215) U mede-ghezellen zuldy aenschouwen,, oock
Die vol rouwen,, oock en drucx belaen,, zijn.
Aeneas.
Och Achates! dat docht my myns Moeders vermaen,, zijn,
In’t afscheyden my haer kennisse openbaerde:
O Moedere hoe zijdy zoo wreet van aerde,
(220) Dat u moederlijck herte hem zoo veysen kan?
Ortsa laet ons nu voorts gaen reysen,, dan
Naer dese Stadt als de onbekende,
Ons verdriet hop’ick zal eens komen ten ende.


Nu staen hier twee Wercklieden en wercken, d’een een Gravere ende d’ander een Metsere.
De Metsere.
WEl los van ghelde wat dunct u maet
(225) Eest schier niet tijdt om quenselen?
De Gravere.
Wa trouwen jae’t,
Die schof dunct my langer dan’t plach,, dueren.
De Metsere.
Ia, ja, ghy prijst al korte en luye dach,, hueren,
Maer aen een Tafele zoudy als een quant,, leven,
Daer zijdy al kloeck ghenoech.
Gravere.
Ke wilt my de handt,, gheven,
(230) Den Duyvel zou gheerne den Necker beschamen.
Metsere.
Al wercken wy dat wy koude krijghen t’zamen,
[fol. A7v]
Wy maken dat Didoos Groot-moeders gheldeken laect.
Gravere.
Daer wordt oock menighen penninck op ons ghekaect
Van onse Meesters mochtmen’t hun verwijten.
Metsere.
(235) Die minst wercken hebben de meeste profijten,
Ghelijck toe-zienders, telders en schrijvers loos.
Gravere.
Hoe scherp zijnse op onsen arbeyt altoos,
Al verzuymen wy maer een schof binnen der weken,
Het wordt ons afghekort.
Metsere.
Wa dat zijn de treken,
(240) Godt weet oft sy’t steken,, in hun zelfs buydel bloet.
Gravere.
Dido die wijs is, subtijl ende vroet,
Zal de boeverije noch al gheware,, worden.
Metsere.
Dese schrijvers maken’t te bont, ’tmoet openbare,, worden,
’tIs al zilvere en goudt datmender ziet blincken,, zaen.
Gravere.
(245) Ochermen als wy een half weke drincken,, gaen,
Dan zijn wy eenen oogst t’achtere, wie zoudt volheerden.
Metsere.
Waey los van ghelde, wy slachten de kar-peerden,
Hoe wy meer wercken hoe wy magherder blijven.
Nu daer af ghenoech, dat laten wy drijven,
(250) Ten baet geen kijven,, wy en hebben maer ’tklappen,, koen.
Gravere.
Adieu, ick wil gaen een pintken tappen,, doen,
Hier ten naesten neme ick den ganck,
Die naer de ure werct heeft zelden danck.


[fol. A8r]

Aeneas met Achates.
Aeneas.
WAt wonderlijcker werck, wat vremder verzinnen
(255) Zie ick hier Achates te Cartago binnen
Alomme beghinnen,, leeghen en hooghe,
Waer ick my keere, wende oft pooghe,
Men graefter, men wercter zonder af-laten,
Hier nieuw’ poorten, daer nieuw’ mueren, ghinder nieuw’ straten,
(260) In alle gaten,, wordt wat bedreven:
O Troya Troya, waer zijdy ghebleven?
Wiens mueren verheven,, ligghen in ruijne,
Ick mach wel zegghen met droeven schijne,
Zoo de wercken hier tuyghen en bewijsen:
(265) O wel den ghenen wiens mueren dat oprijsen.

Nu komt Dido van d’ander zijde uyte, ende dry andere Troyanen volghen haer na, ende Aeneas blijft staende.
Dido.
MAcht, kracht, verstandt, wijsheyt, neerstichede
Is my nu hier van noode, en subtijlheyt mede,
Met grooten onlede,
Om te fonderen poorten, vesten en mueren,
(270) En stercke fortressen tot dese Stede,
Op dat my hier met eendrachtighe zede
In peyse in vrede
Gheduerich een woon-stadt zou moghen ghebueren,
Vreesende myns broeders valsche kueren
(275) Tot allen uren,
Die my met wreetheyt in tijden te vueren
Wt myn vaderlijcke erven
Verjaecht, doen vlieden heeft, dus mach ick wel trueren
[fol. A8v]
Vol van dolueren;
(280) Dan isser Hearbas die wilt my oock bespueren,
Om dat hy myns niet en mach verwerven,
Maer min dan scherven,, acht’ ick haer spueren, haer jaghen,
Is Godt met my, ick en acht gheen plaghen.

Nu komender dry Troyanen, ende sy en weten van Aeneas niet.
Sergestus.
OCh twee wonden in een zijn harde slaghen,
(285) Mars en Vulcanus, zoo elck wel weet,
Deden ons binnen Troyen groot leet,
Ende Aeolus wreet,, wederom bestoot,, ons
Met syn winden, benauwende kleyn en groot,, ons,
Dies den noot,, ons och valt veel swaerdere.
Gias.
(290) O Sergestus treet nu wat naerdere,
Ziet hier de Koninghinne komt ons in’t ghemoete,
Bewijs haer heusheyt met een eerbaer groete,
En valt haer te voete,, ghy als de notabelste.
Sergestus.
Ghenadighe hooghe laudabelste,
(295) Die hier als de abelste,, regerende,, zijt,
En poorten, mueren, sloten fonderende,, zijt,
En ordonnerende,, zijt rechten en statuyten,
Ontfermt doch onser armer Troyanen van buyten,
En wilt ons niet sluyten,, buyten uwe palen,
(300) Die in Zee breedt en wijdt hebben ligghen dwalen,
Tot u wy dalen,, als de ootmoedighe.
Cloanthes.
Denct niet, ô wijse voorspoedighe,
Dat wy met yser oft stael zijn hier ghekomen,
Om u oft u Landt tot uwer onvromen
(305) Te minerene oft te bespiene,
[fol. B1r]
Oft met eenighen roof weder wech te vliene,
Oft schande te biene,, uwer Heerschappijen:
Maer een Landt isser, ’twelck in voorleden tijen
Hesperia hiet, machtich en groot befaemt,
(310) ’tWelck nu Italien alomme wordt ghenaemt,
Derwaert wy zeylden, derwaert was ons reysen,
Maer Aeolus tempeest heeft ons hier doen deysen,
Dies wy ons gheven in uwer ghenaden.
Gias.
Ons was eenen Koninck, noyt vremder daden,
(315) Wiens rechtveerdicheyt oyt ghebleken,, is,
Aeneas ghenaemt, waer hy gheweken,, is
Oft waer hy versteken,, is, wy onvroet,, zijn,
Dies wy nu zonder troost oft zonder moet,, zijn,
En zonder goet,, zijn,, slachtende de Weesen.
Dido.
(320) Ghy Heeren van Troyen en wilt niet vreesen,
Al doen ick alomme myn palen bezetten,
Dat’s voor de ghene, die door nijdich besmetten
My wil beletten,, dese Landouwen:
Ducht niet, ick zal u als de ghetrouwen
(325) Bystaen met lijve met goede zonder wanen,
En vry logeren, want der edelder Troyanen
Naem, fame, daet, my zeer wel bekent,, is,
Landt, zandt, huys, hof, al dat hier ontrent,, is
In’t Zuyden in’t Noorden, Oosten in’t Westen,
(330) Ia de Stadt te timmeren, ’tis al t’uwen besten:
Ghy edel Troyanen, vermaerde Heeren,
Van u verdriet, lijen en verzeeren,
Troyen ter eeren,, zal ick u ommers helpen:
Waer Aeneas hier, zoo mocht ick synen kommer stelpen,
(335) En synen noodt oock, die groot en swaer,, is,
Ick zal hem doen zoecken oft hy verre oft naer,, is,
Oft nieuwers ontrent hier in bosschen in weghen,
[fol. B1v]
Oft ieuwers aen’t stranghe vande Zee ghesleghen,
Zoo de zulcke pleghen,, door storm van winden.

Achates staende met Aeneas aen d’ander zijde.

(340) O Aeneas wilt nu uwen druck ontbinden,
Dit is ’tghene dat u Moeder vermaende,
Ziet hier ons mede-broeders voor ons staende,
Die van alle perijckelen oock verlost,, zijn,
Vreucht, blijschap mach nu wel begost,, zijn,
(345) Zoo ick hier aenmercke, dus u verkloeckende,, zijt
Om hem aen te sprekene.
Aeneas.
Ick ben die ghy zoeckende,, zijt
Aeneas van Troyen, hier als de presente:
O voorzienighe weerdighe Regente,
Die ons arme Troyanen uytlandighe
(350) Begheert te logerene als de bystandighe:
O zalich schepsele, der Troyanen behoedere!
O zalighe ure! ô zalighe Moedere!
Die zulcx voort-bracht moghen wy wel belijen,
Lof, eer, danckbaerheyt, van tijen tot tijen
(355) Zy u zonder mijen,, gheduerich u leven.
Dido.
O Aeneas vroom Ridder verheven
Weest willekom, willekom edel Anchises kint,
Grond en erve wordt u van my ghegheven:
O Aeneas vroom Ridder verheven
(360) En al den ghenen die u zijn beneven,
Al zijdy verdreven,, ghy en zijt niet gheschint:
O Aeneas vroom Ridder verheven
Weest willekom, willekom edel Anchises kint.

Ionstich herte ende Fame van eeren komen uyte, maer Aeneas ende Dido blijven staende.

[fol. B2r]
Ionstich herte.
ZOo zoo ruyterken zoo steke’t vyer inden wint,
(365) U werck beghint,, alree te werckene.
Fame van eeren.
De Vincke komt inden slach.
Jonstich herte.
Tjan dat’s goet te merckene,
Door u sy gheringhe en haest verdult,, is.
Fame van eeren.
Syn eerlijcke fame voorwaer de schult,, is,
Dat sy tot hem zoo jonstich gheneghen,, wordt.
Ionstich herte.
(370) Ghewillich de Quackele in’t net ghekreghen,, wordt,
De Bruyt zal te bedde met ghemake,, gaen.
Fame van eeren.
Dat’s goet te hooren aen hunder beyder sprake,, zaen,
Met weynich ghebaers, met luttel gheweens,
Want my dunct dat sy’t alree worden eens,
(375) En met malkanderen schier te vreden,, zijn.
Ionstich herte.
Daerom moetense met een zoet toomken bereden,, zijn,
Ghewillighe peerden en behoeven gheen sporen.
Aeneas.
O moghende Vrouwe edel gheboren,
Hoe zullen wy arme ellendighe verschoven
(380) U konnen te vollen ghedancken en loven
Van uwer presentatien, jonstich uyt minnen,
U deucht, vrientschappe moeten wy bekinnen
Zoo langhe als zinnen,, memorie en verstant
De leden regeren.
Dido.
O edel Riddere triumphant,
(385) Wiens feyten abondant,, ghespreyt,, zijn,
En zeer menichvuldich verbreyt,, zijn
In alle Rijcken in’t Zuyden in’t Noorden;
[fol. B2v]
Wie en zoude u niet met wercken en woorden,
Met macht, met goede, met ziele en lijve
(390) Bystandelijck helpen, want met valschen bedrijve
Door Mars bloetgierich u macht ghecorrompeert,, is,
Maer u deucht en fame noch onghemineert,, is,
Ia al hebdy bezuert verdriet en onghemake,
Weest willekom edel Heere, schuylt onder myn dake,
(395) Al ben ick hier machtich nu prospererende,
Fortuyne was my oock eens contrarierende,
Doen Sichaeus myn man met verradelijcke daet
Secretelijck vermoort werdt, dies ick desolaet
Herwaerts was vluchtende met druck en pijne,
(400) Godt en zal nimmermeer laten de sijne.
Aeneas.
Waer zijdy Achates? hoort wat ick ontbinde:
Gaet rasschelijck t’schepe,, en mijnen kinde
Ascanio de beminde,, zeght al ons gheschienisse,
Ons goede fortuyne met klaerder bedienisse,
(405) En komt wedere, en brenght hem herwaert na Stede,
En zeght hem dat hy de juweelen brenghe mede,
Die Helena met onlede,, konstich ghewracht,
Doen haer Paris ontschaecte, uyt Griecken bracht,
En den Scepter van Troyen met de goude Kroone,
(410) Ick wil’t al schencken de schoonste schoone,
Die mynen persoone,, en onse Troyanen
Dese eere bewijst nu.
Achates.
Aeneas, u vermanen
Zal ick zonder wanen,, volbringhen,, Heere,
Den ghewilligen derftmen niet dwinghen,, zeere.
Ionstich herte.
(415) Ou ziet Monsieurken,
Fame van eeren.
Hoe gaet de Muys in’t valleken,
[fol. B3r]
Ionstich herte.
Stout zonder vaer.
Fame van eeren.
Nu hebben wy koy,
Ionstich herte.
Noyt beter partuerken,
Fame van eeren.
(420) Hoe schoon komt dat balleken.
Ionstich herte.
Ou ziet Monsieurken,
Fame van eeren.
Hoe gaet de Muys in’t valleken.
Ionstich herte.
Sluyt toe nu ’tdeurken,
Fame van eeren.
’tPeerdt is in’t stalleken,
Ionstich herte.
(425) ’tBlijct openbaer,
Fame van eeren.
Brenght havere en hoy.
Ionstich herte.
Ou ziet Monsieurken,
Fame van eeren.
Hoe gaet de Muys in’t valleken,
Jonstich herte.
Stoutelijck zonder vaer.
Fame van eeren.
(430) Nu hebben wy koy.
Ionstich herte.
Maer wat dunct u van Dido?
Fame van eeren.
Met allen moy
Isse parmafoy,, weerdich om vrijen,
Help hoe teerkens
[fol. B3v]
Ionstich herte.
Wa sy en zou nau ten drijen
Stoutelijck derren schrijen,, over een stroyken.
Fame van eeren.
(435) Nochtans zouse wel een pricxkens broyken
Over gapen, na dat ickse aenschouwe,
Ionstich herte.
’tIs een blinckende beeldt.
Fame van eeren.
Een excellente vrouwe,
Ghelijck den gouwe,, kostelijck bepeerelt,
Schijnende een Goddinne,
Jonstich herte.
’tIs, zeggh’ick, een weerelt,
Fame van eeren.
(440) Hupsch van moede,
Ionstich herte.
Fraey ter tale,
Fame van eeren.
Rijck van goede.
Jonstich herte.
Daer volzeghdy’t altemale,
Die hedens-daechs rijck is, zal haest ghewilt,, zijn.
Fame van eeren.
En wat zeghdy van Aeneas, schijnt dat oock een wilt,, zijn?
Reyn is syn wesen,
Ionstich herte.
Heusch en zedich
Fame van eeren.
(445) Zijn alle syn manieren,
Jonstich herte.
Van herten vredich,
Groot van name door syn uytghelesen,, daet.
Fame van eeren.
’tIs al dat een man zou moghen wesen,, jaet,
[fol. B4r]
Door wiens ghepresen,, ghelaet,, Didoos herte verwildert,
Ionstich herte.
Ient van leden,
Fame van eeren.
Al waer hy gheschildert,
(450) Daer hy komt daer schijnt een straet vol mans,, springhen.
Ionstich herte.
Wy moetense t’zamen aen den dans,, bringhen,
Al zoudense in’t eynde rou-kleeren draghen,, al;
Ick zorghe datmer noch deerlijck klaghen,, zal,
Eerse noch zullen aen ’thoochste blat,, torden.
Fame van eeren.
(455) Tjan van dien reghen zal ick luttel nat,, worden,
Alzulcke buyen ick al ghewent,, zy.
Ionstich herte.
Och wat isser menighe vrouwe gheschent,, vry,
Die ghekoppelt is door uwen loosen perte
Met een quaet houwelijck.
Fame van eeren.
Wa Ionstich herte
(460) Brengher noch daghelijcx zoo in’t verzeeren,
De zulcke die schijnt een man van eeren,
En dat al rijckheyt is dat hem aenkleeft,
Ia die tienmael meer schuldich is dan hy heeft,
Waer door d’onnoosele komt in’t verdriet.
Ionstich herte.
(465) Wat isser oock menich loos rancxken gheschiet
t’Antwerpen op de Borse door u valsch Makelaer.
Fame van eeren.
Wa daer help’ ick de Kooplien.
Ionstich herte.
Ia dat’s doch waer,
Die dickwils jaghen ter poorten uyte.
Fame van eeren.
Ick Fame van eeren, met korten besluyte,
[fol. B4v]
(470) Make datse ghelooft zijn menich duysent realen.
Ionstich herte.
Ia en dan wildy komen betalen
Met een respijt oft brief van cesse,
Dan ist adieu honneur.
Fame van eeren.
Wa dat’s d’ouw’ lesse,
Met dien messe,, worter vele ghekeelt:
(475) Nu dat laet ick daer, te vele verveelt,
En laet ons ’tspeck niet heel wt de pot,, kallen.
Ionstich herte.
Dees twee zullen noch van liefden zot,, mallen,
Die vol triumphen nu zijn ghezeten;
Ziet ’tbancket wordt ree ghemaect.
Fame van eeren.
(480) Men gater eten,
Wat lackerder beten,, worden daer ghestout.
Ionstich herte.
Wat isser kostelijckheyts,
Fame van eeren.
Van zilver ende goudt,
Eest jonck ist oudt,, ’tisser al vol vreuchden,
Ionstich herte.
En moledijs,
Fame van eeren.
Als jonghe jeuchden.
Ionstich herte.
(485) Men tuytter, men sluytter,
Fame van eeren.
Men speelter, men zinghter,
Ionstich herte.
Men braster, men hoofter,
Fame van eeren.
Men klincter, men drincter,
Men danster, men springhter,, zonder ghetruer,, vry.
[fol. B5r]
Ionstich herte.
(490) Wy moetende oock wesen met neerstich labeur,, by,
Maer Fame gaet veur,, ghy,, en valter voort ane.
Fame van eeren.
Ick bens content, want hier langhe te stane,
En zouden ons, zoo ick wane,, zonder lieghen
Gheen ghebraeye Duyven in den mondt vlieghen.


Cupido uytkomende met eenen pijl-koker in d’eene handt, ende met eenen vlammighen brandt in d’ander handt.
Cupido.
(495) ICk Cupido Godt der liefden expeert,, groot,
Ghelijckende den kinde, ’twelck onwijs, onweert,, bloot,
Zonder verstandt alomme gheacht,, wordt:
Tsghelijcx den Minnaer, die door my versmacht,, wordt,
Is zonder wetenschap tot elcken beghinne,
(500) Onwijs in syn zaken, kleyn van ghewinne,
Bloot van zinne,, variabel van herten,
Myn stralen en pijlen menighen smerten;
De zulcke zijn loyen, dewelcke stralen krachtich
Haet en nijdt gheneeren, zoo’t scheen onzachtich
(505) Aen Paris waerachtich,, die ick daer mede raecte:
D’ander van goude, daer elck reyn Minnaer na haecte,
Waer Thisbe door blaecte,, en Pyramus deerlijck,
En met mynen vlammighen brandt verveerlijck
Menighen begheerlijck,, ick kan ontsteken
(510) Tot onghereghelden lust, zoo’t is ghebleken;
Dit zijn myn treken,, stout en vailjant.
Venus.
O Sone der amoureuser vreucht playsant,
Myn hulpe myn bystant,, ras zonder mijen,, stept
Naer Cartago, daer nu verblijen,, schept
(515) Aeneas van Troyen met Dido eenpaer:
[fol. B5v]
Maer want de vrouwen zijn wanckelbaer,
Ia en onghestadich van zinnen,, fier,
Zoo moetty haer ontsteken met der minnen,, vier,
Op datter gheen vyantschappe en rijse
(520) Door Iunoos ingheven.
Cupido.
Moeder dat’s dat ick prijse,
In meest weelden is dickwils perijckel gheleghen,
Ghewillich ben ick t’uwen dienste gheneghen:
Want redene natuere vermanich,, tuyghen,
Dat ’tKindt de Moeder moet onderdanich,, buyghen
(525) In alle zaken, hoe groot hoe lastich;
Maer wat raet, op dat sy nu stantvastich
En gheduerich mach metter minnen brandt,, leven.
Venus.
Hoort ick zal u daer af ’tverstandt,, gheven:
Ascanius Aeneas sone jonck van daghen,
(530) Daer Dido in schept oock groot behaghen,
Zal na ’tPalleys komen met ghiften en gaven,
Die uyt Troyen ghebracht zijn, wil derwaert draven,
Ick zal hem slapende maken aen d’een zije,
En zelve zuldy draghen de ghiften ghye,
(535) Veranderende u ghedaente in’t sijne:
Als dan Dido met minlijcken aenschijne
U zal omhelsen en kussen aen den mont,
Zoo zuldy haer ’tvyer der liefden inblasen terstont
Tot inder herten gront,, en zoo vyerich pramen.
Cupido.
(540) Daer toe en zal ick my gheenzins schamen,
Maer beyde te zamen,, met myn stralen,, vaten,
Myn vleughels zal ick om leeghe dalen,, laten,
En met syn habijten my verkleeden snel:
Daer ’tKindt de Moedere wilt helpen daer gaghet wel.
Fame van eeren.
(545) Zoo Moeder en Kindt helpt den waghen kruyen,
[fol. B6r]
Alzulcken windt waeyt rechts in ons zeyl.
Ionstich herte.
Dit wordt nu victorie.
Fame van eeren.
Ia laet de klocken luyen.
Ionstich herte.
Zoo Moeder en Kindt helpt den waghen kruyen.
Fame van eeren.
Nu en ontzie ick storm noch buyen,
(550) Als ons Venus te hulpe komt, ’t wordt al gheluck en heyl.
Ionstich herte.
Zoo Moeder en Kindt helpt den waghen kruyen.
Fame van eeren.
Alzulcken windt waeyt rechts in ons zeyl.
Ionstich herte.
Venus heeft dat ghepeghelt juyst na onsen peyl,
Haer snaren die dienen fijn op ons Luyten.
Fame van eeren.
(555) Wy passen op een.
Ionstich herte.
Zoo Mampa op syn fluyte,
Dit wordt noch een kluyte,, om t’aenziene.
Fame van eeren.
Tsus Cupido komt, elck beghin hem eere te biene,
Nu zullen wy mercken Venus treken,, zoet.
Ionstich herte.
Ke swijcht doch dat u de moort steken,, moet,
(560) Zeght Ascanius hier mach iemandt ontrent,, zijn.
Fame van eeren.
Wa dat zijn ghiften die excellent,, zijn,
Weerdich om een Koninghinne te schinckene.
Ascanius.
Edel Princesse om Troyen te ghedinckene
Worden u ghejont dese ghiften eenpaer.
[fol. B6v]
Achates.
(565) U hoocheyt Troyen noyt en dacht te krinckene.
Ascanius.
O edel Princesse om Troyen te ghedinckene,
Achates.
Want ghy ons conforteert, zoo Phoebus doet blinckene,
Alle kruyden en vruchten in elck jaer.
Ascanius.
Edel Princesse om Troyen te ghedinckene,
(570) Worden u ghejont dese ghiften eenpaer.
Dido.
O Ascanius edel Ionghelinck eerbaer,
Grootelijcx neme ick dese ghiften in dancke,
Van u manierlijck wesen verwondere ick voorwaer:
O Ascanius edel Ionghelinck eerbaer,
(575) Hoe ghelijckende zijdy uwen Vader klaer,
Kloeck, vroom van leden, niet slachtende de krancke
O Ascanius edel Ionghelinck eerbaer,
Grootelijcx neme ick dese ghiften in dancke.
Fame van eeren.
Ziet dit vriendelijck omhelsen,
Ionstich herte.
Noyt zoeter rancke,
Fame van eeren.
(580) Hoe subijtlijck kan hy
Jonstich herte.
’tVyer der liefden inblasen,, haer.
Fame van eeren.
Sy wordt alree ontsteken,
Ionstich herte.
Sy zal schier rasen,, klaer.
Fame van eeren.
Ziet dit worp-ooghen nu,
Ionstich herte.
Ziet dit kussen en lecken,
[fol. B7r]
Fame van eeren.
Ba ziet dit moddermuylen,
Ionstich herte.
Ziet dit treckbecken,
’t Vyer en kanse nauwe ghedecken,, zoo’t schijnt,, alree.
Fame van eeren.
(585) My dunct datse van liefden verdwijnt,, alree,
Aeneas woorden al naer haer ghedachten,, varen.
Jonstich herte.
Cupidoos werck kan alree syn krachten,, baren,
’tGhepeys van minnen heeft alree ’tlandt,, kreghen.
Fame van eeren.
Schaemte is los, daer en is slot noch bandt,, teghen,
(590) ’tGhezichte is verblint, oft ghebroken,, ware.
Jonstich herte.
Eere is wech, oftse haer ontdoken,, ware:
O mutse, mutse, wat kondy al brouwen,, ghy.
Fame van eeren.
Dees hitte zal al te quaelijcken kouwen,, vry,
Nauw’ en kanse ghehouwen,, sy,, middel oft mate.
Ionstich herte.
(595) Nimmermeer en krijchtse hier af haer zate,
In huys op strate,, onruste op haer dauwen,, zal.
Fame van eeren.
Och! dit vyer dit vyer haer zoo benauwen,, zal,
Datse noch krauwen,, zal,, haer bollement,, deerlijck.
Ionstich herte.
Men zalder af hooren een vreemt regiment,, kleerlijck,
(600) Want sy is ontsteken alle de leen,, deure,
Zeer quaet om helpen.
Fame van eeren.
Ia daer is ghebeen,, veure,
Want hebben de Maeghden eenighen zin,
De Weduwen hebben den Duyvel in.
[fol. B7v]

Aeneas zittende met Dido bancketterende.

Aeneas.
O Ontallijcke deucht weerdich ghepresen,
(605) Dat ghy hebt aen my ende de myne bewesen,
Wie hoorden oyt lesen,, van meerder trouwe:
Wy arme Troyanen zoo beladen met rouwe,
Door u jonstighe Vrouwe,, zijn bevrijt alleene,
Die ons zoo minlijck, groot en kleene,
(610) Met vreuchden reene,, ontfanght in ghenade.
Dido.
Ick doe, zoo ick wilde datmen my dade
Vroech en spade,, ô Ridderlijkcke bloet,
Domineert,, logeert, tot elcker spoet,
En maect eenen moet,, als de vrije
(615) In myn jurisdictie in myn heerschappije,
Wt jonsten blije,, jonne ick u volheerdich
Alle dat myne is.
Aeneas.
Die ben ick onweerdich,
O Bloeme rechtveerdich,, om vol-loven,, quaet;
U ghewillighe jonste te boven,, gaet
(620) Myn simpel danckbaerheyt kleyn van prijse,
Die ick u toonen mach.
Dido.
De verstandighe, wijse,
Is weert alle jonste, als een vrient verkoren;
Maer voor d’onwetende isse verloren,
Die als onedel gheboren,, alomme niet vermeert,, wordt:
(625) O Riddere een bede van my nu begheert,, wordt,
Alomme verkleert,, wordt,, Troyens neerlaghe wreet,
Maer de waerheyt wordt altoos met leughenen verbreet,
En ’trecht bescheet,, wordt dickwils ghesweghen:
Daerom ben ick zeer vyerich gheneghen
(630) Om te aenhooren met waerachtighen schijne,
[fol. B8r]
Hoe dat Troyen is komen ten ruijne
Van u, die daer altijt gheweest ontrent,, zijt.
Aeneas.
Der Troyanen aerdt, die elcken is bekent,, wijt,
Zou my wesen om verhalen een kranck verblijden:
(635) O Koninghinne ghy begheert zonder mijen,
Dat ick’t hinderlijck lijen,, zou vernieuwen bloot,
De jammerlijcke bloetstortinghe groot,
Pyramus doot,, en Hectors deerlijck ende:
Al waer hier iemand van Ulysses wreede bende,
(640) Die oyt zeer quellijck was den Troyanen,
Hoe zou hy hem moghen onthouwen van tranen,
Hoorende vermanen,, van zulck ongheval.
Dido.
O Aeneas laet varen die droefheyt al,
’tIs een vreucht den ghenen die in vreden,, is,
(645) De bitterheyt die overleden,, is,
Strijdt die ghestreden,, is,, perijckel dat ghepasseert,, is,
Te verhalene wanneermen ghesalveert,, is
Door goede fortuyne, oft Godtlijcke gratie;
Dus wilt ons vertellen met zoeter narratie,
(650) En wilt u zelven daer toe eenen moet,, gheven,
Hoe ’tRijck van Troyen is onder de voet,, bleven,
Der welckers groote macht was altoos nakende,, eer.
Aeneas.
Om dat u zinnen daer na zijn hakende,, zeer,
O Princesse Dido, wie zoudt u refuseren?
(655) Ghewillich wil ick my daer toe verneren,
En u declareren,, met een kort verhael,
Hoe dat, eylaes, Laomedons Rijck generael
Van Ulisse principael,, versmacht is te gronde,
Die tien jaren lanck de Stadt in’t ronde
(660) Was benauwende met groote smerte,
En hoe Sinonis verraderlijck herte
Met een valsche perte,, ons heeft verblint,, heel,
[fol. B8v]
En Troyen deerlijck ghemineert, gheschint,, heel,
Zoo ghy hooren zult Regente zedich,, zaen.
Dido.
(665) Laet de Tafel opnemen, zoo wil ick my ledich,, gaen
Stellen om den zin t’aenhooren met verstande,
Want ick de Princessen ben vanden Lande,
Luttel weetty wat my noch ghebueren,, kan:
’tVerraet wilt my te rechte rueren,, dan,
(670) Op dat ick mach houwen te scherper wachte,
Die hem aen eenen anderen spieghelt, spieghelt hem zachte.

PAUSA groot.


Ionstich herte.
O Fame van eeren hebdy dat wel ghehoort,
Wat een fraey relaes daer Aeneas ghedaen,, heeft?
Fame van eeren.
Noyt vreemder destrucxtie.
Ionstich herte.
Noyt bijsterder moort:
(675) Ou Fame van eeren hebdy dat wel ghehoort?
Fame van eeren.
Hoe deerlijck is Troyen inden grondt versmoort
Vanden Griecken, zoo hy vertelt zeer plaen,, heeft.
Ionstich herte.
O Fame van eeren hebdy dat wel ghehoort,
Wat een fraey relaes daer Aeneas ghedaen,, heeft?
Fame van eeren.
(680) En wat prijs wat eere hy oock begaen,, heeft,
Dies Dido noch duysent mael meer meynt t’ontzinnen.
Ionstich herte.
Ia doen de Griecken quamen Troyen binnen,
Hoe kloeckelijck dat hy hem noch stelde ter weyre.
Fame van eeren.
Hoe simpelijck quam Sinon uyt ’tGriecksche Heyre,
(685) En hem zelven ghevanghen gaf, ’twelck valscheyt bediede.
[fol. C1r]
Ionstich herte.
En hoe subtijlijck hy Troyen bespiede,
Door hem gheschiede,, ’tprincipael feyt.
Fame van eeren.
Wat heeft Aeneas op d’Zee oock menighe droefheyt
En zorghe gheleden, ’twelck hy oock verhaelde.
Ionstich herte.
(690) Swijcht, sy komt hier gaende half als de verdwaelde,
Die haer eens aentaelde,, sy en zou, quets, nauwelijck
Konnen ghespreken.
Fame van eeren.
Wa sy ziet te flauwelijck,
Van minnen blauwelijck,, vol totten kroppe.
Ionstich herte.
Hoe isse begoten met S. Ioris visch-soppe,
(695) Ghelijck eenen toppe,, mach haer ’thooft wel draeyen.
Fame van eeren.
Tsus tsus, laet ons haer wat hooren kraeyen,
Dan zullen wyse paeyen,, met schoone woorden,
Op onsen zanck zalse zeer wel accoorden.
Dido.
O brand der liefden hoe zijdy my dus plaghende,
(700) O Cupido is dit u bestieren?
Hoe zijdy my ’therte dus inwendich knaghende,
De zinnen jaghende,, wilder dan dieren:
O Venus moet ick u nu obedieren,
En gherekent worden met blamatie
(705) Onder u Scholieren,
En dat door Aeneas zoete gratie,
Wesen en manieren,
Dies ick ’tsap van onrusten tot deser spatie
Zuerlijck proeven moet met dolatie,
(710) Noyt meerder temtatie.
Wien zal ick’t derren klaghen? waer? achter oft voren?
Dit’s d’arguatie:
[fol. C1v]
Klagh’ick’t, zoo ben ick der weerelt spot-kindt gheboren,
Hele ick’t, zoo zal ick inwendich versmoren,
(715) En blijven verloren:
Best gaen ick tot myn weerde sustere verkoren,
Verzoeckende aen haer raedt, troost en bystant,
Myn grieffelijck lijen haer ontdeckende, want
Door verborghen brant,, komt dickwils groot hindere:
(720) Och ik hebse ghezien, sy komt ghindere,
Nu hop’ick wordt mindere,, myn pijnlijck smerten.
O Anna weerde sustere, ’tsecreet mynder herten,
Mynder zielen troost, mynder zinnen confoort,
Wat dunct u van desen Riddere? die ons aen boort
(725) Hier nu ghekomen is, als de vailjande,
Kloeck van moede,, edel van bloede,, wijs van verstande,
Hooch van name,, groet van fame,, ter deucht ghewent,
En in alle vromicheden excellent,
Wiens feyten bekent,, ter weerelt wijt,, zijn.
Anna.
(730) O Sustere te rechte meuchdy wel verblijt,, zijn,
En ghebenedijt,, zijn,, moet ure, minuyte en dach,
Dat hy oyt eerst u oft u Stede aenzach,
Door wien u mach,, lof, hoocheyt en eere
Aenkleven en ghebeuren: want alzulcken Heere
(735) (Al is syn macht nu teere) is alleen weerdich
Dit Rijck te regerene volheerdich
Met u, rechtveerdich,, wijs en voordachtich.
Fame van eeren.
Ia dat mocht ghy willen dat u Landen machtich
Verciert waren eendrachtich,, met zulcken personagie,
(740) Groeyende in deuchden.
Ionstich herte.
Vol alder couragie,
Die menighe passagie,, met een stout verzoeck
Heeft doortrobbelt.
[fol. C2r]
Fame van eeren.
Ter oorloghen kloeck.
Ionstich herte.
Wijs in syn daet.
Fame van eeren.
Victorieus in’t strijen,
Ionstich herte.
Vroech en laet.
Fame van eeren.
Patientich in’t lijden,
(745) Die in syn tijen,, zoet en zuer gheproeft,, heeft.
Ionstich herte.
Want hem fortuyne zoo dickwils ghetoeft,, heeft,
Nu verblijt, dan bedroeft,, heeft,, ick zegghet u plat,
’tIs den tweeden Alexandere.
Fame van eeren.
Een man zonder dat,
Die gheduerich een Stadt,, zou houwen in vreen.
Ionstich herte.
(750) Ghy en mocht u zelven niet bat,, besteen,
Al haddy ghebeen,, op beyde u knien.
Fame van eeren.
Al dat u nu deeren wilt,
Ionstich herte.
Zou dan voor vlien,
En hem ontzien,, als Hector de ghewelde.
Dido.
O Fame ghy maect my, als d’onghestelde,
(755) De zinnen twijffelachtich, vol fantasijen.
O Sustere ’tis waer, ick moet oock belijen,
Weerdich is hy myns, vol alder deuchden,
En noyt en heeft mans liefde my konnen vervreuchden,
Sint Sichaeus onnoosel doot beklaechlijck,
(760) Dan desen alleen, die nu klaechelijck
Door syn liefde behaechelijck,, ’therte doorwont:
[fol. C2v]
Maer Sichaeus eerste liefde, trouwe, verbont,
Hebb’ick ghejont,, met reynder herten eerbaer,
Gheenen man meer te bekennen eenpaer,
(765) Och! ’twelck my swaer,, valt met inwendich ghetreur,, nu.
Anna.
Schout Sustere zulcke ghepeysen onpuer,, nu,
Denct op u vyanden die op u verhitten,
Benijdende ’t Rijck ’twelck ghy dorft bezitten,
Zonder Man oft Heere stoutelijck onbedacht:
(770) Een Vrouwe alleene is luttel gheacht,
Peyst als u Broeders macht,, u komt omswermen,
Wie zal u bystaen,, wie zal u beschermen?
Sichaeum ocharmen,, en zuldy dan niet vinden,
Met zulck voornemen en laet u niet verblinden,
(775) En Aeneam wilt ontbinden,, ws zins secreten.
Fame van eeren.
Ia, ja, wilt de doode met de levende vergheten,
Proeft weder van Venus beten,, ’t is u ’tzienste.
Ionstich herte.
Wildy die begraven zijn staen ten dienste,
Zulcke afgoderije zou u Rijck vernielen.
Fame van eeren.
(780) Waer zijnse die oyt zulcken beloften hielen,
Hy is ter zielen,, ke denct om een andere.
Jonstich herte.
Peyst dat u Godt toe-zeynt desen uytlandere,
Noyt gheen vailjandere,, in’t Oost oft in’t Weste,
Worpt u koten te gadere.
Fame van eeren.
Ia dat’s d’alderbeste,
(785) Vliechter me ten neste,, om u verfroyen,
En maect eenen jonghen Koninck.
Ionstich herte.
Oft Ridder van Troyen,
Ghy en zult den doyen,, daer mede helpen oft letten,
[fol. C3r]
Wast ende vermenichfuldicht.
Fame van eeren.
Naer Godts inzetten,
Ghy zijt gheschapen om de weerelt te sterckene.
Ionstich herte.
(790) Ghy slacht den boom noch zonder vrucht.
Fame van eeren.
Pijnt zulcx t’aenmerckene,
Wie zal u Rijcke naer ws doots restoor,, erven?
Ionstich herte.
Waer’t niet jammer dat ghy zoudt zonder oor,, sterven,
Ghy die zoo machtich zijt, noyt dwaser voornemen.
Fame van eeren.
(795) U Landt zou dan heel vervremen,
Oft u Broeder zou komen met groote felheyt,
Willende de naeste zijn.
Ionstich herte.
En door rebelheyt
Zoudt al ghedestrueert worden achter en voren,, zaen.
Fame van eeren.
Denct dus zal u Rijcke namaels verloren,, gaen,
(800) Scheydy vander weerelt zonder wettelijck zaet.
Anna.
Suster doet wijsselijck, ghebruyct goeden raet,
Eender Vrouwen daet,, zonder ’sMans assistentie,
Is al te kleyn van weerden,, maer ’sMans presentie
Is d’eere vanden huyse tot ghemeen,, plecken,
(805) En ’tPeerdt kan oock den waghen niet alleen,, trecken,
Een Voghel kan qualijck syn nestken alleen maken.
Dido.
Och dese woorden, redenen ende spraken
My vlammich doen blaken en branden van binnen:
O liefde, liefde, mach ick nu wel bekinnen,
(810) Kan’t al verwinnen,, ist rijp ist groene.
Suster u vermaen zal ick als de koene
[fol. C3v]
Pijnen te doene,, zonder eenich beswaren,
De doode wil ick laten varen,
En my paren by hem, die in’t leven,, is,
(815) Dat’s Aeneas, die in’t herte geschreven,, is;
Door jonste en hoocheyt beghint den zin te keerene,
’tIs al ydelen dienst de dooden te eerene.

Dido gaet met Anna binnen.

Ionstich herte.
WA zoo, laet uwen swaermoedigen moet,, zincken,
Aeneas zal u der vreuchden boet,, schincken.
Fame van eeren.
(820) Ke doet dat ghy gheerne doet, en swijcht al stille.
Jonstich herte.
Wy hebbense ommers ghenesen van dien gheschille,
’tWas wel haren wille,, al hieltse haer nauhertich.
Fame van eeren.
Ghemeynlijck schijnen dees Vrouwen zoo flauhertich,
Als haer Mans ghestorven zijn, eylaes ochermen!
Jonstich herte.
(825) Sy weenen, sy zuchten.
Fame van eeren.
Sy klaghen, sy kermen,
’tMoet elcken ontfermen,, die’r na en by,, is.
Ionstich herte.
Niet meer te houwene ieghelijcx bely,, is,
Zoo langhe als den Man op der baren,, staet.
Fame van eeren.
Ia en meenen door zulcken klaren,, daet
(830) Den dooden te believene met handen ghewronghen.
Ionstich herte.
Maer requiem aeternam en is nau ghezonghen,
Sy dencken om na eenen jonghen weer te speurene.
Fame van eeren.
Ghemeynlijck placht alzoo te ghebeurene,
[fol. C4r]
Niet langhe en willense in droefheyts ghespan,, zijn.
Ionstich herte.
(835) Waey die meest misbaers toonen,
Fame van eeren.
Eerst onder den man,, zijn,
En ieuwers haer by iemanden snel,, paren.
Ionstich herte.
Sy willen goet ront
Fame van eeren.
Der minnen spel,, baren,
Al zou hun ghequel,, naren,, hoe wijs ghezint,, al.
Jonstich herte.
Door my Ionstich herte wordense zoo verblint,, al,
(840) ’tDunct hun voor wint,, al,, datse ketsen en jaghen.
Fame van eeren.
En ick Fame goet kan de Vrouwen behaghen,
Wy zijn twee plaghen,, onder Venus bende.
Ionstich herte.
Zoet in’t aenkomen,
Fame van eeren.
Maer eylaes! in’t ende
Groot ellende,, wy in’t ghemeen,, rocken.
Ionstich herte.
(845) Met schoon samblant wy dese twee by een,, locken,
’tSchijnt ’tzal hun tot voorspoedich virtuyt,, vromen,
Maer waey ’tzal al op eenen acker-nest uyt,, komen.

PAUSA.


Aeneas alleene.
DRuckzinnich ghepeys, hertsweerich lijen,
Inwendich beroer, swaermoedighe fantasijen,
(850) Hopen en duchten,
Redene, natuere, komen my al bestrijen,
Ionstighe accordatie zoect verblijen,
Maer redene wilt vluchten:
[fol. C4v]
Haer ghetrouwich herte den zin doet verluchten,
(855) Maer stenen en zuchten
Moet ick als ick’t af-scheyden overpeyse:
Haer jonstighe daet met eerbaer gheruchten,
En reyn ghenuchten,
Die sy my binnen haren Palleyse
(860) Heeft bewesen, doet dat ick my eyse
Van myn voorsproken reyse,, niet meer te talene,
En den zin raeyt my hier niet langhe te dralene,
Maer weder te dwalene,, naer Italien machtich,
Natuere en reden zijn aldus tweedrachtich,
(865) Wreedt en onzachtich,, den zin verturberende:
Hola! hier komt Dido spacerende,
Wiens vrientschappe alle myn swaerheyt schoonen,, doet,
Natuere tuycht dat ick haer oock toonen,, moet
Danckbaerheyt, en haers eeuwich ghedinckende,, zijn,
(870) Der Sonnen klaerheyt, Phoebus blinckende,, schijn,
Minervas wijsheyt en facondichede,
Prosperina die hooch is en diepgrondich mede,
Iuppiter voorspoedich ende Omnipotent,
Moeten u ghesparen, ô Dido excellent,
(875) En wachten u ongheschent,, van onmanierich leet.
Dido.
Mars en Bellona bloetgierich,, wreet
Konnen menighen naer Plutoos Helle,, zinden,
Neptunus en Aeolus met hun felle,, winden
Doen Radamanthus Rijck vermeeren,
(880) Alectoos furie brenghter vele in’t verzeeren,
En doet verkeeren,, menighe playsante,, vreucht:
Maer Pallas Godtlijcke abondante,, deucht
Moet u beschermen eel bloeysel minlijck
Van zoodanich hindere.
Aeneas.
O beeldt Goddinlijck,
(885) U jonste inlijck,, tot mywaerts blakende,
[fol. C5r]
Doet dat ick mijn reyse daghelijcx ben stakende,
Want ons af-scheyden Princesse reyn,, ducht ick,
Zal druk en pijn wesen.
Dido.
Och! daer af certeyn,, zucht ick,
Want u scheyden zoude, ô couragieus,, Lief,
(890) Mynder herten wesen een doloreus,, grief,
En d’ooghen zouden altoos met groot gheween,, schreyen,
Twee ghelieven konnen qualijck van een scheyen:
Och! waer is hy? die zou myn druckich getreuren,, boeten.
Aeneas.
’tZal nochtans, zorgh’ick, eens ghebeuren,, moeten
(895) In’t korte oft in’t langhe, hoe droevich ghezint,, doch,
Want ick oft Ascanius myn kint,, noch
Moeten in Italien regneren,, klaer,
En een nieu Rijck van Troyen weer fonderen,, daer,
Zoo my bevolen myn Moeder verheven,, heeft.
Dido.
(900) Zoo langhe als my den Gheest het leven,, gheeft,
En zal ick u niet laten uyten Lande,, dwalen,
Vreest niet dat ghy zult eenighe schande,, halen,
Ia leedt oft verdriet hier in myn Rijck machtich,
’tWelck ick u heel jonne, zoo het is blijckachtich;
(905) Want niemandt weerdigher, hoe rijck hoe ele,, ziet.
Aeneas.
O zuyver conserve die my zoo vele,, biet,
U scheyden zou my oock een pijnlijck last,, wesen,
Dus wil ick noch een poose u willekom gast,, wesen,
En my met eerbaerheden met u verjubileren,, gaen.
Dido.
(910) Zoo bidd’ick u dan om een versolaceren,, zaen,
Want den lustighen Mey-tijdt is in’t saysoene,
De bosschen zijn bekleedt, de velden staen groene,
En avont en noene,, dacht en nacht,, groeyen,
Dat wy ons t’zamen morghen vroech ter jacht,, spoeyen
[fol. C5v]
(915) Met alder neersticheyt, met kloecke manieren,
Op dat wy moghen zien loopen, springhen en tieren,
Alderhande Dieren,, in bosschen, valleyen:
O edel Heere wilt u doch daer toe bereyen,
Alzulck vermeyen,, kan’t druckich ghetreur, vellen.
Aeneas.
(920) Ghewillich zal ick my tot zulck labeur,, stellen,
O vrome Regente vol alder deucht,
Gheen lustigher solaes voor d’edele Ieucht,
Gheen meerder vreucht,, gheen zoeter behaghen,
Mynen gheest ghy verwect oock door dit ghewaghen,
(925) Want tot vlieghen en jaghen,, in alle weghen
Is den aerdt van Edelheden meest gheneghen.

PAUSA.


Eenen Wachter van boven zinghende.
        ONtwaect ghy Amoureuse,
        Ontwaect, ’tis meer dan tijt,
        Staet op ghy couragieuse,
        (930) En bruycket ’sMeys jolijt,
        Elck Voghelken gheruchtich
        Laet hooren syn gheluyt,
        Een ieghelijck Bloemken vruchtich
        Hem jeuchdelijck nu ontsluyt.
            (935) Den dauw’ die kan bespoeyen
        Diversche Kruyden zoet,
        Die nu zeer lieffelijck bloeyen
        Door des Meys voorspoet,
        De Bosschen groot en rustich,
        (940) Valeyen en Foreesten,
        Ia Velden groen en rustich,
        Verblijen alle Gheesten.
 [fol. C6r]
            Alderhande Dieren
        Solaes en vreucht bedrijven,
        (945) Men ziet hun manieren
        Den Mey altoos beklijven,
        Elck speelt in’t doncker paeyken,
        Alzoo natuere ghebiet,
        Die nu is zonder gaeyken,
        (950) Die leeft in groot verdriet.
            O Prince vol van minnen,
        En Princessen excellent,
        Wilt nu dan vreucht ghewinnen
        In desen tijdt present,
        (955) Secretelijck alleene
        Met u Liefste eenpaer
        Maect u op de beene,
        Schout nijders openbaer.

Hy dat’s een stemme diemen vrylijck hooren,, mach,
(960) En die elcken uyten slaep stooren,, kan,
En ’twas oock een Liedtken dat docht my calaens,, wesen:
Wel wat duyvel zien ick gindere, wat zal daer gaens,, wesen?
Ick zie ’tHof alree heel in roeren,
Wat donder wat zal ick zegghen van dese voeren,
(965) Waer wilt ons Koninghinne zoo vroech op veerde?
Gantsch doot en sy is alree te peerde,
En den Ridder van Troyen oock op myn ziele,
En daer komt syn Sone, wa jon diele,
Ziet en hoe rustich datse al ghemonteert,, zijn:
(970) Wat macher schuylen? hier op moet ghegloseert,, zijn,
Datse zoo vroech vermoeyen hun om een verblijen,, al.
Hola! nu weet ick wel waer’t ghedijen,, zal,
In’t bosch daer ’twilt zal ghepeurt worden met confuys,, ja,
Want ziet de heel jacht volcht met een ghedruys,, na,
[fol. C6v]
(975) En met al ’tghespuys,, ja,, dat lepel lecken,, mach:
Maer ick en weet niet hoe datmen dus optrecken,, mach,
Desen Riddere hy moet zijn zeer eel,, ghenacijt,
Want ons Koninghinne heeft hem heel,, begracijt,
Alzoo ick mercke aen de manieren,
(980) Ick zie secretelijck meer dan ick mach kraeyieren,
Van Venus Scholieren,, in hoecken in holen,
Maer hooren, zien en swijghen, ’tis my bevolen.

PAUSA.


Ionstich herte.
OU Fame van eeren, en waer duyvel blijfdy
Zitten inder vlieghen stal? wat ramp bedrijfdy?
(985) De Bruyt zal ghetrout worden, spinter nu goet garen,, af.
Fame van eeren.
Wat S. Iobs bode ist die u die nieu-maren,, gaf?
Zulck verklaren,, straf luyt my wonderlijck in d’oore:
Alree de Bruyt, zeghdy? ô valsche sloore,
Dat werck zeker ghy subtijlijck ghewrocht,, hebt.
Ionstich herte.
(990) Neen ghy Fame, haer eerst daer by ghebrocht,, hebt,
En gheknocht,, hebt,, ’tmutsken onder de kinne,, breet.
Fame van eeren.
Wa Godt bescherme ons van zulcke minne,, heet,
Zoo haest de Bruyt, ick moet my zeghenen,, nu.
Ionstich herte.
En waerom dat?
Fame van eeren.
Dat eer ghelt reghenen,, zou,
(995) Zoud’ick ghelooft hebben zonder spotten,
Dan dat sy haer zoo haest zou laten verzotten,
En door liefde zoo snel verdruct,, worden.
Ionstich herte.
Waey als de peer rijp is,
[fol. C7r]
Fame van eeren.
Zoo wiltse ghepluct,, worden.
Ionstich herte.
Een ghewillich Hase,
Fame van eeren.
Hoeft luttel Honden,, klaer,
(1000) En hoy dat veyl is,
Ionstich herte.
Volcht de Peerden t’allen stonden,, naer,
’tGhebeurt daghelijcx tot menigher steden.
Fame van eeren.
En dan alst yser heet is zoo moetmen’t smeden,
Venus zeden,, zijn begheerlijcke,, rancken.
Ionstich herte.
(1005) Och! de Bruyt zal noch zoo deerlijcke,, jancken,
Eerse te bedde gheraect, zoo ick wane.
Fame van eeren.
De vreucht zal noch verkeeren.
Ionstich herte.
Daer en twijffel ick niet ane,
Droefheyt zal haer noch met veel benaus,, dwinghen,
Men mach niet altijt gloria laus,, zinghen,
(1010) Naer t’zoet volghet zuere, zoomen’t oyt spelde.
Fame van eeren.
Maer Ionstich herte, ’twaer tijdt dat ghy my vertelde,
Hoe dit houwelijck zonder ghecken,, zaen
Zoo haest ghesloten is?
Jonstich herte.
Ick zal’t u vertrecken,, gaen:
Ghisteren morghen vroech dese Amoureuse
(1015) Met blijen schijne, als de pompeuse
En couragieuse,, trocken te zamen
Om jaghen buyten; en zoo tije als sy quamen
In’t bosch daer sy ’twildt meynden te speurene,
Doen begonst den Hemel te scheurene,
[fol. C7v]
(1020) (’tWas Iunoos voor-stel) door blixem en dondere,
Haghele en tempeest (noyt meerder wondere)
Al dat volck van een verstroyde,
D’een hier d’ander daer, elck om ’tverste schoyde
Als verbaesde menschen, want den Hemel kraecte
(1025) Oft de weerelt vergaen had, en Dido gheraecte
By Aeneas in een speloncke alleene.
Fame van eeren.
Vlammen der minnen-vyer doen niet.
Ionstich herte.
Te deghe ick meene,
Want de jonste en was niet kleene,, die sy tot hem droech,
Sy en konst nauw’ ghespreken, maer ’therte loech,
(1030) ’tWas recht haer ghevoech,, en ’tspel dat sy zocht,, quant.
Fame van eeren.
Hoe was sy beschaemt doen sy zoo onbedocht,, vant
Secretelijck alleene haer liefste Monsieurken.
Jonstich herte.
Wa die kaecxkens die kreghen een root coleurken,
Der minnen labeurken,, heeft bey verblent,, haer,
(1035) Zoo datse malkanderen met eendrachtich consent,, daer
Beloofden te trouwene, ’tga voorts alst mach.
Fame van eeren.
Ist zoo verre komen waen? dat’s den dach
Die hun beyden eylaes zal rouwen,, noch:
Maer Ionstich herte zeght my ter goeder trouwen,, doch,
(1040) Zal’t houwelijck oock voortgaen, zoo’t ghesloten,, is?
Ionstich herte.
Waey my dunct datse metten visch-soppe zoo begoten,, is,
Datse nauw’ voor en weet datse achter leeft.
Fame van eeren.
De zinnen zijn berooft.
Ionstich herte.
’t Verstandt dat sneeft,
Sy en weet nauw’ wat sy doen oft laten,, zal,
[fol. C8r]
(1045) Zoo looptse beraest
Fame van eeren.
Van straten tot straten,, al,
Ghelijck een wildt swijn dan vanden jagher ghequetst,, is,
Ionstich herte.
Sy latet vervallen al datter ghemetst,, is,
Sloten, kasteelen, poorten en mueren.
Fame van eeren.
’tFondeertsele blijft ligghen, al datter te vueren
(1050) Met subtijle kueren, eens is begonnen,
Heeft nu kleynen voortganck.
Ionstich herte.
Sy is heel verwonnen,
Sy en denckt om eere, schande oft lachtere.
Fame van eeren.
’tIs al naer Aeneas voren en achtere
Datmense ziet loopen slingheren,, en bijsen.
Ionstich herte.
(1055) Men machse wel schier met vingheren,, wijsen,
Men hoort een ieghelijck haer dwaes bestier,, laken.
Fame van eeren.
Och! dit kan al der minnen vyer,, maken,
Sy die eens begaeft was met der deuchden lot,
En verciert met wijsheyt.
Ionstich herte.
Is nu der weerelt spot,
(1060) Gheacht schier voor zot,, door dit ghedooghen;
Maer Fame wy moeten Hiarbam syn ooghen,
Eylaes, gaen drooghen,, en maken hem confuys,
Hy meyndet de naeste te zijn.
Fame van eeren.
Van dat abuys
Zal hy de luys,, deerlijck in d’oor,, krijghen,
(1065) Aeneas en Dido mochten noch wel restoor,, krijghen
Van Hiarbas, ick derfs my vermeten.
[fol. C8v]
Ionstich herte.
Hoe heeft hy Italien nu heel vergheten,
Daer hy op ghebeten,, even ghereet,, was?
Fame van eeren.
Waey die reyse is hem af-ghesweet,, ras,
(1070) Hy laet hem met Cartago zonder duchten,, paeyen.
Jonstich herte.
Ick zorghe hy zalder luttel vruchten,, maeyen,
En hem zal noch al een deerlijck ghequel,, naken.
Fame van eeren.
Eerweerdighe Heeren, hier mede wy dit spel,, staken
Tot overmorghen, wy Goudtbloemkens groene.
Ionstich herte.
(1075) Dan zullen wy’t voort spelen, wilter na snel,, haken.
Fame van eeren.
Eerweerdighe Heeren, hier mede wy dit spel,, staken.
Jonstich herte.
’tEynde zuldy dan hooren ’twelck Dido zal fel,, smaken,
Door’t deerlijck verstooren van Iuppiter koene.
Fame van eeren.
Eerweerdighe Heeren, hier mede wy die spel,, staken
Tot overmorghen, wy Goudtbloemkens groene,
(1080) Zoo verre het weer blijft in’t saysone.

Hier eyndicht het eerste Spel.
Continue
[fol. D1r]

HET TWEEDE SPEL.

Op den Reghel:

Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis.

Namen der Personagiens.

        HIARBAS wesende een Koninck.
        Fame van eeren, een Man.
        Ionstich herte, een Vrouwe.
        IUPPITER.
        MERCURIUS.
        AENEAS.
        DIDO.
        ANNA de Suster.
        Eenen Wachtere.


Hiarbas de Koninck.
O Iuppiter Godt eeuwich almachtich,
Die’t al doet buyghen aen elcken kant,
Met verstoorde zinnen, met herten onzachtich
Valle ick u klachtich,, een Vrouwe playsant,
(5) Die ick ghejont hebbe plaetse, erve en lant,
Weygert my haer trouwe, en slaet my swijcke,
En eenen Ridder van Troyen triumphant
Heeftse ghenomen binnen desen Rijcke,
Met vreuchden dominerende, noyt dies ghelijcke,
(10) Ia my ten spijte,, en in groote oneere,
Die nochtans ben Koninck over haer in elcken wijcke:
Laet ghy dit gheschieden, ô Iuppiter Heere?

[fol. D1v]
    Ick die hondert Tempels in’t breede in’t wijde
In desen Lande, t’uwer eeren minjoot,
(15) Hebbe ghesticht, ick die t’elcken tijde
U als de vrijde,, aenroepe in mynen noot;
Ontzie ick te vergheefs u plaghen groot,
Uwen donder, uwen blixem, u gramschap wreet,
En krijghe ick daerom desen wederstoot,
(20) Zijn de Troyanen hierom zoo wijdt ghespreet,
Om my te doene dit hinder, dit leet?
En meuchdy dit niet beteren met snellen keere,
Isser gheenen raedt toe? noyt krancker bescheet:
Laet ghy dit gheschieden, ô Iuppiter Heere?

    (25) Ghelijck Paris van Troyen vyerich blaecte
Naer Helena lustich in’t behaghen,
En die fortselijck den Griecken ontschaecte,
Waer door Troyen slaecte,, en quam in plaghen,
Tsghelijcx met dese Troyaen, wie zoudt verdraghen,
(30) My komen ontweldighen oock die ick beminne,
Ia en begheerse, och! ick moet u klaghen,
Eerlijck en deuchdelijck voor my Koninghinne,
Merckende datse is subtijl van zinne,
Wijs, verstandich, en voorspoedich zeere,
(35) Mijn Landen profijtelijck, zoo ick bekinne:
Laet ghy dit gheschieden, ô Iuppiter Heere?

PRINCE.
    O Prince des Hemels verkoren Vadere,
Aenziedy ditte met u Godtlijcke ghezichten:
Ick roepe tot u met handen te gadere,
(40) U natuerlijcke adere,, zal die niet verlichten
Bacchus overvloedicheyt? Ceres gherichten
Sy nu hanteren met joyeusheyt,
En ick moet als de patientighe swichten,
Bevanghen blijvende met doloreusheyt:
[fol. D2r]
(45) Wat helpt myn rijckheyt, wat baet myn pompeusheyt,
Desen Riddere, wiens macht is teere,
Heeft sy begracijt door syn couragieusheyt:
Laet ghy dit gheschieden, ô Iuppiter Heere?
Fame van eeren.
Waer zijdy Nichte? komt springht uyt ’thoecxken,
(50) My dunct wy zijn een kampken verwachtende.
Ionstich herte.
Ick hebbe al ghehoort dat Ioden vloecxken.
Fame van eeren.
Waer zijdy Nichte? komt springht uyt ’thoecxken.
Ionstich herte.
Dat ghebedt quam al uyt der minnen boecxken,
Maer hy vischt achter ’tnet, d’onzalighe slachtende.
Fame van eeren.
(55) Waer zijdy Nichte? komt springht uyt ’thoecxken,
My dunct wy zijn een kampken verwachtende.
Ionstich herte.
Dido en is op hem niet veel achtende,
Hy en heeft maer ’tna-keecken, sy is binnen beste.
Fame van eeren.
En haer Schapen zijn op’t drooghe.
Ionstich herte.
Mueren en vesten
(60) Zijn al ghefondeert, de Stadt is besloten.
Fame van eeren.
Hy mach op de want kijcken.
Ionstich herte.
Ia en vast naer troten,
Maer waen syn koten,, en zullen niet kuysen.
Fame van eeren.
Hoe moetet hem spijten, dat hy moet verhuysen
Met groote confuysen,, gheacht als de minste.
Ionstich herte.
(65) Ia die haer syn Landt jonde om kleyn winste,
[fol. D2v]
Als de ghezintste,, noyt meerder verkleeninghe.
Fame van eeren.
Op hope van trouwe,
Dat was de meeninghe,
Op zulcke vereeninghe,, volchdy even wackere.
Ionstich herte.
En nu zet sy hem zoo deerlijck den backere,
(70) En op haghen banck, als een Minnaer onweert,
Het is verdrietelijck.
Fame van eeren.
Een ghewillich Peert
Is quaet om zadelen met bedwanck.
Ionstich herte.
Hy mach nu wel zinghen,
Fame van eeren.
Eenen ghemeenen zanck,
Handt vander banck,, ’tvleesch is verkocht.
Ionstich herte.
(75) Hoe dickwils heeft hyse aenghezocht
Met zinnen bedocht,, vroech en late.
Fame van eeren.
En nu is hy af-ghezet als de verwate,
Dies men hem ziet met kleynder couragie,, steppen.
Ionstich herte.
Men mocht druck uyt syn visagie,, scheppen.
(80) ’tSchijnt dat hy alree uyt-ghequolen,, is.
Fame van eeren.
Ia want d’Exter, eylaes! een ey ghestolen,, is.
Maer ’ten helpt ghehuppelt, gheklaecht oft ghestampt.
Jonstich herte.
’tIs oock al te zeere met zulcken Koninck gheschampt,
Al wiertse ghekampt,, sy had haer recht,, wel.
Fame van eeren.
(85) Neen Godt zalse beschermen van zulck ghevecht,, snel,
[fol. D3r]
Maer sy mocht wel als de krancke,, beyen
In ’sdrucx Ackere, want hy zal met stancke,, scheyen.

PAUSA.


Iuppiter.
VErstoort, verturbeert met grammen moede,
Zit ick hier, ja heel perplex van zinnen,
(90) En dat om Aeneas, die nu als d’onvroede
In’t landt van Libien met dwasen beghinne
Is regnerende, zoo ick bekinne,
Met Cartago hem nu paeyende,
En ’tLandt dat wy tot synen ghewinne
(95) Hem ghejont hebben, is hy versmaeyende:
Mercuri ras wilt u zijn verfraeyende,
Om in Cartago myn exploot te doene,
Daer Aeneas is maeyende
Ongheoorlofde vruchten, rijpe, groene,
(100) Gaet en vraecht hem stoutelijck als de koene,
Oft hy ons belofte niet en wil volbringhen,, al?
Oft wie’t is, die Italien dan dwinghen,, zal?
Wilt hy’s hem niet pijnen, hoort wat ick u ontbinde:
Waerom benijt hy Ascanio synen kinde,
(105) Die wy als de ghezinde, daer toe gheboren,, schrijven,
Italien en mach gheenzins verloren,, blijven,
Maer moet door hem opgherecht worden gheheel,, ziet:
’tLandt van Libien en is syn deel,, niet,
Daer hy nu als Koninck is dominerende,
(110) Dwaes is syn voortstel, weest dat relaterende
Als Bode ghedienstich, zoo ick u ontdecke:
Zeght dat hy vluchte, zeght dat hy vertrecke
Van die plecke,, neerstich en subijt,
En dat hy zeyle, want ’tis meer dan tijt,
(115) Naer Italien wijt,, dit’s ons intentie.
Mercurius.
Iuppiter die my ghegheven hebt d’eloquentie,
[fol. D3v]
Met diligentie,, zal ick volkomelijck
U mandaet volbringhen.
Iuppiter.
Gaet vromelijck,
En gheeft hem te kennene myn gramschappe wreet,
(120) En dat hy Dido verlate, oft hem naect groot leet,
Den Schepper moetmen boven ’tschepsel ontzien.
Mercurius.
Ick Mercurius Bode van ’sHemels engien,
Die’t al kan bespien,, als de vailjande,
Te water, te lande,, het Godtlijck bevel
(125) Te relaterene eloquentelijck wel,
Dies myn voortstel,, alomme befaemt,, is:
Dese roede Caduceus ghenaemt,, is,
Daer elck voor beschaemt,, is,, leeghe en hooghe,
De doode verwecke ick by desen ghedooghe,
(130) De slapende kan ick hier me doen ontspringhen,
Al dat leeft mach ick hier me dwinghen,
En menighen bringhen,, in Plutoos ghehuchten,
D’eene verheughe ick, d’ander doen ick zuchten,
Myn gheruchten,, zijn diversch van conditien.
Aeneas.
(135) Waer’t niet jammer dat dese edifitien
Niet en zouden volmaect zijn, zoose begrepen,, zijn,
Niet een stuck en isser ’twelck my dunct vernepen,, zijn,
Dus wil ick my pooghen, want mynder herten lost,, is
Om te volbrenghene al datter begost,, is,
(140) Ia alzoo my Dido onlancx vermaende.
Mercurius.
Dit’s Cartago, ghinder zie ick staende
Aeneam, dien ick doen moet myn neerstich exploot:
O Aenea ghy die de mueren van Cartago bloot
Wilt oprechten groot,, ô dwaes vermeten,
(145) Hebdy Italien nu heel vergheten?
Zijn Iuppiters secreten,, nu anders gheacht,, niet?
[fol. D4r]
Versmaeydy ’tRijcke, ’twelck na u wacht,, ziet?
Ras metter macht,, vliet,, uyt dese Landouwe:
’tIs Iuppiters mandaet, eer u naect rouwe,
(150) Ick die u waerschouwe,, ben van hem ghezonden,
Dat ick u dees bootschappe zou vermonden:
Onghehoorzaem zijdy bevonden,, in u wercken,
Waerom blijfdy schuylen, zoomen mach mercken,
Onder Didoos vlercken,, op wat hope ghy verslijt,
(155) Zeght, hier in Libien zoo deerlijck uwen tijt?
En uwen kinde benijt,, Italien machtich,
’tWelck hem eeuwich toe-ghezeyt is waerachtich
Weest dit ghedachtich,, ’tis Iuppiters mandaet.
Aeneas.
Verbaest, verschrict, mistroostich, desolaet,
(160) Ia disperaet,, word’ick door zulcke vermaninghe,
Wast droom, bedroch, oft ydel waninghe?
Och neen’t, ’twas Mercurius noyt meerder afgrijsen,
Van vreesen dunct my myn hayr oprijsen,
Myn sprake verflaut, ’therte vol van doleur,, beeft,
(165) ’tGhezichte verblint, den zin met ghetreur,, leeft,
Tweedrachtich bereur,, heeft ’tLandt ghewonnen,, nu.
In wat manieren zal ick dorven oft konnen,, nu
Dido dit te kennen gheven? ick ben t’enden rade:
Tfy u Cupido, door wien vroech en spade,
(170) Zonder ghenade,, ’tminnende herte verblint,, wordt,
Zoo dat eere en deucht daer by gheschint,, wordt.
Fame van eeren.
Wat zeghdy nu?
Ionstich herte.
Wat docht u van dat,, spel?
Fame van eeren.
Nu zal omkeeren der Fortuynen rat,, snel,
Hy mach nu den pat,, wel,, van droefheyt gaen treden.
Ionstich herte.
(175) Ia maer wie zal Dido dan stellen te vreden,
[fol. D4v]
Die dach en nacht naer syn jonstich solaes,, haect?
Fame van eeren.
Zoo den visch hongherich na d’aes,, haect.
Ionstich herte.
Ia want liefde haer dwaes,, maect,, aen elcken kant.
Fame van eeren.
Ochermen zal hy alree moeten ruymen ’tLant,
(180) Hoe deerlijck zalse nu lamenteren,, gaen.
Ionstich herte.
Ia ist dat hy hem zoo wilt absenteren,, zaen,
D’onghenuechte en verdriet zal quaet om vaten,, zijn.
Fame van eeren.
Ochermen hoe qualijck zouse belaten,, zijn,
Datse zoo subtijl van haer amoureus,, Lief
(185) Zou moeten scheyden.
Jonstich herte.
Ba ’twaer een melancoleus,, grief,
Druck zouse verwachtende avont en noene,, zijn.
Fame van eeren.
Ick en gheloove niet dat hy zal zoo koene,, zijn,
Van hier te scheyden, hy zal hem laten spreken,
’tIs te verre komen.
Ionstich herte.
Wy moghen ons hooft breken,
(190) Maer vreemde treken,, zuldyer af hooren,
Iuppiters mandaet zal zorgh’ick ’thof,, stooren,
En stille en diere zal hy ruymen den stal.
Fame van eeren.
Ick wedde neen.*
Jonstich herte.
Ick wedde dat hy zal,
En heymelijck kiesten ’tvierkante gaetken.
Fame van eeren.
(195) Dat waer een spijtich stuck.
[fol. D5r]
Ionstich herte.
’tZal zoo gheschien maetken,
Subtijlijck zal hy haer dat huybeken koken.
Fame van eeren.
Ick zou hem gantsch lijf liever de lendenen kroken,
En leeren hem met een Princesse synen gheck houwen.
Ionstich herte.
Italien moet hy gaen zonder vertreck,, bouwen,
(200) ’tMeeste verweghet ’tminste, ’ten baet gheen vloecken.
Fame van eeren.
Heeftse hierom met hem ligghen pannekoecken,
Arm joole, ick en jonne haer niet bet.
Jonstich herte.
Sy heeft zoo menich goet houwelijck af-ghezet,
En nu zal ieghelijck met haer den drake,, steken.
Fame van eeren.
(205) Tsus tsus, laet ons met ghemake, spreken,
Aeneas komt hier gaende, ’tisser al van ’tvercken.
Ionstich herte.
Dat machmen wel aen syn trongie mercken,
Groot jammer staet hem noch te verwervene.
Fame van eeren.
Waer’t oock niet verdrietelijck?
Ionstich herte.
Zoo haest te dervene
(210) D’alderliefste ghepresen,, kare.
Fame van eeren.
Hy ziet zoo deerlijk oft hy verwesen,, ware,
Wy zullen hier, wedd’ick, groot gheklach,, hooren.
Ionstich herte.
Swijcht doch stille, zoo moghen wy den aenslach,, hooren,
En dat hy doen, laten oft beghinnen,, zal.
Aeneas.
(215) Hoe benaut is ’therte, hoe beroert zijn de zinnen,, al,
Hoe diversch is ’tghepeys, hoe twijffelachtich is den wille.
[fol. D5v]
Eere en schaemte zijn heel in gheschille,
Oft ick luyde oft stille, zal nemen de vlucht,, snel,
Vreesende voor Didoos onmanierlijck gherucht,, fel,
(220) Vyerich doorschoten met der minnen strale:
Vertreck ick, zoo is haer een eeuwighe quale
Eylaes nakende, en my groote oneere:
Blijf ick, zoo verstoore ick u Iuppiter Heere,
Hoe ick’t wende oft keere,, heffe oft legghe,
(225) Ick vinde my benaut.
Ionstich herte.
Ke doet dat ick u zegghe,
En blijft daer ghy zijt, ick raedt u voor ’tbeste.
Fame van eeren.
Zoudy scheyen van desen wermen neste,
En Ooste en in’t Weste,, in d’Zee verdwalen,, stout.
Ionstich herte.
En groot onghemack hebben eer ghy noch palen,, zout
(230) In Italien rou en verweert,, vry.
Fame van eeren.
Ghy hebbet gheproeft.
Ionstich herte.
Ghy zijter eens gheleert,, by,
Denct om de perijckelen die ghy eens bezuert,, hebt.
Fame van eeren.
Ia en tien jaren op d’Zee eens ghespuert,, hebt
Na Italien, en even naer waert.
Ionstich herte.
(235) Blijft in Cartago.
Fame van eeren.
’tIs voor u eenen hazaert,
Noyt Landt en quam u beter te passe.
Ionstich herte.
En verhaert van hier niet.
Fame van eeren.
Houdt u inde kasse.
[fol. D6r]
Jonstich herte.
Dat elders zou koper zijn,
Fame van eeren.
Vindy hier vergult.
Ionstich herte.
Ghy weet waer ghy zijt,
Fame van eeren.
Maer niet waer ghy komen zult,
(240) ’t Waer u eygen schult,, quaemdy weer in u lee.
Ionstich herte.
M’en staet gheen moeyten ane.
Fame van eeren.
Kiest doch rust en vree.
Ionstich herte.
En blijft by Dido,
Fame van eeren.
De Liefste verheven.
Ionstich herte.
Zoudy haer verlaten?
Fame van eeren.
Zoudy haer zoo begheven?
Ionstich herte.
Die u niet dan vrientschap,
Fame van eeren.
En minne toont,
Ionstich herte.
(245) En zou haer nu dat zoo deerlijck worden gheloont,
’t Waer zeker van u een oneerlijck scheyen,, jaet.
Fame van eeren.
Want ghy weet wel hoe’t tusschen u twee beyen,, staet,
Ten waer gheen wijsheyt van hier te reysene.
Aeneas.
Als ick alle zaken beghinne t’overpeysene,
(250) ’tIs waer, sy heeft my veel eeren bewesen,
Mynen noot ontlast, mynen druck ghenesen,
[fol. D6v]
Aldus by desen, mach ick my wel schamen
Haer te vergrammene, ’tzou qualijck betamen,
Bottelijck te scheydene, het waer versmadelijck,
(255) En Italien te latene, waer zeer schadelijck,
My en den Troyanen een eeuwighe schande,
Den welcken ghejont is daer te Lande
Een nieu Rijck op te rechtene ’thaerder vromen,
In Troyens recompenseren.
Ionstich herte.
Ia hoe zuldyer komen?
(260) Op die conditie en neemt van hier de vlucht,, niet.
Fame van eeren.
Beter eenen Voghel inde hant,
Jonstich herte.
Dan twee inde lucht,, ziet;
Dit is u ’tschoonste, wien’t lief oft leet,, is.
Fame van eeren.
Ia dan Landt te zoeckene dat onghereet,, is,
U zelven zoudy meer met veel onghevals,, pramen.
Ionstich herte.
(265) Ghy meucht u en u kindt brenghen om den hals,, t’zamen,
Waer’t niet wel naer Italien ghevaren,, dan?
Fame van eeren.
Wie zou van u beyen ’tRijck bewaren,, dan?
Zoudy dan niet wenschen om Cartago deerlijck?
Jonstich herte.
Als u zulcke buyen quamen bestormen deerlijck,
(270) Datter ’tschip en man zou moeten blijven,, ziet?
Fame van eeren.
Zoo haest als u Dido na d’Zee drijven,, ziet,
Zal hier, zorgh’ick, een groot gheveert,, zijn.
Ionstich herte.
Ia sy zal u al te haest oock op uwen steert,, zijn,
En doen u allen ’tleedt dat sy kan versieren.
[fol. D7r]
Aeneas.
(275) Och neen, neen maet, Godt die’t al kan regieren,
Boven den mensche obedieren,, in’t zuer in’t zoete:
Dus ist nootzakelijck dat ick moete
Kiesen ’tvertrecken, al ist my druck en pijne,
Beter inden haet vanden menschen te zijne,
(280) Dan de Godtheyt divijne,, te verstoorene.
Waer zijdy Sergestus? komt pijnt t’aenhoorene
Myn bevel subijtelijck zonder beyen,
Wilt ons Schepen gaen toe-maken en bereyen,
Ick moet van hier scheyen,, eer iet lanck,
(285) ’tIs my zoo bevolen, ’tzy danck oft ondanck,
Noyt meerder bedwanck,, het moet gheschien:
Wilt alle zaken neerstich bespien,
En wilt u wel verzien,, wat ons is van noode
Van spijse van dranck, principalijck van broode,
(290) Niet als de bloode,, en wilt u hier toe rasschen.
Ionstich herte.
Nu worp’ick doch alle myn spillen in d’asschen,
Hoe zalmen nu wasschen,, d’ooghen met warmen watere.
Fame van eeren.
Hoe zalmen lollen,
Ionstich herte.
Ghelijck eenen Katere,
Ochermen het statere,, nu al te kampelijck,
(295) ’tIs oneerlijck ghedaen,
Fame van eeren.
Ia en schamperlijck,
Dat hy zoo haest zal van syn Lief,, kruypen.
Ionstich herte.
Hy zal gaen ghelijck een hoender-dief,, sluypen,
Ia op dats’ niemandt en worde gheware.
Fame van eeren.
Neen, sy zal terstont krijghen de droeve mare,
(300) Qualijck zalmen konnen de blau huycke omhanghen,, haer
[fol. D7v]
Ionstich herte.
Hoe zalse toezien.
Fame van eeren.
Daer hebb’ick verlanghen,, naer,
De betraende wanghen,, klaer,, zullen last,, lijen.
Ionstich herte.
Men zalse leeren eenen vreemden gast,, vrijen,
Daer niet op te stocken en is, zoo’t mach blijcken,, nu.
Fame van eeren.
(305) Waer zalse loopen?
Jonstich herte.
Waer zalse wijcken,, nu?
Fame van eeren.
Hoe zalse verdwijnen.
Ionstich herte.
Waer zalse henen?
Fame van eeren.
Hoe zalse zuchten.
Ionstich herte.
Hoe zalse stenen.
Fame van eeren.
Hoe zalse ghebeeren.
Ionstich herte.
Hoe zalse pijpen.
Fame van eeren.
Wat zalse versieren?
Ionstich herte.
Wat zalse begrijpen?
Fame van eeren.
(310) De handen wringhen,
Ionstich herte.
En d’ooghen vaghen.
Fame van eeren.
Onnooselijck zien,
[fol. D8r]
Ionstich herte.
En deerlijck klaghen,
Veel drucx ghewaghen,, een jammerlijck kermen.
Fame van eeren.
Een steenen herte zal’t moghen ontfermen,
En eylaes, ochermen,, wie zalse vertroosten?
Ionstich herte.
(315) Elck zalse verachten,
Fame van eeren.
In ’t Zuyden in’t Oosten,
Om dat sy haer zoo deerlijck heeft laten uyt,,-rechten.
DIDO uyte.         Jonstich herte.
Hiarbas en derf nu niet,
Fame van eeren.
Ia om dees Bruyt,, vechten,
Sy zal hem wel van zelfs t’huys,, komen.
Ionstich herte.
Ick ziese alree ghinder heel confuys,, komen,
(320) Ia schier uytzinnich als de doloreuse.
Fame van eeren.
Bylo sy heeft den reuck inden neuse,
Ick wou dat ick haer heymelijck wel ontdoken,, ware.
Jonstich herte.
Help hoe zietse.
Fame van eeren.
Oftse te gheele uytghebroken,, ware,
Wy willen ons gaen uyt dees gheruchten,, steken,
(325) Sy en zal doch niet dan van onghenuchten,, spreken.
Dido.
    O druckzinnich rumoer! wat komdy my voor ooghen,
O Venus minjoot! zal ick dit ghedooghen?
Noyt meerder allende,
Dat hy hem zoo gheveynsdelijck zal pooghen
(330) Van my te scheydene, ende ons jonste booghen,
My nakende d’ongheschende:
[fol. D8v]
Vervloect zij de ure dat ick hem eerst kende,
Tfy arme blende,
Hebb’ick myn leven ghebrocht tot desen ende:
(335) O rampzalighe Vrouwe!
Ick mach wel zegghen, waer ick my keere oft wende,
Och! nerghens gheen trouwe.

    Nerghens gheen trouwe, mach ick wel vermonden,
Hem, die de Zee byna hadde verslonden,
(340) En was in pranghen,
Hebb’ick gheherbercht binnen zoo korte stonden,
Niet dan vrientschap en heeft hy aen my bevonden;
Syn volck bevanghen
Met grooten kommere, met swaer verstranghen,
(345) Hebb’ick nootdruft doen langhen,
En hem zoo blijdelijck in myn Hof ontfanghen,
En ghejont myn Landouwe;
En zal hy zoo oneerlijck nemen syn ganghen,
Och! nerghens gheen trouwe.

