Adam Karels van Germez: Vervolgde Laura. 1645.
Bewerking van Laure persecutée (1639) door Jean Rotrou
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton030380 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. *1r en *1v: blanco]
[fol. *2r]

ADAM KARELS

VERVOLGDE

LAURA.

[Vignet: NOCH TYT NOCH RUST.]

t’Amsterdam, Gedrukt by Iacob Lescaille.

_______________________________________________

Voor JOHANNES JACOT, Boekver-
kooper in de Stilsteeg, in de vergulde kronijk,

in ’t jaer M D C XLV.


[fol. *2v: blanco, fol. *3r: gravure, fol. *3v: blanco]
[fol. *4r]

MYN HEEREN,
                ABRAHAM ALEWYN.
IAKOB VAN STRALEN.
WILLEM KIEFT.
WILLEM VAN ERPEKOM.
HENDRICK VASTRICX.
Mr. IOAN VAN HELMONT.
Tegenwoordigh Regenten van het weezen-
Godshuis, binnen AMSTERDAM,
MYN HEEREN,
    Gelooft, dat my waerlijk leet is, dat ik hier moet trachten, U. E. te doen gelooven, dat deeze Laura, die zelf van den wreeden Spanjard geëert, van de rustige Vranken bemint en verheven is, noch binnen Amsterdam de aldervernaemste plaets der vryheid, de vervolging zoo onbescheiden moet bezuuren; en dat zo zeer niet om datze in Spanjen gebooren, en derhalven een kint van onzen erfvyand is: maer alleen, om dat ik my onderwonden heb haer duits te leeren spreeken. en, o leider! deeze vervolging geschiet meest, van de minsten der Poëten: een volk wiens voorouders de vervolging zo bitterlijk [fol. *4v] hebben moeten smaeken. De kinderen van de vervolgde zijn vervolgers geworden; doch de waerom kan ik niet recht weeten: dit weet ik, dat mijn al ’ereersten vriend, die ik onder de Tooneeldichters ooit gehadt heb, mijn vyand niewers anders om geworden is, als om dat ik met een ander van de zelve konst omging, en den zelven tot dat zelve werk aenmaende. en den tweeden om den derden den zelven gang ging. maer toen ik eind’lijk eens meê hand aen dat werk sloeg, bevond ik dat alle mijn vrienden van die neering, my bynae begaven; waer uit ik heb beginnen te vermoeden dat elk van hen gaeren de eenigste poët was, om volgens dien de best te weezen. Maer zalmen zeggen, dit is tegen de liefde die geen quaet kan vermoeden. ik ly dat garen: maer ’t ongeregeld zeggen van een van de vervolgers, die zelf geen hert heeft zijn vaerzen den volke te verkondigen, dan door mijn, en mijner meedebroederen mond, benemen my ’t vermoeden, en verzeekren my ’t zelfde. te weeten, dat ik mijn pen beter in iets anders gesteeken had dan in den inkt, om Laura te rijmen. waer wil men heen met zulk een hond? dat my hier betaemden van iet anders te spreeken: ik zou hem wijzen waer hy beeter zijn neus in steeken mocht, dan zulk een snap te [fol. *5r] voeren; om te ruiken dat hy in een land is, daer hy, en al zijn mededichters te zaemen niet mans genoeg zijn den Schouburg een jaer lang werk te geven, ik laet staen al de eerlijke liefhebbers der poëzye te vernoegen: dat eenige van hen ook zelf wel weeten, niettemin al voort gaen in ’t vervolgen; gelijk deeze week verscheiden maelen is gebleeken, niet alleenig aen Laura, maer zelf aen den Veinzende Torquatus, die voor eenige dagen is uitgegaen; mijns oordeels een van de beste treurspeelen van deezen tijt; is ’er beeter ’t kan zijn, maer nochter tijt niet in duits van een poët onder de achtien jaeren.
    Dit, en meer andere vervolgingen (die ik verzwijg, om geen vervolgers te melden, en zelver aen geen vervolg schuldig te zijn) hebben my bewoogen deeze Laura niet te doen voor koomen, dan onder ’t geleide van Minnevaeders en Schutsheeren, in wiens zorge, en behoeding zy haer bevryen mocht, voor de klaewen der vervolgers.

  MYN HEEREN,

    Uwer E. alleruitmuntende goedertierenheid in het opvoeden, en machtigh vermoogen in ’t beschermen, benaemen my ter eerste gedachten al mijn zwaerigheit in ’t verkiezen; en maekten [fol. *5v] my moedig om in allerootmoet voor deeze Laura, als voor een onmondig’, en vaederlooze weeze, in uwe Achtbaere vergaedering te verschijnen; met beede, dat zy doch van U. E. gewoonelijke minlijkheid, beneffens heure zusters de andere weezen, gehandhaeft, en verdeedigt magh worden; om ’er te gebruiken ter plaets daer heure dienst U. E. en al d’ouderlooze die uwe zorgen bevoolen zijn, eenig nut kan verschaffen. en waerlijk dit wort U. E. van geheeler herten gevergt. te meer, om dat deeze Laura boovenal de vervolging, noch verlaeten wort van hen die zich beroemden heure vaeders te weezen. Maer U. E. kunnen lichtlijk bevroeden, door de vlijt die zy doen om haer van een te scheuren, dat zy ’t zijn, even als de hoer in ’t eerste gerecht van Salomon moeder van ’t leevende kint was, die ’er met de helft wou laeten genoegen, door dien dat zy het haeren had dood geleegen, gelijk de deezen het hunne. Maer ik in teegendeel beveel haer het billijke oordeel van U. E. bescheidenheit: doch aengezien U.E. in zoo vollikrijken stadt, van de deftichste en machtichsten Raedt der zelver steede tot die loffelijke regeering van het weezen Godshuis zijt opgetoogen; volgt, mijns oordeels, door het aenkleven van dien, dat alles wat tot nut en [fol. *6r] dienst van ’t zelve gedaen wort, van U. E. gehandhaeft en verdaedicht behoort te worden; en Laura door dien aenhang het leven ongeschonden zal behouden. dat dit vrypostig oordeel, en heul zoeken, van my by U.E. de vervolging op een nieu zal gaende maeken, zien ik al aenkoomen. Eerstelijk om dat my daer in ’t zin schiet, dat ’er geweest zijn die dat scheldschrift met de naem van die ’t gemaekt had in U.E. vergaedering hebben weeten te doen verschijnen, met dat oogmerk van my met dien zelven inhoudt te bekladden. Ten anderen (want het gemoet zal ’er toch overtuigen, hoewel dat hier noch niemand gemeld wert) om dat ’er eenige van de vervolgers zijn die zich laeten verluiden, zo ik hen met mijn pen kom te moeien, dat zy my met de pistool antwoorden zullen. even invoegen of zy door dien blixem der duivelen, hun donkere verstanden verlichten zouden. maer ik, zo U. E. my verwaerdigt te bedekken met den minsten telg van uwen heiligen laurier, daer de blixem des heemels geen vat op kan vinden, volgens ’t zeggen der poëten, zal den helschen in geen der wijze vreezen. Voorts, om dat het lof en leven der eerlijke nooit benijt wort, dan van brein- en eereloozen, zal ik my wreeken, met heur doen en laeten niet naer te [fol. *6v] volgen, en al heur ongeachte vervolging uit te lachchen, om zelf niet meede belachchelijk te zijn; ja dat meer is, zo veel vlijtiger in uwen Schouwburg op het tooneel van eeren, niet alleen met Laura, maer met alles wat U. E. eenigzins dienen kan, andre trachten te overtreffen, hoe veel te meer aenblaffende honden zich in ’t plein vertoonen om my te verscheuren: vertrouwende dat de Achtbaerheit waer meede U. E. goederen en kinderen bestiert worden (niet alleen tot vermaek van deeze welgeschikte stadt, maer tot verwondring van alle naebuurige plaetzen) deeze Laura altijt een voorspraek zal verstrekken: niet by haere vervolgers, want die kleinigheid zoud ik U. E. niet derren vergen: maer by den geenen die ’t U. E. gelieft heeft de regeering van den Schouwburg te vertrouwen, datze daer naer eisch doch mocht verschijnen; schiet ik ’er niet mee in mijn voorgenomen wit, dat is de genoegzaeme ophouding uwer E. en hen lieder eer, de grootmaeking uwer plaets, het voordeel der armen, en ’t vernoegen der gemeente, dat zal waerlijk aen mijn geneegentheit niet ontbreeken. en offer schoon gevonden wierden, die hier grootser stijl, krachtiger woorden, zoeter loopjes, meerder leering en minder fouten mochten vereischen: U. E. zult [fol. *7r] bevinden dit alles in volkoomenheit niet te behoeven; eerstelijk om dat zelf de natuur, daer dit een naebootzel van is, niet zonder gebreeken gevonden word: ten andren om dat ik U.E. hier geen werk uit mijn eigen vernuft ontsprongen voort breng; Maer vertoon U. E. enkelijk ROTROU, of vertolk hem in rijm, nae dat hy my eerst van Ian Hendrikzoon Glaezemaeker, in ’t rymeloos van woordt tot woorde uit liefde vertaeld is. voor welke geneegentheit tot my en den armen, ik hem eewiglijk betoonen zal dankbaer te zijn; zonder de achtbaere vrientschap van mijn Heer Kasper van Baerle Rechtsgeleerde, te vergeeten, die my lang van te vooren drie honderd reegels had overgezet; waer uit ik de eerste geneegenheid gekreegen heb van dit te rijmen. de hoovaerdy evenwel van mijn naem hier alleenig boven te zetten, heb ik geleert van mijn meester ROTROU, die ’t zelfde in Frans uit het Spaens van LOOPES DE VEEGO gedaen heeft, dat ik in Duits uit het Frans van hem heb moeten doen: en van meer andre dichters van deezen tijt die my daer in zijn voorgegaen: om die reeden geloof ik, dat, of ’er meer overzettingen van het zelleve voorwurp waeren die licht beeter mochten zijn (gelijker van Laura is) datmen dan yders werk [fol. *7v] zou kunnen onderscheiden, en niet schijnen zou dat men iemants anders eer zoekt deelachtig te weezen. Hier meede, mijne Heeren, verzoek ik nochmaels van U. E. mildheid het voorige verzochte; en met eenen verschooning van de lankheit van mijnen Brief, daer mede ik U. E. van gewichtiger zaeken dus lang heb af gehouden. zo ik dit verwerf, en daerenboven t’eeniger tijt voor Laura de eer verkrijg, van door eenige van U. E. geleezen te worden, gelijk ik verhoop, om dat zommige van U.E. haer verwaerdigt hebben te beschouwen, zal ik altijt verbonden blijven, zelver in de werken van haer vervolgers U. E. te dienen: ja, trachten hun doode vaerzen met een leevende stem een luister te geeven.

    In ’t jaer 1645,
den 8 dagh in de
maent van Iunius.		 Als zijnde, mijn Heeren,

            U. E.
        indien ’t U. E. gelieft, alleryverigsten dienaer,

                ADAM KARELS VAN GERMEZ.


[fol. *8r]

SONNET.

OP

ADAM KARELS

VERVOLGDE LAURA.

GElijk de blonde zon, door dampen wort verduistert,
    Wen ’t neevelige zwerk ontgloort zijn rijke glans,
    Zoo wort door onvernuft, bynae den eeren krans
Onttooit,en ’s rijmers eer, door wangunst vaek ontluistert.

(5) Maer als zijn hellen glans, komt glimprijk door te breken,
    En damp, en zwerk verteert door zijn vermoge kracht;
    Zo zal uw Laura, schoon de nijt uw eer betracht
Te vlekken, op ’t Tooneel weergaedeloos uitsteeken.

    En of de haetgoddin een vloet van laster braekt
    (10) Op uw gekranste kruin, en uw vervolgde laekt,
Zo zal nochtans heur gift, noch schimp, noch haet, noch smaelder,

    Uit blussen uwe eer, en gadelooze gloor
    Waer mee gy d’herten prikt, en kittelt door ’t gehoor,
Noch dempen uwe faem, zoet vloeiende vertaelder.
L. D. FUITER.

[fol. *8v]

PERSONAEDJEN.

GRAEF, Maerschalk van Hongerijen.
ORANTEE, Prins van Hong:
LAURA.
LIDIA, Staetjuffrou van Lau.
OCTAVE, Eedelman van Orant.
KONING, van Hong. vader van Orant.
KLIDAMAS, voedsterheer van Laura.
ARBAN, dienaer van Orant.
PORCIA, Infante van Poolen.
KLEONTE, Eedelman van de Koning.
Zwijgende.
HOOFTMAN van de lijfwacht.
LYFWACHTEN.
STAETjONGES.
DIENAERS.
AMBASSADEURS van Poolen.

    Het Tooneel is’t Hof te Bude in Hongarijen, en voor
            en in het huis van Laura in de zelve stadt.
    Het spel begint in de morgen, en eindigt den andre
            dach op een zelven tijt.

Continue
[p. 1]

DE VERVOLGDE

LAURA.

Bly-eindigh Treurspel.

EERSTE BEDRYF.

I Tooneel.

GRAEF, ORANTEE, KAPITEIN,
en LYFWACHT.

GRAEF.
MYn Heer, uw’ Hoogheid wordt uit ’s Konings naem beslagen.
ORANTEE.
Hoe! boertge?
            GRA. ’k Volg mijn last, naer ’sVorsten welbehagen.
ORANTEE.
Graef!
GRA. Prins!
        ORAN. Zie toe, dat diergelijke spel, niet weer
In een bedroefde vreugd tot zijnen meester keer.
(5) Pas op. denk om u hooft!
                                    GRA. Ik zou, in boerteryen,
Gerechtlijk vreezen voor uw’ gramschap, en mijn lyen.
En waer dit reukloosheidt, die dees verzeek’ring deê,
Uit eigen zellefs macht, ik vreesden dubbel wee.
Beticht mijn stoutheid niet maer’sKonings strenge tooren;
(10) Die my tot dit geweld, heeft, ’t mijner leet, verkooren:
Zijn last verstrekt de hand, van, die zijn knecht verstrekt,
Een schild, en ’t zelve schild houd ook mijn hooft bedekt.
ORANTEE.
Hoe Graef! wat nijd kan hem zo blind, en toornig maeken,
[p. 2]
Dat zy hem al ’t gevoel van vader doet verzaeken?
(15) Wat helschen god verplicht hem tot die snoode straf
Zijns zoons, in ’t geen, hy aen zijn vyandt wel vergaf?
Dat hy, mijn misdaed, vry op ’t naeuste, doe doorgronden,
Van d’al ’er strengsten geest in de natuur gevonden:
Dat hy mijn vyand zelf eens naer mijn vonnis vraeg,
(20) Wat gelt ’et, dat my dien in plaets van straf beklaeg.
Beminnen is mijn zond! mijn rechter is mijn vaeder!
Wat zond’ is zoeter? spreek! wat rechter was ooit quaeder?
Heeft hem dit schoone vuur zijn daegen nooit geblaekt?
Hoe! is hy zonder min aen my, zijn zoon, geraekt?
GRAEF.
(25) De liefd’ is zoete zond’, en lichtlijk te verschoonen:
Maer, d’ongelijkheid doet dat hy de keur moet hoonen.
Hy wenscht meer eevenheid in uw verliefde zin.
Hy doemt het voorwerp van uw’ min wel, maer geen min.
ORANTEE.
De min, die macht, dien dwang der vryheid, dien verheeven,
(30) En zoete winnaer van elks hert, maekt alles eeven.
Hy maekt het voorwerp onze wil gelijk; en waer
De willen zijn, daer is gelijkheid meede.
                                                      GRA. Maer
Men heeft ook vaek gezien dat quade keur der vorsten
Het gansche land verdurf, en schand’ voor eere torsten.
(35) En ons belang is vast aen ’s konings trouwen haet.
Een prins, als gy, behoort zich zelfs min, dan zijn staet.
ORANTEE.
Héé! van baldadigheid noch voort te gaen tot schelden!
Rampzalig’ ik verstaet. Ha snoode! ’k zalt vergelden!
Verrader! ik de staet onteeren! waer in? hoe?
GRAEF.
(40) Mijn heer, noch niet, maer elk,* is vreeselijk te moe!
ORANTEE.
Waerom?
      GRA. Om d’uitgang van een steege liefd’, wiens schichten
U lichtlijk mochten tot een echte trou verplichten.
[p. 3]
Men zal een wulpsche tocht u nimmermeer verbien;
Waer af gy niet en kundt dan yd’le vruchten zien:
(45) Uw vader staet dit aen uw’ jonkheid toe: en ’t speenen
Van zulk een zucht, waer u geen recht doen. maer te meenen
Dat hy gedoogen zal, dat gy ooit door de band
Des huw’lijks, u, met een oneeven trou verpand,
Zal mis zijn; want, hy zal nooit toestaen dat de hetten
(50) Der woeste jeugd, uw’ eer met eeuw’ge schand besmetten:
Want deeze Laura, heeft in al ’er gaven, geen,
Die aen een keurlijk oogh behaeglijk zijn. ’t Gemeen
Gerucht, verbeelt ’er zoo, dat my het minste teeken
Der gaeven van natuur, in haer, nooit zijn gebleeken.
(55) Z’ is eedel, ’t word gelooft, maer voor de rest, mijn heer,
Zeer arrem van geluk, ’t kan zijn ook zoo van eer.
ORANTEE.
Schaemtlooze schender, uw’ baldadigheid, en quaede
Gedachten, gaen al voort in ’t last’ren, en versmaden.
Wat houd my, dat ik hier niet met uw reukloos bloed
(60) De waerdigheid beschrijf van Laura, en heur stoet?
Geloof, ô lichtgeloof, dat gy alleen verbonden
Zijt, aen d’onwetenheidt; die ’t straffen uwer zonden
Verhoed; en dat uw’ heil bestaet in d’onkun, van
’t Onsterflijk proefstuk vol van deugd en schoonheid. Kan
(65) Ik hooren, dat gy ooit, uit uw’ ontwijde lippen
Heur heilge naem eens zonder eerbied laet ontslippen;
En deeze jonge zon al d’eigenschap van die
Niet toeschrijft, daer ik nau de helft heurs glans in zie,
Zoo zal dees hand heur’ eer en achtbaerheid herstellen,
(70) En uwe straf zal uwe misdaed voort verzellen.
Spreek bevend’, als van een onsterflijke, van haer,
En nimmer dan geknield, gelijk voor uw altaer.
GRAEF.
Ik maek, met onwil, u gerechtelijk verbolgen;
Maer moet aen d’ander zy een vaders orde volgen!
(75) Hy wil gehoorzaemt zijn: hy is ’t die my hier zend;
Hy oopend my de mond, en stuurt mijn arm, in ’t end.
[p. 4]
’k Heb echter noch gefaelt: mijn bloed bied heele plassen,
Indien ’t van nood’ is, om mijn misdaed af te wassen:
En wensch dat deeze tong beroerloos needer viel,
(80) Die sprekend’ al te valsch weersprak ’er eigen ziel.
Dees’ Laura die ’k heur glans door laster wou verdoven,
Gaet al ’t bereik van ’t menschlijk brein geheel te boven.
Ik maekt’ een monsterdier van deeze godlijkheid:
Maer ’t was door snoode plicht aen zijne Majesteit.
ORANTEE.
(85) Gy kost nooit beter slagh van wapentuigh bedenken,
Om ’t onrecht dat gy aen heur schoonheid deed, te krenken,
Dan dit. en gy verplicht my nu zo zeer, als gy
My eerst verstoord’; en gy verheft die gy in ly
Geholpen had; en ben door uwe reên beleezen;
(90) En mijne boey zal u een vrucht van eere weezen.
GRAEF.
Wat moeielijk bevel is my van daeg gedaen!
ORANTEE.
Ga Graef, ik geef my op, ’t is wel, koom laet ons gaen.
GRAEF.
Ik laet u deeze wacht (wijl wy uw’ vree verbeyen)
Die uwe Hoogheid zal in zijn vertrek geleyen.
ORANTEE.
(95) Tree voor.
              GRA. Mijn Heer, geloof dat ’s Konings goedigheit,
Dees strenge wet, wel haest, om u, ten val bereid.


II Tooneel.

