De gelukte list. Ca. 1792.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton107820 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

DE

GELUKTE LIST,

KLUGTSPEL.

In twee Bedryven.

_________________________________

VERTOONERS.

CRESUS, een Advocaat van kwaade zaken.
MARGO, Dogter van Cresus.
ROMBOUT, een oude Woekeraar en Minnaar van Margo.*
PIERO, Knegt van Cresus.
DE SCHOUT.

    Het eerste Bedryf speelt in,* en het tweede
                voor het Huis van Cresus.


[p. 2]

EERSTE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
MARGO, PIERO.

PIERO.
MYn waardste, wil niet langer treuren,
Het geen gebeurd is, moest gebeuren.
’t Is waar, gy zyt uw Moeder kwyt,
Zy stierf! maar denk, het was heur tyd;
(5) Want ziet de Mensch moet eenmaal sterven:
Hoe deksel kwam men aêrs aan ’t erven?
Wanneer nu ook uw Vader gaat,
Dan zyn wy in den besten staat;
Wy hebben nu ook niet te vreezen,
(10) Dat zy ons hinderlyk zal weezen
In onze min: want, in haar tyd,
Verkropte ik dikwyls bittre spyt;
Daar ’k u, in ’t laatste van haar leven,
Ook meer dan eenmaal heb zien beven,
(15) Wanneer ze ons eens bespiedde; ja,
Myn lieve Schat! wy hadden dra
Door haar het grootst gevaar geloopen:
Wy hadden waarlyk niets te hoopen
Van onze trouwe min gehad,
(20) Had zy de zaak eens recht gevat:
Men had u dan wel haast doen huwen
Met d’ouden Gek; wie zou niet gruwen
Voor zulk een stuk! ach liev’ Margo!
Was zulks geschied, dan was Piero
(25) Voorzeker thans niet meer in ’t leven:
Hy had den doodsnik wis gegeeven!
ô ’k Ben tot in myn hart toe bly
Dat wy van haar gezag zyn vry.
MARGO.
Gy hebt gelyk; maar ’t was myn Moeder,
[p. 3]
(30) En was my steeds een goede hoeder;
Ik wierd van haar zeer teêr bemind,
Zy was u ook niet kwaad gezind;
Maar zagt --- ik zie daar mynen Vader,
Adjeu Piero! ’k spreek u wel nader.


TWEEDE TOONEEL.
CRESUS, in ’t Zwart, PIERO, agter op het Tooneel.

CRESUS.
(35) Ach! niets kan thans myn droefheid slaaken,
Geen vreugd, hoe groot, kan my vermaaken;
’k Leen aan ’t vermaak niet meer het oor,
Wyl ik myn lieve Vrouw verloor.
Och, kon ’k den dood den hals maar breken,
(40) Of hem de hartaêr fluks af steeken,
Ik liet het niet.... Och, och! myn Vrouw!
Haar dood brengt my in grooten rouw!
Maar.... kan my ’t klagen nu wel baaten?
Zy zou en wou deze aard verlaaten
(45) En ging van hier --. Wel nu, die smart
Moet dan ook maar weêr van het hart
Gespoelt zyn; ja, met al die Wynen,
Die zy aêrs voor haar medicynen
Gebruikt zou hebben, zal dit gaan;
(50) Ik laat dus al het klagen staan.
Piero! wil aan myn Dogter zeggen,
Dat ik haar iets heb voor te leggen.
                                    (Piero binnen.)
Maar zie, daar komt zy zelf reeds aan.


DERDE TOONEEL.
CRESUS, MARGO.