    (350) Om hem hebb’ick oock moeten belijen,
Myn belofte ghekrooct zonder vermijen,
’tWelck my eens jonste riet,
Ia schaemte en eere ghestelt ter zijen,
Syn eerlijcke fame, daer ick in schiep verblijen,
(355) Heeft my eylaes bespiet,
Syn eel generatie en acht ick nu al niet,
En kleyn van weerden ziet:
O Troya! zult ghy my nu brenghen in dit verdriet
En in desen rouwe?
(360) Is my die van ’tGodtlijck gheslachte gheschiet:
Och! nerghens gheen trouwe.

PRINCESSE.
    O Princesse, die my brocht in dese temtatie,
Helpt my doch weder uyt dese dolatie,
[fol. E1r]
O Venus eer ick verflouwe,
(365) En jont Aeneam een beter gratie,
Oft ick blijve by myn eerste fondatie:
Och! nerghens gheen trouwe.
Fame van eeren.
Hoort dat Katken mauwen.
Ionstich herte.
Hoort dat Minneken roncken.
Fame van eeren.
(370) Van dien biere
Ionstich herte.
En begheeren wy niet meer gheschoncken,
Och zietse proncken,, als een mistrooste Bruyt,, maet,
Fame van eeren.
Hoe queect haer mondeken,
Ionstich herte.
Hoe’t tonghsken gheluyt slaet,
(375) De span-adere en derftmen haer breken,, niet.
AENEAS uyte.
Fame van eeren.
Ou en hoe hy noch komt by ghestreken,, ziet,
Hier mocht noch wel een loos ghevichte,, komen.
Dido.
O valsch Minnaer dorfdy wel in myn ghezichte,, komen,
Vliet van my eer ick u pijn te worghene,
(380) Meyndy dit feyt zoo stil te verborghene?
En zoo heymelijck met grooter onweerden
Hier te scheydene van mynder eerden?
Was dit dat ghy beloofden met vaster trouwen
Inde speloncke; zuldy dus u woort houwen?
(385) Kan in u verkouwen,, zoo haest der liefden hitte?
Noyt vileynigher stuck, noyt argher dan ditte,
Tfy u, tfy u, of zulck vermanen,, spaert:
Is dit de Noblesse? is dit der Troyanen,, aert?
Zijn dit hun feyten die sy hebben gheploghen,, oyt?
[fol. E1v]
(390) Wt ws moeders borsten en hebdy ghezoghen,, noyt
Zulck onnatuerlijck zoch, valsch Minnaer vol oneeren,
Zuldy my laten in dit verzeeren?
Die met uwer liefden ben zoo vyerich gheengient:
O Aenea hebb’ick dit teghen u verdient?
(395) Die als willekom vriendt u zoo blijdelijcke
En zoo minnelijcke,, hebbe ontfaen in myn Rijcke,
Doen ghy waert in versijcke,, en zoo druckich ghezint.
Aeneas.
O weerdighe Regent, ’tis waer, ick kint,
Groote eere, groote vrientschap, en groote deucht
(400) Hebdy my bewesen met betamelijcke vreucht,
O bloemighe jeucht,, ja veel meer dan ick machtich
Ben te verdienene; maer ghedachtich
Zal ick wesen u jonstighe weldaden
Zoo langhe als den gheest, door ’tGoddelijck verzaden
(405) Gheeft memorie, verstandt en couragie.
Dido.
Waerom aenveerdy dan zoo subijt dees voyagie?
Ben ick een personagie,, te leeghe gheboren?
Haddy dat in tijdts ghezeyt te voren,
En eerlijck zonder toren,, van hier gheweken,
(410) Oft isser eenighe oneere aen my ghebleken?
Oft door vileynich spreken,, heeft u iemandt verstoort?
Laet u doch vermorwen, myn klachte aenhoort,
Oft vol drucx versmoort,, zal ick sterven,, moeten,
En inwendighe pijne verwerven,, moeten,
(415) Ia zal ick derven,, moeten,, u conversatie,
’tGhezichte zal krencken, ’tghehoor zal turbatie
Ghekrijghen, och! door dit benauwen,
De ghedaente zal verkeeren, den mondt zal flauwen,
En de blosende wanghen zullen verbleecken:
(420) O edel Riddere laet u doch versmeecken,
En hebt compassie met my arme desolate.
[fol. E2r]
Aeneas.
Ick moet vertrecken, daer en is gheen bate,
’tIs Iupiters wille, ’tis syn vermonden,
Die synen Bode tot my heeft ghezonden,
(425) Dat ick in korte stonden,, zou van hier vluchten
Naer Italien, dus laet staen u zuchten:
’sNachts als alle creatueren van wercken,, swichten,
Als alle Hemelsche lampen in alle percken,, lichten,
En als alle vermoeyde leden slapen,, noch,
(430) Dan zoo komt my zoo dickwils betrapen,, noch
Anchises myns Vaders visioen grouwelijck:
My vermanende ziet waerschouwelijck,
Oft ick Italien mynen kinde wil ontwelghen?
Dus, ô edel Koninghinne, en wilt u doch niet belghen,
(435) Ten is mynen wille niet, te wijckene u stede,
Dat kenne Godt en Mercurius mede,
Die zelve ’tmandaet my beladich,, gaf.
Dido.
O vileyn! hertneckich, onghenadich,, straf,
Zou Venus u ghebaert hebben onverdroten?
(440) Och neen sy certeyn, noch van Dardano ghesproten
En is u generatie; maer Canasius wreet
Moet u voort-gebrocht hebben, en de borsten ghereet
Van Tygris, Godt weet,, hebdy ghezoghen,, fel,
Want in u en is gheen ontfermen, dat merck ick wel,
(445) Maer even rebel,, blijfdy zonder deernisse;
Ia ’tis Godts bevel,, wat een zoete verkleernisse,
Dan krijcht hy verveernisse,, in synen visioene.
Heeft Iupiter met synen volcke anders niet te doene?
Zeker die zorghe is hier om draghen,, goet;
(450) Gaet reyst naer Italien, dat u Godt plaghen,, moet,
Ick hope u de Zee noch grouwelijck verslinden,, zal,
Oft aen ’tstranghe zetten aen eenighen Inden,, stal,
Als men dan vinden,, zal,, noch West noch Oost
Luttel secours, bystant ende kleynen troost,
[fol. E2v]
(455) Dan zuldy om Dido wel roepen en wenschen.
Aeneas.
O Venus hoe ontsteect ghy ’therte des menschen,
Hoe quaet is om blusschen uwen vlammighen brant,
Wie zal haer doch paeyen? troost, hulp oft bystant
En mach haer van my komen, ’tis Godts ghehinghen,
(460) Wiens wille ick moet volbringhen,
Dies mach ick wel wringhen,, myn handen met ghetreure.
Fame van eeren.
Tjan die buye is overe.
Jonstich herte.
Dien stoot is deure,
Ick zorghe ter keure,, voor meerder sneven,, noch.
Fame van eeren.
Myn beenen die touteren,
Ionstich herte.
Myn leden die beven,, noch,
(465) Ick dacht dat sy hem in syn licht ghevloghen,, hebben.
Fame van eeren.
Ia oft ’thayre wten hoofde ghetoghen,, hebben,
Want de vrouwen daer zeer goet verstant,, af hebben.
Ionstich herte.
Dat doense doch, en een lichte hant,, af hebben,
Maer ’tspel is noch ter tijdt ten besten vergaen.
Fame van eeren.
(470) Och wat zal’t haer noch kosten menighen traen
Als hy wech is, en haer gramschap ghevelt,, is.
Jonstich herte.
Ist oock wondere datse zoo ontstelt,, is?
Want hy van haer nu zoo kleynen werck,, maect.
Fame van eeren.
En die tot hem, zoo vyerich zoo sterck,, blaect,
(475) ’t Is een groot leet,
Ionstich herte.
Ende een spijt boven maten,
[fol. E3r]
Haddy haer toch ten minsten ghelaten
Fame van eeren.
Eenen jonghen Aeneas oft dies-ghelijcke,
Die in syns Vaders plaetse het Rijcke
Had namaels moghen regeren zonder ducht,, fris.
Jonstich herte.
(480) Swijcht datte, moghelijck oftse bevrucht,, is,
Daer zonder kanmen qualijck jocken en kussen,, man.
Fame van eeren.
Nu al ghenoech, wy willen daer af zussen,, dan,
Laet ons gaen ieuwers als d’onbekende,, kruypen,
En zien hoe hy zal gaen in’t eynde sluypen.

PAUSA.


Dido uytkomende met Anna haer sustere.

Dido.
(485) ICk en weet waer henen, zoo beraest,, sta ick,
Ick en weet wat beghinnen, zoo verbaest,, ga ick,
Nauw’ hebbende een van myn zinnen vijve,
Ia schier levende doot in ziele in lijve,
Ghelijckende den mensche die verwesen,, is,
(490) Van mistrooster creatuere noyt ghelesen,, is
In Historie, Chronijcke oft Legende:
Och! waerom gheefdy my zoo zueren amende
O Cupido? onghenadich van manieren:
Och merct hoese loopen en tieren
(495) Al dese Troyanen te schepe, na de havene,
Hoese houwen en klieven, en pijnen te dravene,
Sy draven, sy kruyen, sy heffen, sy legghen,
Sy koopen, sy verkoopen, ’twaer al quaet om zegghen,
Om metter vlucht van hier te gherakene,
(500) Weten gheenen raet om syn reyse te stakene,
Och! zoo moet ick als sneeu verdwijnen,, zaen.
[fol. E3v]
Anna.
Suster zijt te vreden ick zal my zelfs pijnen,, gaen
Om hem te vermorwene met heusche woorden,
Ick hope dat wy zoo zullen accoorden,
(505) Dat ghy hem behouwen zult in u Rijcke.
Dido.
Och liefste Sustere dat bidd’ick u minnelijcke,
Ghy waert doch die my eerst tot hem riet,
En voor u en hiel hy verborghen niet,
Ghy waert synder herten secreet ende synen raet:
(510) Zeght hem dat ick noyt (als de Griecken obstinaet)
De Troyanen en begheerde te minerene,
Ia noch hun mueren te destruerene,
Ghelijck Ulisses tyrannich van aerde:
Waerom naect hy my dus, als de beswaerde,
(515) En scheyt van hier met zulcke zinnen stuere?
Anna.
Ick zal’t hem al verhalen, zorchter niet vuere,
Ia mach ick hem ieuwers te spraken,, komen,
Dat u noch zal inder zaken, vromen,
Dus Sustere wilt u niet zoo zeere bedroeven.
Dido.
(520) Wy moeten hem in alle manieren proeven,
Op dat ick mach verlost zijn van desen rouwe:
Gaet Sustere en doet zoo ick u betrouwe,
Als de bouwe,, die niet af en laet die verwint,
Dat hy ten minsten doch vertoeve, hem ontbint:
(525) Niet dat ick hem Italien beletten,, wille,
Maer dat hy een weynich tijdts uytzetten,, wille
Syn reyse, dit’s myns zins ghevoelen,
Zoo mach der minnen brandt alleyskens koelen.
ANNA inne.
Zal hy oock te spreken zijn? och neen hy! ducht ick,
(530) Hy is te straf, dus steen ick en zucht ick,
Vreesende noch met hert-zweerighe quellagie
[fol. E4r]
Ballinck te zijne van myns Liefs imagie.

PAUSA.


Fame van eeren.
WEl Nichte wat’s den roep?
Ionstich herte.
Bylo quaey tijdinghe,
Den Herst is al te deerlijck bezeyct.
Fame van eeren.
(535) Schuylter dan gheenen troost oft verblijdinghe,
Wel Nichte wat’s den roep?
Ionstich herte.
Bylo quaey tijdinghe,
Haer is nakende een deerlijcke bestrijdinghe,
Och, och, de roeye leyt inden pisse en weyct.
Fame van eeren.
Wel Nichte wat’s den roep?
Ionstich herte.
Al quaey tijdinghe,
(540) Den Herst is al te deerlijck bezeyct.
Fame van eeren.
Wat antwoorde brenght de Sustere? my den zin wtreyct,
Wilt hy oock noch zoo haestelijck scheyen?
Ionstich herte.
Bats hy en wilt toeven, blijven, noch verbeyen,
’tEn baet gheen vleyen,, den man is te straf,
(545) Hy en slacht het riet niet, ’twelck is zacht en laf,
Met alle winden wijct, maer blijft stantvastich
Ghelijck eenen boom volwassen.
Fame van eeren.
Och! dat woort valt lastich,
Nu zal d’onghenuechte al overluyt,, hoopen,
Hoe machse haer doch al hebben?
Ionstich herte.
Als eyeren die uyt-loopen,
[fol. E4v]
(550) Leelijck en vuylijck, men macht wel weten,
Maer ’ten baet ghehuylt, ghezucht oft ghekreten,
Zuerlijck der minnen beten,, moetse nu knouwen:
Maer hoort, ick moet u wat anders ontfouwen,
U zal grouwen,, aenhoorende ’tbediet:
(555) Al te vreemde teeckenen zijnder gheschiet,
Daer een deerlijck verdriet,, uytspruyten,, zal.
Fame van eeren.
Wilt doch daer af den zin uyten,, al,
Isser noch eenen duyvel ghekomen te lande?
Ionstich herte.
Hoort doen sy gaen doen zoude offerhande,
(560) Zoo zachse den wijn veranderen in bloet.
Fame van eeren.
Helpt duyvel, wat zeghdy?
Ionstich herte.
Noch binnen korten spoet
Inden Tempel Sichaeus stemme ghehoort,, wert,
Haers eersten mans, die vermoort,, wert
Van haren Broedere over menighe jaren,, al.
Fame van eeren.
(565) En wat bediede datte?
Jonstich herte.
Dat haer de doot volck naren,, zal,
En dat sy haer paren,, zal,, in haers mans sepultuere.
Fame van eeren.
Wa Godt bescherme ons van die vreemde kuere,
Zoo mach de ure,, dat hy hier quam wel in den haet,, zijn.
Ionstich herte.
Ghy zult oorzake van alle dat quaet,, zijn,
(570) Och Fame van eeren! wat hebdy ghebacken?
Fame van eeren.
Och Ionstich herte, hoe konst ghyse verlacken,
En met der minnen packen swaerlijck laden,
Zoo datse nu wandelen moet in droeve paden,
[fol. E5r]
Met zulcke daden,, ghy menich verblijen,, krinct.
Ionstich herte.
(575) Swijcht Hamans ghebroet, die van hooverdijen,, stinct,
Om dat van alle zijen,, blinct,, de hoocheyt bepeerelt,
Dies ghy de kleyn Hanskens houdt verkeerelt
Nu ter weerelt,, in elcke feeste,
Grootmoedich van herten, eergierich van gheeste,
(580) Ghezien by de meeste,, gheerne te Hove.
Fame van eeren.
Ke swijcht koppelersse, ghezeyt by oorlove,
Loopt in d’stove daermen alle wijsheyt,, laect,
Tusschen eere en schande ghy kleyn onderscheyt,, maect,
En menighen, eer hy verloren is, in’t doncker vijnt.
Jonstich herte.
(585) Waey al eest dat ghy een groot Ioncker,, schijnt,
Al draechdy den rinck vore t’elcken spele,
Nochtans voorwaer op u en zit niet vele,
Ongelijck hebdy uwen schijn, hier hebdy ’tslot.
Fame van eeren.
Nu wy hebben al langhe ghenoech ghespot,
(590) Wy moeten Aeneam gaen zien henen banen.
Ionstich herte.
Och wat isser ghewoels onder den Troyanen,
Sy ghebeeren ghelijck rasende menschen.
Fame van eeren.
Elck zou hem gheerne d’eerste wenschen,
Hoe loopense, hoe dravense,
Ionstich herte.
(595) Hoe sleypense, hoe voerense,
Fame van eeren.
Hoe werckense, hoe slavense.
Ionstich herte.
De heel Stadt beruerense,
Vry niet en truerense,, als Dido ochermen.

DIDO uyte.

[fol. E5v]
Fame van eeren.
Ick hebse ghezien, men zalder weer gaen kermen,
(600) Wy willen verharen, sy mocht ons schuppen,
Hy is wijs die hem alst reghent maect uyten druppen.
Dido.
O Doot corosijvich! die elcken bedroeven,, doet;
O Doot! ’tis tijdt, komt, waer meuchdy toeven,, onzoet,
U morseel ick proeven,, moet,, ick en mach’s niet wijcken,
(605) Want u voor-boden openbaerlijck blijcken:
O Doot! ghy zult wesen myns levens ende,
En my brenghen by de bedructe bende
Van Venus martelerssen diepgrondich,
Dus wil ick zelve, zonder vreese, doot-wondich
(610) My ’tleven berooven, en myn tormentelijck
Doleur my zelven af-nemen patientelijck,
Niet achtende schande oft blamatie.
ANNA uyte.
Ghinder komt Anna, voor wien ick met simulatie
Myns zins fondatie,, wil bedecken,
(615) En zal haer met een blijdelijck vertrecken
Een ander beusel gheven te verstane.
Anna.
O Sustere ick bidde u met goeden vermane,
Laet doch uwen mistroostighen moet,, dalen,
U zinnelijck verstandt mocht onder de voet,, dalen,
(620) Schout zulck dangier tot desen stonden,, quaet.
Dido.
Neen Sustere weest gherust, ick heb vonden,, raet,
Hoe dat ick zal myn hinderlijck lijen,, stelpen,
Ick wil my gaen met Nigromancijen,, helpen,
Een Waerzeghster heeft my gheleert de maniere:
(625) Dus gaet Sustere met secreten bestiere,
En bereyt my schiere,, van ghekloven,, houte
Een vyer tot eenen brandtoffere, en zonder foute
Haelt Aeneas sweert ende syn kleeren mede,
[fol. E6r]
Ende syn effigie konstich van snede,
(630) Ia dat hy hier ghelaten heeft altemale,
En legghet op ’tbereyt vyer inde zale,
En ’tbedde daer de booswicht ter schanden
My op ghebracht heeft, ick zal’t al verbranden
Ia te pulvere, en dan zal myns lijdens quelen
(635) Nemen een eynde, doet myn bevelen,
Ick zal’t al vernielen met grooter onweerden.
Anna.
Ghewillich zal ick den last aenveerden,
O verkoren Sustere die ick beminne,
Als ghy solaes raept, ick vreucht ghewinne.
beyde binnen.
Fame van eeren.
(640) Tjan dat waer wat fraeys.
Ionstich herte.
Noyt beter practijcke,
Fame van eeren.
Noyt aerdigher treck,
Ionstich herte.
Noyt dies-ghelijcke,
Hoe spreect den mondt daer teghen ’therte.
Fame van eeren.
Dat doet hy te deghen.
Ionstich herte.
Alzulcken perte
Zou haer met smerte,, brenghen heel in onghemacke.
Fame van eeren.
(645) Syn kleren verbernen,
Ionstich herte.
Ia als ick backe,
Van dien packe, zouse qualijck verlaten,, worden.
Fame van eeren.
Zou sy van syn imagie zoo verwaten,, worden?
[fol. E6v]
Diese gheenzins en mach ontbeeren,, doch.
Ionstich herte.
Neen, sy zou haer ooghskens gheerne verkeeren,, noch,
(650) Het zou haer deeren,, toch,, dat zoo ghinck te quiste.
Fame van eeren.
Anna hadt al opghesloten inde kiste,
Nu zalser met liste,, weer aen-gheraken.
Ionstich herte.
Daer ligghen de mosselen,
Fame van eeren.
Dat zijn de zaken,
En oft zulcke zaken,, troost mochten baren,, noch.
Ionstich herte.
(655) Maer Aeneas wilt hy niet verharen,, noch?
My dunckt dat hy al te noode scheyt vander hinnen.
Fame van eeren.
Weetty niet, sy moeten hun wel bezinnen,
Eer alle dinck reede is, daer hoort al tijt,, toe.
Ionstich herte.
Slaet gaeye datse hem noch niet eenighen spijt,, doe,
(660) Want een gram Wijf is argher dan de Duyvele.
Fame van eeren.
Haer en zal niet lusten van dien zuyvele,
De zinnen en hebben zoo veel ghedachten,, niet.
Ionstich herte.
Nu wy moeten ’teynde verwachten,, ziet,
En hooren en zien aen wien dat ghebreken,, zal,
(665) Ick zorghe dat Dido ’triemken steken,, zal.

PAUSA.


Aeneas.
Alle dinck is bereyt tot dese reyse, Godt danck,
My en zal, hop’ick, niet ghebreken, dies ick den ganck
Wil aenveerden stranck,, en gaen varen,, henen:
O Dido, Dido! ghy doet my zuchten en,, stenen,
[fol. E7r]
(670) En houdt my verdwenen,, arm Venus Pagie,
Noyt en aenveerde ick met zoo kleynder couragie
Reyse oft passagie,, noyt scheyden zoo droeve:
slapende.
Och hoe quelt my den vaeck, my dunct ick behoeve
Hier wat te slapene met kleynen luste,
(675) Bedructe herten zoecken altoos ruste.
Dido.
Och hoe zal Pigmaleon vol van envijen,, nu
Met my spotten, hoe zal lachen en verblijen,, nu
Hiarbas, wiens trouwe ick zoo veracht,, hebbe:
Tfy dat ick myn preutsheyt hier toe ghebracht,, hebbe:
(680) Tfy Princesse van Cartago, tfy oud’ zottinne,
Zal ick nu werden der weerelt spottinne?
Zal ick nu ieghelijck met my ghecken,, laten?
Zal ick dese vileyn oock zoo vertrecken,, laten?
Die my zoo schandelijck ded’ der minnen bant,, breken:
(685) Wil ick hem na-volghen? oft wil ick den brant,, steken
In syn Schepen? hem een eeuwich verwijt,, oock;
Neen, dat zou oorloghe genereren en strijt,, oock,
En kleyn jolijt,, oock,, zou dan myn Gemeynte verwerven;
’tIs best dat ick alleene de doot zal sterven,
(690) En zoo af-kerven,, myns lijdens torment,
Beter een bedorven, dan vele gheschent.
Mercurius.
O Aenea! hoe kondy ruste gherapen,, nu?
O Aenea! wildy u reyse verslapen,, nu?
Ras eer Didoos betrapen,, u,, komt bespeuren,
(695) Vliet, den wint waeyt schoone, als’t u mach ghebeuren,
Ghy zullet betreuren,, wildy hier vernachten:
Wanckelbaer zijn vrouwen ghedachten,
Wilt u voor haer wachten,, vol torens sy blakende,, is,
Roepende om de doot,, die haer nakende,, is,
(700) En daer na hakende,, is,, met groot benouwen.
[fol. E7v]
Aeneas.
Och dat was weder Mercurius waerschouwen,
Ick en machs niet langher hier houwen,, zoo ick bevroeye,
’tIs tijt dat ick verharen moet, en zijn op myn hoeye,
En my van hier spoeye,, met zinnen voordachtich:
(705) Adieu Cartago, adieu Libien machtich,
Adieu Dido onzachtich,, onzalighe creature,
Want ick u laten moet met grooten doluere.

PAUSA.


Eenen Wachter van boven zinghende.
        DEn dach komt uyt den Oosten,
        Ick zie der Sonnen schijn,
        (710) Die nu syn Lief mach troosten,
        Die is in vreuchden fijn.
            Hoe qualijck mach hem lusten,
        Die derven moet syn Lief,
        Hy mach wel swaerlijck rusten,
        (715) Die proeven moet zulck grief.
            Ghy die met Venus banden
        Ghebonden light zeer vast,
        Ghebruyct doch u verstanden,
        Eer droefheyt u verrast.
            (720) Ick mach wel vrylijck zinghen,
        O Cupido Prince groot,
        Hoe qualijck kondy dwinghen
        Der menschen herte bloot.

    Hy-da dat’s oock een voysken, dat klinct,, ziet,
(725) Maer al gaghet leelijck, ’ten stinct,, niet,
En al is myn kele verroest, den mont kan te bet gapen:
Wel gantsch lijf wat volck komt ons ghinder betrapen,
[fol. E8r]
Ziet, ziet, de Zee die krielt vol Schepen,
Ras, ras, ’twaer tijdt met mynen hoorn ghepepen,
(730) Want ’tis om heel Cartago ghedaen:
Wel my dunct ick ben averechts opghestaen,
En sy gaen,, wech, tjan dat’s wel ghekeken,
Men mach van myn botheyt certeyn wel spreken,
Ick moet slaepdroncken zijn, oft ick spriet,,-ooghe,
(735) Tjan dat’s wat vreemts dat van my hier wort bespiet,, hooge,
My dunct ’tis een vreemde consilie:
Gantsch doot ’tis den Troyaen met al syn familie,
Ick wilt gaen bekruypen zonder dralen,, zaen,
Ick moet hier een schotel bescheets af halen,, gaen.
Fame van eeren.
(740) Daer vaert hy henen.
Ionstich herte.
Daer steect hy syn Schuyt van kante.
Fame van eeren.
O bedructe Dido.
Ionstich herte.
O verzufte Dante,
Des doots plante,, groeyt in u zoo lancx zoo krancker.
Fame van eeren.
Was sy oock niet wel opgezeten met zulcken moosjancker,
Die nu zoo vileynich laet zien syn hielen,, zaen.
Jonstich herte.
(745) Arm zottinne, had sy doch vernielen,, gaen
Alle syn regiment, hy zou moeten blijven,, hebben.
Fame van eeren.
Ick en zou hem zoo niet laten drijven,, hebben,
Die reyse zoude ick zeker wel ghekeert,, hebben.
Ionstich herte.
Ick zou hem zoo uytgherecht hebben,
Fame van eeren.
Ia en gheleert,, hebben,
(750) Van eens Princessen Hof een Duyf-huys,, maken.
[fol. E8v]
Ionstich herte.
Nu hy is wech, wy moghen hem een kruys,, maken,
Dien voghele is uyten neste gheleyt.
Fame van eeren.
Ist nu niet wel ghesmeect?
Ionstich herte.
Ist nu niet wel ghevleyt
En ghehuylt, gheschreyt tranen by ponden,, nu?
Fame van eeren.
(755) Haren druck waer quaet om doorgronden,, nu,
Hy is vast ghebonden,, nu,, met droefheyts,, vetere.
Ionstich herte.
Verkoopt haer spillen op een ander tijts,, betere:
Maer eest oock al om desen Aeneas ghedaen?
Alzoo schoone roosen wassender, alsser vergaen,
(760) Men vint noch meer Ridders en Koninghen stout,, sijn.
Fame van eeren.
Slaet dat van monde, dat zal een fout,, zijn,
Sy en zal hier oock niet langhe zacken noch packen,
Ochermen haer broot-koren is al ghebacken.
Dido.
Isser gheenen troost nu, hulpe oft raet?
(765) Och! hy is wech, hy is wech, den vileyn obstinaet,
En laet my desolaet,, met een dootlijcke quale:
’tIs nu tijt, ick wil gaen na de zale,
Daer ick’t altemale,, zal vinden ghereet,
Niet langhere en kan syn vileynicheyt wreet
(770) In my ghewoelen, het is outragie:
Och! dit’s ghelijckenisse van syn personagie,
O schoon imagie! ô schoon figuere!
O welsprekende mont! balsemierich van guere,
Hoe brengdy my in ghetruere, en in verdwijnen,
(775) O blinckende ooghen! die klaerder schijnen
Ia dan robijnen,, moet ick u derven?
Noch u minlijck opzien niet meer verwerven
[fol. F1r]
In ’sweerelts erven,, dies ick myn ooghen vaghen,, moet:
Dit zijn de habijten die hy heeft ghedraghen,, zoet,
(780) Die ick oock beklaghen,, moet,, met verzeeren;
En dit is ’tbedde daer hy my, om ’svreuchts vermeeren,
Op brocht ter oneeren,, die nu scheyt met onweerde,
Dies ick zonder vertreck nu met synen sweerde,
’tWelck ick hier aenveerde,, zal sterven bloedich:
(785) O Dido, Dido! die zoo voorspoedich
En zoo voorhoedich,, zate in u Rijcke,
Had den Troyaen,, ghedaen,, wie waer ws ghelijcke,
In elcken wijcke,, zachmen u prospereren:
En nu wil ick onder d’aerde gaen resideren,
(790) En my abandonneren,, van ’sweerelts statie,
Ghelijck Canace, die oock door turbatien,
En Thisbe haer imflammatien,, al zelve blusten,
Met haer wil ick in Atrops speloncke rusten,
En alle wellusten,, des vleeschs versmaeyen,, nu,
(795) En met u ghewaden zal ick my verfraeyen,, nu,
En laten paeyen,, nu,, ô Libitina droeve,
Hier mede ick des doots bete proeve.

Hier steectse haer ’thert af.

PAUSA.


Ionstich herte.
WAchermen, wachermen.
Fame van eeren.
Hach hach, hey, hach hach hey.
Ionstich herte.
Wel en wat zal ick zegghen van desen sot,, vroet?
Fame van eeren.
(800) En wat zal ick zegghen van dit gheschrey?
Ionstich herte.
Wachermen, wachermen.
Fame van eeren.
Hach hach hey, hach hach hey.
[fol. F1v]
Ionstich herte.
Zekere ghy zijt een oprecht quaey beley,
Ghy groeyt in archeyt, gelijc ’tVercken in’t stinckende kot,, doet,
Ochermen, ochermen.
Fame van eeren.
Hach hach hey, hach hach hey.
Jonstich herte.
(805) Wel wat zal ick zegghen van desen sot,, vroet?
Fame van eeren.
Ghemeynlijck zulck eynde volcht na zulck ravot,, zoet.
Aldus kan Venus haer Dienaers ontwelven.
Ionstich herte.
Niemant en komt in laste,
Fame van eeren.
Hy en doeghet hem zelven,
Die dobbelt moet wachten syn kanssen,, stille.
Ionstich herte.
(810) Hy moet den Pijper loonen, die danssen,, wille,
Maer Gaudiamus volcht requiem t’allen tijen.
Fame van eeren.
Och Cartago is nu zoo deerlijck in’t lijen,
Aen alle zijen,, blijct droefheyts kluchten.
Ionstich herte.
De lucht is gheturbeert van ’tgroot gheruchte,
(815) Van ’tgheroep, van ’tgheschrey, noyt meerder deeren.
Fame van eeren.
De kinderen kermen.
Ionstich herte.
De Vrouwen ghebeeren,
En by malkanderen als desolate,, hoopen.
Fame van eeren.
Men ziet de Mans verbaest achter strate,, loopen,
De doot beklaghende met weemoedich trueren.
Ionstich herte.
(820) Elck verwondert
[fol. F2r]
Fame van eeren.
Van zulcx doots bezueren,
De Stadt is in rueren,, oftse beleghen,, ware,
Ionstich herte.
Ia en ofter een duyst volcx versleghen,, ware,
’tIsser al mistroostich Paep en Koster,, och.
Fame van eeren.
Nichte voor de ziele leest eenen Pater-noster,, doch,
(825) Want door u hulpe is sy komen in’t verdriet,, swaer.
Ionstich herte.
Neen, ghy Fame hebbet eerste bespiet,, klaer,
Ghy en dorft met my u vuyl niet verschoonen.
Fame van eeren.
Neemt hier uwen spieghele ghy jonghe persoonen,
Laet u dus niet hoonen,, door Venus treken.
Ionstich herte.
(830) Honich gheeftse om den mont,
Fame van eeren.
Maer als de Bye sy steken
In’t leste, ’tis ghebleken,, aen Didos gheveert.
Ionstich herte.
’tVerzamen is heuchelijck,
Fame van eeren.
Maer ochermen den steert
Vol dolueren en fenijns groeyende,, is.
Ionstich herte.
Zoo overvloedich als den visch in’t water vloeyende,, is,
(835) Zoo menighe smerte is inde minne verborghen.
Fame van eeren.
Klaghen en kermen,
Ionstich herte.
Duchten en zorghen,
Fame van eeren.
Zuchten en stenen.
[fol. F2v]
Ionstich herte.
Nu blije,
Fame van eeren.
Dan droeve schijnen.
Jonstich herte.
Nu ghetroost,
Fame van eeren.
Dan mismoedich.
Ionstich herte.
En zoo verdwijnen
Met grooter pijnen,, zonder verlaten.
Fame van eeren.
(840) Elck wachter hem vore.
Ionstich herte.
Ia en min by maten,
Het zy van wat staten,, wy worpen’t over al.
Fame van eeren.
Hoe hoogher gheklommen,
Ionstich herte.
Hoe onzachter val,
Laet af eer ’t wortelken in u gheresen,, is.
Fame van eeren.
Een vervuylde wonde quaet om ghenesen,, is,
(845) Elck wacht hem vander liefden confuysen,, banden.
Ionstich herte.
Van een kleyn voncxken zietmen groote huysen,, branden,
Kleyn Rivieren zietmen wel vloeyen hooghe.
Fame van eeren.
Tsghelijcx de minne, by desen ghedooghe
Al winckende de Minnaers met smerte,, plaecht.
Ionstich herte.
(850) Ghy Maechden die secretelijck in ’therte draecht
Verborghen liefde, aenmerct toch ditte.
Fame van eeren.
Smuyckende kolen
[fol. F3r]
Jonstich herte.
Maken groote hitte,
Een gloeyende vyer is quaet om mineren.
Fame van eeren.
Eerweerdighe Heeren hier met wy cesseren,
(855) Wy bidden u Houdt middel-mate in deuchden.
Ionstich herte.
Neemt danckelijck ons simpel componeren,
Eerweerdighe Heeren, hier met wy cesseren.
Fame van eeren.
Der Minnaers zinnen wy hier doceren
Eenen Spieghel voor d’amoureuse Ieuchden:
(860) Eerweerdighe Heeren, hier met wy cesseren,
Wy bidden u Houdt middel-mate in,, deuchden:
Bevolen blijft de Heere, die rijst in,, vreuchden.

Eynde des eersten Boecx van den handel
der Amoureusheyt.

[fol. F3v: blanco]
Continue
[fol. F4r]

HET TWEEDE BOECK,

vanden

Handel der Amoureusheyt:

Inhoudende verscheyden schoone Spelen
van zinnen van Narcissus ende Echo, &c.
*

Poëtelijcken gheinventeert, ende Rethorijckelijcken
ghecomponeert door Heer ende Meester
Iohan Baptista Houwaert.

[Gravure: Ingenio superatur.]

TOT ROTTERDAM,
_______________

By Ian van Waesberghe de Ionghe op’t Steygher,
aen de Koren-marct. 1621.


[fol. F4v: blanco]
[fol. F5r]

Namen der Personagiens van’t
eerste Spel.

CUPIDO.
VENUS.
Ionstich begheeren, een Enghel.
PHOEBUS.
NARCISSUS.
NARCISSI schoonheyt.
Wonderlijck murmureren.
Twee Heeren.
ECHO.
’tHerte van ECHO.
Wachtere.
Myns zelfs onvry.
Een anders vreucht.
Niemants eyghen.		}
}		Dry Ionghelinghen.


[fol. F5v: gravure]

[fol. F6r]

DE PROLOGHE VAN
HET EERSTE SPEL.


VReucht hun geschiede, die vreucht,, begeeren,
En jonst,, die Konst,, in jonsten,, beminnen:
De Ieucht,, moet haer in vreucht,, geneeren,
Als jonstige, die Konst in jonsten,, bekinnen:
(5) Die daer jonst ,, door Konst,, met jonst versinnen,
Verleen Godt jeucht,, en vreucht,, tot deuchden:
’tIs de Konst ter eeren,, dat wy dit uyt jonst begheeren,
Om dat vreucht,, en gheneucht verheucht,, in deuchden,
De edel Ieuchden.

    (10) Al zijn wy in’t gronderen plomp van beseffen,
Ruyt van verstande, slecht in scientien,
Wy zullen uyt jonsten solaes verheffen,
Der Konst tot eender reverentien:
En Phoebe komt ons nu ter assistentien,
(15) En wilt den donckeren gheest verlichten,
Helpt myn rechte hant met diligentien
Wederom beschrijven zoet-vloeyende Dichten,
Die d’Amoureuse stichten.

    Al moghen wy ghemissen de Middel-mate,
(20) U klaer stralen en schijnen niet al den dach,
Ick hoop wy hebben noch binnen den vate,
Daermen d’edel Gheesten met verheughen mach;
Zoo den konstighen Ovidius plach
Van vryagie te schrijven van binnen synen tije,
[fol. F6v]
(25) Zoo zullen wy nu oock maken ghewach
Van amoureuse zaken in ons Konst en lergije,
Wt Poëterije.

    Maer gheen werck zoo konstich datmen volmaken,, kan,
Daer en is ghebreck inne luttel oft vele,
(30) ’tIs een goet Schutter die ’twit altijt raken,, kan;
Elck een en heeft gheen handelinghe tot zulcken spele,
Noyt Sangher zoo zoet van synder kele,
Hy en failjeerde in synen zanck,, wel,
Noyt Pelgrim zoo kloeck d’welck’ ick niet en hele,
(35) Hy en doolde in’t korte oft in’t lanck,, wel
Den rechten ganck,, wel.

    Al missen wy oock de rechte bane,
En wilt d’edel Konst daerom niet blameren,
Zijnder fauten in, en treckt u die niet ane,
(40) En wilt teghen Rethorica niet murmureren,
Want sy te ghelijcken is en te compareren
Voor d’onverstandighe by bitter medecijne;
Maer zoo de rubarbe ’smenschen lichaem kan cureren,
Verdrijft sy de duysterheyt des verstants ten fijne,
(45) Door haer doctrijne.

    Maer al is Rethorica als de Sonne klaer,
Lieflijck, vermakelijck, en vol melodijen,
Zoo vintmen veel plompe menschen voorwaer
Diese zien, hooren en moghen, noch lijen;
(50) Ghelijck de Vleermuysen hun by daghe mijen
Voor ’tlicht der Sonnen al ist klaer en schoone,
Zoo ist dat d’onverstandighe de Konst benijen,
Maer sy en is dies niet te min ydoone,
Maer weert de kroone.

    (55) Dese divine Konst der Rethorijcken
[fol. F7r]
Is by melodieus zoet snaren gheklanck
Oock wel te compareren en te ghelijcken,
Oft by lieffelijcken hermonieusen zanck;
Maer zoo ’tSerpent Aspis van daer neemt den ganck,, swaer,
(60) Oft met synen steert stopt syn ooren,
Zoo scheyt d’onwetende van de Konst met stanck,, klaer,
Want hy en wilse zien, smaken noch hooren,
Zonder hem te stooren.

    Vertrect van hier dan, ghy botte plompe beesten,
(65) Die vreucht in gulzicheyt schept, oft in goet en ghelt:
Dees Dichten zijn alleen voor konstighe Gheesten,
En voor Beminners der Konste ghestelt;
Den blinckende Phoebus my altijt bevelt,
Dat ick zou wercken voor de Konst estimeren,
(70) En Erato die zelden scientie helt,
Die komt my diligentelijck assisteren
In’t componeren.

    Wt rechter jonsten zal sy my nu helpen verhalen,
Hoe dat schoon Venus van amoureuse sectie,
(75) En Cupido doorschieten metter minnen stralen,
Narcissus en Echo, om te maken annectie,
En hoe Phoebus propheteert, dat door de electie
Sy beyde zullen vallen in allende groot,
En dat sy door onghelijckheyt van complectie
(80) Ten eynde, door den vervaerlijcken grooten noot,
Zullen sterven de doot.

    Hoe Cupido door wonderlijck murmureren
Zal verturberen,, Echos amoureuse zinnen,
En hoe d’edel Heeren Narcissus willen persuaderen,
(85) Dat hy zou houwen, en vrouwen bekinnen,
En hoe sy syn opinie niet en konsten verwinnen,
Om dat hy reynicheyt hadde belooft Diane,
[fol. F7v]
En hoe Wonderlijck murmureren in’t prisoen van minnen
Het herte van Echo pijnde te vane,
(90) Is uyt ’tSpel te verstane.

    Hoe Orpheus haer bruyct te voren in droome,
Dat haer amoureus herte is ghevanghen;
Noch zult ghy hier hooren, neemt ghy’t goome,
Hoe sy beklaecht haer allendich verstranghen,
(95) Met zuchtender herten en betraende wanghen,
Mits dat haer herte last lijt door d’amoureuse ferie:
Alle konstighe Gheesten moghen wel verlanghen
Na d’excellentie van ons zoete materie,
Vol van miserie.

    (100) Leert hier aen mijen, ghy Dochters en Ionckvrouwen,
U liefde t’openbaren met moede fier,
En eer ghy als Echo oock valt in rouwen,
Bluscht in tijts den brandt van Venus vier,
Eer u Cupido raect, veest zulcken dangier;
(105) Want als den brant ontsteken is ist te late:
Dus bidd’ick u minnelijck, neemt al t’zamen hier
Exempel aen Echo, tot uwer bate,
En Houdt middel-mate.
[fol. F8r]
HET EERSTE SPEL.
Cupido den Godt vander Minnen,
Zittende in den Troon by Venus der Goddinnen.
WT mynen Troon der Amoureusheden
Zoo zal den dauw’ der Minnen ghespraeyt,, zijn
Op jonstighe herten vol joyeusheden,
Na dat de Planeten nu ghedraeyt,, zijn,
(5) De zulcke zal met rooskens bezaeyt,, zijn
Van trooste, zoo Fortuyne dat belast,, heeft:
Den anderen zal alle vreucht ontwaeyt,, zijn,
Druck wort syn leven, zoo een arm gast,, sneeft:
Na dat Iupiter dit nu ghepast,, heeft,
(10) Moet ick in der natueren ganck,, wercken,
Die naer elcx regnatie vast,, kleeft,
Dies Venus Scholieren groot ghejanck,, mercken,
Nu elck wil na der Liefsten danck,, hercken,
Ick gheef alle Minnaers victorie en gratie.
Venus de Koninghinne.
(15) En bedroefde herten die ’tlanck,, snercken
Na troost hebben, die gheef ick confortatie,
En jubilatie.
Cupido.
Dat’s wel u natie,
Want recreatie
(20) Schepty in amoureuse Zinnekens,
Confoort is uwer herten fondatie
Zonder fallatie,
Stroyende op jonstelijcke Minnekens.
Venus.
Zoo schrijven myn Pinnekens,
[fol. F8v]
(25) Ruert, zegh ick, u vinnekens
Van liefden die vrientschap van my begheeren,
Ontdoet u solacelijcke vinnekens,
Ghy edel Goddinnekens,
Wy zullen droefheyt van u weeren.
Cupido.
(30) Wilt druck ontbeeren,
Hoort myn verkleeren:
My komt daer, ô Bloeme, in myn ghedachte,
Dat Narcissus ’tPrincelijck gheneeren,
Zonder hinderlijck deeren,
(35) Waer goet gheraect met mynen schachte,
Slaet dies wel achte.
Venus.
Die daer in wrachte,
’tWaer vramelijck voor ’tPrincelijck pilaer,
Ick weet noch een Bloeme reyn van gheslachte,
(40) Recht syns ghelijcke wederpaer,
Zoet en eerbaer.
Cupido.
Daer hoor ick naer,
Wie is de edel bloeme verheven?
Venus.
’tIs Echo reyn van ghedaente klaer,
(45) De schoonste die nu op Aerden mach leven.
Cupido.
Zoo waer’t schade zouse van hem sneven,
Want Narcissus is oock de schoonste van namen
Des Landts, dies wil ickse hem gheven,
Hunder beyder schoonheyt dient te zamen.
Venus.
(50) Ick kent, het zoude wel betamen,
Maer wie weet ’tuytgheven hunder natueren,, daer
Moesten wy alder-eerst op ramen,
Hoe Iupiter ’twerck daer gheeft berueren,, klaer.
[fol. G1r]
Cupido.
Ick en weet op desen daer toe gheen kueren,, maer
(55) Wy moeten Phoebum, die alle zaken kondich,, zijn,
Ontbien, die zal ons in korte ueren,, haer
Natueren,, ontdecken, die ons ongrondich,, zijn.
Venus.
Wie zal de zake dan vermondich,, zijn
Aen Phoebum scientelijck, wijs en vroet?
Cupido.
(60) Ionstich begheeren ons Enghel zoet,
Die verlanghende herten dickwils gheeft keuse.
Venus.
Waer zijdy Ionstich begheeren?
Ionstich begheeren d’Enghele.
O Godtlijcke amoureuse
Koninghinne, Bloeme, dewelck’ spant de kroone,
Wat’s u begheeren?
Venus.
Vliecht in den Troone
(65) Van Phoebo, en zeght hem blootelijck
Dat icken te spreken hebben zeer nootelijck,
Om zaken secreet; vliecht, zegh ick, ten naesten,
Zeght hem dat hy hier kome met haesten,
Want uyt hem zoo moet ick scientie vaten
(70) Van verborghene zaken.
D’Enghele.
Ick en zal’s niet laten
Te vertreckene al in’t generale:
Adieu, dit’s wech in Phoebi zale,
Vervliech ick daer vreucht is en glorie,
Venus kracht gheeft my victorie.

PAUSA.


Narcissus gaende in den Tempel van Diana.
(75) VOlcht my, myn edel notabel Heeren,
In den Tempel Diana, den Goden ter eeren,
[fol. G1v]
Zoo wil ick gaen ligghen in myn ghebede.
Heeren.
Wy zullen edel Prince om deucht vermeeren,
Dus wilt in uwer innicheyt keeren,
(80) Wy zullen ws hier verbeyden ter stede,
Der Goden kracht verleene ons vrede.

Narcissus ligghende in syn oratie voor der Goddinnen Diana.
    Lof Iupiter die der natueren voetsel,, gheeft
Werckelijck zoo d’Elementen rueren,
Dat myn jeucht zulck behoetsel,, heeft
(85) Teghen ’t ghebruyck van Venus kueren,
Want de complexie mynder natueren
Is contrarie colericus en sanghwijns natie,
Als melancolicus zal ick den lust verdueren,
Reyndelijck levende myns levens spatie;
(90) Danck hebt van uwer hoogher gratie.
    Lof Diana in consolatien rijsende
Boven alle Goden oft Goddinnen,
U reynich leven dat ben ick prijsende
Boven Venus natuerelijck werck van minnen,
(95) Dus laet my gratie van u ghewinnen,
Dat ick haten mach alle vileynichede;
En ick belove u met herten met zinnen
Ghestadich te blijvene zonder verkleynichede,
En te houdene altijt myn reynichede.
Diana de Goddinne.
(100) Narcisse vrient ’twort u vergouwen,
Want ghy zult eeuwelijck zijn ghepresen,
Daer men kloeckelijck zal met sweerden houwen,
Minerva die zal uwen scherm-schilt wesen;
In der woestijnen reyn uytghelesen
(105) Gheve ick u gratie in’t jaghen in’t vlieghen,
[fol. G2r]
Dat ghy ws drucx zult zijn ghenesen,
Als ghy u jonckheyt daer met meucht vlieghen,
Dat ick u toe-zegghe en zal u niet lieghen.
Narcissus.
Lof u Diana, dewelck’ ontfanght
(110) U licht van Phoebi schijnende raeyen,
Dat ghy confoort, daer ’therte na verlanght,
Op my arm simpele, dus wilt spraeyen,
Dies moet myn jonck herte verfraeyen,
U Dienaer blijf ick alle myn leven,
(115) Aldertieren Edelheyt zoo wil ick zaeyen,
Gheen dorpernije en wil ick aenkleven,
Ick hope ghy zult my gratie gheven.
    Nu myn Heeren gaen wy, ’tis meer dat tijt,
Eten, drincken, en versolaceren,
(120) En hanteren,, blijschap en jolijt,
Als die jonstelijck t’zamen accorderen,
Iupiter wil ons verjubileren.

Ionstich begheeren d’Enghele in Phoebus Troone.
    O hoochste vanden firmamente,
Phoebus die hitte gheeft en klaerheyt
(125) Op Aerde, Venus de edele en jente
Goddinne ontbiet hier t’uwaerts zonder swaerheyt:
U biddende dat ghy in rechter waerheyt
By haer komt persoonlijck nu ten stonde,
Om een scientelijcke openbaerheyt,
(130) Die vlammich moet raeyen uyt uwen monde,
Wt Venus bevelen, reyn van gronde,
Wte ick u ’tlast met blijden zinne,, wis,
Ick vare daer eeuwich peys en minne,, is.
[fol. G2v]
Phoebus den Godt van d’onkondighe dinghen.
    Lof hem die ’twesen van my gheschepen,, heeft,
(135) Zoo vereynst van dat den Hemel bekleet,
En zulcke scientie in my begrepen,, heeft,
Daer ick onkondighe zeken by weet:
My is kenlijck hoe dat de zake steet,
Daer Cupido en Venus in abuseren,
(140) In’t Palleys der minnen met raeyen heet
Wil ick terstont nu decenderen,
Obedient na d’Enghels declareren,
Die Ionstich begheeren heet by namen:
Ghegroet weest reyn minlijck verjubileren,
(145) Cupido en Venus vereenicht t’zamen.
Cupido.
Weest willekom Phoebe reyn van famen,
Ons onweerdicht kennende der reverentie
Die ghy ons doet.
Phoebus.
D’obedientie
Betaemt wel daer vrient by vrient naren,, zal,
(150) Want ick weet de meeninghe en ’tverklaren,, al,
Dies ghy my ontboden hebt aldus
By u te komen.
Venus.
Y, waerom eest dan?
Phoebus.
’tIs om Narcissus,
Wiens schoonheyt men niet en mach verkleenen,
Oft hy metter schoonder Echo zal vereenen,
(155) Dat’s u begheerte te wetene snel
Van my presentelijck.
Cupido.
Ghy zeght zeker wel,
Want ’tzoude ons schade duncken onder ons beyen,
[fol. G3r]
Zouden die schoon persoonen zijn ghescheyen:
Maer oft liefde te hunwaerts heeft berueren?
(160) Dat wisten wy gheerne.
Phoebus.
Na der natueren
In hun beyen complexionerende,
Zoo meyn ick niet dat sy zijn accorderende,
Want Echo in-gloedich heeft de fexie
Natuerlijck van zanghwijns complexie,
(165) Dus zal de regnatie sterckelijck
Van u Venus in haer vloeyen, dat’s merckelijck,
Want van my Phoebus sy dominatie,, heeft,
Der herten lichticheyt.
Venus.
Waer accordatie,, leeft,
Moet vereeninghe van twee complexien rijsen.
Phoebus.
(170) Na dat d’Elementen en Planeten wijsen,
Zoo vind’icx niet, wat wil ick’t helen,
Datse in liefden vereenighen zelen,
Want Narcissus is een flumatijck,
Kout, wack, en is den water ghelijck,
(175) Dies vermaet hy der vrouwen amoureusheyt,
En Echo is vol der natuerlijcker joyeusheyt,
U weyende en zal noch liefde draghen,
Op dies niet achten en zal.
Cupido.
Dat’s een beklaghen,
Konst ick kracht oft ghewelt ghewinnen,
(180) Ick zouse vereenighen in’t werck van minnen,
Schoonheyt by schoonheyt, wist ick’t te makene
Met eenigher zaken.
Phoebus.
’tWaer quaet te gherakene,
Daer en waer van liefden wat bestieren,, tusschen,
[fol. G3v]
Luttel waters zoude veel vyers,, blusschen:
(185) Diana die de hitte verkoelt, als ’tklaer,, is,
Is contrarie ws wercx, zoo’t openbaer,, is,
En heeft den flegmatijcken Neptunum te baten,
Die u oock teghen zijn.
Venus.
Ick en zou’t daer niet om laten,
Want van Phoebo heeft hy ontfanghen
(190) Schoonheyt, kracht, lichticheyt, ick zal hem noch vanghen
In’t net van minnen, al swijch ick stille,
Want men mach breken metten wille
Alle het natuerlijck beslets;
Dus hadden wy synen wille in’t lets,
(195) Hy bleve ons eyghen, nemet in’t goe,
Ondancx die’t keeren wouwe.
Phoebus.
Maer hoe komdy hier toe,
Synen wille tot amoureuser goetheyt
Alzoo te treckene?
Venus.
Der Vrouwen zoetheyt
Trect zeer, door’t amoureus ghezichte,
(200) Met zoeter talen zoo krijghen sy lichte
’sMans wille in haer banduyn, dat sterck,, is,
Hoewel dat complexie contrarie in’t werck,, is,
Dus, hoop ick, ick zal hem daer met krijghen
In myn banduyn.
Phoebus.
Nu wil ick swijghen,
(205) Naer dat bezicht wilt in’t conroot,, zijn,
Zoo zal’t noch hunder beyder doot,, zijn:
Ick en zegghe u niet meer, hebt dies memorie,
Ick treck te rasten.
Cupido.
Solaes en glorie
[fol. G4r]
Moet u ghebeuren in eeuwicheden.
Venus.
(210) Wat nu te rade?
Cupido.
Weest, zegh ick, te vreden,
Hier is ons by-brenghere, die’t wel maken,, zal,
Dat in Echo ’tvyer der minnen blaken,, zal,
En als sy vlammich is ontsteken,
Zal sy eerst baren der minnen treken
(215) Aen Narcissum met vriendelijcke zeden,
Dus brenghtse ons tot amoureusheden;
Ia, op dat hy reael is van herten,
Zoude iemant schoon Vroukens laten in smerten,
Die vlammich in der minnen brant,, zijn?
(220) Ick zegghe het zoude wel een tyrant,, zijn,
Ongenadich, en weerdich om blameren.
Venus.
Ia wie zal ’twerck doen?
Cupido.
Wonderlijck murmureren,
Die alle zaken wel by kan bringhen.
Venus.
Zoo belast hem de zake, die wy ghehinghen,
(225) Te doene met jonstigher herten vro.
Cupido.
Waer zijdy Wonderlijck murmureren?
Wonderlijck murmureren, een verrader.
Hier ben ick Cupido:
Regent van minnen wat’s u believen?
Ick ben bereyt.
Cupido.
Dat zal ick u brieven:
Gaet ras aen Echo, myn meyninghe,, smaect,
(230) En ziet dat ghy lieffelijcke vereeninghe,, maect
Tusschen haer en Narcissum den Prince vailjant,, vry,
[fol. G4v]
Die de schoonste is die hier in’t Lant,, zy:
Dit’s de zake daer ons beyden na verlanght,
Maer immers voor al ziet dat ghy vanght
(235) ’tHerte van Echo in’t prisoen van minnen,
En lates niet.
Wonderlijck murmureren.
Ick bens al te binnen,
Zijt te vreden, ick en zal’s niet laten.
Venus.
Neemt Narcissi schoonheyt t’uwer baten,
Zoo en machse in gheender manieren ontblijven.
Wonderlijck murmureren.
(240) Zijt te vreden, ick zal de karre wel drijven,
En zorchter niet voren: Adieu dit’s ganck.
Venus.
Myn kracht blijve voort in u bedwanck,
Dat Narcissus en Echo eer lanck termijn,, moeten
Als Lief by Liefste te zamen zijn,, moeten.

PAUSA.


Een Heere.
(245) EN eest niet schade?
D’ander Heere.
By Iupiter Iae’t,
Ick duchte dat ons allen zal hinderen.
Een Heere.
Hy en acht gheen Vrouwen.
D’ander Heere.
Dat’s al te quaet.
Een Heere.
En eest niet schade?
D’ander Heere.
By Iupiter jae’t.
Een Heere.
Het waer den Lande groot toeverlaet,
[fol. G5r]
(250) Hadde Narcissus ons Prince wijf en kinderen,
Eest dan niet schade?
D’ander Heere.
By Iupiter jae’t,
Ick duchte dat ons allen zal hinderen.
Een Heere.
Wy moghen wel klaghen, en ons vreucht minderen,
Dat tot vrouwelijcken beelde syn begheerte
(255) Gheenzins en draecht.
D’ander Heere.
’tIs een vreemt gheveerte,
Ia mocht men zegghen, daer hy zoo schoon,, is,
Zoo wel ghemaect, frisch van persoon,, is,
Dat syn mannelijcke natuere, alst al versweghen,, is,
Tot liefden van Vrouwen zoo qualijck gheneghen,, is,
(260) Al hadde hy vijve oft zesse Amijen,
’tEn waer gheen wondere.
Een Heere.
Sy en moghen hem niet verblijen,
Hem is te wets dat hy aenziet
Eenighe Vrouwe.
D’ander Heere.
Cupido gheve hem verdriet,
Den Godt der minnen reyn ghenacijt,
(265) Want menich schoon Vrouwe heeft hem begracijt,
Mits synen amoureusen wesene,
Vol alder schoonheyt.
Een Heere.
Hy is d’uytghelesene
Vanden Vrouwen hier inden Lande,
By synder schoonheyt.
D’ander Heere.
En waer’t gheen schande,
(270) Ick weet Vroukens sy leyden ’t hem zelver te voren,
Die rijck en moghende zijn.
[fol. G5v]
Een Heere.
Dat waer pijne verloren,
De Vroukens mochten haer zelven bedrieghen,
Want hy en prijst niet dan jaghen en vlieghen,
En het werck der wapenen te hanterene,
(275) Oft te stekene, te brekene, oft te tornerene,
Hy is kloeck en ras van loopen en van springhene,
Alle edelheyt weet hy voort te bringhene,
Hem en let niet, dan dat hy syn manlijcke zede
Tot Vrouwen keerde.
D’ander Heere.
Hy prijst oock zuyverhede,
(280) Want al syn leven is puer en reynich.
Een Heere.
En hy haet alle dorpers vileynich,
Daer men hem af vermaent oft leest,
’tIs een goet Prince.
D’ander Heere.
Voorwaer dat eest,
Daer alle den Lande groote eere aen kleeft.
Een Heere.
(285) ’tIs schade dat hy gheen vruchten en heeft,
Daer den Lande onderstant af mocht blijven
Naer synder doot.
D’ander Heere.
Wat zouden wy bedrijven
Ghebrake syns? en waer ons dan niet nakende
Groote oorloghe? weest dit nootken krakende,
(290) En zijnder niet contrarie partijen
Die na ’tLant steken zouwen?
Een Heere.
Wie zou dan bevrijen
Ons arm peupele zonder Overhoot?
’tZou zeer te wets zijn.
[fol. G6r]
D’ander Heere.
Dit’s al den noot,
Als men de rechte waerheyt zal zegghen.
Een Heere.
(295) En zoumen’s hem niet derren te voren legghen,
Dat hy een wijf name en hoorden kouten,
Hoe hy’er toe viele?
D’ander Heere.
Wy zullen ons verstouten,
Wanneer de maeltijt wort ghedaen,
En eest niet best?
Een Heere.
Iae’t, laet ons gaen,
(300) En wachten dat pas zal gheven der zaken,
Iupiter die late ons ’tbeste gheraken.

PAUSA.


Echo.
O Goddinne Venus, Iuno en Pallas,
Hoe lustich eest in desen saysoene
Te spacerene in dat zoete gras,
(305) ’tIs hier zoo lustelijck en zoo groene,
Menich schoon bloemken net van fatsoene
Zietmen hier uyter aerden springhen;
Verblijt u Herte mits desen doene,
En hoort de zoete Voghelkens zinghen.
’tHerte van Echo, haer Kamerlinck.
(310) Ick zal, laet ons ghenuechte verstringhen
In desen zoeten dagheraet.
Echo.
O Herte wilt allen druck verdringhen,
Secreet confoort en toeverlaet.
’t Herte van Echo.
Den Wachter die op den toren staet,
(315) Zal ons met synen zanghe verblijen,
[fol. G6v]
Dies laet ons rusten, dat’s mynen raet,
In de bloemkens die ons vermelodijen,
Iovis kracht wil ons bevrijen.
De Wachtere.
Hulpe Apollo, hoe moet ick gapen
(320) Van vaecke, ick heb zoo qualijck gheslapen,
Dat ick van onluste al verfleeuwe:
Ay my, wat’s myns? ziet hoe ick gheeuwe,
Ick en kan nauwelijcx myn ooghen opghetrecken,
Om den hoorn te blasen wil ick my recken,
(325) En wecken alle amoureuse zinne,
Dan zal ick voort mynen zanck beghinnen.
Daer blaest hy.

De Wachter van boven zinghende.
ICk zien der Sonnen raeyen
Klaer lichten overal,
De Bloemkens oock bespraeyen
(330) Met dauwe in’t zoete dal.
    De Voghelkens maken groot gheluyt,
Staet op ghy jonghe Ieuchden,
Verblijt u in des Meys virtuyt,
’tIs eenen tijt vol vreuchden.
    (335) Wacht u ghy Amoureuse
Al voor melancolijen,
Voor spijtighe envieuse,
Die alle vreucht benijen.
    Elck gheve doch synen Lieve
(340) Troost zonder eenich ghekerm,
Dat ghy tot uwen gherieve
Meucht rusten arm in arm.
[fol. G7r]
Alle Minnaers ter eeren
Heb ick dit Liedt ghezonghen,
(345) Wilt alle vreucht vermeeren,
Den nacht is wech ghedronghen.
Wonderlijck murmureren.
’tIs nu juyst pas ’tvalt recht in’t klincxken,
In’t nette zal ick noch krijghen ’tVincxken,
Dat meen ick, ick ben een wonderlijck schrijvere,
(350) Ick zegghe dat noyt karre-drijvere
Noyt koppelrije en wist te swinghene:
Ick en weet een subtijlder voort te bringhene
Aen Echo, dies gaen ickse inspireren
Met woorden als Wonderlijck murmureren,
(355) Ick hebse beklipt, ’twelck myn lamaey,, is:
’t Herte van Echo, dat lustich en fraey,, is,
Hoop ick eer lanck, zonder iet te zegghene,
In’t prisoen van minnen ghevanghen te legghene
Met mynder subtijlheyt, ick weet te stellene;
(360) Als Minnaers die plach ick te quellene,
Maer al en ben ick nerghens lief noch weert,
Ick gheraeckse dickwils op hunnen steert.
Echo.
Is dit niet een ghenuechlijck roosen-hoedeken,
O myn Herte, daer alle eere aen kleeft?
’tHerte van Echo.
(365) Och jae’t, ghy doet my wassen ’tmoedeken.
Echo.
Is dit niet een ghenuechlijck roosen-hoedeken?
’tHerte van Echo.
Ghy conforteert my reyn lustich bloedeken,
Want ick ben u ghejonstich voor al dat leeft.
Echo.
Is dien niet een ghenuechlijck roosen-hoedeken,
(370) O myn Herte, daer alle eere aen kleeft?
[fol. G7v]
Ghy zijt die my virtuyten gheeft
Van krachte, van machte, te regerene,
Dus zijdy wel weerdich te exalterene,
Ghy zijt myn Kamerlinck, moest ick ws derven,
(375) Ick weet wel klaerlijck ick zou’t besterven,
Want wy en moghen niet zijn ghescheyen
Dan metter doot.
Wonderlijck murmureren.
Goeden dach u beyen
Echo ende oock u Herte, dat fier,, is
By een verzaemt.
Echo.
Merct doch wie hier,, is,
(380) Die der ghenuechten is een verstekere.
’tHerte van Echo.
’tIs Wonderlijck murmureren.
Wonderlijck murmureren.
Dat ben ick zekere,
En brenghe uwer Herten een verblijdinghe.
Echo.
Waer af mach’t wesen?
Wonderlijck murmureren.
’tIs al goede tijdinghe
Van Narcisso dat Princelijck greyn,
(385) Die in schoonheden is souvereyn
Boven alle Princen die leven,, nu.
Echo.
Ia wat is daer ane?
Wonderlijck murmureren.
Dat zal ick te kennen gheven,, u,
Tusschen ons beyden hier ongheveyst:
Echo ick hebbe om u ghepeyst,
(390) Hier is Narcissus de volmaectste
Van alle den Lande, en de wel-gheraectste
Vernaemt, daermen af weet te sprekene,
[fol. G8r]
Onvermindert iemant te verstekene:
En ghy zijt reyn vrouwelijcke figuere,
(395) Daer naer de schoonste creatuere
Boven alle Vrouwen reyn van namen
Des Lants, dus zou’t wel voeghen t’zamen,
Dat ghy jonstelijck t’zamen accordeerde:
Want Echo, waer’t dat ghy u zelven verneerde
(400) Aen eenen die snooder waer van persoone,
Ghy verminderde u zelven, ghy zijt zoo schoone,
Dus hoort u de schoonste wel toe, dat’s klaer,
Van desen Lande.
’tHerte van Echo.
Hy zeyt zeker waer,
Die hem zelven verneert die blijft vermindert.
Wonderlijck murmureren.
(405) Om waer te zegghen, wat schaet dat niet en hindert,
Peyster om en leght alle druck te nedere,
Ghy behoorten te hebben, en hy u wedere,
Zoude die twee lieflijcke ghenacide
Verscheyden zijn.
Echo.
Ia dien begracide,
(410) Met herten, met zinnen, en met ghedachte,
En dat hy op haer dan niet en achte,
Zoo dede sy haer zelven groote verkleynicheyt,
Die’t zoo ghebeurde.
Wonderlijck murmureren.
Dat waer vileynicheyt,
Hoe zou eenich man zoo ruyt besneden,, zijn,
(415) Oft zoo tyrannich oock van zeden,, zijn,
Dat hy eenighe imagelijcke vrouwe
Synen troost zou weygheren? dat waer ontrouwe,
Dat hy, die hem beminde zaen,
Refuseerde, het en was noyt ghedaen
[fol. G8v]
(420) Van edele Heeren, ick hope hy en zal
Dat nimmermeer doen.
Echo.
Waer is den val,
Die onverhoets moet vallen bezonderlijck,
Want ’twiel der Fortuynen draeyt zeer wonderlijck,
Waer ick met synder minnen ontsteken,
(425) En moeste my trooste van hem ghebreken,
Zoo waer myn leven al klaghen en zuchten,
Het brocht my de doot in.
’tHerte van Echo.
Dit’s al myn duchten,
En ’tverzoeck waer schamelijck der avontueren,
Zoo staende nochtans heb ick ’tberueren
(430) Van synder minnen ghetranslateert,
In my persoonlijck gheimagineert,
Secreet ghesproken hier onder ons allen,
Hy is de weertste.
Echo.
’tHerte zouder wel toe vallen,
Wist ick dat ick weerdich mocht wesen
(435) Syns persoons.
Wonderlijck murmureren.
Wat zeghdy van desen
Syns weerdich? dat hoor ick al te noode.
Echo.
Ia weerdich, ick ware hem veel te snoode
Van ghebuerten en van heerlijckheden,
En oock van goede.
Wonderlijck murmureren.
Weest, zegh ick, te vreden,
(440) U schoonheyt die zal hem behaghen,
Voor schat oft erve en wilt niet klaghen,
U en zal ghebreken rijckheyt noch goet,
Waer hy u eyghen.
[fol. H1r]
’tHerte van Echo.
Al mynen moedt
Moet my in synen naem verblijden,
(445) Dat icker af hoore.
Wonderlijck murmureren.
Peyst t’allen tijden
Om Narcissus, ’tghepeys zal u wel loonen,
Hy zal u als Koninghinne kroonen,
Zoo Orpheus Euridice estimeerde,
En zoo Anthonius Cleopatra exalteerde,
(450) Zoo wort ghy gheexalteert en ghehonoreert
Noch van Narcisso.
Echo.
’t Herte accordeert,
Hem ghejonstich in reynder minnen
Ghestadich te blijvene.
Wonderlijck murmureren.
Cupido laet u ghewinnen
Van hem, reyn troostelijck toeverlaet
(455) Ick moet van weghe.
’tHerte van Echo.
Nu als ghy gaet,
Moet Iupiter wesen u onderstant:
O brand der minnen! in-gloedich brant,
Blakende, vyerich ghealumeert
In’t forneys dijns naems, dat niet en cesseert
(460) In edelheden zeer reyn ghenacijt,
Hoe heb ick u Herte in minnen begracijt,
Narcissus die troost in liefden timmert
By uwer schoonheyt.
Echo.
Ick ben zoo belimmert
’tWelck Wonderlijck murmureren dede,
(465) Dat ick wat rusten moet.
[fol. H1v]
’tHerte van Echo.
Zoo moet ick mede,
Dies gaen wy in ons kamere rusten,
Venus die late ons beyde wel lusten.

PAUSA.


Een Heere.
IUpiter Heere die gheve u gratie
Narcissus vol deuchdelijcker natueren.
Narcissus.
(470) Danck hebt myn Heren der salutatie.
D’ander Heere.
Iupiter Heere die gheve u gratie.
Narcissus.
In u zoete eendrachtighe edel natie
Moet my ’therte verheughen in allen uren.
Een Heere.
Iupiter Heere die gheve u gratie
(475) Narcissus vol deuchdelijcker natueren,
Boven alle Princelijcke figueren,
Hope, troost, en toeverlaet
Des Lants ghemeene.
Narcissus.
Wat draecht den raet
Myn Heeren, dat ghy dus ongheblaemt,, zijt,
(480) Met eendrachticheden dus verzaemt,, zijt,
De zake moet groot zijn, na dat ick meene?
D’ander Heere.
O eerweerdich Prince, de zake is kleene,
Maer sy zou groot voor ’tghemeen Lant,, zijn:
Dus moet ghy hier af ons onderstant,, zijn,
(485) Want ’tis alleene in uwen vermeughene,
Daer ’t ghemeyn Lant by staet te verheugene,
En namaels zoude beschut worden van veel hinders,
Het staet al aen u Prince.
[fol. H2r]
Narcissus.
Wat miskomt u kinders,
Wilt u iemant verkorten oft versteken?
Een Heere.
(490) Neen’t ghenadich Prince.
Narcissus.
Dat zoud’ick oock wreken
By Mars zoo kloeckelijcken metten swaerde,
Men zouder eeuwelijck af spreken op Aerde,
Oft zelve zoo zoud’ick daer voor doot,, blijven.
D’ander Heere.
O ghenadighe Heere die wy zeer groot,, schrijven,
(495) Onvermindert de Heeren in’t generale,
Zoo zal ick de cause met zoeter tale
Hier openen, zonder iet daer af te brekene,
Dan voor d’arm peupele des Lants te sprekene,
’tWelck u met herten zeer is beminnende:
(500) Gheduchtighe Prince zijt ons verzinnende,
Wy zaghen gheerne alle te zamen,
Dat ghy u tot Vrouwen reyn van namen
Wout keeren edel Prince, men zou’t u prijsen,
Zoo mochten daer edel vruchten by rijsen,
(505) Ons onderstant blijvende in’t verdriet,
Ghebrake ws edel Prince.
Narcissus.
Eest anders niet?
Ghy en dorst voorwaer u niet beklaghen,
Ick zal u goet Prince zijn in myne daghen,
Niet voorder en wil ick u bezorghen,
(510) Bezorcht u zelven.
Een Heere.
Wy en hebben gheenen morghen
Edel Prince, want wy zijn sterffelijck,
Maer waert ghy een oor des Lants verwerffelijck,
[fol. H2v]
Zoo en zouden wy namaels druck noch noot,, hebben,
Noch onruste van oorloghen.
Narcissus.
Ghy wilt my immers doot,, hebben,
(515) Dat dunct my, na dat ick hoore vermonden.
D’ander Heere.
By uwer weerden Heere.
Een Heere.
Woude ’t wel gronden,
Wy zegghen’t uyt deuchden in’t zorghen van dien,
Dat u eenich hindere mocht gheschien,
Want ghy zijt jonck en wilt van sectien:
(520) Dus keert u tot vrouwelijcker affectien,
Dat bidden wy u edel Prince vol trouwen,
Op alle vrientschap.
Narcissus.
Ick en begheere gheen Vrouwen,
Maer ick prijse in reynicheden te levene,
En den aert der wapenen te besevene,
(525) Myn joncheyt tot strijt te gevene,, myn leden t’ontknoopene,
Na Herten na Hinden te rijden te loopene;
Dit’s myn natuere, verstaghet klaer,, ziet,
Ick en vraghe na de Vrouwen een inckel haer,, niet,
Haer by-zijn dat is my onbequame.
D’ander Heere.
(530) Zeker edel Prince dat’s u groote blame,
En alle de weerelt vore en achtere
Spreken u ghemeynlijck blame en lachtere,
En zegghen dat ghy niet mans weert en zijt,
Om dies points wille.
Een Heere.
Wat is meerder jolijt,
(535) Dan by-zijn der lieflijcker grondekens,
Haer vriendelijcke tale, haer lachende mondekens,
En in haer blancke armkens te rustene,
[fol. H3r]
Dat’s een vreucht daer ’therte na plach te lustene,
Eens mans verfierenisse, een Aertsche weelde,
(540) Zoo is een reyn vrouwelijcke beelde,
Een ghenuechte des levens, een hopelijck troost:
O ghenadighe Prince hier op gloost,
En verkiest een Wijf, en laet u gheraden.
Narcissus.
Ick en wilder gheene ghezoden noch ghebraden,
(545) Dat’s een, en aldaer weet ghy ’tslot:
My dunckt ghy houdt my over zot,
Weet ick niet wat my staet te werckene,
Ick en weet in Vrouwen gheen deucht te merckene,
Dan bedroch, daer veel Mans in’t net door ghetoghen,, zijn:
(550) Merct hoe Menelaus moeste bedroghen,, zijn
Van Helena, die Paris te manne nam;
Merct Aristotelem hoe dat hy quam
Tot blasphemijen der vrouwelijcker envijen,
Daer hy hem al liet breydelen en berijen;
(555) Merct Virgilium hoe hy met grooter schande
Door ’tbedroch van Vrouwen hinck in de mande;
Merct hoe Agamemnon syn leven liet
Door syn Wijf, die hem bracht in’t verdriet
Verraderlijck met haren loosen opzette,
(560) Daer isser by Vrouwen ghevanghen noch meer in’t nette
Van verdriete, alst al ghedeclareert,, is;
Merct hoe Percepolis ghedestrueert,, is
By toe-doen der Vrouwen, onder ’sweerelts wolcke:
Zijn sy een destructie van Lande en van volcke,
(565) Bederffenisse des lichaems, die’t al zou rueren,
En een verdwijninghe der edelder natueren,
Dus swijcht daer af, ’tis pijne verloren,
Begheerdy myn vrientschap.
Alle de Heeren.
Wy zegghen’t uyt deuchden.
[fol. H3v]
Narcissus.
Ick wilder niet meer af hooren,
Verklaerdy’s my meer, by Iupiters rebben,
(570) Het zal u leet zijn.
D’ander Heere.
Tjan ick swijghe.
Een Heere.
Al en zou hy nimmermeer Wijf hebben,
Ick en zeyder niet meer een enckel woort,, toe.
D’ander Heere.
Dat zoude ick, viel daer syn accoort,, toe,
Dat by hem schoon Vroukens mochten gheacht,, worden.
Een Heere.
Ick hope hy zal noch anders bedacht,, worden,
(575) Al wilt verwaentheyt den zin belimmeren.
D’ander Heere.
Wou Venus in syn herte timmeren,
Zoo mocht hy met Vroukens accorderen.
Een Heere.
Ick weet wel hy zouse meer exalteren,
Waer hy alzoo bemutst als ick, dat’s klaer,
(580) Zomtijts gheweest hebbe.
D’ander Heere.
Dat laten wy daer:
Non fortse gaen wy, en stelt druck bezijen,
Wy zullen ons metten anderen lijen.

PAUSA.


Wonderlijck murmureren.
TWerck moet gheroct werden, zou’t ghesponnen zijn,
Zal ’tbier ghebrast werden, ’tmoet begonnen,, zijn
(585) Te brouwene, alzoo ick nu ’twerck begost,, hebbe,
Ick zal myn karre drijven, daer ick na lost,, hebbe,
Ick meyn ick Echo zoo ’tvyer in-blasen,, zal,
Dat sy noch van puerder minnen rasen,, zal,
[fol. H4r]
Van verre trect de Sonne veel waters,
(590) En ’tHerte is vol bedrieghelijcx ghesnaters,
Dus vele gheklaters,, wil ick gaen snabbelen
Aen Narcissus schoonheyt, wy zullen ’t zoo brabbelen
Zonder eenich kabbelen,, dat door ’tverstranghen,, mijn
’tHerte van Echo zal ghevanghen,, zijn
(595) In’t prisoen van minnen, dat’s myn opzetteken:
Hy komt hier gaende, ick spreye myn netteken
Van minnelijcker groeten, zonder verkleynicheden,
Diana vol alder reynicheden,
Narcissi schoonheyt laet u conquesteren
(600) Den schat vol deuchden.
Narcissi schoonheyt.
Wat Wonderlijck murmureren,
Hoe mach u leven dus onrustich,, zijn,
Isser wat nieus?
Wonderlijck murmureren.
Iae’t, zaken die lastich,, zijn,
Men zouder met verschalcken een kot vol Simmen,
Want ghelijck als de Eynden swimmen
(605) In’t ghereetste water datse vinden,
Alzoo zoo hell’ick met alle winden,
Ick en weet niet lacen noyt gheenen slechtere.
Narcissi schoonheyt.
Ghy zijt rechtveerdich.
Wonderlijck murmureren.
Ia als een trechtere
Die onder uyt loopt.
Narcisse schoonheyt.
Wa dat’s een Manneken.
Wonderlijck murmureren.
(610) Ghy stort wel veel valscheden in een kleyn kanneken,
Maer niemant en derf hem myns beklaghen,, ziet.
Narcissi schoonheyt.
Wy en zijn de beste van onse maghen,, niet,
[fol. H4v]
Al moghen wy’t dus verhalen in’t spele.
Wonderlijck murmureren.
Ghy zijt vol valscheden.
Narcissi schoonheyt.
En ghy en stuyt niet vele,
(615) Wy moghen Iovem wel zijn bedanckende.
Wonderlijck murmureren.
Wy doen Venus Dierkens loopen al janckende
Achter straten, wy zijnder in versolasende.
Narcissi schoonheyt.
Wy zijn ’tvyer der minnen blasende,
Zoo datse half rasende,, zijn van liefden.
Wonderlijck murmureren.
(620) Men vonter noyt twee die Vrouwen meer gheriefden,
Dat dorve ick wel zegghen, ick en ben gheen lespere,
Ghy zijt myn koppelere.
Narcissi schoonheyt.
En ghy zijt myn muts-ghespere,
En dan zoo laet icx in den dreck,, steken,
Ons moet altoos valscheyt in den beck,, steken,
(625) ’tIs ons natuere.
Wonderlijck murmureren.
Dat laet ick daer,, ziet;
Ick weet noch een Vrouken, verstaghet klaer,, ziet,
Daer wy beyen wel moghen af spreken.
Narcisse schoonheyt.
Isse bemutst?
Wonderlijck murmureren.
Haer herte is gheheel in liefden ontsteken,
Zoo schoffierlijck, verstaghet in’t platte,
(630) Ick en weet wat doen.
Narcissi schoonheyt.
Lieve wie is datte?
Wonderlijck murmureren.
’tIs Echo, men zachse lest om den prijs,, reyen,
[fol. H5r]
Doen hier de feeste was.
Narcissi schoonheyt.
Ick zalse op’t ijs,, leyen,
Mach ick in eenigher manieren kracht,, hebben.
Wonderlijck murmureren.
Op’t ijs leyen, dies zuldy wel macht,, hebben,
(635) Ick weet ons te helpene tot zulcker zaken,
Wy zullen secretelijck gaen ontschaken
’tHerte van Echo, groot van virtuyten.
Narcissi schoonheyt.
Ia wat zal’t dan zijn?
Wonderlijck murmureren.
Wy zullen ’t Herte sluyten
In’t prisoen van minnen, zonder ontfermen.
Narcissi schoonheyt.
(640) Hoe zalmen dan klaghen.
Wonderlijck murmureren.
Laet zuchten, laet kermen,
Wy zullen haer Herte zijn betrapende:
Gaen wy derwaerts wy vindense slapende
In haer kamere, zie hier staet de deure.
Narcissi schoonheyt.
Ia isse open?
Wonderlijck murmureren.
Iase, gaet ghy veure
(645) Narcissi schoonheyt, u mach’s verlanghen
Dat ghy dit wercke doet.
Narcissi schoonheyt.
Gheeft u ghevanghen
Herte van Echo, zonder u ghekroonheyt.
’t Herte van Echo ligghende op’t bedde.
Wie vanght my? lacen!
Wonderlijck murmureren.
Narcissi schoonheyt
En Wonderlijck murmureren klaerlijck.
[fol. H5v]
’tHerte van Echo.
(650) Och lacen! dat beklaghe ick swaerlijck,
Dat ghy dus verradelijck onder u beyen,
Zonder cause, zult ghevanghen leyen
Een arm herte, dat’s onghetrouwichede,
Hebt myns compassie.
Narcissi schoonheyt.
Neen, ghy moet mede,
(655) Ghy en meucht met klaghen aen ons niet winnen.
’tHerte van Echo.
Waer leydy my henen?
Wonderlijck murmureren.
In’t prisoen van minnen,
Dus gaet daer binnen,, dat’s dat wy raden.
’tHerte van Echo.
O Venus! hoe laet ghy my versmaden,
Ick ben verraden, noyt zulck torment:
(660) O Echo reyn, deuchdelijck van daden,
Wat swaerder schaden,, wast u ontrent,
Als ghy u Bloeme puer excellent
Alleene vint zonder herte oft zin,
Hoe zal u te moede zijn?
Narcissi schoonheyt.
Wa danster in
(665) Met uwen klappere, wy hebbens ghenoech.
Wonderlijck murmureren.
Ia klapt daer binnen tot morghen vroech,
Ghy en komter dit naeste jaer niet uyte.
Narcissi schoonheyt.
Nu gaen wy, den Voghel is inder muyte,
Ordinantie maken om vreucht te vertraghene,
(670) En om Echo voor in verdriet te jaghene.
[fol. H6r]
Echo ontweckende uyten slape, daer sy haer herteloos vint.
WAt’s myns? my is te moede,, swaerlijck,
By droome die my onzachtelijck fel,, docht:
Orpheus gheeft my te goede,, klaerlijck,
My dochte dat hy my in’t ghequel,, brocht,
(675) Op myn bederffenisse dat hy rebel,, zocht
Twee Dieren, d’een docht my een Serpent,, zijnde,
En d’ander eenen Leeuwe, diemen wel,, mocht
Kroonen, hy docht my zoo excellent,, zijnde,
En die vinghen een Herte, in torment,, zijnde.