LIDIA. LAURA.
DE waerdigheid betoont,van daeg, dat zijn vermoogen
Vaek meester is van ’t heil, al schijnd het fout. uw’ oogen
Zien ’t zelf in dees verliefden Vorst, die slaeflijk word,
(100) En uwe knien omnarmd als hy zijn offer stort.
LAURA.
Maer als zich ’t luk zo groots vertoont met prachtig praelen,
[p. 5]
LAURA.
Het blaekt wel, maer ’t bedriegt, en ’t zijn slechs valse straelen.
Men geeft gans geen geloof die ’t al’er meest belooft.
Die alles aenbied weigerd dikwijls heus, ja rooft.
(105) Wel! ziet ghy niet hoe ons den Koning volgt met plaegen?
En hoe hy eer ik klim my weer ten val doet jaegen?
Wat vruchten of ik doch van ’t lachchend lot verwacht,
Die zo een vyand moet verwinnen zonder kracht?
LIDIA.
De Prins zal pletten ’t geen u pijnd. En gy, die ’t heele
(110) Verliefde hert bezit, zult zijn geluk ook deelen.
Zo minlijk als hy is, zoo trou is hy. Maer ach!
Octaef, dat ik dit ook van u niet zeggen mag!
LAURA.
De liefde baerd in ons die zwakheid, dat ons ’t gene
Dat wy beminnen zo ’t niet lacht bedroeft doet weenen.
(115) Een koele lonk, die ’t oog maer onverhoeds ontschiet,
Is ons een doodsche schicht die’t hert treft. Twijfel niet;
Maer hou voor vast dat gy, in nood, in uw’ Octave,
Een minnaers vlam zult zien, en zorg van trouwe slaven.
O goôn: wat ’s dit? hoe snel komt hy hier herwaerd aen?


III Tooneel.

OCTAVE. LAURA. LIDIA.

(120) HA! maek doch niet dat u de Koning hier vint staen.
Mevrou, noch heemel, ja noch zelf de dood, kan’t woeden,
Der razery, schoon dat ze weigrig zijn, verhoeden,
Van hem die u vervolgt; noch al uw’ dagen, geen
Een uur verlangen. om u dan in ’t kort alleen
(125) D’ellend’ge staet van u te zeggen, ’k der ’t niet zeggen,
De Prins is door de last zijns vaders vast doen leggen.
En door die zelve last wortg’ over al gezocht.
Men loopt door ’t gansche hof, jae daer nooit mensch op docht.
De poorten zijn bezet. Men zou maer tijt verliezen
(130) Om tegens zijne jaght een yd’le vlucht te kiezen.
En ’t zoeken strekt alleen tot uw’ bedroefde doodt.
[p. 6]
LAURA.
Wel! ’t sterven is een moet. Besluit gy ’t goôn? geen noot.
Geen mensch ontvlied de dood: en vele die ’er wenschen:
Zy strek my dan een vrucht zijns mins, voor alle menschen.
OCTAVE.
(135) Daer vind, ik noch een hulp tot redding van uw quaet.
LAURA.
Wat hulp?
        OCT. U daed’lijk te verkleên.
                                              LAU. In wat gewaed?
OCTAVE.
In ’s princen ’s paedjes kleed; en onderdeeze kleeden
De plaets van knecht beslaen, en minnares; want heeden
Is dien die ’t droeg ontrent drie dagen uit ’er ty:
(140) Maer sa, men moet zich spoên.
                                                LAU. O goden staet me by!
                                                                                    Bey bin.


IV Tooneel.

LIDIA alleen, en jaloers van heur vryer.

MEt welken zorg, en vlijt komt hy zijn dienst besteden!
O Laura!’k vrees voor u, maer meer voor my: want heeden
Verkondigt den verraêr ons allebey de dood,
Aen my door zwijgen, u, door boodschap van uw’ nood.
(145) Maer zou ’t wel zijn dat ik verbaest, bedeest, door quaede
Onnutte zorg my zelf bedrieg, en valsch verraede?
De plicht van Laura, in heur lijden, by te staen,
Geeft mijn beklag de schuld, en schijnd zijn vlijt t’ontslaen.
Ik vul de lucht vergeefs met zorgen die my quellen;
(150) ’t Is zotte vrees, en die my niet betaemd: te stellen
Voor vast, dat hy bemint die onzen Prins bemind!
Mijn liefd’ al eevenwel, door wantrouw’ gans verblind,
Zal echter door de tijt de waerheid dezer zaeken
Ontdekken; want mijn vrees kan niet ten einde raeken.
(155) Een worm van jalouzy, een schadelijk gedacht,
Word vaerdig in gevoerd, maer traeg te rug gebracht.


[p. 7]

V Tooneel.

KONING. De GRAEF. De KAPITEIN,
en LYFWACHTEN.

WEl nu! gaf hy zich op?
                            GRA. Ia heer, (ik ben bewogen)
Met zoo een effen ziel, en zulke zedig’ oogen
Dat hy geen heusheid meer, of vrundschap onder zon
(160) Van ymand krijgen kost, of zelf bewijzen kon.
KONING.
Maer nu! die toveres, die snoodst’ der mereminnen,
Houd zy noch d’oppermacht in zijn verzotte zinnen?
GRAEF.
De tijd
        KO. Wat tijd? ’t kan zijn, dat deezen zelven dag
D’Infant met heur persoon mijn hof vereerd. Gewag,
(165) En brieven van mijn volk, en trouw die wy betrachten,
Doen ons van dag tot dag heur’ overkomst verwachten.
En hy brengd my, vast door zijn zinloosheid, by na,
Dat ik het zelve vrees dat ik gehoopt heb. Ha!
Een onbekende maegd, zelf van ’t geval verstooten,
(170) En lastig aen natuur, haer zelf, en stam; gesprooten
Uit niemand; zonder naem, of land, of macht; ja leeft
Zo arm, en zonder goed, dat zy geen hoop en heeft:
Een schandlijk gaepspel voor de goôn, een last der aerde,
Weêrstaet mijn wil, en der met my den strijd aenvaerde!
(175) En dees behelpt zich slechs met valsche tovery,
Om my, mijn zoon, en staet te helpen in de ly!
Voorzichtig’ artzen, laet in ’t uiterst’, ons doch teegen
Een groot, en machtig quaed, de zelve mid’len plegen.
Koom gaeuwe bootsluy, t’sa. om niet te gront te gaen,
(180) Laet ons, ons, van den last, die ons bezwaert, ontslaen:
Laet ons Ulisses hier gebruiken, trots zijn belgen;
[p. 8]
En tot zijn welstand voort zijn Circe zelf verdelgen.
GRAEF.
De straf eens onderdaens, gevaerlijk voor den staet,
Is billijk, dat een Vorst voor al ter herten gaet;
(185) Dat lit van ’t lant, moet voort van ’t lijf, met al ’t gebeente,
Tot nut van ’t ovrigh deel, van Vorst, en zijn gemeente.
KONING.
’t Sa! Graef, dat gy uw’ vlijt aen onze zorg verzeld.
Z’onthout ’er hier in ’t hof; ’t is my terstond verteld.
Ik, die vast brand om deeze huisslang te verstikken,
(190) Zal zelver met begeert’ dit schand’lijk werk beschikken.
Gaet ghy dat deur, ik zal de gallery in slaen.


VI Tooneel.

LAURA in paedjes gewaed.

O Heemel, laet uw’ zorgh by deze kleed’ren gaen!
Of anders is ’t onnut mijn dood te weederstreeven:
Elk voorwerp toond me haer: mijn treên zich derwaerts geeven:
(195) Wat zie ’k rampzaelige? waer ga ik? ach! wat raed?
Zie hier waer in mijn dood of leeven nu bestaet!
Ik ga om my te hoên. Dat zy me niet bespieden!
Waer zal ik vluchten?                     Al schuilende.


VII Tooneel.

De GRAEF. De KONING. OCTAEVE.
De KAPITEIN. LYFWACHTEN.
LAURA. en DIENAERS.

GRA. HOu! sta jongen! ruimt doch lieden!
KONING.
Wie is ’t?
      GRA. Een paedje van de Prins.
                                            KON. Hier. paedje.
                                                                LAU. O goôn!
(200) Niets, dan de dood, kan my hier vryen van zijn hoon!
[p. 9]
Ay, wolken dekt my doch!
                            KON. Hoe zijt gy dus vol schroomen?
Spreek, hef uw’ oogen op, en wil uw’ vrees betoomen.
Dient gy de Prins niet?
                        LAU. Ia mijn Vorst.
                                        KON. Hoe is uw’ naem?
LAURA.
’t Is Celio, ik beef. ay maek my doch bequaem!
KONING.
(205) En van hoe lang?
                    LAU. niet lang, twee maenden is ’t geleeden,
Dat mijn geluk, mijn staet, met deeze eer bekleeden.
Ik ga hem vinden, Heer, indien ’t zijn Majesteit
Gelieft, daer ik versta dat hy gevangen leit.
KONING.
Beantwoord eerstelijk het geen ik u zal vraegen.
LAURA.
(210) Wat antwoord zal ik doen? ach! kost ik hem behaegen!
O aerde spalk uw’ mond! ô goude zon vertrek!
O wolken, andermael, vald neêr, tot mijn verdek!
KONING.
Kent gy die Laura wel, in schoont’ haer geens gelijken,
Dat wonder, daer zo veel bevalligheên in blijken?
LAURA.
(215) Ia Heer, ik ken ’er, maer bespeur in haer gans geen
Bevalligheid, of glans, zo, boven het gemeen:
Ik acht heur deugt veel meer als ’t aenzicht: derd’ ik ’t zeggen,
Z’ is wijs, en weet ’er doen met reeden te beleggen.
KONING.
Hebtg’ haer van daeg gezien?
                                LAU. Neen Heer, maer ’k hou voor waer,
(220) Dat zy dees uchtend noch
                            KON. Graef, gaen wy, volgme naer.
Ik zweer hier by de goôn van d’oppermacht, dat heeden,
Heur dood, mijn bit’ren haet, weer stellen zal in vreeden.
                                                                        Al gaende.
[p. 10]
LAURA alleen.
Ellendige, op mijn lot is ’t ydel hoop gesteld,
Nae dat het vonnis van mijn dood al is geveld:
(225) O heemel! tuige van mijn onschuld, en mijn lijen,
Laet doch uw’ macht de zond’ van zulk een mensch bestrijen!
Schoon vorsten goôn zijn, zy staen onder and’re goôn:
’k Verlaet dan d’aerd en zoek mijn recht aen’s hemels troon.


VIII Tooneel.

ORANTEE uit de gevankenis gebroken.

LAff’ onderdanigheid, gehoorzaemheid, en plichten,
(230) Ondraegb’re wetten die ons de geboorten stichten,
Loopt elders met uw’ overvloed’gen raed: ik ken
U lasterlijk ontzag niet langer. ja! ik ben
Door uw’ onnutte zorg verwekt tot toorn. hoe nader
Dat ik zijn zoon gelijk hoe minder hy mijn vader.
(235) Ik, in gevangenis gesloten, wort ’er uit
Gedood. om Lauraes dood men my in boeiens sluit.
Dat Laura sterf, ô wreed’! en dat het eind’ van deeze
Vergoode zon der liefd’, den jongsten dag moet weezen!
Maer u ontbreekt die macht; of, ’t droevig nieus van mijn
(240) Onrijpe dood, zou voor u werk al ruchtbaar zijn;
Ia voor de wil van ’t werk. gy hebt geen steenen tooren
Zo vast, noch gansch geen wacht zo trou, dien ik, na ’t hooren
Van deze tijding, niet had t’eenemael verplet.
Gezeegend zijn de goôn, die my door hun belet
(245) Verhindert hebben, dat my, in ’t gerechtig woeden,
Geen mensch ontmoeten. maer ik heb, fy! door een goede,
En wichtige oorzaek, in dit voorval, heel bedeest,
Een blinde pooging van een zotte liefd gevreest.
Maer! ’k der niet zeggen, dat ik, slaef van min, in deeze
(250) Onrecht’ en laetste nood, iets aen zou zien, of vrezen.
Ondankb’re vader, roei dees droeve wanhoop uit,
En geef my op mijn beê mijn Laura tot mijn bruit!
Behoud gy vry uw kroon, uw’ eer, en al uw’ staten,
[p. 11]
Ia neem uw bloed ook weer, zo gy ’t my niet wild laten!
(255) Maer roof mijn Laura niet: of, zo men haar vervreemt
Van my, dat gy my ook het leeven strax beneemt.
Of anders; holla! hou! hier jong. Wat doet de koning?


IX Tooneel.

LAURA. ORANTEE.

O Goôn! hy kentme niet!
                            ORAN. Verwacht van my, beloning,
En blijf uw’ heer getrou, nu yder hem verlaet.
LAURA.
(260) Ik acht my, met mijn heer te zijn in eenen staet.
ORANTEE.
Laet ons met Laura dan d’onooz’le dood niet vreezen.
LAURA.
Waer gy, en Laura zijt, daer wil ik mede weezen.
ORANTEE.
Kom, zoeken wy ’er dan, en waeg u bloed by ’t mijn.
LAURA.
Mijn bloed kan zonder ’t u, of Lauraes bloed niet zijn.
ORANTEE.
(265) Maer pleng het niet vergeefs, en laet het dier betaelen.
LAURA.
Uw’ Laura heeft geen nood zo lang ik aêm kan haelen,
Ik weet heur sterven, my, van u afsterven doet.
Om u bemin ik haer, om haer stort ik mijn bloed.
ORANTEE.
Hoe! vleit my mijn gezicht? wat komt zich hier vertoogen?
(270) Brengd gy my Laura meê? voorwaer ’t zijn Lauraes oogen.
Zijt gy ’t mijn koningin? wat valt mijn lot my zoet!
LAURA.
Mijn Prins dees toestel is ’t dien u zo twijflen doet!
ORANTEE.
’t Is waer uw aertigheid bedroog uw’ minnaers oogen:
Maer in een spiegelglas wierd gy licht zelf bedrogen
[p. 12]
(275) Door twijfel wiege waert in zulk een trou gewaet.
Maer zeg, wie heeft mijn ziel gedient met deezen raet?
LAURA.
De trouheid zelf: Octaef; en zonder zijne kleeren,
’t Verweeren van uw maegt, was vruchteloos verweeren.
Dit kleet heeft my bevrijt van ’s Konings razery,
(280) Die zellef byme quam en vraegde my, na my.
Maer och! ik zorg, mijn deel zal op uw bruiloftsdaegen
Niet anders zijn als lof te queelen met mijn klaegen.
U deel zal zijn, naer lust, uw toegeschikte bruid.
Maer zeegel met mijn bloed dat huwelijx besluit.
(285) Men rekhalst dagh op dagh, na heure koomst uit Polen.
Zet dan geen dochter voor die zonder naam koomt doolen.
De wisling die gy doet, een prins met recht betaemdt,
Vermits mijn kleine stam, zich gans voor d’uwe schaemt.
Ia, Prins! ga, zoek uw’ staet aen zijns gelijk te binden.
(290) ’t Verliezen van een kroon is meer dan een beminden.
’t Gemeene volk heeft in dit stuk meer luks dan gy:
’t Gaet rontom, waer het wil, en ’t heeft verkiezing vry.
En gy zijt vast gehecht aen titelen van eeren.
Dies trout de heer als knecht, de knechten weer als heeren.
ORANTEE.
(295) Mevrouw’, de vrees, onsteld u trou, door zwak geloof.
Die iemand qualijk recht, verdoemd zich zelf ten roof.
Ik, zo ik u verlaet, wens ik mijn ziel verlaeten!
Men dwingd my, op mijn bed, dien ik omhels met haeten:
Een opgezwollen pad: een yselijke slang:
(300) Daer kruiptz’ al in mijn koets. Ayme! wat werdme bang!
Heur’ oogen strekken my verdovende fenijnen.
Weg Baselisk, ik sterf, van ’t dodelijk verschijnen.
Neen, neen! den Koning kan met al zijn gramschap, nu
Niet hind’ren dat ik leev’ en sterven zal met u.
(305) Ia, Laura! ons geluk heeft altijd ’t zelve voordeel:
Een wil, een daed, een troon, een graf, een god, een oordeel.
LAURA.
Maer nu d’Infant!
[p. 13]
                    ORAN. Een van de mijne, brengt haer al
Een zeeker middel, dat heur reis beletten zal.
Dus schrijf ik haer in ’t kort: mijn Trou was al vergeeven,
(310) Eer my de tweede Trou van u wierd opgedreeven.
Mijn vader, t’ mijner leet, heeft my te laet verklaerd,
Dit treflijk luk, dat my onwaerdigh wedervaert.
Die woorden en wat meer zijn d’inhout van mijn schrijven.
De zin zal zonder zorg heur reis doen achter blijven.
LAURA.
(315) Maer, Prins! ik vrees, met recht, al weer: want ik vermoe,
Mits ik gewelt, zo ’k waen, aen uw gevang’nis doe
Dat ’s Konings toorn op u, door my, te meer zal grimmen.
ORANTEE.
Wat wal, wat slot, wat spits zou liefde niet beklimmen
In spijt van ’s Konings spijt tot u behoed, Mevrouw?
(320) ’k Heb ’t leven slechs gewaegd, om dat ik leven zou.
Maer zie! welk is ’t van twee, mijn vyand, of mijn vaeder?
LAURA.
Ay zacht! het buigen wint, het tegenstaen maekt quaeder.


X Tooneel.

De KONING. GRAEF. LAURA. ORANTEE.
HOOFTMAN, met de LYFWACHTEN.