(680) Och dies ducht ick het zal grief en smerte,, zijn,
Zoo my Natuere hier af verstant,, gheeft:
O lacen, wachermen! waer mach myn Herte,, zijn,
Dat vyerichlijck inder minnen brandt,, leeft?
Wie eest die mynen weertsten pant,, heeft,
(685) Daer ick jeucht, welvaert, by derven,, moet?
Eest dat myn Herte druckich in’t lant,, kleeft,
Zoo eest blijckelijck dat ick verdriet verwerven,, moet,
Daer ick als desperaet by sterven,, moet.

    O wrake der Goden! die my bedroghen,, laten,
(690) Berooft van ’tHerte zeer versmadelijck:
O Iupiter! zoud’ick ghedoghen,, laten
Een arm Herte te grievene dus verradelijck?
O Orpheus! Godt des slaeps, ghenadelijck
Vertroost my in deser tribulatien,
(695) Dat ick van u mach weten ghestadelijck
Waer myn Herte mach wesen te deser spatien,
By uwer eerweerdigher hoogher gratien.
[fol. H6v]
Een Ionghelinck ghenaemt myn zelfs onvry, zinghende.
TReuren zoo moet ick nacht en dach.
Een Jonghelinck ghenaemt eens anders vreucht.
Haer lieflijcke ooghskens wincken,, my.
Een Ionghelinck ghenaemt niemants eyghen.
(700) Laet zuchten lijden en gheklach.
Eens anders vreucht.
Maer swijcht.
Niemants eyghen.
Swijcht ghy.
Myns zelfs onvry.
Ia oft wesen mach.
Eens anders vreucht.
Wat peyst ghy?
Niemants eyghen.
Wat meent ghy?
Eens anders vreucht.
Wat meuchdy dincken,, ghy?
Myns zelfs onvry.
Treuren zoo moet ick nacht en dach.
Eens anders vreucht.
Haer lieflijcke ooghskens wincken,, my.
Niemants eyghen.
(705) Ke swijcht, oft Iupiter moet krincken,, dy.
Myns zelfs onvry.
Laet my voldoen des ick begost,, hebbe,
Laet my zinghen van dies ick lost,, hebbe.
Eens anders vreucht.
Ick zal nochtans mynen zanck volbringhen.
Niemants eyghen.
Nu, nu, wy en willen gheen van allen meer zinghen,
(710) En daer met hola.
Myns zelfs onvry.
Ick bens ghepaeyt.
[fol. H7r]
Eens anders vreucht.
Zoo en wort daer gheen discoort ghezaeyt,
’tIs beter peys houwen, zoo’t openbaer,, is,
Dan peys maken.
Niemants eyghen.
Ghy zeght dat waer,, is,
Want van twist mach ons kleyn vreucht ghebeuren.
Myns zelfs onvry.
(715) Och! nacht en dach zoo moet ick treuren,
Myn zelfs en weet ick gheenen raet,
Myn jeucht die smelt, myn kracht vergaet,
Ghelijck als den sneeu door’t Sonne-schijn,, doet,
Dies eeuwich treuren myn Lietken zijn,, moet,
(720) ’tIs recht, want ick heb daer reden by.
Eens anders vreucht.
Hoe is uwen naem dan? zeght dat my.
Myns zelfs onvry.
Eens anders vreucht, hoe’t my mishaecht.
Niemants eyghen.
Zoo en eest gheen wonder dan dat ghy klaecht,
Maer voor zulcken plaghe zal ick my wachten.
Myns zelfs onvry.
(725) Iupiters liefde zeer groot van krachten,
Pyramus die door liefde ghestorven,, is,
En Hercules die daer door bedorven,, is,
Leander die door Hero quam in’t verstranghen,
En Iphis die hem zelven heeft verhanghen,
(730) Om dat Anaxarete hem was zoo stuere,
En Haemon die op syn Liefs sepultuere
Hem zelven ’tleven nam uyt desperatie,
In alle de Minnaers van voorleden spatie:
Virgilius, Merlijn, noch Lanceloot,
(735) En droeghen noyt gheen minne zoo groot,
Als ick doen tot de Vrouwen ghepresen,
[fol. H7v]
Haer opzien dunct my Enghelijck wesen,
Noyt Bloeme op Aerde zoo playsant.
Niemants eyghen.
Zoo zijdy wel ontsteken met Cupidoos brant,
(740) U huys moet verre vanden mynen staen.
Eens anders vreucht.
Dat is waer, daer mocht oock het vyer in slaen,
Wa Venus jancker dat’s ghemint.
Niemants eyghen.
Wa Cupidoos Knecht.
Eens anders vreucht.
Wa Venus Kint,
Alderhoochst gherekent in haer Capelle.
Niemants eyghen.
(745) Wa Paris broedere.
Eens anders vreucht.
Wa Hercules ghezelle.
Niemants eyghen.
Wa tweede Troylus.
Eens anders vreucht.
Wa mutsen breyerken.
Niemants eyghen.
Wa Venus Kamenieren liefste voerreyerken.
Eens anders vreucht.
Wa Amoureusken.
Niemants eyghen.
Wa drucx verstekere.
Eens anders vreucht.
Wa eel Vrouwen man.
Niemants eyghen.
Wa herte-brekere.
Myns zelfs onvry.
(750) Och ’ten is zoo niet.
Niemants eyghen.
Neen.
[fol. H8r]
Myns zelfs onvry.
Och neen’t zekere,
Want hoe myn Lief my in liefden confuys,, ziet,
Sy en acht myn jonst een enckel gruys,, niet,
Dies ick verdwijne als ’sWinters doet het kruyt.
Eens anders vreucht.
Zoo zijt ghy dan Bruydegom zonder Bruyt,
(755) Die alleene moet te bedde gaen slapen.
Niemants eyghen.
En hebt ghy, peys ick, anders niet dan ’tnaer-gapen.
Eens anders vreucht.
Ey arm Venus janckere.
Niemants eyghen.
Ey arm dwasaert.
Eens anders vreucht.
Hoe sleypt ghy den block.
Niemants eyghen.
Worpt ghy altoos hazaert?
Is op uwen teerlinck gheen ghemoet?
Eens anders vreucht.
(760) Waer toe is zulcken liefde toch goet?
Daer u jeucht altijt onghetroost in’t ghepijn,, is.
Myns zelfs onvry.
Ziele, herte, lijf, goet, ja al dat mijn,, is,
Ooghen, ooren, mont, al met mynen danck,
Stel ick (Myns zelfs onvry) in Liefs bedwanck,
(765) En sy eest my weert.
Niemants eyghen.
Zoo zijt ghy wel ghequelt,, dan.
Eens anders vreucht.
’tEn is met my zoo niet ghestelt,, man,
Ick en heb gheen noot van zulcken meskieve.
Myns zelfs onvry.
Hoe zoo?
[fol. H8v]
Eens anders vreucht.
Ick draech kleyn jonst tot mynen Lieve,
Nochtans mint my eene, ghezeyt al stille,
(770) Weer dat ick wille oft niet en wille,
Maer ick en acht dat niet, dies is sy ontveucht.
Niemants eyghen.
Hoe heet ghy dan?
Eens anders vreucht.
Eens anders vreucht,
Ick ben het zoet voetsele van hare zinnen,
Breseda en mocht noyt zoo minnen,
(775) Noch Helena, Aurora noch Medea,
Noch Hero, Athalanta noch Hipermnestra,
Noch Laodamia, Oenone noch Dido,
Noch Thisbe, noch Canace, noch Echo,
Noch Alcestis, die uyt liefde is ghestorven,
(780) Noch Porcia, die haer zelven heeft bedorven,
Noch Sappho, die door Phaon quam in’t verstranghen,
Noch Phillis, die haer zelven heeft verhangen,
Noch Ijo, Tristia, noch Sandrijne,
Al waren sy al van amoureuse mijne,
(785) Want haer jonst die brant als vyerighe kolen,
Ick heb haer herte en zinnen ghestolen,
Naer mynen troost is al haren heesch.
Myns zelfs onvry.
Zoo meucht ghy wel zeggen: staet op wel ghemint vleesch,
En wilt u ras uyten Lande maken.
Niemants eyghen.*
(790) Ia, ja, oft de Vrouwen mochten u ontschaken,
En naer-loopen, als sy Narcissus deden,
En als Hermafroditus, die zeer was ghebeden
Van Salmacis, en als Carinus die Biblis naer liep,
En als Hippolitus, die Phedra tot haer riep,
(795) En als Sappho, die haer zelven schinde,
Om dat Phaon haer niet en beminde,
[fol. I1r]
En als Adonis die Venus heeft bestreden,
Oft als Cephalus die Aurora niet en liet in vreden.
Niemants eyghen.
Ghy meucht u wel vergrouwen.
Myns zelfs onvry.
(800) Sy rapen u oppe, ghelijck de Wouwen
Een Kiecken doen.
Niemants eyghen.
Sy zullen u ziet,, sluyten
In een Palleys, ghy en komter niet,, buyten,
Zoo Semiramis de Mans opsloot
Voor haer playsier, die sy dan bracht ter doot.
Myns zelfs onvry.
(805) Dat is goet om nopen.
Niemants eyghen.
Ziet, ziet, hoe sy u komen naer gheslopen,
Ghelijck de Honden de klippelen pleghen.
Eens anders vreucht.
Het blijct wel dat sy tot my is gheneghen,
Want ’sdaechs tien male zeer besneden
(810) Zoo komt sy voor myn deure gheleden,
En kijct naer my al even ghedichte,
Om haer te spieghelen in myn ghezichte,
Dus ick, haer lieflycke ooghskens wincken,, my,
Wel zinghen mach voor een ghedincken,, vry,
(815) Mits dat ick staen in haerder gratie.
Myns zelfs onvry.
Zijt ghy oock van zoo wreeder natie,
Dat ghy een vrouwelijcke beelde vol melodijen
Zoo onghetroost voor u laet lijen,
Vertribulerende in haer verstant en zinnen,, swaer;
(820) Hoe kondy, die u begracijt heeft uyt minnen,, klaer,
Doen groot verdriet en swaer onghevoech?
Eens anders vreucht.
Sy en is my niet rijck noch goet ghenoech,
[fol. I1v]
Daer weet ghy ’tslot.
Niemants eyghen.
Wat mocht u hinderen,
Dat ghy haer groote pijne deet minderen
(825) Met eenen ooghe opslaghe minnelijck,
Nochtans met jonst.
Myns zelfs onvry.
Ghy zult noch zijn ghewinnelijck
Het zelve verdriet dat Narcissus dede,
Die oock versmaeyde alle amoureushede,
Die Echo in druck liet, als d’onbekende,
(830) Desperatelijck sterven in swaerder allende,
’tWelck hy hadde moghen beletten zaen
Met eenen woorde.
Eens anders vreucht.
Wat leyt my daer aen,
My en raecx wiens huys dat staet in’t viere,
Als het myne vry blijft van dangiere:
(835) Vrouwen woorden zijn zeer aentreckelijck,
En sy verleyden de Mans zeer gheckelijck,
Ick zal my wel wachten van zulcken grieve.
Myns zelfs onvry.
Nu hoor ick wel ghy slacht mynen Lieve,
Nochtans al mach’t haerder herten leet,, zijn,
(840) Myn jonst moet haer altijt ghereet,, zijn,
Sy en kan my ’tzien noch niet beletten,
Noch oock myn hope door gheen ontzetten,
Zoo en doet ghy oock die u begracijt.
Niemants eyghen.
Neen, neen, noch ben ick al anders ghenacijt,
(845) Vrouken die my jonste draghen,
Die troost ick al naer haer behaghen;
En die my oock gheen jonste en jonnen,
Die en zou ick niet gheminnen konnen:
Nu loop ick hier, dat loop ick weder daer,
[fol. I2r]
(850) En ick heb wel hondert Liefkens op een jaer,
En d’een en acht ick niet een enckel stroo
Meer dan d’andere.
Eens anders vreucht.
Gaet het met u alzoo?
Zoo en dorft ghy voor gheen herberghe duchten.
Myns zelfs onvry.
Wa plucker plucker van Venus vruchten.
Eens anders vreucht.
(855) Wa klippaert die dees Meyskens kan paeyen?
Myns zelfs onvry.
U ooghen die moeten u dickwils draeyen.
Eens anders vreucht.
Ghy behoeft wel smorghens een zuypen in’t hooft.
Myns zelfs onvry.
Ghy meucht wel slapen met zorghen groot,
Oft u iemant mocht helpen van kant.
Eens anders vreucht.
(860) Wa ghy wort noch verheven ghelijck eenen Sant.
Myns zelfs onvry.
Dees ghehoude Mans moghen u oock wel dreyghen.
Eens anders vreucht.
Hoe is uwen naem vrient?
Niemants eyghen.
Niemants eyghen,
Dus en lijd’ick van amoureusheyt gheen verdriet.
Myns zelfs onvry.
Eylacen ’ten is alzoo met my niet,
(865) Want waer ick ben, ’tzy oft ick slape oft wake,
Ete oft drincke, oft wat dat ick make,
Dansse oft springhe met Venus Kamerieren,
Mijn droefheyt moet altijt multiplicieren,
Als ick haer minnelijck opzien joyeus
(870) Niet en aenschouwe.
[fol. I2v]
Eens anders vreucht.
Ghy zijt te amoureus,
Zulcke Vrouwen laet ick al springen dan.
Niemants eyghen.
Ia, ja, voor eenen Voghel die niet zinghen,, kan,
Die my deucht jont, jon ick deucht wedere.
Eens anders vreucht.
Worpt, zegh ick, u alzulcken liefde nedere,
(875) Oft ghy kort u zelven dijn jeuchdich leven.
Myns zelfs onvry.
Ick heb haer herte en zinnen ghegheven,
En nimmer meer en zal ick’t haer ontrecken.
Niemants eyghen.
Zoo meught ghy oock u zelfs quetsuere lecken,
Maer die ten halven keert die en doolt niet al.
Myns zelfs onvry.
(880) Nu oft ick haer late, oft nimmermeer laten en zal,
Rust u hooft, het en staet in niemants weghe.
Eens anders vreucht.
Hulp, oft ick gheenen troost en verkreghe
Van der liefster Amoureuser swelten.
Niemants eyghen.
Ick zou als sneeu in de Sonne smelten,
(885) En vergaen als asschen doen aen de branderen.
Eens anders vreucht.
Daer twee Ghelieven minnen d’een den anderen.
Niemants eyghen.
Dat is een vreucht.
Eens anders vreucht.
’tIs een victorie.
Myns zelfs onvry.
Sy zijn in de Hemelsche glorie,
Daer ick dus ligghe in’t Helsche forneys.
Niemants eyghen.
(890) Sy hebben ruste.
[fol. I3r]
Eens anders vreucht.
Sy hebben peys.
Myns zelfs onvry.
Sy worpen al ghewonnen kanssen.
Niemants eyghen.
Sy gaen t’zamen verheughen en danssen.
Eens anders vreucht.
Dan huppelen sy.
Myns zelfs onvry.
Dan springhen,, sy.
Niemants eyghen.
Dan lachen sy.
Eens anders vreucht.
Dan zinghen,, sy.
Myns zelfs onvry.
(895) Dan dringhen,, sy,, teghen den ander gracelijck.
Niemants eyghen.
Dan douwen sy de handekens solacelijck.
Eens anders vreucht.
Dan krijcht natuere vyerighen lust.
Myns zelfs onvry.
Dan wert sy van hem oft hy van haer ghekust.
Niemants eyghen.
Dan krijcht hyse heymelijck in een hoecxken.
Eens anders vreucht.
(900) Dan vaecht hy syn aenzicht aen haer doecxken.
Myns zelfs onvry.
En dan stelt sy hem dach naer haer gheriefken.
Niemants eyghen.
En dan sluypt hy tsavonts als een hoender-diefken.
Eens anders vreucht.
Dan tert hy zachtkens.
Myns zelfs onvry.
Ia de zolder is weeck.
[fol. I3v]
Niemants eyghen.
Dan worden sy beyde in’t vergaren bleeck.
Eens anders vreucht.
(905) Dan zijn sy omringht van veel misvals.
Myns zelfs onvry.
En dan vattense d’een d’ander om den hals.
Niemants eyghen.
Dan eten sy.
Eens anders vreucht.
Dan drincken,, sy.
Myns zelfs onvry.
D’een d’ander te beddewaerts wincken,, sy.
Niemants eyghen.
Dan ontkleet haer dat proper Ionckwijfken.
Eens anders vreucht.
(910) Dan schept hy vreucht in haer volmaect lijfken.
Myns zelfs onvry.
In haer gheluwe hayr.
Niemants eyghen.
In haer keelken wit.
Eens anders vreucht.
In haer borstkens ront.
Myns zelfs onvry.
Dan wort hy verhit.
Niemants eyghen.
In’t wambaeys staende.
Eens anders vreucht.
En door dat sy hem behaecht,
Eest dat hyse dan ras te beddewaerts jaecht
(915) Met vrolijckheyt.
Niemants eyghen.
Och ’tis ghenoech ghezeyt,
Want het derven van desen ghelucke
Bedroeft my eylacen met nieuwen drucke
’tEn mach my niet ghebeuren alzoo ick meene.
[fol. I4r]
Niemants eyghen.
(920) Men vint al meer Vrouwen dan eene,
Die hem totter natueren lichtheyt pijnen.
Eens anders vreucht.
Nieuwe vreucht doet ouden druck verdwijnen,
Zoo zoude nieu minne oock het ghequel
Van ouder liefden.
Myns zelfs onvry.
Och dat wilde ick wel,
(925) Maer wat ick doen oft bedrijven,, zal,
Myn herte dat is daer’t voortaen blijven,, zal,
Want sy en is niet om te verghetene.
Niemants eyghen.
By mynder zielen zoo hebt ghy oock wel t’etene,
Als ghy van liefden en hebt gheen ghevoel.
Eens anders vreucht.
(930) Wa ghy zijt gheacht als bot uyt roel.
Niemants eyghen.
Ia goeden hennen u beenen zijn gheswollen,
Eens anders vreucht.
Ick zaechse my liever doot tuckebollen.
Niemants eyghen.
O ghezellekens dracht minne daer ghy weert,, zijt.
Eens anders vreucht.
Daer ghy hoopt dat ghy op uwen heert,, zijt.
Niemants eyghen.
(935) Oft anders zoo doolt ghy uyter bane.
Eens anders vreucht.
De Meyskens syn loos.
Niemants eyghen.
Wat leyt daer ane,
Sy gheven den zulcken het blakende vyer
Van gheveynstheyt.
Eens anders vreucht.
Peyst om ’tdangier,
[fol. I4v]
Hoe Samson door liefde was syns lijfs berooft
(940) Van Dalida.
Niemants eyghen.
Aristoteles was verdooft,
Ghebreydelt, bereden van eender Vrouwen.
Eens anders vreucht.
Peyst hoe Troyen quam in’t benouwen
Door Helena, der schoonder Koninghinnen.
Niemants eyghen.
Peyst hoe Achilles plach te minnen
(945) Polixena, dies hy gheschent,, was
Van Paride.
Eens anders vreucht.
Peyst hoe in torment,, was
Hercules, die zoo kloeck was, niet om verrasschen,
En hoe hy verbranden moeste tot asschen,
Door ’themde dat hem syn Lief Dianira gaf,
(950) En hoe Haemon sterf op Antigones graf,
En hoe Antiochus met fenijn was vergheven,
En hoe Fabia Fabium benam het leven,
En hoe Aijax vanden blixem ghevelt,, wert,
En hoe Archibiades ghekelt,, wert,
(955) En hoe Phoebus Titum doorschoot met machten,
Om dat hy Latona hadde willen verkrachten,
En hoe Helena de Griecken Demophoon haer Lief,, gaf.
Niemants eyghen.
Door vyerighe liefde komt groot grief,, af,
Liefde te draghen daermense niet en acht.
Myns zelfs onvry.
(960) Ghy Dochters ziet dat ghy u oock wel wacht,
Want liefde en deucht niet daermense koopt,
Ghelijck eenen trechtere die onder uyt loopt,
Zoo zijn dees Ghezellen.
Niemants eyghen.
Dat is door onghestadicheyt.
[fol. I5r]
Myns zelfs onvry.
Peyst hoe Iason, vol der onghenadicheyt,
(965) Medea bedrooch.
Niemants eyghen.
Peyst hoe Aeneas Dido oock looch.
Myns zelfs onvry.
Denct om die smerte,
Dat Diana vervloecte tot eenen Herte
Den onreynen Actheon.
Niemants eyghen.
Peyst om den noot,
(970) Dat Chephalus Procris doorschoot,
En dat Ulisses van Calipso met stanck,, schiet,
En dat Theseus Ariadne teghen haren danck,, liet
Op een Eylant in bitter verstranghen,
En dat Demophoon die Phillis hadde ontfanghen
(975) Ter herberghen uyt jonste vol caritaten,
Haer zoo schandelijcken heeft verlaten,
En dat Paris Oenone eerst minde vyerich,
Die hy in’t leste verliet putertierich
Wt hoochmoedicheyt, zonder schult nochtans.
Myns zelfs onvry.
(980) Men vint al veel looser Vrouwen dan Mans,
Zoo men in de Historien beschreven vint klaer.
Niemants eyghen.
By uwen oorlove, dat en is niet waer,
Ghy waert Iupiter daer een loghen schuldich.
Eens anders vreucht.
D’onghelijckheyt in minnen is menichfuldich,
(985) Maer voor zulcken leet is wel te afgrijsen.
Niemants eyghen.
Neen, neen, noch is myn liefde te prijsen,
Voor grooten druck en dorf ick niet zorghen,
Heden een Liefken, en een ander morghen,
Zonder veel vrijens, dat is verre ’tbeste.
[fol. I5v]
Myns zelfs onvry.
(990) En daer gheen liefde en is, komt walghinghe in’t leste,
Want liefde maect den lust natuerlijck.
Eens anders vreucht.
Maer ’tis een ziecte eeuwich gheduerlijck.
Niemants eyghen.
Om vreesen duchten.
Eens anders vreucht.
Stenen en jancken.
Niemants eyghen.
Hopen en zuchten.
Eens anders vreucht.
Dat doet verkrancken,
Niemants eyghen.
(995) Ia de memorie,
Eens anders vreucht.
En de vijf zinnen,
Niemants eyghen.
Sy en hebben gheenen lust in’t lijf van binnen,
Eens anders vreucht.
Om net te doene.
Niemants eyghen.
Sy loopen en rinnen,
Eens anders vreucht.
Verzuft al rasende.
Niemants eyghen.
In ongheachter minnen.
Eens anders vreucht.
Kijcken en gapen.
Niemants eyghen.
Kessen en jaghen.
Eens anders vreucht.
(1000) Oft sy haer Boelkens juchs zaghen.
Myns zelfs onvry.
Ick prijse liefde en vrolijck vermeyen,
[fol. I6r]
Als men t’zamen mach te beddewaerts reyen
Met syn Lief delicaet.
Eens anders vreucht.
Ia zonder pijpere.
Niemants eyghen.
Korten raet goeden raet,
(1005) Sy sterven anders sy en weten niet hoe.
Myns zelfs onvry.
Ghy jonghe Maechdekens ziet oock scherp toe,
Wacht u wel voor des nachts gangherkens.
Eens anders vreucht.
Voor dees herperkens.
Myns zelfs onvry.
En voor dees zangherkens.
Eens anders vreucht.
Dees luyterkens.
Myns zelfs onvry.
’tZijn al bedriegherkens.
Eens anders vreucht.
(1010) Wacht u van zulcke overvliegherkens.
Myns zelfs onvry.
’tZijn roovers van eeren.
Eens anders vreucht.
Die vreucht doen verkleenen.
Myns zelfs onvry.
En kreecht ghy dan den buyck vol beenen,
Het kindt dat zoude den Vader doen vlien
Wten Lande.
Eens anders vreucht.
Wilt dan wel voor u zien,
(1015) Ende en voecht u onder niemants subjectie.
Myns zelfs onvry.
Wy zijn van verscheyden complectie.
Eens anders vreucht.
Ick ben eens anders vreucht.
[fol. I6v]
Myns zelfs onvry.
En ick myns zelfs onvry.
Niemants eyghen.
En ick niemants eyghen.
Eens anders vreucht.
Daer blijf ick oock by,
Het doet de meeste vreucht bezeffen.
Myns zelfs onvry.
(1020) Noch zoo moet ick myn Lietken opheffen:
Zanck.
Treuren zoo moet ick nacht en dach.
Niemants eyghen, zeght:
Laet zuchten lijden en gheklach.
Eens anders vreucht, zeght:
Haer lieflijcke ooghskens wincken,, my.
Myns zelfs onvry.
Dese dry reghelen laten klincken,, wy,
(1025) Het zijn ons devijsen.
Niemants eyghen.
Elck na synder natuere.
Eens anders vreucht.
Wy zijn wel bekent al de weerelt duere,
Eest dat ons arguatie wel verstaen,, is.
Myns zelfs onvry.
Neemt danckelijck dat hier uyt jonsten ghedaen,, is,
En houdt ons argument in memorie:
(1030) Eest dat u herte in Venus strick ghevaen,, is,
Zoo wenschen wy u u Lief tot eender victorie,
En naer de doot de Hemelsche glorie.

Hier eyndicht het eerste Spel.
Continue
[fol. I7r]

DE PROLOGHE VAN
HET TWEEDE SPEL.

GHy joyeuse Amoureuse zinnen,
Ghy hebt ghehoort hoe Echo was in’t verstranghen
Door blakende liefde, en hoe sy in’t prisoen van minnen
Van Wonderlijck murmureren was ghevangen,
(5) En hoe dat sy met betraende wanghen
Haren swaren druck jammerlijck gheklaecht,, heeft,
En hoe Orpheus, door het vyerich verlanghen,
Haer een wonderlijck visioen ghewaecht,, heeft,
’tWelck haer gheplaecht,, heeft.

    (10) Nu zult ghy hooren vrienden in’t ghemeyne,
Hoe Narcissus ter jacht gaet met syn Heeren,
En hoe Actheon dolende quam aen de Fonteyne,
Daer Diana baeyde naect zonder kleeren,
En hoe Actheon haer wilde onteeren,
(15) Als hy haer naect lichaem hadde ghezien;
En hoe Diana Actheon dede verkeeren
In ghedaente van eenen Hert, die moeste vlien
Met bedroeft engien.

    En hoe dat Wonderlijck murmureren
(20) En Narcissus schoonheyt minjoot,
’tHerte van Echo quamen inflammeren,
’tWelck in’t prisoen ghevanghen lach in pijne groot,
[fol. I7v]
En hoe Narcissi schoonheyt ’tHert van Echo schoot
Met den vyerighen strael van minnen,
(25) Waer door Echo viel in zulcken noot,
Dat sy van druck niet en wist wat beghinnen,
Om troost te winnen.

    En hoe sy haer Vader heeft ghebeden,
Dat hy een Tornoy-spel zoude opstellen,
(30) Om dat sy verwecken zoude tot amoureusheden
Narcissus de schoonste van alle Ghezellen;
En hoe sy Venerem om raet ghinck quellen,
Om ontslaghen te zijn van haerder plaghen,
En hoe men Venus haer hoorde vertellen,
(35) Dat sy haer Lief haren noot zou klaghen,
En naer troost vraghen.

    En hoe sy dede naer Venus vermaen,
Als de edel Heeren ten Tornoye quamen,
Maer ancxt van weer-zegghen heeft haer opghedaen,
(40) Dat ’tverzoeck zou wesen tot haerder blamen,
En dat Maechden haer behooren te schamen
Tot Ionghelinghen van liefde te spreken;
En hoe sy, tot haerder grooter onvramen,
Ancxt van weer-zegghen met stoute treken
(45) Heeft versteken.

    Dit zullen wy u al in Rethorijcken
Figuerlijck toonen, en Poëtelijck ghewaghen:
De zoetheyt die in dit Spel zal blijcken,
Zal u allen (hopen wy) wel behaghen,
(50) Al die over ons werck niet en klaghen,
Wil Godt behoeden van verzeeren:
Wist ghy wat jonst wy tot de Konste draghen,
Ghy zoudt de Konst door jonste houwen in eeren,
En haren lof vermeeren.


[fol. I8r]

Namen der Personagiens van’t
tweede Spel.

ECHO.
’tHerte van ECHO.
NARCISSUS.
NARCISSI schoonheyt.
ACTEON, een Heere.
DIANA.
Wonderlijck murmureren.
Heere van Hyponien.
Heraut.
VENUS.


HET TWEEDE SPEL.

’tHerte van Echo, in’t prisoen van minnen.
OCh grief boven al dat grief,, zy,
Zeer pijnlijck grievende voor eenich gepijnsele:
Och Lief boven al dat Lief,, zy,
Medecijnlijck mynder ziecten medecijnsele,
(5) Verdwijnlijck in een allendich verdwijnsele,
Is ’tgeduchtelijck gepeys, dat my hout duchtich,
Dat greynlijck zuer spijtich grijnsele
Maect my zuchtelijck in lamentatien verzuchtich,
[fol. I8v]
Want in swaerder onghenuechten onghenuchtich
(10) Legh ick onmachtelijck,, al mynder,, machten,
Mocht ick vluchtelijck worden vluchtich,
Ick waer onklachtelijck,, al mynder,, klachten:
Maer neen ick drachtelijck, druckich in drachten,
Blijf ick despererende in desparatien,
(15) D’onverdachtelijck grief, die’t wel voordachten,
Brenght myn desolaet arm Herte in desolatien,
My refuserende den sleutel van gratien
Des prisoens, dies houdt my druck ghevanghen,
My temterende met duchten in temtatien,
(20) By toe-doen van Narcissi roode wanghen,
Venus die laet my troost ontfanghen.
Narcissus, hoe hy ter jacht rijt.
Volcht my myn Heeren die vroom en stout,, zijn,
’tHerte moet in dat wilde wout,, zijn,
Om recreatie mynder zinnen blonckheyt,
(25) ’tIs een verblijden mynder jonckheyt,
Als ick mach jaghen na wilde Dieren,
Aldus wilt Bracken en Winden bestieren,
Wy moeten gaen jaghen inder woestijnen.
Een Heere.
Wy volghen u Prince van edelder mijnen,
(30) Bracken en Winden zijn al bereet.
Narcissus.
Zoo wil ick, na dat de zake zoo steet,
Myn mandaet baren, ’tis myn visagie.
Een Heere.
Lof Iupiter, wy zijn inder bosschagie,
Dies ’tHerte inder Voghelen zanck verblijt wert.
Narcissus.
(35) Laet loopen de Honden.
Een Heere.
Speurt, zegh ick, den Hert,
Ons wort al druckich verdriet ontdronghen.
[fol. K1r]
Narcissus.
Zoo en zach ick noyt Hert zoo fris van spronghen,
Dus zal icken vanghen heb icx de macht,, klaer,
Elck volghe my kloeckelijck inder jacht,, naer.

PAUSA.


(40) INde Fonteyne der reynicheden
Moet ick my zelven verjolijsen,
Myn hayrken kemmende uyt reynder zeden
Inde Fonteyne der reynicheden,
Dies zal ick hier zuyveren alle myn leden,
(45) Reyn edel Herten zalmen prijsen,
Inde Fonteyne der reynicheden
Moet ick my zelven verjolijsen,
En alle dorperheyt van my wijsen.
Acteon die verdoolt is uyter jacht.
Hulpe Iupiter hoe gaen ick al dwasende
(50) Langhs der woestijnen verzuft, al blasende,
Bedwelmt, want ick in’t herte toren,, hebbe,
Om dat ick myn ghezelschap al verloren,, hebbe,
En zonderlinghe Narcissum met syn Heeren:
Waer mocht ick my wenden oft keeren,
(55) Dat ick den Prince reyn van ghedochte,
En den Hert en Honden vinden mochte,
Dus gaen ick langhs der woestijnen ruytende,
Al dolende mynen hoorn al tuytende.
Diana inde Fonteyne.
Wat gaet voor blijschap vol melodijen?
(60) Ondancx den dorpers die vreucht benijen,
Zal ick hier vreuchdelijck gheklanck,, klinghen,
Stellende alle druck bezijen,
En my in mynder jeucht verblijen,
[fol. K1v]
Om die der zuyverheden ganck,, ghinghen,
(65) Dies zal ick melodieusen zanck,, zinghen.
Haren Zanck.
    Aurora daeght uyten Oosten,
Elck bare syn jolijt,
Reyn herten zal ick troosten
Al desen Zomer tijt.
    (70) Vileyns zal ick verwaten,
Die dorperheyt vermeeren,
En metter herten haten,
Die Maechdekens onteeren.
    Beroemers fel van mijnen
(75) Zalmen altoos versteken,
Die reynicheyt verdwijnen,
Van Vrouwen schande spreken.
    Weest alle heus van monde,
Myn gratie zal u gheschien,
(80) Prijst reynicheyt van gronde,
Doet dorpers van u vlien,
Alle deucht zalmen u bien.


Acteon de Heere die verdoolt is.

    Wat zoeter zanck ’therte conforteert,, my,
En jubileert,, my,, den voys t’aenhorene,
(85) Wie macher zoo zinghen? ’therte accordeert,, my,
En obedieert,, my,, als los van torene,
Op de verkorene,, en hooghe gheborene,
Herte, memorie, en zin te stellene,
En druck te vellene.

    (90) Ick zien haer die edel en wel gheraect,, is,
Puer wel ghemaect,, is,, ter Fonteynen binnen,
Haer hayrken kemmende als die al naect,, is,
Dies vyerich doorschaect,, is,, ’therte in minnen:
Wat mocht ick beghinnen,, ick zal ontzinnen,
[fol. K2r]
(95) En mach my haer by-zijn niet ghebeuren
Naer der nateuren.

    Complexie die ruert, natuere wert vierich,
Dies onghemanierich,, der ooghen merck,, is,
Myn ghepeys is zoo onbestierich,
(100) Dat ’therte gierich,, na Venus werck,, is:
Natuere die sterck,, is,, en hier in’t perck,, is,
Die moet plaets haren wille verwerven,
Al zoud’ict besterven.

    En wilt sy haer niet abandonneren,
(105) Ick zalse blameren,, by Iupiters krachte,
Oft met fortsen verfortseren
En violeren,, dat’s myn ghedachte;
’tEn baet gheen klachte,, ben ick zoo vroom van machte
Ick zal hier onteeren dit schoone Wijf,
(110) Al zoudt my kosten ziele en lijf.
Diana.
Tfy dorper, wreet, fel en vileynich,
Tfy u, ghy hebt der eeren weynich,
Tfy boven tfy, ws levens anderlijck,
Dat u ghepeys is zoo onreynich,
(115) Dorper, luxurieus, versteynich,
Op my te barene u werck zeer schandelijck;
Dies zal ick u verwaten zoo mishandelijck,
Datmen van uwe onreyne treken
’tEeuwighen daghen zal moghen spreken.
Acteon.
(120) Nu wil ick gaen myn ghepeys volbringhen,
Ick hope sy en zal my niet ontspringhen,
Ick en zal eerst mynen wille bedrijven,
Myn natuere en kan ick niet langher ghedwinghen,
Her schoon Lief laet ons ghenuechte verstringhen,
(125) En doet mynen wille schoon Bloeme van Wijven,
Want het moet wesen, ten baet gheen kijven.
[fol. K2v]
Och! wat’s myns nu? ick en kan my niet verkloecken,
Want ick blijve staende, iemant moet my vervloecken.
Diana.
    Neen Tyrant vol alder tyrannijen,
(130) Die wel verdient hebt een swaer kastijen,
Ick besweer u by Neptunus kracht zeer stranck,
Die door ’tluxurieus bestrijen,
De weerelt plaechde zonder vermijen,
Die hy al metten water verdranck,
(135) Alzoo waerlijck als Icarus by hem verzanck,
Besweer ick u dorperheyt onpaysible,
Op my te barene zulck werck horrible,
Alzoo waer als Pallas Aijax plaechde,
Die Cassandra met vilonijen jaechde,
(140) Daer hy om metten blixem verghinck,
En door de kracht die my behaechde,
Doen ’tsweert van Ciane kraechde
Cianippum, die de doot ontfinck;
Zoo besweer ick u, dat ghy voor alle dinck
(145) Onbestiert in bosschen en in haghen
Als Hert zult loopen t’eeuwighen daghen.
Hier verkeert Acteon in een Herte.
O onreynich ghepeys vermaledijt!
O dorper herte! vileynich en quaet,
By u zoo ben ick t’eeuwigher tijt
(150) Verwaten zonder toeverlaet:
O natuere! hoe gaefdy my noyt den raet,
Dat ick zuyverheyt wilde doen verdwijnen,
Want lacen ick moet, mits deser daet,
Als Hert loopen inder woestijnen:
(155) O Bloeme! laet doch u gratie schijnen,
Vergheeft my ’twerck, wilt myns ontfermen.
Diana.
Neen, neen vileyn, ghy blijft in pijnen
Ws levens spacie, ghy en dorft niet kermen:
[fol. K3r]
Hoe mocht zulck dorperheyt in u swermen
(160) Vileyn, dat ghy tot schandalisatien
Woudt brenghen de zuyverheyt ghehermen?
Ghy zijt weerdich alder tribulatien,
Dies inde wrake uwer blamatien
Een ieghelijck mach exempel vaten.
Acteon.
(165) Och ’tHerte dat is vol lamentatien,
Ick mach myn dorper ghepeys wel haten,
Nu moet ick gaen loopen in bosschen in straten,
Onbestiert met de wilde Dieren:
Och! wie zijdy, die my dus hebt verwaten?
(170) Om dat ick dorperheyt wou t’uwaerts stieren.
Diana.
Diana die zuyvere van manieren,
Die natuerlijck werck contrarere,
Maer Minnaers die reynicheyt hantieren,
Met herten ick altijt exaltere.
Narcissus.
(175) Dit’s vreemt, waer mach ons den Hert ontdoken,, zijn?
Moet hy den Honden dus ontbroken,, zijn?
Het spijt my, het zal noch iemant bekoopen,
Hier komt eenen witten Hert gheloopen,
Laet draven de Honden met herten milt,
(180) Volcht my myn Iaghers en speurt ’twilt
Met kloecker herten, als blijde van gheeste,
Neen, neen, ghy blijfter schoon edel Beeste
Ghevanghen, al zijdy overdadich
In’t loopen in’t springhen.
Acteon als een Hert.
(185) Zijt myns ghenadich
Narcisse Prince edel van treken,
En vroom van daden.
Narcissus.
Hert kondy spreken?
[fol. K3v]
Dat’s immers abuyselijck om verstaen.
Acteon.
(190) Ia ick Narcisse Prince edel ghedaen,
Ick ben de zelve Ridder die metter macht
Heden tijdelijck voer met u ter jacht,
Al is Fortuyne dus omghedraeyt,
Dat ick verkeert ben.
Narcissus.
Noyt dus ontpaeyt,
(195) Dit’s een groot teecken alst al gheleert,, is,
Dat een Ridder als een Hert verkeert,, is,
Maer hoe mach’t by komen? twerck is wonderlijck.
Acteon.
Dat zal ick u hier vertrecken byzonderlijck:
Ick was u inder woestijnen verliesende,
(200) Mits dat ghy diversche weghen waert kiesende
Den Hert te volghene, zoo’t openbaer,, was,
Doen quam ick aen een Fonteyne die klaer,, was,
In welcker Fonteynen dat zat en baeyde
De Goddinne Diana, die haer verfraeyde
(205) In haer zelfs zanck zeer lustich stemmende,
Want haer ghelu hayrken was sy kemmende;
En uyt desen kreech ick zulck berueren
Dat ick dachte in mynder natueren,
Ick zou mynen wille met haer bedrijven,
(210) Al zoumen my hondert werf ontlijven,
Goets moets of quaets moets, dat wast ende,
Welck ghedachte dat sy doen bekende,
En uyt desen zoo heeftse my versworen
Tot eenen Herte.
Narcissus.
Dit’s vreemt om horen,
(215) Dat ghy om dorper ghedachten, zonder ontwijckenisse,
Verandert zijt in eens Herts ghelijckenisse:
Die plaghe is groot en vreemt in schouwen,, doch,
[fol. K4r]
Zoo zal ick myn reynicheyt blijven houwen,, noch,
Als ick Dianam der Goddinnen
(220) Hertelijck belooft hebbe.
Acteon.
Zoo meuchdy ghewinnen
Blijschap, dies u alle druck ghedwenen,, is,
Daer eeuwighe armoed’ op my verschenen,, is,
Vermalendijt zy ’tghepeys, twelck wrachte
In my d’onzuyver vuyl ghedachte,
(225) Daer ick dus deerlijck om ben gheplaecht:
O edel Prince, die elcken behaecht,
Myns lijfs ghenade verkoren Heere,
Laet my doch gaen.
Narcissus.
Ghy deert my zoo zeere,
Dat my d’ooghen vol tranen zijn gheresen:
(230) Ick gheve u oorlof, na dat moet wesen,
Othea blijve voorts in u bevanck,
En gheve u verduldicheyt.
Acteon.
Hebt grooten danck,
Uwen oorlof Prince notabel van zinne,
Ick loope metten Dieren te woutwaert inne.
Narcissus.
(235) Lof Diana zuyver romenbrantie,
Een sustinantie,, en een temperantie
Voor Phoebi hitte, die klaer is schijnende,
Van deser miraculijcker monstrantie
Hebt lof, want myn playsantie,, en myn usantie
(240) Is reynigheyt dorperheyt verdwijnende,
Natuerlijck mijnende,, my altoos pijnende
Hoe ick myn reynicheyt zal houwen:
Al is Wonderlijck murmureren lijnende,
My inspiratie te gheven van Vrouwen,
(245) ’tEn baet gheen stouwen,, al kan hy brouwen,
[fol. K4v]
Ick en zal myn zuyverheyt niet bevlecken,
Maer volstandich blijven zonder verflouwen,
Al mach ’tghepeys natuere verwecken,
Diana zal my met gratien decken.
Wonderlijck murmureren.
(250) Ia wat zal’t nu,, zijn?
Narcissi schoonheyt.
Noch argher dan quaet.
Wonderlijck murmureren.
Zal’t valsch ghespu,, zijn.
Narcissi schoonheyt.
By Iupiter jae’t.
Wonderlijck murmureren.
Zeght my den raet,
(255) Ick helpt u doordringhen al waer’t zeer lack.
Narcissi schoonheyt.
Ick zal’t u zegghen, ghy zijt myn toeverlaet,
En ontknoopen u hier den vollen zack.
Wonderlijck murmureren.
Ia eest zeer brack?
Narcissi schoonheyt.
Al zulck ghekrack,, en hoorde ghy noyt,
(260) Fenijnich black,, listich doorployt,
Wort uytgheroyt,, zonder eenighen toren.
Wonderlijck murmureren.
’tHerte verfroyt my door’t aenhoren.
Narcissi schoonheyt.
Ziet vrient uytverkoren,
Ick heb hier een boochsken, dies menich verkleent,, leeft,
(265) Dat my Cupido der minnen Godt verleent,, heeft,
Daer men (’twelck menich verdrieten,, mach)
Al stralen van liefden uyt-schieten,, mach,
En daer meen ick, zonder langh te dralene,
’tHerte van Echo mede te doorstralene,
[fol. K5r]
(270) Alst voor de veynster zal komen spreken
Vande ghevanckenisse.
Wonderlijck murmureren.
Noyt ergher treken
En hoord’ick noyt een Herte ghevanghen te ketsene,
En dan moordadelijck totter doot te quetsene,
Meerder verraetschap en was noyt ghehoort.
Narcissi schoonheyt.
(275) Wat zeghdy daer af?
Wonderlijck murmureren.
’tIs argher dan moort,
Met rechten zoo zoudy ghekroont,, zijn
Door u valscheyt.
Narcissi schoonheyt.
’tHerte zal ghehoont,, zijn,
Wy en krijghender van niemanden gheen belet,, af.
Wonderlijck murmureren.
Als ick valscheyt hoore, ick worder vet,, af,
(280) Ghelijck de Zoch doet in haer vuylicheyt.
Narcissi schoonheyt.
In’t huys van onrusten maken wy schuylicheyt,
Als de vlaghe op onsen hals zoude druppen.
Wonderlijck murmureren.
Wy zullen ’tHerte van Echo wel bestuppen,
Ick zal voor ’tprisoen doen myn devoir,
(285) Spant ghy uwen boghe, gheeft my ’tghehoir,
’tHerte van Echo zal ick gaen verblijen
Met myne instekene.
Narcissi schoonheyt.
Nu ick ligghe hier ter zijen,
Als die ’tHerte van Echo zal bestoppen.
Wonderlijck murmureren.
Ou zegh ick ou.
’tHerte van Echo.
Wie mach daer kloppen
[fol. K5v]
(290) Voor ’tprisoen? daer ick dus onverdient
In ghevanghen ben.
Wonderlijck murmureren.
En u vrient,
Ick kome u verheughen, verstaghet in’t platte.
’tHerte van Echo.
Och Wonderlijck murmureren zijdy datte?
Zeght my, en zal ick niet verloost,, werden
(295) Wt desen prisoene?
Wonderlijck murmureren.
Ia ghy zult vertroost,, werden,
Want Narcissus, na dat syn ooghskens draeyen,
Zoo zal hy syn minne t’uwaerts zaeyen,
Oock zeytmen (u zelven verjubilacijt)
Dat hy Echo met alder herten begracijt,
(300) En dat hy ter weerelt gheen liever Wijf
Op Aerde en weet.
Narcissi schoonheyt.
Ia, ja, gheves hem stijf,
Hoe de Duyvel daer staet en blaest.
Wonderlijck murmureren.
Och Herte u zelven toch versolaest,
Ghy krijcht nu uwer ellende boete,
(305) Want Narcissus die zeynt daghelijcxsche groete
Aen Echo der edelder Bloemen eerbaer.
’tHerte van Echo.
Och ghy verheucht my: eest oock waer?
Wonderlijck murmureren.
Iae’t by Iupiter, waerom zoud’ick lieghen?
Wachermen ick en zoude u niet gheerne bedrieghen,
(310) Want my ontfermt zeer u meskief.
Narcissi schoonheyt.
Daer Hoere soon daer.
’tHerte van Echo.
O lieffelijck Lief,
[fol. K6r]
Solaesselijck solaes, reyn troostelijck troost,
Weertste alder weertste, waer ick verloost
Wt dit allendich swaer verdriet,
(315) Zoo waer my arm Herte wel gheschiet.
Narcissi schoonheyt.
Nu eest tijt, ick en wil niet langher haken,
Ick zal ’tHerte van Echo quets wel gheraken
Metten strale van liefden, zonder ontfermen,
Ziet daer gheschoten.
’tHerte van Echo.
Wachermen, wachermen,
(320) Wat’s myns arm Herte? noyt meerder quale,
Ick ben lacen met eenen vyerighen strale
Doorschoten smertelijck! wat zal ick bestaen?
Och Narcissi schoonheyt! dit hebdy ghedaen
My onwetens, ’tis groote outrage.
Wonderlijck murmureren.
(325) Hy gaet al lachende en speelt schuyvage,
Als die vele Herten zoude verturberen.
’tHerte van Echo.
’tIs u schult Wonderlijck murmureren,
Dat ick Herte ghevanghen ben, zoo ick wane,
En deerlijck doorschoten.
Wonderlijck murmureren.
Tjan daer liechdy ane,
(330) Eest myn schult, ja zoudy my dat verwijten?
Nu blijft daer, ick laet u kermen en krijten,
Doorschoten metten strale van liefden.
Narcissi schoonheyt.
Is ’tHerte gheraect?
Wonderlijck murmureren.
Alzoo wy briefden,
Recht juyst doorschoten, ’tHerte mach wel quackelen.
Narcissi schoonheyt.
(335) De stralen van liefden zullen haer doorhackelen
[fol. K6v]
Smertelijck, dies zal sy in’t ghequets blijven.
Wonderlijck murmureren.
Hoe mochten wy Narcissum oock in’t lest krijghen,
Dat wy synen wille ontschaken,, mochten?
Narcissi schoonheyt.
Ick en weet niet hoe wy’t maken,, mochten,
(340) Want hy der Vrouwen is een verstekere,
En weetty gheen mouwen?
Wonderlijck murmureren.
Neen ick zekere,
Nochtans zoo quel ick hem menighe vlaghe
Met liefden van Vrouwen, en klop op de haghe,
Maer ick en kans in gheender manieren ghebrouwen
(345) Synen wille te keerne.
Narcissi schoonheyt.
’tOpzien van Vrouwen
En vermorwet hem dat niet, zoo eest spel uyte,
Ons brassen en duert niet.
Wonderlijck murmureren.
Wa dat’s de kluyte,
Dies moeten wy’t maken, hoort wat ick zegghe,
Dat Echo Narcissus te voren legghe,
(350) Oft ons opzet en is niet weert twee peeren.
Narcissi schoonheyt.
Helpe Iupiter, hoe zalse haer ghebeeren,
Als sy haer Herte vindt doorstraelt
Metten strale van liefden.
Wonderlijck murmureren.
’tIs ghenoech ghedraelt,
Gaen wy alzulcken raet ordineren,
(355) Dat wyse van liefden doen despereren.
Echo.
Wat zal ick bestaen? wat mocht ick beghinnen,
Dat ick Narcissum mocht aenschouwen,
Want ’tHerte leyt in’t prisoen van minnen
[fol. K7r]
Ghevanghen, zeer deerlijck met rouwen,
(360) Ick zal mynen lieven Vader vol trouwen
Bidden, dat hy uyt blijden foreeste
Eenen rijckelijcken Tornoy wilt houwen,
Om met sweerden te slane verblijt van gheeste:
Dus zal Narcissus in die feeste
(365) Komen, om manlijck syn leden te reckene,
Daer ick wat vreuchden by volleeste,
Want ick meene hem myn secreet t’ontdeckene:
Wt desen zoo pijn ick solaes t’ontweckene,
En droefheyt te terdene in’t slijck van toorne.
(370) Ick zien mynen Vader als hooghe gheboorne,
Dies wil icken groeten, zoo ’t altijt behoort,, heeft:
Venus die Minnaers herten confoort,, gheeft,
Stercke u Heer Vader in alder deucht,
Met haerder gratien.
De Heere van Hyponien.
Danck hebt schoon Ieucht,
(375) Myn verkorene Dochter van reynder zede.
Echo.
Och Heer Vader, ick bidde u om een bede,
Op vaderlijcke vrientschap doorvloeyt met minnen,
Dat ghy om recreatie mynder zinnen,
Bedwelmt van ziecten langereuselijck,
(380) Eenen Tornoy wilt houwen joyeuselijck,
Om met sweerde te slane, want ’tHerte bemint,, zeere
Alle feyten van wapenen.
De Heere van Hyponien.
Och lieflijck kint,, teere,
Dat wort u niet ontzeyt alst klaer,, is,
Myn hert verheucht, zoo ’t openbaer,, is,
(385) Dat ghy ter Edelheyt dus zijt gheneghen:
Waer zijdy Heraut?
De Heraut.
Hier Princelijck deghen,
[fol. K7v]
U onderdanich, wat’s u begheeren?
De Heere van Hyponien.
Heraut dat zal ick u verkleeren:
Gy zullet ’tLant doorloopen nu ten stonde,
(390) En beroepen een rijckelijcke Tafelronde,
Om met sweerden te slaen, willet verstaen,, al:
En zoo wie dat den prijs ontfaen,, zal,
Die zal ghewinnen, ziet dat ghy’t declareert,
Eenen helm van zilver gheamailleert,
(395) Met diamanten kostelijck verciert:
Ziet dat ghy’t dus in alle Landen crijiert,
En datmen den feest-dach, playsant in’t schouwen,
In Iunio den vijftienden dach zal houwen,
Om droefheyt uyten Lande te weerene:
(400) Houdt daer zijn hondert byzanten te verteerene,
Die gheef ick u gheheel en al,
Verwaret te deghen.
De Heraut.
Zeker ghenadighe Prince ick zal,
En zorchter niet voren, adieu dit’s ganck:
Helpe Iupiter dit ghelt maect groot gheklanck,
(405) Ick zal eeuwlijck rijck zijn metten ghelde,
Nu het waer goet dat ick myn Landen telde,
Daer ick ’tberoep zal doen, by tijen;
In den eersten daer is Alexandrijen,
Amasonien, Lybien, Turckijen,
(410) Griecken, Troyen, Hyponien, Sieren,
Danneren, Persen, Damast, Barbarijen,
In dese twaelf Landen moet ick crijieren,
Iupiter wil my voort bestieren.
Echo.
O Iupiter! hoe is natuere beruert,, nu,
(415) Memorie ontstelt, verdwaest,, al dwasende,
’tWelck een allendighe Figuere bezuert,, nu,
Zonder herte oft zin beraest,, al rasende,
[fol. K8r]
Wat zegh ick? de tonghe praest,, al prasende,
Zonder verstandenisse, beghinssele,, oft inssele:
(420) O Iupiter! met gracien, doorblaest,, al blasende
My onghestelde gheest ghewinssele,, en verzinssele,
Dat Narcissus krijghe d’omrinssele,, en ’tbeminssele:
Ick wil mijn Herte gaen troostelijck,, troosten,
’tWelck in’t prisoen met veteren nu ghevetert,, is,
(425) Van minnen mocht ick verloostelijck,, loosten,
’tWaer troostelijck om beteren, ’twelck onghebetert,, is,
Maer neen’t als sleteren ’tHert ghesletert,, is,
Onghenadelijck, versmadelijck, tuycht nateure,
’tWelck met druckighe kleteren zeer bekletert,, is,
(430) Dies wil ick gaen kloppen voor de deure:
Hou zick hou?
’tHerte van Echo.
Wie is daer veure
’tPrisoen? wilt u vermijen t’klaghen.
Echo.
Ick ben’t ô Herte, en kome helpen u lijden draghen,
Als die u ghejonstich ben en ghetrouwe.
’tHerte van Echo.
(435) Zijdy dat Echo? gheminde Vrouwe.
Echo.
Ia ick, reyn minnelijck zuyver Herte,
Lacen! hoe staghet?
’tHerte van Echo.
Noyt meerder smerte,
Want ’tgrief en kan ick niet ontvluchten,
Myn meeste blijschap is klaghen en zuchten,
(440) ’tIs my nu lacen wel in’t schijne:
Hoe vaerde ghy Vrouwe?
Echo.
Lacen! ick verdwijne,
Van liefden ben ick ghedestrueert,, vry,
[fol. K8v]
Natuere verflout, memorie failjeert,, my,
Ick ben half zinneloos, ick en weet wat werden,, zal.
’tHerte van Echo.
(445) Och ick en weet niet hoe ick’t volherden,, zal,
Want noyt Herte en mocht my alzoo gheletst,, zijn,
Noch zoo moordadelijck ghequetst,, zijn,
Venus ontferme myns inder noot.
Echo.
Och! zijdy ghequetst?
’tHerte van Echo.
Ia ick totter doot,
(450) Ick en mach nimmermeer ghenesen op’t stede,
Zoo ben ick doorwont.
Echo.
Lacen! waer mede
Allendich Herte vol drucx ghegoten?
’tHerte van Echo.
Metten strale van liefden ben ick doorschoten
Vyerichlijck, dies is my vreucht ghebrekende,
(455) Den strael blijft my in’t Herte stekende,
Hy en mach nimmermeer zijn uyt-ghekreghen,
Dan door Narcissum.
Echo.
Wat zullen wy pleghen?
Van drucke mach ick myn handen wringhen,, wel.
’tHerte van Echo.
Och den strael van liefden zal my ter doot bringhen,, snel,
(460) ’tEn zy dat ick mach troost ontfaen
Noch van Narcissus.
Echo.
Wie heeft u ghedaen
Dit grief, dat ghy aldus mismaect,, zijt?
Metten strale van liefden vyerich gheraect,, zijt?
Dies ghy arm Herte vol rouwen,, leeft.
[fol. L1r]
’tHerte van Echo.
(465) ’tIs Narcissi schoonheyt die’t al ghebrouwen,, heeft,
Hy houdt my dus ghevanghen smadelijck,
En heeft my daerenboven doorschoten verradelijck
Metten strale van liefden, alzoo men ziet,
Door’t Wonderlijck murmureren.
Echo.
Noyt zulck verdriet,
(470) Ick roepe: ô wy.
’tHerte van Echo.
Wat’s myns gheschiet?
Lacen! ay my.
Echo.
Druck is den cry.
’tHerte van Echo.
Och! dit mochte ghy
Narcissen met uwen trooste verzoeten.
Echo.
Och Venus, Venus! wilt doch ons grief boeten,
Want ick en weet niet wat ick bestaen,, zal.
’tHerte van Echo.
(475) Wat nu te rade?
Echo.
Dat ick nog gaen,, zal
In Venus Tempel om toeverlaet,
Alzoo ick plach.
’tHerte van Echo.
’tIs den besten raet,
Dus spoeyt u ras tot deser erven.
Echo.
Adieu myn leven, adieu myn sterven,
(480) Adieu myn Herte dat ick beminne.
’tHerte van Echo.
Adieu myn troostelijck troost verwerven.
[fol. L1v]
Echo.
Adieu myn leven, adieu myn sterven.
’tHerte van Echo.
Solaesselijck solaes moet in u erven,
Dat ick daer by confoort bekinne:
Echo.
(485) Adieu myn leven, adieu myn sterven,
Adieu myn Herte dat ick beminne,
Ick gaen om troost tot onsen ghewinne.

PAUSA.


De Heraut.
HOort, hoort, ghy Amoureuse zinnen,
In feyten van wapenen hooghe gheresen,
(490) Ghy meught nu prijs en eere ghewinnen
Binnen Hyponien de Stadt ghepresen,
Eenen rijckelijcken Tornoy zoo zal daer wesen,
Om wie daer best zal slaen met sweerden,
Eenen helm van zilvere reyn uytghelesen,
(495) Verciert met diamanten van weerden,
Zal hy voor synen danck aenveerden
Van de schoone playsante Vrouwen:
Bereyt u ghy Ridderlijcke gheerden,
Datmen u vromicheyt mach aenschouwen,
(500) In Iunio vijftien zoo zalmen houwen
Den Feest-dach als in der vreuchden Choor,
Dus zeght alle naer my: y dist voor.
Alle de Heeren.
Y dist voor.
Narcissus.
Heraut, naer ws Heeren ghelieften
Zullen wy ten Tornoy komen al ghelijckelijck,
(505) En ick schenck u hier tot eender ghiften
Mynen hals-bant, in teecken onbeswijckelijck,
Dat ick ten Tornoye zal komen rijckelijck.
[fol. L2r]
Een ander Heere.
Houdt Heraut dat schenck ick u oock op heden,
Teender voorwaerden, dat ick myn Edelheden,
(510) Den Vrouwen ter eeren quaet om verschoonen,
In der banen proeven zal.
Heraut.
Iupiter moet u loonen,
En late u prijs en eere behalen,
Nu wil ick rasschelijck zonder dralen
Voort gaen beroepen in allen Landen,
(515) Minerva behoede my voort van schanden.
Echo.
    Wat is van trooste, daer troost failjeringhe,, is?
Dan een druck dat alder drucken meest,, is:
In Venus Tempel daer conforteringhe,, is,
Kome ick allendighe, die bevreest,, is,
(520) Om raet, want my een eeuwich tempeest,, is,
Troosteloos in dit dangier te zijne:
O Venus u zoetheyts wortel een keest,, is
Der confortatien t’elcken termijne
Bluscht my myn pijne.

    (525) Alzoo waerlijck als Bererinthia
Een Moeder is van alle vruchten,
Dies ’tgroeysel der bloemkens Ysis in Fama
Den Minnaers niet en mocht ontvluchten,
Laet u ontfermen myn stenen, myn zuchten,
(530) Als dat myn Herte, dat in’t verstranghen,, is,
Ghelost mach werden zonder duchten
Wten prisoene daer’t in ghevanghen,, is,
Want dit my verlanghen,, is.

    Och! hoedt my voor Atropos bezueringhe,
(535) Want den strael van liefden my vyerich gheraect,, heeft,
Welcken strael in’t Herte maect zulck berueringhe,
Dat my Phoebe zinloos nu ghemaect,, heeft;
[fol. L2v]
’tIs Narcissi schoonheyt die my doorschaect,, heeft,
By toe-doene der Wonderlijcker mumuratien:
(540) O Venus daer ’tHerte na ghehaect,, heeft,
Verleent my een druppel van confortatien
By uwer gratien.
D’Imagie van Venus in haren Tempel.
Myn uytverkoren weest niet ontpaeyt,
Fortuyne die draeyt
(545) Alzoo wel in blijschappen als in allinden,
Al lighdy in’t grief van toornen gheraeyt,
U zelven verfraeyt,
Ghy mocht met blijschappen noch boven binden
Metten gheminden.
Echo.
(550) Och! noyt dus t’inden,
Hoe mocht ick vinden
Raet, dies ’tHerte mocht verloost,, zijn?
Narcissus schoonheyt komt my versmadelijck schinden,
Met drucke verslinden,
(555) Moet ick nu door u labeur ghenoost,, zijn,
Wie zal myn troost,, zijn?
Venus.
Als alle zaken wel oversleghen,, zijn,
Zoo en mach ’tHerte nimmermeer ghekreghen,, zijn
Wten prisoene van minnen puere,
(560) Alzoo langhe als liefde wilt gheneghen,, zijn
Tot hem; dit moet, zegh ick, al ghesweghen,, zijn,
Die ’tHerte in minnen vinck met ghetruere,
Maer quamer verleetschap ten labuere,
Dit zoude ’tprisoen van minnen breken.
Echo.
(565) O Venus u woort beroert natuere,
Maer verleetschap wort van my versteken,
Wilt daer af dan niet meer spreken,
Al zou ’tHerte eeuwelijck in torment,, blijven,
[fol. L3r]
Zoo en ben ick nimmermeer zoo arch van treken,
(570) Dat ick verleetschap zal obedient,, blijven,
Narcissus zal eeuwich in my gheprent,, blijven:
Hoe zoud’ick vergheten synen hooghen name,
Syn manlijck ghelaet vol vromicheden,
Syn schoonheyt die elcken is bequame,
(575) Syn Princelijck wesen reyn van zeden,
Syn welghemaectheyt van alle leden,
Syn deucht die quaetheyt doet verdrooghen,
Vernaemt in Landen en in Steden:
O Venus hoe mach ick my hier toe pooghen,
(580) Daer icx noyt en aenzach met ooghen,
Hoe zou dat verleetschap in my stadt grijpen,
Daer hem onwetelijck myn dangier,, is,
Noch zaegh ick my liever Atropos rat slijpen,
En sterven de doot die putertier,, is,
(585) Want waer verleetschap in’t bestier,, is,
En mach nimmermeer ’tzaet van liefden ghebloeyt,, staen,
Dies laet ick verleetschap onghemoeyt,, gaen.
Venus.
Na dat hem de zake is onkondelijck,
Zoo en weet ick u gheenen beteren raet,
(590) Dan dat ghy u meskief ongrondelijck
Hem subtijlijck ontdect hoe’t met u staet,
En bidt hem schoon amoureuselijck zaet
Om den sleutel van trooste met zoete zinnen,
Certeyn ick worde u toeverlaet,
(595) Ghy zult van hem, hoop ick, confoort ghewinnen.
Echo.
Och schaemte bedwinght natuere van binnen,
Dat ick hem myn liefde openbaren,, moet:
Ontzeyt hy’t my dan, wat zal ick beghinnen?
Ick sterve van drucke, dies ick verswaren,, moet.
Venus.
(600) Zijt te vreden, na myn verklaren,, doet,
[fol. L3v]
Men mach met helen gheenen troost verwerven,
Zulck schaemte van u vervaren,, doet,
’tIs veel beter dan eeuwich sterven:
Metten strael van trooste meuchdy onterven
(605) D’allendicheyt die inder Herten gheveucht,, is,
Met ghebruycke van liefde zuldy af-kerven
Alle hinderlijck grief dat inder jeucht,, is,
Als u Herte in eeuwigher vreucht,, is:
Wat let u dat wat tijts ghevanghen moet wesen?
(610) ’tIs ’tghene dies natuere verheucht,, is,
Als twee Herten elcx anders grief ghenesen:
Ick vare in’t Palleys der minnen ghepresen,
Daer alle Minnaers voor my nijghen,
Doet mynen raet Bloeme uytghelesen,
(615) Ende en wilt u meyninghe niet verswijghen,
Zoo meuchdy confoort van liefde ghekrijghen.
Echo.
Lof Venus die vatende zijt scientie
Wt Othea, daer wijsheyt is in vloeyende,
’tIs redelijck al doen u reverentie
(620) Alle Minnaers, daer liefde is in groeyende,
Dat ghy u aldus met my zijt moeyende,
En conforteert my inder noot,
Dies zy u eeuwighen lof toe vloeyende
Van alle daer liefde noyt in besloot:
(625) Nu wil ick gaen met haesten groot
Ten Tanneele daermen solaes hantieren,, zal,
’tIs heden den dach, dat toocht hem bloot,
Datmen ghenuechlijck tornieren,, zal,
Ick meene Narcissus obedieren,, zal
(630) Der wapenen als een vrome engien,
Dies wil ick gaen mercken syn hantieren,, al,
Ick zal hem met zoeten ooghen aenzien,
Venus die laets my vrame gheschien.
[fol. L4r]
De Heraut.
Van Hyponien edel Prince verkoren,
(635) Verblijt u in de guldene sporen,
Die hier haer wapenen hebben ghesleghen;
Hier is ghenadighe Prince al voren
De Soudaen van Perchi hooghe gheboren,
En van Danner dat Princelijck deghen,
(640) De Soudaen van Afrijcke onversweghen,
En Iphitus de groote Solbaroen,
Serfeles van Troyen ter wapenen gheneghen,
En Narcissus d’edel Prince koen,
Die hun mandaet hier zullen doen,
(645) Ter eeren de vrouwelijcke grondekens:
Ghy edel Hertekens wilt u spoen
Ten Tanneele zonder arghe vondekens,
Om den prijs te ghevene met lachende mondekens.
De Heere van Hyponien.
Verkorene Dochter wilt u verfraeyen,
(650) En laet varen u zuchten en treren,, al,
Doe de vlinckinghe uwer ooghskens draeyen
Op d’edelheyt der wapenen die hier ghebeuren,, zal.
De Heraut.
Wel aen ghy Princen te dese euren,, al,
Rijt inde bane kloeck en manierlijck,
(655) En wilt naer den danck oock speuren,, al,
Proevende u Ridderlijck sweert zeer fierlijck.
Staet, zegh ick, al stille en leeft bestierlijck,
Ende en slaet niet voor de Trompetten slateren,
Zoo moghen de Vroukens goedertierlijck
(660) Aenschouwen u Edelheyt zonder tateren,
Nu rijt ane en doet u sweerden klateren.
Hier Tornoyen sy.
De Heraut.
Staet stille ghy Ridders van vromer daet,
[fol. L4v]
Staet, zegh ick, al stille en wilt niet strijen,
Staet stille, ziet dat ghy niet en slaet,
(665) En rust u een poosken in beyde zijen,
Aenziet de Vroukens vol melodijen,
U grief dat zalder by ghenesen,, zijn,
Want droeve herten doen sy verblijen:
Weest kloeck en stout wildy ghepresen,, zijn,
(670) Die best slaet die zal uytghelesen,, zijn
Vanden Vrouwen, en hier den prijs aenveerden,
Rijt aen wilt kloeckelijck slaen met sweerden.
Daer Tornoyen sy wedere.
De Heraut.
Houdt op, houdt op, ’tis meer dan tijt,
’tWort spade, men zalder niet meer Tornieren,
(675) Ziet dat ghy alle te vreden zijt,
En wilt elckanderen obedieren,
Want eerlijck, na des Hofs vercieren,
Zalmen t’avont in’t bancket, dat’s blijckelijck,
Metten Vrouwen zoete vreucht hantieren,
(680) En gheven den hooghen prijs zeer rijckelijck:
De vreucht die wort daer onghelijckelijck,
Diemen ter feesten zal doen d’Edele ten love,
Dus komt t’avont al in’t bancket ten Hove.
Daer rijden de Tornoyers uyter banen.
Wonderlijck murmureren.
Wat zeghdy nu?
Narcissi schoonheyt.
’tIs Mons de Linije.
(685) Narcissus verkreech den danck, zoo’t klaer,, is.
Wonderlijck murmureren.
Nu quackelt haer ’therte, nu isse blije,
Wat zeghdy nu?
[fol. L5r]
Narcissi schoonheyt.
’tIs Mons de Linije.
Wonderlijck murmureren.
Den helm van zilver, wat meende ghye,
Zettese hem op ’thooft, zoo’t openbaer,, is,
(690) Wat zeghdy nu?
Narcissi schoonheyt.
’tIs Mons de Linije,
Narcissus verkreech den danck, zoo’t klaer,, is.
Wonderlijck murmureren.
Al dit Tornoyen, ghy weet dat waer,, is,
Dat was om Narcissus al ghedaen.
Narcissi schoonheyt.
Mocht sy met hem in Venus boomgaert gaen,
(695) Zoo waer’t al goet.
Wonderlijck murmureren.
Keiren foy zegh Matteken.
Narcissi schoonheyt.
Laet ruysschen ’tkerreken.
Wonderlijck murmureren.
Laet miauwen ’tKatteken.
Narcissi schoonheyt.
Ick zegh van ons wort noch wonder bedreven.
Wonderlijck murmureren.
Venus die heeft haer raet ghegheven
Van pointe te pointe, wat sy zegghen,, zal,
(700) En hoe sy’t hem te voren legghen,, zal,
Maer sy krijcht hem als den Palinck vast metten steerte.
Narcissi schoonheyt.
Laet ons gaen hooren alle ’tgheveerte,
Oft sy synen wille wel zal ontschaken?
Wonderlijck murmureren.
Kosten wy hoop-hout onder ons beyden ghemaken
(705) Van desen mutsaerde.
[fol. L5v]
Narcissi schoonheyt.
Ia dat waer ’tbeste.
Wonderlijck murmureren.
Zoo zouden sy noch verzamen in’t leste,
En daer met zoo zou sy al ghenesen,, zijn.
Narcissi schoonheyt.
Kost ghy’t zoo ghemaken, ghy zoudt ghepresen,, zijn,
Dus willet ’tvyer nu onder windt stoken,
(710) ’tWijf is plats rasende.
Wonderlijck murmureren.
Wy zullen’t wel kaken,
Laet ons gaen stroyen alzulcke termkens,
Dat sy haer Liefken krijghe in haer ermkens.
Echo.
Wat heb ick al murmuratien in’t lijf,
Wanckel ghepeysen die wreet en fel,, zijn,
(715) Nu doen, nu laten, is al ’tghekijf,
Ancxt voor weder-zegghen moet nu in’t spel,, zijn,
Want hy wil in dit werck rebel,, zijn,
Dies myn memorie zoo is verblint,
Dat sy moet eeuwich in’t ghequel,, zijn,
(720) Vacelerende zoo ’triet doet in den wint.
Ancxt voor weder-zegghen van hare Dienaers.
Dat komt by redenen dat ghy’t verzint,
’tWaer u verkorene Bloeme zeer blamelijck,
Te zegghene dat ghy hem hertelijck mint,
Dat te openbarene waer onbetamelijck,
(725) Oft hy’t u ontzeyde, en waer’t niet schamelijck?
Maer doet mynen raet ’ten zal u niet quaet,, zijn,
Leyt schaemte en eere met u, ’twort vramelijck,
Die moghen in’t werck u toeverlaet,, zijn.
Echo.
Ancxt voor weder-zegghen zou dat uwen raet,, zijn,
(730) Dat ick schaemte en eere myn kamer-vrouwen
Met my zou leyden?
[fol. L6r]
Ancxt voor weder-zegghen.
Iae’t en trouwen,
’tWaer u eerlijck, wilt naer myn bediet,, doen,
Ick bidts u vriendelijck.
Echo.
Ick en zal’t niet,, doen:
Gaet zegh ick van my, ghy quelt my zoo zeere,
(735) Ick en vraghe na schaemte noch na eere,
Noch naer weder-zegghen volder onrasten,
Ick zal hem myns hertsen grief ontlasten,
Al zoud’ick eeuwelijck in’t gheween,, staen,
En quelt my niet, ick wil alleen,, gaen;
(740) Dit’s wech, ’ten mach niet langher ghelet,, zijn.
Ancxt voor weder-zegghen.
O lacen! hoe mach sy dus ontzet,, zijn,
Als arm verdoolde gaende al indelinghe,
Onbestiert in Venus padt nu blindelinghe,
Mismaect, van liefden verzuft, verdooft,
(745) Van memorien en van zinnen berooft,
Zonder schaemte oft eere te wederlegghene,
Oft zonder my Ancxt van wederzegghene,
Dat klaech ick den Goden met grooter allinden,
Venus laet haer confoort nu vinden.
Continue

Een Tafel-spel van twee Personagien,
Den Onghetroosten ende den
Welgheminden.

Den Onghetroosten zinghende.
TGhepeys leyt my zoo zeer en quelt,
Van my en kan icx niet gheweeren,
Myn zinnen zijn my zoo zeer ontstelt,
Want troost van Lief moet ick ontbeeren,
’tEn komt niet al naer myn begheeren,
’tEn baet oock niet wat ick labeure;
[fol. L6v]
Dus moet ick van druck myn bloet verteeren,
Ick ben daer inne ick moeter deure.
Een Ionghelinck den Welgheminden.
Vaert wech ghepeys en melancolije,
Myn vreucht die is zonder inde,
Zonder druck zoo is myn herte blije,
Ick ben ghetroost als de wel-ghezinde.
Onghetroosten.
Myn herte steect vol druck en allinde,
Want wat ick ketse oft wat ick jaghe,
Sy en troost my niet de Liefste gheminde,
Dus blijf ick eeuwich in Vrou Venus plaghe.
Welgheminden.
Myn herte is vriendelijck zonder klaghe,
Want wat ick begheere ick krijch confoort,
Wa sy loopen my naer van daghe te daghe,
Dus heb ick zorghe van my ghestoort.
Onghetroosten.
Wel ghy spreect daer een woort,
Beter sweechdy eermen u kinde voort:
Hoe is uwen naem?
Welgheminden.
Den Welgheminden, Oost, West, Zuyt en Noort,
Van Veneris Kinderen oft haer Kamenieren,
Ick kan haerlien herten alzoo vercieren,
Dat sy my minnen tot hare propoosten:
Maer hoe heete ghy?
Onghetroosten.
Den Onghetroosten,
Van elcken ongheacht en versteken,
Al klaech ick haer hertelijck myn ghebreken,
Sy blijft altijt even schu,, ziet.
Welgheminden.
Ick hoor wel ghy mint haer en sy u,, niet,
Dat’s om te lijdene veel druckich gheweens.
[fol. L7r]
Onghetroosten.
My minnen? och! lacen neens,
Nochtans waen ick van liefden t’ontzinnen,
Al klaech ick haer, sy en willes niet bekinnen,
Dus valt my myn leven veel te zuere.
Welgheminden.
Neen, neen, ick prijse al bat myn natuere,
En ick zegghe datse elck wel prijsen mach,
Al spoor ick zeven op eenen dach,
Ick kanse met woorden zoo verdooven,
Datse my alle ghelijck moeten ghelooven,
Nochtans en min ick d’een niet meer als d’andere.
Onghetroosten.
Hoe, en draechdy gheen liefde als Leandere?
Welgheminden.
Neen ick en trouwen.
Onghetroosten.
O gheluckich brandere,
Mintmen u zoo zeere? dit’s myn verslaen,
Ick peyse ghy waert te bersten ghedaen?
Oft Venus heeft u begaeft
In een Vrouwen hemde.
Welgheminden.
Wat helpt dat ghy veel slaeft en draeft,
Zucht, weent, loopt, rint, janct oft queelt,
’tIs beter in de witte armkens ghespeelt,
En minnelijck t’zamen te zijn in’t donckere
Zonder zorghen.
Onghetroosten.
Wa hoort die Ionckere,
Hy spreect al waer hy een Venus Pachtere.
Welgheminden.
Ke swijcht ghy blocksleypere.
Onghetroosten.
Swijcht ghy Vrouwen verkrachtere
[fol. L7v]
Welgheminden.
Swijcht ghy suffaert.
Onghetroosten.
Swijcht ghy straet-vernachtere.
Welgheminden.
Swijcht ghy gheckere,
En ghy beroemere.
Onghetroosten.
Swijcht ghy eer aftreckere.
Welgheminden.
Zijde ghy den Onghetroosten, en vreucht verstekere?
Dat wilde ick wel weten.
Onghetroosten.
Ia ick zekere,
Die altoos troost van Lief begheert,
En wat icker om lije sy eest my toch weert
Totter doot toe, de schoone Figuere.
Welgheminden.
Nu, nu, eer ons arguatie langher duere,
Laet ons malkanderen helpen onghetreurt,
Den welcken aldermeest troost ghebeurt,
U oft my, nu laet hooren overhoop,
Wien eest?
Onghetroosten.
Trouwen dies houd’ ick koop,
Helpt my voren, ick help u na.
Welgheminden.
Ick zal u wel helpen.
Onghetroosten.
Als ick tzavonts voor haer deurken ga,
Zien icxse niet, zoo gaen ick een straetken omme.
Welgheminden.
Dan komdy ras weder.
Onghetroosten.
Dan eest, waer machse zijn de schoon Blomme,
[fol. L8r]
Dus komt sy ter deuren haer wel vertooghen.
Welgheminden.
Dan slady u ooghskens onder haer ooghen.
Onghetroosten.
Dan conforteert ’therte onghefaelt.
Welgheminden.
Ghelijck een Bije op ’tbloeysel haer honich haelt.
Onghetroosten.
Zoo halet ’therte door d’ooghen een verlichten.
Welgheminden.
Wat vreuchden moeten sy dan stichten,
Onghetroosten.
Als ickse zien by den danssen,, staen.
Welgheminden.
En ghy dan meucht,
Onghetroosten.
Voor d’ander Hanssen,, gaen.
Welgheminden.
Dat’s een ghezonde.
Onghetroosten.
En ick dan hooren mach ’tvermaen.
Welgheminden.
’tGheluyt van haren zoeten monde.
Onghetroosten.
En wildese dan eens vriendelijck op my zien,
Welgheminden.
Dat waer een jeucht.
Onghetroosten.
Maer als ’tscheyden moet geschien.
Welgheminden.
Dan doudy haer hant.
Onghetroosten.
Dan neem ick oorlof.
Welgheminden.
Dan sterfdy van rou bykans aen eenen kant.
[fol. L8v]
Onghetroosten.
Dan zien ickse gaen.
Welgheminden.
Alzoo verre als ghy meucht.
Onghetroosten.
Maer ’snachts dan komt de meeste vreucht.
Welgheminden.
Als de Liefste gaet haer veynsterken sluyten.
Onghetroosten.
Dan verzaem ick Herpen, Luyten en Fluyten.
Welgheminden.
Dan gady voor haer veynsterken spelen.
Onghetroosten.
Dan hoortmense hemmen, hoesten en quelen.
Welgheminden.
Dat veynsterken gaet een herreken open.
Onghetroosten.
Dan kome ick langhs den kant gheslopen.
Welgheminden.
Rechts al waerdy een hoender-diefken.
Onghetroosten.
Dan eest goeden nacht myn zoete Liefken.
Welgheminden.
Dan gady wandelen om u vermeyen.
Onghetroosten.
Als ick dan van haer ben ghescheyen,
Welgheminden.
Dan komdy noch eens en vreucht bespeuren.
Onghetroosten.
Dan kusse ick den rinck vander deuren.
Welgheminden.
Daer d’Alderliefste haer hant aen sloech.
Onghetroosten.
Dan gaen ick slapen, ick heb’s ghenoech,
Dit’s den troost daer myn herte op rusten mach.
[fol. M1r]
Welgheminden.
En ick zegghe dat elck myn natuere wel lusten,, mach:
Maer helpt my nu tis myn begheren,
Ick zal u al myn manieren verkleeren,
Hier moet ghy u neerstelijck toe zetten,, man.
Onghetroosten.
Ick zal u wel helpen.
Welgheminden.
Als ick verzaemt ben in danssen oft bancketten,, dan
Gaen ick my in een hoecxken steken,
Om d’Alderliefste daer te spreken,
Ia daer d’alderschoonste komt wandelen.
Onghetroosten.
Dan komter een werp-ooghen.
Welgheminden.
Ia en de handekens handelen.
Onghetroosten.
Ia en ’trincxken van den vingher trecken.
Welgheminden.
Nochtans moeten wy ons zelven decken.
Onghetroosten.
Zorghende ons mocht iemant begrijpen.
Welgheminden.
Dan sleypooghtmen.
Onghetroosten.
Dan gaghet aen ’tnijpen.
Welgheminden.
Gheveynsdelijck wilt sy haer schamen.
Onghetroosten.
Dan eest Lief wanneer zullen wy verzamen,
Welgheminden.
In een kamer heymelijck al stille?
Onghetroosten.
Dan maect ghy’t al na uwen wille.
[fol. M1v]
Welgheminden.
Dan komtse by donckere inne gheschoten,
Onghetroosten.
’tIs waer, want sy vindet deurken ontsloten.
Welgheminden.
Dan omhelstmense daer terstont snel.
Onghetroosten.
Ghy biet haer u armkens.
Welgheminden.
En sy den mont wel.
Onghetroosten.
Dan schijnt sy zal aen ’therte weeck werden.
Welgheminden.
Dan zietmense ontverwen,
Onghetroosten.
Wit en bleeck werden.
Welgheminden.
Terstont is dat herte wederom verfroyt.
Onghetroosten.
Dan isser een Tafel met Rosemarijn bestroyt.
Welgheminden.
Dan gaetmen daer minnelijck bancketeren.
Onghetroosten.
Dan gaetmen danssen en hoveren,
Welgheminden.
Met Harpen, Luyten en Fluyten,, nu.
Onghetroosten.
Dan bereytmen daer ’tbancket.
Welgheminden.
Dan gaetmen al daer buyten,, nu.
Onghetroosten.
De kamer behanghen zeer gherieffelijck.
Welgheminden.
Dan zietmen des daechs klaerheyt lieffelijck.
[fol. M2r]
Onghetroosten.
Dan vint hem Troylus met Bresida alleene,
Dan hanghter een viole met Roose-water reene,
Welgheminden.
Daer gaetmen ’taenzicht en de handekens dwaen.
Onghetroosten.
D’alderschoonste gaghet beddeken op slaen,
Welgheminden.
Met twee oorkussekens net van passe gheleyt,
Onghetroosten.
En ’tbedde met Roosen en kruyt bespreyt,
Welgheminden.
Dat riect ghelijck een specerije.
Onghetroosten.
Elck haest hem,
Welgheminden.
Met herten blije,
Onghetroosten.
Om eerst ontkleet te zijne.
Welgheminden.
Dan brenghtmen daer alderhande maniere van wijne.
Onghetroosten.
Zuycker-gheback, treseye en sucaten,
En toonen d’een d’ander fiere ghelaten.
Welgheminden.
Dan is sy hem minnelijck ontfaende,, daer.
Onghetroosten.
Dan is hyse in syn armkens slaende,, naer,
Welgheminden.
En werptse op ’tbedde oock moedernaect,
Zoo stijf dat de bedtsponde kraect.
Onghetroosten.
De schoone spruyte.
Welgheminden.
En dan terstont
[fol. M2v]
Onghetroosten.
Is ’tkeersken uyte?
En sy spelen in’t donckere metten blinden.
Welgheminden.
Hola, niet voorder en willen wy ons onderwinden,
Onghetroosten.
Te spreken van alzulcke dinghen.
Welgheminden.
En effens daechs hoortmen de voghelkens zinghen,
Onghetroosten.
Daer hangende in de kamer met melodije,, jent.
Welgheminden.
Dan zietmen de klaerheyt aen alle zijen,, bekent,
Onghetroosten.
In de kamer dringhen door de glasen.
Welgheminden.
Dan hoortmen op den toren
Onghetroosten.
Den Waker blasen,
Welgheminden.
Zinghen,
Onghetroosten.
En alle vreucht beleyden.
Welgheminden.
Dan eest: och Lief!
Onghetroosten.
Wy moeten scheyden,
Welgheminden.
’tIs meer dan tijt.
Onghetroosten.
Och Liefken neen,
Welgheminden.
Ick bidts u Lief blijft,
Onghetroosten.
’tEn is nau dach.
[fol. M3r]
Welgheminden.
Blijven Lief?
Onghetroosten.
Ia
Welgheminden.
Och ick en mach,
Ick moet wederom naer huys,
Eer datter iemant op is.
Onghetroosten.
Och bitter scheyen! en groot confuys.
Welgheminden.
Noyt meerder abuys.
Onghetroosten.
Den nacht is hondert nachten te kort.
Welgheminden.
Watter dan al droefheyt wort,
Onghetroosten.
Zuchten,
Welgheminden.
Klaghen,
Onghetroosten.
Schreyen,
Welgheminden.
En duchten.
Onghetroosten.
De handekens douwen,
Welgheminden.
De borstkens knuyselen.
Onghetroosten.
’tHerte vol rouwen.
Welgheminden.
Och! dat den dach zoo vroech komt blijcken.
Onghetroosten.
Dan eest oorlof.
[fol. M3v]
Welgheminden.
Dan gaense strijcken
In huys eer datter iemant ontsprinct.
Onghetroosten.
En als sy alleen is,
Welgheminden.
Wat zijdy dan? dinct.
Onghetroosten.
Dat waer een wonder om vertrecken.
Welgheminden.
Nu eest ghescheyen.
Onghetroosten.
Tschijnt ghy wilt met reynder liefde ghecken,
Zoo ick aen u verstaen principalijck,
Ick prijse eerbaer liefde gheduerich loyalijck,
Tot datmense in Venus Tempel mach toghen
De Liefste te trouwen.
Welgheminden.
Dat loopen heefter veel bedroghen,
Daer wasser hem veel meer besmittende,
Aristoteles was hy niet verhittende,
Meynde hy hem niet met syn Lief te verblijen,
En liet hy hem niet van haer berijen,
En breyelen als een Peert? ’twelck hem griefde.
Onghetroosten.
Ick hoor wel u herte is als Iason vol liefde,
Daer Isyphile om in’t water spranck,
Medea kreech hem ’tVlies teghen vrienden danck,
Oft als Aeneas die Dido eerst kroonde,
En die haer ten lesten qualijck loonde,
Oft als Theseus die Ariadne verliet ten inde.
Welgheminden.
Men vint hoe dat Samson Dalida minde,
Dat hy in haren schoot ruste, alzoomen weet,
[fol. M4r]
Zoo dat sy hem alle syn hayr af-sneet,
Daer hy syn kracht met moest verliesen.
Onghetroosten.
Men vinter die ghetrouwe liefde verkiesen,
Wat trouwe heeft Hero Leandro gheschoncken?
Heeft sy haer niet inde Zee verdroncken?
Hem teghen swemmende uyt rechter minnen,, goet.
Welgheminden.
Men vinter vele die hun zelven niet en kinnen,, vroet,
Virgilius hinck hy niet in een mande?
En Hercules die in een hemde verbrande,
Daer moeter vele als den Onghetroosten dolen.
Onghetroosten.
Porcia dronck om Brutus gloeyende kolen,
Mits der trouwen die in haer was groot,
Echo quam om Narcissus ter doot,
En Thisbe doorstack haer om Pyramus nochtans;
Zulcke trouwe en vondtmen noyt in Mans,
Als aen dese Vrouwe heeft ghebleken.
Welgheminden.
Gheen trouwe in Vrouwen teghen Mans te spreken,
Exempel aen Dalida en noch ander vele.
Onghetroosten.
Daer komter menichte tot desen spele,
Die d’amoureusheyt wanen bedrieghen,
Maer reyn liefde en mach niet lieghen,
Maer minnen eerbaerlijck tot allen tijen.
Welgheminden.
En zou ick my niet meer dan ghy verblijen,
Zoo en zou ick niet wel triumpheren,
Maer ick prijse al bancketeren, hoveren,
Hier met Paridis liefde confoort.
Onghetroosten.
En ick prijse reyn liefde wie dat hoort,
Als den Onghetroosten dat ick my kinne,, hier,
[fol. M4v]
In deuchden in eeren ick altijt minne,, fier
Myn Lief boven goudt, peerlen, oft ghesteente.
Welgheminden.
En ick prijse vlieghende liefde om myn verkleente,
Alzoo langhe als sy my mach ghebeuren,
En dit zette ick elcken t’synen willekeuren,
En gheven’t hun over al zonder hinderen.
Onghetroosten.
Nu, nu, laet ons arguatie minderen,
En gheven’t hun over met eeren,
Hun alle die’t hooren Vrouwen en Heeren,
Aen wien sy meest haren zin zijn draghende.
Welgheminden.
Den Onghetroosten en Welgheminden zijn u vraghende,
Wiens manieren u meest zijn behaghende?
Den Onghetroosten hier in eeren komt gaende?
Oft den Welgheminden syn Lief ontfaende
In syn witte armkens?
Onghetroosten.
Nu houwet staende,
En wilt van die arguatie cesseren,
En laten’t den Heeren concluderen
Met den Amoureusen in liefden bezeven,
Wie sy de meeste autoriteyt zullen gheven,
Want myn natuere is altijt deuchdelijck
Ter eeren Godts.
Welgheminden.
En myn natuere is vreuchdelijck,
Dus neme ick oorlof met desen bewinden.
Onghetroosten.
Ick ben den Onghetroosten.
Welgheminden.
En ick den Welgheminden.
Onghetroosten.
Oorlof eerweerdighe.
[fol. M5r]
Welgheminden.
Oorlof wijse ghezinden.
Onghetroosten.
Oorlof rechtveerdighe.
Welgheminden.
Oorlof hooghe bekinden.
Onghetroosten.
Nu dan ten lesten inden
Wilt u Godt in gratien,, ontfaen.
Welgheminden.
’tIs al uyt recreatien,, ghedaen.

Hier eyndicht het tweede Spel.
Continue
[fol. M5v]

DE PROLOGHE VAN
HET DERDE SPEL.

GHy edel amoureuse Vrouwen en Heeren,
Wy hebben u figuerlijck en speelwijs getoont
Hoe Diana Acteon in eenen Hert de verkeeren,
En hoe sy hem naer verdienste heeft geloont,
(5) En hoe Wonderlijck murmureren heeft ghehoont*
De schoone Echo, ’twelck haer heeft verdroten,
En hoe Narcissi schoonheyt, weert ghekroont,
’tHerte van Echo ded’ smaken de bitter noten,
Alst was doorschoten.

    (10) En hoe sy haer Vader ootmoedelijck bat,
Dat hy een Tafel-ronde zoude decken,
Oft een Tornoy-spel opstellen, om dat
Sy Narcissum tot liefde zoude verwecken:
En hoe Narcissus quam ter zelver plecken,
(15) Daer sy hem naer Veneris raet aensprack;
En hoe sy beklaechde dat sy tot ghecken
Was komen, en hoe sy met swaer onghemack
Droech der liefden pack.

    In ons derde Spel vrienden zullen wy vertellen,
(20) Hoe Echo in parabel te voren leyt
Haer liefde Narcisso voor alle Ghezellen:
En hoe hy haer den sleutel van troost ontzeyt;
En hoe Echo door mistroosticheyt
[fol. M6r]
Ten lesten valt in desperatie,
(25) En hoe Venus haer belooft d’ontrou feyt,
En ’tleet te doen wreken eer langhe spatie,
Zonder gratie.

    Hoe dat Atropos metten strael der doot
Het amoureus Herte van Echo doorstraelt,
(30) En hoe sy deerlijck beklaecht wert naer haer doot,
Zal u Poëtelijck worden verhaelt,
En hoe Venus Cupido onghedraelt
Beval dat hy aen de Goden zou begheeren wrake,
Op dat hy naer syn verdienste zou zijn betaelt,
(35) En hoe Cupido ded’ Narcissus aensprake,
En pleddeerde de zake.

    Hoe Diana hem verantwoorde in’t ghevecht,
Zullen wy u Speelwijs oock doen ghedincken,
En hoe Iupiter by vonnisse wees voor recht,
(40) Dat Narcissus in een Fonteyne zou verdrincken,
Daer hy syn schoonheyt in zou zien blincken,
En hoe Neptunus en Cupido, door Iovis voorstel,
’tWater beswoer, dat hy te gronde zou zincken,
’tWelck hy verdient hadde door syn rigoreusheyt fel,
(45) Zult ghy hooren in’t Spel.

    Noch zullen wy verhalen voor elck in’t ghemeyne,
Hoe Narcissus zeer vermoeyt zijnde quam
Aen de voorschreven klaer Fonteyne,
Daer hy zulcken vreucht in syn zelfs schoonheyt nam,
(50) Dat hy naer syn schaduwe te gronde swam,
Daer Atropos de wreede Goddinne sterck,
Ghelijck de Wolf vernielt een Lam
Hem haelde door syn rigoureus werck,
Wt tsweerelts perck.


[fol. M6v]

Namen der Personagiens van’t
derde Spel.

ECHO
’tHerte van ECHO.
NARCISSUS.
NARCISSI schoonheyt.
Wonderlijck murmureren.
Heere van Hyponien.
Een Heere.
Druck en spijt.
VENUS.
ATRAPOS
Twee Ghebueren.
CUPIDO.
IUPITER.
DIANA.
NEPTUNUS.


[fol. M7r]

HET DERDE SPEL.

Echo.
WAt’s myns arm melancolieuse?
Buyten redene dus onbestiert,, gaende,
Dat ick verdwaesde dus avontuereuse,
Dus vast blijve onghemaniert,, gaende?
Twijffele blijft ongedangiert,, gaende,
Maer hope failjeert my inder noot,
Dies ick van liefden blijve doorviert,, gaende
Door ’tstrael dat my ter Herten schoot:
Och! de Prince alder Princen ’tHoot,
Hy komt my rechts teghen hier in’t vergier:
De Goddinne Venus daer liefde haer in besloot,
Sterck u Narcisse edel Princier
Tot alder deucht.
Narcissus.
Schoon Maghet fier,, zeer goedertier,
Ick dancke u uwer salutatien,
Dat ghy u jonstelijck bestier,, aen my nu hier
Zijt barende, Bloeme reyn van natien,
Te deser spatien.
Echo.
Zoete woorden ghesproken uyt gratien,
Edel Ridder, die zijn altoos ghetijelijck,
Het en staet te gheender blamatien,
Dat meen ick vrijelijck,
Wat schaedt een minlijck opzien blijelijck,
’tEn kost doch niet,, welck hier gheschiet.
Narcissus.
Fraey is ’tbediet.
Echo.
Ionst wast die’t,, riet,
[fol. M7v]
Dat toocht nateure.
Narcissus.
Het blijct die’t,, ziet
Schoon Roose-fleure,, groot van valeure.
Echo.
Met zoeten faveure, te deser eure,
Edel Ridder, heb ick ws raets te doene.
Narcissus.
Ick ben t’uwen besten schoon figeure,
Reyn creatuere.
Echo.
O Ridder koene,, groot van bevroene,
Een vrouwlijcke imagie heeft my gheklaecht,
Ick mach’t u wel hier vertellen in’t groene,
Dat hinderlijck grief op haer verdaecht,
Sy is gheplaecht,, jammerlijck vertzaecht,
Want haer Herte is in’t prisoen van minnen
Van Wonderlijck* murmureren ghejaecht,
Dies sy met druck belaecht,, haer vijf zinnen,
Wat mocht sy beghinnen,, om vreucht ghewinnen,
Dat sy haer Herte mocht conforteren.
Narcissus.
De zake is lastich om bekinnen,
En swaer om gronderen,
D’onghebonden Herte moeste unieren
Zonder failjieren
Met der Herten die jammerlijck zate ghevanghen,
En metten sleutel van trooste deffirmeren
’tPrisoens verstranghen.
Echo.
Zijn dit de ganghen? haer machs verlanghen.
Narcissus.
Iae’t blosende wanghen,, schoon Kerssouwe.
Echo.
Och Ridder ghetrouwe,, vroom en vailjant,
[fol. M8r]
Hoe mocht dese Bloeme uyt haren rouwe
Gheraken? vry edele Prince vol verstant.
Narcissus.
Ick en weet niet beters, Bloeme playsant,
Dan dat sy om den sleutel van trooste vramelijck
Ionstelijck bidde.
Echo.
Waer dat niet schamelijck,, en onbetamelijck.
Narcissus.
Iae’t, en neen’t, haddy’t verstant ghenamelijck,
By redenen Bloeme groot van gheslachte,
Der vrouwelijcker imagien, zoo waer’t blamelijck,
Maer ’twaer hen groot, hebt in’t ghedachte,
Diemen dus achte.
Echo.
Maer oft Wederzegghen daer in wrachte,
Hoe voer sy dan?
Narcissus.
Zoo dede hy als een Tyrant by krachte,
Niet als een man.
Echo.
Daer houd’ick my an,
Die woorden die zijn my zoet om horen:
Ick ben’t Prince dies niet ontgaen en kan,
En die leven moet in der minnen ghespan,
Want ’tHerte ghevanghen leyt in toren:
Dies bid ick u Prince edel gheboren
Om den sleutel van trooste, groot van virtuyte,
Als dat ick als u, alderweertste verkoren,
Myn herte mach van alle druck ontsluyten,
’tWelck leyt in muyten.
Wonderlijck murmureren.
Ia, ja, dat zijn de kluyten,
Mutse, mutse, wat zalder uyt spruyten,
[fol. M8v]
Dies heb ick keuringhe,, ’twort noch leuringhe
Al haer labeuringhe.
Echo.
O Princelijck greyn leeft zonder treuringhe,
En wilt my den sleutel van trooste gheven,
Oft eeuwelijck moet ick in ’sdrucx versmeuringhe
Als arm verstekene jammerlijck sneven.
Narcissus.
En belght u niet reyn Bloeme verheven,
Den sleutel van trooste zoo moetty derven.
Echo.
Och ghy spreect contrarie ws woorts bezeven,
Het scheen ick zoude confoort verwerven,
Zuldy my dan troosteloos laten sterven,
Waer zal ick allendich Wijf dan swermen?
Och! wilt mynder herten grief af-kerven,
Op alle vrientschap en myns ontfermen,
By uwer gratien.
Narcissus.
Ick en acht geen kermen
Van Vrouwen behendelijck van spraken,
By my en zullen sy niet ghehermen,
Sy en moghen my in gheender manieren vermaken,
Ick en acht gheen Vrouwen.
Echo.
Lacen waer by?
Narcissus.
Om vreemde zaken,
Dat sy alle de weerelt bedrieghen:
Maer myn herte moet alle blijschap naken,
Wanneer dat ick mach jaghen en vlieghen,
Daer wil ick myn joncheyt altoos met wieghen.
Echo.
Wat blijschappen is u loopen u draven,
Dat ghy de Peerden doot meucht rijen,
[fol. N1r]
En u zelven zoo gaet verslaven?
’tIs een groote armoede, die’t moet lijen:
En haddy niet liever met melodijen
In een schoon kamere t’uwen gherieve
Te wesen, daer ghy u mocht verblijen
Ionstelijck met uwen zoeten Lieve?
Dat’s eerst een boete van meskieve.
Narcissus.
Neen ick, want sy kleyn gheacht,, zijn,
Die met Vrouwen ligghen en concubijnen,
Der wapenen usantie moet in’t ghedacht,, zijn,
Daer zoude hem elck Ridderlijck herte toe pijnen:
De Vrouwen die doen natuere verdwijnen,
Sy corromperen schoonheyt en jeucht,
Sy korten ’tleven, ’tmach menighen schijnen,
Dus en merck ick in Vrouwen nu gheen deucht,
Haer schoon ghelaet, dat elcken verheucht,
Heeft alle scientie ter neder ghevelt,
Alle krachten onder voet gheveucht,
Alle ghestichten bedorven en ontstelt,
Dus eest om niet dat ghy my quelt,
Ick en begheere gheen Vrouwen, laet my met vreden.
Echo.
O edel Prince van grooter ghewelt,
Hoe meuchdy de Vrouwen dus t’onder treden,
Die fondatie zijn alder vrolijckheden,
En daer den boom des levens by groeyt,
Het is tyrannicheyt van zeden,
Want uyt Vrouwen niet dan deucht en vloeyt.
Narcissus.
Dat achte ick kleene.
Echo.
Och my vernoeyt
Myns levens, door u groote wreetheyt
Te mywaerts barende.
[fol. N1v]
Narcissus.
Om gheenderhande jonst noch leetheyt,
Die eenighe Vrouwe my in mach steken,
Zoo en zal ick door amoureuse heetheyt
Van Vrouwen myn reynicheyt niet breken,
Die ick belooft hebbe.
Echo.
Hoort my doch spreken
Prince alder Princen, de verhevene,
Ick en begheer niet der luxurien treken,
Maer met u in reynicheden te levene,
U minlijck opzien te aenklevene,
En u zoete woorden t’elcker euren
En u eeuwich by-zijn te bezevene,
Is my ghenoech mach’t my ghebeuren.
Narcissus.
Dat en begheer ick niet, ’tis een berueren,
Der zinnen een eeuwighe temtatie,
Een verweckinghe der natueren,
Om tot luxurien te komen t’elcker spatie,
Dus swijcht, en maect gheen murmuratie,
Met Vrouwen zoo en wil ick niet accoorden.
Echo.
Na dat zoo staet by uwer gratien,
Schoon Lief gheeft my zoetheyt van woorden
Om op te levene.
Narcissus.
Spreyt elders u koorden,
In u nette en zuldy my niet ghetouwen,
Gheen eere en laet ghy aen u boorden,
Ghy en hebt gheen schamel herte van Vrouwen,
Dit’s wech, ghy en schaemt u niet.
Echo.
Och noyt en was ick dus vol rouwen,
O vileyn alder vileynen meest,
[fol. N2r]
Fel Tyrant vol der ontrouwen!
Laetty my dus in der minnen tempeest
Mismaect totter doot bevreest?
Zoo en wil ick nimmermeer eten noch drincken,
Maer sterven in der minnen foreest
Troosteloos, zonder achterdincken:
Ay my! myn herte zal my ontzincken,
Myn leden begheven, ’therte lamenteert,
Ick valle in onmacht, myn sprake failjeert.

PAUSA.


Een Heere.
O Edele ghenadighe Prince ghepresen,
U Dochter leyt hier in onmacht ghesleghen.
De Heere van Hyponien.
Eylacen, wachermen! wat mach haer wesen?
Een Heere.
Ick en weets niet ghenadighe Heere ghepresen.
De Heere van Hyponien.
’tHerte is my vol drucx gheresen,
Als ick Vrouwen eenich verdriet zien pleghen.
Een Heere.
O edel ghenadighe Prince ghepresen,
U Dochter leyt hier in onmacht ghesleghen:
Maer en verslaet u niet edel Princelijck deghen,
’tIs misselijck wat de Vrouwen deert.
De Heere van Hyponien.
Draechtse in haer kamere, want ick begheert,
En conforteertse naer toebehooren
Met alder zoeticheyt.
Een Heere.
O hooghe ghebooren
Prince, dat en zullen wy niet laten,
Venus gratie kome haer te baten.
[fol. N2v]
Druck en spijt, een verrader.
Ick luyster zoo de Zoch na haer draf,, doet,
Myn quaetheyt en laect niet watmer af,, doet,
Want altijt dat ick vol archs ghespuys,, blijve
Van myns zelfs valscheyt dat ick abuys,, schrijve,
Als ick wercken mach onder Venus kinderen:
Waer dat ick kome ick kan’t al hinderen,
Dus meen ick Echo noch te beringhene,
En in ’t lets der desperatien te bringhene,
Als datse de doot daerom bezeuren,, zal:
Sy weet noch luttel wat haer ghebeuren,, zal,
Nu als haer troost van lieve failjeren,, moet,
Want onweerdich verstooten, destrueren,, doet
Haer jeucht, haer welvaert, en haer jolijt:
Wa Wonderlijck murmureren.
Wonderlijck murmureren.
Wa Druck en spijt,
Zijt ghy dat? komt by zonder ghekroonheyt.
Narcissi schoonheyt.
Ghegroet weest t’zamen.
Druck en spijt.
Wa Narcissi schoonheyt
Weest willekom, ghy knoopt der minnen knoopken.
Wonderlijck murmureren.
Ziet my dit zoortken.
Druck en spijt.
Wie koopt dit hoopken?
Die zette eenen bril op synen neuse.
Narcissi schoonheyt.
Ick hadde liever den Godts-penninck dan den keuse.
Wonderlijck murmureren.
Die’t koopt die en heeft gheen deucht te doene.
Druck en spijt.
Wy zijn Iocus Discipulen.
[fol. N3r]
Narcissi schoonheyt.
Wy zijn vol van traysoene,
Want alle quaetheyt konnen wy brouwen.
Wonderlijck murmureren.
Ghy zijt een bedriegher van Vrouwen.
Druck en spijt.
En ghy zijt een destructie van memorien.
Narcissi schoonheyt.
En ghy zijt bloetgierich vol mortorien,
Die Atropos brenght metter strale.
Druck en spijt.
Myn meeste blijschap is ziecte oft quale,
Van my en komen gheen vreucht ghebruyckers*.
Wonderlijck murmureren.
Wy zijn zeer deuchdelijck.
Narcissi schoonheyt.
Als een Koe vol zuyckers,
In archeden krijghen wy voetsel en malscheyt.
Wonderlijck murmureren.
Wat ordineren wy?
Druck en spijt.
De quaetste valscheyt,
Diemen oyt verrader mocht in’t hoot,, bringhen.
Narcissi schoonheyt.
Lieve wat is datte?
Druck en spijt.
Hoe dat wy Echo zullen ter doot,, bringhen,
Die van Narcisso is verstooten,
Dit is den steck daer wy naer klooten,
Want onweerdich verstooten heeft my bevolen
Dit werck te doene.
Wonderlijck murmureren.
Noch gaen ick ter Scholen,
Onweerdich verstooten, wat man is datte?
[fol. N3v]
Narcissi schoonheyt.
Die en kenne ick oock niet.
Druck en spijt.
’tIs een groote Katte,
Want confortatie by hem sneeft.
Wonderlijck murmureren.
Eest oock een verradere?
Druck en spijt.
Iae’t, de quaetste die leeft,
Dus laet ons wercken uyt synen propooste.
Wonderlijck murmureren.
Het waer goet in tijts ghezien ten rooste,
Zouden wyse metter doot bespien.
Narcissi schoonheyt.
Ick en wilder niet toe helpen.
Druck en spijt.
Beyt, wat zou dat bedien?
Narcissi schoonheyt.
Ick en wille niemant ter doot helpen doorstrepelen.
Wonderlijck murmureren.
Wat wildy nu keeren?
Druck en spijt.
Wat wildy nu wepelen?
Daer ghy zelve al dit werck ghebrast,, hebt.
Wonderlijck murmureren.
Ghy stort valscheyt uyt fenijghe lepelen,
Wat wildy nu keeren?
Druck en spijt.
Wat wildy nu wepelen?
Wonderlijck murmureren.
Wattinghe zoudy ons nu ontrepelen,
Daer ghyse totter doot beklast,, hebt.
Druck en spijt.
Wat wildy nu keeren?
[fol. N4r]
Wonderlijck murmureren.
Wat wildy nu wepelen?
Daer ghy zelve al dit werck ghebrast,, hebt.
Narcissi schoonheyt.
Ghy meucht doen des ghy den last,, hebt,
Maer ter doot en brengh ickse immers niet:
Adieu dit’s ganck.
Druck en spijt.
Hy schuddes synen piet,
Nu als de Meeskens inden slach,, zijn.
Wonderlijck murmureren.
Hy zal nochtans gherekent in’t ghelach,, zijn,
Gaen daer hy wil, al is hy verbolghen:
Wat nu te rade?
Druck en spijt.
Wy moeten ’t Wijf volghen,
En alst zal pas gheven ter noot,
Loop ick om Atropos Goddinne vander doot,
Dus laetse ons hier wachten even stijf,
En alst tijt is vallen wy haer op’t lijf.

PAUSA.


Echo.
OVermaledijt mensche! wat hebdy ghewracht?
Dat ghy herte en zinnen hebt ghegheven
Den ghenen die ws niet met allen en acht.
Dat zal u allendighe noch kosten ’tleven:
O druck alder drucken bezeven!
O spijt, die alder spijten spijt,, zijt!
O schanden der schanden, die my aenkleven!
O verwijtelijck verwijt, die in’t verwijt,, zijt!
Die teghen myn welvaert nu in’t krijt,, zijt.
    O hoovaerdich herte hoe zijdy verwaten,
O liefde liefde! hoe zijdy versteken,
O schoonheyt schoonheyt! moetmen u haten?
O troost troost! blijft ghy nu besweken?
[fol. N4v]
O vreucht vreucht! ghy zijt my ontsteken,
O dangier dangier! ghy zijt my erven,
O herte herte! eer lanck zoo moetty breken:
O desperatie! die ick verwerve,
Van spijte van drucke dat ick bederve.
Druck en spijt.
Dat was een stootken.
Wonderlijck murmureren.
Dat ghinck ter herten.
Druck en spijt.
Laet loopen ’tklootken,
Haer naect meer smerten,
Eerse Atropos metten strael ter herten.
Echo.
    O Venus, Venus, der minnen Goddinne,
Over Narcissus zoo roep ick blamelijck
Wrake, dat hy reyn Vrouwen minne,
Is blasphemerende nu dus onschamelijck,
Wrake der gheveynstheyt onbetamelijck
Synder woorden, die my hebben bedroghen,
Wrake synder schoonheyt, die onvramelijck
’tHerte in minnen heeft ghetoghen,
Wrake dat ick dit moet ghedoghen.
    Tfy hem, die draecht Ridders naem ten strije,
En den boom des levens laet vergaen,
Wrake synre felder tyrannije,
Die my dus eeuwich laet in dangier staen:
Wee my! ick moet de doot ontfaen
Door hem met grooten onghemake,
Die myns, eylaes! niet en achte een spaen,
Daer Onweerdich verstooten af is de zake:
O Venus hier af begheer ick wrake.
Venus.
Myn uytverkoren zijt toch te vreden,
Daer zal zulcken wrake af beklijven,
[fol. N5r]
Datmen naer den dach van heden
De wrake van hem noch zal beschrijven,
’tDangier van minnen, reyn Bloeme der Wijven,
Zal hy op deser weerelt noch zoo proeven:
Wilt desperatie van u drijven,
Met willigher herten sterve ick zonder bedroeven,
Ghy zult eeuwelijck, zonder hinderlijck groeven,
In’t Palleys der minnen zijn verkoren,
Gheenen troost en zal u meer behoeven,
Want daer is blijschap zonder toren,
Die blijft volstandich.
Echo.
O Venus, Venus, nu ben ick verloren,
Na ’tmorseel der doot eest dat my langht,
Druck en spijt wilt my versmoren,
Hy leyt my zoo swaer op’t lijf en pranght,
Murmuratie leyt memorie en vanght,
En wilt my in desperatie jaghen,
Myn grief, dat boven al verstranght,
Wil ick nu mynder Herten gaen klaghen,
Zoo sterven wy t’zamen inder plaghen.
Wonderlijck murmureren.
Hoort Druck en spijt, ’tis nu recht tijt
Om Atropos metter doot te halene.
Druck en spijt.
Zoo en pijn ick my langher niet te dralene,
Maer immers zoo slaghet Wijf wel ga.
Wonderlijck murmureren.
Ick zal in trouwen.
Druck en spijt.
Ia Hoere soon ja,
En laet u ’tWijf toch niet ontsluypen.
Wonderlijck murmureren.
Oft wy vanden zelven soppe moesten zuypen,
Hoer voeren wy dan?
[fol. N5v]
Druck en spijt.
Dat en zoud’ick niet prijsen,
Wat rampe zoo zullen wy weder verrijsen
In andere menschen, zoo wy pleghen,
Waer voor zorchdy?
Wonderlijck murmureren.
Eest niet schoon uytghesleghen?
Wat haest u, ghy staet zoo vele en klapt,
Loopt haelt de doot.
Druck en spijt.
Dit’s wech ghedrapt,
Maer en laet haren druck niet minderen,
Wiltse altoos met swaren ghepeyse hinderen,
Echo.
O Herte, Herte! nu moetty sterven,
Eylacen! hier in’t prisoen van minnen.
’tHerte van Echo.
En mach ick nimmermeer troost verwerven?
Echo.
O Herte, Herte! nu moetty sterven.
’tHerte van Echo.
Och! zal ons Venus laten bederven?
Zoo en mach ick der doot gheenzins ontrinnen.
Echo.
O Herte, Herte! nu moetty sterven,
Eylacen! hier in’t prisoen van minnen.
’tHerte van Echo.
O wy wachermen.
Echo.
Wat zal ick beghinnen?
Natuere beswaert.
’tHerte van Echo.
Eylacen van vare.
Echo.
O fel Tyrant.
[fol. N6r]
’tHerte van Echo.
O moordenare,
Die onweerdich verstooten gheeft voor gheluck.
Echo.
O jammerlijck jammere!
’tHerte van Echo.
O druckelijck druck!
Ick mach allendich Herte wel klaghen.
Echo.
O hinderlijck hindere!
’tHerte van Echo.
O plaghe der plaghen!
Wy sterven hier in gherechter trouwen.
Echo.
Spieghelt u ghy Maechden en ghy Vrouwen,
Ende en leght u herte noch u ghedachten
Aen Mans niet, die u niet en achten,
Want hier by ben ick ter doot gheveucht.
’tHerte van Echo.
Adieu myn blijschap.
Echo.
Adieu myn vreucht.
’tHerte van Echo.
Adieu myn schoonheyt.
Echo.
Adieu myn jeucht.
’tHerte van Echo.
Adieu myn kracht en myn memorie.
Echo.
Adieu schoon weerelt.
’tHerte van Echo.
Adieu ydel glorie,
Danssen, springhen, met grooter eeren.
Echo.
Adieu Maechden en Vrouwen.
[fol. N6v]
’tHerte van Echo.
Adieu Princen en Heeren.
Echo.
Adieu schoon lustighe prieelen.
’tHerte van Echo.
Adieu Sloten, Borghen en Kasteelen,
Met myn zilvere juweelen,, groot van weerden,
Wy moeten ’tmorseel der doot aenveerden.
Wonderlijck murmureren.
Wa haest u, ghy zout my plats vererren,
Waer meucht ghy merren, sy ligghen en gapen
Na haren adem.
Atropos Goddinne der doot.
Ick moetse eerst betrapen,
Die beschuldicht zijn deser daet.
Wonderlijck murmureren.
Wie mach dat wesen?
Atropos.
Ghy onder u beyen die daer staet,
Want ghy oock blijven moet in’t verdriet.
Druck en spijt.
Wy schelden u quijte.
Wonderlijck murmureren.
Wy en eysschen u niet,
Van my en zuldy niet ghehaelt,, zijn.
Atropos.
Metten strale der doot moetty doorstraelt,, zijn,
Door u misdaet.
Druck en spijt.
Lacen! wachermen,
Ick wille gaen loopen.
Atropos.
’tEn baet gheen kermen,
Houdt datte, ghy en zult gheen quaetheyt meer,, doen.
[fol. N7r]
Druck en spijt.
Ay my, ay my.
Atropos.
Her, herwaert ghye.
Wonderlijck murmureren.
Beyt, beyt, ghy zout my zeer,, doen,
Ick moet eerst gaen myn water maken.
Atropos.
Houdt datte, ick zal u wel gheraken,
Ghy blijfter al waer’t ghy noch veel jonghere.
Wonderlijck murmureren.
Ay my, ghy doorsteect my lever en longhere,
Lacen! ick ben ter doot ghesleghen.
Atropos.
Die heeft nu loon na werck ghekreghen,
Gheen Minnaers en zal hy meer beschimpen.
Echo.
My bloet verschrict.
’tHerte van Echo.
Myn aderen die krimpen
In’t schouwen der doot zeer putertier.
Atropos.
Ghy moet oock sterven, ’ten baet gheen wrimpelen.
Echo.
Myn bloet verschrict.
’tHerte van Echo.
Myn aderen die krimpen.
Echo.
My dunckt dat my de zenuwen rimpen,
Want noyt en voeld’ick zulcken dangier.
’tHerte van Echo.
Myn bloet verschrict.
Echo.
Myn aderen die krimpen
In’t schouwen der doot zeer putertier.
[fol. N7v]
Atropos.
Metten strale der doot ongier
Moetty doorstraelt zijn met vele ghepijns.
’tHerte van Echo.
O Venus, Venus! ontfermt u mijns.
Atropos.
Echo ghy moet ’tzelve zopken drincken,
Houdt datte, ghy blijftere.
Echo.
Och! wilt myns ghedincken,
Venus ick ben ter doot bevreest,
In uwen handen bevele ick mynen gheest.
Atropos.
Dat’s daer, u leven is ghedaen,
Cupido wil haer ziele ontfaen
Al in’t Palleys der minnen reene:
Al dat berueren heeft bevaen,
En mach de doot gheenzins ontgaen,
Eest edel, onedel, groot oft kleene,
Ick brenght al totter doot met weene,
Dit’s wech, ick laetse voorts alleene.

PAUSA.


D’een Ghebuer.
WAer zijdy Ghebuer? goeden dach, goeden dach,
Werctty dus tijelijck?
D’ander Ghebuer.
D’ander Ghebuer.
Ia ick Ghebuere.
D’een Ghebuer.
Dat’s ’tbeste datmen doen mach,
Men moet ’tbroot winnen zoumen’t verteeren.
D’ander Ghebuer.
Ick moet my met arbeyden gheneeren,
Oft armoede zoude my plats houwen t’ondere:
Wat zeytmen ons nieus?
[fol. N8r]
D’een Ghebuer.
Abuyselijck wondere
Van Narcisso, die alle Vrouwen bekoort.
D’ander Ghebuer.
Lieve was daer ane?
D’een Ghebuer.
En hebdys niet ghehoort?
’tIs argher dan moort.
D’ander Ghebuer.
Ey goeder zeght voort,
Als dat ick mach ’tverstant verwerven.
D’een Ghebuer.
Hy heeft Echo van minnen laten sterven,
Zonder confortatie groot oft kleyn.
D’ander Ghebuer.
Och fel Tyrant.
D’een Ghebuer.
O onweerdich vileyn,
Dat ghy u archeyt aen Vrouwen moet baren,
Die u vrient zijn.
D’ander Ghebuer.
Hy zal noch qualijck varen,
En eer lanck termijn zoo zal’t gheschien,
’tBloet eyscht wrake.
D’een Ghebuer.
Hy en mach gheen Vrouwen zien,
God gheve hem rampspoet en verdriet.
D’ander Ghebuer.
’tEn is gheen man.
D’een Ghebuer.
Hy en deucht, zegh ick, niet.
D’ander Ghebuer.
Ick peyse ’tis een ghemaect capuyn.
D’een Ghebuer.
’tIs, zegh ick, een futselere.
[fol. N8v]
D’ander Ghebuer.
’tIs eenen ruyn,
Hy zou anders het by-zijn van Vrouwen prijsen.
D’een Ghebuer.
Men mach hem wel met vingheren wijsen
’tEeuwighen daghe, en eest niet groote schande,
Dat hy de schoonste Dochter vanden Lande
In minnen liet sterven zonder ghenade?
Tfy moet hem werden.
D’ander Ghebuer.
Och ’tis groote schade,
Iupiter wil haer ziele laven.
D’een Ghebuer.
Sy was ghisteren met grooten jammere begraven,
En haer Vader die leyt van drucke kleerlijck
Zieck te bedde.
D’ander Ghebuer.
Zeker ’tis deerlijck
Elck moederlijck herte machs druck ontfaen.
D’een Ghebuer.
Adieu Ghebuere, wy moeten gaen
t’Huyswaert en eten een schotel vol pappen,
En naer de noen kome ick weder klappen.

PAUSA.


Venus.
CUpido Regent der minnen bequame,
Aen u begheer ick uyt reynen ghedachte,
Dat ghy de moordadelijcke blame
Van Narcisso vervolghende zijt by krachte;
Begheert justitie en doet u klachte
Aen Iove den Godt der natueren,
Zeght hoe Narcissus d’archeyt wrachte,
Dat Echo moeste de doot bezueren.
[fol. O1r]
Cupido.
O Venus die spieghel zijt van alle schoon Figueren,
Ick en zals niet laten, al zegh ick’t op ’tslechte.
Venus.
Ick zout zelve vervolghen wout ghy ’twoort aen vueren,
Het betaemt datmen de misdadighe daeght in rechte:
Gaet vrylijck teghen hem ten ghevechte,
Daer Iupiter en alle de Goden vergaert,, zijn:
Willet iemant met woorden oft met ghevechte
Verantwoorden, wilt kloeck en onvervaert,, zijn,
Eest noot Phoebus zal u ruwaert,, zijn.
Cupido.
O Venus reyn vrouwelijck engien,
Gheen zorghe en heb ick van zulcke treken,
Maer zulcken wrake zalder af gheschien,
Zoo datmer eeuwelijcken af zal spreken,
Oft ’tzal my aen myn macht ghebreken:
Uwen oorlof Bloeme, leeft in glorien,
Wilt alle druck van u versteken,
Ick hebbe de zake wel in memorien:
Adieu dit’s ganck.
Venus.
Alle Minnaers victorien
Moet u scherm-schilt wesen en toeverlaet.
Cupido.
Hier mocht wel wonder af komen jae’t,
Want de zake is lastich om gronderen,
Dies wil ick nu neerstelijck descenderen,
En zal myn lieve Moeder zijn obedient,
En gaen daer Iupiter zit in’t Parlement,
Inden Troon des levens ghekroont zeer machtich,
Met vele Goden verghezelschapt waerachtich,
Wiens dominatie bevrijt vele snevens:
Ick zien Iupiter inden Troon des levens
Zittende als Iuge groot in’t vermoghen,
[fol. O1v]
Dies wil ick hem groeten om een verhoghen,
En alle de Goden van reynder zeden,
Iupiter, Neptunus en Apollo vol vreden,
En u Diana vol der scientien,
Ghegroet weest t’zamen.
Iupiter den Godt der natueren.
De obedientien
Betaemt wel voor alle de Goden ghemeene:
Wat begheerde ghy kint?
Cupido.
O Prince reene,
De zake is kleene,, na u beruerelijckheyt,
Maer om dat ghy als Rechter der natuerelijckheyt
Inden Troon des levens houdt beluyckinghe,
Zoo eysch ick vander Natueren misbruyckinghe
Iustitie, na misdaets bezeven,
’tWelck ick hier uyten zal.
Iupiter.
Die zalmen u gheerne gheven,
Na de ghelegentheyt vander zake.
Cupido.
Zoo klaegh ick u Iupiter, en roepe dies wrake,
Dat Narcissus, als een Tyrant zeer quaet,
Der schoonder Echo zonder toeverlaet,
Gheheel desperaet,, heeft laten sterven,
In drucke doorkerven,, en bederven
Ongheacht recht als voor sleteren,
’tWelck hy met woorden hadde moghen beteren:
Hier begheer ick recht af, heeft hy misdaen,
Na der natueren.
Iupiter.
Dat heb ick wel verstaen,
’tFeyt luyt zoo wrakelijck, elck machs vereenen,
Men mochter bloedighe tranen om weenen,
Die natuerlijck ware van complexien.
[fol. O2r]
Diana de Goddinne.
O Iupiter hoochst, alder-hoochst van zexien,
Ick bidde u, dies ’therte obedieert,
Een woort te sprekene.
Iupiter.
Ick consenteert.
Diana.
Zoo presenteer ick my, na dat dit parlement,, is,
In’t verantwoorden den ghenen die hier absent,, is,
Dat’s Narcissus die my ghehuldich,, is,
Zegghende dat hy de doot ontschuldich,, is
Van Echo, die’t te rechte zoude weghen.
Iupiter.
Wat zeghdyer toe?
Cupido.
Ick zeggher neen teghen,
En dat meen ick te tooghen in’t generale.
Iupiter.
Nu dan ghy Goden hoort tale en wedertale,
Ghy aenleggher der daet zeght voor en laet zien,
Ghy behoort te sprekene.
Cupido.
’tZal minlijck gheschien:
In’t verbeteren u allen, zeggh’ick voor prologhe,
Dat Narcissus is vol van bedroghe,
Want met zijnder schoonheyt vinck hy smadelijck
In’t prisoen der minnen verradelijck
’tHerte van Echo der schoonder jeucht,
En noyt zint en had sy blijschap noch vreucht,
De zake is groot die’t wel verhaelt,
En Narcissi schoonheyt heeft doorstraelt
Metten strale van liefden haer herte deerlijck:
Dit’s d’eerste proeve, dus meen ick kleerlijck
Dat hy’s beschuldich is, en dat legh ick
In’t behout der Goden.
[fol. O2v]
Diana.
En dat wederzegh ick,
Hy eest ontschuldich, zoo ick u zal betooghen.
Cupido.
Dat moet ghehoort zijn.
Diana.
Doet dan op u ooghen,
Wat mocht Narcissus dat haer griefde
Syn schoonheyt, dies sy op hem verliefde?
Sy gaf daer toch wille toe en consent,
En het was Narcissus onbekent,
Dat sy doen zulcx van treken,, was;
Wat mocht hy dat sy vyerich ontsteken,, was
Op hem met vyerigher gherechter minnen,
Dat sy ongheweldich was haerder zinnen?
Men mach alle dinck wel doen by maten:
Exempel hier af zoo meuchdy vaten,
Oft ghy puer wetens zette in’t vier
Den voet, dies ghy kreecht dangier,
Wat mocht ’tvyer, dies ’tvyer baert syn kracht?
Merck oft ghy wijn drinct boven macht,
Als dat dies hindere mocht op u welven,
Wien zoudy dat wijten? dan u zelven,
Dus en derfse haer hindere oock niemant aen tijghen
Dan haer zelven.
Cupido.
Nu en mach ick niet swijghen,
Ick moet verantwoorden dat’s verloren;
Hy zou wel tyrannich zijn gheboren,
Waer een mensche ghevallen in t vyer verveerlijck,
En hy om hulpe riepe zeer deerlijck,
Liet hyen verberren uyt fellen ghedochte,
Daer hy dien mensche wel helpen mochte,
Ick zegghe hy ware der doot deelachtich:
En dit heeft Narcissus ghedaen waerachtich,
[fol. O3r]
Hy zach Echo in’t vyer der minnen blakende
In’t grief der doot, ’twelck haer was nakende,
En riep tot hem woorden van trooste,
Maer tyrannelijck met eenen fellen propooste
Liet hyse daer mismaect van rouwen,
Ter blasphemeringhe van allen Vrouwen,
’tWelck hy met trooste, na dat ick bevroe,
Hadde moghen beteren.
Diana.
Daer hadde hy redene toe,
Dat hy de Vrouwen van hem weerde,
Mits dat hy reynicheyt begheerde,
En belooft hadde te houwen t’eeuwighen daghen:
Wat is meer temtatien, dan ’tzoet behaghen
Van Vrouwen, die natuere doen dolen
Inder luxurien.
Cupido.
Ke gaet noch ter Scholen,
Meendy voor Leer-kinders spreken van kleynen verstande?
Dese edel Bloeme zeer goederhande
Boot haer ghejonstich tot hem te ghevene,
En eeuwelijck in reynicheyt te levene,
Volstandelijck zonder dorpernije,
En daerenboven verstiet hyse als een prije
Onweerdichlijck met eenen ghestoorden zinne,
Dies icken der doot beschuldich kinne,
Hier begheer ick recht af en justitie,
Ia duncke’t u moghelijck.
Neptunus de Godt vander Zee.
Nu zonder malitie
Zoo zullen de Goden t’zamen spreken,
Vertrect een weynich.
Cupido.
Dat en zal u niet ghebreken,
Wy bevelen de zake uwer scientien voort.
[fol. O3v]
Iupiter.
Nu dan ghy Goden elck spreke syn woort,
Hoemen dit vonnisse rechte zal sluyten?
Neptunus.
By uwer weerden.
Iupiter.
Zoo zal ickt’ dan uyten,
T’uwer correctien, mynder herten meeninghe:
Na tale en wedertale, zonder vereeninghe
Der twee partijen hier in’t recht,, staende,
Zoo duncken my de zaken slecht,, gaende:
Narcissus moet beschuldich der doot,, zijn,
En dat by redenen die zeer groot,, zijn,
Echo en dede hem noyt kleynicheyt,
Want sy woude leven in alder reynicheyt
Met hem, welck ick voor trouwe rekene,
En hier boven zoo was sy de verstekene
Van Narcisso met grooter versmaetheyt:
En moest het niet wesen een groote quaetheyt,
Dat hyse liet sterven zonder verzoeten,
’tWelck hy met woorden had moghen boeten,
Doen sy zoo grieflijck was ghenoost,
Eens Mans leughene is eender Vrouwen troost:
Al en kost hy gheen liefde op haer ghezaeyen,
Hy hadse met woorden doch moghen paeyen,
Want merct ’ten schaeyt der keerssen niet,
Dat een ander van haren lichte ziet,
Wat schaeyt der Fonteynen, in’t overdincken,
Datter hondert mensche uyt drincken;
’tHadde hem noch min ghehindert, die’t wel grondeert,
Dat hy haer hadde gheconforteert;
Dus moet elck ghestraft zijn naer syn misdaet,
Die hier quaet doet.
Neptunus.
O Iupiter vroet,
[fol. O4r]
Het dunct my oock recht, die’t wel verstaen,, heeft,
Maer dat’s noch ’tminste dat hy misdaen,, heeft,
Hy heeft den boom der generatien,
Alle vrouwelijcke beelden ter blamatien,
Laten verdrooghen en t’onder ghezet,
’tWelck is blasphemie in onser Wet,
Wt welcken blasphemien dat hy voor al
Der doot beschuldich is.
Iupiter.
Nu zonder gheschal,
Wat punitien mach hy weerdich wesen,
Die zulcken werck doet?
Atropos.
Prince uytghelesen,
Ick zoude hem alzulcken doot doen sterven,
Als Echo moeste door hem verwerven,
Zoo ghy by scienten wel zult bevroen
Wat daer toe hoort.
Iupiter.
Zoo zalmen’t zoo doen:
Roept de partijen.
Neptunus.
Trouwen Heere wy zelen:
Partijen komt voort.
Cupido.
Naer u bevelen
Zijn wy hier t’uwer reverentie
Onderdanich u allen.
Atropos.
Hoort de sententie
Die Iupiter, als Rechter, hier zal ruren.
Iupiter.
Zoo wijs ick, als Iuge der natueren,
Dat Diana afvallich zy deser zaken,
En dat Narcissus de doot zal smaken
[fol. O4v]
In de snootste substantie, zonder verdrach,
Daermen liefde oft minne in krijghen mach,
Dat’s te wetene, die’t wel overdincken,, zal,
Dat hy hem in een Fonteyne verdrincken,, zal,
Door syn zelfs schoonheyt die hy beruerlijck
Bemercken zal inder Fonteynen figuerlijck:
Dus beveel ick u Cupido en Neptunus met,
Doet hem van conjuratien zulcken belet
Ter Fonteynen, als dat hy worde gheplaecht
In deser manieren.
Neptunus.
Na dat u behaecht
Willen wy ghereet zijn inder noot.
Iupiter.
En ghy Atropos doorstraelt hem metter doot,
Als hy in’t water leyt ghezoncken,, wel,
Dat’s myn bevelen.
Atropos.
Hy wort, zegh ick, verdroncken,, snel,
Uwen oorlof Iupiter en wilt niet treuren,
Hem zal nu loon na werck ghebeuren.

PAUSA.


Narcissus.
WEl aen myn Heeren, zoet in’t behaghen,
Volcht my rasschelijck, ick wil gaen jaghen,
Ick ben zoo swaermoedich ick en weet wat maken,
Dus ducht ick dat my zal hinder naken,
Ick wil my zelven gaen verjeuchden
Inder woestijnen.
D’een Heere.
O Prince vol deuchden,
Laet varen alle druck en toren,
Iaghers en Honden zijn langhen tijt voren,
[fol. O5r]
Wy zullen gaen jaghen inden foreeste,
Prince hoochgheboren zijt blijde van gheeste.
Neptunus.
Nu gaen wy, na Iupiters declaratie,
Ter schoonder Fonteynen van zoeter natie,
Daer Narcissus hem in plach verversschen te gane,
Dies laet ons doen ons conjuratie,
Daer hy met komen zal ter blamatie,
Zonder langhen tijt stille te stane:
Alzoo waerlijck als Phoebus regeert de Mane,
En ick ’twater door de wolcken zaeye,
En my de konste gheeft luttel ane,
Dat ick Cybeles vruchten bespraeye,
Besweer ick Apollonem dat hy de raeye
Der Sonnen in u Fontyene versteken,, mach,
Dat hem Narcissus daer in verfraeye,
En syn aenschijn oock bemercken,, mach,
Op dat myn kracht oock in u wercken,, mach.
Cupido.
En ick besweer u Fonteyne klaer als glas,
Alzoo waerlijck als Dido sterf om Aeneas
Wt puerder minnen die in haer smeurde,
Dat Narcissus zulcken liefde krijghe op dit pas
In u Fonteyne, staende in’t gras,
Als Echo om synen wille bezeurde,
Dat syn schoon imagie de Vrouwen bekeurde,
Hem trecken moet tot alzulcker minnen,
Dat hy ongheweldich zy synder zinnen.
Neptunus.
En ick besweere u Fonteyne met moede tam,
Alzoo waerlijck als Helles en Frixus bee
Zaten al op den guldenen Ram,
Daer Helles af viel en verdronck in Zee,
Als dat ghy Narcissus tot synen lee
Verdrinct, en zulcken doot doet sterven,
[fol. O5v]
Als de schoon Echo den allendighen wee
Om synen wille moeste verwerven,
Ick gheve u myn kracht tot dit bederven:
Adieu weest neerstich tot deser plaghen,
Men zalder af spreken t’eeuwighen daghen.
Narcissus.
Wat’s myns? dat ’therte dus onrustich,, is,
Hoe ben ick verhit, verslaeft van moetheden,
Dus wil ick gaen ter Fonteynen die lustich,, is,
My zelven verversschen, en nemen wat zoetheden:
Onvolprijselijck zijn der Fonteynen goetheden,
Medicinael, elck weet dat waer,, is,
Al waer een zinloos hy kreech wat vroetheden
In’t schouwen der Fonteynen die klaer,, is:
Hoe schoone schijnt de Sonne, zoo’t openbaer,, is,
Tot beneden inder Fonteynen gront,
Want ’therte onlustich en beklast met vaer,, is,
Dies wil ick gaen drincken als nu terstont,
Zoo word’ick van mynder moetheyt ghezont.
Narcissi schoonheyt, een verrader.
Nu zal ick myns zelfs Meester bedrieghen,
Ick ben syn schoonheyt, ick zal hem lieghen,
Nochtans en zal ick een woort niet spreken,
Altemet zal myn imagie vervlieghen
In’t water, ick zal hem abuyselijck wieghen,
Want met minnen wort hy op my ontsteken,
Nu merct, ghy en zaecht noyt valscher treken.
Narcissus.
Myn murmuratie en is niet kleyne,
Ick zien een Figuere in dese Fonteyne
Zoo schoone, ’ten is gheen comparatie,
Bied’ ick haer mynen mont alleyne,
Sy wilt my kussen, haer jonst is reyne,
Dies ickse van herten zeer begratie:
Zulck inspiratie,, noch accordatie
[fol. O6r]
Van liefden en kreech ick noyt tot Vrouwen,
’tHerte is zoo vyerich ’theeft zulcken temtatie,
Dat ick puer zinloos worde in’t schouwen,
Och! spreect my toe schoon Bloeme vol trouwen,
Nu lachtse, sy en kan haer niet ghedwinghen,
Her, herwaert, kost ick u ghelouwen,
Ick weet wel ghy en zout my niet ontspringhen:
En mach ick mynen wille niet volbringhen,
Ick worde puer rasende in minnen verblint,
Aen my en baet noch lesen noch zinghen,
Ick sterve mits liefden die ’therte doorrint.
Narcissi schoonheyt.
En is dit niet zottelijck ghemint,
Dat hy door’t schouwen synder figueren,
Wt minnen zou willen de doot bezueren,
Die hy daer inder Fonteynen ziet?
Zijt te vreden, ick brenghe hem in’t verdriet,
Want ick zal hem schier in’t water trecken.
Atropos de Goddinne vander doot.
’tWort tijt ick moet my zelven recken,
Dat ickse beyde ter doot mocht stralen
Als sy in’t water zijn.
Narcissus.
O quale der qualen!
En zal my in liefden gheen troost gheschien?
Zoo zal ick inder Fonteynen dalen
Na ’tzoet imagie dat ick moet zien:
Och wie is dit lieffelijck engien?
’tIs klaerlijck Neptunus Moeder ghepresen,
Noyt Venus noch Pallas en hadden by dien
Van puerder schoonheyt uytghelesen,
Noyt lieffelijcker ghezichte, noyt zoeter wesen,
En schiep Iupiter inder natueren maecksele,
Maer myns griefs en word’ ick niet ghenesen,
Ick blijve troosteloos inder minnen schaecksele,
[fol. O6v]
In’t herte ghevoel ick zulcken blaecksele,
Al zoud’ ick haer ziel en lijf nu schincken,
Ick moet na ’tlieffelijck gheraecksele
Metten hoofde in’t water zincken:
Ay my! wachermen.
Atropos.
Neen, ghy moet oock mede verdrincken
Narcissi schoonheyt, dat’s verloren.
Narcissi schoonheyt.
Ay my! wachermen, noyt meerder toren,
Ick verdrincke, der doot ben ick vertzaecht,
Ontfermt myns Iupiter.
Atropos.
Nu zijdy gheplaecht,
Loon na werck is u nu ghebeurt:
Spieghelt u alle die minne draecht,
Eer ghy na ’tstrick van liefden speurt,
En troost elckanderen onghetreurt,
Hoedt u voor dit hinderlijck meskief,
Houdt middelmate als ghy in minnen labeurt,
Zoo en krijchdy van minnen gheen meskief,
Iupiter hoede elcken voor ongherief.
[fol. O7r]
DE NAER-PROLOGHE.

GOdts Vrienden hier hebt ghy moghen mercken
De wrake van Echo der schoonder Ionckvrouwe,
Hoe dat Narcissus kreech loon naer wercken,
Dies al ’tLant door bedreven wert grooten rouwe:
Want doen syn edele Heeren ghetrouwe
Hem vonden inde Fonteyne verdroncken,
Zoo beklaechden sy hem in menighe vouwe,
En de tranen zijn door der liefden voncken
Van hun wanghen ghezoncken.

    Dees plasse en ’twater, dat doen onreyn,, was,
Wert Fonteyne d’ Amours gheheeten by namen:
Dus bid ick u ghy Mans in’t ghemeyn,, ras,
En wilt gheen jonghe Dochters beschamen,
Maer vertroost de bedroefde ’thaerder vramen,
En als sy u bidden om assistentie,
Gheeftse ten minsten schoon woorden naer ’tbetamen,
En neemt in’t goede haer benevolentie,
Zonder reprehentie.

    En ghy Vrouwen en Dochters hout u eer in weerde,
En zijt zoo dwaes niet noch zoo verblint,
Ghy en peyst dat ’thoy niet en mach gaen ten Peerde,
En datmen vileynen met bidden niet en verwint:
Bepeyst u altijt wel eer ghy beghint,
In een weynich verzinnens leyt wel groote bate,
Ziet toe dat ghy als Echo niet dwaeslijck en mint,
Dat bid ick u jonstelijck uyt caritate,
Maer Houdt middelmate.
Continue
[fol. O7v]

Tafel-spel van dry Personagiens.

Het Herte.
De Ooghe.
De Wille.

Herte.
VAlsch quaet,, ghelaet, door u ick treuren,, moet,
U licht,, my swicht,, alle melodije.
Ooghe.
Mynen raet,, en daet,, ghy dickwils scheuren,, doet.
Herte.
Valsch quaet,, ghelaet,, door u ick treuren,, moet.
Ooghe.
Mynen staet,, en graet,, ghy controleuren,, doet,
Ghy slicht,, en sticht,, melancolije.
Herte.
Valsch quaet,, ghelaet,, door u ick treuren,, moet,
U licht,, my swicht,, alle melodije.
Ooghe.
Valscheyt, gheveystheyt, en verraderije
Schijnt aen u woorden, dat is al myn bedrijven.
Herte.
En ghy zijt oock de booste van alle Wijven,
Want myn vreucht,, myn jeucht,, myns zins verlichten,
Myn zinghen,, myn klinghen,, myn spelen, myn dichten,
Ghy al in swaer allende verkeeren,, doet.
Ooghe.
Wie, icke?
Herte.
Ia ghy zijt die myn leven in verzeeren,, doet,
In vreese, in ancxste, in duchten, in sneven,
[fol. O8r]
In peysen, treuren, zuchten, in beven,
Voor ’tlachen zoo ween ick menighen traen.
Ooghe.
Ick en kan niet gheweten, ghemercken, noch verstaen,
Waer ick oyt was tot eenighe stede,
Daer ick u zulcken leet en toren dede.
Herte.
En weet ghy’s niet?
Ooghe.
Neen ick op myn trouwe.
Herte.
Ey quade schieloose valsche Vrouwe,
Onghemanierde pulcher zottinne,, bloot.
Ooghe.
Hoe ghebeert hem de Man zoo?
Herte.
Ghy zijt een vyandinne,, groot,
Noyt eenich Wijf haren Man zoo en ontstelde.
Ooghe.
Zeght dan hoe, waer met, en wanneer ick u quelde?
Want woorden die zijn om hooren zeer anderlijck,
Ghy overvalt my te zeere schandelijck,
Meynt ghy dat ick, die u schuldich ben subject te zijne,
U zoude willens aen doen eenighe pijne?
Daer af eest dat ick my excuseren wille,
En met goeden redenen proberen wille,
Dat ick u altijt heb gheweest onderhoorich.
Herte.
Ick bekent, noyt en waert ghy my wederstoorich,
Maer ’tis u valsch aenbrenghen dat my verdwaesde,
Als ick dan door de zoete ghepeysen versolaesde,
Zoo waren al myn zinnen daer toe gheneghen.
Ooghe.
Ick en weet niet dat ick u oyt lastich pleghen
U aenbrocht hebbe dan in rechter trouwen.
[fol. O8v]
Herte.
Hebt ghy vergheten dat ghy by schoon Vrouwen
Onlanghs waert onder d’edel lustighe Zinnekens?
En dat ghy zaecht onder d’ander Goddinnekens
Een d’alderschoonste en de gratieuste,
De minnelijckste en d’amoureuste,
Die oyt Herte en begheerde? dat’s immers blijckelijck,
Haer beeldelijcke schoonheyt was onghelijck:
En ghy, door u groote zotternijen,
Naemt in haer wesen zulcken verblijen,
Dat ick mits uwen aenbrenghen en bespien,
Verstant, meeninghe, kracht, hooren en zien
Al t’haerder beliefte abandonneerde.
Ooghe.
Is dat het poinct dat u zinnen verturbeerde?
Herte.
Iae’t dunct u dat vry.
Ooghe.
Iae’t boven konden,
En wijt ghy dat oock my?
Herte.
Ia ick tot allen stonden,
Ghy zijt den oorspronck van alle myn smerten.
Ooghe.
En ick en ben maer d’Ooghe.
Herte.
Noch ick maer ’tHerte,
Die op u Ooghe stel myn betrouwen,
Die behoort te dencken in’t aenschouwen,
Eer ghy my iet aenbrenght door u bespien,
Oft my daer af gheen grief en zou gheschien,
Maer ghy hebt my ter contrarien verdult.
Ooghe.
Och! en wijt dat my niet.
[fol. P1r]
Herte.
Het is immers u schult,
Ghy zijt die my de schoonheyt aenprijst,
Daer ’tHerte met vreuchden in verjolijst,
Dat het by-wesen van myn lieflijcke Amije
My dunct wesen een Hemelsche melodije,
En als ick van haer moet wesen absent,
Zoo ghevoel ick inwendich een swaer torment,
Daer u ghezichte af oorzaeck en ’tmotijf,, is.
Ooghe.
’tIs groot onrecht dat teghen my dit ghekijf,, is,
Want ick ben gheschapen om te zien alleene,
En ghy om te minnen, die ’tHerte zijt.
Herte.
Zonder uwen raet en minde ick noyt gheene.
Ooghe.
Ick ben nochtans gheschapen om te zien alleene.
Herte.
Noch waer ick vry en los van allen weene,
En dede u ghezichte in ’sweerelts krijt.
Ooghe.
Ick ben nochtans gheschapen om te zien alleene,
En ghy om te minnen, die ’tHerte zijt.
Herte.
Wel wilt ghy u zien dan van nu ter tijt,
Van mynder misquamen voort excuseren?
Ooghe.
Ia ick.
Herte.
Dat waer wel een wonderlijck disputeren
Voor alle Rechters oft verstandighe persoonen.
Ooghe.
Ick zal’t u met goede redenen betoonen,
Ick bekenne dat natuere ons te zamen
Ghepaert heeft, zoo Man en Wijf verzamen,
[fol. P1v]
En uwer jonstigher Herten ghegheven vry
Wille, reden, en verstandenisse boven my,
Waer door ghy al wel meucht wederstaen
Van al dat ick u aenbrenghe oft maeck vermaen,
Dus zijt ghy t’onrecht op my ghestoort.
Herte.
Ick en heb myn daghen desghelijcx ghehoort.
Ooghe.
Ia waeromme?
Dat ghy verstandenisse wilt doen weeren,
Al ’tghene dat ’tHerte mach letten oft deeren,
Want dat en is in verstandenisses kracht,, niet.
Ooghe.
Neen, waeromme?
Herte.
’tEn waer in des wijsen macht,, niet,
Want noyt zoo moghenden Koninck noch wijsen Klerck,
Noch konstich Konstenare, ’tzy in wat werck,
Al heeft hy volkomelijck syn vijf zinnen,
Als Ooghe zoo vreuchdelijck roert ’tHerte van binnen,
Toonende de schoonheyt onvolpresen,
Het minlijck opzien, ’tsolaselijck wesen,
’tWelck Natuere ’tHerte met Vrouwen paert,
Hy en zal inwendich worden beswaert,
Als d’Ooghe de schoonheyt aenbrenght, zoo ghy doet.
Ooghe.
Ghy mocht dat wederstaen,
Weet ghy niet dat ick eenpaerlijck dus moet
Wat lustichs aenbrenghen om u verheughen?
Herte.
Dat weet ick wel, maer zout ghy niet meughen
U zelven mijen en behoeden
Van zoo secretelijck te zien? en bevroeden
Dat ghy zulcken schoonheyt en zijt weerdich,, niet.
[fol. P2r]
Ooghe.
’tGhezichte der Ooghen over al veerdich,, ziet,
Daer ’twesen hem schoonst en lieflijck toocht.
Herte.
Daer door eest dat myn jeucht en vreucht verdroocht,
En dat ick nu lijde deze tribulatie,
Ghy doet my al dit leet en alteratie,
Waer door ick my te recht moet stooren.
Ooghe.
In wat manieren?
Herte.
Dat zult ghy hooren,
Als ghy Ghezichte u ooghen waert slaende
Op de schoonheyt, en dat ghy my hielt staende,
En begheerte deet vallen in groot verlanghen,
Zoo was ick door u terstont ghevanghen,
Eer dat verstandenisse kost beweeren.
Ooghe.
Wel wie vinck u?
Herte.
Minnelijck begheeren,
Maerschalck van Venus der Goddinnen.
Ooghe.
Trouwen ick en dwinghe u niet totter minnen,
Al neem ick in’t aenschouwen verblijen.
Herte.
Neen oock ghy en Begheerten zijn in partijen,
Want als ick op de schoonheyt bleef fantaserende,
Hielt ghy my staende imaginerende,
Tot dat ick ghevanghen was in’t verdriet.
Ooghe.
Noch en gheef ick my door desen verwonnen niet,
Maer ick statert en wille u vraghen,
Wat ancxste, wat druck eest, welck zijn de plaghen,
Die ghy door het vanghen moet lijden swaer?
[fol. P2v]
Herte.
Vraecht ghy datte?
Ooghe.
Ia ick voorwaer,
Want het dunct my zijnde een melodije.
Herte.
Eylacen hoe luttel smaecte ghije
Het grief van minnen, daer’t allendich Herte
Moet met ghequelt zijn.
Ooghe.
Laet hooren de smerte,
Die ghy door’t innerlijck begheeren ghedoocht.
Herte.
Dat wert u terstont van my ghetoocht,
Want voor het vanghen zoo was ick gherust
Van alder misquamen, en hadde lust
Tot alle gheneuchten, oock was ick vry,
Onbelemmert, en nu zoo vinde ick my
Gheheel onvry, en moet als sneeu verdwijnen,
Zonder loon oft danck van mynder pijnen,
Ick ghelijck de slaven in Turckijen.
Ooghe.
Door zulcke zaken en heb ick gheen lijen,
Want als ick aenschouwe een minnelijck aenschijn,
Zoo verheucht myn jeucht, en ick moet blijde zijn,
En den druck wort in my vermindert,
Daer en is gheen schoonheyt die my hindert,
Maer sy verjaecht ancxst, zorghe, en allendich treuren.
Herte.
Eylacen dat en mach my niet ghebeuren,
Want ick hebben een lustich lant verpacht,
Daer ick noch zal in blijven versmacht
Door ’tslaven, dies ick noch swaerlijck moet zuchten.
Ooghe.
Wat lant is datte?
[fol. P3r]
Het is ’tlant van duchten,
Daer ick in lijden moet menighe quale.
Ooghe.
Ia hier kome ick aen ’tprincipale,
Daer ick’t stateerde, en zegghe hier by,, dat
Ghy zeer groot onghelijck hebt op my,, plat,
Dus wijt een ander dit gheschille.
Herte.
Wien zoude ick’t wijten?
Ooghe.
Ws zelfs wille,
Die al by willekeuren ws zelfs zinnen
Onvry is makende, subject der minnen,
En ’tlant doet verpachten om u misval.
Herte.
Waert ghy niet de principaelste van al,
Oorspronck, cause, beghin en motijf van desen?
Ooghe.
Neen ick certeyn.
Herte.
Hoe zoude wat wesen?
Hadt ghy de schoonheyt zelve niet aenzien,
My en zou van niemanden grief gheschien,
Want Ooghe niet en ziet, Herte niet en deert.
Ooghe.
En oft ick zie het ghene dat ghy begheert,
Hoe meucht ghy my dan wijten de daet?
Herte.
Niet trouwen, en dede uwen valschen raet,
Die my dwinght in der minnen pleyn.
Ooghe.
Rade ick u ’tminnen?
Herte.
Ia ghy certeyn,
[fol. P3v]
Want niet meer dan Roosen oft Violieren,
Lelien, Bloemen en Eghelentieren
Haer volle groeysel ontfanghen en konnen,
’tEn ware door het schijnen vander Sonnen;
Desghelijcx en mach ick oock minnen niet,
’tEn zy dat uwen raet dat ghebiet,
Want ghy gheeft den Wille een vry begheeren,, mal.
Ooghe.
Dat zal ick u met redene weeren,, al.
Herte.
En trouwen ghy en zult.
Ooghe.
Ick zal Godt weet.
Herte.
Ick weet wel al waer’t my noch zoo leet,
Ghy zult eenparich arguerende blijven.
Ooghe.
Al zou ick daer totten daghe om kijven,
Ick zal ontschuldich vonden worden in’t leste
Van uwer misquamen.
Herte.
Doet dan u beste,
Laet horen aen wat kant dat ghy zult beghinnen.
Ooghe.
Ghy zeght mynen raet dwinght u tot minnen,
En doet ghy niet?
Herte.
Ia ick tot allen uren.
Ooghe.
En ick zegge ’twaer contrarie der natueren.
Herte.
Laet toch hooren datte.
Ooghe.
Natuere heeft my ghestelt klaer en perfect,
Om u eeuwich te zijne subject,
[fol. P4r]
Hoe kan ick dan met eenighe dinghen
U, die myn Overste zijt, ghedwinghen?
Natuere die en zou dat niet consenteren.
Herte.
Hoe sterckelijck dat ghy wilt argueren.
Ghy weet wel als ghy aenzaecht ’tbekeuren,
En ick peysde ’ten mach my niet ghebeuren,
Zoo quaemt ghy en royde op myn zinnen,, bly,
Zegghende: Poocht dat lieflijck aenschijn te minnen
Door dat ghy my vernieude teghenwoordelijck daer
Haer lieflijck wesen en schoon gheluwe haer,
En dwonght my met zoete ghepeysen krachtich.
Ooghe.
De contrarie van dien is waerachtich,
Want noyt en toonde ick lieflijck schijn,
Het en moeste by uwen bevele zijn,
Want ick ben u subject in gantscher trouwen.
Herte.
En voechde ghy u noyt om iet te aenschouwen,
Totter tijt toe dat ick u dat hiet?
Ooghe.
Neen ick zekere.
Herte.
Dat en gheloof ick niet,
En ick ontkenne dat hier in’t openbaer.
Ooghe.
En ick wille de waerheyt daer af proeven klaer,
Want zoo d’oorlogie gheen gheluyt,, en gheeft,
’tEn zy dat sy eenich beroeren,, heeft;
Desghelijcx en mach ick niet minnelijck zien,
Ghy en moet my eerst beroeren tot dien,
Want ick en ben maer een instrument.
Herte.
Ghy zijt een doorganck, zoo ’t blijct present,
Van mynen Palleyse te recht, ghy en meucht
[fol. P4v]
Daer niet anders in laten dan vreucht,
En ick ghevoele ghy laet daer in
Druck, jammer, weeninghe en onghewin,
Klaghen, wenen, teghenspoet en lijden swaer.
Ooghe.
Laet ick die in?
Herte.
Ia ghy voorwaer,
Door u is gheleden alle myn verdriet.
Ooghe.
Zoo stercken Slot is inde weerelt niet,
Als in den inganck is quade wacht,
Daer komt wel iemant inne met macht,
Dus eest met my, die’t wel bevroet.
Herte.
Ia waerom en hebt ghy dat niet bat behoet?
Ooghe.
Betaemt my het behoet?
Herte.
Iae’t voorwaer,, ghezeyt.
Ooghe.
Ick zegghe het en doet.
Herte.
Het doet, dat’s klaer,, bescheyt,
En hadde ghy’t behoet, ick hadde peys.
Ooghe.
Ghy weet wel de mensche is een Palleys,
En het Herte is daer af den Heere bekent,
Die’t Palleys moet bewaren Regent,
En de veynsters die daer aen zijn veure,
Dat zijn d’Ooghen daer ’tHerte ziet deure;
En oft door de veynsters komt eenich quaet,
Daer ’tHerte lijden oft verdriet door ontfaet,
Zoo en kont ghy my niet wijten de schult.
[fol. P5r]
Ick moet u wijten.
Ooghe.
En trouwen ghy en zult
Met recht niet.
Herte.
En ’trecht toocht hem bloot.
Ooghe.
Ia, hoe zoo?
Herte.
Sloot ghy de veynsteren ’ten waer gheen noot,
Al het quetselijck grief zou blijven buyten,
Maer ghy en sluytse niet.
Ooghe.
Moet ickse sluyten?
Herte.
Ia ghy voorwaer.
Ooghe.
Hoort dit bescheet,
Ghy die vanden Palleyse hebt al ’tbeheet,
En Heere zijt, wilt ghy ’tverdriet quijt,, zijn,
Ghy moetse sluyten, wilt ghy bevrijt,, zijn,
Veynsteren die en sluyten hen zelven niet,, snel.
Herte.
Maer ghy weet dat dickwils gheschiet,, wel,
Hoe vast dat ick sluyte al ons ghestel,
Een zoet windeken dat ontsluytse wel,
En dan worde ick onverzienlijck bespronghen.
Ooghe.
Ick en ontsloot my noyt, ick was daer toe ghedwonghen
Van u Herte, en doen zaecht ghy vry
Een lieflijck ghezichte door ’tschijn van my,
En al zaecht ghy door my wat jolijts,
Daer u grief door quam, hadt ghy in tijts
Dat ghevloden, ghy en hadt nu gheen misval.
[fol. P5v]
Herte.
Hier is ghenoech toe ghezeyt op al,
Ons en faelt maer eenen Rechter ghepresen.
Ooghe.
Dien wilde ick wel hebben.
Herte.
Dat zal moeten wesen,
Oft ghy blijft eeuwelijck arguerende.
Ooghe.
Waer op zijt ghy dan concluderende?
Herte.
Op dat Ooghe niet en ziet ’tHerte niet en deert,
Want in’t zien beroct ghy dat ick spinnen,, moet.
Ooghe.
Ghy hebt wille en verstandenisse die’t al beweert.
Herte.
Dat Ooghe niet en ziet ’tHerte niet en deert.
Ooghe.
En oft ick ’tghezichte draeye daer ghy’t begheert,
Bedwanck der Herten my ’tzien begheeren,, doet.
Herte.
Dat ooghe niet en ziet ’tHerte niet en deert,
Want in’t zien beroct ghy dat ick spinnen,, moet.
Ooghe.
Ick excuseer my vander minnen,, gloet,
Met goeder verantwoordingh in dit verhael.
Herte.
En ick accuseer u principael
Met ghefondeerde aensprake zoo ick began.
Ooghe.
Laet ons kiesen eenen Iuge dan,
Dit dit te recht wel zal jugeren.
Wille.
Wie hoor ick daer zoo discorderen,
En al argueren,, veel redenen by bringhen?
[fol. P6r]
Ick zal de questie wel slisseren,
Eest dat ghy beyde dat wilt ghehinghen.
Herte.
Wel wat Kraeye hoor ick daer dat Lietken zinghen?
Dat wilde ick weten secreet en stille.
Ooghe.
’tIs rechts naer hem dat wy verlinghen,
Vrient en zijt niet des menschen Wille?
Wille.
Ia ick en trouwen, en want ghy staet in gheschille,
Zoo kome ick hier om ’tvonnis te uyten.
Herte.
Ghy hadt zeker wel moghen blijven daer buyten,
Want hadt ghy ghehouwen u ghedult,
Wy en zouden’t u niet wijten.
Ooghe.
Dat is waer ’tis der Wille schult,
Dat ghy Herte groot leet moet ghedooghen,
Want al doen ick zomtijts open myn ooghen
Op t’aenschouwen dat ’tHerte behaghen,, mach,
En dat ick ’tHerte in koringhe jaghen,, mach,
Zoo en wert het Herte niet ghevexeert,
Als den Wille daer niet in consenteert.
Herte.
’tIs zeker u schult, ghy zijt d’oorzake,
Dat ick dus moet leven in onghemake,
Al verwecket ’tghezichte zomtijts myn begheeren,
Waer’t u believen ghy mocht dat weeren,
Daer ghy my aen doet zoo veel doleur,, groot.
Ooghe.
Wille ghy zijt een Executeur,, bloot,
Al macht ’tHerte door my bekoringhe vaten,
In u zoo staet het doen en ’tlaten,
Ghy mocht de bekoringhe uyter Herten stellen,
Maer al komen wy u maer een weynich quellen
[fol. P6v]
Met kleyn bekoringhe als ick iet mercke,
Zoo stelt ghy de begheerte te wercke,
En ghy volcht de zinnelijckheyt veel te zaen,
Maer wout ghy de begheerte wederstaen,
’tHerte en zou niet komen in eenich verdriet,
Verstaet ghy dat wel?
Wille.
Ick en hoor in die oore niet,
Waer’t dat d’Ooghe niet en zaghe noch ’tHerte en begeerde,
Waer’t dat ghylien my niet en quelde noch en deerde,
Ick en zoude niet doen eenighe executie
Van dat ghy begheert.
Herte.
Dat is een quade solutie,
En oft wy begheerden onder ander dinghen,
Dat ghy in’t water oft in’t vyer zout springhen,
Zout ghy dat daerom pijnen te doene?
Ooghe.
Ghy behoort te peysen en te bevroene,
Oft de begheerte is goet oft quaet;
’tGoet behoort ghy te volbrenghen metter daet,
En dat quaet is oft ’tHerte mocht schaden,
Dat behoort ghy terstont te ontraden,
En daer te laten.
Herte.
Zonder exploteren?
Wille.
Als ghy zoo hooghe wilt philosopheren,
Zoo moet ick daer oock wat toe zegghen,
Aenhoort myn reden.
Ooghe.
Wiltse ons dan uytlegghen.
[fol. P7r]
Wille.
Ghy en kont den Wille niet ghewijten,
Dat ’tHerte dickwils moet zuchten, d’Ooghe krijten,
En dat ’tHerte en Ooghe zijn bespronghen,
Want ick Wille moet zijn met pijn ghedwonghen,
Zoud’ ick u beyden pijnen te vredene
Van verstandenisse en van redene?
Want als verstandenisse van my gaet,
En dat reden my gheen gade en slaet,
Zoo loop ick in’t wilde mynder veerden,, koen,
Ghelijck dese onghetoomde Peerden,, doen,
Die hen door de vryheyt bringhen,, ter doot,
Dus moetmen den Wille met redene dwinghen,, ter noot.
Herte.
Ghy zout ons zoo stercken argument by bringhen,
Dat wy hier zouden blijven disputeren,
Elck wilt met kracht syn opinie door dringhen:
Ghy zout ons zoo stercken argument by bringhen,
Datmen qualijck zou beslissen dees dinghen,
En dat wy de zaeck met recht zouden moeten wijderen:
Ghy zout ons zoo stercken argument by bringhen,
Dat wy hier zouden blijven disputeren.
Ooghe.
Laet ons alle dry dan simuleren
Van ons questie en discordatie,
En laet ons niet meer argueren:
Laet ons alle dry dan simuleren,
En eenighe Arbiters nomineren,
Die dees questie beslissen zonder turbatie:
Laet ons alle dry dan simuleren
Van ons questie en discordatie.
Wille.
Eerweerdighe Heeren van edelder natie,
Wilt ons hier af een vonnis uyten:
[fol. P7v]
Wy bidden u door u goede gratie,
Eerweerdighe Heeren van edelder natie,
Dat ghy dees questie in korter spatie
Wel wilt overlegghen en de zake sluyten:
Eerweerdighe Heeren van edelder natie,
Wilt ons hier af een vonnis uyten,
Hier met uwen oorlof, wy vertrecken daer buyten.