WEl Graef! hoe koomt den muiter uit zijn banden? spijt,
En toorn! neen, geen meer toorn, maer recht, en reden; vlijt
(325) Een straf, maer straf genoeg, voor stout’ ondankbaerheeden.
Trawanten, ’t sa! weest gy getuigen mijner eeden;
En smijtse my vry voor zo ’k breek het geen’ ik zweer.
By dees gekroonde kruin. by ’t heilig hooft, en eer,
(Van mijne haters zelf gevreest en aengebeeden.)
(330) En by d’onwinbaer’ hand die wreeken kan; en heeden
Den toom van ’t rijk beheerscht. Ik zweer,(en bid de goôn
Van herten dat mijn eed meineedig* sta ten toon)
Indien zijn minste woord mijn tooren komt te tergen,
[p. 14]
(Hoe wrev’lig dat hy zy) of iets bestae te vergen
(335) Weerspannig mijnen wil; dat hem strax zal geschiên
Een welverdiende straf, wel wreed: maer nooit gezien.
Een straf tot voorbeeld aller vadren vol genaden,
Die overstelpt van rouw, als ik, in tranen baeden.
Een straf tot voorbeeld aller zonen als de mijn
(340) Die tegen d’oud’ren boos en wederspannig zijn,
Waer van dat yder boek in alle taelen, (ouden
En jongen) steets met schrik geheugenis zal houden.
GRAEF.
Maer
      KO. Vraeg niet ’k geef geen reên, of rekenschap, zwijg stil.
Ik wil, al wat ik wil alleen om dat ik wil.
LAURA tot Orantee.
(345) Verschuil. ay ras, ik beef; en ’t bloed stremd in mijn’ aaren!
ORANTEE knielende.
Mijn heer, ik hoop my zal eer liefde wedervaren
Uit zulken borst, te meer, om dat natuur en ’t bloet,
My vry spreekt van een wet, die tegens ’t recht misdoet.
KONING.
Rampzael’ge! zijt gy daer? dertg’ u noch onderwinden,
(350) Dat onbeschaemd gezicht voor my te laten vinden?
ORANTEE op staande.
Eer ik mijn onschuld toon zo wensch ik dat de Haet,
Uw quaden raetsman eerst een weinig van u gaet.
Dan wederroep ik voort u toornig vonnes naeder,
Zelf voor u zelfs, mijn Heer, mijn rechter, en mijn vaeder;
(355) Die d’orde volgt, van dat hy elk het zijne geeft,
En niemand onverhoord, of licht veroordeelt heeft:
En ’t vonnis van mijn boei, aen my gegeeven, buiten
Dien stijl van recht, die niet te weigren is aen guiten,
Word overtreden, als een wettelooze wet,
(360) Van geenen rechter, heer, of vaeder ooit gezet.
KONING.
Zeg op! wat uitvlucht zal uw misdaet nu verschoonen?
[p. 15]
ORANTEE.
Zelf een die schuldig is mag wel verschooning toonen.
KONING.
Maer, met wat schijnbaerheid of gy mijn macht versmijt?
Wat of u van de wet des onderdaens bevrijd,
(365) Die ongeschent moet zijn, zo heilig als natuurlijk?
ORANTEE.
De wet van reeden is noch krachtiger; en duurlijk.
KONING.
De wet van reeden, laet u ook geen huw’lik vry,
Dat my of mijnen staet in ’t minste schaed’lik zy.
ORANTEE.
’k Beken dat.
            KON. Maer nochtans, wanneer ik u wil raeden,
(370) Tot, dat ontemlijk juk, een effen wedergaede,
Zo jaegd gy al te laf een huwlijk ’t geen uw’ eer
Uw’ afkomst, uw’ geluk en staten stoot om veer.
Fy! zoon! dat gy uw zucht zo schandlijk laet vervoeren
Door zulken geilen vlam tot d’aldersnoodst der hoeren!
LAURA.
(375) Hoor daer mijn titelen!
                        ORANTEE. Mijn heer, gun my dien dag
Dat ik mijn haters eens voor u beschamen mag!
Zoo ’k dat geluk verwerf, u zal een beelt bestraelen
Dat geenzins zwijmt na ’t beelt dat z’ u zo vals af maelen.
Een beelt dat uw geloof zal overtuigen, dat
(380) Gy licht gelooft, en zy met leugens word beklad!
Want Laura is volmaekt, en strekt voor d’aerd’ een wonder,
Heur ciercel heeft geen smet, heur deugden zijn byzonder.
Die god * die zich verteerd, zich teeld, zich zelf niet ziet,
              * de Tijdt.
Zich zoekt, zich vind, zich heeft, en voor zich zelven vliet,
(385) Zach nooit, noch ziet, noch zal nooit zien; (’t best vry genomen
Dat was, of is, of ooit in de natuur zal koomen,)
Een schepsel dat verciert is met de minste schat,
Van ’t geen heur rijke ziel, heur geest of lichaem vat.
[p. 16]
KONING.
O goôn! met welken smet komt mijn gedult te weeten,
(390) De bozen inborst dien zijn boezem heeft bezeeten!
Plomp, zinnelooze, zot. indien de tijt misschien
U noch niet van vernuft, en reeden heeft verzien:
Zo laet mijn wijze zorg, uw’ zorgeloosheid’ raeden:
U zorgloosheid die u, maer my wel ’t meest, zou schaeden:
(395) Of zo het ziedend bloed van uw’ ontsteeken leên,
Iet koels noch by zich heeft tot nut van eerb’re reên,
Zo onderwerp u voorts, en volg een goeden vaeder.
En mint u zelven niet of kent u zelven naeder!
U tochten noemt ghy recht. en Laura, (ha! wat pijn!)
(400) Zou zelf den leger plaets van deugd en wijsheid zijn?
Fy! welk een blind ontzag! wat goetheit doet my beide
Dat ik mijn’ hand, u hooft niet van zijn romp doe scheiden?
Dewijl ’er reedlijkheid en goede zinnen uit
Gescheiden zijn, en ’t niet dan schand en schaê besluit.
GRAEF.
(405) Bedaer mijn Heer, bedaer, en toon gedweege krachten.
Gebie den razery te ruimen voor uw’ machten.
Beheerschen, of beheerscht te zijn, is groot verscheel.
’t Eerst’ past een kloek vernuft, en ’t laetst diens tegendeel.
’t Laetst brengd zich zelfs in dienst, en ’t eerst in heerschappyen.
(410) Het eerst is dan een macht, en ’t laetst is machtloos lyen.
ORANTEE.
Mijn lichaem is uit u, ’t hoord u en anders geen:
Maer uit de goôn mijn ziel, en hoord ook hen alleen.
Koom, queld gy’t lichaem vry, en doe daer meed’ als ’t uwen,
Maer gun de goôn de ziel naer hun besluit te huwen.
KONING.
(415) O! welken schoon gevolg! weg zot met u besluit!
De heemel voert die dan uw blinde zonden uit?
Heeft die in heur besluit voor u een vrou verkooren
Van yder een veracht? in ooverspel gebooren?
Die d’ongebonden lust verzaed van alle man?
(420) Die alles kan behalven datze weig’ren kan?
[p. 17]
En voorts men zeid min schoon als idel; daer beneven
Heeft haer nooit keurlijk oog een minnelonk gegeven.
Is dit die schoone stof, dat kostelijk juweel,
’t Geen u den heemel heeft beschooren tot een deel?
ORANTEE.
(425) Die Laura u verbeeld, met zoo veel valsche verven,
Zoo ik zijn naem bekoom ik zweer u hy zal sterven!
Dat ik mijn vader in mijn tooren ’t leeven laet,
Van wien ik ’t leeven heb, my wel en eerlijk staet.
Ia! ’k bid den heemel steets u ’t zelve te vermeeren!
(430) Mijn bloed komt my van ’t uw’, en ’t blijft zijn oorsprong eeren.
Wat Lauraes eer belangd, o heemel! ’k bid u geeft
Getuig’, of moeder zelf ooit beeter heeft geleeft!
En dat ’er smetten in heur zilver’ aenschijn woonen!
Kuntg’ iemand die dat zegt, en haer gezien heeft, toonen,
(435) Zo hy u niet en vleid ’k wil een bedrieger zijn,
En sny de loogenaer de tong af, hem of mijn.
Neen heer! daer’s niet op aerd’ of Laura streeft ’er boven,
En ’t grootst’ is by ’er kleen,’t geachst by haer verschoven.
In ’t end’ heur liefd tot my, ’k zeg dat z’er daer onteerd!
(440) Ia schoon zy vader troud’ ’k zweer dat z’er noch verneerd.
KONING.
Laf bloed van konings bloed; schoon dat ik’t recht voel smeeken,
Om haer, van u, het quaet haer aengedaen, te wreeken;
Zo wijt’ ik ’t eevenwel uw jeugdig onverstand.
En geen bedaegd vernuft, dat zich zoo wrev’lig kant.
(445) Ia! ’k wil in ’t byzijn van de Graef, u doen verwerven
Een voorwaerd, maar, dien u van schaemte zal doen sterven.
Koom, stel dat aes daer gy ’t met lijf en ziel op munt,
Eens aen de wiste zy die gy verkiezen kunt.
Dat is, zoo ik betoon aen uw’ verzotte zinnen,
(450) Heur ongebonden min; ’k zeg hoerery voor minnen;
Datg’ u verblijft aen my, dien u geluk betracht;
En blijf’ ik in gebrek ik geef u volle macht.
ORANTEE.
Dit is een schoone proef! en wort van my verkooren,
[p. 18]
Mits ik die hebben kan door mijn gezicht en ooren.
(455) Ik haet ’er als de dood zo gy my zulkx verklaert.
LAURA zacht, tot de Prins.
Ey! vrees niet!
            ORAN. Ia mijn Heer, ’t verdrag word aengevaerd,
By uw’ vergoode naem, (ik wert ’er toegedreven
Van uw doorluchtig bloed,) en by uw’ lieve leven.
KONING.
Verwacht dan tavond vry een end van ons verschil.
ORANTEE.
(460) Helpt gy m’ uit dezen dut ’k gehoorzaem uwen wil.


XI Tooneel.

LAURA. ORANTEE.

HOe haegd mijn Prins de trou dien hy met heilig’ eeden,
Aen dat verwurpen wicht, dat schandlijk ding besteeden?
ORANTEE.
Zo zeer, dat zo hy ’t minst’ vermoên toont op Mevrouw,
’k Wil sterven aen uw knien tot vesting van mijn trouw.
LAURA.
(465) Hoe! kan dat haet’lik aes, vol schriks, u noch behaegen?
ORANTEE.
Uw’ haet vald my heel lief, uw schrik heel zoet om dragen.
LAURA.
Kan zulken leelik dier noch minnevlammen voên?
ORANTEE.
Uw’ leelikheid Mevrouw’ zal noch veel wond’ren doen.
LAURA.
Van vrees.
    ORAN. Van liefd’.
                        LAU. Van schrik.
                                      ORAN. Van u een kroon te geven.
LAURA.
(470) Mijn Prins! mijn zoete hoop!
                                            ORAN. O mijn Princes! mijn leven!
[p. 19]
’k Zie reê dien dag te moet, schoon’ oogen, dat g’ons al
’t Vervolg beschaemd, en uw’ vervolgers brengt ten val.
Ia! uw’ vergoode glans, zal nu wel haest de zwaere,
En donk’re dampen van hun nevel, op doen klaeren.
(475) Maer schoon, ey! eer ons noch dien schoonen dag vereert,
’k Bid’, help m’eens in een trek die my de liefde leert.
LAURA.
Wat ’s dat? ey zeg!
                    ORAN. Dat gy zelf in uw’ eigen kleeren,
De Koning toont dat uwe gaeven ’t al braveeren.
’k Wil dat hy eer bewijs aen uwe tovery!
LAURA.
(480) In mijn gewaet! mijn Prins! waer toe verbind ge my?
ORANTEE.
Tot niet. een zeek’re trek die ’k in dit werk kan speuren,
En die mijn’ hoop een vreugd belooft voor al dit treuren.
Koom, dat ik ’t u verklaer.
                                  LAU. Dewijl ge ’t zo gebiet,
Ik zoek uw’ wellust wel, maer mijn verzeek’ring niet.
Continue
[p. 20]

TWEEDE BEDRYF.

I Tooneel.

OCTAVE alleen, en verlieft op Laura.

(485) O Min! d’onsterflijkheit, uws machts, word ik gewaer.
Mijn ziel strekt u een kerk, mijn hert een hoog autaer.
Maer pleeg in my doch niet die schandige offerande!
Laet liever het altaer en kerk tot asch verbrande.
Waerom? goôn, dat ik lief! wie? Laura! Ixion,
(490) Wat stoutheit lokt u naer de stiefmoêr van de zon?
Zult gy niet, zonder vrucht, door ’t onbedacht verkiezen,
De vrientschap van uw Prins, en liefd uws liefs verliezen?
Onnut’, ontijdig, ô onmenschelijken zin,
Waer voerd gy doch mijn geest, door u ontroering, in?
(495) Maer wat een wissen proef verkrijg ik door dees dingen,
Dat d’al ’erzwakste min de sterkste man kan dwingen.
Ook leer ik, wen een mensch, ’t verborgen van zijn hert,
Een ander geeft; als eer, of schat, of vreugd, of smert,
En hout zelf voor zich zelfs ’t geheimst’ zijns ziels niet over,
(500) Hem zot te zijn, en aen een vrouw, die doolt noch grover.
Of zulken vrienden proef den heemel ook behaegt,
Waer in een mensch zelf aen een boef zijn welvaert waegt?
Neen! hoe? zo moest een mensch zich zelver ontrou wezen,
En dit is ’t goed alleen waer wrekheit wort geprezen.


II Tooneel.

KONING. OCTAVE.

(505) OAlderlaetst’, en eenig’ hulper van mijn zeer,
Octave, hoe te pas verschijnd gy hier!
                                              OCTAVE. Mijn Heer,
Heeft dan mijn noodlot my dit groot geluk beschooren,
Dat ik noch hoopen der voor u te zijn gebooren?
Is ’t mog’lijk dat uit my, u eenig goed geword?
[p. 21]
KONING.
(510) Uit u. ja. zo gy wilt. maer hoor my eerst in ’t kort.
Schoon dat de morgenzon, die reê staet om te daegen,
Van al de wereld word verwacht met meer behaegen
Dan zulken zon geëert die weg duikt in de zee,
En voert op zijn karros de lichte dagen mee.
(515) Zo heeftmen eevenwel van d’eerste niet als ’t hoopen;
En d’and’re staet al reê voor yders oogen oopen.
Het tegenwoordig’ goed staet vast. ’t aenstaende kamp;
Want tijtsverandering, een wolk ontstaen door damp,
Een wint, een buy, een storm, die eenen stond kan maeken,
(520) Beroven d’oogen ’t licht, schoon z’op de zonne waeken.
Dat ik d’uitlegger hier van dees gelijknis ben
Is buitens tijts, want ik u geest zo grondig ken.
OCTAVE.
De Prins, is dat de zon die vaerdig staet om klimmen?
En gy, mijn Vorst, die zon alree ter halver kimmen?
(525) Hoe! gy! wiens goude glans zo hel op heeden straelt,
Ia die den middag van uw’ dagen naeuw’lijx haelt?
KONING.
Gy vat mijn zin; dus wil naer uwen Koning hellen;
En leer toekomend’ goet nae ’t jeegenwoordig stellen.
D’onzeek’re vriendschap van een zoon die heerschen moet,
(530) Let wel, dat die geen leed een heerschend vaeder doet:
Behalven dat den dag kan koomen, nae ’t geneezen,
Zijns zotheits, dat de loon uws dienst, een straf zal weezen.
OCTAVE.
’k Hoop op geen’ yd’le hoop, mijn bloet is ’t uw’, gebie.
Ik eer de kroon op ’t hooft daer ikze nu op zie.
(535) ’t Lot gaf my wel den zoon, maer plicht wijst my den vaeder.
’k Ben u een onderdaen uit de natuur; zijn raeder
Uit vrye wil: gae vast op mijn’ getrouwigheid,
In al dat dienst kan doen aen uwe Majesteit.
Ik weet wel dat gy nooit zijn leeven zoekt te krenken.
KONING.
(540) Ha! ’k zweer gy ziet mijn dood eer dan ik zulx der denken!
[p. 22]
En schoon hy d’oorzaek is van al mijn bloedig leit,
Zo voel ik dat mijn bloed noch voor het zijne pleit.
’t Maekt al mijn dreigen yl, en lacht om ’s Konings brullen:
Ia, ’k wil ’t hem schenken om zijn’ aed’ren mee te vullen;
(545) Doch dees geneegenheid mijn’ aenslagh niet ontbloot,
Ten zy dat ik ze naekt uitstort in uwen schoot.
Maer al dit lang verhael daer ik hier meê blijf teemen,
Schijnd de waerdy van uw’ gehoorzaemheid t’ontneemen.
Gy weet, (o ja! gy weet, en gy alleen in ’t hof,
(550) Die eerstlijk zaegt, en ziet, dees liefde los van lof)
Om wat onwaert bewurp, dit laffe hert blijft lyen;
En met wat eer, en vrees’ hy zich ter neêr moet vlyen,
Voor ’t rijk van deeze maegt die niemand kend: wiens bloet
By ’t mijne niets bezit: noch waerdigheid: noch stoet:
(555) Een vreemd’ling, zonder schat’, of eenig ander voordeel,
Als datz’ in ’t aenschijn slechs iet schoons heeft; na zijn oordeel.
Ook weetge van’t verbond dat ons en Polen raekt;
Door mijn gemachtigden, juist naer mijn last gemaekt.
Meê van d’Infantes komst, welk huwlijk t’allen tyen,
(560) Een’ eeuw’ge hoope was, en blijft voor Hongaryen;
Ia zo! dat zo hy niet uit zijnen handel scheid,
Ik wacht, mits ik ’er wacht, een schand’ in eeuwigheid.
OCTAVE.
Mijn Heer,’k weet al te wel wat zucht dat hem doet slaven,
En ook wat razery hem naer zijn val doet draven;
(565) Doch ’t staet my schoon dat ik zijn zotte min bescheld:
Maer hy bemint zijn quael; dies hier geen helpen geld.
KONING.
’k Heb niet gedaen van daeg als tegens hem te stryen,
Met schelding van zijn wulps en blinde zotternyen:
Hoe schoon hy haer verbeeld’ ik schilderd’ haer weer vuil;
(570) En heb ’er deuchd’ bedekt met leugens; en ten tuil
Gestelt voor eereloos: ja zijn beneeveld’ oogen
Belooft heur valsch bedrijf in ’t openbaer te toogen:
Want zijn genezing’ hangd aen dit te meenen; maer
De proef van’t werk, Octaef, valt ’sKonings macht te swaer:
[p. 23]
(575) Mits Laura tot dit feit te vroom is; en dat meer is,
Men zecht dat zy in eer zelfs al ’er vrouwen eer is.
Dit ’s dan van deze zaek daer kunst behoeft, (ik ly ’t)
Dat ik ’t me niet versta, voor gy Ulisses zijt;
Door vryen toegang diege by dees twee hebt. zwichten,
(580) Past voor geen wak’ren geest die alles kan verrichten.
Kom, stel de list hier by uw’ Konings eer vry bloot;
Want een stijfzinge ziekt’ smaekt, zonder list, de doot:
De mid’len die men vreest zijn lieflijk nae ’t volbrengen:
Men mag om ’t goet, te mèt, het goet met quaet wel mengen.
(585) Sa! toon my in mijn’ nood uw’ groote liefde nu;
En dien uw’ koning, en uw’ Prins, uw land, en u;
En maek u, door de hulp eens zots, tot vallen vaerdig,
De grote staet, dien ik u toegedacht had, waerdig.
OCTAVE.
Daer ’s geen geheim zo groot, of trou verklaert ’et aen
(590) Dien, die voor Prinsen eer, en heil der landen staen:
En wat uw voorneem raekt, ik wil mijn trou verpanden
(Dat onverbreeklijk pand) wel dier in ’s konings handen;
Dat ik, zoo ’k maer wat gonst verwerref van ’t geval,
Dien heil’gen aenslach uw ten einde brengen zal.
(595) Maer dat men zich verbeeld, dees’ Laura te behagen,
Gelijk als Danaë, door goude regenvlagen;
Dat is, op midnacht gaen om ’t licht der zon te koop,
En d’uchtend zoeken heel ten einde van ’er loop:
Derhalven, in dees’ zaek, door het gebrek van deezen,
(600) Moet hier de list, en konst volkoomen meester weezen;
Een als een toveraer, door diep en duistre paên,
Doen dat Chimeeren hier voor waere menschen gaen,
En uw’ bedrogen Prins zijn ranken zo verwerpen;
Door, ’t geen dat was, noch is, zijn mening in te scherpen.
KONING.
(605) Maer, waer meê loon ik doch deez’ overgroote jonst?
OCTAVE.
Mijn heer, met Laura zelf: dat ’s loons genoeg: mijn konst
Begeert voor al zijn trou, geen andere beloning,
[p. 24]
Als haer; indien dat ik die dienst doe aen de Koning.
KONING.
Gae heen, behael dien prijs, en zy zal d’uwe zijn;
(610) Ontrooft ’er maer mijn zoon: gy moet gevaer noch pijn
Van dezen strijd, om zulk een gouden vlies, niet vreezen.
OCTAVE.
De zucht die ’k t’haerwaerts draeg doet my een Iazon weezen.


III Tooneel.

KONING.

ZIe daer die vleyers, waer een hof van overloopt!
Waer van dat elk aen elk, zijn trou om nut verkoopt:
(615) ’t Zijn vyanden van rust, en vrienden van ’t verwis’len:
Wel laf, maer weer bequaem om alles te bedislen:
En zulken volk nochtans vervoegd zich by de kroon:
Waerom? men zoekt heur zond, maer elk haet de perzoon.


IV Tooneel.

GRAEF. KONING.

EEn jonge schoonheit, Vorst, verwacht in ’t nederhof,
(620) Om voor u Majesteit te komen, nae verlof.
KONING.
Een jonge schoonheid?
                            GRA. Ia. de schoonheid zelfs; wiens oogen,
Geen oog’, hoe koel, kan zien, of word tot min bewoogen.
Haer weergae, in uw land geen meer gevonden werd.
Z’is een vermaek voor ’t oog’: maer een verdriet voor ’t hert.
KONING.
(625) Datz’ in tre. zien w’ ’er eens. toont z’ons een godlijk teken,
Zo laet ons in dees’ nood haar om een wonder smeken;
Dat zy die Laura met ’er voorneem’ werp ter neêr,
En aen mijn zotten zoon een wijzen zin vereer.


[p. 25]

V Tooneel.

LAURA. KONING. GRAEF.

O Grooten Koning, geef my recht na uw’ vermoogen!
(630) Verdelg de zond’ en help d’onnoozelheid verhoogen.
Gy, die der deugden hoop’ en laetste toevlucht zijt,
Ay! help mijn arme-eer! helaes! ik ben ze quijt!
KONING.
O Graef! wat scherpe schicht, wat vlam, wat vuurge straelen
Gevoel ik in mijn hert! Mevrouw’, wil voort verhaelen.
LAURA.
(635) Mijn naem is Eliant’. mijn vader kreeg wel eer
In u beroemd palleis, veel titelen van eer.
Zijn naem, in spijt der dood, zal in uw’ boeken leven.
Hy heeft u met zijn bloed de goude vreê gegeven.
Het was Theodamas.
                        KON. Ik heb zijn moed gekent.
(640) Zijn dood was my en u een algemeen ellend.
Ter tijt als ik zijn staet, zo hoog als eer ophaelde,
Zijn kost’lijk leven de gemeene wet betaelde.
LAURA.
Ik zag mijn hoop met hem vervallen in ’t bederf.
Zijn goude deugd alleen was Eleantes erf.
(645) Maer ’t lot heeft deeze schat, my noch benijd; en deeze,
Door macht van een Tarquijn, Lukretia doen weezen.
’t Gebeurd’ eens in de kerk daer ik de gooden bad,
Dat een jong eedelman op my steets d’oogen had:
Hy kost my in geen spel of venster die verleenen,
(650) Tot zijn vermaek: ô neen! ik ben daer nooit verscheenen,
Vermits het strikken zijn dien men de vryheid spand,
En ik gevloden heb. Maer, ach! ik zie, de brand
Koomt in de kerk al mee! waer ik door weinig vonken
(Tot welkers lessing’ al mijn kleedren zijn doordronken
(655) Van tranen) kreeg, het geen hy schuldig was den goôn,
Schoon dat de heilge plaets, en ik hem zulx verboôn.
[p. 26]
Hy vraegde nae mijn naem. hy volgde my; hy vleide,
Hy brand’, hy swoer wel dier, hy zucht’: hy quijnd: hy schreide
En schreef my brief na brief; waer door hy niet bequam,
(660) Dan yd’le waen, geen min; maer meerdering van vlam.
’t Gebeurde juist van daeg, dat ik mijn leedig’ uuren
Met mijn gespeel aen d’oever doorbracht: ô wat zuure
Rampzaelig’ oogenblik, daer ik mijn val in zag,
Door ’t landen van een glei, geciert met vlag by vlag!
(665) De zeilen konstelijk vol zilvre halve maanen
Tot schrik voor my gemaeld: maer’t oog noch vol’er tranen,
Toen ik den hopman zag met tulband op ’et hoofd,
Zich landwaerd geven. goôn! hy naderd’ ons. hy roofd’
Ons weg. en vloog vol moeds, met zijn verkregen schatten
(670) Weer scheep. en ik, helaes! kost anders noch niet vatten,
Of ’t was een turk. sloeg voort mijn oogen op, en merk
Hem die te zijn die my gevrijd had in de kerk;
En daer zo valsch, ach! op een valsche hoofdstof schaekte;
Tot mijn verderf vermomt. ô hemelen! wat naekte
(675) My ramps, door ’t zoeken van den hemel! want mijn’ eer,
Lee schipbreuk, groote vorst, by stil en helder weer.
Niets kost my hoeden voor dien hoon: en al de plassen
Der zwarte zee, die my besmett’, kan ’t vuil niet wassen!
Maer gy die d’onschult wreekt, en schuldige vernielt,
(680) Mijn eer smeekt u om recht, u dienstmaegd licht geknielt,
Ay! laet de beeken van ’er oogen u erbermen,
Om d’eer der heil’ge knien gesloten in mijn narmen.
KONING.
By ’t heil van mijnen zoon, en by zijn waerde ziel,
Die ’k min wou dat ’et rif, dan mijne zelf, ontviel;
(685) En by de goude kroon die op zijn hoofd zal blaeken,
Het bloed des schakers zal uw’ smet weer zuiver maken.
Zo moet de stoute Laura meê vergaen; wiens list
Mijn luk, en staet zoekt te bereiken: en met twist
Dit koninkrijk beroert: en vuld mijn hof met warren;
(690) En zaeit ’er nijdig zaed in ons: ’t za niet te marren;
Noem ons de naem der schelm.
[p. 27]
                                        LAU. Dat is onnodig, Heer!
Die niemands naem noemd, rept de zaek min, en wind eer.
Belast maer deezen last aen iemant: ik zal stellen
Mijn zaek in goeden stant.
                                  KON. En ik ’et vonnis vellen.
(695) Koom Graef, ’k beveel de zaek aen uw’ voorzichticheit,
Ga, volg in als met vlijt mijn last, en heur beleit.
GRAEF.
’k Volvoer mijn ampt getrou.
                                    KON. Hoor eerst uw’ Koning spreken.
Kan ik met recht een zond die ’k zelf wel doen wou, wreken?
Mijn hert wenscht dat ik maer in deeze misdaedt vil:
(700) ’t Geen hy volvoerd’ in doen, volvoer ik in de wil.
O Graef! door welk een konst, verdien ik doch de straffe
Van zo een zoete zond? heur gaeven, ha! verschaffen
Mijn hert, een sterke storm, van droeve hoop, en vreugd:
O wond’re schatkist vol van aertigheid, en deugd!
(705) Hoe rijk is uw bezit! hoe aengenaem de zonde,
En liefelijk ’t geweld daer m’ u door krijgd! ô wonde!
O Graef! wat kostlijkheit zal ik u geven? kom,
Ik deel mijn halve rijk aen u en d’uwen om.
Beheersch vry neffens my, mijn schat, mijn land en vlieten,
(710) Wen gy verricht dat ik deez’ schoonheid mag genieten.
GRAEF.
O goden! zeg my eens, hoedanig is ’er macht,
Dat zy den vorst zo dra tot ’t uiterst’ heeft gebracht?
KONING.
Maer hoe is ’t aenschijn weer. zeg ook eens, zijn ’er straelen
Niet meerder dan ’t geloof? ken ’t uw geloof wel halen,
(715) Dat het gelooflijk is, waer zoo een zon verscheen,
Men leven kan, haer zien, en niet beminnen? neen,
Neen Graef! ga spreek met haer. verlicht mijn martlaryen,
En breng u zelfs, door deeze dienst, in heerschappyen.
Geley mijn min ten doel daer mijn gezicht op mikt:
(720) Ik gae in mijn vertrek terwijl gy ’t werk beschikt.


[p. 28]

VI Tooneel.

GRAEF. LAURA.

OF zy wat wederstreeft ik zal den storm beginnen;
De bres alreê gemaekt zal u de plaets doen winnen.
Mevrouw’, dit schoon gezicht, dees minnefak’len, daer
Den dag meer licht uit trekt als uw’ gezicht uit haer;
(725) Die hebben, (schoon z’ ’er met een vloed van tranen laven)
Slechs door een lonk gemaekt een vorstelijke slave,
Een Koning bid u aen: zijn min, zou met zijn bloed
’t Bezit van uwen schat wel koopen: Hoor! men doet,
Door zulk een daed, geen zond’; zijn waerde dekt de schande.
(730) Men ken nooit d’eer verliezen by zijn Vorst. de banden
Van ’t koninklijke goud dat die u binden. blust
Zijn minnevuur, en helpt het razend’ brein aen rust,
Gelijkerwijs als hy (nae lichting zijner quellen)
Belooft, door vaerd’ge wraek, uw’ eer weêr te herstellen.
LAURA.
(735) Ik scheld mijn lot geen meer, maer dank ’er milde vlaeg,
Nu ik nae zo veel ramps mijn Koning noch behaeg.
’t Verlies van d’eer om hem geleên, is een verliezen
Dat d’al ’er eerlijkst’ wel voor dub’le winst zou kiezen.
Gae heen, verzeeker hem, zo ’k schoonheid heb, dat hy
(740) Ze meer beheerscht, als ’t minst’ in al zijn heerschappy.
GRAEF.
Zie! zonder lang vertoef mijn beê vergunt! de zeegen
Van zoo een rijken buit, heb ik gering verkreegen.
Mevrouw’ verzeeker u, dat dees bewilging’, u,
Uw staet, en uw geslacht een grontvest zy. Maer nu,
(745) Wat plaets belooft gy hem tot lichting’ zijner quaelen?
LAURA.
Mijn huis: daer ’k u bedekt door iemand zal doen haelen.
GRAEF.
Wanneer?
      LAU. Vanavond noch.’t wort laet. vaer wel mijn Heer,
Verwacht terstond mijn boô, ik wacht u daetlijk weêr.


[p. 29]

VII Tooneel.

KONING. GRAEF.

WEl Graef, hoe is ’t?
                            GRA. Geklaert. de plaets is opgegeven,
(750) Met d’al’ereersten storm, en zonder wederstreven.
Wat is u schatkist, vorst, een treffelijk geweer!
En hoe werpt kronegoud gedwonge deugd ter neer!
KONING.
Zoon, ’k zou my in uw’ min gezegge late, zooze
Heur oorsprong nam uit zulk gezicht,en uit zulk bloze
(755) Der kaken; want een slaef in zulk een boei te zijn,
Is slaverny met recht, en zoet, en zonder pijn:
Maer waer, en op wat uur zal zy mijn quael genezen?
GRAEF.
De uur zal ’t avond, en de plaets zal t’harend wezen.
KONING.
Weet gy heur huis?
                      GRA. Mijn heer, laet deze zorg aen my,
(760) Een van ’er dienaers, koomt ons tot een leidsman by.
KONING.
O goden! moest ik, om mijn vreugd met druk te mengen,
Den muiter moeten? wel! wat ramp mag hem hier brengen!


VIII Tooneel.

ORANTEE. KONING. GRAEF.

MYn Heer, op ’t buitenhof sprak my een vrou, zo ’k ooit
De schoonheid heb gekent was ’t dees’. in als voltooit:
(765) En bad my dat ik u zou bidden, om heur eeden
T’ontslaen, die zy aen u op ’t heftig minne deede.
Dit naeu gezeit, zy strax in heur karros, en vloog
My snel ’er als een schicht, of blixem uit het oog’.
KONING.
Wat eeden raekt dit? spreek, wat is dit voor een vrouwe?
[p. 30]
GRAEF.
(770) Men* speeld een spel met ons.
                                              ORAN. Mijn Heer, ’t is die ontrouwe!
’t Is dat verloren wicht: dat stinkend’ aes, ’t welk gy
Zo wreed vervolgt met ongerechtigheit: ’t is zy
Die flus in paedjes kleên, zelf met ’er eigen ooren,
Dat smadelijk onthael uit uwe mond most hooren.
(775) ’t Is die, daer dien u vleid zo veel gebreks in vind.
Dees’ gaven werden u zo vals verbeelt. bezint
Of zy ook zinloos is, die, neevens my, geloofde
Dat z’ u bezien mocht, zonder zond’ doen: en beroofde
Dien valschen waen. ’t Is die, wiens al ’erwijsten raed,
(780) De zaek in zulk een stand gestelt heeft. Nu verstaet
Gy uit dees’ proef, hoe zwaer ’er geest is op te delven:
En wat ’er schoonheid raekt dat oordeel by u zelven:
By u, die door de min, dien wijzen konstenaer,
Van vyand zijt gemaekt tot grootste vrund van haer.
(785) Ay! overweeg, mijn Heer, of ik wel zo veel jaeren,
Als ik dees’ oogen zag, (die my in ’t leeven spaere,)
Dees jonge winnares zou kunnen wederstaen,
Zo vaerdig en zo wis in herten te verslaen?
En, of die met een lonk, den ouden ziek kan maeken
(790) Den jonge spare zal? ’k mag mijn gezantschap staeken.


IX Tooneel.

GRAEF. KONING.

ZIe daer die schoone hoop zo snel verandert: maer
Ik, d’eerst bedrogene, word d’eerste schand gewaer.
KONING.
D’onstelde zinnen staen in twijfel, of mijn ooren
Dees gadelooze schand, al hooren, of niet hooren!
(795) Hoe! Laura in mijn zael! by daeg! daer ik ’er zie,
Haer hoor, haer spreek, haer min, en bid om weerliefd! sie.
GRAEF.
Wat doen we met de Turk? zal ik zijn glaey vervolgen?
[p. 31]
KONING.
Ha Graef! by Woda, maek mijn gramschap niet verbolgen!
Z’is groot genoeg om hen te pletten, en dees hoon,
(800) Te stellen eeuw’ op eeuw’ aen elk geslacht ten toon.
Continue
[p. 32]

DERDE BEDRYF.

I Tooneel.

LIDIA. OCTAVE.

WAt dunkt u? zeg. zal ik met al mijn vlijt, en pogen,
Nu Laura lijken?
                  OCT. Ia. of z’ons zelfs stond voor d’oogen!
Gy zijt in als, als zy. van statelijk gelaet.
Van schoonheid: van gestalt’: van wezen: van gewaed:
(805) Van hair: van poeder: en van vel als snee: van zwerte
Gemaekte vliegjes; maer van lach, om ’t herdste herte
Te dooden. pijnd g’u voort, en bootst de stem van heur,
De Prins zal in u tweên zelf wag’len in de keur.
Ten and’ren helpt de nacht, als weetend van de lagen
(810) Der listge minnaers, deezen last getrouwlijk dragen.
De boukonst, heeft uw’ zael ook juist van pas gebout:
Door welkers venster, elk van straet, en stoep, beschout,
Wie dat ’er binnen is, wie binnen is, ziet buiten.
Verwacht my t’avond daar: en wil met my besluiten
(815) De list der liefde naekt in ’t werk te stellen; waer
Een rust voor word belooft, zo wel aen ons, als haer.
Nu wacht ik Laura hier, om alles te bereiden
Tot zulken spel; en haer voort kamerwaert te leiden:
Met streng bevel, dat zy haer niet vertoond, uit schrik
(820) Of hier den koning quam. Wacht, wijl ik dit beschik,
Ter plaetz’, daer wy ’t bedrog dan t’zamen zullen spelen,
Om dees goe lieve, door ons dienst, goe rust te deelen.
LIDIA.
Wat dienst? wat rust? ’k begrijp dit niet. ô neen! daer leit
Een grote list bedekt in dees verborgentheid.
OCTAVE.
(825) Wel hoe! weet gy noch niet waer Laura toe gebracht is?
Kan zy ’t vervolg eens vorst ontgaen, die zo van macht is?
Te meer wijl hy geloofd dat zy ’er eerste brand
[p. 33]
Noch voed, den Prins noch meend, en staet zijn wil ter hand?
En dit geloof is dood, krijgt hy ons spel voor oogen.
LIDIA.
(830) Maer, waerom in ’t bedrog zelfs Laura meê bedroogen;
En haer de weldaet die w’ ’er doen, niet eerst gezeit?
OCTAVE.
Een weldaet is, nae ’t werk van meerder heerlijkheit.
En zijnde niet beloofd, verplicht men hen te meerder:
Ia deez’ grootmoed’ge maegt, wiens hooge vlucht strekt veerder,
(835) Dan de gemeene vlucht, zou datelijk verstaen
Al d’oneer, die ’er eer werd opentlijk gedaen:
En brandend’ in een vlam, noch heeden, schoon, en heerlijk,
Niet dulden dat m’er scheld, op morgen, voor oneerlijk.
LIDIA.
Deez’ trek is aertig, en uit kloek vernuft ontstaen!
OCTAVE.
(840) De deernis tot hen tweên dringd my deez’ aenslag aen:
En uwe zucht tot haer komt u het zelfd’ bevelen;
Om, neffens my, het loon van deeze dienst te deelen.
Zie, gins koomt Laura, ik blijf toeven, en bestel
Haer voort ter kamer.
                          LID. Wel, verwacht ’er dan,
                                                            OCT. Vaer wel.


II Tooneel.

OCTAVE alleen.

(845) DE rechte streek is in deez’ omweg quaed om ramen:
Want zulken doolhof eischt Dedael, en Theseus t’zamen.
’k Beloof aen al te mael, en doe ’t alleen voor my;
En maek dat met den Prins de vorst bedrogen zy:
Want Laura zal hier zelfs meê speelen; en den eenen
(850) Zal haer voor Laura zien, en d’ander zal weer meenen
Dat hy een ander ziet. de zaek schijnd vreemt; maer ’k zal
De vorst doen zijn, dat hy ’er niet ziet, en zietz’ al:
Want zo hy zeeker waer dat zy ’t was, zou ’k ’er leven,
De gramschap, daer hy haer me volgt, ten besten geven.
[p. 34]
(855) O min! vernuftig kind, ay? help mijn stout bestaen!
Begunstig doch mijn min, of roeidze hier van daen!
Laet ons het wagen, ’t schaed dat schaed, ’k zal noch bedyen.
Geen schooner schip kan my doen zoeter schipbreuk lyen.
Geen schooner klip kan my vermors’len, en geen graf
(860) My schoonder dan die zee. ô welk een zoete straf!


III Tooneel.

KONING. OCTAVE.

MYn waerd’ Octaef! hoe is ’t? hoe zal de zaek noch lopen?
Zult gy uw woort voldoen? mag ik op uitkoomst hopen?
OCTAVE.
Mijn heer, ’t zal alles na de wil uws hoops geschiên.
Van morgen is ’t belooft, en t’avond zultge zien,
(865) Dat ik betaelen zal. Dees Laura, heeft een groote
Gelijkheit met een maegd, door wien ik heb besloten,
De Koning zelf ook zoet te mompen. gy zult, naer
Verklaring van uw oog, zelf Laura zien. voorwaer
Geen melk lijkt beeter melk. En ’t schijnd dat deeze grote
(870) Gelijkheit, is een werk uit de natuur gesprooten,
Alleen tot dit bedrijf. verhoop een heerlijk end,
Mijn heer; zoo d’uitgang zich recht nae den ingang wend.
KONING.
De roof zal d’uwe zijn, zo dra als z’is verkregen.
Ia ’k wil dat z’uw’ ook is van heeden af. de zeegen
(875) Hangd maer alleen an u.
                                        OCT. Beveel my ’t werk, mijn heer.
Gelief ’t u, hael de Prins, en kom vry daetlijk weer.


IV Tooneel.

IK bou op deez’ stellaedj’ een zwaer gebou: ’k moet letten
Zo’t neêrstort, dat het niet den bouheer zelf doet pletten.
Mijn liefd’ wat vliegdge hoog! of denktge, zo ik al
(880) Van boven kom, ik val ten minsten hemelval?
[p. 35]
’t Is waer! geen waerder stof kan my ooit doôn; en deze
Zon, kan zo wel als die, een Ikarus doen weezen.
Tree voort, daer komtz’ al aen. wat schelmstuk dat me doet,
Om zulk een schoone zon, heur luister keurt ’et goet.


V Tooneel.

LAURA. OCTAVE.

(885) WEl nu Octaef, is dit bedrog geen lachens waerdig?
OCTAVE.
Wat zegtze? deeze reen verdelgd mijn hoop! ’t was aerdig
Mevrouw. ’t Verraed is y’l! ’t geheim is al gemeld!
De steigring om gestort, en ’t bouwerk neêr geveld.
LAURA.
Is ’t nu al tijd datw’ ons belofte gans volbrengen?
(890) Spreek, zal ik de begeert, die hem zo parst, gehenge?
OCTAVE.
Wie parst begeert?
                    LAU. De Vorst.
                                  OCT. Goôn! wreekers van het leet,
Die in de ziel al zien eer ’t zelf de wil recht weet:
Hoe straft deez’ warring, mijne valsheên die hier leggen!
LAURA.
Wel hoe! gy zegt me niets!
                                OCTA. O goon! wat zal ik zeggen?
(895) Ia, ja Mevrouw, ’t is waer. door uwe glans geschiet
LAURA.
De Prins zal lachen. ja, maer zijn heer vader niet.
OCTAVE.
Dit werk, nae ik bevroê gaet tegen ’s konings hoopen.
LAURA.
En ’t is my tegens hoop gelukkig afgeloopen.
Hoe! my te minnen met zo weinig heerlijkheit!
(900) Voorwaer, ’k had zo veel vruchts mijn zelfs niet toegeleit
Wat zegt hy van de turk, en Eliant’? spreek vaerdig.
Wat dunkt u? is ’t bedrog niet dubbel lachens waerdig?
[p. 36]
OCTAVE.
Deez’ reede dekt een zin dien ik niet recht verstae!
Schep nieuwe kracht mijn hoop. Ga voort, en veins. wel ja
(905) Mevrouw! vergeeft me doch dit ongerustig woelen;
Uw zaek, die my onsteld, berooft mijn brein ’t gevoelen,
En reeden, dat ik niets op al uw’ vragen zeg.
Hy ziet ’er! ’t is genoeg. men zoekt u. schuil u weg.