Eynde des tweeden Boecx van den handel
der Amoureusheyt.

[fol. P8 deest
Continue
[fol. Q1r]

HET DERDE BOECK,

vanden

Handel der Amoureusheyt:

Inhoudende verscheyden schoone Spelen
van Zinnen van Mars ende Venus, &c.*

Poëtelijcken gheinventeert, ende Rethorijckelijcken
ghecomponeert door Heer ende Meester
Iohan Baptista Houwaert.

[Gravure: Ingenio superatur.]

TOT ROTTERDAM,
_______________

By Ian van Waesberghe de Ionghe op’t Steygher,
aen de Koren-marct. 1621.


[fol. Q1v: blanco]
[fol. Q2r]

DE PROLOGHE VAN
HET EERSTE SPEL.

APpetijt verwect den lustighen gheest
Om dichten, Calliope gheeft dies den raet,
Sy maect my couragie, stout en onbevreest,
Als sy my behulpich is metter daet:
(5) O edel Calliope, myn toeverlaet,
Verkloect my mynen gheest en rechte hant,
En helpt my vertellen hoe Venus delicaet
Met Mars boeleerde door Cupidinis brant,
En hoe Vulcanus door Phoebus ’tfeyt bevant.

    (10) Hoe natuere vrocht door dat natuere belaste,
By natueren die natuerlijck werct,
En hoe dat natuere, die natuere doortaste,
Door natuere de natuere heeft versterct,
Hoe natuere Liefs natuere heeft bemerct,
(15) Hoe natuere kreech natuerlijck berueren,
Hoe natuere naer natuere heeft ghesnerct,
En wat lijen natuere natuere doet bezueren,
Zal ick natuerlijck toonen uyter natueren.
[fol. Q2v]
    Hoe minne minne hout door minne in minnen,
(20) Hoe minne doet minnen door minne in oneeren,
Hoe minne door minne doet minnen de zinnen,
Hoe minne om minne wilt minnen leeren,
Hoe Vrouwen minne door minne tot minnen trect de Heeren,
Hoe minne door’t minne in’t minnen doet blaken,, inlijck,
(25) Hoe minne de minne al minnen doet vermeeren,
En hoe minne door minne doet haken,, minlijck,
Zal ick uyt minnen door’t minnen u maken,, kinlijck.

    Maer zoo de spillen gheern door den zack,, kijcken,
En Venus Kinderen quaet om verstoppen,, zijn,
(30) Moet ick van onder der vreuchden dack,, wijcken,
Daer ’twerck van konsten mach om bekloppen,, zijn,
Maer al mach ons materie ruyt van noppen,, zijn,
Smaect reden en zin volmaecte keeste,
Die zomtijts gheklommen op de hoochste tsoppen,, zijn
(35) Die vallen dickwils aldermeest als een beeste,
Sy dolen wel die te kloeck zijn van gheeste.

    Dus moeten wy houwen de middelmate,
En Calliope nemen ter assistentie,
Die my behulpich is vroech en late,
(40) Als ick componere met diligentie:
O Calliope toont weder u excellentie,
En helpt my met zoet-vloeyende Dichten verklaren,
Hoe Iuno van de Mans maecte mentie
Tot Pallas en Venus dat sy onghetrou waren,
(45) En hoe sy met ander Vrouwen zoecken te paren.
[fol. Q3r]
Helpt my noch daerenboven vertellen,
Hoe Venus over al de ruytheyt van Vulcano klaecht,
En hoe Iolijt van ooghen haer komt quellen,
En ’tGhepeys van minnen haer zoo plaecht,
(50) Dat haer den Godt Mars veel beter behaecht
Dan Vulcanus haren plompen Man,
Hoe Mars Veneri oock liefde draecht,
En syn natuere niet bedwinghen en kan,
Al was sy met Vulcano in ghespan.

    (55) En hoe Mars Venerem in’t voorby lijen
Een knicxken gaf, zoo d’Amoureuse pleghen,
Daer sy in’t groene zaten onder hun drijen,
Dies sy Venerem ’tverwoeyde aen teghen,
En hoe Venus eerst loochende dat sy was gheneghen
(60) Tot Mars, maer haer coleur verkeerde uyt minnen:
Alle die de Konst te beminnen pleghen,
Moghen door ’tverhael wel verheughen van zinnen,
Eest dat sy door jonste de Konste kinnen.

    ’tIs t’uwer instructie ghy Amoureuse Scholieren,
(65) Die naer ghehoude Vroukens haect,
Ghy die uwen kloot zoect te vertieren,
Ziet dat ghy u niet te breet en maect,
Peyst eer ghy ghehoude Vrouwen ontschaect,
Dat ghy u en haer zout bringhen tot blamen,
(70) En dat u voor een korte vreucht zaen naect
Duysentich verdrieten tot uwer onvramen,
Die een gehoude Vrou mint mach hem wel schamen.
[fol. Q3v]
En ghy Venus kinderkens, ghy groeyende rancxkens,
Ghy zoete aenzichten, ghy gheputte kinnekens,
(75) Ghy lachende mondekens, ghy roode wanghskens,
Ghy lodderlijcke ooghskens, ghy subtijle Zinnekens,
Ghy witte keelkens, ghy Aertsche Goddinnekens,
Wilt u van de bedrieghelijcke Minnaers wachten,
En laet d’Amoureuse lieflijcke Minnekens,
(80) Als Venus in u blancke armkens niet vernachten,
’tIs perijckeleus ongheoorlofde vreucht verpachten.


[fol. Q4r]

Namen der Personagiens van’t
eerste Spel.

 IUNO.
VENUS.
PALLAS.
’tGhepeys van minnen,
Iolijt van ooghen,
}twee Zinnen.
Gheest van amoureusheden.
Aert van Edelheden.


[fol. Q4v: gravure]
[fol. Q5r]

HET EERSTE SPEL.

Iuno de Goddinne.
DE Voghelkens die der vreuchden zanc,, zingen,
De Hertekens die om der Liefster danc,, dingen,
De Bloemkens die haer ontpluycksel,, ontpluycken,
Verjeuchden als die der vreuchden ganck,, ghinghen,
(5) Daer sy dauw van trooste als jonstich vanck,, vinghen,
Die de kruydekens in haer beluycksel,, beluycken,
Door de wolcken zietmen ’tsmuycksel door smuycken
Van Phoebus, den Goden mach dit bestier,, lusten,
Dus laet ons minnelijck in dit vergier,, rusten.
Venus.
(10) Iuno hooghe excellente,, jente,
Ghy zijt van rijckheden der Vrouwen,, Vrouwe.
Pallas.
Grootmoedighe der obediente,, prente,
Iuno hooghe excellente,, jente.
Venus.
Dijnen reghen-boghe gheeft de presente,, rente
(15) Der miltheden vol alder trouwen,, trouwe.
Pallas.
Iuno hooghe excellente,, jente,
Ghy zijt van rijckheden der Vrouwen,, Vrouwe.
Venus.
Verdrijvinghe zijt ghy der rouwen,, rouwe,
Zoo de Pau blijschap in synen steert,, maect,
[fol. Q5v]
(20) Koninghinne die ’tgoet der weerelt weert,, maect.
Iuno.
Hoort Venus en Pallas wat mach’t my baten,
Mynen name van hoocheden verciert in staten,
Myn triumpheren van eeren, myn weeldich leven,
Als myn zoete amoureuse ghelaten
(25) Inden troost myns levens zijn verwaten,
En ick der blijschap ben af-gheschreven,
Vind’ick dan anders dan zuchten en beven?
My zelven uyt confortatie verdreven,
Om met Proserpina ter Hellen te gane
(30) Oft Aurora, wiens tranen zijn eeuwich bleven
Voor Cignus haren sone ghegheven,
Wiens lichaem verkeerde t’eener Swane,
Ist wonder dat ick myn ooghen betrane,
Als ick d’onghetrouwicheyt vermane
(35) Van Iove mynen gheminden Man,
Die ick in liefden niet los ghezijn en kan.
Pallas.
Is hy dan onghetrouwe?
Iuno.
Ia hy lacen ochermen,
Dies my de tranen myn wanghskens verwermen,
Want syn verdultheyt is een verdriet
(40) Mynder minnender herten.
Pallas.
Ick en gheloove immers niet
Dat Iupiter, die Princelijck van manieren,, is,
Zachtmoedich van herten, goedertieren,, is,
Syn herte zou legghen aen ander Vrouwen,
’tDunct my onmoghelijck.
Iuno.
Die Mans betrouwen,
(45) Al varen sy qualijck sy zijns wel weert,
Want altijt sleypen sy hunnen steert,
[fol. Q6r]
Hun zelven vernieuwende met andere vruchten,
Dan vintmen voor blijschap stenen en zuchten,
Ick mach’t by my zelven ghevoelen alleenen,
(50) De Mans zijn wanckelbaer.
Venus.
Wie zoude dat meenen?
Daer sy eenen,, zo vreemt van herten schijnen,
Dat sy Vrouwen liefde laten verdwijnen,
Om andere Bloemkens die op den acker staen
Der jeuchdelijckheyt.
Iuno.
Dat’s haest ghedaen,
(55) De Mans zijn vol trouwen totten elleboghe toe,
En veranderde niet Iupiter t’eender Koe
Ijo syn Amije die ick binnen ’tgroene
T’zamen beklipte.
Pallas.
Ia, plocht hy dat te doene?
Dat gaet de wercken van eeren teghen.
Iuno.
(60) En heeft hy niet Lathona in’t nette ghekreghen
Van minnen, door syn bedrieghelijck rocken,
En my de vruchten van minnen ontrocken?
En won Apollo en de schoone Diane
Aen haer, zijn’t wercken te wederstane?
(65) Neen’t vry, sy wasser oock om uyt-ghejaecht
Myns Lants dat groot is.
Venus.
Sy en zijn niet beklaecht
Van my, die ghehoude Mans ghelooven.
Pallas.
’tIs Vrouwen verderffenisse.
Venus.
Die haer lieten verdooven
Zijn dulkoppich rasende uyt den zinne,
[fol. Q6v]
(70) Want sy legghen ghejonsticheyt en minne,
Daer haer schande en schade moet komen an.
Pallas.
Zoo wachtes u dan
Vrou Venus in nakomende tijden.
Venus.
Ia ick vrylijck Pallas.
Iuno.
Ick en kans niet ghelijden
(75) Dat Iupiter syn liefde plant buyten deuren,
Daer my syn ghejonsticheyt zou ghebeuren,
Dit doe my alle solaes vergheten.
Pallas.
Is hy zoo vrouachtich?
Iuno.
Dat mach ick wel weten,
En heeft hy niet aen Danae, als disloyale,
(80) Ghewonnen inden Toren van metale
Den vromen Perseus die ieghelijck eerde,
Die Accrisius t’eenen steene verkeerde?
Ist wonder al ben ick desperaet en erre,
Heeft hy oock niet in ghedaenten van eenen Verre
(85) De schoone Europa ghevoert inde Zee,
En synen wille ghedaen ’twelck my doet wee,
Aen Antiope hy twee kinders ghemaect,, heeft,
De schoon Mnemosinem hy ontschaect,, heeft,
Hy bedrooch Deolin met stouten begane,
(90) Hy sliep by Leda in ghedaente van een Swane,
Hy heeft Alcumena met synder practijckenisse
Verkracht t’haerder versijckenisse,
Daer hy den vromen Herculem aen ghewonnen,, heeft,
Die draeyen van ontrouwen die hy ghesponnen,, heeft,
(95) Die hebben vrylijck veel haspelens an.
Venus.
Wa dat’s een overvlieghere.
[fol. Q7r]
Pallas.
Wa dat’s een Vrouwen-man,
Hy waer weert datmen hem in’t gout besloeghe.
Venus.
Ia oft voor een heylichdom omme-droeghe,
Dat alle Vrouwen pleghen te aenbedene.
Iuno.
(100) Eest qualijck ghespot?
Pallas.
Neen, ghy en hebt gheen redene
Te klaghen, ghy hebt den amoureusten,
Venus.
Den alder-vriendelijcksten,
Pallas.
En den joyeusten
Van alle Mans persoonen die nu leven.
Venus.
Hy heeft u oock lief.
Pallas.
Ghy zijt de weertste bleven,
(105) Al mach hy wat vruchten elders zaeyen.
Venus.
Hy vermeerdert de weerelt.
Pallas.
Dus wilt u paeyen daghelijcx naer u begheeren,
Inden boomgaert syner vriendelijckheyt u gheneeren,
En plucken veel vruchten naer u ghevoeghen.
Venus.
(110) Al mach iemant den boom schudden,
Pallas.
U blijft ghenoech,
’tEn schaeyt niet al mach hy wat buyten draghen.
Iuno.
Ick en kans niet ghelijden.
[fol. Q7v]
Laet my dan klaghen,
Die nimmermeer blijschap noch vreucht en heeft,
Ick ben tot d’amoureuste die nu leeft,
(115) En de versmaetste van allen Vrouwen.
Iuno.
De versmaetste Venus.
Venus.
Ia ick in trouwen,
Ick heb den leelijcsten, den hatelijcksten,
Den onbezeffelijcksten, den verwatelijcksten,
Ruydaris van alle den Goden ghemeen,
(120) Swert, vuyl, besmuystert en onreene,
Die alder vriendelijckheyt is onghewoone.
Iuno.
Wat is datte?
Venus.
Vulcanus u sone,
Die van u ghewonnen en gheboren,, is,
En om dat hy zoo mismaect gheschoren,, is,
(125) Hebdy hem gheworpen ten Hemel uyt,
Dies hy noch manck is.
Pallas.
Neen al is hy ruyt,
Hy moet wel uwer natueren ghenoeghen.
Venus.
Ick en kan my tot hem niet ghevoeghen,
Syn onledicheyt is my een eeuwighe pijne.
Iuno.
(130) Ick weet wel ’tis verdrietelijck te zijne
By den ghenen die natuere verwaten,, wilt,
Als ’therte den persoon oock haten,, wilt,
Synder jeuchden zoetheyt dunct u brack,, zijnde.
Venus.
’tDunct my een eeuwich onghemack,, zijnde,
[fol. Q8r]
(135) Als myn borstkens syn ruyde vel ghevoelen,
Al droech ick hem liefde sy zoude al verkoelen,
Als vyerighe kolen in’t water ghesteken.
Pallas.
Zijt patientich.
Iuno.
Ghy moet u breken,
Ia wilt ghy den name van eeren behouwen.
Pallas.
(140) Dwinght u natuerlijckheyt.
Iuno.
Als doen deuchdelijcke Vrouwen
T’allen reysen als ghy dit ongherief,, hebt.
Venus.
Ghy en wilt u niet lijden met dat ghy lief,, hebt,
Om dat hy syn vreucht draecht uyten huyse.
Iuno.
Dat is een ander werck.
Venus.
Myn confuyse
(145) Iuno dunct my meer lijdens an,, hebben.
Pallas.
Wel hen die eenen goeden Man,, hebben,
Die haer natuere bequamelijck,, is.
Venus.
Och dat is een vreucht die ghenamelijck,, is,
Maer ’tis my verre.
Pallas.
Nu dat laten wy staen.
Iuno.
(150) Wy zijn alle ghebreckelijck.
Pallas.
Dat willen wy af slaen,
Verheucht, laet alle druck henen springhen,
Wy willen een vrolijck Liedeken zinghen.
[fol. Q8v]
Iolijt van ooghen, een verrader oft Zinneken.
Ou hoort.
Ghepeys van minnen d’ander verrader oft Zinneken.
Ia watte?
Iolijt van ooghen.
De zoete faconden,
Het schijnen al Enghelsche instrumenten.
Ghepeys van minnen.
(155) ’tHerte vliecht in vreuchden onghebonden.
Iolijt van ooghen.
Ou hoort.
Ghepeys van minnen.
Ia watte?
Jolijt van ooghen.
De zoete faconden.
Ghepeys van minnen.
Al waren hier Orpheus Enghelen ghezonden,
Sy en mochten den zanck niet verexcellenten.
Iolijt van ooghen.
Ou hoort.
Ghepeys van minnen.
Ia watte?
Iolijt van ooghen.
De zoete faconden,
(160) Het schijnen al Enghelsche instrumenten.
Ghepeys van minnen.
Laet ons ’tpacxken bereyt ter venten
Ontpluycken voor d’Amoureuse zinnen.
Iolijt van ooghen.
Ick ben Iolijt van ooghen.
Ghepeys van minnen.
En ick ’tGhepeys van minnen,
Die de herten van binnen ontsluyten,, doet.
Iolijt van ooghen.
(165) Ick draghe boetschap daer jonste spruyten,, moet,
[fol. R1r]
Ick betoone de vrientschap.
Ghepeys van minnen.
Ick fondere de jonste.
Iolijt van ooghen.
Ick vereenighe de herten.
Ghepeys van minnen.
Wy weten de konste,
Om liefde in liefden te stellen smakelijck.
Jolijt van ooghen.
Ons wercken zijn troostelijck.
Ghepeys van minnen.
Sy schijnen mirakelijck,
(170) Wy veranderen droefheyt in joyeusheden.
Iolijt van ooghen.
Wy mennen den Waghen van amoureusheden.
Ghepeys van minnen.
Wy doen Veneris Capittelen overlesen.
Iolijt van ooghen.
Wy doen de stervende herten ghenesen.
Ghepeys van minnen.
En de gheysteren van minnen ter herten nopen.
Iolijt van ooghen.
(175) Wy stellen voor duchten,
Ghepeys van minnen.
Verlanghelijck hopen.
Iolijt van ooghen.
En voor stenen en zuchten,
Ghepeys van minnen.
Alle blijschap open,
Als die ontslapen zijn van veel meskieven.
Iolijt van ooghen.
Wy maken minnelijck accoort by de Ghelieven,
Als wy de brieven,, van minnen tooghen.
Ghepeys van minnen.
(180) Ick ben ’tGhepeys van minnen.
[fol. R1v]
Jolijt van ooghen.
En ick Iolijt van ooghen,
Die liefde doet blaken als vyer van vlasse.
Ghepeys van minnen.
Maer hoe vaert Venus?
Iolijt van ooghen.
Sy is qualijck te passe
Met Vulcano, sy en heeft gheen vreucht in’t lijf.
Ghepeys van minnen.
’tEn is haers Mans niet.
Iolijt van ooghen.
Het is een Wijf
(185) Om met eenen Koninck te bedde te gane.
Ghepeys van minnen.
Hy is een manckaert.
Iolijt van ooghen.
Hy en staet haer niet ane,
Syn by-zijn is haer verdriet en lachtere.
Ghepeys van minnen.
Sy ziet hem gheerne.
Iolijt van ooghen.
Maer ’tis van achtere
Datmen de naeyen van syne koussen ziet.
Ghepeys van minnen.
(190) Hy is te hatelijck.
Iolijt van ooghen.
Sy en begheert syns niet.
Ghepeys van minnen.
Syn trompe slaet ysere.
Jolijt van ooghen.
Synen hutsepot stinct.
Ghepeys van minnen.
’tIs al verzouten.
Iolijt van ooghen.
Dat hy ter keuckene brinct,
[fol. R2r]
’tDunct haer al een vlaeye zonder zuyvele.
Ghepeys van minnen.
Sy weet hem te paeyen.
Jolijt van ooghen.
Sy doet den duyvele.
Ghepeys van minnen.
(195) Sy mint hem quansuys.
Iolijt van ooghen.
Pijnt dat te deckene.
Ghepeys van minnen.
Dan maect sy ’tkindeken.
Iolijt van ooghen.
Ia om hem t’ontreckene
De proeven van minnen die hy begheert.
Ghepeys van minnen.
Dan is sy zoo ziecxkens dat hem deert,
Haer aen te tasten d’arm snottegote.
Iolijt van ooghen.
(200) Dus vult sy met hoye.
Ghepeys van minnen.
Ia synen Tote,
Want sy hem gheen jonste en kan ghedraghen.
Iolijt van ooghen.
Men vinter meer.
Ghepeys van minnen.
Dat gaet zonder vraghen,
Dies wy bedrijven veel wonders groot.
Iolijt van ooghen.
Wy doen Venus verwisselen haren kloot,
(205) Saghe sy wat anders.
Ghepeys van minnen.
Men zalder om peysen.
Iolijt van ooghen.
Den lust vertrevelt.
[fol. R2v]
Ghepeys van minnen.
Sy moet haer veysen.
Iolijt van ooghen.
Van ’tghene dat krevelt,, in Veneris forneysen,
Dat zou gheerne verceysen,, vreucht met zacken.
Ghepeys van minnen.
Zoo de visschen na ’tzoet waterken snacken,
(210) Had sy gheerne wat zoetheden in haer capelleken.
Iolijt van ooghen.
Ou ziet wie ghinder komt.
Ghepeys van minnen.
Dat is een frisch Ghezelleken.
Iolijt van ooghen.
Het is Mars die Godt is vanden strije.
Ghepeys van minnen.
Waer’t niet goey soorte?
Jolijt van ooghen.
Recht Venus compaignie,
Iuyst eenen lepel ghesteelt na ’tpotteken.
Ghepeys van minnen.
(215) ’tWaer dat sy zoect.
Iolijt van ooghen.
Al gheraden zotteken,
Dus laet ons gaen mercken alle ’tgheveerte.
Ghepeys van minnen.
Ou ziet.
Jolijt van ooghen.
Ia watte?
Ghepeys van minnen.
Een ooghsken met eenen steerte
Heeft sy hem vriendelijck na ghezonden.
Iolijt van ooghen.
Sy groetten d’een d’andere,
Ghepeys van minnen.
Ia met lachenden monden.
[fol. R3r]
Iolijt van ooghen.
(220) Haer coleur verandert door het aenschouwen.
Ghepeys van minnen.
Swijcht, duyct hier achtere.
Jolijt van ooghen.
Wy zullen zoo brouwen,
Dat de gheysteren van minnen zullen in’t dack,, vlieghen,
Al zoumen den ghescheurden zack,, drieghen.
Pallas.
Wiens was dat knicxken?
Venus.
(225) Ick en draechs my niet ane.
Iuno.
Dat is een goet sticxken.
Pallas.
Wiens was dat knicxken?
Iuno.
’tDocht my een minne-stricxken.
Pallas.
Ia om herten te vane.
Iuno.
(230) Wiens was dat knicxken?
Ick en draechs my niet ane.
Iuno.
Op wien pleech zulcken vreucht te slane?
Pallas.
Op wien?
Iuno.
Ia.
Pallas.
Op hem die root,, worden,
Verbleect van verwen, verflout als doot,, worden,
(235) Quets Venus die zals oorconde draghen.
[fol. R3v]
Venus.
Meendy dat ick’t was?
Iuno.
Dat en hoordy niemant ghewaghen,
Wildy u ’twercx beschuldich maken?
Venus.
Neen ick, wie kan ’tverstant ghesmaken,
Tot wien dat hy syn jonste droech?
Pallas.
(240) Wy zaghen wel dat hy syn ooghskens sloech
Op uwen persoon.
Venus.
Dat weech ick lichte.
Juno.
Wy weten wel dat u schoon aenzichte
Veranderde doen hy steirlijck op u zach.
Venus.
Dat is een zake die ick niet loochenen en mach,
(245) Want ick peysde zoo my natuere leerde,
Oft myn Man in zulcker formen verkeerde,
Zoo waer ick van allen de Vrouwen de blyste,
De verkorenste en d’aldervryste,
Die de Goden op d’Aerde ghebenedijden.
Pallas.
(250) Dat en mach niet zijn, ghy moet u lijden,
Een goey Vrouwe lijdt vele, die d’eere mint,
Om beters wille.
Venus.
’tIs waer, ick kint,
Al moet ick ’tmeskieffelijck spinnen,, spinnen.
Juno.
Adieu Venus wilt voort met minnen,, minnen
(255) Vulcanus, die in u vreucht,, verheucht.
Venus.
Och Pallas en Iuno! wilt myn bekinnen,, kinnen.
[fol. R4r]
Pallas.
Adieu Venus wilt voort met minnen,, minnen.
Iuno.
Wildy eere door dijn verwinnen,, winnen,
Verheft trouwe die in haer deucht,, verjeucht.
Pallas.
(260) Adieu Venus wilt voort met minnen,, minnen,
Vulcanus die in u vreucht,, verheucht.
Venus.
Adieu die u liefde peucht,, gheveucht
Tot mynen amoureusen persoone,
Othea gheve u gratie te loone.
Iolijt van ooghen.
(265) Daer scheyt het hoopken.
Ghepeys van minnen.
Springht dan in’t krijt.
Iolijt van ooghen.
Maket minne-knoopken.
Ghepeys van minnen.
Ia eest dan tijt?
Iolijt van ooghen.
Iae’t, gaet hoort secretelijck al luymende,
Mars zal syn herte zijn ruymende,
Hadde Venus een weynich haer pack ontladen,
(270) Den vyerighen lust is quaet om verzaden.

PAUSA.


Den Gheest van amoureusheden.
ALle die Rooskens van minnen plucken,, willen,
Alle die feyten van liefden hanteren,, willen,
Alle die vileynighe herten bedrucken,, willen,
Alle die met Lieve liefde useren,, willen,
(275) Alle die bancketeren, hoveren,, willen,
En Herpen, Luyten en Snaren doen klincken,
[fol. R4v]
In Baykens in Stoofkens raseren,, willen,
Alle die amoureuse Vrouwen ghedincken,
Die zal Venus hooghelijck beschincken.
Den Aert der Edelheden.
    (280) Alle die feyten van wapenen leeren,, willen,
Tornoyen, steken, breken en vechten,, willen,
Alle die wercken van oorloghe eeren,, willen,
Met harnas alle twist beslechten,, willen,
Helmen halsberghen aenrechten,, willen,
(285) En d’oorloghe volghen dach en nacht,
Banieren, Standaerden ontvlechten,, willen,
Ter eeren hunnen Heere hooghe gheacht,
Die zal Mars beghiften wel naer syn macht.
Gheest van amoureusheden.
Wel aen Venus Discipelen vol weerden,
(290) Groeyende Rancken, lustighe Gheerden,
Edele Hertekens, Amoureuse zinnen,
Worpt wech pijcken, lanssen en sweerden,
En wilt ’tghebruyck van liefden aenveerden,
Verheucht u die amoureuselijck minnen,
(295) Ghy zult Hemelsche vreucht ghewinnen.
Aert der Edelheden.
Wel aen Mars Kinderen vroom van manieren,
Ontdoet wimpelen, standaerden en banieren,
Maect bereyt artillerije en engienen,
Wilt feyten van wapenen hantieren,
(300) En ontziet perijckelen noch dangieren,
Niemant en zal u kracht verconbienen,
Die hun Prince ghetrouwelijck dienen,
Te velde, te velde.
Gheest van amoureusheden.
Te Hove, te Hove.
Aert der Edelheden.
Ten strije, ten strije.
[fol. R5r]
Gheest van amoureusheden.
Ten banckette, ten banckette.
Aert van Edelheden.
(305) Te wapene, te wapene.
Gheest van amoureusheden.
Neen Prince van love.
Aert van Edelheden.
Te velde, te velde.
Gheest van amoureusheden.
Te Hove, te Hove.
Aert van Edelheden.
Geachte van machte.
Gheest van amoureusheden.
Neen, gaet in stove.
Aert van Edelheden.
A le standaert à le standaert.
Gheest van amoureusheden.
Spreyt Venus nette.
Aert van Edelheden.
Te velde te velde.
Gheest van amoureusheden.
Te Hove, te Hove.
Aert van Edelheden.
(310) Ten strije, ten strije.
Gheest van amoureusheden.
Ten banckette, ten banckette.
Aert van Edelheden.
Maect gheluyt met Mars Trompette.
Gheest van amoureusheden.
Maect gheluyt met Venus Claroenen.
Aert van Edelheden.
Slaet Bommen, Claretten edel Baroenen.
Gheest van amoureusheden.
Slaet Santorien, Herpen, Luyten en Fluyten.
[fol. R5v]
Aert van Edelheden.
(315) Haest u gheringhe metten harnas daer buyten.
Gheest van amoureusheden.
Neen, haest u met de Liefste in een kamere.
Aert van Edelheden.
Neen, neen, te velde, ’tis veel bequamere,
Gordet u stalen sweert aen u zijde.
Gheest van amoureusheden.
Te Hove, te Hove.
Aert van Edelheden.
Ten strijde, ten strijde,
(320) Maect u ghereet zonder langher dralen.
Gheest van amoureusheden.
Gheringhe spreyt servetten en dwalen,
En wilt u vander felder oorloghen dweersen.
Aert van Edelheden.
Doe ane harnas, sporen en leersen.
Gheest van amoureusheden.
Doet uyte koussen, wambaeys, en kleeren en schoen.
Aert van Edelheden.
(325) Wilt vast op ’thooft uwen helm doen.
Gheest van amoureusheden.
Ontdoet u schoone gheluwe kranssen.
Aert van Edelheden.
Gaen wy schermutsen.
Gheest van amoureusheden.
Neen, neen, gaen wy danssen.
Aert van Edelheden.
Doen wy een sprinckreyse.
Gheest van amoureusheden.
Ia, ja, te bedde.
Aert van Edelheden.
Ghy wort beghift met rijckelijck wedde,
(330) Sluyt vast u foute flanckaert en quiraetse.
[fol. R6r]
Gheest van amoureusheden.
Neen doet het al uyt in een heymelijcke plaetse
Tabbaert, rock en hemdeken by Lieve.
Aert van Edelheden.
Neemt een lance wel tot uwen gherieve,
Om te doorrijen uwen vyant.
Gheest van amoureusheden.
(335) Neemt u Amoureusken met de hant,
En laet daer u couragie schijnen.
Aert van Edelheden.
Gaet in die Tente.
Gheest van amoureusheden.
Gaet achter de gordijnen,
Daer en hoort ghy gheen donder-bussen schieten.
Aert van Edelheden.
Wilt u vyanden krincken met sweerden en sprieten.
Gheest van amoureusheden.
(340) Begiet u Lief met roos-water.
Aert van Edelheden.
Te peerde, te peerde.
Gheest van amoureusheden.
Neen, neen Hoere-katere,
Wat zout ghy met de wapenen bedrijven?
Aert van Edelheden.
Wie zoude in den nest by Vrouwen blijven,
Die een edel herte hadde in synen lichame,
(345) Het waer wel een Pluymridder onbequame,
Die den spinrock voerde in synen arm.
Gheest van amoureusheden.
Ick laghe my liever op de pluymen al warm,
Dan inde hutte met schilt en met speere.
Aert van Edelheden.
Ick zegghe wie veel met Vrouwen is inde weere,
(350) Dat hy vergheet en laet alle edele wercken,
Wat machmen aen Vrouwen anders mercken
[fol. R6v]
Dan groote destructie en bloetstortinghe,
Groote slavernije en ’slevens kortinghe,
By Historien zoude ick’t u toonen te deghe.
Gheest van amoureusheden.
(355) Swijcht, ghy zijt verre uyten weghe,
Dat en hebt ghy niet bevonden aen Vrouwen,
Maer ’thanteren der wapenen ter goeder trouwen,
Doet armen vermincken, beenen kreupelen,
Bloetstorten menichte van dreupelen,
(360) Ghevanghen, ghespannen, syn lijf goet verliesen,
Wie zoude de wapenen dan verkiesen,
En die hanteren in haghen en hegghen?
Aert van Edelheden.
Ick hoore wel ghy zout willen zegghen,
Datter meer Mans ghebleven en ghestorven,, zijn
(365) Door de wapen, dan door de Vrouwen bedorven,, zijn,
Daer hebt ghy onghelijck af zoo ick houwe:
Maer door Vrouwen, zoo ick aenschouwe,
Van die daer bleven zijn is ’tghetal menichfuldich.
Gheest van amoureusheden.
Daer waert ghy immers een loghene schuldich,
(370) Ghy hadt veel bat ghesweghen met eeren.
Neen, zijn dan al de Troyaensche Heeren,
Die vande Griecken ontzien waren en verheven,
Door Vrouwen jammerlijck niet doot ghebleven?
Was den eersten oorspronck niet Exiona,
(375) Daer naer Helena, de derde Polixena?
Was Hector ten eersten niet doorreden,
Paris ghedoot met jammerheden,
Deiphaebus verraden, en Pryamus voort,
Prothelaus verslaghen, Agamemnon vermoort
(380) Van Egistus, die oock qualijck voer,
En veel meer ander die de doot haelden hunnen toer?
Ick zegh ja, al zout u spijten.
[fol. R7r]
Gheest van amoureusheden.
Dat en kanmen de Vrouwen niet ghewijten,
Maer de Mans, dus sweecht ghy beter stille,
(385) Sy waren oorspronck van dien gheschille,
Hadde Paris Helena niet ontschaect,
Daer en waren zoo veel lijcken niet ghemaect,
Wat moghen de Vrouwen dat de Mans quaet,, doen?
Hadde Paris willen na Helena raet,, doen,
(390) ’tEn hadde gheen noot gheweest daer ghy af spreeckt,
Wat mach ’tvyer datmen daer een keersse aen ontsteect,
En dat de keersse doet branden hondert huysen?
Wijtet der keerssen ’twerck der confuysen,
Die haer licht qualijck heeft behoet;
(395) Wat mocht Helena dat beelde zoet,
Dat Paris zoo ontstack in haer ghezichte,
Dat hy den brant van oorloghe stichte?
Het was al syn schult en niemant el,
Maer niet der Vrouwen.
Aert van Edelheden.
Dat verstaen ick wel,
(400) En alzoo zout ghy willen de Vrouwen prijsen
Boven de wapenen?
Gheest van amoureusheden.
Ick zal’t u bewijsen,
Dat wapenen hanteren veel leets doet,
En storte Cyrus in Schythien niet veel bloet?
Wat plach Caesar al volcx te verslane,
(405) Wat vernielde Gedeon al volcx by de Iordane,
Wat versloech Scipio al volcx en Hanibal,
En Alexander Magnus, die zonder ghetal
Ghemaect heeft veel lijcken en doyen,
Wat is daer al volcx ghebleven voor Troyen,
(410) En in duysent ander oorloghen en strijen,
Wat vernielt Mars al volcx noch aen alle zijen,
Die zonder d’oorloghe noch levende waren.
[fol. R7v]
Aert van Edelheden.
En zoudemen niet konnen van Mans verklaren,
Die om de Vrouwen daer hebben ghelaten hun kele?
Gheest van amoureusheden.
(415) Iae’t, maer een kleyn ghetal.
Aert van Edelheden.
’tGhetal is groot en vele:
Eerst is ons d’eeuwighe doot gheboren,
Door Evas raet hier te voren,
Samson verloos syn kracht door Dalida,
Hercules was verbrant door Dianira,
(420) Leander om Hero in’t water sprongh,
Pyramus een sweert door syn herte drongh
Om Thisbe, Iphis een amoureus Ionghelinck
Om Anaxarete hem zelven verhinck,
En Haemon van Theben zoo vyerich minde
(425) Antigone, dat hy als d’Amoureuse blinde
Hem zelven ’tleven nam op haer graf:
Wat wil ick u meer zegghen hier af,
Zoo men d’appelen telt met hondert,
Zou icker noch wel noemen, wie dat verwondert,
(430) Die om Vrouwen ghestorven zijn met weene,
Wilde ick’t zegghen.
Gheest van amoureusheden.
’tGhetal is kleene,
Teghen ’thoopken dat ick wel vinden zoude
Van Mans, waer’t dat ick onderwinden woude
De waerheyt van dien af te verklaren:
(435) Aeneas en Turnus vechtende waren
Om Lamina zeer langhen tijt,
Romulus voerde om de Sabijnse Maechden strijt,
Zoo Anthonius oock dede om Cleopatra,
En de Centauren om Hipodamia,
(440) En Pelops voerde oorloghe groot
Teghen Enomaus zonder noot,
[fol. R8r]
En door dat Thays Alexander een bede badt,
Verbrande hy Percepolis de machtighe Stadt,
Om Hermione kreech Orestes en Pyrrus discoort,
(445) Mercurius heeft Argum door Io vermoort,
Superbus is verdreven om Lucretia wille,
En thien duysent ander die door ’tgheschille
Der oorloghen door Vrouwen al ghedoot,, zijn.
Aert van Edelheden.
Daer moeste al naerder ghekloot,, zijn,
(450) Eer ick zou lijden dat ghy by bringht:
Ick zegghe, waer dat minne van Vrouwen dwinght,
Dat die Man de vyanden doet groote outrage,
Want een Man van wapenen die doet rage,
Daer een Vrouwen-man, een arm Amoureus,
(455) Flauhertich is, van moede doloreus,
Bevreest ghelijck een misdadich mensch in’t gherecht.
Gheest van amoureusheden.
Neen, Vrouwen maken de Mans vroom in’t ghevecht,
Sy doen vromelijck houwen, gheen slach ontzien,
Voor gheen vyanden vlien,, maer de tanden bien,
(460) En slaen al waren sy uyt hunnen zinne:
De liefde van Vrouwen, d’edel minne,
Doet steken, breken, kostelijck tournieren,
Vlieghen en jaghen naer wilde Dieren,
Danssen en springhen, lachen en zinghen.
Aert van Edelheden.
(465) Neen dat en kont ghy niet by-ghebringhen,
Sy verteeren ’tvoetsel vander jongher Ieucht,
Sy krencken natuere, sy verjaghen vreucht,
Schoon root coleur maken sy puer bleeck,
Den vromen bloode, den stercken weeck;
(470) Wat wilt ghy dan de Vrouwen veel prijsen
Boven de wapenen.
Gheest van amoureusheden.
Alle ghenoechten rijsen
[fol. R8v]
Door een schoon vrouwelijcke beelde,
Den droeven gheeft sy Hemelsche weelde,
Den blooden maect sy kloeck en onvertzaecht,
(475) Door liefde van een Vrouwe oft Maecht
Triumpheertmen met schoone mommerijen,
Met wassen hayssen bekleet met schilderijen,
In kostelijcke bancketten, rijckelijcke feesten,
Men verheucht door de reyn vrouwelijcke gheesten,
(480) Zonder Vrouwen en is gheen vreucht volmaect.
Aert van Edelheden.
Swijcht, ghy zijt verre uyten weghe gheraect,
Want Vrouwen doen de ghezontheyt verminderen,
Men krijcht van haer krancke linderen,
Druypende neusen, leepe ooghen, blau lippen:
(485) Die gheern zijn by de lange slippen,
Die hoesten, hulsen en bulsen alteenen,
Die hopen, duchten, zuchten en weenen,
Dus en prijse ick gheen Vrouwen hanteren certeyn.
Gheest van amoureusheden.
Ghy spreect daer als eenen vileyn,
(490) Alle schoone Vrouwen moghen u wel haten.
Aert van Edelheden.
Hoe zoumen hem dorven op Vrouwen verlaten?
Vrias was om Berzabea verzonden
Van David, en kreech syn lijf vol wonden,
Om Thamar sloech Absalon doot Amon,
(495) Om Vrouwen dede afgoderije Salomon,
Tyseram, Holofernus en Abimelech mede,
Storven door Vrouwen groote wreethede,
In Vrouwen vind’ ick luttel trouwen,
Aristoteles was bereden van Vrouwen,
(500) Helena heeft Deiphobum haer man minjoot
Den Griecken ghelevert naer Paris doot,
Antiochus wert van Laodicea vergheven,
Rosimunda nam beyde haer Mans het leven,
[fol. S1r]
Lucilla vergaf oock met fenijne
(505) Anthonius Verus, en Clitemnestra heeft ten sijne
Agamemnon, zonder twist oft discoort,
Verradelijck en deerlijck vermoort;
Virgilius hinck inde mande schamelijck,
Dus swijcht van Vrouwen.
Gheest van amoureusheden.
Ghy spreeckt onbetamelijck,
(510) Voor een onghetrouwe Vrouwe eerloos,
Wil ick u hondert Mans noemen altoos,
Maer dat en gaet niet aen deser materien:
Maer door u woorden, vol der miserien,
Moet ick de Vrouwen verantwoorden nochtans,
(515) En noemen veel onghetrouwe Mans,
Op dat hun de Mans niet te zeer en berommen
Van hun ghetrouwicheyt.
Aert van Edelheden.
Met kleynder sommen
Vintmen zulcke Mans, ghy mocht wel swijghen.
Gheest van amoureusheden.
Ghy moet hier af verstant ghekrijghen:
(520) Dat Absalom Amon om Thamar versloech,
Daer hadde hy reden toe meer dan ghenoech,
Want hy hunder beyder Suster verkracht,, hadde,
Dat sy hem een zuypen ghebracht,, hadde,
En als hy bekent hadde d’edel van gheeste,
(525) Zoo verstack hy Thamar ghelijck een beeste,
Al voer hy qualijck hy waer’t wel weert:
Merct Phillis de Bloeme expeert,
Hoe sy haer om Demophoon verhinck,
Merct hoe Iason Medea ontghinck,
(530) Merct hoe Ulisses Calipso verliet,
En hoe Phaon Phsapho verstiet,
Hoe Diomedes Calliore liet in noot,
Die hem bevrijt hadde vander doot,
[fol. S1v]
En hoe Theseus, als een wreet Tyrant,
(535) Ariadne verliet op een Eylant,
En hoe Tacius Tarpiam begroef al leven,
Door wiens hulp hy syn vyanden hadde verdreven,
Ziet oock hoe Narcissus Echo bederf:
Onthout dat, en swijcht een ander werf,
(540) Ghy die Vrouwen blameren,, wilt,
En die de Mans zoo hooch exalteren,, wilt,
Dat sy in trouwen pijnen vast te stane.
Aert van Edelheden.
Ick zegghe met Vrouwen veel om te gane,
Doet alle edele usantien vergheten,
(545) Polinius wiens vroomheyt was onghemeten,
Die’t al met synder kracht wederstont,
Naer dat hy ghekust hadde den minlijcken mont
Van Adoliton, verloos hy syn kracht,
Want hy daer niet neer meer en vacht,
(550) Dies hy van alle Edele beschimpt,, was.
Gheest van amoureusheden.
Ontbeyt Modestus die vervrimpt,, was
Door syn gierichede en vervaerthede,
Naer dat liefde in hem haren aert dede
Was hy zoo sterck, zoo kloeck, zoo vailjant,
(555) Dat hy twee Leeuwen alleene bant,
En al verwant,, datter onder den Troon,, was,
Om syn Lief Agoene die schoon,, was:
Alzulcke zoude ick veel meer vinden,
Die wapen hanteerden en Vrouwen beminden,
(560) Dus prijs ick noch de Vrouwen die druck verachteren.
Aert van Edelheden.
Tfy hem die d’edele wapenen lachteren.
Gheest van amoureusheden.
Tfy hem die d’edele Vrouwen blameren.
Aert van Edelheden.
My verwondert dat ghy blijft argueren,
[fol. S2r]
Wapen hanteren,, is verre ’tbequaemste.
Gheest van amoureusheden.
(565) Neen, neen, schoon Vrouwen ist verre ghenaemste,
Zoo alle Gheesten wel jugeren moghen.
Aert van Edelheden.
Neen de wapene.
Gheest van amoureusheden.
Neen ’tis gheloghen,
Niet voor by schoon Vrouwen te slapene.
Aert van Edelheden.
Niet voor te rijen inde blancke wapene,
(570) En daer niet te worstelen in’t groene velt,
Daer Tenten en Pavilloenen zijn ghestelt,
Rijden door bosschen en het groene kruyt,
Daermen de Voghels hoort zinghen met zoet gheluyt,
Als ander inden nest ligghen en kermen.
Gheest van amoureusheden.
(575) Wat hoortmen daer stormen, gheruchten, allermen,
In reghen in wint daer te ligghen,
In’t slijck te vroeten ghelijck een Vigghen,
Hongher lijden, rasende van kouwen,
Doot blijven als sy de schilwacht houwen,
(580) En als de vyanden te komen beghinnen.
Aert van Edelheden.
Ick blijfs by de wapen.
Gheest van amoureusheden.
En ick by der minnen
Van schoone Vrouwen, gheen vailjandere.
Aert van Edelheden.
Nu eer wy meer verhitten d’een op d’andere,
Laet ons eendrachtich in’t argument
(585) D’een d’ander helpen.
Gheest van amoureusheden.
Ick bens content,
Want alle Edele hooghe Namen
[fol. S2v]
Moghen wel de Vrouwen en Wapen t’zamen
In eeren houden en beminnen:
Den vromen Hanibal bleef te Capua binnen
(590) By schoone Vrouwen ligghen boeleren,
Men zach Caesar by Vrouwen oock triumpheren,
En de wapen hanteren,, in Alexandrijen,
Marcus Anthonius plach oock te vrijen
In Egypten, en oorloochde met discretie,
(595) En Demetrius bleef boeleren in’t graen,
En Ulisses verliefde op Vrouwen zeer zaen,
Nochtans heeft hy veel feyten van wapenen ghedaen,
Zoo dede Aijax oock en Diomedes,
Mat Iason, Agamemnon en Hercules,
(600) En duysent andere.
Aert van Edelheden.
Dat is waerachtich.
Gheest van amoureusheden.
Laet ons d’een d’ander dan helpen eendrachtich,
Zoo werden bedructe herten verheucht.
Aert van Edelheden.
Beghint ghy voren.
Gheest van amoureusheden.
Neen, zeght ghy eerst de vreucht
Die in d’edel wapen verborghen,, is.
Aert van Edelheden.
(605) Elck mocht verblijden die in zorghen,, is,
En daer gheneuchte en vreucht in rapen,
Eenen Man te ziene met volle wapen,
Met eenen helm op ’thooft ghebonden stijf.
Gheest van amoureusheden.
Met halberch, faute, flanckaerts aen’t lijf.
Aert van Edelheden.
(610) En een quiraetse met syn avant-bras.
Gheest van amoureusheden.
Ghelijck zilver klaer.
[fol. S3r]
Aert van Edelheden.
Zoo datter hem elck in spieghelt voorwaer,
En twee beene harnassen wit als een Swane.
Gheest van amoureusheden.
En een blinckende sweert in schee om met te slane.
Aert van Edelheden.
Synen schilt aen den hals.
Gheest van amoureusheden.
Syn sporen gheghespt,
(615) Syn speere inde hant.
Aert van Edelheden.
Die de wapenen berespt,
Heeft kleyn verstant.
Gheest van amoureusheden.
Want de wapen is van grooter weerde.
Aert van Edelheden.
Een Man te zien in’t harnas te Peerde,
Verciert met eender schoonder couverture,
Behanghen met zilvere mouwen barure,
(620) Is dat niet om zien een vrolijckheyt?
Gheest van amoureusheden.
En dan een lance inden arm gheleyt,
Op syn tanden bijtende als een Lioen,
Die wilt een schoon feyt van wapenen doen,
Eenen anderen in d’asschen stekende.
Aert van Edelheden.
(625) Ia oft metten sweerde syn leet is wrekende,
In tornoyen en steeck-spelen eest oock ghenoechlijck
Voor d’Edele herten.
Gheest van amoureusheden.
Al eest ghevoechlijck,
’tEn staet my nochtans niet ane met allen,
In’t zant te tuymelen, vanden Peerde te vallen,
(630) Daermen armen en beenen door mach breken.
[fol. S3v]
Aert van Edelheden.
Ghy peyst noch al naer tornoyen en steken,
U tweestere in een doncker kamere,
Daer ’t niemant en ziet.
Gheest van amoureusheden.
Het dunct my bequamere
Voor in’t harnas te arbeyden en te pijnen.
Aert van Edelheden.
(635) Ghy prijst te ligghen achter de gordijnen
Met slaeplakens zachte als een zije.
Gheest van amoureusheden.
Ia en overdect met kostelijcke tapijtserije.
Aert van Edelheden.
Dat is een melodije.
Gheest van amoureusheden.
Dat is een volle vreucht.
Aert van Edelheden.
Dan ’tschoon aenzicht te zien vande schoone Ieucht.
Gheest van amoureusheden.
(640) En de borstkens te ghevoelen aen ’therte,
Oft arm in arm te ligghen zonder smerte.
Aert van Edelheden.
En minnelijck te kussen aen ’tmondeken root.
Gheest van amoureusheden.
En jonste te toonen de Liefste minjoot.
Aert van Edelheden.
Zoo wel by nachten als by daghen.
Gheest van amoureusheden.
(645) Och wie eest? hem en zou minne behaghen
Voor in’t harnas te arbeyden en te vroeten,
En menighen harden stoot t’ontmoeten,
Noch waer ick my liever een broot-biddere.
Aert van Edelheden.
Wat acht ick u, ghy zijt een Pluymriddere,
(650) Een Gordijnwachter, een vervaert Hansse,
[fol. S4r]
Ghy voert eenen spinrock voor een lansse,
Een oorkussen dat is uwe salladde,
En oft de Prince niet ter noot en hadde
Mannen van wapenen in syne Landen,
(655) Wie zoude wederstaen de vyanden?
Wie zou daer na voorstaen die weenen en kermen?
Wie zoude Weduwen en Weesen beschermen?
Wie zoude Schaepkens behoen voor plucken en teesen?
En de Wolven verdrijven en doen vreesen?
(660) ’tEn dede de wapenen hanteren, zoo men ziet,
Zoumense dan lachteren?
Gheest van amoureusheden.
Dat en zegh ick nu niet,
Men isser zomtijts toe bedwonghen,
Dan moghense draghen die edel Ionghen,
Om by te stane hunnen Prince weerdelijck,
(665) Als men de wapen hanteert rechtveerdelijck,
Om d’onrechtveerdighe te worpen te gronde,
Redene vereyschet, ’ten is gheen zonde:
Maer wapen hanteren met quade ghewoonten,
Daer zijn aen te mercken veel quade poonten,
(670) Want het is ’sLants qualijckvaert vermeerlijck,
Zoo men daghelijcx ziet.
Aert van Edelheden.
Certeyn van wapenen eerlijck
Te hanteren, meyn ick, met vreuchden.
Gheest van amoureusheden.
En ick schoon Vrouwen minnen in eeren en deuchden,
Dat is oock myn rechte meeninghe,
(675) In houwelijcken state zonder verkleeninghe,
Ter Zielen zalicheyt, niet in overspele,
Dat ghy’t wel verstaet.
Aert van Edelheden.
Men vinter vele
Die anders doen, Godt betert, om te vredene.
[fol. S4v]
Gheest van amoureusheden.
En wapenen hanteren zonder redene,
(680) Dat ghebeurt oock meer dan ’tgoet,, is.
Aert van Edelheden.
Maer alst om der ghemeyne welvaert behoet,, is,
Machmen wel wapenen hanteren met rechten,
Alleen om peys te krijghen zalmen hier vechten,
En d’edel wapenen beminnen,
(685) Het bewijst redene.
Gheest van amoureusheden.
Ick moet bekinnen.
Aert van Edelheden.
Insghelijcx zalmen alle Vrouwen stille
Eeren om eender Vrouwen wille.
Gheest van amoureusheden.
Ick ben bly dat ghy de waerheyt bezeft.
Aert van Edelheden.
Ghy die de Vrouwen dus verheft,
(690) Hoe heet ghy? ghy dunct my vol melodieusheden.
Gheest van amoureusheden.
Ick heet den Gheest van amoureusheden,
Daer veel vreuchden van minnen uytrijsen.
Aert van Edelheden.
Zoo meucht ghy dan wel de Vrouwen prijsen,
Uwen name toocht wel d’experientie.
Gheest van amoureusheden.
(695) Maer hoe heet ghy? die dees reverentie
De wapenen bewijst de deser stede.
Aert van Edelheden.
Ick heet Aert van Edelhede,
Die de feyten van wapenen beminne sterck.
Gheest van amoureusheden.
Ghy hebt oock rechts eenen naem naer u werck,
(700) Want alle Edele herten meeste
Beminnen de wapenen.
[fol. S5r]
Aert van Edelheden.
O edel Gheeste
Van amoureusheden en zijt toch niet gram,
Dat ick eerst lachterde de Vrouwen lofzam,
Het is uyt vyerigher jonsten ghebaert
(705) Der edelder wapenen.
Gheest van amoureusheden.
O edel Aert
Van Edelheden en zijt toch niet ghestoort,
Al hebt ghy veel wonders van my ghehoort
Der wapen aengaende, het is bedreven
Om Vrouwen minne.
Aert van Edelheden.
Het is al vergheven,
(710) Men moet veel hooren in alle Hoven.
Gheest van amoureusheden.
Wy zijns al eens van onder tot boven,
Dus willen wy scheyden.
Aert van Edelheden.
Het is oock tijt.
Gheest van amoureusheden.
Adieu al die d’edele wapen beminnende zijt,
Maer hout altijt Vrouwen in eeren nochtans,
(715) En nemet in dancke.
Aert van Edelheden.
Adieu alle vrome edele Mans,
Die d’edele wapen hout in eeren,
Ter liefden uwen Prince.
Gheest van amoureusheden.
Een Heere der Heeren,
Die voor syn Wapen ’tkruys heeft willen draghen,
Die wil den Vyant van ons verjaghen.
Aert van Edelheden.
(720) Den zelven Heere die syn Bruyt heeft verkoren uyt minnen,
Die laet u alle vleeschelijcke liefde verwinnen.

Eynde des eersten Spels.
Continue
[fol. S5v]

DE PROLOGHE VAN
HET TWEEDE SPEL.

IMaginatie verlicht de zinnen,
Door ’tvervolghen der Amoureuser Historie:
Ghy hebt ghehoort hoe Venus blaecte in minnen,
En hoe Mars de liefste was in ’sweerelts ciborie,
(5) Elck jonstich herte mach rijsen in glorie,
Door d’Amoureusheyt die hy hier verstaen,, zal:
Want ghy zult hooren, vatet in memorie,
Hoe Mars hier vrijen met zoet vermaen,, zal,
En hoe dat de vyerighe vryagie vergaen,, zal.

    (10) Noch zullen wy u figuerlijck tooghen,
Hoe Mars prijst de schoone Venus playsant,
En hoe ’tGhepeys van minnen en Iolijt van ooghen
Langhs zoo vyerichlijcker ontsteken den brant,
En hoe Mars berispt wort van onverstant,
(15) Dat hy verpachten wilt der minnen ceys,
En hoe hy wort geschouwen als onvailjant
Van Iolijt van ooghen en Minlijck ghepeys,
En hoe Venus hem dach stelt in haer Palleys.
[fol. S6r]
Hoe sy haer ten lesten gheabandonneert,, heeft,
(20) Zullen wy u Speelwijs oock al betoonen,
Naer dat sy’t Mars langhe gherefuseert,, heeft,
Presenteert sy hem minne met minne te loonen:
Ghy joyeuse Amoureuse persoonen,
Wilt de zoeticheyt onser materien vaten:
(25) Wilde Phoebus dit werck met Laurieren kroonen,
Wy zouden hem bedancken zeer boven maten,
In spijt vande Benijders die de Konste haten.

    Ghy Amoureuse Gheesten wilt jonstich haken
Naer de groote zoetheyt diemen u bewijsen,, zal,
(30) Zoo wy uyter natueren ghevoelen de zaken,
Hopen wy dat hier vreucht uyt rijsen,, zal,
En dat elck konstich Gheest loven en prijsen,, zal
Dit jonstich Amoureus werck van minnen,
En dat elcx herte daer in verjolijsen,, zal,
(35) Die de honichvloeyende Dichten wel kinnen,
Wilter inne verheughen, wy gaen beghinnen.
[fol. S6v]

Namen der Personagiens van’t
tweede Spel.

VENUS.
Ghepeys van minnen, } twee Zinnekens.
Iolijt van ooghen, } twee Zinnekens.
MARS.
Meer hopen dan twijffelen, } twee Iongelingen.
Meer twijffelen dan hopen, } twee Iongelingen.
Amoureuse.
[fol. S7r]

HET TWEEDE* SPEL.

Venus.
O Invierighe,, dangierighe,, jonst meskieflijck
Grieflijck,, ben ick,, dies sten’ ick,, ghevangen
’tVerlanghen,, bringht zucht,, ducht,, ongherieflijck
Lieflijck,, is ’therte,, met smerte,, verhanghen
(5) Ontfangen,, moet,, ’tbloet,, der minnen prangen
Ontfanghen,, mach ick,, al klaech ick, ’tletsele
’tQuetsele,, vermaent, en betraent,, de wanghen
Verstranghen wilt deucht,, der Ieucht,, voortzetsele,
Den dauw’ van minnen zy myn benetsele.

    (10) O Mars, Mars, d’alder-victorieuste
Ioyeuste,, Prince hooghe van daden
Ontladen,, van drucke kondy de preuste
D’avontureuste,, quaet om verquaden
Versmaden,, wilt my niet door u ghenaden
(15) De paden,, van minnen hardt om betreden
D’afghesneden,, plant ick voor jonstighe Zaden
Onberaden,, van uwer Edelheden
Besteden,, wilt doch my jonst in vreden.
Ghepeys van minnen.
Hy en zals niet laten.
Jolijt van ooghen.
Klaecht uwen noot.
Ghepeys van minnen.
(20) Hy komt u te baten.
Iolijt van ooghen.
Ia oft blijven doot,
Alzoo couragieus is hy van moede.
Ghepeys van minnen.
Hy is natuerlijck.
[fol. S7v]
Iolijt van ooghen.
Edel van bloede.
Ghepeys van minnen.
Vrolijck van zinne.
Iolijt van ooghen.
Secreet van monde.
Ghepeys van minnen.
Vriendelijck van talen.
Jolijt van ooghen.
En goet van gronde.
Ghepeys van minnen.
(25) ’tIs een man die alle Mannen meest,, is.
Iolijt van ooghen.
Kloeck van begrijpe.
Ghepeys van minnen.
Die zeer ghevreest,, is.
Iolijt van ooghen.
’tEn is gheen beroemere.
Ghepeys van minnen.
Noch oock vileyn.
Iolijt van ooghen.
Noch labbekacke.
Ghepeys van minnen.
’tIs een Capiteyn,
Die altoos ’tharnas draecht aen’t lijf.
Iolijt van ooghen.
(30) ’tWaer rechts een Man voor zulcken Wijf
Als ghy zijn meucht.
Venus.
Och dat kin ick,
Syn Princelijcke ghelaten bemin ick,
Maer lacen wat win ick,, aen dit bekeuren,
Den persoon en mach my niet ghebeuren,
(35) Dies moet ick betreuren,, myn stout bestaen:
O schieloos Wijf wat hebdy ghedaen?
[fol. S8r]
My zal ontgaen,, om dat ick ghehouwet,, zy,
Mynen troost daer druck om vernouwet,, zy:
Nu eest berouwet,, my dat ick oyt quam
(40) Daer ick Vulcanus te houwelijck nam.
Jolijt van ooghen.
Wat zal u dat letten?
Ghepeys van minnen.
Laet drijven den janckere.
Iolijt van ooghen.
Hy is onbesneden.
Ghepeys van minnen.
Hy gaet langhs zoo manckere.
Iolijt van ooghen.
Hy is stuer van woorden.
Ghepeys van minnen.
En zeer onweerdich.
Iolijt van ooghen.
Hy en is uwen zoeten persoon niet weerdich.
Ghepeys van minnen.
(45) Ghy zijt de joyeuste.
Iolijt van ooghen.
Ghy zijt de zinnelijckste.
Ghepeys van minnen.
De excellentste,
Jolijt van ooghen.
En de minnelijckste
Van allen den Goden en Goddinnen.
Ghepeys van minnen.
Zoudy zulcken ruydaris beminnen?
Iolijt van ooghen.
Zoudy u zachter armkens ontpluycken
(50) Om hem in te rusten?
Ghepeys van minnen.
Zoude hy u schoonheyt ghebruycken,
Met synen harden ruyden baerde?
[fol. S8v]
Zou hy aen u wanghskens rusten?
Iolijt van ooghen.
Ghy zijt zoet van aerde,
(55) En hy is brackere dan Bocken oft Swijnen.
Ghepeys van minnen.
U natuere zonder al by verdwijnen,
Ontzet hem die kansse.
Iolijt van ooghen.
Zijt lustich en blijde.
Ghepeys van minnen.
Men steect wel menighen steke op’t zijde,
Diemen verdonckert.
Iolijt van ooghen.
Ghebruyct der minnen-spel.
Ghepeys van minnen.
(60) Ghestolen brocxkens die smaken wel,
Wilt hem de vruchten van minnen ontsteken.
Iolijt van ooghen.
Niemant en zal’s u oneere spreken,
’tEn is ws Mans niet.
Ghepeys van minnen.
Dat is immers waer.
Venus.
O Ghepeys van minnen wat zeghdy daer?
(65) Wil ick eere mits oneere laten staen?
Neen ick, die schande waer my te swaer,
Ick en mach mynen Man vander hant niet slaen,
Ick moet, al zou’t my ten quade vergaen,
Waeromme? ick zal my daer gaen vertooghen
(70) Voor hem, waer’t goet? Neen’t, ’twaer misdaen,
Zou ick niet ontpluycken voor’s Mans ooghen
De liefde, die ick dus moet ghedooghen.
Iolijt van ooghen.
Daer gaet zy vechtende teghen haer zelven,
Wat sy doen oft laten wilt.
[fol. T1r]
Ghepeys van minnen.
Laetse spitten en delven,
(75) Haer herte dunct haer smelten van hitten.
Jolijt van ooghen.
Sy en mach Mars gheenen tijt ontzitten,
Op datter van minnen eenich verzoeck,, is.
Ghepeys van minnen.
Mars, die alle Mannen te kloeck,, is,
Die lieter syn ooghen van minnen op dalen.
Iolijt van ooghen.
(80) Men zal noch wonder zien.
Ghepeys van minnen.
Laet putten en palen,
’tQuaetste dat komt van zulck ghebrasse,
Ist datmen den Voghel krijcht inde kasse.
Mars.
Soo Phoebus raeyen puer gout schijnen,
Soo Isis planten schoon Rooskens draghen,
(85) Soo met Acteon de Dieren blijde in’t wout schijnen,
Soo Prosperina haer vruchten stelt om behaghen,
Soo Aurora den klaren dach doet daghen,
Soo Esculapius den dooden verrijsen,, doet,
Soo Diana Orpheus wilt verjaghen,
(90) Salmacis zoetheyt ons verjolijsen,, doet,
’sGhelijcx, die ick verheffen en prijsen,, moet,
Veneri de schoone excellente Vrouwe,
Wien ’therte uyt minnen bewijsen moet
Reverentie, liefde, bystandichheyt en trouwe:
(95) Soo de bloemkens ontpluycken metten douwe,
En vaten de zoetheyt des daus in’t wesen,
Soo ontpluycket ’therte als een Kerssouwe,
Daer ’tfirmament van minnen komt in gheresen:
Al waren alle bloemkens der Aerden ghepresen,
(100) Schoonder dan d’Enghelen des Hemels ghemeene,
Al waren’t alle Maechdekens uytghelesen
[fol. T1v]
Neptuni wateren met druppelkens kleene,
Zoo en mochten my alle dees Beelden reene
Niet zoo doen verblijden als Venus alleene.
Jolijt van ooghen.
Dat is wel redelijck.
Ghepeys van minnen.
Sy is edel en schoone.
Iolijt van ooghen.
Bequame en vredelijck.
Ghepeys van minnen.
Ient van persoone.
Jolijt van ooghen.
Sy draecht de kroone.
Ghepeys van minnen.
Ia der joyeusheyt.
Iolijt van ooghen.
Sy verheucht den Troone,
Ghepeys van minnen.
Door haer amoureusheyt.
Iolijt van ooghen.
Haer gratieusheyt
Verblijt met zoetheden Hemel ende Eerde.
Ghepeys van minnen.
’tIs een blijschap der Goden.
Iolijt van ooghen.
’tIs de Gheerde,
Daer de vruchten des levens op groeyen.
Ghepeys van minnen.
Niemant en kan den tijt vernoeyen,
Die’t wesen haers lichaems wel aenziet.
Jolijt van ooghen.
Alle Aertsche ghenoechten zijn my dan niet,
Teghen de joyeusheyt vatende in’t betooghen
Van haren aenzichte.
[fol. T2r]
Mars.
O Iolijt van ooghen,
Ghy doet d’ooghen door d’ooghen in d’ooghen lichten,
Dies myn ooghen als Liefs ooghen in d’ooghen verhoogen,
Daer d’ooghen in d’ooghen alle vrientschap stichten:
Wat is zoeter, dat d’ooghen Liefs ooghen begichten
Met ooghen daer d’ooghen jolijt in kinnen?
Zulck ooghen doen Liefs ooghen droefheyt swichten,
En ooghe in ooghe labeuren met minnen,
Dies ’therte in liefde hem laet verwinnen.
Iolijt van ooghen.
Dat blijct aen u Mars.
Mars.
Dat is waerachtich,
Ick moet myn groote couragie krachtich
Met zinnen voordachtich
Met feyten van oorloghen, edel in’t aenschouwen,
Versmaden en blijven even klachtich,
En myn victorieuse handen onmachtich
Houden eendrachtich
By der liefden van eender schoonder Vrouwen:
Nu moet ick gantschelijck op haer betrouwen,
Al zou’t my berouwen,
Alle die vromelijck met sweerden houwen
Laten in’t velt,
En helpen de zoete gordijnen ontfouwen,
Die my met gratien mach bedouwen
Van dat my quelt:
De wercken van eeren zijn achter ghestelt,
’tWoordeken spelt,, dies my lusten,, moet
Dat ick in haer armkens rusten,, moet.
Ghepeys van minnen.
Ghy rusten?
Mars.
Ia icke.
[fol. T2v]
Iolijt van ooghen.
Hoe zou dat gheschien?
Sy is ghehout.
Mars.
Non fortse van dien,
En kan icker met zoetheden niet aen gheraken,
By alle de Goden ick zalse ontschaken,
Alzoo Pluto Prosperina dede.
Ghepeys van minnen.
Zuldy uwe couragieuse zede
Worpen om een Vrouwe te quiste?
Iolijt van ooghen.
Ia die ghehout is?
Ghepeys van minnen.
Zuldy met liste
Practiseren, en u zelven beschamen
Een Pluymriddere te heeten by namen,
En laten de wercken van eeren achtere?
Iolijt van ooghen.
Hout u in eeren.
Ghepeys van minnen.
Schout zulcken lachtere.
Iolijt van ooghen.
Meyndy teghens u oorkussen te vechten?
Ghepeys van minnen.
Ia is eere behouden?
Iolijt van ooghen.
Wildy den kamp beslechten
Op een beddeken bezaeyt met violieren?
Ghepeys van minnen.
Zuldy uwen standaert metter banieren
Breken op een ghescheurde plate?
Jolijt van ooghen.
Wildy met eenen blijden ghelate
Boeleren, en luttel eere weert,, zijn?
[fol. T3r]
Ghepeys van minnen.
Wildy met de zacht-levens inden heert,, zijn?
Die hunnen Prince kleyn jonste draghen.
Jolijt van ooghen.
Wildy ontzien ’tghedruys van slaghen?
Ghepeys van minnen.
’tGheklanck van sweerden?
Iolijt van ooghen.
Gheijserde pijlen?
Ghepeys van minnen.
En nemen een targe van zeven mijlen,
Aenveerdende meer de roemighe fame,
Dan ’twerck der wapenen.
Mars.
Neen zulcken blame
En zal my, dat hoop ick, niet ghebueren:
Men mach die lieffelijcke Creatueren
Wel minnen, en ’twerck der wapenen useren,
Wat doet meer Ridderlijcke feyten hanteren,
Tornieren, rosieren? dan Vrouwen minne,
’tMaect den onverzadighen verkoelt van zinne,
Den ruyden abele, den vrecken milde,
Den Minnaer bereyt ten sweerde ten schilde,
’tHerte vliecht in’t wilde de Vrouwen aenziende,
Haren lof verzoet arbeyt en verdriet,
Al dat van Edelheden gheschiet,
Rijst uyt de Vrouwen.
Ghepeys van minnen.
Zijt dies te vreden,
’tZijn al trompen van kleynder weerden.
Mars.
Ick zoude door de liefde, en sy’t begheerde,
Waer ick te peerde,, met mynen sweerde
In myn wit hemde eenen strijt doorhouwen,
Ter eeren van alle schoone Vrouwen,
[fol. T3v]
Op ’tzoet betrouwen,, van confortatien
Der Alderliefstere.
Ghepeys van minnen.
Hoort dees colatien,
Hy heeft dat fonck van minnen in’t lijf.
Jolijt van ooghen.
Gheeft hem ’tvyer Neefken.
Ghepeys van minnen.
Neefken blaest stijf,
Laet bernen de heete kolen die smuycken.
Iolijt van ooghen.
Sust, Venus komt.
Ghepeys van minnen.
Wilt achterwaerts duycken,
Men zal ghebruycken der Ieuchden zoetheyt.
Mars.
Ontpluyct u herte, de Hemelsche goetheyt
Komt hier voor ooghen,
Verheught u met jeuchdelijcker vroetheyt
In Liefs betooghen,
Memorie verscherpt, wilt dijn zinnen pooghen
Om troost te krijghen:
Natuere wilt ziele en lijf verhooghen
Om haer te nijghen,
Ick en zaghe myn lijden niet te verswijghen:
Hier is sy die ick boven alle Vrouwen moet prijsen,
Iubilatie,, en gratie,, moet op u rijsen,
Schoonste,, ghekroonste,, boven alle Goddinnen.
Venus.
Der deucht,, vreucht,, danck ick u in’t bewijsen.
Mars.
Iubilatie,, en gratie,, moet op u rijsen,
Schoonste,, ghekroonste,, boven alle Goddinnen.
Venus.
Die reynicheyt,, zonder kleynicheyt,, prijsen,
[fol. T4r]
Dien behoort,, confoort,, in’t werck van minnen.
Mars.
Iubilatie, en gratie,, moet op u rijsen,
Schoonste,, ghekroonste,, boven alle Goddinnen.
Venus.
Danck hebt der deucht, die eerbaerheyt kinnen,
En vreucht beghinnen,, die zullen gheacht,, zijn.
Daer de zoete Bloemkens van eeren ghebracht,, zijn.
Mars.
Zoo zijnse dan zinneloos die anders bedacht,, zijn
By brooser natueren.
Venus.
Dat’s waer, want eere moet bewacht,, zijn,
Zal sy langhe dueren.
Mars.
O alderschoonste der Creatueren,
De minne is blent.
Venus.
Elck wacht’s hem, de liefde heeft zulck berueren,
Dat sy’t al schent.
Mars.
Maer die syns zelfs gheen mate en kent,
Hoe zal hy hem wachten?
Venus.
’tMaect ooghen en herte plats innocent,
Die jonste verpachten.
Mars.
En oft Natuere des zins ghedachten
Heeft tot haren wille?
Venus.
Zoo zuldy met fortsen ’tconsent verkrachten,
Zoo staet het al stille.
Mars.
En oft dan ’tconsent valt in’t gheschille
Teghen ’tvyerich begheeren?
[fol. T4v]
Venus.
Zoo zalmen den spinrock metter spille
Mits redene weeren.
Mars.
Dat controleur ick, ’tmoet elcken deeren,
’tMeskief van Vrouwen.
Venus.
Dat’s waer, maer elck zal hem verweeren
Voor ’twerck van ontrouwen.
Mars.
Zal hy syn meyninghe dan achter houwen,
Die liefde draecht?
Venus.
Neen hy, wie wort ghelost van rouwen,
Die niet en klaecht?
Mars.
En oftmen ’tsecreet datmen dus draecht
Ondanckbaer stelt?
Venus.
Zoo machmen hem naer worpen, die’t mishaecht,
Dat liefde smelt:
Gheen boomen en worden neder ghevelt
Zonder houwen oft kerven,
Men moet openbaren dat der herten quelt,
Zalmen troost verwerven,
Oft hulpeloos moetmen den druck besterven.
Mars.
Dat ken ick schoon lieflijck heunich-rate,
Die ’sHemels ghezate,, verciert in state
Met uwer onuytsprekelijcker minlijckheden,
Fortse van liefde breect reghel en mate,
Want ick nu late,, schilt, helm en plate,
Door u lieffelijcke amoureuse zeden:
U schoonheyt, u wel gheraecte leden,
Die my eerst deden,, dien pat betreden,
[fol. T5r]
De liefde doet my den last ontdecken:
Dus bid ick u Verkorene met innigher leden,
Stelt toch te vreden,, myn herte als heden,
En vertroost my inder minnen strecken,
Zoo zuldy den dooden ten leven verwecken.
Venus.
Wat meyndy van trooste?
Mars.
Dat ghy Verkoorne,
Paradijs myns levens, beschut van toorne,
Excellentste gheboorne,, my zout consoleren
Van uwer jonsten.
Venus.
Zoud’ick dat accorderen,
Verheffende eerbaerheyt, deucht en eere.
Mars.
’tStaet in u gratie.
Venus.
Ghy doolt zeere,
Zeght dat sy u trooste die ghy bemint.
Mars.
Dat zijt ghy Bloeme.
Venus.
Dat houd’ick voor wint,
Die redene kint,, mach’t wel verstaen:
Zijdy oock zoo innocent ghezint,
Dat ghy bevint,, en ghevoelt zoo zaen,
Dat ick myn jonste zou t’uwaerts slaen?
Mars.
Wildy my in uwer ghenaden ontfaen?
Ghy hebbes de macht.
Venus.
Neen Mars, het waer te vele misdaen,
Daer ghy naer wacht:
Om waer zegghen, ick waer qualijck bedacht,
[fol. T5v]
Zoud’ ick u lief hebben,
En versmaden, wiens herte te mywaerts lacht,
Eer wy meskief,, hebben:
Sy zijn zot die vreucht zonder grief,, hebben,
En hun niet en konnen
Ghelijden met die hun vrientschap jonnen.
Mars.
Dat ken ick, maer weelde, jolijt en rijckheyt
Kan qualijck ghepaeyen
De Natueren, die gheerne heeft haer ghelijckheyt
In’t jonstich zaeyen,
Wat mach anders de minnende herten verfraeyen?
Dan ghelijcke complectien,
Al meuchdy in de vloet der weelden baeyen,
Ws Mans affectien
Zijn contrarie, ondienstlijck uwer sectien.
Venus.
Hoe weetty datte?
Mars.
Natuere moetet wijsen,
Hoe zou u herte konnen verjolijsen
Van synen persoone?
Hoe zoudy konnen verheffen oft prijsen
Die ruyt en onabele is, en die in’t vergrijsen
Brenght druck ten loone?
’tIs u een walghinghe reyn schoonste schoone,
Dat weet ick wel,
Want van amoureusheden spandy de kroone
Boven iemant el:
Vernedert u natuere, gheves ’tbevel,
En keert u liefde te mywaerts snel
Als schichten uyt boghen,
’tWaer schade zoude den boom verdroghen,
Daer de Bloemkens van gratien op groeyen,
Laet u ontfermen te mywaerts vloeyen.
[fol. T6r]
Venus.
Met zulcke wercken en wil ick my niet moeyen,
Want die hun pijnen
Zietmen in eeuwigher schanden roeyen
En verdwijnen:
Gheen anderen en wil ick dan den mijnen
Van Mans figueren,
Want al mach liefde secretelijck schijnen,
’tMoet onlanghe dueren:
Wie zal hem zelven gaen avontueren
In wercken van oneeren,
Om de ghenoechten synder natueren,
Die haest verkeeren?
Mars.
Ghy niet, dat hoor ick wel.
Venus.
Zoud’ ick gaen leeren
Den pat van ontrouwen secreet te gane?
Waer’t niet blamelijck voor Princen en Heeren,
Die mynen deuchdelijcken naem vermeeren,
Mynen stoel van eeren, laten te stane?
Mars.
Refuteerdy my jonste dan?
Venus.
Neen ick, sy staet my zoo ane,
Als dat ick Princelijcke ghedane
U beminnen zoude, en dede mynen man,
Boven alle Princen, maer ick en kan
Myn groote liefde hem niet ontrecken
Om eenen anderen.
Mars.
Wy zullen’t wel decken
Voor ’sMans ooghen, die niet dan deucht en weet,
Men vint zoo vele secrete plecken
Om zaeyen jonstighe vruchten heet:
[fol. T6v]
Troost my schoon deuchdelijck Ommekleet,
Ick zal u voor blaemte beschermen ist noot,
Ter weerelt en ken ick niemant zoo wreet,
Dede hy u eenighe oneere ick sloeghe hem doot:
Aldus welrieckende Roosken root
Opent dijn meyninghe secreet al stille.
Venus.
O edel Prince alle Princen te groot,
Standaert der Edelheyt, die noyt en vloot,
Ick abandonnere my t’uwen wille,
Nochtans leyt redene vast in’t gheschille,
Teghen natuere de schamelheyt roept te baten,
Maer al zoud’ ick’t besterven ick en zal’s niet laten.
Mars.
Och ghebenedijt zy den mont die sprack
Dat troostich precieus woort bequame,
Nu is ghebetert alle myn onghemack,
Ghebenedijt zy uwen zoeten name:
O Pallas des levens zonder blame,
Wanneer zoo zal den tijt ghebeuren
Van onser minnelijcker verzame,
Om de bloemkens van minnen als Roosen-fleuren
T’ontdeckene? ick hebber naer groot bekeuren.
Venus.
Noch t’avont als Phoebus syn raeyen in trect,
En Orpheus de duysterheyt brenght vander nacht,
Ziet dat ghy u dan secretelijck bedect
Aen ’tPalleys, ghy wort van my ghewacht,
En heymelijck te mynder kameren in bracht
Die zoo schoon is, ’tmach alle herten lusten,
Daer zullen wy, dies ’therte verheucht en lacht,
Te zamen arm in arm minlijck rusten,
Soo Iupiter en Danae laghen en kusten.
Mars.
O groeysel van minnen, schoon, goedertiere,
[fol. T7r]
Die den tijt van zoetheden gheaccordeert,, hebt,
Ick zal komen welrieckende Violiere
Ter plaetse die ghy my gheordineert,, hebt,
Om dat ghy my dus gheconforteert,, hebt.
Venus.
Adieu Princelijck wesen der victorien
Tot t’avont dat jonst haer bloemkens zaeyt.
Mars.
Adieu Spieghel en vreucht der memorien.
Venus.
Adieu Princelijck wesen der victorien.
Mars.
Adieu zoete Monstrantie vol glorien,
Die den Tempel der natueren verfraeyt.
Venus.
Adieu Princelijck wesen der victorien
Tot t’avont dat jonst haer bloemkens zaeyt,
Dat nu bedroeft is, wort dan ghepaeyt.
Ghepeys van minnen.
Gaet henen, ghy hebbet wel ghefagghelt.
Iolijt van ooghen.
Ist qualijck ghestuyt, ghenijcht, ghewagghelt?
Ghepeys van minnen.
Ist qualijck gheweyghert ’twerck der ontrouwen?
Jolijt van ooghen.
Den Man stellet syn gheloove op Vrouwen,
Ghepeys van minnen.
Hy dede hem bat hanghen,
Iolijt van ooghen.
Ia oft verdrincken.
Ghepeys van minnen.
Een Man mach wel hebben achterdincken,
Die zulcken Wijf heeft.
Iolijt van ooghen.
Alzoo gaet voort.
[fol. T7v]
Ghepeys van minnen.
Ick en gheve niemant troost oft confoort.
Dan mynen goeden ghetrouwen Man.
Iolijt van ooghen.
My en staet niemant ter weerelt meer an.
Ghepeys van minnen.
En al zoud’ ick u minnen ick vreese der blame,
En doet sy niet Couzijn?
Iolijt van ooghen.
Ia in ’sNeckers name,
Sy viel veel platter dan een Scholle.
Ghepeys van minnen.
Sy zal noch laten verwerren de wolle.
Iolijt van ooghen.
Wilt sy aldus jolijt in’t minnen rapen?
Ghepeys van minnen.
Nu t’avont zoo gaen sy te gader slapen.
Iolijt van ooghen.
Ke, ja sy, de Necker die moetse wieghen.
Ghepeys van minnen.
De menighe meynt een ander bedrieghen,
Maer bedriecht hem zelven.
Iolijt van ooghen.
Dat moet ick u kinnen.
Ghepeys van minnen.
Ghy zijt Iolijt van ooghen.
Iolijt van ooghen.
En ghy ’tGhepeys van minnen,
Wy konnen de Minnaers te gader koppelen.
Ghepeys van minnen.
Nu gaen wy ons secretelijck bestoppelen,
En zoo hittich het vyer van minnen doen blaken,
Dat wees twee Amoureusen by een gheraken.
[fol. T8r]

PAUSA.