VI Tooneel.

ORANTEE. KONING. GRAVE.

ZY is’t. ô ja! mijn min doet mijn gezicht niet liegen.
KONING.
(910) Is ’t Laura?
                ORAN. Ia zy is ’t, men kan me niet bedriegen.
O neen! ’k en twijfel nooit al waerze noch zo veer.
Mijn hert vertoondme haer zo wel als ’t oog, mijn Heer.
KONING in zich zelf.
Zo ’k niet verwittigd was, van d’eevenheit der zaeken,
Ik zou in deeze twee geen scheiding kunnen maken.
(915) ’k Geloof noch datze ’t is. ô lukkelijk begin,
Maek doch den uitgang goet, gy stelt dit treflijk in!
ORANTEE.
Hoe! zou mijn Laura tot die zond bequaem zijn? goden,
Dien gruwel was uw’ schuld, die zonden uw gebooden!
Ia de natuur heeft dan ter weereld niets gebaerd,
(920) Als dat doodschuldig is, en zondelijk van aert.
De naem zal nae de zaek niet zwijmen; en de nachten
Ons zullen dagen zijn; de roozen zalmen achten
Voor doornen; zond voor deugd’, en d’eer voor schand, ja al ’s
Wat valsch is voor gewis,en ’t zeeker weer voor valsch.
GRAVE voor ’t venster.
(925) Ik heb hen hier ter stee voor deezen vaak vernomen.
Treed aen, zo ’t u gelieft. my dunkt, ik hoor hen komen.
KONING.
Mijn zoon! zo u de gonst der goôn ’t gezicht verklaert,
[p. 37]
Dat gy de waerheid leert; zultg’ ook met een den aert
Der raeden, die mijn oud’, en rijpe jaren leiden,
(930) Licht van den heeten raed der jonkheit onderscheiden.
Gy zult ook zien, mijn kint, dat al mijn voorneem, uit
Een zuivre zucht tot u, en vaderliefde spruit.


VII Tooneel.

LIDIA. OCTAVE. KONING.
ORANTEE. GRAVE.

LIDIA tot Octaef op de zael.
AI! wederstreef mijn min doch niet met ydle zaeken!
Maer antwoord met ’et hert, en laet ons woorden staeken.
(935) Octaef, betael de brand, die ’k steets gevoel met pijn,
Vry bet, dan door gezucht, geveins, en droef gequijn;
Dat valsche tuigen zijn, in trouw’ en sterk beminne;
Waerom? zy houden steets ’t geheimst der ziel noch binnen.
ORANTEE dit horende.
Brand! pijn! gezucht! geveins! hoe of ik dit verzwelg?
(940) Mijn Laura bidt! hy word gebeên! ’t geen ik me belg!
OCTAVE.
Mevrou, ge weet wie ’k dien! Bedenk dit werk wat nader!
Vereen de namen eens van dienaer en verrader!
Hoe Laura! kundge wel met reeden zo een trou
Vertrouwen, die u door verraed toekoomt? Mevrou,
(945) Mijn plicht, niet ik, doe hier dees weigring. daerenboven
Kan ik u gans geen trou, zo ’k trou zal zijn, belooven.
Wat heilig’ eed, van hem, zal u verzeekring doen,
Die strax mineedig wort in d’eed. wil vry vermoên
Dat my, zo ’k vryheid had, zou vlam noch moed ontbreken,
(950) Om my, terstond, in uw’ gewenschten dienst te steken.
Maer nu dien ik de Prins: en die verbintenis,
Verbied my iets te doen dat hem mishaeglijk is.
ORANTEE.
Begint dien dienst slech eens, ’k zweer ’t loon dat zal u falen
En hadge ’t niet ontzeid, de dood zou ’t werk betaelen.
[p. 38]
KONING.
(955) Wel waer ’s de grondvest nu, tot bouwing van uw trouw?
Is ’t dit ellendig wicht? is ’t deez’ onkuische vrouw?
-
LIDIA.
De liefd’ is maar een kind, als hy met vrees en beeven,
Naer al te wijzen raed van and’re heel moet leeven:
Maer wijl ’t een god is staet hem alles vry; ja zoo,
(960) Dat hy geen meester ken, of maegen heeft van noo.
Ten and’ren zal ’t geluk der Prins, my nooit genieten;
Want zulken langen liefd’ zou zelf ’t gedult verdrieten:
Dat hy zijn wil vry voeg naer ’t koninklijk bevel;
En ly dat ik mijn trou naer mijn believen stel.
OCTAVE.
(965) Is Laura ongetrou?
                                LID. Octave niet om temmen?
OCTAVE.
Ik heb geen hert Mevrou om ’t schelmstuk toe te stemmen.
ORANTEE.
En ly dat ik mijn trou naer mijn believen stel!
Ha! ’t is te veel!
                KON. Sta vast.
                            ORAN. Mijn Heer, ’k volg uw’ bevel.
Ten and’ren zal ’t geluk der Prins my nooit genieten:
(970) Want zulk een lange liefd’ zou zelf ’t geduld verdrieten!
KONING.
Mijn zoon!
      ORAN. Mijn Heer, vergun doch dat mijn gramschap my
Mag wreeken.
            OCT. ’k Hoor daer iets, kom Laura, schuilen wy.


VIII Tooneel.

ORANTEE. GRAVE. KONING.

BY heur mineedig bloed, uw haet, en by mijn hette!
GRAEF.
Bedaer, mijn Heer, bedaer!
                                ORAN. Ik zal die hoer verpletten!
[p. 39]
(975) Hy ly dat ik mijn trou naar mijn believen stel!
Ontrouwe! ’k geef z’ u weêr, ’t is d’uw’, besteet ze wel.
Ondankbre, gae, ik vloek de valsche zeegenboogen
Daar ik mijn hooghste eer op boude, ’k zal gedoogen
(O laffe!) datg’ uw’ trou naer wil besteed. den schat
(980) Geef ik u weer, die ’k my liet voorstaen datge had.
O hemel! gy bestierd geen meer natuur! uw sterren
Zijn krachteloos, verdoold, en by geval, ze warren!
Zelf ’t eelemente vuur ontbreekt de zuiverheit!
En d’aerd’ is wankelbaer: hy liegt die anders zeit.
(985) De schaduw’ maekt het lijf, en ’t lichaem maekt geen schaduw’,
De middagzon staet vast, heur licht is dof: o ja! uw’
Aenloks’len Laura, zelf in ’t aenschijn zijn onwis.
Daer is niet zeekers meer, nu zy onzeeker is.
KONING.
Mijn zoon, zie daer Lukrees, wiens schoon’ en kuische leeden,
(990) En wijsheid neffens dien, gy zo by my verbreeden!
Nu leert gy eindlijk van ’t gebruik en tijt, hoe licht
Hy zich bedriegt die zich te veel betrout: het wicht
Dat ons ter minne leid is blind, en doet ons dwaelen,
Indien den teugel hem gevierd word. in de paelen
(995) Van Bude gaet gerucht, inzonderheid in ’t hof,
Dat duizend neffens u heur minn’ genieten; of
Zulk goet, dat zich zo deelt, zich geeft, verklaer ons ditte:
Hoe! ’t geen men heeft voor elk kan niemand recht bezitten.
ORANTEE.
Ik ken mijn zotterny! mijn blindheid blijkt te klaer
(1000) In dit verraed. maer Heer, dit zwak geslacht, voorwaer
Gy kent ’er meê; als ’t veinst, is dapper van vermoogen!
Ze branden yders hert, en blinden, yders oogen!
Ontrouwe hadt gy noch tot mindring van uw schae
Mijn bruiloftsdag verbeid, die yder schijnd zo nae!
(1005) Te meer, dewijlge wist dat niemands macht, ons beiden,
(Inzonderheid mijn trou van uw’ eed af) kon scheiden:
Vermits voor mijn gezicht noit schoon ’er kracht verscheen,
In ’t sterffelijk geslacht, noch in d’onsterflijkheên.
[p. 40]
KONING.
Wanneer de heemel heeft ons hooft tot goude kroonen
(1010) Gevoorschikt, blijft zijn zorg’ geduurig by ons woonen
Van wieg tot graf, ons leeven stuuren; want hy zal
Nooit lijden dat zijn hoog geschikte laeg verval.
Maer zoon, nu schorter niet tot slot van mijn begeeren,
Dan al uw’ zucht en zin, tot de Princes te keeren
(1015) Van Polen; welkers deugt en glans zo is verspreit,
Dat z’ u voor dit verlies een grooter winst bereit.
ORANTEE.
Mijn banden zijn geslaekt: mijn vlam geblust. koom, quelme
Vry, met een nieuwe boei die ’k dragen moet. bestelme
Het vuur, ’t welk gy begeert dat my verbranden zal.
(1020) Is uw triomfboog reê, hier staet den winnaer al.
GRAEF.
Laet ons, nu ons de goôn met dit geluk vernoegen,
By duizend vuuren, zo veel vreugdgeruchten voegen.
KONING.
Mijn zoon, dewijlg’ uw’ wil werpt voor de mijne neer,
Is dit dan ’t oov’rig maer, dat ik alleen begeer.
ORANTEE.
(1025) Wat is ’t? beveel mijn Heer.
                                              KON. Dat gy met vlijt zult trachten
Die smaet noch veel te kleen,voor Princen moed, te achten,
Om op dit teer geslacht te wrokken. kom, vervult
Mijn bee; ik weet, dat gy die straf noch prijzen zult.
Spaer Laura niet, maer spaer uw’ eer; en leer dit weeten,
(1030) Dat zy ’er straf ontfangd, zo gy’ er kunt vergeeten.
ORANTEE.
Dit vonnis is een toom voor mijn gerechten haet:
Maer ’k moet Octaef eens zien!
                                        KON. Ik ga: maer volg mijn raet!


[p. 41]
IX Tooneel.
ORANTEE alleen.
GEheng doch niet dat ik uw’ zwakheid scheld, ô schonen,
Doch breidelooze monsterdieren; wiens vertoonen
(1035) Ons quetst? gebreken der naetuur; maer zoet in ’t oog.
Haa quaet? doch ’t schoonste quaet van ’s heemels werken. hoog
Geslacht; dat alles temt, en alles acht onwaerdig!
Ia zelf de trou? ô stof! lafhertig, en lichtvaerdig.
Verweer u van mijn klacht, en min. gae heen verbreit
(1040) Den roem, nae deze daet, van uw stantvastigheid!
Ha!
X Tooneel.
OCTAVE. ORANTEE.
WEl! wat deerd u Prins? wat ramp komt u bestelpen?
ORANTEE.
Een pijn, een razery, een quelling niet om helpen!
OCTAVE.
Wat ?
ORA. Van al ’t quaet, dat ons de heemel proeven laet,
Is dit ’t ondraegelijkst’, en al ’erquaetste quaet.
OCTAVE.
(1045) Hoe naer een nieuw belet of hindernis van trouwen?
ORANTEE.
Neen! zulk een quael zou ’k min dan mijn vermogen houwen.
OCTAVE.
Wat dan?
    ORA. De jalouzy!
        OCT. Van wie?
            ORAN. Die gy wel weet!
OCTAVE.
Neen! Laura zal u nooit bezwijken in ’er eed.
D’onlesselijke vlam die zy u heeft gezworen,
[p. 42]
(1050) Zal in ’er boezem met ’er lieve leven smooren.
ORANTEE.
Eerlooze zwijger van ’er trouwloosheid. ik moet
Hier tot mijn leet, heur trouw’ beschrijven met uw bloet.
OCTAVE.
Hoe! met mijn bloed, mijn heer! waer uit ontstaet uw tooren?
ORANTEE.
Gy weet den hoon, en zwijgt, ja liegtme noch te vooren;
(1055) Doch ’k heb tot uw geluk in dit geval verstaen,
Uw eerbied en uw’ trou, naer plicht, aen my gedaen.
OCTAVE.
Uit welkers borst hebt gy heur valsheid konnen delven?
ORANTEE.
Verrader, heelt gy noch? uit haer. uit Laura zelve,
Ze heeft de trou, die ’k van ’er had, u op een nuw
(1060) Geveilt: ’k onkenden ’t zelf; maer ’k hebt van haer en u.
OCTAVE.
’t Geen dat ik van ’er wist, ’t is waer, ik hebt verzwegen;
Maer als een droevig nieus, en vaek te vroeg verkregen.
Al ’t geen’ ons deert, mijn Heer, koomt altijt tijts genoeg.
ORANTEE.
Hoe! zijn mijn weldaen, en de gunst die’k t’haerwaerts droeg,
(1065) Het leet om haer geleên, dat pynelijk vervoeren,
Al klaer, en zichtbre teek’nen van mijn min, geen snoeren
Van kracht, om heure trou te binden? ha! mijn last,
En liefde stae ’er dier! ik sterf. ’t sa, houdme vast.
OCTAVE.
Gy moet in ’t leet, dat u zo drukt, haer van gelijken,
(1070) Zo grooten moed, als zy u zwakheid heeft, doen blijken.
ORANTEE.
Ondankbaerlijk geslacht!
    OC. ’t Is waer datz’ al een tijd
My met ’er zotte liefd’ vervolgd heeft: ja gevrijd
Om weerliefd. maer, wie haer zich veild zou haer behagen.
Ze weigerd nooit: noch kan’t niet weigren die ’t ’er vragen.
(1075) ’t Mislukt u in een plaets daer ’t duizend gaet nae wens.
[p. 43]
ORANTEE.
Is ’t mooglijk dat ik ’t hoor! weg onbeschaemden mens.
OCTAVE.
Ik gae.
ORA. Neen! kom weerom. ’k zal ’t wulpze wicht verzetten:
Maer ’t is niet in mijn macht ’t uitbarsten te beletten
Mijns droefheids. gae hael iemand van mijn volk.
    OCT. Mijn heer,
(1080) Bestae doch niets, door rou!
    ORA. Neen, ga; maer koom strax weer.
XI Tooneel.
ORANTEE alleen.
MEt wat stantvastigheid zal ik in deeze tooren,
Die my zo prikkeld, aen mijn godheid na behooren
Slacht offer doen? zal ik den tempel daer ik eer
In bad, verwoesten? zal het outer ook om veer
(1085) Daer ik op t’offren plach! neen,’k zou dien tempel schromen,
Ik min ’er als my zelf: en kan zo dra niet komen
Van ’t een tot ’t ander al ’eruiterst. neen! vlie weg!
O yd’len waen die ’k vast my zelf te voren leg:
Ik lief ’er meer dan ooit; en weet, dat yder dezen
(1090) Stantvastigheid, in my, zal achten, meer te weezen
Een overmaet, dan een gebreklijkheid van moet,
Na zoo een hoon. ja! ’k weet dat het my hinder doet,
En schand is voor mijn eer, heur valsheid op te halen.
Maer mijne quael die ’k ly, gelijkt die oude qualen,
(1095) Die door een ongeval nootzaeklijk zijn: want dees
Gehengen zelden dat m’er t’eenemael genees,
Dan met gevaer van dood, ten minste meerder smerten.
Belachelijke liefd! laf hert, oneerlijk herte!
Kunt gy de banden van een vrou niet licht ontgaen?
(1100) Blijft gy na zulk een hoon noch onbeweeglijk staen?
Of hebtge geen gevoel? ja! ’k voel ’t mijn voorhooft drukken!
Oy! z’acht noch my, noch staet, noch luk, noch ongelukken.
[p. 44]
Ik smeek een, die een van mijn knechs versmaet! ha! wijk
Mijn liefd’, voor deezen haet. ik haet ’er ook gelijk
(1105) De dood. maer hoe! haer nooit te zien? haer steets te haten?
Of schoon mijn dooling al mijn min blust, moet ik laten
Haer aen te zien? laet ons het haetlijk dat zy heeft
Verfoeien met ’et hert: maer waer heur schoonheid zweeft
Verwond’ren met het oog. wat zal mijn rou beginnen?
(1110) Helaes! ik haet ’er naeu, of moeter weer beminnen.
XII Tooneel.
OCTAVE. ORANTEE. De LYFWACHTEN.
HIer zijnz’ al Prins.
    ORAN. Koom volg.
        OCT. Voor al mijn Heer, ey let
Doch, dat uw’ hand uw’ eer, niet met ’er bloed besmet!
ORANTEE.
Gaenw’ in.
XIII Tooneel.
LAURA. ORANTEE. OCTAVE.
De LYFWACHTEN.
WEl nu mijn Prins, wat vreemd’ of zwaere stukken
Zal ik beginnen, naer dees list, die my mislukken?
(1115) Hoe zoet viel door mijn geest de koning in de strik.
ORANTEE.
Ia valsche vrou ’t is waer, maer hy veel min dan ik.
LAURA.
Wel! boertge? zeg mijn heer! waer toe dient dit bezoeken
Byna met al uw’ stoet? zoo koel, en schier met vloeken?
Gy baerd met dit gemor een eindeloos verdriet!
ORANTEE.
(1120) Dit morren baert dat baert. het scheeld my heeden niet:
’t Zal doch verzelschapt zijn met uws my nooit te kreunen.
[p. 45]
LAURA.
Wat hoor ik? groote goôn! ai wild my ondersteunen!
Ach! wat heb ik gedaen?
    ORAN. Ze veinst heel wel.
        OCT. Heel wel.
LAURA.
Wat hebtg’ al onder u voor heimelijk bestel?
(1125) Mijn waerd’ Octaef! waer uit is doch zijn haet geboren?
OCTAVE.
U leeven loopt gevaer. ontvlied zijn grammen tooren!
ORANTEE.
Mijn waerd Octaef! ha! hoer!
    LAU. In dees verbaestheit stae ’k
Als zinneloos, los van gevoel’, en zonder spraek!
Kan my na groote lioefd’ zo groot een haet bestrijden?
(1130) Ai! help my aen mijn dood, of help my uit dit lijden!
ORANTEE.
Neen, neen! ’k wil dat u glans al meerder wondren doet.
’t Is ook van groot belang dat gy noch leeft. gy moet
Meer herten boeyen met de schoone strik uws oogen;
En breiden wijder uit het rijk van hun vermoogen:
(1135) Beneem ’t hen dan noch zo het licht niet van den dag:
Leef om uw eigen lof, en ’t lof der min. Gewag
Van vrees behoeft g’om my noch mijn geluk te maeken.
Zorg ook niet voor mijn haet. ik eisch alleen het slaken
Van mijne trou, gelijk ik d’uwe doe; en geeft
(1140) Mijn minne-panden weêr; ten zy z’een ander heeft!
Behandig z’ aen dit volk: of last z’ aen hen te geven.
’t Verlies daer van is wel niet groot: maer in uw leven
Zou u dees droeve stof licht eens, en zo altijd
Bedroeven in den geest met eereloos verwijt:
(1145) Dies wil ik dat de tijd al de geschiedenisse,
Van uw’, ja zelf ’t gedacht van u komt uit te wissen.
LAURA.
Mijn Heer, trek uit de beek van tranen die ik stort,
De proef mijns levens niet, wacht, tot z’ u kundig wort
[p. 46]
Door tijd, die machtig is, mijn liefde, zonder kermen,
(1150) En mijn onnoozelheid door lijden, te beschermen.
’k Zal midlerwijl ’t bevel, ook volgen, van mijn Heer,
En zenden ’t alles weer, maer neem mijn trou niet weêr:
Want poogd’ ik dit te doen ’t was moeit’ en werk verloren;
Een yder mensch is deeze kracht niet aengeboren.
(1155) Gelukkig, die, als gy, ’er dus meed’ om kan gaen.
Die zich verlooven kan, en daedlijk weêr ontslaen.
Voor my, ’k heb deeze gunst niet van natuur verwurven.
’k Vergeet u niet dan in mijn graf: ja! ’k waer gesturven,
En zo de ziel noch mindt van ’t lichaem zijnd’ ontbloot,
(1160) ’k Verzeeker u een lief in ’t koninkrijk der dood.     bin.
ORANTEE.
Helaes! d’ondankbaer’ is uit mijn gezicht verdweenen.
Koom, gaenwe voort van hier. ’k zou sterven in mijn weenen.
Ik voel wel dat mijn quael doch zonder troost is. en
Dat maer de dood alleen my weêr genezen ken.
[p. 47]
VIERDE BEDRYF.
I Tooneel.
ORANTEE voor de deur van Laura met een degen in de hand.
(1165) O Schoone hemel van mijn zon! gewenschte wooning.
Straet, daer mijn vryheid in verdoold is. uw vertoning
O schoone deur, daer ik die zonder liefd’ eerst zag,
Geslooten zijnde, neemt, en oopen, geeft ons dag!
O venst’ren, die voortaen my ’t doorzien hebt verbooden!
(1170) Waerom, elendig wicht, mijn oog niet eer ontvloden?
En gy tirannen, schoon en jong, die herten boeit,
O lieve oogen die mijn jeugd zoo wreed besnoeit!
O zoete moorders, zo welsprekend’ schoonze stom zijn!
U afzijn valdme lang. helaes! ey zeg, waerom, mijn
(1175) Geloof, door uw’ gelonk, zo vaek heur snode wil
Zo valsch geoopenbaert? ik heb, door dien ik vil
In dat verblind geloof, de schaemt’ heel aende schande
Gevoegd: ik heb twee moorders tot getuigen van de
Mineedigheit gebruikt: twee rovers al mijn schat
(1180) Vertroud; en tot mijn raed doodvyanden gehad.
    Gaet leggen in ’er stoep.
II Tooneel.
OCTAVE. ORANTEE.
DE Prins is met zo droef, en haest van my te scheiden
Niet zonder reeden van my afgegaen. hy zeide
Vergeefs, nooit weer te gaen waer datze was ter steê.
Zijn banden zijn gerekt, maer echter niet aen twee.
(1185) De beeken zullen eer weerkeeren tot ’er bronnen
Recht tegen heur natuur, dan ooit een minnaer konne,
Naelaten, om een trots hem van zijn lief gedaen,
Zijn lief, als zijn mangneet niet steets ten dienst te staen.
ORANTEE al weenende op den drempel.
Wat hoor ik?
[p. 48]
    OCTA. Hoe, mijn heer! zo spaê, en zonder knechten?
ORANTEE.
(1190) Wat wiltge? ’k hoef geen hulp, noch raed, noch onderrechten;
Mijn hert, gedreven door een krachtiger geweld,
Wort blindeling geleid recht naer zijn noordstar. queld
My niet. om geen getuig’ mijns zotternijs te weezen,
Woud’ ik wel hier ter stee zonder mijn zelf zijn, deeze
(1195) Zorgvuldigheid, dien u hier brengt, baerd my verdriet.
’k Verschrik, ’k ontroer, ’k word rood, en ken my zelve niet.
Uw byzijn stut alleen in nood, daer ik in zwerref,
Mijn droeve geest op ’t hoogste top van zijn verderref.
OCTAVE tot de vrouwen in ’t gemeen.
Hâ gruwelijk verraed! o aller quaelen bron,
(1200) Hoe vruchtbaer groeit u schaedlijk zaet, in spijt der zon!
Hoe Prins, wel! wilt gy dat een vrouw’ die eer zal krijgen,
Van, door heur maght op zulk een zeegenboog te stijgen?
Datz’, u verachtelijk mishandeld, ongestraft?
En schuldig dan, of niet uw geest bevel verschaft?
(1205) Neen Prins, dwing door een nut, en groot geweld, de liefde,
Die u verwaend versnorkt, en ’t hert zo streng door griefde:
Men wint een sterke strijd, door diergelijke slag;
Want die flauhertig vecht, wil zelf niet winnen.
    ORAN. Ach!
’k Beken ’t aen u alleen, ’k beken ’t aen u Octave,
(1210) Zo ik mijn min verlaet, word ik veel min dan slave.
Ia! zo ’k haer zag, ’k geloov’ dat gy my door het zien
Van haer, uit vreez’ en eerbied zou zien sterven. wien,
Of wat onzinnigheid, of noodlot moet my stuuren,
Dat noch mijn liefde by mijn jaloezy blijft duuren?
(1215) Maer ’k voel wel in der daed tot spijt van deze hoon,
Waer van het werk zo varsch in’t voorhooft staet ten toon,
Dat noch de spijt mijn brand niet machtig is om temmen;
En dat ik al mijn liefd’ noch in mijn borst voel zwemmen.
OCTAVE.
Zou al zijn hoop dan in zijn ziel noch zijn! ey hoor.
(1220) Heeft deez’ ondankbre vrou met u noch ietwes voor?
[p. 49]
Wen nae den strijd, den vyand naederd, is de vreede
Heel licht te maeken; want genaê vint strax heur steede
Weer in onz’ hert: maer ’t valt onz’ vryheid droef, en zwaer
Dat zy dat juk, ’t welk z’ eertijts droeg, weer werd gewaer.
(1225) Daer is niet bet bespraekt, mijn Heer, dan vrouwe tranen.
’t Is wonder water dat de brand voed! ja ’t vermanen
Van d’al ’erzwakste vrou, de sterkste man bekoord:
Wie haer gehoor verleend heeft heur gebet verhoord:
Heur stem, die zoet is, dringd snel deur. en laet nooit blijven
(1230) Een druppel gal in ons, of weet z’er uit te drijven:
Die zoetheit is ons lief: en ’t lief verraed ons dan:
Want is de geest verheert, strak volgd de wil; en kan
De stem alleen niet doen, heur glans zal ons bestelpen:
’t Is alles wel bespraekt; ’t oog komt de mont voort helpen,
(1235) Wat werk dat haer bediend, tot hulp, gebruikt zijn vond.
Tot wedervangst van ons, fluit alles zonder mond.
Beziet m’ ’er zonder zin men acht haer zonder boosheit.
En nietemin heur doen en laeten is maer loosheit.
Kort om ’k zie Laura, Prins, al hende by ’er vree.
ORANTEE.
(1240) Wat? eer ik Laura duld: eer gy my vint ter stee
Daer Laura is: eer ik blijf staen, of my vertoone
Daer Laura komen zal, of woont, my te verschoonen,
Zo ’t by geval geschiet behoeftge niet; ’k zeg eer
Ik Laura ooit bezoek, of eer ik Laura weer
(1245) Lief koos, eer Laura my met weerliefd zal ontsteken;
Eer Laura die my zo onthaelt heeft, my door smeken
Van brieven immer weer onrustig maken zal;
Zal yder ster des luchts verhuizen in een dal
Van aerd: en ’t heele bosch uit d’aerd gerukt, vervullen
(1250) Den ganschen heemel: en de visch’, en voog’len, zullen
Hun voedsel haelen uit de lucht, en al het vee,
Beneffens ’t wreed gediert’ gaen weiden in de zee:
Voort yder Element zal van zijn plaets verandren;
En niet in ’t groote rond of werren door malkand’ren.
[p. 50]
OCTAVE.
(1255) Maer heeft ze dan geen gaef, die u tot liefde pord,
Waer toe ’er drempel met uw tranen dan bestort?
D’ontvluchte slaef, die weer in ’s heeren huys wil weezen,
Draegt zijnen heer geen haet, of moet geen kerker vreezen!
ORANTEE.
Octaef, dien man die juyst in rust en vreede zy,
(1260) Acht alle dingen licht, en niets onmoglijk. gy,
Die vry van zorgen leeft, gelooft dat ik ’er meede,
My licht van weet t’ontslaen; maer zoo uw hert ter stede
Van ’t mijn geleegert waer, en ’t mijn in ’t u, hoe zwaer
Zou u die wisling zijn? ’k verzeeker u voorwaer,
(1265) Dat gy uw quael zou ’t zien niet mooglijk om genezen,
En dat gy voor de wet van reeden, doof zoud weezen:
Ia deeze plaets zou u zo lief zijn, dat den dag
Schoon ’t nu maer midnacht is, u zien zou in geklag.
OCTAVE.
Ik weet men lijt, met lif, om’t goet, op hoop van vangen,
(1270) Maer zeg wat raet, zo wy na’t werk geen vrucht ontfangen?
ORANTEE.
Wat wiltge? ’k weet wel dat ik een Chimeer bemin,
Die kindren draecht geheel nae ’s moeders ziel en zin:
En dat ik op een welzand heb geboud; en zuchten
Geteelt, dat winden zijn in plaets van rijpe vruchten.
OCTAVE.
(1275) Maer zoge deezen hoon, wiens juk u leevend doot,
Met zinnen overwoogd, en voorts al buiten sloot
Wat u te vooren quam; kunt gy geen gissing maken,
Dat dan uw’ moed, uw lust, te boven zou geraken?
ORANTEE.
’k Ben niet onsterflijk, neen! mijn quael ken’t ook niet zijn!
(1280) En, of ik die vermeer, ’k zoek ’t eind van al mijn pijn:
Ia ’k weet ook dat mijn pijn my weer aen rust zal helpen,
En dat mijn tranen, noch mijn tranen zullen stelpen.
OCTAVE.
Wanneer de wanhoop ons beheerscht in groot gevaer,
[p. 51]
Geneestze nimmer’t quaet: maer maekte’t quaet noch quaêr.
ORANTEE.
(1285) Wat heeftme my een vreemd’, en droeve vreugt beschoren!
Wat heb ik leed geleên, door mijn geluk te hooren!
Hoe is mijn hert gewont door ’t heelen van ’t gezicht!
Want d’onbekende fael, droeg ik met lief en licht!
En, geen beroerden geest kost mijn gemoed beweegen.
(1290) ’t Bedrog deê my heur dienst: de waerheid vald me tegen,
Dat Laura die verkoor ’er keur my eeuwig roud.
Dat nooit mijn oog ’t gezicht van Laura meer beschout!
Dat nimmermeer mijn hert op Laura meer der denken!
Dat Laura nooit weer in mijn zin kom. dat de wenken
(1295) Van Laura, deeze borst beweegen als een klip.
Dat Laura nooit mijn mont genaek met kaek of lip.
Dat mijn gebeden die’k voor Laura bad, niet gelden.
Dat ik ’er noit meer spreek, of hoor, noch naem hoor melden.
Klop aen, ik wil ’er zien.
    OCT. Mijn heer!
        ORAN. ’k Zeg klop. gae heen,
OCTAVE.
(1300) Maer droomdge? dit bevel ondsteld my al de leên.
ORANTEE.
’t Sa weederspreek me niet.
    OCTA. Wat hebtge dan beslooten?
ORANTEE.
Klop aen: of ’k zal dees’ kling u in den boezem stooten.
OCTAVE.
Wel prins, ik gae, en klop.
    ORAN. Zacht. doe het niet. sta stil.
Mijn eer, weerhoudme noch, of schoon de liefd’ al wil;
(1305) En d’een verblind me gansch, en d’ander oopend d’oogen.
OCTAVE.
Voorwaer, de raed van d’eer zou’t meest by mijn vermogen!
Ey, keeren wy!
    ORAN. Vertoef, tot dat ik ben in vreê.
Kom hier, neem mid’lerwijl beneffens my, uw steê.
[p. 52]
Bedenk een zoet verhael, van min nae u vermeugen
(1310) Het best, om eerst mijn geest, een weinig te verheugen.
OCTAVE.
Hoor, ’t was eens op een dag
    ORA. Ia! op een dag heeft zy
Mijn min gezien, die ’t al om haer vergat. Ay my!
’k Heb op een dag gelooft, dat ook heur hert, als ditte
Gelijke liefde droeg. ’k heb ook geloofd te zitte
(1315) Op eenen dag, met haer in echt. ’k zag my in eer,
En vreugd op eenen dag: maer laes! dien dag zy veer!
Vaer voort.
    OC. Een op een dag eens in een dans.
        ORA. Wie? ikke?
Ia, in een dans kreeg zy mijn trou eerst: en het blikken
Heurs oogen, heeft my in een dans eerst zo verblint,
(1320) Dat ik deez’ onbekende schoonheit aenbad. sint
Dien dans, hiel zy mijn hert geboeit in vaste banden:
En danzend’ reikt’ ik zelf naer d’eerste boei mijn handen.
Maer welken wreede dans heb ik gedanst! ’k bekent
Octaef, ge spreekt van my, d’histori is ten end.
OCTAVE.
(1325) Wel hoe!’k begin ’er naeuw’.
    ORA. ’t Is al genoeg: die dingen
Doen, dat ik min mijn klacht en tranen kan bedwingen.
Maer zie! wat licht schijnt daer door’t glas? zoudg’ ook vermoên,
Datz’ op een klein gerucht het raem* zal open doen?
OCTAVE.
Ia, zonder twijffel! en, dit woud’ ik u vertellen.
ORANTEE.
(1330) Doe dan
    OC. Wat? roepen?
        ORA. Ia.
            OCT. Hou!
                ORA. Hard, of val aen’t schellen.
OCTAVE.
Hoor Laura! hoor!
[p. 53]
    ORA. Al ’t bloed in d’aed’ren my ontroerd!
’k Zoek ’t eind van pijn, terwijlme duble pijn vervoerd.
III Tooneel.
LAURA uit het venster. ORANTEE.
OCTAVE.
WIe roep me daer? wat is ’t?
    ORA. Ach! ’k ben door u bedurven!
Kom hier, roep haer geen meer.
    OC. ’k Heb al bescheid verwurven.
ORANTEE.
(1335) Verzier dan iets.
    OC. Vertoef. Mevrou hoor wien u queld:
De Prins
    ORA. Wat zegt dien schelm, die my onteerd, en schelt.
OCTAVE.
Zal u op morgen vroeg, door my doen wedergeven,
ORANTEE.
Wat? logenaer?
    OCT. Het schrift zelfs van uw hand geschreven.
LAURA.
Gae, zeg hem eer hy meer vergeefze moeiten doet
(1340) Dat hy vry door het vuur uw’ yd’len gang verhoedt.
IV Tooneel.
ORANTEE. OCTAVE.
D’Ondankb’re voegt aen’t leed, en lijden, noch ’t verachten.
Ay my Octaef! wat war beroerd mijn geest? de klachten
Der min, die my vervoerd, en hoon die my zo smert,
Vast dringen bey gelijk ten mond uit, en voor ’t hert
(1345) Gelijk verschijnen, om het zelfde te verquikken:
Maer beide door hun drang, doen zy mijn stem verstikken.
OCTAVE.
Ik heb de mijn vermomt met zulken aertigheid,
[p. 54]
Naer eisch van deezen dienst, dat Laura ’t onderscheid
Zo groot zal houden, van ’er daagen nooit t’ondekken
(1350) Wie met ’er sprak.* ’t word spae: mijn Heer laet ons vertrekken.
ORANTEE.
Gae. laet me, bid ik u, hier in mijn’ onrust, maer
Een oogenblik alleen. ik volg u daetlijk naer.
OCTAVE.
Prins!
ORA. Ha! hoe haet ik u, met uw’ onnutte zorgen!
Ga, zeg ik u. en breng mijn volk hier noch voor morgen.
V Tooneel.
ORANTEE.
(1355) ’k BEn eindelijk hier alleen. nu mag ik vry mijn smert,
En liefde, zonder schroom uitstorten! ô mijn hert,
Hoe hangd gy in de waeg met d’eev’naer tusschen beyde!
Mijn eer gebruikt geweld om my van hier te leiden!
Want zo ik haer dar zien, hoe groot mijn gramschap is,
(1360) ’k Val stom ter aerden voor ’er voeten neer. gewis
Een lonk van haer zou mijn de wapenen ontrukken.
En zo ik klaeg het zal door tranen zijn. hoe drukken
My, d’eer, en min! ’t gaet vast, zo ’k haer genaek, dat zy
Gena verwerft: want zulk een vyand, toont dat hy
(1365) Tot vreede neigd, die eerst bezoekt. Wat dan besloten
In ’t quaed dat my vervoerd? zal ik my hier ontblooten
Voor deeze deur tot my den dag hier vint? ik schaem
My! spreek ’er aen doch valsch van stem, en naem.
VI Tooneel.
LAURA. ORANTEE.
WIe klopt!
    ORA. Octaef. een woord, ’k zal anders niet begeeren.
LAURA.
(1370) Komt gy den rou, die my zo parst, noch meer vermeeren?
[p. 55]
Brengt gy nu dees rampzaelge schriften weer. o pijn!
Dat echte kind’ren van verliefde geesten zijn?
Zo aengenaem wel eer in ’t oog des Barbaers! wreede!
Beloont gy noch mijn liefd’ zo valsch, en zonder reeden?
(1375) De drift vervoerd mijn geest. verschoon d’oplopendheid.
ORANTEE.
De Prins bekend zelf dat hy schult heeft: want hy zeit
Dat hem zijn eigen drift, door wantrou maekt verbolgen.
LAURA.
Mijn dood zal dezen smaet, die my zo treft, haest volgen,
Ia ’k zweer dat ik zijn liefd te lang heb overleeft,
(1380) Zo my dees droeve ziel niet voor den dagh begeeft.
’k Had ongelijk, ’t is waer, indien dat ik misnoegde,
Als hy zijn zin naer zijn aenstaende weerga voegde:
Te meer, dewijl een vorst, en vader zulx verricht;
Ten and’ren is een Prins meer aen zijn staet verplicht:
(1385) Als aen zig zelf: maer my, van minnaer, te bekrijgen,
Gelijk een vyand! en my valsheid op te tijgen
Met voorneem van my valsheid aen te doen! en hy
Zijn trouw’ en eerloosheid aen my te wijten! my
Te schelden voor een! ha! mijn eer niet te verschonen!
(1390) Voorwaer het is de stam eens vorsts niet recht vertonen,
Die steets de heusheid met de macht vereent: ik zeg,
De reed’lijkheid, altijd het eerst zijns liefds, is weg.
ORANTEE.
Ik weet niet door wiens list hem deeze nacht gemeld is,
De liefd’ die gyme draegd: ’t schijnd of’t hem al verteld is,
(1395) En deeze kennis baerd dees woede razery:
En is alleen de grond van zijne jaloezy.
LAURA.
Octave, droomd gy? hoe! gy zijt heel buiten westen:
Ia zo, dat ik geloof, dat gy mijn’ eer eerst questen.
Mijn geest die weigerd vast aen d’achtbaerheid van’t brein.
(1400) Men bootst hem na. vertoef. ik koom u by op ’t plein.
[p. 56]
VII Tooneel.
ORANTEE.
O Goden! zou ’t wel zijn dat in den dienst van vader,
Octaef, in dit geheim, de rol speeld van verrader?
En dat heur’ eer by my al t’onrecht waer verdacht?
Of ik wel zo veel vreugd by mijn geluk verwacht?