HEt begichten,, stichten,, ’tverlichten,, der Ieucht,
Waey ick,, zaey ick,, spraey ick,, op Venus kinderkens,
Des sy,, by my,, vry,, vaten hun vreucht
In’t begichten,, stichten,, ’tverlichten,, der Ieucht:
Confoort,, accoort,, ’twoort,, dat voort,, verheucht,
Bring ick,, ling ick,, ming ick,, voor reyn bewinderkens:
Het begichten,, stichten,, ’tverlichten der Ieucht,
Waey ick,, zaey ick,, spraey ick,, op Venus kinderkens,
Als Regent der jonstigher beminderkens.
Meer twijfelen dan hopen, een ander leelijck Mans-persoon.
    ’tIancken,, ’tkrijten,, ’tontdancken,, ’tverwijten der minnen
Wort ghebrast,, kort ghetast,, gefast,, om ’tdruckich foreest,
Ongheluck,, vernoy,, druck,, roy,, schrijf ick met Pinnen,
Als ’tjancken,, ’tkrijten,, ’tontdancken,, ’tverwijten,, der minnen,
’tVerschenen,, duchten,, stenen, zuchten,, moet ic beginnen,
Om dat ’tgriefs,, verstranck,, Liefs bevanck,, maken tempeest:
’tIancken,, ’tkrijten,, ’tontdancken,, ’tverwijten,, der minnen
Wort ghebrast,, kort ghetast,, gefast,, om ’tdruckich foreest,
Dus mach elck praddere wel zijn bevreest.
Meer hopen.
Zijn dat u woorden?
Meer twyfelen.
Het gater al by.
Meer hopen.
Zeylt vry in’t Noorden,
Zijn dat u woorden?
Meer twyfelen.
Ick spreye myn koorden
Daer droefheyt zy.
[fol. T8v]
Meer hopen.
Zijn dat u woorden?
Meer twyfelen.
Het gater al by.
Meer hopen.
Wat is den roep?
Meer twyfelen.
Eylacen ô wy
Die kent amy
In drucx ghekry.
Meer hopen.
Nu hoor ick vry,
Ghy dunct my Royaert daer’t al uyt,, sterf.
Meer twyfelen.
Wat dunck ick u zijnde?
Meer hopen.
Een hatelijck druyt,, scherf,
Die edel Hertekens quellagie doet,
Naer dat ghy spreect.
Meer twyfelen.
Swijcht ghy paleervoet,
Zeer luttel acht ick op uwen snatere.
Meer hopen.
Ick ben Regent vanden zoeten watere,
Alle Venus kinderkens ter behoefheden
Spraey ick confoort.
Meer twyfelen.
En ick spraeye droefheden.
Meer hopen.
Droefheden zoudy ons daer met nopen,
En wie meucht ghy wesen?
Meer twyfelen.
Meer twijfelen dan hopen,
Die blijschap en vreucht doet henen schijfelen.
[fol. V1r]
Meer hopen.
Meer hopen dan twijfelen,
In Venus Palleys, tot elcx ghelucke,
Een Prince van blijschappen.
Meer twyfelen.
Van toorne van drucke
Ben ick gheweldich waer ick randuyne.
Meer hopen.
En wie is u Moeder?
Meer twyfelen.
Sy heet Fortuyne,
Die in’t vallen, in’t opstaen, in’t klimmen, in’t dalen,
In drucke, in blijschappe, haer kracht kan stralen,
Des sy elcken mach een behoeder,, zijn.
Meer hopen.
Waer dat waer, ghy zout myn broeder,, zijn,
’tEn mach zoo niet wesen, ghy ziet zoo grieffelijck,
Al waerdy eenen Kerck-uyl.
Meer twyfelen.
En ghy ziet zeer lieffelijck,
Om een Gheyte tusschen haer hoornen te kussene.
Meer hopen.
Wech, wech, pijnt u ws klaps te zussene,
Ghy dunckt my te zijn een groot rabaut.
Meer twyfelen.
Ick moet in’t Convent oock wesen alst naut,
Recht als een druckich klepeltreckere.
Meer hopen.
Zijdy een schuympere oft een lepelleckere,
Dat ghy komt maken dit gheveertken
Voor dese notabele?
Meer twyfelen.
Wat swijcht ghy queecksteertken,
U wesen maect alle verwaende blonckheyt.
[fol. V1v]
Meer hopen.
Wien zoect ghy hier?
Meer twyfelen.
Amoureuse Ionckheyt,
Die my uyten Palleyse der natueren
Verstooten heeft.
Meer hopen.
U trecken, u slueren,
En dient der Amoureusen herten,, niet,
Maect u van hier.
Meer twyfelen.
Ick zal hem doorkerten,, ziet
In syn longher-gat noch van quaden spijte,
Hy houdt my dolende ten kleynen profijte,
Zoo men de Bracken doet achter straten.
Meer hopen.
Zijt te vreden, men zal’s niet t’achter laten,
Ick zal hem behoeden voor druckich verstranghen.
Meer twyfelen.
En t’uwen spijte zoo zal icken vanghen
Hier in dit net van jalousije,
Ick wil’t hier gaen sperren.
Meer hopen.
Ick zou daer liever om strijen,
Dan ick die valscheyt zoude ghedooghen
Hier inden Acker der natueren voor myn ooghen,
Ick zal ’tnette met desen sweerde doorhouwen.
Meer twyfelen.
En wat sweert is datte?
Meer hopen.
’tIs volmaect betrouwen,
Om jalousije met te doorkervene.
Meer twyfelen.
Myn nette en is zoo niet te bedervene,
Lief prijckmorseel.
[fol. V2r]
Meer hopen.
’tEn baet gheen snaperen,
Ick smijt al ontwee.
Meer twyfelen.
Wy zullen eerst haperen,
Meyndy ’tnette zoo zonder wanten rooven,
Dese knusse, gheheeten lichtelijck ghelooven,
Zal ick u op uwen rugghe legghen.
Meer hopen.
Nu zeer ane zonder meer te zegghen,
En laet ons alle twist nu slechten.
Meer twyfelen.
Ick ben’s te vreden.
Amoureuse Ionckheyt.
Zult ghy hier gaen vechten,
Daer alle blijschap is in’t verstranghen?
Dat’s immers schande.
Meer hopen.
Ghy zulter uyt springhen
Met jalousijen ter tijt van my ziet.
Meer twyfelen.
Ick en zal om u niet,
Waendy my hier uyter kameren verdrijven
Der natueren.
Amoureuse Ionckheyt.
Hola, en wilt niet kijven,
Maer laet u met redene onderwijsen,
Want jalousije moet ick misprijsen,
Welck nette accoort in liefden versluyert:
Waer jalousije natuere ontuyert,
Daer blijft eendrachticheyt gheplaecht,
Zoo men de Muyskens in’t valleken jaecht,
Dus houwet nette onder de voet ghetorden.
[fol. V2v]
Meer hopen.
Ia, ja, en wilt u nederwaerts gorden,
Want jalousije dient in versmaetheden.
Meer twyfelen.
Ick staen en schuybecke van innigher quaetheden,
Recht zoo de Wolven doen onder ’tHaesken.
Meer hopen.
Maect u, zegh ick, wech.
Meer twyfelen.
Beyt noch een vlaesken,
Ick zal noch de natuere vol roys betemmeren
Der amoureuser Ionckheyt.
Meer hopen.
Al u belemmeren
En zal den Amoureusen niet deeren,
By redenen, hy heeft syns herten begheeren,
In feyten van eeren,, ghetrout ten Wijve.
Meer twyfelen.
Ia eerst daeromme dat ick verwaten blijve,
En verstooten als een verworpen sletere?
Amoureuse Ionckheyt.
Meer hopen dan twijfelen is my betere,
Dan meer twijfelen dan hopen altijt:
Want twijfele zonder hope in’t krijt,
Is hope met twijfele destruerende,
Des hope door twijfel gaet al dolerende,
Buyten natuere als d’onghestelde,
Rechts zoo ’tSchaepken doolt achter velde,
Dus heb ick meer hopen dan twijfelen verkoren.
Meer twyfelen.
Zoo zien ick’t verloren,
En ben ick dan hier uytgheplient met allen?
Meer hopen.
Waert ghy achter vander kerren ghevallen,
In’t gat van jammer doorstreept met vaesschen.
[fol. V3r]
Meer twyfelen.
Ia waer voor houdy my dan?
Meer hopen.
Voor vijghen naer Paesschen,
Achter inden Sondach-hoeck ghebrabbelt.
Meer twyfelen.
Swijcht, ghy en weet niet wat ghy snabbelt,
Hy plach wel naer myn accoort te pijpene,
En d’usantie myns wercx oock te begrijpene:
Want eer hy syns herten begheeren verkreech,
Zoo dede ick hem loopen teghen den weech,
Blindelinghe aen een ghekraechde Gans,
Haer zins onweeldich.
Amoureuse Ionckheyt.
Aen dien dans
En kom’ ick niet meer, ick willen vertijen.
Meer hopen.
Ghy zult u al etende noch wel lijen,
In ws herten begheeren zoo eest te bemerckene.
Meer twyfelen.
Ick plach wonderlijck abuys te werckene
Inder natueren, om druck te glosene,
Ende ’therte in myn bevanck te losene,
Welck herte dat ick doen quarteleerde
In vier stucken, daer ick in laboureerde
Vele twijfels, des hem droefheyt naecte,
Want ick van synder herten maecte
Hondert herten, nochtans maer een zijnde,
Met syns zelfs wille dat icken pijnde,
En zaeyde elck herte te twintich plaetsen
Hier binnen Bruyssele.
Meer hopen.
Hoort dese Gramaetsen,
Ick meene hy zalder Discant af zinghen.
[fol. V3v]
Meer twyfelen.
Ick zal’t zegghen al zout ghy opwaerts springhen,
Hoe dat dese Herten met swaren meskieve
Dolen in het verkiesen van Lieve,
Daer Twijffel vreemt advijs in wrachte,
D’een is hem te hooghe van gheslachte,
D’ander is t’uytwendichlijck van state,
De derde is wilt van haren ghelate,
De vierde te kleyn van mate al is sy schoone,
De vijfste te hatelijck van persoone,
Al is sy machtich oft groot van maghen,
De zeste te vuyl in’t slijten in’t draghen,
De zevenste te slecht naer haer bediet,, gaende:
Dus hou ickse wanckelbaer als riet,, staende
In’t verkiesen van Lieve, verflaut, besweken.
Meer hopen.
Ghy doet dat ghy den helm moet breken.
Meer twyfelen.
C’est bon pour vous, dat zeyt de Wale.
Meer hopen.
By bevele des Princen van Troostendale,
Brengh’ ick d’Amoureusen tijdinghe,
Minnelijcke jonst, daghelijcxsche verblijdinghe,
Wt reynder hopen om Liefs ghebruyckinghe:
Och wat vreuchdelijcker ontpluyckinge
Zoo eest der herten om sustenantie,
D’imagelijcke Beelde als remombrantie
Figuerlijck t’aenschouwen als reyn ghestichte,
Haer minnelijck opzien, haer zoet ghezichte,
Die ’therte met herten ter hertenwaert trect,
Des jonst in jonsten jonstich verwect,
Onblusschelijck vyerich op hope levende,
Met onghedeelder herten vrientschap ghevende,
Des herten begheerten als cijs oft rente.
[fol. V4r]
Meer twyfelen.
Ia en dan komt verwaentheyt ten Convente,
Daer ’therte om klimt twee trappen te hooghe,
Dan zijnde den knoop achter den elleboghe,
Des sy alzoo vele jonsten daer verworven,, hebben,
Als de Pijpers die den dans bedorven,, hebben,
Al wanense hun lieffelijck Lief ghebruycken.
Meer hopen.
Swijcht, u rugbeen moet ghy verstuycken,
By u moet reyn accoort nu sneven.
Amoureuse Jonckheyt.
Ke swijcht, het is ghenoech ghekeven,
U vechten, u kijven, u knorren, u knaghen
Doet elcken den block van droefheden draghen,
Als nu eest blijschap, als nu eest druck,
Als nu eest voorspoet, als dan eest ongheluck,
Als nu eest de liefde zal t’uwaerts nijghen,
Als nu eest ghy en meuchtse niet ghekrijghen,
Als nu eest ghy zijter met allen af versteken:
Dese arguatie heeft elck in’t lijf
Die amoureus is.
Meer twyfelen.
Dat’s ons ghekijf,
Des sy stenen, zuchten, krijghen te pachte:
Ick doe dese pradders op staen by nachte,
Mits wanhopen die den zin doet treuren,
Dan gaen sy ’trincxken kussen vander deuren
Huns Liefkens, om dat sy’t daghelijcx handelt,
En dan komense weder t’huys ghewandelt,
Verheucht rechts als bezeycte zacken,
Van Ravens bedreten.
Meer hopen.
Wilt u henen packen,
Op hope van trooste jeuchdelijck,, staende,
[fol. V4v]
Zoo zijn reyn Hertekens vreuchdelijck gaende
Voor ’tveynsterken huns Liefs secreet in muyten,
Met Herpen en Luyten, met Quenen met Fluyten,
Om de Liefste uyt haer slaep t’ontweckene.
Meer twyfelen.
Daer plochten sy dickwils met te gheckene,
Want sy zomtijts voor ’tveynsterken spelen,
Als ander Klipspaerts op ’tVeelken velen,
Naect en bervoet.
Meer hopen.
Swijcht, daer moet ghy aen lieghen.
Meer twyfelen.
Ick weet al den handel, ghy en meucht my niet bedrieghen,
Want ick kome dickwils wel te tije.
Amoureuse Ionckheyt.
Och ’tis een Aertsche melodije,
In Liefs accoort ’treyn woort t’aenhorene
Vande Alderliefste verkorene,
Het minnelijck verwerven reyn bemerckende,
Door Liefs ghezichte natuerlijck werckende,
En ’tbeswijcken der herten, mits liefde de kracht,, heeft,
Des woorts in’t spreken zonder macht,, sneeft,
Want d’ooghe door d’ooghe der herten klaecht
Het lijden dat ’therte verborghen draecht,
Compasselijck zonder ’twoort te uytene,
Om den Tresoor van trooste t’ontsluytene:
Als sy dan minnelijck bloemkens zaeyt
Door ’tveynsterken, dan is ’herte ghepaeyt,
Want ghifte brenght troost hoe kleyn dat zy,
Om op te levene.
Meer twyfelen.
Brenght hy’t qualijck by?
Hy moet klaerlijck vanden evel zieck zijn.
Meer hopen.
Ghy meucht wel een Blieck zijn,
[fol. V5r]
Die’t proeft die weet hoe ’tsopken smaect,
Maer ick heb een nieu practijcke ghemaect,
Hoe d’Amoureuse hun Liefken spreken
In een Kercke vol volcx.
Meer twyfelen.
Ick weet al de treken,
Al wildy myn werck daer met vernielen,
Dees Amoureusen gaen nevens hun Liefken knielen,
Lesende quansuys hun ghetijen
Wt eenen boeck, maer sy vrijen
Hun Liefken al knielende op hun knien,
Is dat niet practijck?
Amoureuse Jonckheyt.
Wie zeyde u dat?
Meer twyfelen.
Ick hebt dickwils ghezien,
Ick weet noch al meer ontsloot ick ’tkoffere,
En dan volghen sy hun jent Lief den offere,
Om de stoole daer te smackebackene,
Die sy ghekust heeft.
Meer hopen.
Pijnt u henen te packene,
Het komt al uyt hopen.
Meer twyfelen.
Dat laet ick verduysteren,
Zaecht ghy hoe datse staen en luysteren,
Teghen datmen ’t Paes gheeft Mans en Vrouwen,
En hoe sy vlinckooghen in Liefs beschouwen,
Quansuys ghy zullet Paes voor kussen,
U zoude verwonderen.
Meer hopen.
Wilt daer af zussen,
Een hopende herte zoect nau list.
Meer twyfelen.
En dan kom’ ick met horten zoo’t Vercken pist,
[fol. V5v]
En brenghe verleetschap en klappernije van woorden,
Des confoort van liefden verzeylt in’t Noorden,
Inde Havene van ongheachter minnen.
Meer hopen.
Ke swijcht, droefheyt moet ghy ghewinnen,
Dat ghy hier heden quaemt inde bane:
Och hoe vriendelijck zoo eest ten dansse te gane,
Daer d’Amoureuse syn Lief hoort zinghen,
En hy met haer mach danssen en springhen,
Dat’s een verblijden der zinnen ranck,
Al waer een ure zes daghen lanck,
Altoos zou hem te kort den tijt zijn:
Och ’tmach der herten wel een jolijt zijn,
Als Lief by Lieve mach bancketeren
In een voorspel, ’tis een solaceren,
Des Ieuchts confoort die druck verstringht,
En als hem syn Lief een droncxken bringht,
Dan drinct hy balseme ter herten blijelijck.
Meer twyfelen.
Daer kom’ ick oock wel te tijelijck
Met stranghen wederzegghen die wreedelijck hort,
Dat de liefde in d’asschen blijft ghestort,
Des de Klickstijven als verveerde Katers
Gaen al zuylooren.
Meer hopen.
Ghy hebt immers veel snaters,
Pijnt elders u druckich werck te sommene,
En dan plochten sy solaesselijck te mommene,
Om de kracht van liefden te vernieuwene,
En hun Muyseken metter hant te dieuwene,
Quansuys zonder spreken, secreet der herten verklaert,
Ghy zijt daer ’therte syn jonst in baert:
Op meer hopen dan twijfelen dat dit gheschiet,
En eest niet minnelijck?
[fol. V6r]
Meer twyfelen.
Dat en acht ick al niet,
Ick zaeye oock manck-ysers van desperatien
By wijlen alst past.
Amoureuse Ionckheyt.
Dese arguatien
Die houwen de zinnen zoo verblent,
Dat ’therte nau Godt noch Mensche en kent,
Zoo ’thonich contrarie is den fenijne,
En veel zouts bederffenis is van wijne,
En d’Aren met list ’tSerpent bestrijen,
En alle Voghelen den uyle benijen,
En Katte en Hont altijt discoort,, zijn,
En de colorique mits hitten zaen ghestoort,, zijn,
Zoo kijven en vechten inder natueren
Hope en twijfele: sy, die’t bezueren,
Weten wel oft myn woorden waer,, zijn.
Meer twyfelen.
Ghy zijt een waerzeggher.
Meer hopen.
Dat laet ick daer,, zijn,
Verhaert, verhaert.
Amoureuse Ionckheyt.
Wech, wech catijf.
Meer hopen.
Eer ghy misvaert,
Verhaert, verhaert.
Amoureuse Ionckheyt.
U werck beswaert
Dus ziele en lijf.
Meer hopen.
Verhaert, verhaert.
Amoureuse Ionckheyt.
Wech, wech catijf.
[fol. V6v]
Meer twyfelen.
Ay my longheren, ghy smijt zoo stijf,
Ick zal u verschoyen, ay my, hout stille.
Amoureuse Ionckheyt.
Ick verdrijf u met volmaecten wille,
Haest u, doet elders u pelgrimage,
Ruymt uyt natueren.
Meer twyfelen.
Ick spele stryvage,
Met volmaecten wille ben ick vertzaecht,
Dus moet ick hier ruymen.
Meer hopen.
Die is immers verjaecht,
Des wy van vreuchden hebben verwerffenisse,
Meer twijffelen dan hopen is een bederffenisse
Van ’twaerachtich gheloove daer wy op leven,, moeten,
Die meer twijffelt dan hoopt zal sneven,, moeten,
In eeuwigher droefheyt oneyndelijck indende:
Dus weest met deuchden inwendelijck windende,
Te hopene op Godts ontfermichede,
Hoopt zonder twijffel, zoo krijchdy vrede
In eeuwigher blijschap zonder inssele.
Meer twyfelen.
Meer hopen dat twijfelen is een beghinssele,
Des men mach deuchdelijck nijpsel,, nijpen.
Amoureuse Ionckheyt.
Wilt voor minlijck,, zinlijck,, begrijpsel,, grijpen,
Ons jonstich,, onkonstich,, werckelijck,, werck.
Meer hopen.
Ionckheyt,, blonckheyt,, moet haer strijpsel,, strijpen,
Wilt voor minlijck,, zinlijck,, begrijpsel,, grijpen.
Amoureuse Ionckheyt.
Wt spijt die schimpich pijpsel,, pijpen,
Verjaecht,, plaecht,, ’ten maecte geen klerckelijk,, Klerck.
[fol. V7r]
Meer hopen.
Wilt voor minlijck,, zinlijck, begrijpsel,, grijpen,
Ons jonstich,, onkonstich,, werckelijck,, werck.
Amoureuse Ionckheyt.
Een vreuchdelijck, deuchdelijck, swerckelijck,, swerck,
Omvanghe met gratien die Konst bezeffen.
Meer hopen.
Alle die d’edel Konst verheffen,
Laet Godt confoort en gratie verwerven
In een deuchdelijck leven, en een zalich sterven.

Eynde des tweeden Spels.
Continue
[fol. V7v]

DE PROLOGHE VAN
HET DERDE SPEL.

GOdts Vrienden, zoo ghy wel hebt verstaen,
Waren Mars en Venus van Cupido gewont,
Maer hoe dees liefde voorts zal vergaen,
Dat zult ghy Speelwijs hooren terstont,
(5) En hoe Vulcanus die met Venus was in’t verbont,
Teghen Phoebum syn Wijf zeer ghepresen,, heeft:
En naer dat Venus Mars hadde liefde ghejont,
Zuldy hooren hoe Phoebus Vulcano gewesen,, heeft,
Hoe dat Mars van Venus struyck bloemkens gelesen,, heeft.

    (10) Hoe Vulcanus door Phoebus raet heeft ghevangen
Mars en Venus met een subtijl net,
Dat sy van daer niet en zouden nemen de ganghen,
Tot dat hy de Goden hadde ghebrocht met
Hem, en hoe hy van zinne was en opzet
(15) Venerem te vermoorden door die oneere,
Om dat sy haer zuyverheyt hadde besmet
Door het boeleren met een anderen Heere,
Een hoerachtich Wijf en betrout niemant zeere.
[fol. V8r]
Noch zullen wy u Speelwijs vertooghen,
(20) Hoe Vulcanus met bedroefder talen,
’tGhene dat hy hadde ghezien voor ooghen,
D’onsterffelijcke Goden ghinck verhalen,
Die hy met hem brocht binnen der zalen,
Om dat sy zien zouden ’toneerlijck stuck,
(25) En hoe Iuno en Pallas berispten syn falen,
Bedroeft zijnde door Venus druck,
Zulck en ghestaet noch niet met syn ongheluck.

    Alzoo verre als ons verstant begrijpen,, mach,
En natuerlijck ghevoelen weet te studeren,
(30) En ons memorie den Text nijpen,, mach,
Zoo zullen wy’t moralijck exponeren:
Wilt u jonstich herte verjubileren
Inde zoeticheyt die wy u bewijsen,, zullen,
Eest dat ghy u stilt van reprocheren,
(35) Wy hopen dat daer veel vruchten uyt rijsen,,* zullen,
En dat d’Amoureuse Geesten ’twerck prijsen,, zullen.


[fol. V8v]

Namen der Personagiens van’t
derde Spel.

VULCANUS.
PHOEBUS.
VENUS.
’tGhepeys van minnen,
Iolijt van ooghen,		}twee Zinnekens.
IUNO.
PALLAS.
MERCURIUS.
NEPTUNUS.


[fol. X1r]

HET DERDE SPEL.

Vulcanus, Venus Man.
WAt is ’tbequaemste datmen ter weerelt ziet?
Phoebus.
Een eerbaer Vrouwe.
Vulcanus.
Ghy en doolt niet,
Niet weerdigher en is onder ’tfirmament.
Phoebus.
’tIs den Troon van eeren.
Vulcanus.
’tIs een present,
Daer Hemel en Aerde in moet verblijen.
Phoebus.
De monstrantie der eeuwigher melodijen,
Is een eerbaer Vrouwe.
Vulcanus.
Dat woort hout stede.
Phoebus.
’tIs den Spieghel der welvaert.
Vulcanus.
’tIs den eeuwighen vrede.
Phoebus.
’tIs de weelde die Man en Wijf begheert.
Vulcanus.
Een goey Vrouwe is alder eeren weert,
[fol. X1v]
Diemen haer doen mach.
Phoebus.
Dat moet ick u kinnen.
Vulcanus.
Men mach een deuchdelijck Wijf wel minnen,
Haer eerbaerheyt verciert eenen Man zeere.
Phoebus.
Die een goet Wijf heeft die is een heere,
Men vinter luttere.
Vulcanus.
Ick heb immers eene,
Dies loof ick alle ons Goden ghemeene,
Die my ghetrou is.
Phoebus.
Dat is immers vreuchdelijck,
Wie is datte Venus?
Vulcanus.
Ia, sy is zoo deuchdelijck,
Sy mint my zoo zeere, sy waent bederven,
Myn absentie dunct haer een ghestadich sterven,
En als my de Goden meskief verleenen,
Haer herte sweert, haer ooghen weenen,
Het mach elck herte deeren die’t ziet.
Phoebus.
Dat’s immers een goet Wijf.
Vulcanus.
Ick en bevinde anders niet
Dan deucht, eere, en trouwe aen myn Wijf,
De schoone Venus.
Phoebus.
En betroutse niet te stijf,
Want Vrouwen herten zijn wanckelbaer,
Natuere is broos.
Vulcanus.
Dat is immers waer,
[fol. X2r]
Maer Venus is my alzoo ghetrouwe,
Dat sy liever duysentwerf sterven zouwe
Waer’t moghelijck, dan sy my ontrouwe dade,
Sy heeft my te lief.
Phoebus.
Het waer oock schade,
Vondy anders aen haren persoon alleen,
Maer Vrouwen herte en is gheenen steen,
Sy vernieuwen hen gheerne met nieuwer vreucht
Na de vyerighe begheerte naer haer jeucht,
Want al dat nieu is verheucht de zinnen:
Daer was Biblis die en wou niemant minnen
Dan Princen en Heeren, maer onghestadichede
Wrocht zoo in haer, dat sy misdede
Met haren Vader, dies sy verkeert,, was
Tot eener Fonteyne, en zoo onteert,, was,
Datter alle de weerelt uyt drincken mocht.
Vulcanus.
Dat en was maer een Vrouwe.
Phoebus.
’tGhene dat sy zocht,
Dat mochten noch ander Vrouwen wel zoecken:
Zachmen Calisto niet t’eenen Beyr vervloecken
Van Diana? om dat sy haer reynicheyt liet,
Om natuere te volghen: En bezefty oock niet
Dat Vrouwen natuere alzoo gheleert,, is,
Dat sy met zoetheden haest omghekeert,, is, Om Rooskens op den acker van minnen te plucken,
Dat haer bequamelijck valt te ghelucken?
Iase vrylijck, ghy en derft u zoo niet ghelaten
Op haer ghestadicheyt, mint Venus by maten,
Maer en stelt u betrouwen niet te sterck
Op haer, dat ghy namaels met ’twerck
Bedroghen wort, oft het zal u berouwen.
[fol. X2v]
Vulcanus.
Waerom zeghdy datte?
Phoebus.
Men en zal gheen Vrouwen
Te sterck betrouwen, zegghen de Wijse.
Vulcanus.
Dat’s immers een woort dat ick misprijse,
Ick zal haer betrouwen al waer’t hun leet,
Daer ick trouwe aen vinde.
Phoebus.
Maer een ander bescheet:
Weet ghy wel datse u ghetrouwe zal blijven?
Vulcanus.
Ia ick, sy liet haer liever ontlijven,
Dan dat sy verkiesen zoude de blame
Van eenigher ontrouwen.
Phoebus.
En oft anders quame?
Vulcanus.
Neen, ’twaer meughelijcker dat Hemel en Aerde verzonck,
Oft datmen de Zee met lepels uyt dronck,
Want sy is veel t’eerbaer en te goet,
En daer met ganck.
Phoebus.
Ey arm bloet,
Hoe is synen caproen ghevult met kave,
Maer ick belooft hem, en ’tFortuyne gave,
Dat Venus eens haren kloot vertierde,
Ick zou Vulcanum ontdecken waer’t mierde,
Om dat hy syn Wijf zoo sterck betrout,
Zulck doet wel dat hem namaels berout:
Dus wil ick van verre na ’twerck gaen kijcken,
Vind’ ick was oneffens dat zal ick laten blijcken.

[fol. X3r]

PAUSA.


Venus.
AL mochten alle Fonteynen verkeeren
Als Roos-wateren, om in te baeyene,
Al kond’ ick my zelven de konst gheleeren
Alle verdoolde zinnen te paeyene,
Al wist ick met peerlen te bezaeyene
Myn lant dat gulden Roosen op stonden,
Al meend’ ick my zelven te verfraeyene
Met d’Enghelen uyt den Hemel ghezonden,
En alle Goddinnen met lachende monden
My brochten de Kroone van amoureusheyt,
Zoo en waer’t niet dan bitterheyt bevonden,
Teghen myn onuytsprekelijcke joyeusheyt,
Die ick vate zonder schrupeleusheyt
In myns Liefs komste, dies vreucht ontdoyt,, is,
Daer ’tbedde met Rooskens om bestroyt,, is.
Ghepeys van minnen.
Merct dees pareringhe.
Iolijt van ooghen.
Merct dat kijcken dat gapen.
Ghepeys van minnen.
Ia, zal Mars by uwen persoon gaen slapen
Op dat schoon beddeken?
Venus.
Ia hy in trouwen.
Jolijt van ooghen.
Meende ghy anders?
Ghepeys van minnen.
’tZou u berouwen,
Dat Vulcanus de zake vername,
En onverziens inde kamer quame,
Dat Mars in arm uwen laghe naer u behaghen.
[fol. X3v]
Venus.
Ghepeys der minnen wee my der plaghen,
’tZuchten en ’tklaghen,, dat ghy voort bringht,
Al zoud’ick my eeuwich in schanden jaghen,
Ick zal verdraghen,, dat grief verstringht,
Om den troost daer ’therte naer verlinght,
Hem zelven met eeuwigher vreucht omringht,
Zoo jonst ghehinght,, binnen lusticheyt der mueren,
My dunckt dat Mars in’t bedde daer springht,
En dat hy my lieffelijck helst en swinght,
Als eene die dinght,, ’twerck der natueren:
Dus zal ick, al zoud’ick de doot bezueren,
’tWerck avontueren,, door ’tvyerich berueren
Van liefden zoeter dan heunichraten,
Met blosende wanghen, reyn van statueren,
Mynen troost vast in my armen vaten,
Kome zoo’t mach, ick en zal’s niet laten.
Ghepeys van minnen.
’tWerck is ghesloten.
Jolijt van ooghen.
’tConsent is ghegheven.
Ghepeys van minnen.
Schamelheyt is uyter herten ghedreven.
Iolijt van ooghen.
Memorie die flout,
Ghepeys van minnen.
De zinnen die dolen.
Iolijt van ooghen.
Den lust die blaect als vyerighe kolen.
Ghepeys van minnen.
Haer lichaem en heeft kracht noch ghewelt.
Jolijt van ooghen.
Sy waer met een kleyn stootken ghevelt.
Ghepeys van minnen.
Dat gaet daer henen.
[fol. X4r]
Iolijt van ooghen.
Zietse noch uyt zien.
Ghepeys van minnen.
Hoortse krochen en stenen,
Dat hy’t zoo langh maect.
Iolijt van ooghen.
Nu den dach verduystert,
’tIs op syn komste.
Ghepeys van minnen.
Sy leyt vast en luystert
Oft sy iet hoorde.
Iolijt van ooghen.
Dat en is niet min.
Ghepeys van minnen.
Dees ghehoude Wijfs hebben den Necker in,
Dat sy dus haren kloot verzollen.
Iolijt van ooghen.
Alst hayr van minnen wilt innewaerts krollen,
Sy moeten ’theunich vanden lepel lecken.
Ghepeys van minnen.
Man sy en konnen zelven niet ghedecken,
Dat is den Neckere.
Iolijt van ooghen.
Nu niet meer van dien,
De kobber komt.
Ghepeys van minnen.
Sy heeft hem ghezien,
Die sy met herten voor al verhief.
Mars.
Waer zijdy verkorene?
Venus.
Hier ben ick Lief,
Den troost mynder herten groot willekome zijt,
Tert in secretelijck.
[fol. X4v]
Mars.
O hertelijck jolijt,, troostich inbijt,
d’Enghelen der Hemelen ghebenedijt,
Zijn nu verblijt,, in ons verzamen.
Venus.
O alder Princelijckste van namen,
Aenziet myn jonste.
Mars.
O blosende wanghen,
Myn hertelijck zuchten, myn swaer verstranghen,
Ontfanght in minnelijcker presentatien.
Venus.
O Tresoor der eeuwigher consolatien!
Komt in myn kamer secreet al stille,
Ick abandonnere my tot uwen wille.
Ghepeys van minnen.
Ziet daer vliechtse hem om den hals.
Iolijt van ooghen.
Hoortse smoddermuylen.
Ghepeys van minnen.
Sy weet van als,
’tWort een goet leerkint.
Iolijt van ooghen.
Al gheraden Vrancxken.
Ghepeys van minnen.
Ziet ditte, nu zitse op ’tHoeren bancxken,
En offert hem kussen met dozijnen.
Iolijt van ooghen.
Ey ziet eens hoe haer oorkens verdwijnen.
Ghepeys van minnen.
Merct toch de vriendelijckheyt.
Iolijt van ooghen.
Wat Necker is datte?
Ghepeys van minnen.
Sy ber-ooghen als een Spaensche Katte
[fol. X5r]
In elcx anders ghezichte.
Iolijt van ooghen.
Nu tast hy haer borstkens.
Ghepeys van minnen.
Al gheraden Nichte.
Iolijt van ooghen.
Nu spelen,, sy.
Ghepeys van minnen.
Nu sleuren en trecken,, sy.
Iolijt van ooghen.
Nu quelen,, sy.
Ghepeys van minnen.
Nu kussen en lecken,, sy,
Ia al worstelende onder hun beeden.
Iolijt van ooghen.
Ia waerom vechten sy?
Ghepeys van minnen.
Sy en wilt haer niet ontkleeden.
Iolijt van ooghen.
Hy willet al scheuren.
Ghepeys van minnen.
Maer sy valter teghen.
Iolijt van ooghen.
Hy heeft het onderrocxken ontreghen,
En de tuytkens van haren hoofde ontvlochten.
Ghepeys van minnen.
Eest qualijck ghehelst?
Iolijt van ooghen.
Eest qualijck ghevochten?
Ghepeys van minnen.
Dus zaeyt natuere haer lustighe zadekens.
Jolijt van ooghen.
Wat gheluwer tuytkens.
Ghepeys van minnen.
Als gulden dradekens.
[fol. X5v]
Jolijt van ooghen.
Noyt schoonder Wijveken.
Ghepeys van minnen.
Ziet wat ronder borstkens.
Iolijt van ooghen.
Wat witter lijveken,
Die temtatie zoude my al blau,, maken.
Ghepeys van minnen.
Daer is ’tkeursken uyte.
Iolijt van ooghen.
Het zou my al flau,, maken,
Aenziende de zoete molementen
Haers lichaems.
Ghepeys van minnen.
Men machse niet verjenten
In gheender manieren.
Iolijt van ooghen.
Wat mach sy nu meenen?
Hoe droeffelijck ziet sy.
Ghepeys van minnen.
Sy moet wat weenen,
Om dat sy haren Man dees ontrouwe doet.
Iolijt van ooghen.
En Mars paeytse.
Ghepeys van minnen.
Dat’s immer goet.
Iolijt van ooghen.
Iupiter latet al vergaen ten goede.
Ghepeys van minnen.
Kijct noch een lutter.
Iolijt van ooghen.
Ick worts al moede,
Hun ghenuechte ware my een doot.
Ghepeys van minnen.
Natuere en veyst haer niet.
[fol. X6r]
Iolijt van ooghen.
Dit is al den noot.
Ghepeys van minnen.
Nu slapen sy, en ’tbeddeken is hermaect.
Jolijt van ooghen.
Dat’s goet, sy hebben langhe ghenoech ghewaect,
Natuere en wilt de vreucht niet langher ghedooghen.
Ghepeys van minnen.
Ick ben ’tGhepeys van minnen.
Iolijt van ooghen.
En ick Iolijt van ooghen,
Ick het d’Amoureuse te zamen ghebrocht.
Ghepeys van minnen.
Nu gaen wy, wy hebben’s meer ghewrocht.
’tIs noch al goey vreucht dat hoophout blijft,
Tot datmen van drucke d’ooghen wrijft.
Phoebus.
Na dat Orpheus syn ooghen in trect,
En Aurora de klaerheyt des daechs ontdect,
Zoo wil ick myn schijnende raeyen ontpluycken,
De Minnaers wordender by ontwect,
Naect ligghende arm en arm ghestrect,
Die de Bloemkens der natueren ghebruycken:
Nu moet ick na Veneris veynsterken duycken,
En mercken oft sy in haer beluycken
Niemant dan Vulcanum in-ghetont,, heeft,
Ontbeyt wie mach in haer armen smuycken
Ontrent de zoete minnende struycken
Van Venere, die zoo loyalen gront,, heeft,
’tIs Mars die sy de vreucht ghejont,, heeft:
Is dat de groote ghetrouwichede,
De gestadicheyt die sy t’alder stont,, heeft,
Daer Vulcanus haer excusatie op dede,
Ick gheloove, elck houde synen vrede,
Hy zal d’ontrouwe zien van synen Wijve,
[fol. X6v]
Zoo mach hy, by haren loosen bedrijve,
Haer een ander werf niet sterck gheloven:
Waer zijdy Vulcane?
Vulcanus.
Ick ben hier boven,
Wat begheerdy?
Phoebus.
Komt hier beneden ick zal’t u zegghen.
Vulcanus.
Met haesticheden
Zal ick u tot uwer belieften bystaen:
Wat isser te doen?
Phoebus.
Ghy moet met my gaen,
Rasschelijck zonder langher beyden,
Komt, komt gheringhe.
Vulcanus.
Waer zuldy my leyden?
Phoebus.
Tot aen dees kamer-venster die ghy ziet,
Kijct inwaerts.
Vulcanus.
Wat zoud’ick kijcken?
Phoebus.
En ziedy niet?
Zijn u ooghen met plateelen behanghen?
En ziedy niet de minnelijcke roode wanghen
Van Venere? diemen niet en mach verzoeten.
Vulcanus.
Ia ick in trouwen.
Phoebus.
Een Echele van zeven voeten
Meucht ghy zien ligghen in haer armkens dan.
Vulcanus.
By den stortgaten het is een Man.
[fol. X7r]
Phoebus.
Een Man, dat en mach toch niet gheschien,
Sy is te eerbaer.
Vulcanus.
Ick heb’t ghezien,
By den longheren ick zal myns zins ghebreken.
Phoebus.
Sy en deets nimmermeer.
Vulcanus.
Ick zalse doorsteken
Van gramschappen die my gloeyt in’t lijf.
Phoebus.
Merct aen de ghetrouwicheyt.
Vulcanus.
Ey vermaledijt Wijf,
Doet ghy my die schande?
Phoebus.
Swijcht vuyl catijf,
Zoudy u gheloove op Vrouwen stellen,
Ghy zaet veel beter in’t gat der Hellen,
Ziet hoe ghetrouwelijck dat sy u mint:
Arm dwaes ghy zijt wel zottelijck ghezint,
Ziet hoe dat Mars in haer armkens rust,
Sy slapen zoo zoetelijck dat my lust,
Niet peysende om eenich druck oft smerte,
Ziet haer borstkens rusten aen syn herte,
Hier meuchdy de groote jonst bevroeden
Die sy u draecht.
Vulcanus.
Ick zal verwoeden
By den darmen dat ick dus ben bedroghen.
Phoebus.
Gheloofdy’s noch niet?
Vulcanus.
Ick ziet met mynen ooghen,
[fol. X7v]
Tfy corongie, van u steect my de walghe.
Phoebus.
Isse zoo eerbaer?
Vulcanus.
Sy is de galghe,
Sy is toch wel weerdich alder blamen,
By den martelijen ick zalse beschamen,
En jaghense naect ter kameren uyt.
Phoebus.
Ontbeyt ghy en zult.
Vulcanus.
Ey stinckende bruyt,
Dat ghy my dees groote ontrouwe doet.
Phoebus.
Wildy by rade leven?
Vulcanus.
Ia ick, is hy goet.
Phoebus.
Zoo zuldy dan met eenen koelen zinne
Secretelijck strijcken ter kamere inne,
Dan zuldy u zelven gaen bewinden,
Dat ghyse vast in’t bedde mocht binden
Met deser ketenen van diamanten,
Sy is zoo scherp aen allen kanten,
Hun zelven en zullen sy niet konnen gheruren.
Vulcanus.
Wat zal’t dan zijn?
Phoebus.
In korter uren
Zoo zullen de Goden en Goddinnen,
Die deucht en eerbaerheyt beminnen,
Haer gaen schande en oneere bewijsen.
Vulcanus.
Dien raet is goet.
[fol. X8r]
Phoebus.
Sy zullen misprijsen,, haer groote ontrouwen.
Vulcanus.
En haer schande vernouwen,
En met kladden na hun beyden spouwen.
Phoebus.
Gaet bintse in’t bedde.
Vulcanus.
Ick en zal’s niet laten.
Phoebus.
Ke ja, de Necker moet u verwaten,
Ick zal u helpen, houdt dat van my,
Dat ghy alzoo veel schanden zult hebben als sy,
Want beschaemt hy syn Wijf t’eenigher stede,
Hy beschaemt hem zelven oock daer mede.
Vulcanus.
Nu ick hebse ghebonden
Te zamen in’t bedde alzoo’t my paste.
Phoebus.
Slapen sy noch?
Iase den Necker vaste,
Laet ons gaen loopen zonder dralen.
Phoebus.
Waer zullen wy henen?
Vulcanus.
De Goden halen,
Sy en zullen ’t nimmermeer ontspringhen,
Ick en zalse tot openbaer schande bringhen.

[fol. X8v]

PAUSA.


Iuno de Goddinne.
TPalleys van eeren is een ghestichte,
Daermen eerbaerheyt kroont als Koninginne.
Pallas d’ander Goddinne.
Elck betoont met deuchdelijck ghezichte,
’tPalleys van eeren is een ghestichte.
Iuno.
Hier rust met glorieusen lichte
Edelheyt, die’t al verciert hier binnen.
Pallas.
’tPalleys van eeren is een ghestichte,
Daermen eerbaerheyt kroont als Koninghinne.
Iuno.
Dat blijct, want alle Goden en Goddinnen
Van reynder zeden houden hun stede,
Verheffende deucht en edelhede.
Vulcanus.
O Goden en Goddinnen van grooter weerden,
Regiment der Hemelen en der Eerden,
Myn druckich aenveerden,, laet u doch ontfermen.
Mercurius.
Wat let u Vulcane?
Vulcanus.
Ochermen! ochermen!
De luchten van zoetheden zijn nu al stinckende,
Als men d’oneerbaerheyt is overdinckende,
Die my bewesen is onzalich catijf.
Neptunus.
Ia wat miskomt u?
Vulcanus.
Ey Venus myn Wijf
Heeft myn liefde vander hant ghesleghen,
Want sy is naect arm en arm gheleghen
[fol. Y1r]
Met eenen anderen, dies roep ick wrake
Hier aen u allen.
Iuno.
Dat is een vreemde zake,
Zoude Venus, daermen eere aen ziet,
Oneerbaer wesen?
Pallas.
En zegghes niet,
Zoudy u presentelijck dorren vermeten
De waerheyt te toonen?
Vulcanus.
Ick mach’t wel weten,
By Phoebi raeyen vol alder klaerheyt
Moest ick bezeffen de rechte waerheyt
Vander ontrouwen die ick zach met ooghen,
Volcht my gheringhe ick zalse u tooghen
Metter blaemte die ick bevonden,, hebbe,
Want ickse met eender ketene ghebonden,, hebbe
Te zamen met verturbeerde zinnen,
Komt ghy Goden.
Mercurius.
Volcht ghy Goddinnen,
En aenziet de groote onghetrouwichede
Van Venus der Vrouwen.
Iuno.
Wy en willen niet mede,
Natuerlijck medelijden heeft het ons verboden.
Pallas.
Wy en willense niet beschamen.
Vulcanus.
Komt dan ghy Goden
Gheringhe, eer sy hun slaeps ontwecken.
Neptunus.
Wy volghen u alle.
[fol. Y1v]
Vulcanus.
Ick zalse ontdecken
Haer, die zoo onghestadich is van gheeste.
Iuno.
Wat Ezel is datte?
Pallas.
’tIs, zegh ick, een beeste,
Onbezeffelijck, zonder verstant ghebooren,
Als Koninck Midas metten twee ooren,
Die door syn plompheyt syn eere te pande,, liet.
Iuno.
Haer oneere en is haer schande,, niet,
Wat meent die manckaert.
Pallas.
Tfy den vileynen
Die Vrouwen blameren.
Iuno.
Oft haer eere verkleynen,
En dickwils hun goede Wijfs beschamen
Zonder redene oft zake.
Pallas.
En met deser blamen
Zoo willen sy decken hun zelfs ghebreken.
Juno.
Willen wy die blaemte van Vrouwe spreken,
Als Padden oft Serpenten vervloecken,
Zoo Apollo dede doe hy ghinck zoecken
Synder suster Venus, die ontschaect,, was
Van desen Vulcanum, dies menich hermaect,, was
In formen van Enghelen, die druck vermeerden,
In’t ontschaken van Venus.
Pallas.
Oft sy verkeerden
Als Ravens, die hun met proyen gheneeren,
Dees vileyns die Vrouwen oneere begheeren,
[fol. Y2r]
Zoo Phoebus de Raven syn knape verkeerde,
Die syn witte pluymen als swerte onteerde,
Door syn quade bootschap.
Iuno.
Sy warens wel weerdich der pijnen en smerten,
En dat hun quade inborstighe herten
Als Batius t’eenen steene bleven staende,
Die Mercurium versmade.
Pallas.
Ia dat hy betraende,
Aurora hem eeuwighe droefheyt brachte.
Iuno.
Ia datmense zonder verdriet oft klachte
Als Semella tot klaren asschen verbrande,
Die Iovem helsde.
Pallas.
Verdriet en schande
Moet hun ghebeuren die hun zelfs Wijven
In oneeren brenghen.
Iuno.
Alzulcke catijven
Waren beter verdroncken dan ghebaeyt.
Pallas.
Als de Vrouwe den loosen naet doornaeyt,
Zalmen haer haer weeldighe pluymkens korten,
En latense springhen van sporten tot sporten,
Zoo de Voghelkens vlieghen van tacke te tacke.
Iuno.
Haer verdoolde manieren, verkeert na lacke,
Zal ter maren wel brenghen haer zelfs oneere,
Al en doen’t de Mans niet.
Pallas.
Nu daer af niet meere,
Wy zullen ons met den Goden beraden,, al,
Hoemen dese vileynighe Mans versmaden,, zal,
[fol. Y2v]
Die huns zelfs Wijfs willen misprijsen,
En zonder schult dickwils oneere bewijsen.
Vulcanus.
Ziet hier ghy Goden de groote kleynicheyt,
D’oncerteynicheyt,, en de vileynicheyt
Van Venere, die ick met herten minde,
Ziet hier versmaden van alder reynicheyt,
Ziet hier d’alleynicheyt,, der eeren weynicheyt
Die ick in onghestadicheyt aen haer vinde,
Ziet hier van alder trouwen d’inde,
Sy ligghen, datse Atropos schinde,
Te zamen arm in arm goet ront,
Metten wanghskens rustende mont aen mont
Van Marte, dien sy haer vrientschap jont,
Mynder herten gront,, vergramt van spijte,
Ick zalse best dooden zoo ben ickse quijte.
Neptunus.
Ghy en zult Vulcane, laet u bestieren,
U wreede manieren,, quaet om regieren
Zuldy nu laten,
Zijt wel ghestadich in u hantieren,
Om haer schoffieren,, zijt goedertieren,
En werct by maten,
Alle die oyt den stoel van eeren bezaten
Zullen Veneris oneerbaerheyt verwaten.
Mercurius.
O Mars victorieus groot in kracht,
Moet u manlijck wesen u Princelijcke ghedacht
In’t bedde van ledicheden onghetelt,, zijn?
Moet helm, schilt en sweert van macht,
’tWelckmen met eeren ter banen bracht,
Verworpen en onder de voeten ghestelt,, zijn?
Moeten standaerden, banieren, eer sy in’t velt,, zijn,
In formen van gordijnen verkeeren?
Moeten Veneris vruchten van u gheschelt,, zijn?
[fol. Y3r]
Moet d’oorkussen den sweerde spinnen leeren?
Zoo zijdy weerdich luttel eeren.
Neptunus.
Moetty dus inden nest koesteren,
Als zachtlevens die met Vrouwe boeleren,
En hun wapenen inden hoeck laten verroesteren?
Waer blijft dan u steken en u triumpheren,
U Ridderlijcke feyten u batailleren,
Dien d’Edelen gheexalteerde ghemeene,
Blijven sy aen de ronde borstkens reene
Verduystert? contrarie der Edelhede,
Is u couragie, die harder was dan steene,
Verandert t’eenen hooftdoecke hier mede?
Tfy hem die zulcken werck oyt dede.
Mercurius.
Vergheetty d’edel wercken van trouwen,
Vergheetty die vromelijck met sweerden houwen,
Vergheetty uwen victorieusen name,
Vergheetty die voor u sterven zouwen,
Om de boeleringhe van eender Vrouwen,
Daer niet uyt-vloeyen en mach dan blame?
Laet ghy uwen Princelijcken staet bequame
Metten spinrocken in een kamer besluyten?
Waer blijft dan van eeren de hooghe fame,
Wort sy met schanden ghesloten buyten?
Zoo en macher nimmermeer deucht uyt spruyten.
Neptunus.
Onrusticheyt van herten is u nu nakende.
Mercurius.
Ghy hebt voor eere oneere verkoren.
Neptunus.
Fugitijf der Edelheyt zijdy u makende.
Mercurius.
Uwen deuchdelijcken name is nu verloren.
[fol. Y3v]
Neptunus.
U vromicheyt heeft Vrouwen hulde ghesworen
In’t bedde van ledicheden, wy zien’t wy wetent,
Dies zijdy met schanden te gader gheketent.
Vulcanus.
Ghy Goden ghy ziet de groote smade,
’tGroeysel vanden vileynighen zade
Tusschen Venerem en Marten met uwen ooghen:
Wil ickse ontwecken, wat nu te rade?
En waer’t niet best dat ick hun dade
Een beschaemtheyt, eer sy van hier vervloghen
Voor d’oneere die sy hebben gheploghen?
Neptunus.
Neen Vulcane, ghevet ons in handen,
Sy zullen huns zelfs ghebreck ontdecken,
Als sy hun gheketent vinden met schanden
Te zamen met vileynighe strecken,
Al dat leeft zalder mede ghecken.
Vulcanus.
Neptune ghy verkoelt hert, zin en moet,
Ick ben’s al te vreden wat ghy doet,
Inder Goden behoet wil ick my keeren.
Mercurius.
Laetse daer ligghen met luttel eeren,
Sy zullen droefheyt voor blijschap vinden.
Neptunus.
De blaemte van schanden zal nu vermeeren,
Laetse daer ligghen met luttel eeren.
Vulcanus.
Ick belove alle Princen en Heeren,
Ick zal Veneri als fugitijve verzinden.
Mercurius.
Laetse daer ligghen met luttel eeren,
Sy zullen droefheyt voor blijschap vinden.
[fol. Y4r]
Vulcanus.
Sy zullen hun zelven moeten ontbinden
Ter versmadenisse die my ontrouwe ghedaen,, heeft,
Tot dat sy den loon haers wercx ontfaen,, heeft.
Iolijt van ooghen.
Adieu manckaert.
Ghepeys van minnen.
Adieu hinckaert.
Jolijt van ooghen.
Adieu vileyn.
Ghepeys van minnen.
Adieu vuyl stinckaert,
Alle eerbaer herten moeten u haten.
Jolijt van ooghen.
Wat zal u ws Wijfs schande baten,
Oneere en lachtere?
Ghepeys van minnen.
Tfy vuyl hinnentastere.
Iolijt van ooghen.
Tfy labbekacke.
Ghepeys van minnen.
Tfy Vrouwen verlastere,
Niet weert te komen onder eerbaer Mannen.
Iolijt van ooghen.
Sy waren weert uyten Lande ghebannen,
Die hun zelfs Wijfs in schande bringhen.
Ghepeys van minnen.
’tGhebeurt al meer van dese dinghen,
En daer met een eynde.
Jolijt van ooghen.
Nu adieu Ghepeys van minnen,
Ick wil vertrecken.
Ghepeys van minnen.
Ick wil daer binnen
Iolijt van ooghen, eer wy ontwecken.
[fol. Y4v]
Iolijt van ooghen.
Nu Mars zal’t al in stucken trecken,
Als hy ziet hoe dat sy ghebonden,, zijn.
Ghepeys van minnen.
Die besmet met zulcke zonden,, zijn,
Houdt middelmate, schout Vrouwen blamatie,
En blijft bevolen de Goddelijcke gratie.
Continue
[fol. Y5r]

Voor-reden op d’arguatie vanden ouden
Man teghens een jonghe Vrouwe.

MAer zijn’t niet wel vreemde en wonderlijcke zaken,
Dat een Vrouwe zoo vele door liefden doet,
Dat sy ten lesten moet om smaken
Een stoop azijn voor een druppel zoet?
(5) Als ghy wilt baeyen inder vreuchden vloet,
Ziet dat ghy daer inne niet en verdrinct:
Die zoo verblint is en zoo onvroet,
Dat hy naer ongheoorlofde vreucht verlinct,
Die moet peysen dat hy syn eere krinct.

    (10) Maer ’tis kleyn wonder datmen Venus zach dolen,
Die daghelijcx zoo veel volcx tot liefden trect,
Al smaken de brocxkens zeer zoet ghestolen,
Die doolt, hem zelven schande verwect;
Vyerighe liefden en wilt niet blijven ghedect,
(15) Want sy de menschen heel blint kan maken,
En dan worden sy vande weerelt ghehouden suspect,
Als sy niet wel en bewimpelen hun zaken,
Die naer ghestolen brocxkens haken.

    Liefden beneemt zin, reden en verstant,
(20) Zoo ghy speelwijs hebt moghen aenschouwen,
En Cupido met synen vyerighen brant
Die kan alle deuchden achterwaerts houwen:
Wacht u dan, beminde vrienden vol trouwen,
Van onbetamelijcke liefden te draghen,
(25) Die hun begheven tot ghehoude Vrouwen,
Staen in perijckel van te worden gheslaghen,
Want naer de misdaet volghen de plaghen.
[fol. Y5v]
    Ghy weeldighe Mans wilt u dan wachten en mijen,
Te ghebruycken onbetamelijcke jubilatie,
(30) Al meynt ghy secretelijck u Lief te vrijen,
Ghy brenght haer en u zelven ter blamatie:
Wederstaet in’t beghinsel Cupidinis temtatie,
Al mach’t uwer herten wat verdrieten,
Want voor een korte recreatie
(35) Moet ghy dickwils duysent doleuren ghenieten,
Als den brant groot is kanmense qualijck uyt-gieten.

    Ghy Vrouwen bewaert altijt wel u eere,
Want u eere is uwen besten schat,
Die eens doolt en zal dan nimmermeere
(40) Syn eere weer krijghen, zegh ick u plat,
Maer blijft ghy in’t Palleys van eeren, en eest dat
Ghy quaet ghezelschap schout vroech en late,
Zoo zult ghy voor deuchdelijck al Stat
Door ghereputeert worden t’uwer bate,
(45) Een eerlijcke Vrouwe Houdt middelmate.


[fol. Y6r]

    Een arguatie wiltse wel onthouwen,
    Hoe oude Mans varen die jonghe Wijfs trouwen.

Den ouden Man.
HOe mach hem te moede zijn die qualijck ghehout,, is?
Ick weet bykans wel, want ick hebt bezeven,
My dunckt dat myn vreucht nu zeer verflout,, is:
Och Godt! hoe bedroefdelijck moet ick nu leven,
(5) Myn Wijf wilt meer hebben dan ick haer kan gheven,
En wil icx niet doen, zoo worde ick ghesmeten:
Och! wat heb ick nu in myn oude daghen bedreven,
Ick moet my troosten, ’ten baet niet ghekreten,
Ick ben metten eenen voet in’t vyer ghezeten,
(10) En dat zal dueren (eylaes) myn leven lanck,
Maer ick moet my lijden al ist teghen mynen danck.
De jonghe Vrouwe.
Hoe staet hy dus en klaecht den ouden dasaert?
Klaecht hem tot eens den armen rasaert,
Sy zijn daer wel ane die zulcke Mans,, hebben:
(15) Och! sy zijn ongheluckich die zulcken kans,, hebben,
Want sy en hebben nimmer veel verblijens,, an,
Ey out druypneuse wat doet ghy my lijens,, an,
Myn vreucht ontloopt my met groote hoopen.
Den ouden Man.
Och Wijf! dat moet ick wel diere bekoopen,
(20) Maer ick pijn my zelven naer myn beste te vredene.
De jonghe Vrouwe.
Hoe zoo lieve Ian? zeght my dan de redene,
De waerheyt wilt hier te zeggen bestaen.
[fol. Y6v]
Den ouden Man.
Dat ick het quaetste houwelijck heb ghedaen,
Dat sweer ick u op myn ’twittekens ziele.
De jonghe Vrouwe.
(25) En ick heb het quaetste ghedaen, die’t wel onthiele,
En daer op wil ick eerst argueren,
Ghy zult my de redene relateren,
Oft ick zal u naer myn handeken timmen.
Den ouden Man.
Ghy wilt my dickwils myn hooft met stoelen kimmen,
(30) En tot mynen inbijte stockvisch bereeden,
Met u naghelen krauwen, ’tmocht elcken verleeden,
Schelvisch met vuystloock gheeft sy my ten ontbijten,
Al dat ick oyt misdede zal sy my verwijten,
Rijckelijcke habijten, bagghen en ringhen,
(35) Wilt sy van my hebben met meer ander dinghen,
Als borduerde paruycken en langhe kraghen,
Ia braseletten en ketenen wilt sy draghen,
Ghelijck een groote Madame, en dit’s noch ’tminste:
Maer die syns ghelijcke heeft dat is ’tghezinste,
(40) Want een out man en een jonck Wijf zijn’t zelden eens,
Eest niet zoo Wijf?
De jonghe Vrouwe.
Zeker ick meens,
Had ick myns ghelijcke ghenomen,
Zoo en waer ick aen dit verdriet niet ghekomen,
Out ronckaert nu moet ick met u gheplacht,, zijn:
(45) Och Godt! haelt hem toch, ick bid u macht,, zijn,
Myn houwelijck dat rout my met allen zeere,
De doot die naect my dat weet de Heere,
Want ’tleven dat wort my met allen bittere.
Den ouden Man.
Hoe klaecht dit Wijf, ô Hemelsche bezittere,
(50) Als ick woude ick zoude wel anders spreken,
Zietse toch staen den hals moet sy breken,
[fol. Y7r]
Ey vuyl lesse hoe ben ick met u bedroghen.
De jonghe Vrouwe.
Ick ben qualijcken ghehout, ’ten baet gheen preken.
Den ouden Man.
Wijf ghy zijt my te quaet van treken,
(55) Ick ben qualijcxst ghehout, ghy hebt gheloghen,
Nu zullen sy’t hooren die’t hooren moghen,
Naer recht zoo mach elck ’tvonnisse wijsen.
De jonghe Vrouwe.
Elck hoor scherp toe naer ons advijsen,
Ick zegghe ick ben daer qualijcxst ane,
(60) Daerom zoo stel ick my eerst inde bane:
Als ick onghehout was plach ick niet te wercken,
Ick ghinck des Sondaechs tot inder Kercken,
Dan liep ick met den Ghezellekens in valeyen
Spelen en zinghen, danssen en reyen,
(65) Oft met myn Ghespeelinnen en Kaerkens,
Met myn Ghenootkens en Ghevaerkens
Liep ick wandelen in prieelen en hoven,
En oock op secrete plaetsen en in stoven
Met goet ghezelschap vol melodijen,
(70) En wat heb ick nu anders met u dan druck en lijen?
Wat vreuchden kan ick aen u ghewinnen?
Waer ick alleene zoo mocht ick naeyen oft spinnen,
Oft had ick myns ghelijcke zoo waer ick blije,
Nu leyt daer een statue neffens myn zije,
(75) Hoestende, krochende den nacht gheheel overe,
Dan keerdy my ’tdickste, daer en leeft gheen grovere,
Dan eest Wijf hou Wijf strijct mynen rugghe,
Tusschen dit Ghent ter Sluys en Brugghe
En woont gheen Vrouwe die meer gheplaecht,, is.
Den ouden Man.
(80) Noch ben ick meest mishout alst al ghewaecht,, is,
Ghy doet my tsnachts ten bedde uyt vlieghen,
Als ’tkint krijt dan moet ick’t gaen wieghen,
[fol. Y7v]
Oft achter huyse draghen dry uren oft viere,
En zinghen langhe van tiere-liere-liere,
(85) Ia al waer’t goet Vrydach vander weken,
En dan moet ick dickwils de keersse ontsteken,
Als ’tkint dan langhe ghekreten,, heeft,
En alst syn kladden al vol bedreten,, heeft,
Wie dat de Vader is, ick ben immers de Knape.
De jonghe Vrouwe.
(90) En hooret dan u niet toe?
Den ouden Man.
Tjan jae’t zoo ick gape,
Maer ick zal ’tbeste doen zoo langhe als ick leve.
De jonghe Vrouwe.
Ey ghy arch boeve hout daer een dreve,
Zout ghy my zulcken oneere betoonen?
Den ouden Man.
Ghy doet my dickwils inden torfhoeck woonen,
(95) Voor zulcke persoonen,, moet ick dickwils ruymen.
De jonghe Vrouwe.
Ick mach wel zegghen ’tzijn oude costuymen,
Dees oude Mans als sy niet meer en konnen,
Dat sy eens anders welvaert misjonnen,
En sy en doen’t zelve niet al zouden sy ramp,, hebben,
(100) Ey out soolaert al zout ghy den kramp,, hebben,
Doen ick u zoo zeere naer myn liedeken zinghen?
Den ouden Man.
Ghy doet my dickwils door ’treepken springhen,
Wel zevenmael tsdaechs naer u behaghen,
U falie moet ick vouwen, u zoolkens vaghen,
(105) U kleerkens kuysschen, en u ploykens stellen,
U spijse koken, u appelkens schellen,
In wijn ghedopt, bestroyt met vyerzaeykens,
En ick hael u pasteykens, taertkens en vlaeykens,
Ick hael u bastaert om soppekens te weyken,
(110) Ick hael u ypocras en maleveseyken,
[fol. Y8r]
Ick dien u al waert ghy een Princesse ziet.
De jonghe Vrouwe.
Zoo eet ghy oock mede, en doet ghy niet?
En ick moet u oock den kost te voren winnen.
Den ouden Man.
Waer mede Wijf?
De jonghe Vrouwe.
Met naeyen oft met spinnen,
(115) Met halen, met draghen, met wasschen en schueren,
Backen en slaven onder ons ghebueren,
Oft wy zouden dickwils eten op eenen tant.
Den ouden Man.
Dat is waer, ghy gheeft my dat ghy wilt inde hant,
Quaeyen Vlaemschen kase naer u ghevoech,
(120) En kleyn bier te drincken niet half ghenoech,
Een schotel boonsluymen niet half ghezoden,
Dan wasch ick de schotelen t’uwen gheboden,
Ick keere ’thuys, dat doet ghy my rasschen,
Dan stoock ick ’tvyer en ick ruym d’asschen,
(125) En als ghy wilt wasschen,, binnen der weken,
Dan moet ick de kleeren inde pisse steken
Oft in’t Verckens messele, verstaet dees dinghen,
Dan hael ick watere en ick help u wringhen,
Ontvallet my dan uyter hant in’t vuyl,
(130) Zoo eet ick vuystloock op mynen muyl,
Dat smaeckt my zoo bitter dat my d’ooghen tranen.
De jonghe Vrouwe.
Waer toe dienen anders dees oude Hanen?
Dan om te hulsen oft om een out graf te vullen,
Oft om jonghe Meyskens te verdullen
(135) Met hunder haven en met hunder erven,
Als syne ghetrout hebben zoo zitten sy en sterven
t’Huys van honghere, ick zou daer om weenen,
Dan moet icker zomtijts een broot om leenen,
Men kan by eten en drincken niet gheleven,
[fol. Y8v]
(140) Ick neuselpot gheern, Godt wil’t my vergheven,
Met Venus Ionghskens in doncker hoecxkens,
D’oude Mans zijn veel te slap in hun broecxkens,
Eens ’sjaers dat zoude hun schier vervelen.
Den ouden Man.
Ick hoor wel kost ick wel roereloere spelen,
(145) Zoo zoud’ ick vrede hebben par avontueren,
Maer ick en kan mynen rugghe niet wel gherueren,
Want myn leden die worden vele te stijf.
De jonghe Vrouwe.
Dat doen sy zeker onweerdich catijf,
Men leyt by u lijf,, ghelijck by eenen schoof,
(150) De leden beven u ghelijck een loof,
Uwen neuse druypt, u ooghen die loopen,
Dan ruymdy u kele met groote hoopen,
Myn jonck herte dat mochter by ligghen klieven:
Dus zegh ick noch naer myn out believen
(155) Dat ick het quaetste houwelijck verworven,, hebbe,
En dat ick myn vreucht gheheel bedorven,, hebbe,
Al doen ick u wel ’tis al verloren.
Den ouden Man.
Ick mach wel zegghen ick ben daer toe gheboren,
Ick zegghe als voren,, myn eerste vermonden,
(160) Ick ben in’t quaetste gareel ghebonden
Datmen oyt heeft vonden,, uyt West oft Noorden.
De jonghe Vrouwe.
Ghy moet daer aen lieghen tot allen stonden.
Den ouden Man.
Ick ben in’t quaetste gareel ghebonden.
De jonghe Vrouwe.
Hadde ick zulcken leetschap van myn zonden,
(165) Ick zou met Godt zeer wel accoorden.
Den ouden Man.
Ick ben in’t quaetste gareel ghebonden
Datmen oyt heeft vonden,, uyt West oft Noorden,
[fol. Z1r]
Ick houts my aen dees fijn Heeren woorden,
Dat sy daer af zegghen zal ick waer,, houwen.
De jonghe Vrouwe.
(170) En ick ghedraechs my aen alle eerbaer,, Vrouwen,
Die gheern helpen kinderkens maken,
Sy zullen ons wel verklaren de zaken
Met zoeter spraken,, wie qualijcxst ghehout,, is,
En wie van ons beyden aldermeest mishout,, is:
(175) Bescheet ons en helpt ons uyten droome,
Ick wilde wel dat ick moeste gaen te Roome,
En dat ick hem quijt ware, daer my na verlanght.
Den ouden Man.
Ick wou dat ghy laecht daermen den Harinck vanght:
Ick bid u allen wilt ons onderscheyen,
(180) Al zijt ghy oudt en laet u niet verleyen,
Ick moet beschreyen,, dees swaer vetere.
De jonghe Vrouwe.
Ghy jonghe Meyskens ziet naer een betere,
Dus houden sy huys die zulcke Mans,, trouwen.
Den ouden Man.
Ick bidde u ghy Mans en oock ghy Lans,,vrouwen,
(185) Wilt toch hier de rechte sententie af gheven,
Godt zal’t u loonen in’t eeuwich leven.
De jonghe Vrouwe.
Wy hebben nu ghegheven audientie,
Op hope dat dees edel Heeren in ons presentie
Van ons differentie,, de sententie
(190) Naer ons begheerte zouden gheraemt,, hebben.
Den ouden Man.
’tIs groot wonder dat wy ons niet gheschaemt,, hebben,
Dat wy d’een d’ander gheblaemt,, hebben als de koene:
Wat hebben dees Heeren met onsen twist te doene,
Dat wy met boosen opinioene,, dus kijven, vechten en smijten,
(195) D’een d’ander vele injurien verwijten,
En op ons tanden bijten,, met grooter envije?
[fol. Z1v]
Wout ghy u beteren, wy en hadden nimmermeer stampije.
De jonghe Vrouwe.
Zou ick my beteren?
Den ouden Man.
En wie dan?
De jonghe Vrouwe.
En trouwen ghye,
Een goet Man kan wel een Vrouwe zoet,, maken.
Den ouden Man.
(200) Ia een goede Vrouwe kan wel een Man goet,, maken,
Zoo ick u opentlijck wel zoude uytlegghen.
De jonghe Vrouwe.
Wel zeght u motijf dan, ick zal ’tmyne zegghen,
Hoe de Heeren beter gheinformeert,, zijn,
Hoe dat ’tvonnis gheringher zal gheresolveert,, zijn.
Den ouden Man.
(205) Hier met sluyten wy ons disputatie,
Beterde elck een syn hooft, wy hadden vre voortaen,
Zonder twist, kijvagie oft arguatie,
Hier met sluyten wy ons disputatie.
De jonghe Vrouwe.
Godt jon ons door syn Goddelijcke gratie,
(210) Dat ghy my lief hebt, en dat ick u zy onderdaen.
Den ouden Man.
Hier met sluyten wy ons disputatie,
Beterde elck een syn hooft, wy hadden vre voortaen.
De jonghe Vrouwe.
Uwen oorlof, wilt ons collatie in’t goede verstaen.

Eynde des derden Spels.
Continue
[fol. Z2r]

HET VIERDE BOECK,

vanden

Handel der Amoureusheyt:

Inhoudende vier schoone Spelen van
Zinnen van Leander ende Hero,*

Poëtelijcken gheinventeert, ende Rethorijckelijcken
ghecomponeert door Heer ende Meester
Iohan Baptista Houwaert.

[Gravure: Ingenio superatur.]

TOT ROTTERDAM,
_______________

By Ian van Waesberghe de Ionghe op’t Steygher,
aen de Koren-marct. 1621.


[fol. Z2v: blanco]
[fol. Z3r]

Prologhe oft t’zamenspraeck van
twee Personagiens.

Poëtelijck gheest.
ORcha ghy Amoureuse fantasije,
Komt als de vrije, en helpt my toch ghije
Met herten blije,, en melodije
Ontsluyten het koffer der memorie.
Amoureuse fantasije.
(5) Hier ben ick Poëtelijck gheest rechts te tije,
Om op de rije,, met konstighe clergije
In spijt van calomnije,, vol van envije,
U uyt jonsten te helpen in ’sweerelts ciborie.
Poëtelijck gheest.
Willen wy dan de hooghe glorie
(10) En de victorie,, van onsen Prince by bringhen?
Amoureuse fantasije.
Neen wy, laet ons een amoureuse Historie
Verhalen, op dat de schoon Dochters en Ionghelinghen
Altijt moghen vreucht met zorghen minghen,
En leeren dwinghen,, natuere, eer sy te vrijen beghinnen,
(15) En gheven te kinnen,, hoe twee Amoureuse zinnen
Van ’tKint der minnen,, in’t herte binnen
Met den strael der liefden waren gheraect,
Te weten, hoe Leander moeste swemmen en rinnen
Om vreucht te winnen,, van Hero synder vriendinnen,
(20) Dees materie en hebben wy noch niet speelwijs ghemaect.
Poëtelijck gheest.
Want ick liever plach te dicteren dan te spinnen,
[fol. Z3v]
Zoo is dit rechts daer mynen gheest naer haect:
Laet ons vertellen naect,, hoe sy hebben gheblaect,
Want ons wercken en moghen niet blijven ghestaect,
(25) Al zouden wy derhalven noch moeyte en kost,, hebben,
En op hope dat niet en zal zijn ghelaect
Den Handel der Amoureusheyt die wy begost,, hebben,
En in vier Amoureuse Boecken ghetrost,, hebben,
Moeten wyse volmaken voor de vrinden.
Amoureuse fantasije.
(30) Want wy dees wercken over de twee deelen met lost,, hebben
Volbrocht, zoo laetse ons voor al volinden.
Poëtelijck gheest.
Ick ben te vreden, laet ons met kloeck onderwinden
De vadde ledicheyt verdrijven met krachte,
En betoonen met konst voor die oyt konst kinden,
(35) Hoe dees twee Ghelieven zochten vreucht te verpachten,
En hoe sy amoureuselijck zochten te vernachten
Wt ghetrouwer liefden d’een by d’ander,
Ter intentie dat hun d’Amoureusen zouden wachten,
Dat sy niet varen en zouden ghelijck Leander.
Amoureuse fantasije.
(40) Die in’t leste als eenen vyerighen brander
In’t water ghebluscht wort, syn hitte oock bluschte in Zee.
Poëtelijck gheest.
Hy en kost, ghelijck den Salemander,
Den brant niet gheblusschen, tot synen lee,
Met synder kouder natueren, dies hy quam in wee
(45) In Hellespont, daer hy syn liefde moeste af-spoelen.
Amoureuse fantasije.
Laet ons dan ordentelijck verhalen met klaren beschee,
Hoe dat dese Ghelieven hun liefde moesten verkoelen.
Poëtelijck gheest.
Wel aen, laet ons uyt natuerlijck ghevoelen
Dees amoureuse vryagie speelwijs vertellen,
(50) Die in den vloet der liefden noch woelen,
[fol. Z4r]
Moghen dit exempel wel voor ooghen stellen.
Amoureuse fantasije.
    Ghy schoone Dochters en ghy Ionghe Ghezellen
Hoort neerstich toe naer ons ghewaghen,
Wy zullen u dees amoureuse Historie spellen:
(55) Ghy schoone Dochters en ghy Ionghe Ghezellen,
Eest dat Cupido u oock komt quellen,
Zoo wil u wachten van zulcke plaghen:
Ghy schoone Dochters en ghy Ionghe Ghezellen
Hoort neerstich toe naer ons ghewaghen,
(60) Oft ghy mocht u liefde oock wel beklaghen.
Poëtelijck gheest.
    Vier Spelen zullen wy u hier af beschrijven,
Godt jonse voorspoet die’r naer verlinghen,, zullen,
Laetse altijt in uwer memorie blijven:
Vier Spelen zullen wy u hier af beschrijven,
(65) Wy hopen dat ’tzaeytsel zoo zal beklijven,
Dat d’Amoureusen hun natuere dwinghen,, zullen:
Vier Spelen zullen wy u hier af beschrijven,
Godt jonse voorspoet die’r naer verlinghen,, zullen,
Wy hopen dat wyse Poëtelijck by bringhen,, zullen.


[fol. Z4v: blanco]
[fol. Z5r]

Namen der Personagiens van’t
eerste Spel.

Poëtelijck Gheest.
Amoureuse Fantasije.
De Vader van Hero.
Messagier.
De Voetster.
Amoureuse Affectie.
Ghelijcke Complectie.
HERO.
VENUS.
CUPIDO.
LEANDER.


[fol. Z5v: gravure]
[fol. Z6r]

HET EERSTE SPEL.

De Vader van Hero.
LOf Lucina, van dat my is gheboren
Een schoon uytverkoren,, Dochter van mynder Vrouwen,
Ick gaf den moedt byna gheheel verloren:
Lof Lucina, van dat my een Dochter is gheboren,
(5) Ick meynde dat ick van Genio was versworen,
Dat ick gheen oor van mynen lijve en kost aenschouwen:
Lof Lucina, van dat my is gheboren
Een schoon uytverkoren,, Dochter van mynder Vrouwen

Waer zijdy myn Messagier vol trouwen?
(10) Wilt ter eeren van deser jongher Kerssouwen
Een hooch gheachte
Dochter in al myn Landouwen,, dees bly mare ontfouwen*
Daer ick vreucht in verpachte,
En noodet al de Maghen van mynen gheslachte.
Messagier.
(15) O Prince van machte,, vry en los van klachte,
Ick zal u ghehoorzamen by daghe by nachte,
In’t zuere in’t zachte,, zoo ick alderbest kan.
De Vader van Hero.
Gaet en voldoet dan,, myn bevel als een loyael Man.
Nu heb ick zeer groote koringhe van
(20) Mynen wijsen Godt Apolline te weten
[fol. Z6v]
Al de secreten,, eer ick zal drincken oft eten,
Wat dat myn Dochter namaels zal ghebeuren
Door d’operatie der Planeten
Daer sy in gheboren is, oft sy door der Goden faveuren
Zal gheluckich,, zijn?
Oft dat sy zal moeten betreuren,, haer erreuren,
En door veel teghenspoets en doleuren
Zal mistroostich en druckich,, zijn?

        Hier knielt de Vader voor Apollinem.

    O Apollo Godt vol der scientie,
Wt obedientie
Kniel ick voor u imagie hier,
Ghy zijt wel weerdich alder reverentie,
Door d’influentie
Van uwer volmaecter konst en wijsheyt fier:
Ick offer u moghentheyt kloeck in’t bestier
Desen groenen Laurier,
En bid u dat ghy my wilt openbaren,
Op dat ghy zonder dangier
Meucht cureren myns herten beswaren,
Door het verklaren,, ’tzy druck oft welvaren,
Wat myn Kint gheschien zal in toekomende jaren?
Apollo.
Hooghgheboren Prince van Edele Natie,
U oratie,, en interrogatie
Die ghy aen my te deser spatie
Zijt doende met ootmoede,
Mitsgaders u jonstighe presentatie
Van den Laurier tot myn decoratie,
Die ontfangh ick in’t goede:
De Dochter die gheboren is van uwen bloede
Die zal met voorspoede
Gheluckich wesen.
Eest dat sy maecht blijft als de vroede,
[fol. Z7r]
En wel is op haer hoede,
Dat de Vrijers mispresen
Haer niet en bekennen: maer komt liefde in haer gheresen,
En wilt Cupido haer herte doorkerven,
Zoo en zal niet baten zinghen noch lesen,
Maer sy zal door desen
Haren Minnaer en haer zelven bederven,
En sy zal in desperatien sterven,
Oft haer herte doorkerven.
De Vader van Hero.
Ick bedanck u, ô Apollo, duysent werven,
Dat ghy my dees secreten hebt ontvouwen,
Ick zal myn jonck Kint met der Voester-vrouwen
Op mynen Borgh by Sestos gaen stellen alleene,
Om dat sy niet komen en zoude in benouwen
Door’t aenschouwen
Ven eenighe Vrijers, het zy groot oft kleene:
’tWaer my wel leet dat sy quaem in weene
Door stout bedrijven
Oft lichtveerdicheyt, die de Dochters bedriecht ghemeene,
Ick zalse daer ghesloten houde om dat eene
Reyne Maecht zou blijven.