(1405) Ik heb mijn ooren al te vroeg geloofd; dees zaeken
Vereischen wantrouw’: want ’k zie d’al ’erwijsten, staeken
’t Geloof, tot zy ’et werk wel hebben in ’t gezicht,
En ofze ’t schoon al zien, gelooven ’t noch niet licht.
Maer goden! dit verzoek verzwakt en doet my zwerven.
(1410) Ik twijffel of ik noch van vreugd’, of rouw’ zal sterven!
VIII Tooneel.
LAURA. LIDIA met licht. ORANTEE.
MAer Lidia, is ’t waer, dat wy hier wakker staen?
Wat zie ik? hoe! mijn heer, trekt gy u mijns noch aen?
Of koomt uw macht, en moed, (vereend om my t’ontroeren)
Van uw afkeerlijkheid het laetste werk volvoeren?
(1415) Zeg, komt uw hand om zig te baeden in mijn bloed?
Sta vast. zie hier, de plaets daer gy in treffen moet.
Wat toeftge? vaer al voort met uw bebloede stukken.
De dood zal my veel min dan dit vertoeven drukken.
Want die zijn Prins mishaegd verdiend een duble dood,
(1420) ’k Heb veel te lang geleeft nu gy mijn trou verstoot.
LIDIA.
Al zou mijn deerenis, Octaef, uw haet verwekken,
Zo moet ik hen nochtans uit al dit lijden trekken.
ORANTEE.
Gy draegd het valschte hert, dat van der liefden vlam
Zijn daegen heeft geblaekt. dat iemand herwaerd quam,
(1425) En met die zeekerheid, van heur, zich wist te veinzen,
Wast niet de valsheit zelf? wie zou hier kunnen peinzen,
[p. 57]
Dat zy die tot my spreekt my met een enkle daed,
Of met gedachten ooit verkort heeft, of met raed!
Mijn’ oogen eevenwel (laf hert vol vals vermoogen,
(1430) Mijn gramschap berst nu uit, ondankb’re ziel) mijn oogen,
Mijn eigen oogen hebben zelfs den hoon beschoud,
Die gy me doed, en licht door loosheid looch’nen zoud.
Voorwaer, Octaef is bloô! hy moest geen leven schroomen,
Om zulk een schoon verzoek met vlijdt ter hand te komen?
(1435) Neen!* hy behoord’ uw lust met lust van zulker aerd
Te loonen; want dien schat is dat besluit wel waerd.
LAURA.
Dewijlge ’t zo begeert, ’k ben schuldig te verdraegen,
Uw’ haet, uw wreed vervolg, en allerstrengste plaegen.
Ia, ’k zal u ook zo ver believen, dat my al
(1440) Wat u behaegt, in uwen doolhof, hagen zal.
Maer zo uw strengheid mijn onnoozelheid van ’t haeten
Dus lang bevrijd, dat gy ’er onschuld toe wilt laeten.
Heb ik al hoops genoeg op waerheid, en op tijt,
Dat elk, uw lichtgeloof, van dooling overstrijd.
(1445) Mijn heer, men moet zijn moed niet al te veel geloven.
Uw staeten strijde met dit onrecht. daerenboven,
Die ons op heeden ziet met spits om strijd te biên,
Zal ons op morgen licht met dou in d’oogen zien.
Maek dat Octaef hier komt, en wen zijn vals vermogen
(1450) U eenig twijffel laet, van niet te zijn bedrogen,
Zo scheld me met vergif, of stael, of strop niet vry,
Maer wreek u streng met vuur, van deez’ verradery.
Ey! overweeg de zaek. mijn Heer, het zijn maer lagen
Om my te rukken van u weg, en u te plagen.
(1455) Den Koning spits van zin heeft anders niet gezocht,
Toen hy u tot besluit van deeze voorwaerd’ brocht;
En voort dit werk Octaef, en zijn vernuft bevolen.
Een geest, voorwaer een geest vol list, en tot verhoolen
Bedriegery bequaem, om u, indien hy wouw’
(1460) Dees smert te doen, en my dees schand. o heil’ge vrou!
O dochter van de tijd! kom uit de borst uws vaders,
[p. 58]
En stel mijn onschuld bloot, of meld ons de verraders,
LIDIA.
O goedertieren Prins, al dreigdme schoon uw haet,
’t Is billik dat ik u niet langer doolen laet!
(1465) Voorwaer Octaev’ is inder daed de grond uw’s lijden:
Maer met een oogmerk tot uw dienst, en tot bevryden,
Van u, en Laura voor des konings dreigement,
Met hem te toonen dat heur liefd zich elders wend.
Dies ik vermomd door stem, en kleedren aen te trekken
(1470) Van Laura, in uw’ zin een Laura kost verstrekken.
Octave nam ’er waer en bracht ’er aen d’een zy,
En quam toen op de zael, waer ik met mijn gevry
Hem hulpzaem was met mijne list, waer door uw’ oogen
Beneffen ’t schalk gezicht des konings zijn bedrogen.
LAURA.
(1475) Geheiligt zijn die goôn, wiens vlijt en trouwe zorg,
Alreê hier voor mijn eer een tuig brengt tot mijn borg.
IX Tooneel.
OCTAVE MET DE LYFWACHTEN. ORANTEE. LAURA. LIDIA.
O Yselijke nacht! ’t bedrog is uytgekomen!
Ik heb ’t begin van mijn verderf al klaer vernomen.
ORANTEE zijn deegen trekkende.
Kom hier, bedrieger, kom. ’k zeg naerderd, en verwacht
(1480) De vrucht van zulken quaed veel zwarter dan de nacht.
OCTAVE op zijn knien.
Ach heer! gy smet u zo zwaerd, met in mijn bloed te plassen.
ORANTEE.
Neen. schelm u trouw’loos bloet zal’t zelve vuil weer wassen.
OCTAVE.
Ik ben ’t gereedschap slechs, door ’s konings wil bereidt.
Mijn trou, mijn heer, heeft zelf mijn eigen trou verleid.
(1485) Te trouwen onderdaen, doet valschen dienaer weesen.
Mijn trou was hier gedaelt, maer ginder weer gerezen.
[p. 59]
LIDIA.
Ey my! erkend den dienst die ’k heb gedaen, en stil
Zijn gramschap doch, Mevrou ik bid, om mijnent wil.
LAURA.
Vermag ik iets op u, mijn Prins, zo laet u rade.
(1490) U maegt vald u te voet, ey, gun my zijn genade!
ORANTEE.
Verrader, kus de treên, en eer de naem met schrik:
Van deeze godlijkheid die u verzoend. Maer ik
Mevrou, ben ik al zelf vervat in die genade,
Waer door dat gy begeert vergiffnis van zijn daden?
(1495) Zeg, zal ik uit uw aerd zo buigzaem, en zoo zoet
Genaê verhoopen, die ik knielend’ smeek? verwoed
Ben ik, en zo vol schriks, als weg gevloden slaven,
Die op den weg, hun heer, recht voor den boezem draven.
Mevrou, ik kan nu niet, dan naer uw rechten gaen,
(1500) En bid uw glans, of my, heur wet weer op wil staen.
Want zo g’ u wreeken wild, gy zuld u zelfs beschaden,
En ’t eigen erf van u verwoesting! my beladen
Met straf, Mevrou, dien last bracht u zelfs meê ten* val,
En niemand dan de dood my van u scheiden zal.
LAURA.
(1505) Kom, doe u zelfs de gunst, dien ik aen uw moet plegen.
Want gy bezit mijn hert, krijg daer genaê. de zeegen
Is u gereed. bezoek of uw’ afkeerlijkheid,
Den al ’erminste stip heeft van mijn min verleid.
OCTAVE.
Mijn heer, uw huwlijk is te spaê ter hand genomen.
(1510) Waer toe niet eer gepord? d’Infant’ zal morgen komen.
De koning heeft terstond daer tijding van ontfaên.
ORANTEE.
Goôn! heeft Kleander my die valsheid meê gedaen?
Of heeft mijn vader ook zijn boodschap kunnen schutten,
Die ’k afgeschikt had om d’Infantes reis te stutten?
(1515) Ey draeg met vreugd, Mevrou, het juk daer ik naer tracht,
En neem het overschot der tijd met my in acht.
[p. 60]
Kom laet ons eer de zon beschaduwt deze landen,
Ons binden in de knoop, met Hymens heil’ge banden.
En of den koning dan in yd’le zorgen leeft,
(1520) Onmoog’lijk dat men geeft het geen me zelf niet heeft.
[p. 61]
VYFDE BEDRYF.
I Tooneel.
ORANTEE. LAURA. KLIDAMAS.
OCTAVE en LIDIA.
MEvrouw’ ons dappre moed kan’t alles onderdrukken;
En doed ons, is een bosch van doornen, roozen plukken.
De vrucht volgd op onz’ hoop nae het verdriet,in ’t end’.
Een droeven avond ons een blijde morgen zend:
(1525) En ’t* lot heeft in dit werk van dees verwarde zaeken
Een heerlijk eind voor al ons lijden willen maeken.
KLIDAMAS.
Ik hoop dat noch de goôn gezegent zullen zijn,
Door vruchten, uit de knoop van deeze goude lijn:
Dat de vervolgers die elks ziel tot onrust porden,
(1530) Noch deelgenoten van uw vlammen zullen worden,
En dat, zo lang den nacht den dag vertrekken doet,
Uw’ vader zelfs uw’ liefd noch keuren zal voor goet.
II Tooneel.
ARBAN. ORANTEE. LAURA. KLIDAMAS. OCTAVE. LIDIA.
ACh! Heer, Kleander is in ’t ende van zijn leven
ORANTEE.
Ay my!
    AR. Gesturven, eer zijn boodschap was bedreven.
(1535) Hy, op den weg, van een geweld’ge quael, wel straf
Getreft, met vrees of haest zijn leeven uit was, gaf
My beevend’ in de hand dees brieven, die ’k aenvaerde;
En sprak my aen met een gebrooken stem. ô waerde
Vrund Arban (zeid hy my) ik weet zo min als gy,
(1540) Waer mijn gezantschap strekt of wat mijn boodschap zy:
Want ’t is my van de Prins uitdrukkelijk bevolen,
[p. 62]
Geen onderwijs te zien voor dat ik quam in Polen,
Zijn streng bevel, en mijn onlydelik gebrek,
Gehengen niet dat ikze zie, of veerder trek.
(1545) Keer dan weerom tot Bude en breng hem deeze maren,
(Doch heimlijk, en getrouw) van al mijn wedervaren.
Met sneê de dood zijn reên, en leven t’effens af,
Toen hy den sesten dag der ziekt, my d’orde gaf.
ORANTEE.
Ey zie hoe deeze ramp mijn hoop hier komt verpletten;
(1550) Zijn boodschap zou ’t vertrek van de Princes beletten:
Maer Hymen welkers band ons daetlijk t’samen bracht
Belet de vrucht daer van door zijn geringste kracht.
Vaer wel. laet ons doch in de nood die ons wil schaden,
Niet slof zijn, maer in als ons met de list beraden.
    Binnen.
OCTAVE. al volgende.
(1555) O schone pooging, o verdwenen* hoop, hoe haest
Heeft u mijn ongeluk heel uitgewist! hoe raest
En jaecht dit hert op hoop! de vruchten die wy zaejen
Op gronden van verraed, wy zelden rijp af maejen.
III Tooneel.
KLIDAMAS. LAURA. LIDIA.
MYn dochter, zeegen vry dees heilgen dag, dien u
(1560) Zal leeren, wie dat u geteelt heeft: mits dat nu,
Zoo drae als Bude’s vest’ d’Infante zal omgorden,
U schoon doorluchtig lot u kund gemaekt moet worden.
Gy zuld u meê van mijn ellendig juk ontslaen,
En hier een vader nu verliezen, en ontfaên.
LAURA.
(1565) Mijn vader spreekt bedekt: zijn kindt kan’t niet doorgronden.
Ben ik aen u dan d’eer van klaerheit niet verbonden?
LIDIA.
Mevrouw’, ’k verwacht al vast met ongeduld, de vrucht,
Die ’k hoop dat volgen zal nae zo een zoet gerucht.
[p. 63]
KLIDAMAS.
Mijn kint, neen! de natuur is machteloos, zo klare
(1570) En zichtbre schatten, uit dit zwakke lijf te baren.
Gy zoud een botsel zijn volmaekter dan zijn stam.
En voor een wonder, licht uit my een monster quam.
De Hymen die u met dit eedel bloet vereende,
Heeft u gestut, maer niet verhoogt gelijkge meende.
(1575) ’t Is al genoeg. gy word dit lukkig nieus gewaer,
Wanneer ’t maer d’uur gehengd dat ik ’t u openbaer.
En zoo d’Infant’ van daeg te hoof koomt, is ’t beschoren,
Dat gy het eind hier van, voor ’t eind der zon zult hooren.
Volg.
IV Tooneel.
LAURA. LIDIA.
LIdia, ô goon! wat wond’ren beuren my?
LIDIA.
(1580) Iet goddelijks, en zonder weergae, zo als gy:
Doch zo, dat dit my naeu verbaest; om dat mijn herte
My steets iet groots verbeeld’. ja ’k der de grootste terte
Met u: de hemel heeft uw aengezicht vereert
Met trekken, daer men uw’ grootmoedigheid uit leert.
(1585) Uw lonken, uw gelach, gebaer, en werken, melden
My stommelings uw staet. al wat u ooit verzelden,
Wees my uw grootheit vaek in het verborgen aen;
En deê my honderdmael in ’t hert dees tael verstaen.
LAURA.
Gy, welkers hulp Octaef bediend’ in dit verraeden,
(1590) Zoekt hier met dit gevlei te koopen uw’ genaden.
LIDIA.
Gy kent my al te wel, dat ghy my om een fout
Van mijn onnozelheid, en zotheid, straffen zoud.
Ik, die u nooit met wil mishagen zal, of hindren,
Zocht u een dienst te doen, maer geenzins te vermindren.
[p. 64]
LAURA.
(1595) ’k Heb echter voor u tween een straf, dien u licht roud,
Ik wil dat den verraêr zijn medehelpster troud.
LIDIA.
’k Herroep mijn vonnis niet voor ’t hof. vaer voort met straffen
Zo spoedig als ge kund, ge zult ons vreugt verschaffen.
V Tooneel.
KONING. ORANTEE. D’INFANTE.
De GRAEF. D’AMBASSADEURS.
De DIENAERS.
Mevrouw’, den hemel heeft aen geen Princes op aerd’,
(1600) Heur mildheid zo betoond! ’t gerucht, dat wijd vermaerd
Onzichtbre lichaem, boô van nieus, en allerhande
Gebeurlijkheên, van by, en vergeleegen lande;
Heeft ons, hoe hoogh dat zy uw’ waerde heeft gesteld,
Het tiende deel van al uw’ gaven nooit verteld:
(1605) Dat meer is, deeze kost de minste van de straelen
Uws deugts, en schoonheid, ons niet naer waerdy verhaelen.
Mijn zoon zal in dit stuk, u melden zijn gedacht’,
Of volgen hen veel eer, dien ik begon. hy lacht
In ’t hert; en deeze vreugt betuigd aen uwe waerde
(1610) Wel klaer, dat mijn gesprek, u, zijn gedacht’ verklaerde.
Binnen.
VI Tooneel.
ORANTEE. PORCIA. De HELBAERDIERS.
SChoon’ oorzaek van mijn pijn, ly vry, wien ’t u verklaerd,
Dat Poolen toekomt, dat ’et koninginnen baerd:
Dat Hongaryen, zich met recht niet mag begeeven,
Tot dat geluk, van steets naer uw bevel te leeven.
(1615) Neen!’k zeg dat zelf het lot geen kroon of schepter heeft,
Van waerdigheit, en wicht, als ’t geen dat gy me geeft;
Ia honderd schepters t’zaem, vermogen niet uw aerdig
[p. 65]
Gelonk* te loonen; want ze zijn mijn boei niet waerdig.
PORCIA.
Hoe! teegens twee te staen? ô! wat welsprekendheit,
(1620) Deê tegens d’uwe geen vergeefsen arrebeid?
Ik geef me willig op, in zaeken, daer mijn zeegen,
Heel tot mijn schande keert, en strijd my zelven teegen.
VII Tooneel.
OCTAVE. LIDIA. ORANTEE. PORCEA.
OCTAVE, hebbende gekust de rok van d’Infante, met Lidia.
EEn jonge schoonheid, Prins, ons onbekend, vast smeekt,
Met ernst, om u te zien.
    ORAN. Wel! wat of haer ontbreekt?
(1625) Datz’ in koom.
    LID. Groote goôn! hoe zou de Prins op heeden,
De schichten voelen, van dees schoonheid, door zijn leden!
Dit hel gezicht, zo hy noch niet gehuwd was, zou
Hem, spijt zijn trouw, en moed doen wagg’len in zijn trou.
VIII Tooneel.
LAURA. ORANTEE. PORCEA.
OCTAVE. LIDIA.
LAURA. hebbende gekust het kleet van d’Infant spreekt tot de Prins.
O Prins! aen wien de liefd’, op d’al’erschoonst der dagen,
(1630) Dien rijken schat van min, en echt schenkt; tot behaegen,
En jonst van’t schoon gezicht, wiens strael uw herte brand!
Ey! hoor me doch, mijn Heer, ach! om de heilge band,
Dien uwe zielen bind! en laet uw billik oordeel,
In een verschil, als ’t uw’, een recht doen, t’mijnen voordeel!
ORANTEE.
(1635) Ik kan u in de naem van d’al ’er waerste trouw’,
(Zo’k dankbaer ben,) ’t gehoor niet weigren. maer Mevrouw’,
Dewijlge my beheerscht, dat gy dees schoonheid jonde,
Recht, uitspraek van dit recht, dat ik ’er ben verbonden!
[p. 66]
Het weezen van den dagh, de staet die ’k nu beleef,
(1640) Vereischen, dat ik u het recht der vrouwen. geef.
PORCIA.
Mijn heer, verschoonme doch!
    ORAN. Waer toe dit wederstreven?
Men moet dit recht, aen u, die ’t wettigh toe komt, geven.
Ik bid u weiger haer dit billik vonnis niet!
PORCIA.
’k Zal u gehoorzaem zijn, dewijlge ’t zoo gebied.
(1645) Spreek dan, en dwing zolang, het leet, uw’ schijnbre qualen;
En wil my uw verschil eens in het kort verhaelen.
LAU. op heur knien.
’t Schijnt dat den hemel in dees ramp my toevlucht geeft;
Mits hy mijn rechter uit mijn aert gekooren heeft.
En, om dat aen ’t besluit van u, niets zou ontbreeken,
(1650) Zal, neevens ’t goede recht, natuur ook voorme spreeken,
Dat klein ontzachlijk kint, dat al wat adem haeld,
Ia u, Mevrouw’, ook zelf, in zijn gebied bepaeld;
Dien groten koning aller herten, doed me schroomen,
En slijt mijn leeven af, en dwingme hier te koomen.
    (1655) Mevrouw, ik weet dat deeze reên my qualijk staen:
Maer zeg, wie treft hy niet? wie kan de liefd’ ontgaen?
Den winnaer magh ons in dien zoete strijd niet schelden:
Want nimmer hert zo kloek dat hy niet needervelden.
Ik bloos ’er dan niet om. ik min, en dieme blaekt,
(1660) Schoon dat ik heftig brand, het zelfde lijden smaekt:
Of, wijl hy eerst aen my zijn zuivre trou verpanden,
Om recht te zeggen, loon ik dan met liefd, zijn banden.
Den dagh die u dees vreuchd, en my dees droefheid sticht,
In wie de schoone toorts van Hymen voor u licht;
(1665) Dien dagh zo zeer gewenscht, en waerd in yders oogen,
Zou met dien zelven toorts ons lichten; zo ’t vermogen
Van deeze maeght (zijn macht gans ongelijk) tot wee
Van onze lust, nu met geen sterker vyand stree:
Een vyand, die zijn trou, dien ik heb, schikte booven
(1670) Zijn zindlijkheit, en houd ons beid’ in pijn bedooven.
[p. 67]
O wreede vyand, grootze vader, die het luk
Des zoons, veel hooger heft als hy ’t begeert. o druk!
Een snoode hinderpael kan ’t schoon besluit vertragen;
En wil door schat, een god uit zijnen boezem jagen.
(1675) Maer deeze minnaer, vol van trou, zal, (zo ’k vertrouw)
Een god beschermen voor een vader: o! Mevrouw’!
Hy eert de wet der liefd’ altijd met groot behaegen,
En ’t houden van zijn eed bezweert hy alle daegen.
Volvoer doch ’t werk daer van. beneem dees hindernis,
(1680) En spreek dit vonnes uit, dat eer oorakel is,
Door’t welk wy nae een dood weer’t zamen zullen leven,
En ’t geen, geen god vermocht aen ons vermag te geven,
PORCIA.
Mijn heer, dees zaek van wicht, vereischt door haer belang,
Eer ik dit vonnes vel, dat ik uw raed ontfang.
ORANTEE.
(1685) Daer u het spreeken komt, moet mijn gevoelen zwijgen
Mevrouw, om niet naer d’eer van uw verstant te stijgen.
PORCIA.
En ik draeg eerbied, Prins, tot uw’ groot achtbaerheid,
En maek my zelf een wet van ’t geenge my bereid.
Hoor! dit is mijn gevoel belangend’ uwe zaeken;
(1690) De liefd’ behoefd van maeg’, noch ouders werk te maeken.
Dat willig kint heeft zelf zigh zelf gebaerd: en ’t wou
Geen vader, om, dat het geen vader eeren zou.
Hy, die onsterflijk is, is ook in als volkomen,
En kent geen wet van plicht, noch macht die zich kan tomen.
(1695) Dier halven, zoo ’er twee malkandre lieven, met
Besluit, van hen tot een te binden, door de wet
Van hymen, of schoon ’t lot van d’een meer waer gerezen,
Moet evenwel de liefd’, zijnd’ eens, de sterkste weezen;
En door zijn oppermacht, natuur*, en het geval
(1700) Beheerschen nae ’t zich lust. Laet dan uw’ minnaer, al
De moeilijk’ eerzucht van een vader vry verzetten,
En volgen voort zijn liefd’; ja zonder eens te letten
Op d ander diemen hem bestelt: dat hy vernoegd
[p. 68]
Met u, dewijl ’t de liefd’ in uw’, en hem zo voegd.
(1705) De zelvig’ achtbaerheid, die u dit recht doet geven,
Zal ook de vader, naer de wet heurs wil doen leven.
LAURA.
Ik kan niets doen, Mevrou, naer ’t recht voor my bereid,
Dan ’t kussen uwer knien. dit ’s mijn welsprekendheid.
Maer, mocht mijn lief, in’t luk, hier, zonder uw misnoegen,
(1710) By mijn ootmoedge plicht, een dankbaer hert vervoegen;
En voor uw’ voeten zijn gegeven trouwe, die
Hy zwoer, bezweeren in uw’ hand, en op zijn knie.
PORCIA.
Is hy dan hier?
    LAU. Naeby.
        POR. Waer? brengt hem voor mijn oogen.
ORANTEE.
Hier is hy, die u vreemde plicht bewijst. ’t vermogen
(1715) Van ’t vonnes, dat m’ aen u verplicht, my u beneemt.
Ik doe u ongelijk en zeg ’t u zelf. ’t schijnd vreemd
Dat ik hier voor u koom, bereid om ’t juk te dragen,
Dat gy my oplegt: ja, zelf om u te mishagen.
LIDIA.
Voorwaer, ze staed, niet zonder reeden, heel verbaest!
PORCIA.
(1720) Zie ’k waerheid? liegd mijn oog? dan of Orantee raest.
ORANTEE.
Mevrouw, mijn onluk loopt dus ver. ô neen! uw’ oogen
Bedriegen u gants niet. dit aenzicht heeft vermogen
Op my: en onze liefd, die uitmunt, geefd ons nu,
Geen’ ander’ uitvlucht teegens u, Mevrouw’, dan u.
(1725) Dit zijn de werken van mijn noodlot zonder regel.
Gy helpt my in het quaed dat ik u doe, en ’t zegel
Van ’t recht krijg ik door gunst van mijn party; en gy
Dien ik verongelijk, mijn toevlucht zijt. Ay my!
Wat zorgen, ach! wat leet! uw zucht zou my beklagen,
(1730) Zo gy mijn lijden wist; ja! zo uw’ oogen zaegen,
Of zoge wist als ik wat eindelooze kracht,
[p. 69]*
Mijn geest aen ’t schoone lot van deeze dochter bracht,
Ik zou u toonen, of zo groot een liefd, met reeden
Verklaerd kan worden. maer, hoe zwaer is ’t onze leden,
(1735) Dat werktuig van de spraek, in lydelooze pijn,
En tijd van noô, van slag van woorden vol te zijn.
De kennis van dit werk kan maer ’t gevoel verkrijgen.
Hoe veel men hen verbeeld noch zal men meer verzwijgen,
Om veel te zeggen, zal ’t genoeg zijn, dat men zegt,
(1740) Dat een onwinb’re kracht my in ’er boejens legt;
En dat ons beider wil ons beider trouw verpanden,
Eer datmen met my sprak van uw doorluchte banden:
Want den gezant was weg toen ik dit nieuws verstond,
Dat my, ach! ik beken’t, heeft tot ’er dood gewond!
(1745) Hoe groot een eer voor my gezocht wierd, ik kon’t knagen
Van ’t lijdeloos verdriet, niet in ’t verborgen dragen.
Men streê lang tegen ’t vuur dat my verteerd’: maer och!
Wat mid’len dat men deê de brand vermeerde noch.
De vlijt die vader deê om hulp voor my te werven,
(1750) Bracht my wel duizendmael op ’t hoogste punt van sterven.
Doch eindlijk kreeg ik hoop op hulp eens briefs, dien ik,
Door een der mijnen, voort aen u naer Polen schik,
Niet twijf’lend of ze zou d’eer die ’k nu heb genoten,
U, booven ’s konings beê, door deernis, om doen stoten.
(1755) Maer, ach! den brenger, die een droevig lot verkreeg,
Tot spijt mijns brands, liet brief, en leeven onderweeg.
Dit onluk doet, wijl ik van schaemt sterf, en de plagen
Van ’t licht uws lieflijk oog, niet machtig ben te dragen,
Dat ik in deeze zaek met onwil, zulk een slecht
(1760) Verzoek, aen u moet doen: dat is, uw eedel recht
Te vestigen; tot voorstand van een liefde, booven
’t Gemeen; die ons niet is, dan met den dag t’ontroven:
En hen te helpen die u leet doen: en ’t verdriet,
En lijden, van een armen minnaer, die u vlied,
(1765) En nergers anders toevlucht heeft als u, te breeken;
Schoon dat hy u verkort met zulk een recht te smeken:
Zo moet Mevrouw nooit leet in al ’er leeven zien!
[p. 70]*
LAURA.
Zo moet u zo veel heil, als gy begeert, geschien.
OCTAVE.
Zo moet gy ’t hert van duizend koningen, als slaven,
(1770) Doen, door uw’ schone hand, naer uwe wetten draven.
LAURA.
Zo maeid de zeisen, die het alles werpt ter neer,
’t Gelaet, ’t gelonk, noch deeze roozen nooit om veer,
LIDIA.
Zo moeten d’oogen, die de tijd te boven raeken,
Noch in ’er winter alle Princen herten blaken,
LAURA.
(1775) Zoo moet den hemel eeuw op eeuw, zijn milde hand,
Uitstorten met genaê, op u, uw volk, en land.
ORANTEE.
Zo moet, zo ooit een vorst een leeven vol van zeegen,
Van vreugd, van rust, van eer en hoogheid heeft verkregen*,
’t Zy in voorleeden eeuw, of d’onze, maer een schijn,
(1780) Of bootsel van ’t geluk van uwe daegen zijn.
En dat de loop van al uw jaeren zo uitsteeken,
Dat ik gans ongeveinst de goôn om’t zelfd’ moet smeeken.
PORCIA.
Wiens oppermacht zich zelf in nood brengd, en daer na
Zich weer beraeden wil, neemt zijn beraed te spaê.
(1785) De liefd’, die u vereent, is door mijn stem beschreven.
Mijn bystand is gereet om hem voort klem te geeven.
’k Heb geen te groten liefd’, noch geen te flaeuwe moed,
Die ’t vesten van uw’ trou, dien u verpand, verhoed.
Maer wat wil d’oude man?
[p. 71]

IX Tooneel.

KLIDAMAS met een paedje die hem inbrengt, PORCIA. ORANTEE. LAURA. OCTAVE. LIDIA. LYFWACHTEN.

O Lukkigsten der dagen,
(1790) Die ooit door liefd’, en ’t lot heeft heilgen naem gedragen!
Gaf my den hemel slechs dat gy mijn laetste waert,
En’t lijf na zulk een schoon’ nijd waerd’ge dood, aen d’aerd.
Mevrouw’, dit pand, dat u de koningin uw moeder,
Wanneer zy storf ter hand besteld’, en tot behoeder
(1795) Van ’t zelfde, my verkoos, en my belasten, weer
Aen u te geven, weng’ uw vader deê die eer,
Dat hy een zoon won door uw’ trouw’, besluit in ’t zegel
Een zin, dien u verklaerd, heur koninklijke regel.
PORCIA.
Ach! my gedenkt dat zy in d’al ’erlaetste stond:
(1800) Dien ’t licht heur oog ontrok, met een beklemden mond,
Al stervend, tot my sprak, den inhoud dezer woorden,
Dien ik in ’t hert begroef, schoon ik ’er kints aenhoorde.
,, Mijn dochter zo de tijd uw’ jeugd volgroeien laet,
,, Tot aen den groote dag der huwelijken staet;
(1805) ,, En of gy door de magt van liefd’, en Hymen t’zamen,
,, Dit hof verlaten most, (als lichtlijk is om raemen,)
,, En u dan op dien dag uws Bruilofts, (meer gemeld,)
,, Van mijnent weegen wierd een brief ter hand gestelt,
Zo laet doch niet, den zin der zelver te vervullen,
(1810) En gun geloof aen hen die z’ u bestellen zullen.
KLIDAMAS.
Ik heb mijn last voldaen.
    POR. Laetz’ ons eens oopen zien.
ORANTEE.
Mijn waerde Laura! goon! wat zal ons hier geschien?
LAURA.
Dit raekt my, zonder fout.
[p. 72]
    OCT. tot Lidia. Tree aen. wat wil dit wezen?
PORCIA.
Ik zie ’er hand, in ’t schrift, dat ik hier meen te leezen:
(1815) En voel een zeekren geest, wiens diep verborgen aert,
My door een stomme stem, mijn moeders wil verklaert.
    Zy leest den brief.
AEN D’INFANTE PORCEA,
Uw’ zuster waer in heur geboorte doot gebleven,
Indien ’er vaders wil volkomen waer volbracht;
Maer heure moeder gaf ’er andermael het leeven,
(1820) Door ’t hindren van een dood dien haer een gruwel dacht.
Dat gy ’er dan onthaeld als zuster en princesse;
Zoo moet den heemel steets begunstigen de staet,
Van u en ons geslacht; dit zijn mijn jongste lesse
En laetste wil, dien ik u, stervend’, achter laet.
    (1825) O hemel! naer uw’ haet koom ik uw liefd’ be-erven,
Die my een zuster geeft, als ik een man moet derven!
Wat eindeloze vreugd volgd my op deze smaed!
Hoe dicht stelt gy mijn hulp aen mijn ellendig quaet!
Vaer voort in uwen last ô goeden ouden vader,
(1830) En toen me ’t voorwerp van mijn liefde noch al nader.
KLIDAMAS.
Daer zietge ’t al, Mevrouw!
    POR. Ha! ’t bloet vertoondme haer.
LAURA.
Goôn! wat ik hoor!
    POR. O zuster! ach! wat vreemder maer!
Hoe ver gaet dit besluit der goôn, ons brein te booven!
Hoe zwak is ’t oog om zulx te zien!
    LAU. Wie zou geloven,
(1835) Dat ik mijn zuster in mijn tegenstreefster vindt?
ORANTEE.
Mijn Laura, of ’t geluk wel iemand zoo bemindt?
KLIDAMAS
Maer hoor doch eens in ’t kort, wat beuzelingen, deeze
[p. 73]
Onnoz’le kintsheit tot dien strengen dood verwezen.
Zy wierd door ’t vonnes van een vader, tot der doot
(1840) Gedoemt, in heur geboort’: en deeze gruwel, sproot
Uit vrees van dromen, dat maer dampen zijn; en baeren
Vaek niet dan winden; doch, elk mensch is zo ervaeren
Dat hy wel weet, hoe ver een droom, niet al, maer meest,
Door loogentael beheerscht een lichtgelovig geest:
(1845) En dat zijn wangeloof ook meenigmael in ’t duister
De waerheid vind. op yder nacht, byna, ay luister!
Waer in dat zijn gemael dees schone dochter droeg,
Verscheen hem ’t zelve spook; dat hem in bangheid joeg,
En zijn verstant ontroerd’, en ziek maekt; want het brochter
(1850) Een schrik in; door zijn huis te dreigen met een dochter,
Dien een der hoofden van zijn hof berooven zou;
En noch een ander hof ontroeren, met dien rouw,
Van tegens d’oppervorst zijn eigen zoon te hitzen;
Dat volk, en land, en hof en kroon, aen tweên zou splitsen.
(1855) Hy, door dit dreigement, en droom van schrik, gestoort,
,, Sprak, dat men dit gedrocht van mijn geslacht versmoort.
,,’t Zal sterven door de hand die’t eerstmael krijgt in’t lev en,
,, En op den dag als ’t koomt zal ’t zig ter doot begeven.
De koningin belooft zijn gramschap toe te staen:
(1860) Maer moederlijke zucht, en ’t hemelsche vermaen,
Met, zijn gerechtigheid op ’t vreeslijkst haer te quellen,
Bewogen ’t hert, dien schat, in deeze hand te stellen.
,, Zy maekt den koning vroed; uw’ dochter is gedood:
En dagvaerd my, en my heur mening dus ontbloot.
(1865) ,, Ga Klidamas vertrek op ’t spoedigst’, om te bergen,
,, ’t Geen u den hemel schijnd om mijnent wil te vergen.
,, Gy hebt my meenigmael uw’ zorg’, en trouw verklaerd.
,, Let dat gy nu, als eer, ’t geheim ook wel bewaerd;
,, Tot dat de wet van liefd’, en trouw door hunne banden,
(1870) ,, Heur zuster uit dit hof vervoerd in and’re landen.
Na deeze woorden, och! en weinig and’re, geeft
Ze my in handen ’t geen Mevrou nu weder heeft;
En my verplichtende met plechtelijke eeden,
[p. 74]
Van ’t wichtige* geheim aen niemand te verbreeden,
(1875) Beving de pijn des doots die koninklijke vrouw’,
Door weên van baren, of door overmaet’ge rouw.
’k Ontvlucht den koning voort, naer hier, om haer te hoeden;
Daer ik dees hemels proef, met groote zorg op voeden.
Maer, als ik ’t wel bedenk, uw moeders dood, en ’t wreed
(1880) Verschil, waer meê de Prins met zijn heer vader streed,
Zijn vruchten sints geweest van dees rampspoed’ge dromen,
Die met zo streng een lot hem dreigden op te komen.
D’eerbiedigheid tot d’eed, die ’k aen uw’ moeder dee,
Beletten mijn de pijn te stillen dezer twee.
(1885) Ziet hier de lukkigst’ en gewenste van de dagen
In wien’t geheim door tijt voleind naer ons behagen.
X Tooneel.
ORANTEE. KONING. PORCIA. LAURA. GRAEF. OCTAVE. LIDIA. KLIDAMAS. LYFWACHTEN.
ORANTEE.*
MEvrouw’ zie daer de Vorst, ’k bid datg’een werk verricht,
’t Welk my van eeuw tot eeuw’ aen uw geslacht verplicht.
Gy, Laura, dek u eens.
    KO. al gaende tot de graef. Wy hebben ’t moedig poogen
(1890) Van deeze Laura nu verplet; door ’t groot vermogen,
Van ’t heerlijk huw’lijk dat een* koning beter voegt.
Mijn dochter; wel, waer meê heeft u mijn zoon vernoegt?
PORCIA.
Met een verschil van liefd’, gy zult het zelfde hooren:
En ’t vonnis dat ik veld’ heeft my de Prins bezworen;
(1895) Zal zijne stem van d’uw’ meê werden toegestaen?
KONING.
O ja. ’k beloof het u, al ging ’t mijn leeven aen.
Gy kunt in ’t oordeel, ’t welk wy met zo zichtbre stralen
Geschildert zien, in ’t schoone voorhooft, nimmer faelen.
[p. 75]
Wat is dit vonnes doch?
                            POR. Verstae het uit de mond,
(1900) Van ’t minlijk paer dat deeze zaek betreft. en jond
Hen d’eer, dat elk nu kus uw koninklijke handen,
Door welkers achtbaerheid eerst klemmen hunne banden.
ORANTEE.*
Zal onze liefd’ in ’t eind u winnen, door ’t gebed?
Of zult gy ’t gunstig recht van haer weerspreken? let
(1905) Op ons verbond, mijn Heer, van gistren, gy zult vinden
Dat d’uitgang u verplicht tot recht doen. Laura minden
Nooit ander. ’k heb ’er trouw’, en uw’ arglistigheid,
En zijnen dienst bespeurt, zo valsch voor my bereid.
KONING.
Ha! snoo vervolger van mijn rust! lafhert! verrader!
(1910) Komt gy uw’ zotte min verzoeken aen uw’ vader?
Neen! neen! gy vleid u zelfs met yd’le hoop; en weet
Dat zulk een overval my vry kend van mijn eed.
Een onbekende maegd op mijnen troon te zetten!
De spijt vervoerd mijn geest, en komt mijn spraek beletten.
PORCIA.
(1915) Mijn Heer, kund gy de trouw van Laura niet verstaen,
Gun hem mijn zuster dan.
                                LAU. Dat trek ik my niet aen.
KONING.
Gy, of uw’ zuster zult mijn bloed door ’t uw vereeren.
Als zijnd’ uit een geslacht, gebooren tot regeeren.
PORCIA.
Dat Laura dan de lof verwerf van uw verbond;
(1920) Wy zijn gebooren uit een zelve moeder. jond
Haer, geen beloften, dan met voorwaerd, van te vooren,
Heur koninklijke stam met zekerheid te hooren:
’t Lot stond van heur geboort’ naer ’t leven dezer maegd;
Maer mijne moeders list, heeft haer de dood ontjaegd;
(1925) En gaf ’er aen de zorg van hem, dien wijsbejaerde,
Die my dees brief vertoond’, dien hy voor haer bewaerde.
Den koning leest den Brief.
[p. 76]
D’INFANTE spreekt voort.
Vergun mijn zuster dan deez’ eer en hou uw’ eed:
Men zal u strax de zaek verwittigen in ’t breed.
KONING.
Door welk een stof van recht, en wonderlijk vermoogen,
(1930) Kan ik met meerder luk verstrikt zijn, en bedrogen?
O ja! gy dwingd my met dit kund doen, door elk woort;
En zeeker, heure deugd betuigd ons heur geboort.
,, Waer is ze? rijs mijn kind. ey ween niet! mijn verbolgen,
,, En blinde zin is zat u langer te vervolgen.
LAURA.
(1935) ,, ’t Vervolg dat gyme deed’, was met uw min. en ’t quaet
,, Van mijn geleên, deed gy my zelfs niet, maer uw’ staet.
KONING tot d’Infante.
Maer gy! wat end verkrijgt uw voorneem? zeg Mevrouwe?
Kan ik wel zonder druk uw’ ydle reis aenschouwe?
GRAEF.
’t Gevolg gaet licht naer wensch van zo een schoon begin!
(1940) Heer, maek een duble trouw’, geef ons een koningin.
Uw licht, schenkt heeden noch een heldren dagh: en buiten
’t Verborgen van de liefd, kund gy u zelfs niet sluiten.
KONING tot d’Infante.
O zoete tovery der geesten, of ’t geviel
Dat ik aen ’t rijk van u een onderworpen ziel
(1945) Opoffren wou, zou ’t uwe hoogheid ook mishagen?
Zeg, ’t zilver datge ziet in ’s konings haeren, jagen
Die mijn gebeeden niet in schande tot ’er dood?
,, Voorwaer, ik voel al ’t wit van mijn paruik wort root.
PORCIA.
Mijn heer, wie zou de jonst zo groot van waerd’ misnoegen?
KONING.
(1950) Sa! dat zich dan mijn hof van avond gae vervoegen,
Dewijl een duble koop, ons tot dit huwlijk brengt,
Dat zich ontelbaer vuur met vreugdgeruchten mengd.
LAURA tot Octave.
En gy, gy zult de trouw’ van Lidia vergelden.
[p. 77]
OCTAVE.
Ik zou mineedig zijn zo ’k my daer tegen stelden!
LIDIA.
(1955) O! wat een heldre strael, mijn donkre hoop verlicht!
ORANTEE tot Klidemas.
Mijn vader! met wat dank, met wat ootmoedge plicht,
En met wat eer, zal ik dit onverwacht vertoonen
Van zulk een godlijk goet, nae zijn waerdy, beloonen?
Mijn hert verriedme niet, maer voeld’ al, toen ’t zijn trou
(1960) Vergaf, ter plaets te zijn van een doorluchte vrou.
UIT.

[p. 78-80: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 40: elk, er staat: elk met een vlekje dat mogelijk geen leesteken is.
332: meineedig er staat: mieneedig
770: Men er staat: Me
1328: het raem er staat: hetr aam
1350: sprak. er staat: spak.
1435: Neen! er staat: Neen l
1503: meê ten er staat: meêten
1525: En ’t er staat: Ent ’t
1555: o verdwenen er staat: overdwenen
1618: Gelonk er staat: Ge lonk
1699: natuur er staat: natnur
p. 69 onjuist genummerd 65
p. 70 onjuist genummerd 73
1778: verkregen er staat: verkreken
1874: wichtige er staat: wcihtige
bij 1887: ORANTEE er staat: ORANEE
1891: huw’lijk dat een er staat: heuw’lijk dat en
bij 1903: ORANTEE er staat: OAANTEE