Waer zy ghy Voester-vrouwe? ghetroutste der Wijven,
Neemt myn Dochter met u en wilt te gader gaen woonen
Op mynen Borgh by Sestos, daer ghy gheen catijven
By u-lien laten komen en zult, noch Mans-persoonen,
Wilt my hier in toonen,, goeden dienst, ick zal’t loonen
En u verghelden,
Ick en wil aenzien ducaten noch kroonen,
Op dat ghy, als de ghetroutste der Matroonen,
Myn Dochter, die niet en is om verschoonen,
Niet op en voedt in welden,
Want de weeldighe Dochters zeer zelden
Meestersse blijven van hare reynicheyt:
[fol. Z7v]
Leeft t’zamen vredelijck zonder kijven oft schelden,
En bewaert myn Dochter wel voor alle vileynicheyt,
Op dat ghy my en u zelven en doet gheen kleynicheyt.
De Voester.
Edel Prince al eest mynder herten een bedroeven,
Ick zal zonder toeven,, u ghebodt volbringhen,
Beschickt ons van als des wy behoeven,
Ick en zal gheen Mans noch Ionghelinghen,
Die niet en zoecken dan danssen en springhen,
By u Dochter in laten,
Maer ick zal haer leeren haer natuere dwinghen,
En altijt vreucht met zorghe doen minghen
Tot haerder baten,
Die een Dochter onderwijst, doet een werck van caritaten.
De Vader van Hero.
Nu dese zake die is immers uytermaten
Zeer wel beschict, ick wil nu als de koene
De zinnen gaen vermaken in desen saysoene,
En met blijden opinioene
In myn Palleys myn vrienden feesteren,
Accompaigneren,, en verjubileren
Zoo ick plach te doene,
Ick en mach niet tarderen,, noch my absenteren,
Gaen diviseren,, oft negotieren,
Want ’tis by den noene,
Sy zullen nu schier al compareren,
Dus wil ick my met hunlieden gaen versolaceren
En triumpheren,, met blijden gheeste,
En houde dry daghen lanck open Hof en Feeste.
Amoureuse affectie.
Waer zijdy hou Boerken?
Ghelijcke complectie.
Ick ligh hier op ’tluymen.
Amoureuse affectie.
Springht uyt laet zien.
[fol. Z8r]
Ghelijcke complectie.
Wat isser gaens.
Amoureuse affectie.
Menich wonderlijck toerken.
Ghelijcke complectie.
Neen ick en wil niet ruymen.
Amoureuse affectie.
Waer zijdy Boerken?
Ghelijcke complectie.
Ick ligh hier op ’tluymen.
Amoureuse affectie.
Komt danst op’t effen vloerken.
Ghelijcke complectie.
Neen ick zien op myn duymen.
Amoureuse affectie.
Wat mach’t bedien?
Ghelijcke complectie.
My verdriet het herstaens.
Amoureuse affectie.
Waer zijdy Boerken?
Ghelijcke complectie.
Ick ligh hier op ’tluymen.
Amoureuse affectie.
Springht uyt laet zien.
Ghelijcke complectie.
Wat isser gaens?
Amoureuse affectie.
Het volck te bedrieghene op syn Spaens,
En tusschen de Ionghelinghen en Dochters t’ontsteken den brant
Der vyerigher minnen: Wel wat hebt ghy inde hant?
Ghelijcke complectie.
Al goede nieubacken zolfferpriemen kallant.
Amoureuse affectie.
En wat brenght ghy daer met u in’t perck?
[fol. Z8v]
Berecht my dat als een Klerck.
Ghelijcke complectie.
Ick heb ghehekelt het is al drooghe werck,
Neemt daer op ghemerck,
Om dat den brant te eer zoude ontsteken,
Zoo wanneer dat de priemen aen ’twerck gheneken:
Weetty niet datmen zeght in alle Landen,
Dat vyer en werck zeer zaen branden?
Amoureuse affectie.
Ghy hebt u handen tot uwer schanden
Daer dickwils met besmet,, met loos opzet.
Ghelijcke complectie.
En ghy hebt veel Amoureusen onghelet
Ghebrocht in het net,, en in’t percket
Onder u protectie.
Amoureuse affectie.
Ghy noch meer, onder correctie.
Ghelijcke complectie.
Wel te recht noemtmen u Amoureuse affectie.
Amoureuse affectie.
Ia zoo doetmen u oock Ghelijcke complectie:
Wat isser te zegghen? dan dat wy totter Minnaers vramen
De vier leden dickwils doen verzamen,
Wy doen de vyerighe liefde beklijven,
Wy zijn twee hantghezellen die hun niet en schamen,
Tot der Minnaers blamen,, de karre te drijven.
Ghelijcke complectie.
Men kan van ons niet veel deuchden gheschrijven,
Wat willen wy veel kijven,, wy zullen toch blijven
Zoo deuchdelijck als wy zijn in den schijn:
Maer zeght my lieve Cozijn,, op desen termijn,
Wat zeytmen al nieus? ghy loopt van Lande te Lande.
Amoureuse affectie.
Watten?
[fol. Aa1r]
Ghelijcke complectie.
Ia.
Amoureuse affectie.
Dat Heros Vader slecht is van verstande,
Om dat hy syn Dochter heeft willen verbien,
Dat sy naer gheen Vrijers en zoude uyt zien,
Zonder te bevroeden met voorzichtighen opinioen,
’tGheen datmen de Vrouwen verbiet, dat sy dat meest doen,
En datmen de wilde Dieren diemen vast meynt sluyten,
Wel aldereerst zie springhen uyter muyten,
En datmen hoeren in koten oft spillen in zacken
Qualijck kan ghehouden oft wel ghepacken.
Ghelijcke complectie.
Zoo de Voghelen gheern vlieghen op de tacken,
Zoo vliecht de jonghe Ieucht gheern in’t wilde.
Amoureuse affectie.
Dat is zeker waer Thijsken vanden schilde:
Nu laet ons ’tvyer gaen stoken ghy ghilde,
Wy zullen Hero wel doen springhen uyt de zale,
Door dat Iuppiter was liberale,
Deden wy hem aen Acrisij Dochter gheraken.
Ghelijcke complectie.
Al zat sy in eenen Toren van metale
Oock ghesloten, wy wisten zoo te beschicken de zaken,
Dat sy haer in’t leste van Iove liet ontschaken.
Amoureuse affectie.
En wy zullen nu oock zo veel maken,
Dat Hero zal haken,, naer haer welvaren,
Sy is alreet ghekomen tot hare jaren,
Haer natuere zou gheern solaes ghenieten,
Sy zit als ghevanghen in beswaren
Alleen met haer Voester, ’tbeghint haer te verdrieten,
Wy zullense wel doen paren,, in liefden vergaren,
Eest dat Cupido wilt haer herte doorschieten,
Zoo en zullen wy den vyerighen brand niet uyt gieten.
[fol. Aa1v]
Hero.
O uytverkoren Voester, ghy peerle der Vrouwen,
Vol bystandigher trouwen
In alle dinghen,
Wy zitten hier alleene in swaer benouwen,
Daer wy niet en aenschouwen
Eenighe Mans oft Ionghelinghen,
Dan zomtijts grove Schippers die hun kabels, touwen,
En zeylen vouwen,
Oft onsen nootdruft bringhen:
Ick moet myn jonghe natuere dwinghen,
Ick en mach danssen noch springen,, wandelen noch zingen,
Ghelijck ander Dochters doen van mynder conditien,
Door vreese moet ick natuere verdringhen:
Dus bid ick u wilt my een zake ghehinghen,
Daer ick naer heb verlinghen,, zonder malitie,
En laet my niet langher myn handen vringhen,
Noch mynen zoeten dranck met tranen minghen,
Maer accoordeert myn petitie:
Men doet Veneri te Sestos morghen sacrifitie
Met superstitie,
Laetse ons gaen visiteren.
De Voester.
O lieve Dochter in u supplieren,
Natuerlijck desireren,, en requireren,
En zou ick niet consenteren,
Daer mocht een verrader
Ons gaen accuseren,, dat wy liepen domineren
Beyde te gader,, aen uwen Heer Vader.
Hero.
O lieve Voester zijt myns drucx ontlader,
En bepeyst u nader,, wy zullen’t in secreten
Doen, dat gheen vreucht versmader,, noch onsen berader
En zullen weten,
Wy en zullen daer blijven drincken noch eten,
[fol. Aa2r]
Zijn ghezeten,, noch ons zelven vergheten,
Dan slechts gaen wandelen,
En ick zal u zegghen hoe wy’t best zullen handelen:
Wy zullen ons pareren, niet om verjenten,
Met onbekende rijckelijcke accoutrementen,
Dat ons niemant ter weerelt kinnen,, en zal,
Ick hope dat daer niemant beghinnen,, en zal,
Ons eenighe dorperheyt voren te legghen.
De Voester.
O Dochter ick en kan u bede niet langher ontzegghen,
Laet ons ons cierlijck gaen toe bereyen,
Om onder ons beyen,, naer Sestos te varen,
Venus Goddinne der minne wil ons bewaren.
Amoureuse affectie.
Hoordy niet Ghelijcke complectie?
Ghelijcke complectie.
Ia ick Amoureuse affectie,
Wat isser al ter marct t’eten en te handelen?
Amoureuse affectie.
Komt kraect met my al zoete amandelen,
Hero is gaen wandelen,, met haer Voester de Peerle der Wijven,
Haer en lust niet langher ghesloten te blijven,
Haer Voester en dedet quansuys niet gheerne.
Ghelijcke complectie.
Sy hadde ghelijck, want wy zullen de zoete keerne
Eer langhe noch doen in’t zuere verkeeren,
Wy zullense noch brenghen tot oneeren,
Zoo wy menighe Maecht hebben ghedaen.
Amoureuse affectie.
Wy zullense leeren het quackelbeenken slaen
Wt kracht van vyerighen appetijte.
Ghelijcke complectie.
Wy zullen haer beloven in vreucht en jolijte
Erffelijcke te goyen,, zonder vernoyen,
Maer ghelijck de Kolle-bloemen heden bloyen,
[fol. Aa2v]
En morghen drooghe zijn zonder groyen,
Zoo zal haer vreucht zaen failjeren.
Amoureuse affectie.
Nu Hero en haer Voester zullen schier arriveren
Te Sestos, verciert ghelijck twee Goddinnen,
Wel laet ons dan gaen stoken ’tvyer van minnen,
En de Vrijers doen rinnen,, naer haren steert,
Wy en zijn onder ons beyden niet veel havers weert.
Hero.
O alderweertste lieve Voester-vrouwe,
Daer alle mynen troost, secours en trouwe
Op staet ghestaect,
Wy zijn nu binnen Sestos de schoon Landouwe
Inden aenschouwe
Voorspoedich gheraect,
Daer myn herte langhe naer heeft ghehaect
Zeer boven maten:
Och wat schoonder palleysen, huysen en straten
Vol cieraten,, en gouden platen
Staen hier aen elcken kant,
Wat pompeuser Heeren en edel Potentaten,
Wat gheschicter Borghers en Onderzaten
Zien ick hier abondant,
Ick ben verwondert van dit voorspoedich Lant,
En dat ick verwondert ben en is niet vreemt, want
Gheheel ignorant
Ben ick van alle dees dinghen in’t ghemeene,
Mits dat myn Heer Vader van doen ick was kleene
My by u heeft ghestelt
Op den Borgh by Sestos, daer wy alleene
Moeten huys-houden in druck en weene,
Om dat ick onghequelt
Van de Vrijers zou blijven, die my met ghewelt
Mochten ontschaken, maer want my vervelt
Datmen my den loop der natueren wilt verbien,
[fol. Aa3r]
Zoo hebben wy ons secretelijck versnelt
Om dese triumphante Stadt te komen bespien.
De Voester.
O Dochter laet ons dan rijden en omme zien,
En om dat ons gheen ongheluck en zou gheschien,
Nadien dat wy hier komen zijn als de koene,
Zoo laet ons met goeden opinioene
Naer den Tempel gaen, die daer is gheconsacreert
Ter eeren van Venere om sacrifitie te doene,
’tIs nu den dach datmen haren lof celebreert:
Gaen wy gheringhe Dochter, en presenteert
Veneri dees koppel Duyven die wy met ons bringhen,
En doet u oratie dat ghy wort gheprefereert
Tot de ghetroutste van veel Ionghelinghen:
De jonghe natuere die is quaet om dwinghen,
Sy is dickwils oorspronck van groot malheur,
Ghy zijt zeer gheneghen tot danssen en springhen,
Tot solaselijck zinghen,, zonder eenich ghetreur:
Dus bidt Venerem hertelijck om haer jonst en faveur,
Dat sy u toe-voeghe eenen ghetrouwen Man,
Want het is quaet rijen met onghelijck ghespan.
Hero.
O Venus Goddinne aenhoort myn supplicatie,
Door u goede gratie,, als de valjande,
Ick bid u met vyerighe oratie
Te deser spatie,, dat ghy myn offerhande
Tot uwen onderstande,, wilt in danck ontfaen:
Ick offer u dees Duyven om dat ghy my voor schande
Zout bevrijen en vertroosten zaen,
Ick en mach ter weerelt nieuwers gaen noch staen,
Ick zit ghevaen,, en natuere wilt voortaen
Leven in weelden en in liberteyt,
Schict my een ghetrou Minnaer toe die ick onderdaen
Mach blijven zaen,, in alder ghetrouwicheyt,
Zoo zal ick u altijt bedancken van dit goet feyt.
[fol. Aa3v]
Ghelijcke complectie.
Her uyt ghy dralaert springht uyter haghen,
Het waer meer dan tijt dat ghy quaemt uyte.
Amoureuse affectie.
Wat wildy my al quellen, wat wildy my al plaghen?
Ghelijcke complectie.
Her uyt ghy dralaert springht uyter haghen,
Komt helpt my het pack der minnen draghen,
Eer dat ick’t voor my alleen opsluyte:
Her uyt ghy dralaert springht uyter haghen,
Het waer meer dan tijt dat ghy quaemt uyte,
Komt uyter muyte,, daer is een wonder werck in’t schuyte.
Amoureuse affectie.
Zijn’t wercken van minne?
Ghelijcke complectie.
Iae’t, en van virtuyte.
Amoureuse affectie.
Hier ben ick met myn trompe.
Ghelijcke complectie.
En ick met myn fluyte,
Daer wy d’Amoureusen dickwils met bedrieghen.
Amoureuse affectie.
Ghy kont wel blasen.
Ghelijcke complectie.
En ghy kont wel lieghen,
Sy zijn wel dwaes die naer u hooren.
Amoureuse affectie.
En waerom zijn sy zoo slecht dees slooren,
Dat sy ghelooven gheveyst samblant?
Ghelijcke complectie.
En waerom ontsteect ghy den vyerighen brant?
Dat sy dien niet en konnen verkoelen.
Amoureuse affectie.
En waerom doet ghyse door liefde ghevoelen
Zoo onlijdelijcken pijne aen ’therte?
[fol. Aa4r]
Dat sy niet en kennen het witte voor ’tswerte,
En menighe perte,, voort stellen al haken,
Tot dat sy aen haer Lief gheraken.
Ghelijcke complectie.
Dat sy dus waken,, en vyerich blaken,
Daer toe doet ghyse groot onderstant.
Amoureuse affectie.
Maer lieve Cozijn gheeft my toch de hant,
En wilt my myn leet niet meer verwijten,
Want den Duyvel zou gheern den Necker beschijten.
Ghelijcke complectie.
Ghy zijt subtijlder dan ick, onder correctie,
Om iemant te bedrieghen, ghy hebter veel ghetrompeert.
Amoureuse affectie.
Ia ben ick Amoureuse affectie,, ghenaemt,
Zoo zijt ghy Ghelijcke complectie,, befaemt,
Al de weerelt deure ghenomineert.
Ghelijcke complectie.
Wy hebben veel Ghelieven gheunieert,
En gheavanceert,, in feyten van minnen.
Amoureuse affectie.
Dat zullen wy noch doen.
Ghelijcke complectie.
Laet ons dan weer beghinnen
Aen Leander en Hero zonder tardatie,
Dit zoude zijn zeer goede comparatie,
Sy zijn beyde jonck, wellustich, en schoone.
Amoureuse affectie.
Het is waer, Hero die is naer den Troone
Met haer Voester van goeder conditie,
Om de Goddinne Veneri te doen sacrifitie.
Ghelijcke complectie.
Daer moeten wy Leandrem oock gaen bringhen,
Om de ghelijcke complectien te minghen,
En te dwinghen,, tot d’een d’anders liefde cordiale,
[fol. Aa4v]
Cupido zalse noch raken met synen strale.
Venus.
Waer zijdy Cupido myn lieve Kint,
En alderweertste vrint? gheringhe komt aen komt aen,
De schoone Hero die noch noyt en heeft ghemint
In liefden verblint,, die is nu ghezint
Om onder ons subjectie te staen,
Sy heeft myn Idole sacrifitie ghedaen
Te Sestos, alle ander Maechden ten exempele.
Cupido.
Waer is sy nu Moeder?
Venus.
Sy is noch in den Tempele,
Dus wilt u terstont oock derwaerts maken,
En wiltse met eenen strael der minnen zoo gheraken,
Dat sy mach blaken,, en onrustich waken
In vyerighe liefde ghetrouwelijck.
Cupido.
Maer Moeder laet my wel verstaen de zaken,
Met korter spraken,, daer ick moet naer haken,
Wie hebt ghy haer toe-gheschict te houwelijck?
Venus.
Een frisch Ionghelinck, die haer bouwelijck
Nu is aenschouwelijck,, gheboren vander
Edelder afkomste.
Cupido.
Eest dan Leander?
Venus.
Iae’t, sy zijn bey van ghelijcke complectie,, toch.
Cupido.
’tZal goede partuer zijn.
Venus.
Wt amoureuse affectie,, noch
Zullen sy d’een d’ander zoo in eeren,, beminnen,
Dat sy niet en zullen weten waer keeren,, hun zinnen.
[fol. Aa5r]
Cupido.
O moeder die de schoonste zijt van alle Goddinnen,
Laet my eens kussen uwen rooden mont,
Dan zal ick terstont,, uyt oprechten gront
U hooghe gheboden gheern obedieren:
Met eenen loosen vont,, zullen sy van my zijn ghewont
Met den strael der liefden, dat sy zaen accorderen
Zullen, en rasen om te bancketeren,
Te domineren,, en te roseren,
Zonder simuleren,, te vreesen oft te zorghen,
Ick zalse gaen doorschieten zonder langher te borghen.
Amoureuse affectie.
Waer zijdy hou Neve?
Ghelijcke complectie.
Wat isser te doene?
Amoureuse affectie.
Komt laet ons t’zamen gaen wandelen in’t groene,
Wy hebben langh ghenoech ghezeten inder Kercken.
Ghelijcke complectie.
Moesten wy alle de zaken niet wel mercken,
Ghelijck ghemeynelijck doen de sielen?
Amoureuse affectie.
Ia wy by mynder zielen,, wy zaghen knielen
By Hero voor den Outaer Leander.
Ghelijcke complectie.
Maer hoe vriendelijck beloncten sy d’een d’ander,
Den tijt en mocht hun gheen van beyden verdrieten.
Amoureuse affectie.
Maer zaecht ghyse Cupidinem niet doorschieten
Met synen boghe en met syn gouwen
Wederghehaecte schichten?
Ghelijcke complectie.
Wa ja ick en trouwen,
Sy mochten’t in’t leste noch wel bequelen.
[fol. Aa5v]
Amoureuse affectie.
Ke de liefde en zal haer niet vervelen,
Als sy jocken en spelen,, met amoureuse kueren,
Door de ghelijckheyt hunder natueren
Zullen wyse berueren,, tot amoureuse affectie.
Ghelijcke complectie.
’tEn mach niet lieghen ghelijckheyt van complectie
Doet de jonghe Amoureuse zinnen
Leven in minnen,, en d’een naer d’ander rinnen.
Amoureuse affectie.
Swijcht, swijcht, Hero die is opghestaen,
Sy heeft haer bedevaert nu voldaen
Met haer offerhande op Veneris Altaer,
Zietse met haer Voester uyt den Tempel gaen,
En Leander volcht haer van achter naer.
Ghelijcke complectie.
Ick vreese noch voorwaer,, dat sy daer
Haer eere noch zal laten te pande.
Amoureuse affectie.
Ke Leander die is gheheel goederhande,
Voorzienich en discreet van verstande,
Het waer syn schande,, zoude hy als d’onvaljande
Hero liefde stellen bezijen,
Hy en zalse niet zaen laten in lijen.
Ghelijcke complectie.
Komt gaen wy hooren hoe sy met melodijen
D’een d’ander zullen vrijen,, en hunnen noot,, klaghen,
Wel moeten sy varen die liefde minjoot,, draghen.
Hero.
O Venus, Venus, die alle natueren kent,
Obedient,, ben ick u Kindt der minnen,
Zinnen,, en memorie zijn gheheel innocent
Door’t torment,, dat ick ghevoel in’t herte binnen,
Verzinnen,, laet my ô Peerle der Goddinnen,
Wie ghy my naer u ghenoeghen,, zult
[fol. Aa6r]
Voor eenen ghetrouwen Vrijer toe voeghen,, zult?

Dien edelen Ionghelinck die by my knielde
Docht my een ghilde,, te wesen certeyn,
Syn amoureus opzien doet myn herte in’t wilde
Als den Voghel vlieghen uyt jonsten reyn,
Ick merck aen syn wesen wel dat gheen vileyn
Noch gheenen deyn,, en zoude konnen ghewesen:
Och waer ick zoo gheluckich dat daer een kleyn
Voncxken der liefden quaem in syn hert gheresen,
Zoo waer ick van myn quale gheheel ghenesen.
Amoureuse affectie.
Leander komt u ghevolcht van achtere,
Laet u ooghen vlincken.
Hero.
Neen, neen, ick mocht behalen lachtere,
Ick moet achterwaerts dincken,
Het waer my schande en ick mocht myn eere krincken,
Dat ’thoy liep ten Peerde,
Zou ick hem met lodderlijcke ooghen wincken,
Hy mochte’t nemen in onweerde.
Ghelijcke complectie.
Hy en zal, hy aenziet u voor een zuyver Gheerde,
Hy zal’t nemen in’t goede.
Amoureuse affectie.
Hy zal u minnen boven alle Vrouwen die op d’Eerde
Nu leven met eenen ghestadighen moede,
Den lesten druppel van synen bloede
Zou hy voor u gheven.
Hero.
Och een Dochter moet zijn op haer hoede
Voor bedrieghers die sneven.
Ghelijcke complectie.
En zorcht niet hy en zal u niet begheven,
Maer syn liefde zal dueren.
[fol. Aa6v]
Amoureuse affectie.
Ghy zult met hem in rust en vrede leven
Zonder bezueren.
Hero.
O Amoureuse affectie door u berueren
Moet ick dit ghelooven,
En want ick weeck ben uyter natueren,
Laet ick my verdooven
Van Ghelijcke complectie, die myn herte kan doorklooven
Tot mynen onghemake,
En Venus die kan myn zinnen berooven,
Dit is de zake:
Ick ghevoel inwendich dat ick blake
In liefden, eest dat ick aen syn liefde gherake,
Daer ick naer hake,, zoo zal ick gheluckich,, zijn,
Maer moet ick syn jonst derven, zoo zal ick druckich,, zijn.
Amoureuse affectie.
Hy is nu tot by u zijde komen dichte,
Toont met een zoet wesen en vriendelijck ghezichte
Met u schoon ooghen en blosende kaken,, cierich,
Ghy zult hem naer u liefde doen haken,, vyerich.
Hero.
Och wee my! wee my! wat is my gheschiet?
Ick laet myn ooghen draeyen, maer ’tis al om niet,
Hy en ziet,, naer vriendelijck opzien noch schoon ghelaet,
Hy gaet,, voorby my, noyt zulck verdriet,
Als de ghene die myns gheen gade en slaet:
Ick zaeye myn amoureuselijck zaet
Door myn bruyn ooghen, eylaes hier nu te quiste,
Des word’ick van zinnen al desperaet,
’tKomt al op niet myn zaken van liste,
Natuere en redene zijn nu in twiste,
Om dat ick nu lijde dese temtatie:
O Venus ick wilde wel dat ick wiste,
Oft ick door myn vyerighe oratie
[fol. Aa7r]
Niet en zal verwerven dees Ionghelincx gratie.
Amoureuse affectie.
En twijffelt daer niet ane, ja ghy en trouwen,
Door schaemte en dorste hy u niet wel aenschouwen,
Maer hy gaf een loncxken van bezijen.
Ghelijcke complectie.
Ghy zijt in sy herte de liefste van alle Vrouwen,
Wilt voor zeker houwen,, dat hy uyt jonst vol trouwen
Zal weder keeren en voorby u lijen.
Amoureuse fantasije.
Hy zou u wel willen spreken en vrijen,
Maer want in gheschil zijn syn amoureuse zinnen,, mal,
Zoo twijffelt hy noch hoe hy syn vryagie beghinnen,, zal.
Ghelijcke complectie.
Wilt hem vrijelijck locken tot uwer minnen,, al,
Het fruyt van trooste zal u bereet,, zijn.
Hero.
Zoudt anders oock wesen het zoude my leet,, zijn,
Want ick zou sterven van grooten drucke.
Amoureuse fantasije.
’tZal u noch komen tot grooten ghelucke,
Wort hy eens u affectie gheware.
Hero.
Eylacen myn herte dat berst my van vare,
Dat myn jonck bloeysel zal worden afghebeten:
Maer hoe zal hy van mynder liefden weten?
Dat en weet ick noch niet.
Ghelijcke complectie.
Ick zou’t hem zegghen.
Hero.
Hoe, zoud’ick hem gaen te voren legghen
Dat ick hem beminne? zoo waer leet gheschiet,, my,
Och dat en dad’ick om alle de weerelt niet,, vry,
Want redene en zou’s niet willen ghedooghen.
[fol. Aa7v]
Amoureuse affectie.
Zoo moet ghy dan de zoetheyt vander ooghen,
Naer ons motijf, den last van minnen,, bevelen,
Laet u ooghskens in syn ooghskens binnen,, nu spelen,
Ghy zulter syn liefde met verwecken.
Ghelijcke complectie.
Als der Vrouwen ooghskens met liefden trecken,
’sMans herte dan volghet der ooghen zoetheyt.
Amoureuse affectie.
En dat doet alleene der Vrouwen goetheyt,
Die onvolprijselijck is t’elcker steden.
Ghelijcke complectie.
Een deerlijck zien is half ghebeden.
Amoureuse affectie.
D’ooghen die toonen wel zonder spreken
Den last der minnen.
Ghelijcke complectie.
Met de ghebreken
Van trooste die hem dan ter herten dalen.
Amoureuse affectie.
Laet u ooghskens vast in syn ooghskens stralen,
Ghy zulter ghejonsticheyt met bewijsen.
Ghelijcke complectie.
Een verstorven herte dat zou daer met verrijsen
En verjolijsen,, in wercken van luste.
Amoureuse affectie.
Als d’inwendich herte neemt plaetse en ruste
In Liefs herte, zoo wilt het lichaem altijt wesen
By der minnender herten.
Ghelijcke complectie.
Dus meuchdy ghenesen
U amoureus herte zonder sprake oft woort.
Amoureuse affectie.
Ia en trecken Liefs herte in u accoort,
Dan zal hy troost aen uwer liefden verzoecken.
[fol. Aa8r]
Ghelijcke complectie.
Dit is d’eerste capittel van Veneris boecken,
Hier inne meucht ghy, ô Hero, wel studeren.
Hero.
Dese instructie doet my verjubileren,
En sustineren,, myn druckighe zinnen,
Roepende naer ’teeuwich versolaceren,
Door’t inflammeren,, van synder minnen,
Reyn in’t bekinnen,, wat zal ick beghinnen?
Hy komt hier gaende,
Dus blijf ick verdraeyt van minnen staende.
Amoureuse affectie.
En spreect een woort,, niet.
Ghelijcke complectie.
Laet vlieghen d’ooghen.
Amoureuse affectie.
Daer ’therte confoort,, ziet.
Ghelijcke complectie.
Maer en spreeckt een woort,, niet.
Hero.
Ick gheef accoort,, ziet
Om een eeuwich verhooghen.
Amoureuse affectie.
En spreect een woort,, niet,
Laet vlieghen d’ooghen,
Die hem ’tverzuchten der herten tooghen.
Ghelijcke complectie.
Door een minnelijck opzien te loone,
En door de welghemaectheyt van uwen persoone
Zuldy synen persoon zoo behaghen,
Dat hy t’uwaerts jonstighe liefde zal draghen.
Amoureuse affectie.
Ia door u lieflijck aenschijn klaer als ivorie,
Daer hy in scheppen zal jolijt en glorie.
[fol. Aa8v]
Ghelijcke complectie.
Door u blosende lieren,
Amoureuse affectie.
En uwen rooden mont,
Ghelijcke complectie.
Zoet als rosieren,
Amoureuse affectie.
Zal hy terstont
Syn herte tot uwer liefden keeren,
En dan zuldy bezitten den stoel van eeren.
Ghelijcke complectie.
En van alle u quale zijn ghenesen.
Amoureuse affectie.
Ghy zult syn Alderliefste wesen,
Syn uytghelesen,, en hooghe ghepresen
Tresoor, daer hy ongheduerich naer haken,, zal,
Wy willen hem oock zoo gaen belesen,
Dat hy in uwer liefden vyerich blaken,, zal.
Leander.
Och! wat grooter benautheyt, wat lijden, wat smerte,
Wat pijnelijcker nope, wat hittigher gloet
Ghevoel ick inwendich in myn herte!
Bedwelmt, beraest is mynen zin en moet,
Door’t opzien vroet,, van een Beeldeken zoet,
Die Venus my doet
Hertelijck beminnen boven alle Ionckvrouwen,
Ick zal verdrincken in der liefden vloet
Door den teghenspoet,
Mach ick haer in deuchden en eeren niet trouwen:
Wie zal haer myn vyerighe liefde ontfouwen,
En dat sy my heeft verwonnen?
Ick en zou de schoonste van alle Kerssouwen
In gheender vouwen,, verlaten konnen,
Sy is de schoonste die daer leeft onder der Sonnen:
Och! wou sy my in wederloon haer liefde jonnen,
[fol. Bb1r]
En kost ick haer beerven,
Zoo bleef ick altijt in haer verbonnen,
Zonder bederven:
Och! waer toe diende dees liefde begonnen?
Naer dat Cupido myn herte heeft doorronnen,
Dat ick meyn sterven,
Kan ick haer lieflijcke conversatie niet verwerven,
Ick zal myn hert doorkerven,, door ’tswaer verdriet:
O Venus laet my haer goede gratie beerven,
En van haer beeldelijcke schoonheyt hebben gheniet.
Amoureuse affectie.
Wat zoudt ghy zeker in’t herte zulcken grief,, hebben?
Ghelijcke complectie.
Naer u spreken zoo moet ghy ’tKint wel lief,, hebben,
’tWelck u jonstich herte dus heeft ontschaect.
Amoureuse affectie.
Waert ghy van Cupidine zoo zaen gheraect?
Verklaert ons dat te recht zonder te bewempelen,
Ieghelijck behoort vry te zijn inde Tempelen.
Leander.
Rasscher dan het klaer water kan ghevlieten
Van berghe te dale,
Veel rasscher quam Cupido my inden Tempel doorschieten
Met synen strale:
Al hadde myn herte gheweest van yser oft stale,
Het moeste beswijcken,
Als myn ooghen naer den schoonen mont root als corale
Begonsten om te kijcken.

Maer hoe zal ick myn liefde laten blijcken
Tot haerwaerts met amoureuse treken:
Och oft ick met Phoebi konst der Rethorijcken
Haer mocht te kennen gheven myn ghebreken,
Wil ick my ongheveyst om haer te spreken
Nu gaen verstouten:
[fol. Bb1v]
Maer oft my dan myn zinnen besweken
Als ick meynde te kouten,
En dat ick van haer oock bleef versteken
Met swaer assouten,
Zoo zouden myn woorden gelijcken d’uytgeschoten bouten
Die daer blijven verloren:
Al heb ickse lief en uytverkoren
Zeer boven maten,
Zoo twijffel ick oft ick myn liefde haer te voren
Wil legghen, ick en weet wat doen oft laten?
Ghelijcke complectie.
Het swijghen en kan u niet ghebaten.
Amoureuse affectie.
Verklaert u meynighe dat is ’tbeste van al.
Ghelijcke complectie.
Vrouwen herten die zijn vol caritaten,
Ghy zijt verzekert dat sy u vertroosten zal.
Amoureuse affectie.
En zorcht voor gheen wederzegghen oft misval,
Sy zal u jonstich zijn dat weet ick wel.
Ghelijcke complectie.
Wy zullen u zoo toekaetsen den bal,
Dat ghy ten lesten noch zult winnen het spel.
Leander.
Maer oft sy my in liefden viel rebel,
Waer zoude ick dan blijven?
Naer dien dat ick de blakende liefde fel
Qualijck zou verdrijven:
Hoe zal ick’t dan handelen catijf der catijven?
Het beste waer dat ickse sprake, meen,, ick,
Wil ick’t avontueren? ja ick, nochtans,, neen ick.
Amoureuse affectie.
Ick raet u te zegghen.
Leander.
En redene raet my te swijghene,
[fol. Bb2r]
Wt redene oft sy’t qualijck name.
Amoureuse affectie.
Om confortatie te ghekrijghene,
Rad’ict u te zegghen.
Leander.
En redene raet my te swijghene,
Al is ’therte haer bereyt te nijghene,
Myn woorden mochten haer wesen onbequame.
Amoureuse affectie.
Ick raet u te zegghen.
Leander.
En redene raet my te swijghene,
Wt zorghen oft sy’t qualijck name,
Het waer my een eeuwighe blame,
Dat sy myn liefde sloech vander hant,
En dan zoude ick als een afghezet Sant
My zelven vinden in allendich gheween.
Ghelijcke complectie.
Vrouwen herten die en zijn been noch steen,
Ghy zult haer jonste wel goeden koop,, hebben,
Want de natuere wilt altijt haren loop,, hebben.
Leander.
Maer meyndy dat een eerlijcke Ionckvrouwe
Haer zoo haestelijck verneeren zouwe
Tot ’sMans wille? neen sy, ’twaer grooten lachtere,
Wan sy zijn ghestadich.
Amoureuse affectie.
Dat zijn sy van achtere,
Zoo men de pijcken in Vlaenderen draecht.
Ghelijcke complectie.
Daer isser vele die haer voor goede Maecht
Willen besteden aen die zulcken Bruyt,, koopt,
En sy ghelijcken den trefter die onder uyt,, loopt.
Amoureuse affectie.
Wat zuldy al brenghen? laet dat daer.
[fol. Bb2v]
Ghelijcke complectie.
’tVrouwelijck herte dat is wanckelbaer,
Tot nieuwer liefden zaen omghekeert.
Amoureuse affectie.
En ghy zijt subtijl en wel gheleert,
Ghy zoudt duysent Vrouwen haer herte ontrecken.
Ghelijcke complectie.
En al naem sy’t qualijck, ghy zullet wel decken
Met subtijl kecken,, en met gheveysden,, gronde,
D’Amoureusen spreken meest met dobbelen,, monde.
Leander.
Al zoud’ick den name van eeren verliesen,
Zoo zal ick ’tspreken voor ’tswijghen verkiesen,
Om daer door te verlinghen myn leven,
Ick wil haer myn herte gaen te kennen gheven.
Amoureuse affectie.
Nu is hy ghequelt van Veneris evelinghe,
En hem wascht den lust.
Ghelijcke complectie.
Nu ghevoelt hy in’t herte eerst de krevelinghe,
’tWaer goet gheblust.
Amoureuse affectie.
Syn zinnen zijn nu gheheel ongherust,
’tGhepeys dat kust,, na Vrou Veneris beelde.
Ghelijcke complectie.
En ghedencken van Lieve.
Amoureuse affectie.
Dat’s hem een weelde.
Ghelijcke complectie.
Datmen’t veel heelde,, hy wilt aen ’tpeck,, zijn,
Door lust der natueren.
Amoureuse affectie.
Hoe mach hy zoo gheck,, zijn?
Aen een die hy noch niet en kent syn herte te legghene.
[fol. Bb3r]
Ghelijcke complectie.
De liefde is blint.
Amoureuse affectie.
Dat plachmen te zegghene,
Want liefde treet wijsheyt onder den voet,
Sy en vreest gheen blaemte.
Ghelijcke complectie.
’tDunct haer al goet,
Als natuere ghebruycken mach haers ghelijcke.
Amoureuse affectie.
Dat blijct aen Leandrum, die nu zoect practijcke
Hoe hy Hero zal brenghen ten valle.
Ghelijcke complectie.
Haer zoet honich mocht noch wel verkeeren in galle.
Amoureuse affectie.
Swijcht, swijcht, dees twee Gelieven ontmoeten d’een d’ander,
Laet ons gaen hooren hoe dat Leander
Syn vyerighe begheerte uytlegghen,, zal,
En wat hy tot Hero al zegghen,, zal.
Leander.
Weest ghegroet eerweerdichte Maghet reyne,
Schoon zuyver greyne,
Die hier alleyne
Achter straten gaet met uwe Voester-vrouwen:
Waer mynen persoon ghemeyne
U hoocheyt niet te kleyne,
Ick zoude u zeer gheern ghezelschap houwen,
Wilt myn jonst aenschouwen,, bid ick u presentelijck,
Reyn liefde die dwinght my violentelijck,
Dat ick u myn herte moet openbaren,
’tWelck door u liefde ghevexeert is tormentelijck,
Meer dan myn tonghe u zou konnen verklaren,
Myn lichaem en kan nimmermeer wel ghevaren,
’tEn zy dat ghy my u goedertieren liefde jont,
Ghy zijt alleen de boete van myn beswaren,
[fol. Bb3v]
Cupido die heeft myn herte zoo doorwont
Met u liefde, dat uwen rooden mont
Alleene kan cureren myn smerte en pijne,
Niemant anders en kan my maken ghezont,
Voor myn quale en is gheen ander medecijne
Dan u goede gratie ten fijne,
Sy eest alleene die my kan ghenesen:
Cureert hem dan, die altijt begheert te zijne
U ootmoedich Dienaer uytghelesen,
En uwen ghetrouwen Man boven desen.
Hero.
O ghy edele Ionghelinck ghepresen,
’tIs te vergheefs dat ghy my van liefde spreect,
Oft verhaelt dat ick u behulpich kan wesen,
Nadien my onbekent is wat u ghebreect,
Calumnije die altijt gheern haer leet wreect
Met haer adherenten en valsche fenijnighe tonghen,
En envije die altijt den stock teghen d’Amoureusen trect,
Daer zouden wy, vrees’ ick, af worden bespronghen,
Sy hebben menich duysent Amoureusen ghedwonghen,
Dat sy hun vyerighe liefde moesten laten,
Ia sy hebben de minnende Herten dickwils zoo ghevronghen,
Dat die eerst vyerich minden tot hunder baten,
In’t leste d’een d’ander noch moesten haten,
Dat zegh ick u vrijelijck zonder lieghen,
En door dat myn Vader wreet is boven maten,
Zoo en wil ick uwen persoon oock niet bedrieghen,
Van doen ick een kint was en noch lach inder wieghen,
Zoo was hem van my ghepropheteert:
Welcke prophecije ick niet en kan ontvlieghen,
Zoo hem Apollinis orakel oock heeft gheexpresseert,
Dat ick moeste blijven ghesepareert
Van alle Ghezellen en Mans-persoonen,
En dat was de reden dat hy bleef gheresolveert,
Om dat ick my zelven noch ander niet en zou hoonen,
[fol. Bb4r]
Dat hy my by Sestos doe woonen
Op eenen Borgh alleene met myn Voester-vrouwen,
Daer myn natuere teghen begheert te kroonen,
Om dat ick daer zonder partuere moet huys-houwen,
Om dat ghy my en u zelven dan oock in’t benouwen
Niet en zoudt brenghen, heb ick u dit verklaert:
Dus bid ick u dat ghy ’tperijckel wilt schouwen,
En dat ghy niet en zoect myn qualijckvaert,
Daer zijn Dochters ghenoech van edelder aert,
Die u te houwelijck wel zullen begheeren,
De Ionghelinghen die voor deuchdelijck zijn vermaert
Die en dorven gheen schoon Vrouwen ontbeeren.
Leander.
O edel Maecht en wilt u niet verveeren
Van dusdanighe ydele prophecijen,
Het zoude my uyt gront myns herten deeren,
Dat ick u Alderliefste zou brenghen in lijen,
Venus zal ons voor ongheval bevrijen,
En wy zullen oock toezien:
Maer al die Iupiter wilt kastijen,
En konnen syn straf niet ontvlien,
Maer de Waerzegghers die daer willen bedien
Toekomende zaken,
Die ignoreren wat namaels zal gheschien,
Oft wat Godt zal maken:
Dus zijn de Waerzegghers wel weert om laken
Naer myn verstant,
En de menschen die daer hun gheloof op staken
Zijn ignorant,
Fortuyna vernielt d’een op ’twater d’ander op ’tlant,
Naer dat Iupiter heeft ghepredestineert:
En slaet myn liefde daerom niet van kant,
Die de Waerzegghers ghelooven zijn zeer verabuseert,
Altijt worden de menschen in dit kas ghetrompeert,
Het zy in wat manieren hun waerzegghen mach ghebeuren.
[fol. Bb4v]
Weer sy lieghen oft waerzegghen, dit wel noteert,
Diese ghelooven die moet ick controleuren:
Nu ghenomen sy zegghen iemant gheluck toe te veuren,
Dit is de zulcke pijne dat niet en gheschiet terstont,
Want ter wijl dat sy ’tgheluck verwachten oft dat treuren,
En ’twort dies te minder om dat te voren is vermont,
En liecht de Waerzegger nopende ’tgeluck dat hy oorkont,
Zoo eest dat de menschen ’tgheluck te vergeefs verwachten,
En zeyt dat sy ongheluckich zullen zijn oft onghezont,
Zoo lijden sy daer door dobbel grief daghen en nachten:
En failjeert hy, zoo moeten sy te vergheefs achten
Op’t ongheluck dat hy zeyt dat hun toekomen,, zal,
Inder voeghen dat sy in alle manieren de dwasen slachten,
Die de Waerzegghers vraghen naer gheluck oft ongheval.
Hero.
Ten anderen, Ionghelinck dat ghy’t wel grondeert,
En considereert
Daer is noch een swaerheyt die my aen doet wee,
Ick ben ghelogeert
By Sestos, wel tot mynen swaren lee,
Op eenen Borgh die daer leyt sterck ghefabriceert,
Maer ghesepareert
Van Abido u residentie met een kleyn Zee,
Daer ick met myn Voester onder ons twee
Alleene zijn huys-houdende secreet en stille,
En myn Vader zou op my syn sweert trecken uyter schee,
Waer’t dat hy vername van eenighen gheschille,
Wist hy dat ick vrijde hy zou my met opzetten wille
Al levende doen dolven inder eerden
Ghelijck Oppie, oft als een ydel spille
Doen verslinden met hongherighe Peerden,
Zoo Hippomene dede met grooter onweerden
Limone: Dus bid ick u stelt u toch te vreden,
Oft beyt immers tot dat myn Vader is overleden.
[fol. Bb5r]
Leander.
O alderliefste Lief en wilt daer niet voor zorghen,
Wy zullen wel verborghen,, ons liefde heet,
Ick zal tsnachts by u komen, en alle morghen
Zal ick naer huys keeren eer de Sonne opsteet,
Het swemmen dat is my zeer ghereet,
Ick zal tzavonts de Zee overswemmen als de koene,
Zonder myn armen te sparen, zoo Godt weet,
Ick en heb Boot, Schip noch Schippers van doene,
Ick en zal oock niet wachten naer den saysoene
Van dat de Mane oft Sterren zullen blincken,
Maer ick zal met ghestadighen opinioene
Neerstich na den Borgh swemmen als ick om u zal dincken:
Maer Hero Lief, om dat ick niet en zou verdrincken,
Zoo wilt eenen lanteern met licht ten Borgh uytsteken,
Zoo en zullen de wreede baren my niet doen zincken,
Noch Boreas en zal myn leden niet breken:
En als ick naect kome uyt den water ghestreken,
Zoo wilt uwen Dienaer in u logijs ontfanghen,
Dit doende zuldy cureren al myn ghebreken,
En myn beswaert herte helpen uyt ’tverstranghen,
Ick zal u al de daghen myns levens aenhanghen,
En u om gheen rijcker noch schoonder verlaten,
Dat sweer ick u by Venerem tot uwer baten.
Hero.
Om dat ghy my zoo ghetrouwelijck bemint,
Zoo en kan ick my niet langher gheveysen,
Ghy hebt my verwonnen ick lijt ick kint,
Venus die verbiet my achterwaerts te deysen:
Dus adieu myn Lief wy gaen naer huys reysen,
Op dat de nijders ons niet en bespien,
Voor myns Vaders wreetheyt moeten wy vereysen,
Door ancxst dat hy ons vryagie zou verbien,
Laet ons altijt rijen en omme zien,
Op dat wy ons amoureusheyt niet en bezueren,
[fol. Bb5v]
Laet ons altijt het perijckel vlien,
Want zeer variabel is ’trat der avontueren:
Het brandende licht daer ick u af hoor rueren,
Zal ick noch t’avont uytsteken t’uwer contemplatie,
Venus die laet u ter ghezetter uren
By my arriveren door haer goede gratie.
Leander.
Adieu mynen troost, Adieu myn consolatie,
Adieu lieve weerde uytverkoren Vriendinne,
Venus die vordere ons alliatie:
Adieu mynen troost, Adieu myn consolatie,
Ick wensch u zoo menighe salutatie
Als daer druppelen waters loopen ter Zeewaerts inne:
Adieu mynen troost, Adieu myn consolatie,
Adieu lieve weerde uytverkoren Vriendinne.
Hero.
Adieu Lief die ick zoo oprecht van herten kinne,
Dat ghy u beloften wel zult onderhouwen
Tot uwer eeren en tot mynen ghewinne:
Adieu Lief die ick zoo oprecht van herten kinne,
Dat ghy zult blijven ghestadich van zinne,
Dat u belofte u nimmermeer en zal berouwen:
Adieu Lief die ick zoo oprecht van herten kinne,
Dat ghy u beloften wel zult onderhouwen,
Ick zal u t’avont verwachten uyt jonsten vol trouwen.
Amoureuse affectie.
Hou Ghelijcke complectie.
Ghelijcke complectie.
Wel Amoureuse affectie.
Amoureuse affectie.
Dees twee Ghelieven zijn immers ghebonnen,
Hebben wy’t niet wel gheroct?
Ghelijcke complectie.
Ia wy, waer’t wel volsponnen.
[fol. Bb6r]
Amoureuse affectie.
Sy zullen d’een d’ander immers korts jonnen
Ionstighe vreucht in’t Prieel van wellusten,
En zullen de gheluckichste zijn die onder der Sonnen
Nu leven als sy in d’een d’anders armkens rusten:
Iupiter en Io die den brant der liefden blusten,
Die en waren naer d’een d’ander noyt zoo vervleten,
Noch Mars en Venus die den brant der liefden blusten,
Als dees twee op d’een d’ander zijn ghebeten,
Sy moeten wel beyde onder heete Planeten
Gheboren zijn, hun liefde waer goet verkult,
Nochtans als ick naerder onderzoeck de secreten,
Bevinde ick dat den oorspronck hunder liefden is u schult.
Ghelijcke complectie.
Nu swijcht, swijcht klappaert en houdt u ghedult,
De menighe spreect hy zoude veel beter swijghen,
Ghy zoudt wel ongheboterden stockvisch op uwen bult
Door u blamelijck klappen gheraken te krijghen.
Amoureuse affectie.
Die my zou willen slaen stel ick twee vijghen,
Niemant en kan my verbien te spreken,
Ick en wil particulierlijck niemant ’tverwoeyde aentijghen,
Maer elck mach corrigeren, wilt hy, syn ghebreken:
Die syn Dochter d’Amoureuse treken
En de boeleringhe wilt doen schouwen,
Die machse in tijts eenen Man gheven en houwen.
Ghelijcke complectie.
Hoe zullen wy’t met dees twee van amoureuse sectie
Nu voorts gaen handelen en gaen brouwen?
Amoureuse affectie.
Ick Amoureuse affectie,
Ghelijcke complectie.
En ick Ghelijcke complectie
Hebbense zoo vast ghebonnen dat sy de touwen
Der liefden qualijck zullen breken, onder correctie:
[fol. Bb6v]
Maer om dese annectie,, t’avanceren,
Zoo laet ons gaen informeren,, en instrueren
Den Roover van d’Amoureuse zinnen,
En Ghebruyck van liefde in feyten van minnen,
Dat sy ’tgherocte voorts af spinnen.
Amoureuse affectie.
Wel gaen wy dan, sy zijn beyde hier binnen,
Sy zijn noch argher dan wy van conditie,
Laetse ons gaen resigneren ons offitie,
Want wy in dit cas ghenoech ghewrocht,, hebben,
Dat wy dees twee Ghelieven by een ghebrocht,, hebben.

Eynde des eersten Spels.
Continue
[fol. Bb7r]

    Prologhe oft t’zamenspraeck van
twee Personagiens.

Poëtelijck gheest.
LIeve beminde ghy hebt, onder correctie,
Ghehoort hoe Venus en Cupido hebben ghebracht
Leandrum en Hero onder hun protectie,
Door Amoureuse affectie,, en Ghelijcke complectie,
(5) Die in feyten van minnen hebben groote macht,
En hoe een Dochter al wort sy nauwe ghewacht
En vast ghesloten ghehouden boven desen,
Dat natuere altijt wilt baren haer kracht
In het zoecken van een partuere uytghelesen.
Amoureuse fantasije.
(10) Noch hebdy verstaen notabel vrienden ghepresen,
Hoe Leander en Hero kennisse ghemaect,, hebben.
Poëtelijck gheest.
En wy hebben u insghelijcx speelwijs bewesen,
Hoe sy in liefden naer d’een d’ander ghehaect,, hebben.
Amoureuse fantasije.
En nu zuldy hooren hoe sy gheblaect,, hebben,
(15) En hoe sy naer den avont hadden verlanghen.
Poëtelijck gheest.
Hoe noode Leander syn reyse zou ghestaect,, hebben,
Om troost van syn Liefste Hero t’ontfanghen.
Amoureuse fantasije.
En hoe dat de schoon Hero heeft uytghehanghen
[fol. Bb7v]
Haren lanteerne, om dat hy te beter binnen
(20) Haer convent gheraken zou, en hoe sy met blijde wanghen
Hem heeft ontfanghen,, uyt vyerigher minnen.
Poëtelijck gheest.
En hoe den Roover der Amoureuse zinnen
De herten van dese Ghelieven heeft ghestolen,
En hoe Liefs ghebruyck in’t feyt van minnen
(25) Dees twee Amoureusen heeft doen dolen.
Amoureuse fantasije.
Voor al die ghestudeert hebben in Veneris Scholen,
En zullen wy gheen Amoureuse Historien helen,
Maer betoonen hoe de Dochters als smuyckende kolen
Staen ontsteken in liefden, al zouden sy’t bequelen.
Poëtelijck gheest.
(30) Al eest dat ’taenhooren van dees Amoureuse Spelen
Zoili ghebroetsel zeer zal verdrieten,
En dat Invidia haer beste doet om ons eer te stelen,
Soo en zullen wy niet laten naer ’twit te schieten.
Amoureuse fantasije.
Zoili zijn onweerdich de vreucht der konst te ghenieten,
(35) Die daer ghevoelen d’edel konstighe Gheesten,
Dus laten wyse in vuyl plasschen en poelen vlieten,
Zoo d’Eenden doen oft ander onreyne beesten.
Poëtelijck gheest.
Wy en begheerense niet tot onser Feesten,
Maer wy bannense uyt onse Vryicheyt.
Amoureuse fantasije.
(40) Sy moghen elders in hun plompheyt volleesten,
Tot dat sy door haer groote partyicheyt
Gheborsten zijn van imborstighe nyicheyt.
Poëtelijck gheest.
Zoo mochten wy dan tot hunder oneeren
Inde Helicoensche dalen met blyicheyt,
(45) Zonder begrijp by de neghen Musen verkeeren,
En Apollo die zoude ons te gheruster leeren
[fol. Bb8r]
Melodieuselijck spelen op syn klinckende Liere,
En laten drincken uyt Hippocrene de zoete Reviere.
Amoureuse fantasije.
Wy beminnen de konst boven ghelt oft goet,
(50) Maer wy haten die de konst blameren,
Die de konst versmaden zijn idiotten onvroet:
Wy beminnen de konst boven ghelt oft goet,
Sy is zoo vermakelijck, zoo lieflijck en zoet,
Dat wyse niet en konnen ghabandonneren:
(55) Wy beminnen de konst boven ghelt oft goet,
Maer wy haten die de konst blameren.
Poëtelijck gheest.
Wy zullen blijven in de konst studeren
Zoo langhe als Iupiter ons ’tleven jont,
Al mach Zoilus ons wercken reprocheren,
(60) Zoo zullen wy blijven inde konst studeren:
Och wilde Apollo ons zoo avanceren,
Dat hy ons Hemelsche influentie zont,
Wy zullen blijven inde konst studeren
Soo langhe als Iupiter ons ’tleven jont,
(65) Gheeft audientie wy gaen beghinnen terstont.


[fol. Bb8v]

Namen der Personagiens van’t
tweede Spel.

Poëtelijck Gheest.
Amoureuse Fantasije.
Liefs Ghebruyck in’t feyt* van minnen.
Den Roover der Amoureuse zinnen.
LEANDER.
HERO.
Wachter van op de Schepen.


[fol. Cc1r]

HET TWEEDE* SPEL.

Liefs ghebruyck in’t feyt van minnen.
HEr uyt ghy guyt, springht uyter muyten,
En laet ons gaen danssen over’t ey.
Den Roover der Amoureuse zinnen.
Wat is daer al te roepen en te fluyten?
Liefs ghebruyck.
Her uyt ghy guyt, springht uyter muyten.
Den Roover.
Wat wilt ghy veel kockijnen oft guyten,
Waerom maect ghy al tieren dit groot gheschrey?
Liefs ghebruyck.
Her uyt ghy guyt, springht uyter muyten,
En laet ons gaen danssen over’t ey,
Komt voort, komt voort, springht aen den rey,
’tIs nu in den Mey,, dat d’een Amoureus naer d’ander haect.
Den Roover.
Ia, ja, dat de Ghezellen de Dochters doen uytgheley,
Als sy d’een d’ander hebben ontschaect
Tot in prieelen en bosschen daermen kraect
De rijpe hasenoten met den teenen,
En daermen de barvoetsche kinderkens maect,
Al zouden sy hun amoureusheyt ten lesten beweenen.
Liefs ghebruyck.
Wat avontuere zal ons Venus nu verleenen,
Dat wy iemant mochten brenghen in verzeeren?
Den Roover.
Wy zullen noch wercx ghenoech vinden zoud’ick meenen,
[fol. Cc1v]
Naer dat wy’er zoo vele ghebrocht hebben tot oneeren,
Laet ons de jonghe Dochters gaen leeren,
Dat sy’er naer verlanghen wat dat ter marct t’eten,, is,
Niemant en verjaecht ons voor dat hy bescheten,, is.
Liefs ghebruyck.
Ghy Roover der zinnen, vol van quader sectie,
Laet ons Leandrum en Hero onder ons protectie
Gaen brenghen, wy zijnder toe gheschoft en ghebect,
D’Amoureuse affectie en Ghelijcke complectie
Die hebben ons, om te vorderen dees annectie,
Daer toe ghecommitteert perfect:
Het vyer dat onder d’asschen noch leyt gherect
En secretelijck bedect,
Dat zullen wy vlijtich gaen blasen,
Dat sy zoo bepect
Zullen zijn en bevlect,
Dat sy naer d’een d’ander zullen rasen,
Sy zullen ghebruycken der minnen solasen,
Venus weet hoe de vryagien inden,, zullen.
Den Roover.
En laet ons dan niet langher blijven prasen,
Laetse ons gaen zoecken tot dat wyse vinden,, zullen,
Ick hoop dat wy te gader vast binden,, zullen
Dese schoone Hero met Leander,
Ghelijckmen twee mutsaerden is bindende d’een op d’ander.
Leander.
Wat is daer aenghenamer inde weerelt ront,
Dan eenen minnelijcken schoonen rooden mont
Van eender Vrouwen?
Al ben ick met Cupidinis strael ghewont
Tot in myns herten gront,
Ten zal my niet berouwen,
D’aldervolmaectste der Kerssouwen
Heb ick ter goeder trouwen,, in myn herte ghestelt,
’tWelck door liefde smelt:
[fol. Cc2r]
Dus ben ick ghequelt
Met vyerighe liefde die my zoo doet haken
Naer dat schoon Belt,
Dat droefheyt velt,
Dat ick in liefden zoo beghin te blaken,
Dat ick niet en weet wat ick noch zal maken.
Den Roover.
En trouwen d’ure die beghint te naken
Dat ghy zoudt gheraken,, in haer convent.
Leander.
Den dach heeft my verdroten boven alle zaken,
Ick dank Venerem dat den avent,, is present,
En dat Hesperus het klaer firmament
Met swerte wolcken nu komt bedecken,
Dus wil ick my beraeyen om naer myn Lief jent
Schoon en excellent,, secretelijck gaen te trecken,
Kan ick haer liefde tot mynen wil verwecken,
Zoo zal ick wel labeuren in den acker van minnen.
Liefs ghebruyck.
Wel wat maect ghy daer? gheeft my dat te kinnen.
Den Roover.
Ick stele Leandro syn herte en zinnen,
Zoo dat hy gheen reden meer en zal ghebruycken.
Liefs ghebruyck.
Ia kont ghy zoo uwen kost ghewinnen
Met stelen? zoo zoudt ghy buyten en binnen
Oock wel duycken,, onder de kappen en huycken,
En om borsen te snijen u konst ghebruycken.
Den Roover.
Ke ick zou dat ghy uwen hals moet verstuycken,
Swijcht oft ick zal u fuycken,, in’t dal der frenesijen,
Gelijck kolen die smuycken,, kondy d’uytloopende kruycken
Wel verblijen,
Maer als ghyse dan hebt leeren vrijen
Met melodijen,
[fol. Cc2v]
Dan brenght in lijen en in swaer verdriet.
Liefs ghebruyck.
Kendy my wel dan?
Den Roover.
Ia, en zou ick niet?
Al en waer’t maer aen u klappen en kakelen,
Hebben wy niet t’zamen ghedaen veel mirakelen?
Zoo dat ons de Minnaers tot inden Hemel kroonen,
En sy bouwen ons oock veel Tabernakelen
Niet om verschoonen,, om inne te woonen.
Liefs ghebruyck.
Maer als wyse dan beghinnen te hoonen,
Eest dat sy ons toonen,, een wreet aenschijn:
Ghy Roover der zinnen hebt ontallijcke persoonen
In’t verdriet ghebrocht en in swaer ghepijn.
Den Roover.
En ghy Liefs ghebruyck ghy zijt zoo fijn,
Dat u daet inden schijn,, is al zoeten wijn,
Die ghy d’Amoureusen wilt schincken,
Maer in’t leste eest al galle en azijn,
En corosijf fenijn,, bitter als brijn,
Die ghyse uyt schalen van berou gheeft te drincken.
Liefs ghebruyck.
Ke swijcht, swijcht u haranghen stincken,
Daer ghy d’Amoureusen met wilt bedrieghen.
Den Roover.
En laet ons d’een d’anders namen niet meer mincken,
D’een d’ander krincken,, noch met de waerheyt belieghen.
Liefs ghebruyck.
Ick consenteert, laet ons Hero gaen wieghen.
Den Roover.
Maer hoe zouden wy over Zee tot by haer gheraken?
En trouwen wy konnen zoo wel als Dedalus vlieghen,
Wy zijn licht van deuchden, en wy doen waken
En vyerich haken,, d’Amoureuse zinnen,
[fol. Cc3r]
Eer sy ons wel kinnen,, naer ’tghebruyck van minnen.
Hero.
Phoebus die heeft syn blinckende stralen
Neder laten dalen,, Morpheus heeft alreet bedect
Met doncker wolcken al ’sHemels zalen,
Dus wil ick gaen halen,, zonder dralen
Mynen lanteerne, en steken het licht correct
Ter veynsteren uyt, om dat myn Lief perfect
Zoude zien dat ick naer hem wachte:
Ick hoop dat hy met my niet en ghect,
Maer dat syn jonst trect,, met hert, zin en ghedachte
Naer my, die ick boven alle Mans ter weerelt achte,
Zoo Godt weet,
Hy moet by my kommen,, gheswommen by nachte
Met arbeyt onzachte,, om dat syn en myn Vader wreet
Niet en zouden weten ’tbescheet
Van onser vryagie:
Dat hem iet misquame dat waer my leet,
Want de liefde heet
Zou my doen outragie:
O Venus gheeft myn Lief een couragie,
Dat hy hier mach gheraken,
Op dat ick tot mynder avantagie
Door syn jonstighe vryagie,, zonder domagie
De vreucht mach smaken,, daer ick moet naer haken:
Syn liefde heet in’t blaken,, die doet my snaken
Naer syn benevolentie,
Ick moet onlustich waken,, en alle vreucht staken
Door syn absentie:
Och oft hem kennelijck waer myn intentie,
Hoe gheern ick hem myn liefde zou jonnen,
Hy zou my toonen meer obedientie
Dan Hercules Omphale ded’, daer hy voor heeft ghesponnen,
En ick zou de liefste zijn die hy onder der Sonnen
Zou ghehebben konnen,, secreet oft stille,
[fol. Cc3v]
Myn herte is zoo aen ’tsyne ghebonnen
Zonder gheschille,
Dat het hem abandonneert tot synen wille.
Liefs ghebruyck.
Maer hoort Neve wat sy uytstroyt d’ydel spille,
Sy zal noch verslicken met de soppe,
Sy mocht wel stijf smijten op haer bille,
En zegghen: wel ghemint vleesch staet oppe.
Den Roover.
My dunct dat noch een vuyl hoppe
Zal worden, eer dat zal eynden dit spel,
Sy is vol amoureusheyts totten koppe.
Liefs ghebruyck.
Sy en is Veneri immers niet rebel,
Sy heeft de krevelinghe in haer vel.
Door dat Leander haer zoo wel behaecht.
Den Roover.
Sy zal haer tot d’amoureusheyt voeghen wel,
Sy is veel te langhe ghebleven maecht,
Sy wort van Cupidine zoo gheplaecht,
Dat sy moet weten wat ter marct al t’eten,, is,
En hoemen den blinden in’t vleesch-huys jaecht.
Liefs ghebruyck.
Sy en zal niet ophouden voor datse bescheten,, is,
’tSchijnt dat sy van eenen quaden hont ghebeten,, is,
Zoo vyerich te minnen en betaemt,, haer niet.
Den Roover.
D’eer is verloren, sy en schaemt,, haer niet,
En Leander is van liefden rasende.
Liefs ghebruyck.
Dat mach hy u danck weten dat ghy hem zijt blasende
Met uwen blaes-balck zoo uytermaten stijf,
Dat hy ghekreghen heeft het vonck in’t lijf.
Den Roover.
Way sy moghen’t u wel danck weten vuyl catijf,
[fol. Cc4r]
Die dit aerdich Wijf,, zoo vyerich doet minnen.
Liefs ghebruyck.
Ghy hebt Leandrum zoo berooft van zinnen,
Dat hy niet kinnen,, en kan ’twitte voor ’tswerte.
Den Roover.
En ghy doet met subtijle perte
Hero herte,, aen veel lijden en smerte,
Door dat sy haer Lief niet en kan ghebruycken.
Liefs ghebruyck.
Ick zal Hero de steelkens van Veneris struycken
Eer langhe stonden laten afrucken.
Den Roover.
En ick zal Leandrum doen vreucht ghebruycken.
Liefs ghebruyck.
Ick zal Hero de steelkens van Veneris struycken
In haer doncker kamer laten fuycken.
Den Roover.
En ick zal Leandrum rooskens van troost doen plucken.
Liefs ghebruyck.
Ick zal Hero de steelkens van Veneris struycken
Eer langhe stonden laten afrucken.
Den Roover.
En ick zal dees liefde zoo doen ghelucken,
Dat Leander in stucken,, Heros hemde zal scheuren.
Liefs ghebruyck.
Zoo meucht ghy de Bruyt wel draghen twee krucken
Tot haren opstaen, zoo dat plach te ghebeuren.
Den Roover.
Way sy en zal daerom niet met allen treuren,
Noch kreupel gaen, maer sy zalder af ghenesen,
’tIs beter ’tMeysken ghenaeyt, dan ’themde ghescheurt zou wesen.
Liefs ghebruyck.
Komt gaen wy dan derwaerts schoyen,
Wy zullen hem zonder sperren te breken,
[fol. Cc4v]
Oft syn leet te wreken,, leeren tournoyen,
Syn ghereet verstroyen,, en lobbeken vloyen,
Dat hy synen amoureusen gheest zal verfraeyen.
Leander.
O Goddinne Venus wilt my beraeyen,
Doet myn herte lammaeyen,, dat daer is belaeyen
Met minnen innelijck,
Ick en kan mynen tijt niet langher in druck bestaeyen,
Noch my verfraeyen,, hoe zal’t met my draeyen?
Dat’s my ontkinnelijck,
Den mont moet de Liefste spreken zou ’therte hem paeyen,
Myn zinnen die haeyen,, naer de zoete Daeyen,
Sy is zoo minnelijck:
Haer lieflijck aenschijn is zoo vriendinnelijck,
Dat myn zinnen zinnelijck
Daer naer verlanghen,
Mocht ick haers persoons zijn ghewinnelijck,
Zoo waer myn vreucht beghinnelijck
In’t herte binnelijck
Zonder verstranghen,
Haer blosende wanghen,, die myn herte pranghen,
Houden my ghevanghen,
En doen my sneven:
Ick hoop dat sy my in gratie zal ontfanghen,
En als sy my belooft heeft uyt verstranghen
Ionstich t’aenhanghen
Alle haer leven:
Ick en zal haer immers nimmermeer begheven,
Maer aenkleven,, want sy staet gheschreven
En is hooghe verheven
In myn herte al voren,
Sy is de schoone Roose onder den doren,
Die ick hem verkoren,, en trou ghesworen,
Die oyt was gheboren
Van eender Vrouwen:
[fol. Cc5r]
Ick ben verloren,, mach ick met haer geen vreucht orboren,
Dus is myn besporen,, achter en voren
Naer haer aenschouwen,
Sy is ’tbetrouwen,, welck my doet houwen
Zonder schouwen
Der minnen paden zonder benouwen:
En dees Bloeme boven alle Kerssouwen,
Daer ick op moet bouwen,, zonder flouwen,
Oft verkouwen,
Is zoo vol ghenaden,
Dat sy myn jonste niet en zal versmaden,
Dus wil ick met staden,, zonder langhe beraden
Al metter daden
Myn Lief gaen spreken,
In de vloet der ghenaden,, wil ick gaen baden,
En stoppen hier myn ghewaden,, al zou’t my schaden
En zijn verraden
Met subtijle treken,
Sy heeft haer brandende licht uytghesteken,
Soo’t is ghebleken,, sy en zal haer belofte niet breken,
Noch eenich leet wreken,
Merck ick nu klaer:
Phoebi klaerheyt is besweken,, Morpheus komt voort ghestreken,
Dus wil ick de Zee overswemmen zonder vaer
Naer haer logijs daer,, sy haren Minnaer,
Die eylaes! door haer
Beeldelijcke schoonheyt moet krochen en kermen,
By haer zijde zal laten ghehermen.
Den Roover.
Dat zijn de termen,, sy zal u beschermen,
Springht vry in’t watere.
Liefs ghebruyck.
Ia sy zal u ontfermen,, in haer vier armen,
[fol. Cc5v]
En in haer zachte bedde verwermen,
Ghy hoeren katere.
Den Roover.
Ghebruyck van Lieve houdt uwen snatere,
Leander beghint naer den Borgh te swemmen.
Liefs ghebruyck.
Ghelijckmen met arbeyt moet den berch op klemmen,
Soo en zal hy om by syn Lief te zijn gheenen arbeyt sparen.
Den Roover.
Wy zullense schier doen paren,, en vergaren,
Om dat sy niet en zouwen,, vervriesen van kouwen,
Al zou’t hun namaels noch deerlijck berouwen.
Liefs ghebruyck.
Nu laet ons gaen hooren en aenschouwen
Wat Hero al mach ontfouwen
Buyten den Borgh daer sy haer klachten,, doet,
Om dat sy naer Leandrum zoo langhe wachten,, moet.
Hero.
O swaer verlanghen wat doet ghy my quellagien
In mynder couragien,
Door ancxst dat Leandro zal ghebeuren
Eenighen teghenspoet in synder voyagien:
O Venus wilt hem tot mynder avantagien
Inder passagien,, toonen u faveuren,
Ick zit hier verbaest buyten der deuren,
Al haken en treuren
Naer hem en wachte:
Wist myn Vader hy zou my controleuren,
Ia verscheuren,, dat ick hier zitte by nachte:
Komt hy daer gheswommen daer ick op achte?
Och neen hy! hy en eest noch niet voorwaer,
Het was eenen Zeehont die met krachte
In’t water zachte
Op spronck aldaer,
Myn herte in’t lichaem dat beeft van vaer,
[fol. Cc6r]
Door dat hy zoo langhe beghint te toeven:
Och zou’t oock moghen wesen een gheveyst Minnaer,
Zou hy een ander beminnen, en my bedroeven?
Ick hoop neen hy, oft hy zou doorgroeven
Myn maechdelijck herte met een snijdende sweert,
Men kent nochtans gheen vrienden men moetse proeven,
Naer’t out proverbium, noch oock gheenen Weert,
’tEn zy datmen zeven jaer met hem gaet over den heert.
Liefs ghebruyck.
O geluckighe Maecht wilt u contenteren
Zonder doleren,, oft murmureren,
U Lief is onderweghen,
Hy zal schier arriveren,, en u caresseren,
Met u domineren,, en hoveren
Zoo de Minnaers pleghen.
Den Roover.
O uytverkoren Lief en schoone Maecht,
’tIs te vergeefs dat ghy klaecht,, oft uwen druck ghewaecht,
Want die ghy u liefde jont,
Eest dat ghy hem zoo wel behaecht,, dat hy u draecht
Vyerighe liefde uyt syns herten gront,
En die daer is ghewont
Met Cupidinis strael, die zal terstont
U quael komen ghenesen,
Duysent kuskens zullen u worden ghejont
Aen uwen lieffelijcken blosenden mont,
En u borstkens ront
Die zullen naer den zeer ghewenschten vont
Syn zacht oorkussen wesen,
Dus meucht ghy wel haken naer u Lief ghepresen.
Hero.
Och kost ick swemmen ick swom hem teghen,
Als die ben gheneghen,, door Veneris beweghen
Tot syn liefde minjoot
Ick en zou vreesen water, wint, noch reghen,
[fol. Cc6v]
Maer swemmen onversleghen,, Oenone heeft wel verdreghen
Door de liefde van Paride veel meerderen noot:
Myn herte in’t lichaem is swaerder dan loot,
Als ick uyt liefde groot,, peyse om teghenstoot,
Van dat de wreede doot, myn Lief mogen krincken,, zoude,
En dat hy door my moghen verdrincken,, zoude.
Liefs ghebruyck.
’tIs zonder swaerheyt, en wilt niet duchten,
U swaerheyt zal schier verkeeren in ghenuchten,
En uwen druck zal veranderen in melodijen.
Hero.
O mijn jonstich herte beghint hem te verblijen,
Ick hoor daer wat swemmen inder strommen,
’tIs zeker myn Lief die daer komt gheswommen,
Hy is hier alreet tot by den kant,, aen’t lant.

Och willekom Alderliefste gheeft my de hant,, playsant,
Zijt willekome Lief die ick heb uytverkoren,
Hertelijcke willekom zoo moet ghy wesen,
Willekome greyn van vergulde sporen:
Zijt willekome Lief die ick heb uytverkoren,
Ghy zijt de ghene die my trouwe hebt ghesworen,
En die myn quale zult ghenesen:
Zijt willekome Lief die ick heb uytverkoren,
Hertelijcke willekom zoo moet ghy wesen.
Leander.
Ick bedanck u hoochlijck van u jonst ghepresen,
Myn hope, mynen troost, en myn toeverlaet,
Ghy zijt de Bloeme in myn herte gheresen:
Ick bedanck u hooghlijck van u jonst ghepresen,
Ghy en hebt noyt van meerderen dienst ghelesen,
Dan ick u betoonen en zal metter daet:
Ick bedanck u hoochlijck van u jonst ghepresen,
Myn hope, mynen troost, en myn toeverlaet.
[fol. Cc7r]
Hero.
Aenveert desen nacht-tabbaert Lief al is hy quaet,
Om u bloote ledekens met te bedecken,
En komt gherust te beddewaerts, doet mynen raet,
Slaept tot dat den Wachter u zal ontwecken,
En tot dat de Voghelkens met zinghende becken
Zullen beghinnen te schuyffelen, queecken en tieren,
Ick en zal u, ô Lief, in gheen vreemde plecken,
Maer op myn eyghen zacht bedde forieren,
Een kleyn bancket van spijse, wijn, en goede bieren
Staet op myn kamer voor u al bereet,
’tIs al tot uwen besten in alle manieren
Dat hier in huys is, wie’t lief is oft leet.
Liefs ghebruyck.
De Quackel is immer onder haren steert zeer heet,
Zulcken fieren ghelaet te toonen en betaemt,, haer niet.
Den Roover.
Ick heb haar zinnen ooc berooft,, sy en schaemt,, haer niet,
En door dat ick heb berooft hun beyder zinnen,
Zoo rasen sy naer u ghy Ghebruyck der minnen.
Liefs ghebruyck.
Ghy meucht wel ghereet maken uwen hamere,
Om’t yser te smeden ter wijle dat gloeyt,
Leander is nu immers tot op haer kamere,
Daer hy alle melancolije verfoeyt,
Syn amoureus jonstich herte dat groeyt
Nu in vyerigher liefden door het caresseren,
En Hero open bloemken dat bloeyt,
Sy eten, sy drincken, sy bancketeren,
Sy hoveren,, en sy diviseren.
Den Roover.
Sy zijn gheheel vrolijck zonder gheschallen,
En haer Voester die laet het al passeren,
Sy kan wel simuleren,, en door den vingher zien met allen,
Al eest dat sy alzoo te zamen stallen.
[fol. Cc7v]
Liefs ghebruyck.
Ke al zaech syse d’een op d’ander vallen,
Sy en zoude haer hant daer niet steken tusschen
Eenen hittighen brant is oock quaet om blusschen.
Hero.
Ick brenght een droncxken uyt rechter minnen
Alle die naer troost van Lieve haken.
Leander.
Dat wacht ick Lief met hert en zinnen.
Hero.
Ick brenght een droncxken uyt rechter minnen.
Leander.
Ick moet my in dat cas schuldich kinnen,
Door dat ick in u liefde moet blaken.
Hero.
Ick brenght een droncxken uyt rechter minnen
Alle die naer troost van Lieve haken.
Leander.
Dien dranck Lief die dunct my zoeter smaken
Dan nectar, ypocras oft malevaseyen:
Och mochte wy hier onder ons beyen
Zonder scheyen,, in eeren en trouwen
Onbenijt blijven woonen en huys-houwen,
Ick verzeker u dat wy altijt zouwen
Zonder flouwen,, oft zonder druckich,, zijn,
Boven alle Minnaers zeer gheluckich,, zijn.
Den Roover.
Kijct Neve hoe Leander en Hero met een loncxken
D’een d’ander brenghen een vriendelijck droncxken,
En hoe Leander synen mont op de zelve zije
Iuyst stelt daer ghedroncken heeft syn Amije.
Liefs ghebruyck.
Nu zijn d’armen om den hals ghesleghen.
Den Roover.
Nu kussen sy mont aen mont zoo d’Amoureusen pleghen.
[fol. Cc8r]
Liefs ghebruyck.
Nu zijn vergheten al de voorleden smerten.
Den Roover.
Nu beghinnen sy met jonstigher herten
D’een d’anders jonste eerst te kinnen,
Nu zijn sy de veerste van hunne zinnen.
Liefs ghebruyck.
Nu speelt Cupido eerst syn personagie.
Den Roover.
En Venus die verwect haer couragie,
Dat sy zonder treuren, zuchten oft klaghen,
D’een d’ander schier zullen te beddewaerts draghen.
Liefs ghebruyck.
Sy zijn nu in liefden zoo verheucht,
Ghelijck de jonghe Voghelkens inde jeucht
Vande zoete Lenten met jolijse
Springhen en vlieghen van rijse te rijse.
Den Roover.
Maer Leander beghint te gheeuwen en te gapen,
En my dunct dat hy gheern waer te beddeaerts slapen,
Hy beghint haer keurssen te ontrijen,
Maer Hero en willet quanshuys niet lijden.
Liefs ghebruyck.
Ke al weyghert sy haer wat, sy is bly touwe,
Ick en zach noyt amoureuser Ionckvrouwe.
Den Roover.
Maer ziet nu Hero is gheheel ontdaen.
Liefs ghebruyck.
Ick heb verlanghen te zien wie voor onder zal gaen.
Het zal Hero zijn en wildy ick wedde.
Liefs ghebruyck.
Maer ziet Leander die draechtse op’t bedde,
Om dat sy by hem zou ligghen rusten.
[fol. Cc8v]
Den Roover.
Naer u Ghebruyck van Lieve mach haer wel lusten.
Liefs ghebruyck.
Maer Cozijnken ziet al dit gheveert,
Hero die wilt te S.Iacobs weert,
Sy heeft den palster alreet inde hant.
Den Roover.
Och lieve Maetken het isser al brant
In’t voor-portael, en Hero en komt gheen hulpe.
Liefs ghebruyck.
En sy is al ghereet met haer open schulpe,
Om den vyerighen brant te blusschen.
Den Roover.
Ia wel Neve is daer eenighen twist tusschen
Hun beyden, dat sy zoo blosende coleur krijghen,
En dat sy naer hunnen adem dus hijghen?
Liefs ghebruyck.
Ke neen’t, ghy zout veel beter swijghen,
Dan ghy noch spreken zout als d’onvroede,
Sy zullen hun zelven maken al moede
Met jocken, met spelen, met kussen, met lecken,
Met kittelen, met tuymelen, met treckebecken,
’tSchijnt dat sy’t al hun leven hebben gheploghen,
Maer trouwen de sneppekens zijn nu al meest vervloghen,
Hy schept nu vreucht in’t aenzien der zoete emolumenten
Van Pygmaleons beelt niet om verexcellenten,
De koetse die houdt nu op van kraken.
Den Roover.
Maer ziet eens sy gaen nu het bedde hermaken,
Het decksel leyt ter aerden al verhoyt.
Liefs ghebruyck.
Het beddeken dat zoo abel was bestroyt
Met diversche bloemkens schoon van coleure
Hebben sy gheworpen het achterste veure:
De Poëten en zouden in gheen legenden schrijven
Het solaes dat twee Ghelieven bedrijven.
[fol. Dd1r]

Den Wachter van op de Schepen zinghende.

            Staet op ghy Amoureusen,
        Staet op ’tis meer dan tijt,
        Wacht u voor d’envieusen,
        Eer dat ghy verraden zijt.

            Men vint veel quade tonghen,
        Die noode vryagie zien,
        Al waren sy afghevronghen,
        Ick en zou’t niemant verbien.

            Vertrect al naer u palen,
        Eer Phoebus op berch en dal
        Laet schijnen syn goude stralen,
        Zoo en krijcht ghy gheen misval.

            Ghy meucht vry weder keeren,
        Als Morpheus den dach verjaecht,
        En jonstighe vreucht vermeeren,
        Al en is de Bruyt gheen maecht.

Den Roover.
Och Cozijn hoort wat den Wachter van Sesto ghewaecht,
Het worter nu al van zueren biere,
Sy hebben ligghen ravotten tot het daecht,
En nu zoo moet Leander maken maniere
Om te vertrecken naer synen quartiere:
Want dat syn Ouders de vryagie
Vernamen, sy zouden hem met loosen bestiere
Ten minsten uyt den Lande zenden in pelgrimagie.
Liefs ghebruyck.
Laet ons gaen luysteren hoe sy met droeve couragie
Oorlof zullen nemen, sy zullen schier sterven van drucke.
[fol. Dd1v]
Den Roover.
Ke Boerken draecht de Bruyt tot haerder avantage,
Om dat sy niet manck en zou gaen, dees krucke.
Liefs ghebruyck.
Way sy zal wel recht gaen tot haren ghelucke,
Al heeft sy gheleert hoe sy was ghewonnen,
Niemant en verwonder hem van desen stucke,
Wy hebben’t wel gheroct, waer’t wel ghesponnen.
Den Roover.
Ia maer het zuypen dat is al gheronnen,
Dat daer ghereet staet om t’inbijten.
Liefs ghebruyck.
Wilt sy en ander nu oock haer liefde jonnen,
Sy en zal nu door de pijne immers niet krijten.
Den Roover.
Ick zou’s zoo veel lijden om vier mijten,
Waer’t dat ick ware in haren staet.
Liefs ghebruyck.
Ghy en zouter altijt niet veel in verslijten,
Dat wil ick u wel toezegghen hoe dat gaet.
Den Roover.
En ghy kondt immers wel metter daet
Enghe Maechdekens maken van sluypratten,
En eerlijcke Dochters oock vroech en laet
Van stille heymelijcke kamerkatten.
Liefs ghebruyck.
En ghy weet de verborghen schatten
Te krijghen van d’amoureuse zotten.
Den Roover.
En ghy verkoopt voor eerzame de vuyl motten,
En voor goet en gave de ghebroken potten.
Liefs ghebruyck.
En ghy kondt d’Amoureusen zoo versnotten,
Dat sy niet en straffen hoererije.
[fol. Dd2r]
Den Roover.
En ghy bedriechtse wel met rotten
Appelen door de zoete melodije.
Liefs ghebruyck.
Schamelen nootdruft en is gheen leckernije,
Men moet zomtijts den lust der natueren verdrijven,
Men steect zoo menighen steeck op zije,
Maer sy zijn al maecht als den buyck wilt plat blijven.
Den Roover.
Nu wy zouden hier zoo langhe staen kijven,
Dat wy den afscheyt niet en zouden hooren.
Liefs ghebruyck.
Later ons dan naer luysteren met open oren.
Leander.
Den Wachter die heeft syn Liedt ghezonghen,
Ick heb merckelijck ghehoort syn ghetier,
Daer ick, ô Lief, door ben ontspronghen,
Dus ben ick ghedwonghen,, te trecken van hier:
Dus bid ick u edel Bloeme fier,
Dat ghy my nu oorlof gheeft om vertrecken,
Desen avont zal ick stille en dier
Als Phoebus syn blinckende stralen zal decken,
Weder komen gheswommen naer deser Vlecken,
Dus bid ick u wilt uwen lanteerne uythanghen,
U schijnende licht zal mynen gheest verwecken,
Dat de leden zullen herwaerts nemen de ganghen.
Hero.
O Lief ick zal u zoo minlijck ontfanghen
Als ick u wederomme zal aenschouwen,
En laet my toch niet te vergheefs verlanghen.
Leander.
Neen ick Lief, ick belooft u ter goeder trouwen,
Dat ick de ghenomen ure zal houwen,
Wilt my verwachten ter zelver tijt,
Myn vyerighe liefde en zal nimmermeer verkouwen
In deuchden en eeren, des zeker zijt.
[fol. Dd2v]
Hero.
Ghetrou Minnaers zijn weert ghebenedijt,
Maer vervloect moeten de beroemers wesen:
Wilt dan t’avont weder keeren metter vlijt,
Zoo zult ghy my van alle grief ghenesen,
Ghetrouwicheyt wort boven al ghepresen.
Leander.
Nu laet ons oorlof nemen met desen,
Want wy moeten scheyden,, zonder beyden,
Ick wil gaen swemmen door den vloet.
Hero.
Oorlof Alderliefste, Venus wil u gheleyden,
Dat bid ick haer alst immers wesen moet,
En verzuymt u ure niet wat ghy doet,
Oft myn herte zou my breken van rouwe.
Leander.
Ick en zal sparen armen, vleesch, noch bloet,
Lijf, noch oock goet,, in teghenspoet
Voor u myn alderliefste Vrouwe.
Hero.
Adieu hertelijck Lief
Leander.
Adieu boet voor rouwe.
Hero.
Adieu mynen troost en toeverlaet.
Leander.
Adieu myn overschoone Kerssouwe,
Daer alle myn hope en troost op staet:
Adieu dan klaer-schijnende dagheraet,
Die myn vernoy en grief kan mincken:
Adieu myn Peerle delicaet,
Die my der confortatien dranck kan schincken.
Hero.
Adieu Lief, om dat ghy om u Lief zoudt dincken,
Zoo draecht dees ghifte met dan, die u myn herte jont,
En kust my noch eens vriendelijck aen mynen mont,
Venus laet u t’avont weder keeren fraey en ghezont.

Eynde des tweeden Spels.
Continue
[fol. Dd3r]

Prologhe oft t’zamenspraeck van
twee Personagiens.

Poëtelijck gheest.
EErzame discrete Vrienden, Heeren, en Vrouwen,
Wy hopen dat ghy noch wel hebt onthouwen,
Hoe dat Leander in’t swemmen ghebruyct syn kracht,, heeft,
En hoe Hero het licht uytstack door jonste vol trouwen,
(5) En hoe sy door vyerighe liefde, die niet en wilde verkouwen,
Naer de komste van Leandro ghewacht,, heeft.
Amoureuse fantasije.
En hoe dat de schoone Hero verpacht,, heeft
Ionstighe vreucht secretelijck en stille,
En hoe dat Leander by haer vernacht,, heeft
(10) Met vyerighe begheerde naer synen wille.
Poëtelijck gheest.
En hoe sy voortstelden menighe amoureuse grille,
Door dat den Roover van d’Amoureuse zinnen
Hun ’tverstant beroofde, en zoo verwarde de spille
Met Liefs ghebruyck in’t feyt van minnen,
(15) Dat de reden natuere niet en kost verwinnen,
Maer dat natuere ghebruycte ’tvleesch melodije.
Amoureuse fantasije.
En nu zullen wy u speelwijs beghinnen
Te vertoonen hoe d’Inborstighe envije,
Verghezelschapt met de Valsche calumnije,
(20) Als twee verradersschen hebben bevonden
[fol. Dd3v]
Dees secrete liefde, die sy voor een blije
Bootschap Leandri Moeder liepen vermonden.
Poëtelijck gheest.
En hoe dat Leander ten zelven stonden
Van syn Ouders wert ghestraft en bekeven,
(25) En hoe hy aen Hero zoo vast was verbonden,
Dat hy de zelve niet en heeft begheven.
Amoureuse fantasije.
En hoe dat hy oock niet t’huys en is ghebleven,
Al waren syn Ouders daerom zeer gram,
Maer hoe dat hy, om in vreuchden te leven,
(30) Noch alle avont naer syn Liefs Borgh swam.
Poëtelijck gheest.
En hoe dat daer ten lesten zulcken onweder opquam,
Dat hy in zes nachten by Hero niet en is gheraect,
En hoe Hero daer quade presumptie door nam,
En in syn absentie groot onghenuecht heeft ghemaect.
Amoureuse fantasije.
(35) En hoe sy binnen zes nachten, die sy heeft ghewaect,
Haer Voestere gheklaecht heeft haren noot,
En hoe Leander oock zeer heeft ghehaect
Naer Hero syn alderliefste Lief minjoot.
Poëtelijck gheest.
En hoe dat het synder herten was een lijden groot,
(40) Dat hy syn Alderliefste zoo langhe moeste derven.
Amoureuse fantasije.
En hoe hy van couragie was zoo swaer als loot,
Dat hy niet gheswemmen en kost naer Heros erven.
Poëtelijck gheest.
En hoe hy de Goden, die hem zochten te bederven,
En failjeren deden in syn beloften en tijt,
(45) Wt groote mistroosticheyt heeft vermalendijt.
Amoureuse fantasije.
Dit zullen wy u al speelwijs betoonen
Wt oprechter jonsten ghy Amoureuse Scholieren,
[fol. Dd4r]
Wilt altijt ons fauten en abuysen verschoonen:
Dit zullen wy u al speelwijs betoonen,
(50) Voor al de Gheesten en Amoureuse Persoonen
En zullen wy ons konste niet verdieren:
Dit zullen wy u al speelwijs betoonen
Wt oprechter jonsten ghy Amoureuse Scholieren.
Poëtelijck gheest.
Waer’t dat Apollo ons hooft wilde vercieren
(55) Met Laurieren,, door syn benevolentie,
Wy zouden de konst verheffen in alle manieren:
Waer’t dat Apollo ons hooft wilde vercieren,
Wy zouden hem loven, prijsen, eeren en vieren,
Dat hy ons beghifte met Hemelsche prudentie:
(60) Waer’t dat Apollo ons hooft wilde vercieren
Met Laurieren,, door syn benevolentie,
Wy zouden hem dienen in alder obedientie.


[fol. Dd4v]

Namen der Personagiens van’t
derde Spel.

Poëtelijck Gheest.
Amoureuse Fantasije.
Inborstighe Envije.
Valsche Calumnije.
De Moeder.
Den Vader.
LEANDER.
HERO.
De Voester.


[fol. Dd5r]

HET DERDE SPEL.

Inborstighe envije.
WAer loopt ghy zo vroech om u bejach
Valsche calumnije? wilt my dat vertellen.
Valsche calumnije.
En wat maect ghy hier eer’t is schoon dach?
Inborstighe envije.
Waer loopt ghy zoo vroech om u bejach?
Valsche calumnije.
Ick hoop noch heden te winnen ’tghelach,
Met d’Amoureusen te verraden en te quellen.
Inborstighe envije.
Waer loopt ghy zoo vroech om u bejach
Valsche calumnije? wilt my dat vertellen.
Valsche calumnije.
Ick loop bespieden alzoo ick plach,
Wat regiment dat houden de Dochters en Ghezellen,
Ick en zoeck niet dan secrete vryagie te mellen,
De Minnaers t’accuseren,, en te calumnieren,
En achter rugh te verhalen al dat sy voortstellen.
Inborstighe envije.
En ick gaen al bersten en al fantaseren,
Als ick niemant blameren,, vitupereren
Noch accuseren,, en mach, daer ick moet by ghenesen.
[fol. Dd5v]
Valsche calumnije.
Wy plochten twee Voghels van eender pluymen te wesen,
Die ghemeynelijck gheern vlieghen te gadere.
Inborstighe envije.
Zoo zijn wy noch oock, komt vry wat nadere,
Ghy zijt de verradere,, vande vryagie.
Valsche calumnije.
En ghy zijt een notabel personagie,
Die in druck doet verkeeren de blijschap.
Inborstighe envije.
En ghy sticht hooftsweer, discoort, en partijschap,
Daer vrede is daer kont ghy wel grooten twist,, maken.
Valsche calumnije.
En men ziet u altijt naer arch en list,, haken.
Inborstighe envije.
En ghy zijt den roover vander eeren,
En ghy kont de waerheyt in loghenen verkeeren.
Valsche calumnije.
En ghy zijt van zoo quade conditie,
Dat ghy de deucht verkeert in malitie.
Inborstighe envije.
En ghy zijt de Moeder van al d’hypocrijten,
Ghy kont meesterlijck elcx leet wel verwijten,
Zonder aenschou te nemen op vyant oft vrint.
Valsche calumnije.
En ghy sticht partijschap tusschen Vader en Kint,
En onderwint,, u alle zaken,, die u niet en raken.
Inborstighe envije.
En ghy die plocht altijt vyerich te haken,
En u te vermaken,, in eens anders qualijckvaert.
Valsche calumnije.
En ghy zijt al de weerelt door vermaert,
Dat ghy zijt van quader aert,, fel en grouwelijck.
Inborstighe envije.
En ghy hebt gescheyden menich Amoureus en houwelijck.
[fol. Dd6r]
Valsche calumnije.
En ghy zijt vermaert voor ’sDuyvels jonghen.
Inborstighe envije.
En ghy hebt met uwer fenijnigher tonghen
Veel Amoureusen ghedwonghen,, dat sy in dry weken
D’een d’ander niet en mochten hooren, zien, noch spreken.
Valsche calumnije.
Ia wel, en wie komt ghinder voort ghestreken
Al moeder-naect uyt den water t’synder oneeren?
Inborstighe envije.
’tIs Leander, hy heeft ghezocht en ghevonden syn kleeren,
Die hy gheborghen hadde aen den waterkant.
Valsche calumnije.
Hy en kan hier nieuwers ghekomen aen ’tlant,
Dan van den Borgh daer Hero is woonachtich.
Inborstighe envije.
Ghy hebt ghelijck, dat is zeker waerachtich,
Ick heb ghister avont bespiet wonderlijcke treken,
Hoe dat Hero haren lanteerne hadde uytghesteken,
Om dat hy te bat by haer zoude gheraken.
Valsche calumnije.
By den billen dat zijn certeyn de zaken,
Wy zullen wel maken,, dat sy zaen zullen moeten scheyen.
Inborstighe envije.
Komt laet ons dan gaen onder ons beyen
Naer Leandri Ouders rasschelijck schoyen.
Valsche calumnije.
Wy zullen ons fenijn daer zoo stroyen,
Dat wy door ons archeyt en envieusheyt
Wel zullen beletten dees amoureusheyt.
Inborstighe envije.
Laetse ons dan gaen brenghen in ghetreure,
Leandri Moeder die staet rechts voor haer deure.
Valsche calumnije.
Doet haer dan heusheyt en reverentie,
[fol. Dd6v]
En verklaert haer secretelijck ons intentie.
Inborstighe envije.
Tjan ick en zal, wat zou ick haer zegghen?
Doet ghy ’twoort, ghy zult de zaken beter uytlegghen.
Valsche calumnije.
Eerzame discrete Vrouwe verheven,
Wy zouden u gheern wat te kinnen gheven
Hier onder ons beyen in’t secreten,
Maer wy en begheeren niet dat iemant zou weten
Dat door ons komt, wy en begheeren gheenen ondanck,
En ’tis wel een zake daer groot verlanck
Aen leyt, dus meucht ghy ons wel ghelooven:
Leander u Sone heeft hem laten verdooven
Van Hero, en hy blaect zoo in haerder minnen,
Dat hy verloren heeft syn herte en zinnen,
Wy hebben hem persoonlijck uyt der Zee strommen
Al naect zien kommen,, vlijtich gheswommen,
Mitsgaders syn kleeren, zocken, die hy hadde verborghen,
En dit is desen morghen,, ghebeurt, ghy meucht met zorgen
Wel slapen, want hy zonder achterdincken
Hem stelt in’t perijckel van verdrincken,
Dus meucht ghy wel letten op ons vermaen,
Want eens bevonden is tienmael ghedaen.
Inborstighe envije.
En dat noch meer is, alle u ghelt en goet
Zal hy ombrenghen met Hero zoet,
Al hadt ghy zacken vol nobels en ducaten,
Hy zal’t met haer al verteeren en daer laten,
Want weeldighe Peerden en schoone Vrouwen
Die kosten zeer vele om t’onderhouwen.
Valsche calumnije.
En ’tghene dat ick u noch zegghen zal,
Dat is het quaetste en swaerste noch van al:
De Dochter daer hy zoo zeer toe is ghezint,
En die hy zoo hertelijcken bemint,
[fol. Dd7r]
Die is van haer Vader op eenen Borgh ghestelt
By Sestos, om dat sy niet en zou zijn ghequelt
Van eenighe Vrijers, want ’tis ghepropheteert,
Dat indien dat sy domineert
En boeleert,, met Mans oft Ionghelinghen,
Dat sy dezelve en haer oock om den hals zal bringhen.
Al dees zaken hebben wy u willen bedien,
Om dat ghy in tijts wel op u spel zout zien,
Tot uwer welvaert en tot ws Soons bate,
Want het berou komt dickwils te late:
Als den Voghel gheraect is mijt hy ’tgheschut,
Als ’tKalf verdroncken is vultmen den put,
En als ’tPeert ontloopen is sluytmen den stal,
Dus meucht ghy u wachten wildy voor misval.
De Moeder.
Lieve vriendinnen ick zalder om dincken,
Houdt neemt dien nobel en wilten verdrincken.
Inborstighe envije.
Wy bedancken u zeer doorluchtighe Vrouwe,
Wy zullen u altijt zijn goet en ghetrouwe.
De Moeder.
Ick bedanck u beyden oock noch meer,, hertelijck
Van d’advertentie die ghy my doet,
Al is u rappoort my zeer,, smertelijck,
Zoo eest nochtans goet,, dat ick de zaken ben vroet.

O bedruct herte! ô beswaert ghemoet!
O verslaghen couragie! ô verstroyde zinnen!
O hinderlijcke plaghe! ô lastighen teghenspoet!
O onlijdelijck grief! ’twelck ick ghevoel van binnen,
Wat zal ick, eylaes, nu gaen beghinnen!
Och dees deerlijcke en jammerlijcke plaghen
Zijn wel hert om draghen.
Den Vader.
Wie hoor ick daer klaghen?
[fol. Dd7v]
De Moeder.
Eylacen ick ben’t verkorene Heere.
Den Vader.
Wat miskomt u Vrouwe?
De Moeder.
’tHerte doet my zeere,
Door de vreesselijcke bestrijdinghe
Van een d’alderquaetste tijdinghe,
Die ick van stonden aen,, nu heb ontfaen.
Den Vader.
Is sy zoo quaet als ghy zeght?
De Moeder.
Sy zal my kosten zoo menighen traen,
Als daer druppelen waters ter Zeewaerts vloeyen,
Al had ick verloren al myn erf-goeyen,
Myn herte en zou niet zoo vol van swaerheden,, zijn.
Den Vader.
O beminde Vrouwe wilt toch te vreden,, zijn,
En zeght my wat lijden dat u herte bezuert.
De Moeder.
My is ghezeyt dat Leander hem avontuert,
Van die daer op hebben ghenomen goede achte,
Naer den Borgh by Sestos te swemmen by nachte,
En dat hy op Hero zoo is verblint,
Dat hy het swerte voor ’twitte niet en kint:
En dat waer is dat hy bemint,, dees schoone kare,
Dat ben ick onlancx oock wel worden gheware,
Door dat my ghebleken is metter daet,
Dat hy gheen rust en heeft waer hy gaet oft staet,
En een poinct dat my ter herten gaet noch nadere,
Dat is dat Hero van haren Vadere
Op den Borgh is ghestelt ten fijne,
Om verzekert en wel bewaert te zijne,
Dat sy niet en zou worden ghedepucelleert,
Want van haer is ghepropheteert,
[fol. Dd8r]
Als sy haer tot Mans-persoonen begheven,, zal,
Dat sy haer zelven en haer Lief brenghen in sneven,, zal.
Den Vader.
Beminde Vrouwe dat heb ick onlanghe ghehoort,
Voorwaer ick ben mistroostich en ghestoort,
Dat Leander ons aen doet dese quellagie.
De Moeder.
Hy komt hier gaende bly van couragie,
My dunct dat hy noch niet en zal weten,
Dat ons ghekondicht zijn al syn secreten.
Leander.
Ghegroet zijt Vader en Moeder eerzame,
Iupiter die ons alle dinghen kan gheven,
Verleen u voorspoet, ghezontheyt, en lanck leven.
De Moeder.
O Sone, Sone, ghy doet ons groote blame,
Ghy verliest u fame,, en krijcht eenen quaden name,
Dat ghy in minnen dus zijt ghewont
Op Hero, die u zal zeylen in den gront:
Als ghy immers eenighe liefde wout draghen,
Ghy zoudt Dochters ghenoech vinden naer u behaghen,
Zonder u zelven in perijckel te stellen,
Ick meyn wel dat ghy hebt hooren vertellen,
Hoe dat daer is ghepropheteert van heur,
Dat sy haer zelven en haren Serviteur,
Die haer toont faveur,, zal brenghen in last,
En datse den Vader daerom houdt ghesloten vast.
Leander.
O Vader en Moeder en zijt daerom niet ontpast,
Want d’onrast,, alle solaes berooft,
Hoe komt dat ghy de quade tonghen dus ghelooft,
Myn herte en is niet doorklooft,, door iemants minne:
Lof Venus dat ick ben gherust van zinne,
Gheen Vriendinne,, en ben ick onderdaen,
Al wist ick van Lieve confoort t’ontfaen,
[fol. Dd8v]
Ick en zou daerom gheen straetweechs gaen,
Om de conversatie van eender Vrouwen,
En teghen uwen wille en zal ick oock gheen trouwen.
De Moeder.
Och Sone wilt dan u woort wel houwen,
Oft ’tzou u berouwen,, en in swaer benouwen
Zoudt ghy ten lesten u zelven bringhen,
Uwen dranck met bitter tranen minghen,
En u handen vringhen,, in swaren ghetreure.
Leander.
Ick zal’t doen Moeder, en zorchter niet veure,
Maer zijt in die zake wel gherust.
Den Vader.
Myn Sone hebt ghy tot houwen lust?
Zoo zoect, helst en kust,, een ander wat dat ghy doet,
Te Abidos is zoo menich Beeldeken zoet,
Die u, zijt ghy’t vroet,, wel zullen begheeren:
Wat hebt ghy u zelven, ô armen bloet,
In perijckel te stellen, den teghenspoet
Die komt den mensch van zelven wel deeren,
Al en zoectmen niet, dus wilt u verveeren
Voor Hero ghelijck voor eenen Wolf oft Slanghe:
Ick en zegh niet dat ghy ander Dochters zoudt ontbeeren,
Maer wildy trout een al eest metten ganghe.
Leander.
O Vader en Moeder en zijt niet meer droeve noch banghe,
Ick zal u in als obedieren metter daet,
De Kinders moeten leven naer hun Ouders raet.
De Moeder.
Iupiter bewaer u Sone waer dat ghy gaet,
Pallas wil u in deuchden verstercken.
Leander.
Adieu Vader en Moeder myn toeverlaet.
Den Vader.
Iupiter bewaer u Sone waer dat ghy gaet,
[fol. Ee1r]
Othea bevry u van alle quaet,
Zoo datmen onderdanicheyt aen u mach mercken.
De Moeder.
Iupiter bewaer u Sone waer dat ghy gaet,
Pallas wil u in deuchden verstercken.
Leander.
O Goden der Hemelen ’tis al van’t vercken,
Noyt en heb ick ontfanghen quader mare,
De Duyvel die haelse met huyt en hare,
Die myn Ouders hebben ghedaen de wete:
Och de liefde en wilt niet blijven secrete,
Hoe datmense wilt verborghen oft bewimpelen,
Den Minnaer die ghelijct zeer wel den simpelen,
Want al wort hy van nijders oft valsche tonghen bespiet,
Hy laet hem duncken dat hem niemant en ziet,
En al weet hy dat de nijders hem haten,
Zoo en kan hy syn Lief noch niet ghelaten:
Exempel aen my, al zoude ick sterven,
Zoo en kan ick myn lieve Hero niet ghederven,
Noch desen avont als myn Ouders zijn slapen,
Zoo wil ick by haer myn zinnen gaen rapen:
Och oft nu alle nijdighe tonghen,
Die de Minnaers verraden, waren afghevronghen,
Zoo zoude ick desen avont vry ende vranck
Noch slapen in myns Liefs armkens blanck
Met haren danck,, zonder eenich lieghen,
Kost ick als eenen Voghel in haer veynster vlieghen,
Oft als een Muysken in haer kamer kruypen,
Ick zou daer alle uren eens in sluypen,
En de boose tonghen, weert om vermalendijen,
Die en zouden myn liefde niet bestrijen,
Noch met calumnijen,, my blameren,
Vervloect moeten sy zijn die de Minnaers accuseren.
Inborstighe envije.
Waer zijdy Calumnije?
[fol. Ee1v]
Valsche calumnije.
Ick ligh hier en luystere
Oft ick iemant kost ghevanghen in syn woorden.
Inborstighe envije.
Hoe staen de zaken al wat ruystere,
Waer zijdy Calumnije?
Valsche calumnije.
Ick ligh hier en luystere.
Inborstighe envije.
Waer staet den windt? hoe komt de locht zoo duystere?
Valsche calumnije.
Den windt die komt uyt den fellen Noorden.
Inborstighe envije.
Waer zijdy Calumnije?
Valsche calumnije.
Ick ligh hier en luystere
Oft ick iemant kost ghevanghen in syn woorden.
Inborstighe envije.
Ick staen hier en wachte met deser koorden,
Oft ick iemant kost krijghen inder lassen
Van myn vyanden, die ick wel zou vermoorden,
Ick staen hier en wachte met deser koorden.
Valsche calumnije.
En ick wil gaen onkruyt zaeyen van discoorden,
Op hope dattet eer langhe overvloedich zal wassen.
Inborstighe envije.
Ick staen hier en wachte met deser koorden,
Oft ick iemant kost krijghen inder lassen.
Valsche calumnije.
Ghelijck de Honden die niet luye en bassen,
Maer secretelijck van achter inde hielen bijten,
Zoo langhen wy het fenijn uyter kassen,
En stroyen dat achter rugghe met veel verwijten.
Inborstighe envije.
En ghy zijt het hooft vande hypocrijten.
[fol. Ee2r]
Valsche calumnije.
En ghy en deucht niet twee inckel mijten,
Maer wy moghen wel krijten,, en ’tmach ons wel spijten,
Dat al ons calumnije en valsch vermaen
Gheen boete noch mirakel en heeft ghedaen,
Die wy te kennen gaven Leandri Moedere.
Inborstighe envije.
Hy en vraecht naer Vader, Suster noch Broedere,
Hy wilt veel vroedere,, zijn dan al syn vrinden.
Hy zal hem zelven noch brenghen in allinden,
Valsche calumnije.
Wilt hy Heros liefde niet versteken.
Inborstighe envije.
De kruyck zal zoo langh te water gaen dat sy zal breken,
Hy is nu wederkommen,, door der Zee-strommen
Naer syn alderliefste Lief Hero gheswommen.
Valsche calumnije.
Syn Ouders onderwijs en mach niet baten,
Sy en zullen d’een d’ander toch niet verlaten
Zoo langhe als sy op der Aerden leven,, zullen.
Inborstighe envije.
Ick en meyn oock niet dat sy d’een d’ander begeven,, zullen,
Sy zijn in liefden veel te ghetrouwe.
Valsche calumnije.
Sy verwermen d’een d’ander nu teghen de kouwe,
Sy beghinnen d’een d’anders quale te ghenesen.
Inborstighe envije.
Desen nacht zal hun veel te kort duncken wesen.
Valsche calumnije.
Sy onthelsen d’een d’ander mont aen mont.
Inborstighe envije.
En dan tast hy haer witte borstkens ront,
En worpt haer hemdeken zoo verre alst vlieghen,, mach,
En joct tot dat hy het kindeken wieghen,, mach
Al stille en diere.
[fol. Ee2v]
Valsche calumnije.
Dan gaghet aen’t nijpen.
Inborstighe envije.
Wat houwen sy een Honts-bruyloft dan zonder pijpen?
Valsche calumnije.
Ia sy, ’ten is voor de deur niet ghestroyt
’tIs hun ghenoech dat den gheest verfroyt
In feyten van minnen met melodijen.
Inborstighe envije.
Al en is de kamer met tapijtserijen
Niet behanghen aen allen zijen,
Al eest dat sy niet en danssen noch en springhen,
’tIs hun ghenoech dat sy een Liedeken zinghen,
Datmen niet verre en hoort.
Valsche calumnije.
Als sy d’een d’ander moghen jonnen confoort,
En dat de Kobber by de Duyvinne gheraect,
Daer sy te zamen al moeder-naect,
Zoo men de bervoete kinderkens maect
Wt jonstigher liefden moghen paren.
Inborstighe envije.
Ghelijck de Conijnen verwerren in’t garen,
Zoo verwerren sy dan in d’een d’andere.
Valsche calumnije.
En dan eest ô hertelijck Lief Leandere,
Ick zal u beminnen alle myn leven.
Inborstighe envije.
En eer Aurora dan komt voortghedreven,
En dat de Voghelkens beghinnen te zinghen.
Valsche calumnije.
Dan beghinnen sy hun handen te vringhen,
En dan eest ick moet my gaen bereyen.
Inborstighe envije.
Dan klaghen sy dat sy van een moeten scheyen.
[fol. Ee3r]
Valsche calumnije.
Dan eest och Lief wilt toch noch wat beyen,
Tot dat Phoebus voortbringht den dach.
Inborstighe envije.
Dan eest och Lief voorwaer ick en mach,
Ick moet voor de strafheyt van myn Ouders duchten.
Valsche calumnije.
Dan beghint Hero zeer te verzuchten,
En sy bidt hem dat hy ’snachts weer zou komen.
Inborstighe envije.
En met dat den oorlof dan wort ghenomen,
Zoo beghinnen sy de handen te douwen.
Valsche calumnije.
Dan scheyden sy met het herte vol rouwen,
En als de schoone Hero dan is alleene,
Zoo zit sy en treurt in bitter weene,
Tot dat Leander weder by haer,, is.
Inborstighe envije.
Ick gheloof zeker wel dat al waer,, is,
Ick heb’t noch al dickwils weten ghebeuren,
Dat absentie van Lieve doet zuchten en treuren:
Maer zeght my Calumnije, mach Hero niet weten
Dat ontdect zijn al haer secreten,
En dat wy’t syn Moeder hebben vertelt?
Valsche calumnije.
Iase, sy heefter omme ghekreten,
Maer ’tis al vergheten,, door de liefde die haer quelt.
Inborstighe envije.
Wy hebben ons zaken al qualijck bestelt,
Wy hadden behooren Heros Vadere
De secreten t’ontdecken allegadere,
Die zou wat nadere,, daer op ghelet,, hebben.
Valsche calumnije.
Eest dat wy onsen tijt qualijck bestet,, hebben,
Latet ons verbeteren te desen tije.
[fol. Ee3v]
Jnborstighe envije.
Ghy zijt Valsche calumnije.
Valsche calumnije.
En ghy Inborstighe envije,
Die zulcken discoort en twist konnen bereyen,
Dat wy wel tien duysent Ghelieven doen scheyen.
Inborstighe envije.
Wel laet ons dan gaen onder ons beyen
Toonen onsen ghewoonelijcken aert
Over d’Amoureusen die minlijck zijn ghepaert.
Hero.
Ghelijck de vlieghende Voghelkens verlinghen
Naer den zoeten lieffelijcken dagheraet,
Zoo de wilde Dieren verheughen en springhen
Des morghens als de blinckende Sonne opstaet,
Zoo verlangh ick, en zoo zoude ick metter daet
Van vreuchden opspringen waer myn Lief hier gearriveert:
Waer mach hy toeven? het heeft dry nachten quaet
Weder gheweest, ’twelck my obsteert,
Dat hy alhier niet en compareert:
Och! het wort t’avont den vierden nacht
Dat ick heb ghezucht en ghelamenteert,
En dat ick met groot verlanghen naer hem heb ghewacht:
Och zou ick hem oock hebben vervracht
In eenigher manieren, dat waer my leet:
Oft ick in syn herte noch hooch ben gheacht?
Daer af wild’ick wel weten het rechte bescheet:
Waer’t dat hy my nu verliet, Godt weet,
My dunct dat ick als d’onzalichste der Wijven,, zoude
Wt desperatien my zelven ontlijven,, zoude.
De Voester.
My dunct dat hy niet achter blijven,, zoude,
’tEn dade de beroerte van desen tempeeste,
Het zoude oock wel zijn een grove beeste,
Dat hy zoo schoonen Dochter zoude verlaten,
[fol. Ee4r]
Naer dien dat hy gheproeft heeft der vreuchden keeste,
En d’eerste bloemkens ghepluct heeft t’synder baten:
Ick vrees’ alleen dat quade tonghen, die de Minnaers haten,
Zouden moghen ghestroyt hebben hun fenijn,
En dat syn Ouders daerom uyter maten
Ghestoort oft vergramt zouden moghen zijn.
Hero.
Och! het is mynder herten swaer ghepijn,
Dat syn Ouders door iemants rappoort weten,
Hoe dat hy is d’Alderliefste mijn,
Ick vreese dat wy beyde zullen zijn doot ghesmeten.
De Voester.
Om dat niemant voorts en zou ontdecken ons secreten,
Zoo zult ghy des daechs blijven draghen
U religieuse habijten, zonder te zijn vervleten,
Op triumphante habijten oft langhe kraghen,
Op avontuere oft de nijders u zaghen,
Die u groote liefde mochten benijen,
Zoo zouden sy door dese listen en laghen
Zulcken opinie stellen uyt hunder fantasijen,
Tsdaechs zult ghy maecht schijnen, tsnachts zult ghy vrijen
En u Alderliefste ghezelschap houwen:
Die hun voor de quade tonghen konnen ghemijen
Zijn noch maecht al doen sy ’twerck van Vrouwen,
Laet ons gaen rusten dat wy niet en verkouwen.
Hero.
Ick verlies myn couragie, hert, zin en verstant,
Wien zal ick’t wijten
Dan Leandro? die my voor een genoffel plant,
Dies myn ooghen krijten,
Myn amoureus herte dat wilt nu splijten
In vier quartieren,
Wt vreese dat hy als ander hypocrijten
My wilt bestieren:
Ick en kan niet ghepeysen in gheender manieren
[fol. Ee4v]
Waer hy mach blijven,
Kost hy niet ghekomen door’t weders dangieren,
Hy mocht my schrijven:
Och! zal hy nu d’onzalichste der Wijven
Willen verachten?
Zoo mach ick myn tranende ooghen wel vrijven,
En druck verpachten,
Hy heeft my hier nu ghelaten zes nachten
In den Borgh alleene,
Hy moet wel variabel zijn van ghedachten,
Dat hy my laet alleene:
Waer syn liefde te mywaerts niet vervloghen en kleene,
Hy zou hier wel gheraken,
Syn herte moet verhardt zijn ghelijck een steene,
’tWelck plach te blaken
In vyerighe liefde, ick heb nu zitten waken
Zes nachten met pijne,
Ick en kan niet langher ghewachten noch ghehaken,
Want ick van vaeck verdwijne.
De Voester.
O Dochter hoe komt ghy dus mistroostich te zijne,
En te lamenteren?
Waer’t dat dit groot onweder ten fijne
Wilde cesseren,
Leander zoude u komen versolaceren,
Daer en twijffelt my niet aen:
Ghy ziet hoe de groote Schepen hun salveren
Inde Havenen zaen,
Hoe zoude Leander dan wederstaen
De straffe winden?
Neptunus mocht de baren over syn hooft slaen,
En syn leven schinden,
En dan zoudt ghy vallen in meerder allinden:
Dus stelt u te vreden,
Alst weder ghestilt is zoo en zal uwen Beminden
[fol. Ee5r]
Niet sparen syn leden:
Gaet in u ruste ’twort u van my ghebeden,
Ghy zoudt u zelven krincken,
Alst hem past zal hy hem vinden te deser steden,
Hy ziet u licht wel blincken.
Hero.
Och ick heb groote zorghe en achterdincken
Dat hy syn liefde jont
Iemant anders, en dat sy nu al schincken en drincken,
Kussen d’een d’anders mont,
En dat hy de Minnaers slacht, die uyt gheveysden gront
Met twee monden spreken,
En dat hy my, die door syn liefde ben ghewont,
Noch zal versteken:
D’amoureuse Mans zijn zoo vol ghebreken,
Datse hun niet en lijen
Met een ghetrou Lief, sy zoecken (’tis dickwils ghebleken)
Altijt nieu melodijen,
Sy loopen meest al in’t hondert vrijen
Oft sy waren zot,
En ghelijck de Honden hunnen muyl steken t’allen tijen
Daer sy open vinden den pot,
Zoo loopen sy over alle zijen in’t ravot
De Dochters bestieren,
Sy en zijn niet meer op d’een dan op d’ander versnot,
Moghen sy vreucht hantieren,
Sy en verdrincken hun niet zoo gheern in schoon revieren
Als in vuyl mes-poelen,
Voor zeedbaer Dochters kiesen sy Veneris Kamerieren
Om den lust te verkoelen,
Sy loopen in’t wilde van bancken tot stoelen
Zoecken hun gherief:
En door dit natuerlijck ghevoelen
Vrees’ ick dat myn Lief
Oock zal aen doen lijden en meskief
Myn vrouwelijck herte,
[fol. Ee5v]
En waer ick dan ghevallen in dat grief,
Door druck en smerte
En zou ick niet kennen het witte voor ’tswerte,
Als den benoosten.
De Voester.
Zijt te vreden Dochter, hy zal met amoureuse perte
U komen vertroosten,
Wou den windt keeren uyt den Noorden in’t Oosten,
Hy zou hier zaen wesen:
Dus bid ick u staect u droeve propoosten,
U Lief ghepresen
Zal ghestadich blijven, hy zal komen ghenesen
Uwen druck die swaer,, is,
Ghy staet in syn herte boven al gheresen,
Zoo’t openbaer,, is,
Ghy zult bevinden dat een ghetrou Minnaer,, is:
Dus bid ick u gaet weder u hooft wat rusten,
Op dat ghy niet en verdwijnt door d’onlusten.
Leander.
De Sonne gaet onder, den avont die naect,
Dies myn herte haect,, naer die my vermaect,
De fleur van Vrouwen:
O Borea ghy zijt wel weert ghelaect,
Dat ghy dus maect,, den meester naect
In dees Landouwen,
Door u stormende winden, niet om verkouwen,
En kan ick ghehouwen,, ter goeder trouwen
Mynen tijt en stont:
Vervloect zy Oeolus dat hy my doet dit benouwen
En swaer vergrouwen,, dat ick niet en kan aenschouwen
Myns Liefs schoonen mont:
Vervloect zy Neptunus den wreeden bloethont,
Dat hy my niet en jont,, daer ick ben ghewont,
Stille Zee-baren,
Op dat ick zonder eenich letsel oft beswaren
[fol. Ee6r]
Zoude moghen varen,, by mynder karen,
Die naer my wacht,
Ick en zoude myn leden en armen niet sparen,
Maer myn ooghen verklaren,, waer’t dat de winden ghestilt waren:
Dit is nu den zesten nacht
Dat ick met verlanghender herten heb ghewacht,
Oft de groote macht,, vander winden kracht
Niet en zou cesseren:
O Goden hoe zijdy dus wreedelijck bedacht,
Dat ghy myn liefde versmacht,, nu niet en acht,
Daer ghy oock plocht te boeleren?
Die u solaselijck domineren,
Lustich courtiseren,, en hoveren
Oock hadde belet,
Ghy hadt mistroostich al murmureren
En lamenteren,, loopen verturberen
Met kloeck opzet
Al die u hadden willen brenghen in’t percket,
En ghy houdt my in’t net,, waerom en hebdy dan met
My gheen medelijen?
O Goden hoe meucht ghy dus benijen
Wt puerder envijen,, myn jonstich vrijen,
Zonder te peysen
Dat ghy in plaetse van my te kastijen,
Tot allen tijen,, behoort te mijen,
En voorspoet in’t reysen
Te verleenen, daer ghy my ter contrarien doet deysen,
En druck verceysen,, door ’tswaer vereysen
Dat ghy my aen doet:
Wel aen niet teghenstaende desen teghenspoet,
Wil ick door den vloet,, met kloecken moet
Gaen avontueren
Myn ghelt, myn goet,, myn vleesch en myn bloet,
Om het ghebruycken zoet,, van dat Beeldeken vroet,
Al zou ick de doot noch daerom bezueren.

Eynde des derden Spels.
Continue
[fol. Ee6v]

    Prologhe oft t’zamenspraeck van
twee Personagiens.

Poëtelijck gheest.
GHy hebt ghehoort Vrienden hoe d’Inborstighe envije
Met haer ghezellinne Valsche calumnije,
Leandri en Hero liefde hebben geopenbaert,
En hoe dat Leander Hero syn lieve Amije
(5) Daerom niet en verliet, maer met herte blije
Alle nachten naer syn Alderliefste overswam de vaert,
En hoe hy ghebruycte synen amoureusen aert,
Tot dat hem ’tzelve was belet vande stormen en winden,
En hoe dat Hero zes nachten zat zeer beswaert,
(10) Om dat sy moeste derven haren lieven Beminden,
En hoe Leander de Goden, die hem zochten te schinden,
Heeft vervloect en vermalendijt al t’zamen.
Amoureuse fantasije.
En nu zullen wy u betoonen notabele Vrinden,
Hoe Iupiter de Goden doet vergaren om te ramen
(15) Ghewichtighe zaken, en hoe sy te Rade quamen,
Die Leandrum ten lesten ter doot verwesen,
En hoe Saturnus, tot Leandri onvramen,
Verwect heeft de Rampzalighe Fortuyne mispresen,
En de Goddinne Atropos boven desen,
(20) Ten eynde dat sy Leandrum zouden krincken,
En hoe sy door Saturni bevel zijn opgheresen
Om Leandro synen buyck vol waters te schincken.
[fol. Ee7r]
Poëtelijck gheest.
En om dat Hero oock zoude verdrincken,
Hoe dat de Rampzalighe Fortuyne vol variatie,
(25) Die d’amoureusheyt altijt zoect te mincken,
Verwect heeft goddeloose desperatie.
Amoureuse fantasije.
Die Hero heeft aenghedaen zulcken turbatie,
Dat sy van zinnen gheheel was verdraeyt,
Door dat sy Leandrum verdroncken vont ter zelver spatie,
(30) Mits dat ’tgroot onweder haer licht had uytghewaeyt.
Poëtelijck gheest.
En hoe dat haer Voester was gheheel ontpaeyt,
Als syse by een verdroncken zach ligghen inde Haven,
En hoe syse beyde in een graf heeft begraven.
Amoureuse fantasije.
Dit zullen wy speelwijs vertoonen best dat wy konnen,
(35) Dus en wilt ons jonstich werck niet begrijpen,
Zoo zullen wy t’uwaerts altijt blijven verbonnen:
Dit zullen wy speelwijs vertoonen best dat wy konnen,
Wilt ons dan goede audientie jonnen,
Wy gaen terstont beghinnen naer het pijpen:
(40) Dit zullen wy speelwijs vertoonen best dat wy konnen,
Dus en wilt ons jonstich werck niet begrijpen,
Want al zijn wy bot wy en zullen ons niet doen slijpen.
Poëtelijck gheest.
’tWonder,, byzonder,, dat onder,, d’Amoureusen gheschiet,
Dat waer,, ons te swaer,, om uyten klaer,, de secreten,
(45) Wy en zouwen,, dat niet ontfouwen,, al wouwen,, wy ziet:
’tWonder,, byzonder,, dat onder,, d’Amoureusen gheschiet,
Brengt veel Gelieven,, die hun verhieven,, in grieven,, die’t
Gheproeft heeft,, naer jonst ghetoeft heeft,, mach’t weten:
’tWonder,, byzonder,, dat onder,, d’Amoureusen gheschiet,
(50) Dat waer,, ons te swaer,, om uyten klaer,, de secreten,
Dus willen,, wy stillen,, de geschillen,, van groots vermeten.


[fol. Ee7v]

Namen der Personagiens van’t
vierde Spel.

Poëtelijck Gheest.
Amoureuse Fantasije.
IUPITER.
MERCURIUS.
SATURNUS.
NEPTUNUS.
MARS.
VULCANUS.
OEOLUS.
APOLLO.
VENUS.
DIANA.
Rampzalighe Fortuna.
LEANDER.
ATROPOS.
Goddeloose Desperatie.
HERO.
De Voester.


[fol. Ee8r]

HET VIERDE SPEL.

Iupiter.

VLiecht wech Mercuri, en wilt verzamen
Al de Goden en Goddinnen zonder tarderen,
Twaer noodeloos dat icse u noemde by namen:
Vliecht wech Mercuri, en wilt verzamen
Den Raedt, wy hebben ghewichtighe zaken t’onser vramen
Te handelen en te resolveren:
Vliecht wech Mercuri, en wilt verzamen
Al de Goden en Goddinnen zonder tarderen.
Mercurius.
O Vader Iupiter ick zal obedieren
Zonder failjeren,, u hooch commandement:
Ziet sy staen hier al by een in ’sHemels convent,
Bereyt om t’aenhooren u doorluchtighe Hoocheyt:
Ghy Goden zit al neder elck naer u qualiteyt.
Iupiter.
Ghy Goden en Goddinnen aenhoort myn propositie,
De menschen worden lancx zoo booser van conditie,
Sy zijn zoo vol malitie,, dat sy niet een haer
Op ons en passen, sy zijn zoo ondanckbaer,
Dat sy met sacrifitien noch oratien
Ons en dancken noch en loven vander hoogher gratien,
Die wyse daghelijcx goedertierlijck betoonen:
Wat dunct u behooren alzulcke persoonen
Niet ghestraft te zijn naer hun misdaet?
Hier op begheer ick van u-lieden advijs en raet.
[fol. Ee8v]
Saturnus.
O Iupiter voor zoo vele alst my aengaet,
Ick zou de zondaers al kreupelen en vermincken.
Neptunus.
En ick zouse al metten water verdrincken,
Zoo ick eertijts noch heb ghedaen.
Mars.
En ick zouse al met den sweerde verslaen,
Oft vernielen met brant, hongher oft pestilentie.
Vulcanus.
Neen Iupiter, naer myn intentie
Zoo zult ghyse al verslaen met den blixem heet,
Brontes, Steropos, Pyramon die staen al ghereet,
Om dat sy my zouden helpen noch heden
Den vyerighen blixem en donder smeden.
Oeolus.
Oft laet my met myn stormende winden
Alle de vruchten der aerden verslinden,
Laet my Boream uytzenden niet om verfellen,
Hy zal torens, huysen en boomen vellen,
Hy zal de Schepen teghen de steenklippen drijven,
Datter al in Zee verdroncken zal blijven,
Ia hy zal maken zoo groote gheschallen,
Dat alle creatueren ter aerden zullen vallen,
Hy zal de locht zoo infecteren,
En zoo veel ziecten doen genereren
Door syn stormen vol fenijnen,
Dat de zondaers als sneeu zullen verdwijnen.
Apollo.
O Iupiter die oyt waert zoo goedertieren,
Versmaet al dese advijsen in alle manieren,
En hebt compassie op’t menschelijcke gheslachte,
Die ghy tot noch toe by daghe en by nachte
Beschermt hebt, wilt die noch sparen en beschermen,
Peyst dat u natuere is ontfermen,
[fol. Ff1r]
Sy zullen hun noch beteren in’t leste.
Venus.
O Iupiter zijt ghy toch nu de beste,
En wilt de menschelijcke generatie niet beswaren,
Maer wiltse goedertierlijck sparen,
En laetse niemant van de Goden hinderen:
Wilt de menschen vermeerderen en niet verminderen,
Het zijn u kinderen,, toch allegadere,
Zijt hun dan een ghenadich Godt en Vadere.
Diana.
O Iupiter en laet Saturnum wreet,
Noch oock Martem die van bloede is te heet,
Noch Neptunum met syn golven en vloeden,
Oeolum noch Vulcanum niet spoeden,
Noch iemant anders om de menschen te deeren,
Wiltse alleen dreyghen en wat verveeren,
Al worden sy nu zeer ghebreckich vonden,
Sy zullen hun bekeeren, en laten de zonden.
Saturnus.
Sy zouden hun bekeeren als jonghe wolven,
O Iupiter ghy hebt eertijts wel ghedolven
De Reusen en onder de berghen versmacht:
Toont nu wederom u moghende kracht
Teghen die dus den stock teghen ons trecken,
En wiltse al t’zamen met berghen bedecken.
Vulcanus.
Oft wilt ghebruycken uwen blixem en dondere,
En keert het Aertrijck het opperste ondere.
Neptunus.
Oft laet my de zondaers doen bekoopen
Hun boosheyt, ick zal de vloeden doen loopen
Over alle berghen, zoo ick inde Diluvie heb ghedaen,
Dat zeer luttel menschen u straf zullen ontgaen.
Mars.
Als sy leven in peys, vreuchden en melodijen,
[fol. Ff1v]
Bevrijt van teghenspoede en van tyrannijen,
En konnen sy niet ghelijen,, noch verdraghen
De ghemackelijcke weelde en goede daghen,
Maer door des rijckdoms overvloedicheyt
Zoo groeyt ter weerelt zulcken hoochmoedicheyt,
Dat ’tvolck opgheblasen is van hoovaerdijen,
En daer door verwecken sy het benijen,
En den nijt die baert dan tweedrachticheyt,
En de tweedrachticheyt doet my zonder onderscheyt
De wapen aenveerden om te moorden en saccageren,
Ia om Steden en Landen te destrueren,
En om de hoovaerdighe te berooven van goede,
Zoo dat ickse dan brenghe tot ootmoede,
En d’ootmoedicheyt haer vindende zonder ghelt oft ceys,
Die verwect dan wederom den peys,
Maer want sy den peys niet en konnen ghehouwen,
Zoo brenghen de menschen hun zelven in’t benouwen.
Neptunus.
En al hou ick den ghewoonelijcken loop met myn baren,
Zoo wilt d’een met d’ander teghen stroome varen,
Verhef ick mynen vloet ick hoor verwijt wedere,
Zoo ick oock doen al laet icken nedere:
Ick heb Leandro korts groot faveur ghejont,
Dat hy langhe voorspoedich den lieffelijcken mont
Van Hero amoureuselijck heeft ghekust,
Ick liet hem de Zee overswemmen met rust,
En noch heeft hy my en Oeolum op eenen tijt
Veracht, vervloect, en vermalendijt,
En oock ghezeyt dat hy ons noch gheen sterren by nachte
Van doene en hadde, maer dat hy alleen nam achte
Op het licht dat Hero t’ontsteken plach:
Dus octroyeert my dat ick wreken mach
Met Oeolo op desen Leandrum myn leet,
En dat ick syn brandende liefde heet
Mach verkoelen in mynen vloet,
[fol. Ff2r]
Hy heeftet wel verdient door dat syn Ouders vroet
Lijden in hunnen moet,, door hem veel smerten,
En door dat hyse maect zoo benaut van herten.
Iupiter.
Naer dat ick wel ghelet heb op al u allegatien,
Zoo en wil ick gheenzins tot deser spatien
Alle creatueren noch niet brenghen in lijen,
Maer ick wilse noch ter tijt bevrijen,
Op hope dat sy hun zullen bekeeren:
Maer want Leander onser alder eeren
En authoriteyt te naer spreect met gheschille,
Dat hy Hero mint teghen syn Ouders wille,
En dat syn liefde begost in Veneris Tempele,
Zoo zult ghy hem straffen een ander ten exempele.
Saturnus.
Waer zijdy myn Dochter? komt voort terstont,
Rampzalighe Fortuyne vol variatie
Ghy moet Leandrum die daer is ghewont
Met Hero liefde brenghen in tribulatie,
Hy is gheboren in voorleden spatie
Onder Venerem d’amoureuse Goddinne,
Die hem ghestiert heeft tot d’accordatie
Door Ghelijcke complectie tot Hero syn ghezellinne,
Die van ghelijcken oock gheboren is inne
De zelve Planete, die sy met superstitie
Beyde ghedient hebben inden beghinne,
Dies sy ontfaen hebben Veneris benefitie,
Sy zijn beyde van amoureuse conditie,
Mitsgaders gheluckich, en sy zouden gheluckich blijven,
En waer’t dat en dede myn oppositie,
Diese inden gracht der oneeren wilt drijven:
Dus Rampzalighe Fortuyne, mutabelste der Wijven,
Keert nu in hun respect om der Fortuynen radt,
Myn wreetheyt moet dees twee Gelieven kosten hun lijven,
Sy hebben solaes en vreucht ghenoech ghehadt,
[fol. Ff2v]
Ghelijck de kruycke zoo langhe te water gaet dat
Sy ten lesten breect datmense hoort klincken,
Zoo zult ghy Leandro nu synen buyck vol nat
Brack ghezouten Zee-water schincken,
Atropos die zal hem u helpen krincken,
Iupiter heeftet zoo willen statueren,
Dat hy inde Zee van Hellespont moet verdrincken,
Dus trect derwaerts zonder langher tarderen:
Hy heeft desen nacht synen tijt van domineren
Volbrocht, dus moet ghy Rampzalighe avontuere
U aldaer vinden om t’exploteren:
Myn bevel al eest zeer wreet en stuere,
Syn zoete vreucht moet verkeeren in’t zuere,
Want ’tis vande Goden zoo al voorzien,
Dat de mensch te gheschien staet kan hy niet ontvlien.
Rampzalighe Fortuyne.
Saturne ick zal met subtijle treken
Leandrum brenghen in zulcken verzeeren,
Datmer over duysent jaer zal af spreken,
Tot synder eeuwigher lachter en oneeren,
Dus wil ick myn rat d’opperste onderwaerts keeren.

Springht uyt, springht uyt, wilt den hoop vermeeren,
Ghy wreede Atropo Goddinne vander doot,
Komt helpt my doen een rampzalich exploot
Over Leandrum, zoo my wort bevolen,
Hy heeft langhe ghenoech gheleeft in dolen.
Saturnus.
Hoort toe Fortuyne wat ick u noch zal zegghen:
Als ghy dat straf feyt zult hebben volbracht,
Zoo zult ghy noch een wreeder te wercke legghen
Terstont daer naer in desen zelven nacht,
Hero die naer Leandri komste zit en wacht,
En hoopt vertroost te zijn in korte spatie,
Die zuldy oock overvallen met kracht,
[fol. Ff3r]
En verwecken Goddeloose desperatie,
Die haer zinnen zoo stellen zal in variatie,
Dat syse tot zulcken raserije bringhen,, zal,
Dat sy door ’tmeskief en groote turbatie
Haer onghebaeyicheyt niet konnen dwinghen,, zal,
Maer dat sy mistroostich ter veynsteren uytspringhen,, zal
Op ’tverdroncken lichaem van haer zoete Lief,
En dat sy jammerlijck haer handen vringhen,, zal,
En syn doot lichaem embrasseren door ’tbitter grief:
Dus moeten sy beyde komen in’t meskief,
Al zal’t voor hunlieden een hardt ghelach,, zijn,
Het moet ghemeynelijck altijt iemants dach,, zijn.
Rampzalighe Fortuyne.
Ick zal Saturne terstont gaen derwaerts trecken,
Als ick Leandrum heb doen duycken inden Vliet,
Dan zal ick Goddeloose desperatie verwecken,
Die Hero oock brenghen zal in’t verdriet:
Ick ben de gheweldighe Fortuyne die’t
Al regeert, en de weerelt door ben vermaert,
Maer ick en doen buyten Godts ghehinghen niet,
Al wort d’een van my verneert, d’ander ghespaert,
Dat Leander van my zal worden beswaert,
Procedeert door dat de Planeten bewijsen
Door Godts verholentheyt: maer mynen aert
Die is, d’een doen dalen en d’ander doen rijsen,
D’een bedroeven en d’ander verjolijsen,
Al naer Godts ordinantien en voorzienicheden,
Want ick en slaen noch en verhef niemant zonder reden.
Saturnus.
Adieu Fortuyne, brenght Leandrum in lijen,
En doet Hero oock sterven een bitter doot.
Rampzalighe Fortuyne.
Adieu Saturne Godt der tyrannijen.
Saturnus.
Adieu Fortuyne, brenght Leandrum in lijen.
[fol. Ff3v]
Rampzalighe Fortuyne.
Ick zalse t’uwer contemplatien zoo kastijen,
Datmen noch langhe zal spreken van ’twreet exploot.
Saturnus.
Adieu Fortuyne, brenght Leandrum in lijen,
En doet Hero oock sterven een bitter doot.
Rampzalighe Fortuyne.
Ick zalse beyde brenghen inden noot,
Daer en derft ghy niet met allen voor zorghen,
Alst Godt belieft en mach Fortuyne niet borghen.
Leander.
O kracht der Goden hoe qualijck is my te moede,
Dat ick inde Zee van teghenspoede
Met alle myn uyterste kracht labeure:
Wel ick ben daer in ick moet daer deure,
Al zou ick daer een bitter note om kraken:
Och ick en zal nu door de Zee niet gheraken,
Want ick en zien ’tlicht niet ’tmoet uyt zijn ghewaeyt,
Dies word’ick van zinnen nu gheheel ontpaeyt,
’tHooft staet so verdraeyt,, dat ic niet en weet waer swemmen
Ghelijck den kreupele den berch moet opklemmen,
Soo moet ick roeyen teghen wint en stromme,
Dan komen de straffe baren en drijven my wederomme
Somtijts verheffen haer de golven tot inde locht,
En dan vallen sy tot inder Hellen gheheel onzocht:
De Goden moeten verbittert zijn op my Leander,
Want de winden die strijen al d’een teghen d’ander,
Boreas die verheft hem teghen Nothus,
En Eurus die stormt teghen Zephyrus,
Die myn lichaem als een roerloos Schip vueren
Herwaerts en derwaerts daer’t der Rampzaliger avontueren
Ghelieft, de gheheel locht is zoo zeer verduystert,
Datter een Planete noch Sterre niet en luystert,
Ick en plach naer Elicen noch Arcton niet te vraghen,
Naer Ariadne kroone noch naer den waghen,
[fol. Ff4r]
Ick en hadde oock gheen zorghe voor verdrincken
Als ick myn Liefs lanteerne zach blincken,
Maer maer zaech ick nu de sterren schijnen,
Soo mocht ick noch swemmen uyter pijnen:
Nu Godt lof ick ben tot aen de steenklip gheswommen,
Daer ick dickwils op heb gheklommen,
Om myn vermoeyde leden wat te rusten,
Dus wil ick daer op wederom klimmen met onlusten,
En doen aen de Goden en Goddinnen myn oratie,
Om dat sy my zouden helpen uyt dees tribulatie.

O Goden der Hemelen wilt mynder ontfermen,
O ghy hooghe Goddinnen aenhoort myn kermen,
O bystandighe Venus amoureuse Goddinne,
Die ick voor myn Planete kinne,
Wilt my uyt dit apparent perijckel helpen:
O Tethis wilt ghy mynen noot toch stelpen,
Amphitrite en Doris komt tot mynen bystande,
O ghy Nereides helpt my nu te lande,
O ghy Syrenen draecht my hier uyte,
En stilt de Zee-baren met uwen zoeten gheluyte:
O Oceane, Palemon en Protheu,
Castor, Pollux, Melicerta en Nereu,
Phorba en Glauce en wilt my niet afgaen,
Maer wilt my in desen uytersten noot bystaen,
Als ick te lande ben zal ick u met contritie
Al te zamen en elck byzonder doen sacrifitie.

Och kost ick als Amphion spelen zoete Musijcke,
De Dolphijnen zouden my helpen uyt versijcke,
Als de Goden en Goddinnen hun ooren
Niet en openen om myn ghebedt t’aenhooren.

O Borea, ghy zijt immers ghedachtich,
Dat ghy met Orythia vreucht waert verpachtich,
O Oeole bevrijt my ghy van alle wee,
[fol. Ff4v]
Oft ghy Neptune stilt de beroerde Zee,
En helpt my uyt dit verdriet en lijen,
O waterverwighen Thriton helpt ghy my bevrijen.

’tEs verloren ghebeden de Goden zijn op my verstoort,
Nochtans moet ick myn reyse volbrenghen voort,
En swemmen naer myn Liefs Landouwen,
Want ick zoude hier gheheel verkouwen,
En dan zoude ick de bitter doot moeten bezueren,
Want ick armen noch beenen en zou konnen gherueren.
Rampzalighe Fortuyne.
Komt hier by der Rampzaligher avontueren,
Ick zal u in plaets’ van wijn de bracke Zee doen smaken,
Dat ghy by Hero niet en zult gheraken:
Ghy hebt de Planeten en Sterren gheirriteert,
Ghy hebt de Goden vervloect en gheblasphemeert,
Ia verturbeert,, ’tgheheel Hemels conroot,
En nu roept ghy alst te laet is om hulp door den noot:
Haddy de Goden niet vergramt in voorleden stonden,
Sy en hadden my hier ter plaetsen niet ghezonden
Met de wreede Atropo om u te krincken;
Eest dat ghy dese Zee van Hellespont kont uyt drincken,
Soo zullen wy salveren u jonck leven,, noch.
Leander.
O Rampzalighe Fortuyne wilt my respijt gheven,, toch,
En hebt compassie met my, ’ten zal u niet schaeyen,
Wilt u radt het onderste opwaerts draeyen,
Op dat ick mach komen uyt dit verdriet:
En ghy ô Atropo en verdrinct my niet,
Ghy zult toch elders noch al werck ghenoech vinden,
Al en komt ghy my in myn jonghe jeucht niet schinden.
Atropos.
Neen, neen, wy moeten u brenghen in allinden,
Eer ghy dit perijckel zijt gheschappeert,
Want ’tis by de Goden zoo ghestatueert:
[fol. Ff5r]
Ghy hadt u voor ’tperijckel moghen wachten,
Wat zoudt ghy gaen in Zee swemmen by nachten?
Daer ghy wel wist dat in voorleden tijen
Helles in dit water was komen in lijen,
Daer af dese Zee Hellespont heeft behouden den name,
Soo de weerelt door daer af strect de fame.

Leander.
O alder-onzalichste der catijven,
Wat zal ick nu maken? wat zal ick bedrijven?
Myn leden verstijven,, ick en kan niet langher gherueren
Armen noch beenen, ick moeter blijven,
Dies ick myn ooghen wel mach vrijven,
Ick en kan my zelven niet meer voort ghestueren,
Dies ick, eylaes, eylaes! wel ter quader uren
Hier moet ghewonnen zijn en gheboren:
O ghy nijdighe Vrouwe van avontueren,
Die my in dit bezueren,, nu brenght door toren,
En ghy Atropo die my doet versmoren,
Godt moet u met synen blixem kastijen,
Dat ghy d’Amoureusen dus brenght in lijen.

Adieu alderliefste Hero Palleys van deuchden,
Ick moet, eylaes! nu van u Lief scheen,
Wy hebben t’zamen wat tijts gheleeft in vreuchden,
En nu komt Ramzalighe Fortuyne verhart als steen
Met Atropo my brenghen in’t gheween,
Om dat wy niet meer en zouden vergaren:
Ghy zult u zelven, eylaes! nu vinden alleen,
En uyt ghetrouwer herten groote droefheyt baren,
Als ghy myn doot lichaem zult komen zien ghevaren
Met de golven des waters naer u quartier,
Zoo vrees’ ick dat ghy door de quade nieumaren
U zelven oock brenghen zult in lastich dangier:
Adieu welrieckende Roose schoonen Eghelentier,
Venus wil u behoeden voor druck en allinde:
[fol. Ff5v]
Oorlof ick moet nu scheyden van hier,
Adieu ô Alderliefste die ick oyt minde.
Rampzalighe Fortuyne.
Dout hem onder ’twater ick zal syn inde-
Veers u helpen zinghen op dit saysoen,
Laet ons nu ons exploot over Hero gaen doen.
Atropos.
Wel laet ons gaen naer de speloncke van drucke,
Daer de Goddeloose desperatie leent op haer krucke,
Om haer tot Hero onghelucke,, te verwecken,
Op dat sy terstont vlieghe ter plecken
Daer Hero zit en wacht naer haer zoet Lief,
In plaets’ dat sy Leandrum meynt kussen en lecken,
Zoo zal syse metten zelven water bedecken,
En brenghense oock in allendich meskief,
Hier staet de speloncke van alle druck en grief.
Rampzalighe Fortuyne.
Hou Goddeloose desperatie?
Goddeloose Desperatie.
Wie roept my daer?
Rampzalighe Fortuyne.
’tIs Fortuyne vol variatie.
Goddeloose Desperatie.
Komt naer, komt naer,
De Wolf is gheern onder de Schapen,
Naer dat den Meester is verleent hem Godt Knapen.
Rampzalighe Fortuyne.
Springht uyt, laet zien.
Goddeloose Desperatie.
Trouwen zeer wel,
Hier ben ick Meestersse.
Rampzalighe Fortuyne.
Willekom schoonspel,
Den Hof is zeer met ons beyden verciert,
Als wy’er uyt zijn.
[fol. Ff6r]
Goddeloose Desperatie.
Wat let u, dat ghy zoo roept en tiert?
Wilt my dat verhalen en uytlegghen,
Ick hebber koringhe naer.
Rampzalighe Fortuyne.
Dat zal ick u zegghen:
Ick heb Leandro synen buyck vol waters gheschoncken,
Hy leyt inde Zee van Hellespont verdroncken,
En Hero die naer hem heeft zitten wachten,
Zonder te rusten zes volle nachten,
Die is nu den zevensten nacht in slaep ghevallen,
En haer lanteern-licht heeft Boreas met allen
Wtgheblasen, dat Leander niet en heeft konnen gheraken
By haren Borgh, dies ick hem heb doen kraken
Met Atropo de bitter note der doot:
Dus moet ghy Hero oock gaen brenghen in noot,
Want ’tis vande Goden zoo ghepredestineert,
Sy heeft langhe ghenoech gheboeleert
En gheleeft in amoureuse delectatie,
Dus moet ghy Goddeloose desperatie
Haer zinnen zoo verturberen en quellen,
Daer Charon haer ziele mach voeren ter Hellen.
Goddeloose Desperatie.
Ick zal de zaken alzoo gaen bestellen,
Dat ghy my zeere zult verheffen en prijsen,
In plaetse dat sy meynt te verjolijsen,
Zal ick haer in’t herte gheven zulcken nope,
Dat sy oock zuypen zal van den zelven zope
Dat Leander ghezopen heeft, ick zal de slechte gans
Terstont gaen brenghen aen den zelven dans,
Daer ick aenghebrocht heb de schoon Cleopatra,
Portia, Lucretia, Dido en Medea,
Die haer zelven met haer tooverijen
Vande vyerighe liefde niet en kost bevrijen.
[fol. Ff6v]
Hero.
O kracht der Goden hoe gheeuw’ ick hoe gaep,, ick,
Hoe onlustich ben ick en beswaert van moede,
Gheheel bevreest en beschroomt ontslaep,, ick,
Ick heb groote vaer van teghenspoede,
Ick duchte hoe nauwe dat ick’t verhoede,
Dat ick ten eynde zal moeten vallen klachtich:
My droomde dat ick arriveren zach met den vloede
Eenen Dolphijn, en het dunct my noch waerachtich,
Die hem zelven op ’tzant werp met krachten krachtich,
En zoo hy bleef ligghen op ’tzant uyt het diep,
Zoo docht my dat hy daer sterf onzachtich,
Door dat hem ’twater van den vloet ontliep,
En doen docht my noch dat ick myn Voester riep,
Om dat sy my den Dolphijn zou helpen uyttrecken:
En want ick in desen droom gheen vreucht en schiep,
Zoo begost ick my zelven uyt te strecken,
En zoo Morpheus my doen wilde ontwecken,
Zoo begost ick met groot verlanghen te haken,
Ofter oock eenen Dolphijn te deser plecken
Ghekomen was daer ick zou konnen aengheraken,
En want my noch onkondich zijn de zaken,
Zoo wil icker door dees veynster eens gaen naer zien:
Och Godt mynen lanteerne die ick hadde doen blaken
Is uytghewaeyt eylaes, wat zal dit bedien?
Och, och! ick vreese grootelijcx dat misschien
Leander eenighe Rampzalighe avontuere
Zal ghekreghen hebben, dies myn zoete vreucht moet vlien
Wter banen eylaes, en verkeeren in’t zuere:
O stranghe Fortuyne! ô ongheluckighe ure!
Ick zien Leandri doot lichaem metter strommen
Hier naer ’tlant eylacen komen gheswommen.
Goddeloose Desperatie.
Syn doot lichaem mach herwaerts wel kommen,
Want Atropos heeft synen vyerighen brant verkult,
[fol. Ff7r]
En dat hy verdroncken is dat is u schult,
Ghy hadt naer hem vertoeft zes nachten,
Haddy niet konnen noch eenen nacht ghewachten?
Daer hy naer den Borgh quam gheswommen zoo gheerne,
Oft hadt ghy ten minsten uwen lanteerne
Van u lieve Voester laten gade slaen,
Als ghy wout rusten oft slapen gaen,
Zoo en waer hy niet komen in’t allendich grief.
Atropos.
Wat zoudt ghy zoo doen verdrincken u Lief
Door groote onachtzaemheyt en onzorchvuldicheyt.
Goddeloose Desperatie.
Ghy meucht uyt grooter onverduldicheyt
U zelven wel helpen uyt de lastighe pijne.
Atropos.
Ghy zoudt hier anders blijven leven in verdwijne
Door d’absentie van die ghy hadt uytverkoren,
Ghelijck de Tortel die haer Gayken heeft verloren,
Want de boose Inborstighe envije
Met behulp van Valsche calumnije,
Zullen openbaren al u secreten,
En dan zal u Vadere komen te weten
Dat ghy gheboeleert hebt, en gheen maecht en zijt,
En dan zult ghy door daghelijcx verwijt
Verteeren miserabelijck u zelfs vleesch en bloet,
Ghelijck den leelijcken roest het yser doet,
Oft zoo den kancker ’tvleesch totten been af knaecht:
Ia als u Vader u bedrijf zal zijn ghewaecht,
Zoo zal hy zoo vergramt en ghestoort,, zijn,
Dat ghy van hem zult vermoort,, zijn,
Dus helpt u uyt dees desolatie.
Hero.
Och nu moet ick zonder confortatie
In desperatie,, sterven de bitter doot:
O Atropo wilt zonder tardatie
[fol. Ff7v]
My halen, en doen u gheweldich exploot,
Oft wildy my niet helpen uyt desen noot?
Zoo zal ick ten lesten my zelven ontlijven,
Want ick en wil in ’sweerelts conroot
Sonder myn Lief niet langher leven blijven.
Goddeloose Desperatie.
Ghy meucht wel als d’onzalichste van alle Wijven
U zelven helpen uyt dese swaer doleuren,
Want ghy de swaerheyt niet en zoudt konnen verdrijven.
Atropos.
Ghy zoudt u hayr uyttrecken.
Goddeloose Desperatie.
U ooghen vrijven.
Atropos.
En ws Liefs doot daghelijcx betreuren,
Ghy zoudt u zelven vervloecken.
Goddeloose Desperatie.
En u kleeren scheuren,
Sonder vrienden oft eenighe faveuren
Soudt ghy u leven hier overbringhen.
Atropos.
Ghy zoudt klaghen en zuchten.
Goddeloose Desperatie.
’tHerte zou splijten van doleuren.
Atropos.
Ghy zoudt uwen dranck met bitter tranen minghen.
Goddeloose Desperatie.
U wanghen doorstroopen.
Atropos.
U handen vringhen.
Goddeloose Desperatie.
En als den sneeu smelten van swaerder onghenuchten.
Atropos.
Ghy zoudt klaghen en kermen.
[fol. Ff8r]
Goddeloose Desperatie.
Stenen en zuchten,
Atropos.
En door groote gheruchten op u lippen bijten.
Goddeloose Desperatie.
Roepen en tieren,
Atropos.
Weenen en krijten,
Goddeloose Desperatie.
En nimmermeer vreucht hebben in ’sweerelts perck,
’tFeyt dat ghy bedreven hebt,
Atropos.
Is argher dan moort
Goddeloose Desperatie.
’tIs Midae werck,
Dat ghy u Lief dus hebt brocht om den hals.
Hero.
Och! ghy maect hier zoo veel droef gheschals,
Dat ghy alle myn leden doet verstijven,
Och! ick ben wel d’alder-onzalichste der Wijven,
Die bat zoude solaes en troost behoeven,
Dan ghy my met wanhope komt bedroeven.
Atropos.
Her, her, ghy moet den zelven dranck gaen proeven,
Die u Lief ghedroncken heeft, al is hy bitter in’t smaken.
Hero.
Och! ick beghin naer de doot te haken,
Komt Serpenten en Draken,, wilt my verslonden,
Springht uyt Cerbere met u helsche Honden,
En bijt met u fenijnighe tanden in myn hielen:
Komt voort ghy dry Furien en wilt my vernielen,
Komt voort Iupiter met uwen vyerighen donder,
Versmacht my fortselijck, en worpt my onder
De groote berghen, zoo ghy de Reusen hebt ghedaen,
Oft wilt my met uwen blixem verslaen:
[fol. Ff8v]
Komt Neptune wilt my den buyck vol waters schincken,
Op dat ick ghelijck myn Lief mach verdrincken,
Als ick immers moet scheen van ’sweerelts erven,
Soo en wil ick gheen ander doot sterven
Dan d’alder-beleefste van alle Ionghelinghen
Ghestorven en is, ick en kan my niet langher dwinghen,
Ick wil op Leandrum springhen al schreyen,
En om datmen ons in een graf onder ons beyen
Sou legghen zal ick hem vast houden in myn armen:
O Goddinne Venus wilt mynder ontfermen.
Goddeloose Desperatie.
Soo zoo light daer, dat zijn de losen en termen
Daer wy naer haken.
Atropos.
Eylacen, eylacen.
Goddeloose Desperatie.
Achermen, achermen.
Atropos.
Sy moet smaken
Het zelve sop dat Leander heeft gheproeft.
Goddeloose Desperatie.
Hoe zijn wy nu t’onpasse.
Atropos.
Hoe zijn wy bedroeft.
Goddeloose Desperatie.
Hoe zullen wy zuchten.
Atropos.
Hoe zullen wy klaghen.
Goddeloose Desperatie.
Men mach ons ooghen wel met eenen stroowisch vaghen,
’tSal al van droefheyt zijn daer wy af zullen spreken.
Atropos.
Wy zullen een bly aenschijn in eenen droeven capruyn gaen steken,
In plaetse dat wy zouden schreyen en krijten.
[fol. Gg1r]
Goddeloose Desperatie.
Wy zijn certeyn wel twee groote hypocrijten,
Die ons in ander lieden qualijckvaert verblijen.
Atropos.
Wy hebben veel volcx ghebrocht in lijen,
En wy brenghen noch daghelijcx ter Hellen veel zielen.
Goddeloose Desperatie.
Laet ons gaen schoyen.
Atropos.
Laet ons ons hielen
Hier nu laten zien, en gaen wy elders ons profijt,, zoecken,
Wy en komen nieuwers wy en krijghen altijt,, vloecken.
De Voester.
Wel droom ick, waeck ick, oft slaep ick swaer,, is my
Myn herte van ancxst verschietende?
Ick meynde dat Hero by my was, waer,, is sy?
Haer absentie moet my zijn verdrietende,
Druck en vernoy ben ick ghenietende:
Her waer zijn myn kleeren, noyt zoo beswaert,
’tHerte is in den vloet van droefheyt vlietende,
Ick en weet niet hoe ick dus bedroeft kom’ en vervaert.

Och de Rampzalighe Fortuyne, die niemant en spaert,
Die heeft hier een moordadich feyt bedreven,
Sy heeft twee Ghelieven die minlijck waren ghepaert,
Ghescheen, en Leandro met Hero benomen ’tleven,
Eylaes! sy ligghen hier d’een op d’ander beneven
Hero veynster, die noch wijt open staet.

O Goden der Hemelen willet my vergheven,
Dat ick den oorspronck ben van dit moordaet,
Had ickse niet ghehouden in haer quaet
[fol. Gg1v]
Regiment, dit ongheluck en waer niet gheschiet.
Och haren wreeden Vader zal my metter daet
Vermoorden oft brenghen in allendich verdriet:
Maer want den na-raet hier nu en ghebreect niet,
Zoo wil ick bey dees doode lichamen op de Haven
Met eender koorden gaen trecken uyt den Vliet,
En ick wilse beyde in een graf begraven,
Godt wil hun zielen met Hemelschen Nectar laven.

Eynde des vierden Boecx van den handel
der Amoureusheyt.

[fol. Gg2r]

    De Naerprologhe oft t’zamenspraeck van
twee Personagiens.

Poëtelijck gheest.
GHy hebt gehoort Vrienden de zoete Comedien,
Hoe Leander en Hero vreucht hebben verpacht,
En nu hebben wy vertoont de droeve tragedien,
Hoe sy beyde zijn verdroncken in eenen nacht.
Amoureuse fantasije.
(5) De vyerighe liefde, die daer wel op acht,
Is zorghelijck, al eest dat sy d’Amoureusen wel groeyt,
Zoo men naer schoon weder reghen verwacht,
Zoo verwachtmen naer voorspoet tegenspoedicheyt.
Poëtelijck gheest.
Als Rampzalighe Fortuyne haer nette spreyt,
(10) Zoo komt sy de Minnaers subijtelijck beswaren.
Amoureuse fantasije.
Wat eest dan, ’tis al verloren ghezeyt,
De natuere wilt haer altijt openbaren.
Poëtelijck gheest.
’tBlijct aen Hero, hoe mocht een Vader syn Dochter bat bewaren,
Dan op eenen Borgh daer niemant en quam ontrent?
(15) Met water wel bevrijt voor d’Amoureuse Minnaren,
Die niet beklimmen en konnen zulcken stercken Convent.
Amoureuse fantasije.
’tIs al te vergheefs al eest datmen ghewent
Een wildt Dier ieuwers vast op te sluyten,
Zoo zal’t met practijcken door’t inwendich torment
(20) Hem zelven verlossen en gheraken daer buyten.
Poëtelijck gheest.
Zoo quaet om stoppen zijn springhende conduyten,
En quaet te verberghen zijn spillen in zacken,
[fol. Gg2v]
Zoo en willen d’Amoureuse Dochters inder muyten
Niet blijven als sy verladen zijn met der liefden packen.
Amoureuse fantasije.
(25) De Voghelen moeten wel vry van tacken te tacken
Springhen zouden sy zinghen melodieusen zanck,
Zoo naer wilde Dieren springhen de Bracken,
Loopen d’Amoureusen gheern uyt alle bedwanck.
Poëtelijck gheest.
Als d’Ouders hun Dochters blijven houden te lanck,
(30) Zonder die te stellen, en de natuere willen dwinghen,
Zoo moeten sy dickwils ghedooghen teghen hunnen danck
Dat sy schandelijck in’t wilde springhen.
Amoureuse fantasije.
En dan zietmen d’Ouders hun handen vringhen
Door’t inwendich verdriet ’twelck ’therte ghevult,
(35) Sy beklaghen dat sy boeleren met Ionghelinghen,
En het is nochtans hun eyghen schult.
Poëtelijck gheest.
Nu dees vyerighe liefde is immers verkult,
Dees twee Gelieven en zullen geen vreucht meer verpachten.
Amoureuse fantasije.
Dus ghy Amoureusen houdt u ghedult,
(40) En wilt u voor onkuysheyt wachten.
Poëtelijck gheest.
Als Cupido beghint te baren syn krachten,
Zoo wederstaet de liefde in’t beghintsele.
Amoureuse fantasije.
Zoo en zult ghy met doloreuse klachten
U dwaesheyt niet beklaghen in’t intsele.
Poëtelijck gheest.
(45) Cupido is blint, en door verblintsele
Doet hy d’Amoureusen dolen vroech en late,
Godt jon u ’tverzintsele,, voor d’onderwintsele,
Zoo dat ghy in liefden al Houdt middelmate.

FINIS.

Continue

Tekstkritiek:

fol. A1r, F4r, Q1r en Z2r; Inhoudende er staat: Inhondende
fol. D4v, vs. 193 wedde er staat: weedde
fol. H8v, bij 790 Niemants eyghen. er staat: Niemant: eyghen.
fol. M5v, vs. 5 ghehoont er staat: ghehoon
fol. M7v vs. ... Wonderlijck er staat: Wonderlijch
fol. N3r vs. ... ghebruyckers er staat: ghebruyckere
fol. S7r TWEEDE er staat: TWEEEDE
fol. V8r, vs. 35 rijsen,, er staat: rijsen,
fol. Z5r, vs. ... ontfouwen er staat: ontfouw met een vlekje fol. Bb8v feyt er staat: feyl
fol. Cc1r TWEEDE er staat: TWEEEDE