CRESUS.
Myn kind! nu gaat ’t bestier u aan
(55) Van ’t gantsche huis; ’k zal niets meer zeggen,
[p. 4]
Als dat gy wel moet overleggen,
Dat alles zuinig word geklaard;
Gy weet, ik ben alöm vermaard
Voor ryk, Margo! en dit ’s geen wonder
(60) Ik hielp ’er meenig eentjen onder
Door de edle kunst, de kwaê Practyk:
Ik jaagde ’er meenig op den dyk;
Wiens geld ik in myn broek mogt steken....
Maar -- hier van nimmermeer te spreeken,
(65) ’t Heeft my tot nog toe niet berouwd.
Wel haast zie ik u nu getrouwd
Met eenen Man, bedeeld met schatten!
Hoe lief zal Rombout u omvatten
Als gy zyn Vrouw zyt!....
MARGO.
                                            Vader, zwyg!
(70) Wen ik geen ander Man ooit kryg,
Als Rombout --- ach! dan wil ik nooit trouwen.
ô Neen! het zou my eeuwig rouwen
Wen ik ging trouwen met zoo’n Gek.
CRESUS.
Wel hoe! lust dan de Kat geen Spek?
(75) Is Rombout oud hy heeft braaf Schyven,
Waar door gy steeds kunt Juffrouw blyven,
En denkt gy om het minnespel?
Wel nu de kloeke Rombout zel
Ook nog wel klaar zyn, wil niet schromen....
MARGO.
(80) Ach, Vader! wil niet verder komen,
Och! och! wat maakt gy my beschaamd....
CRESUS.
Nu zwyg dan maar --- ’t is zo beraamd
Dat alles wel te recht zal komen.


[p. 5]

VIERDE TOONEEL.
CRESUS, ROMBOUT, MARGO, ter zyde.

ROMBOUT.
Wel, Vriend! heb ik nu nog te schromen,
(85) Dat, de een of ander, my myn buit,
Myn teêrgeliefde en waarde Bruid
Ontvryen zal?
CRESUS.
                        Neen -- wil niet vreezen,
Hier zal geen één woord waar aan wezen.
Daar staat ze, spreek haar zelf nu aan.
(90) ’k Moest nu juist om een boodschap gaan.
                                                        (Cresus binnen.)
ROMBOUT, tegen MARGO, welke meer en meer te rug deinst: PIERO komt te voorschyn en begeeft zich aan de zyde van ’t Tooneel.
Myn lief! ai, wil voor my niet schromen;
Ik bid u, wil toch nader komen:
Ik ben het die steeds zucht op zucht
Om u zend naar het ruim der lucht;
(95) Laat my dus naar uw hand niet wachten,
Wyl ’k om uw schoonheid moet versmagten,
Door de allerfelste minnegloed!
PIERO, ter zyde.
Dan eischt de tyd hier waarlyk spoed,
Om d’ouden Sukkelaar te helpen.
ROMBOUT, tegen MARGO.
(100) Ach, Schoone! wil myn droefheid stelpen.
Ik ben van Schatten ryk voorzien,
Die ik u allen aan kom bien.
MARGO, spottende.
Dan is ’t ook in uw huis wel prachtig.
ROMBOUT.
ô Ja, ik ben veel rykdom machtig,
(105) Ik heb veel Huizen en Landsdouw’.
[p. 6]
Ach! liefste Schat, word gy myn Vrouw,
Dan trouwt ge een schat van drie miljoenen.
PIERO ter zyde.
En hy loopt byna zonder Schoenen,
Of hy dan ook niet mild moet zyn!
MARGO spottende.
(110) En kan dan al dat geld de pyn,
En al die bittre angst en vreezen,
Van u, myn Heer! nog niet genezen?
Dat ’s ongelukkig; want het kan
Niet zyn, myn Heer, dat gy myn Man
(115) Ooit word; ik kan u niet beminnen.
PIERO ter zyde.
Wie weet of hy nu heel zyn zinnen
Niet kwyt raakt. Och! ik vrees gewis
Voor Rombout.
ROMBOUT.
                        Deez’ belydenis,
Mejuffer, geeft my felle smarte;
(120) Zy pynigt myn benepen harte;
Geeft my steeds kommer en verdriet,
En doet myn vreugd geheel te niet;
Ja, stort my in een poel van rampen.
PIERO ter zyde.
Dan heeft onze oude wat te kampen.
MARGO, spottende.
(125) Myn Heer! het doet my waarlyk leed,
Dat ge uw gedachten hebt besteed,
Om immer aan myn hand te denken.
ROMBOUT.
Ach, Schoone! wil me uw liefde schenken,
Versmaad my niet, maar geef me uw trouw,
(130) En word door d’Echt myn lieve Vrouw;
Zulks is de wil van uwen Vader,
Uw hoeder en uw beste rader,
[p. 7]
En denk, zo gy niet goedschiks wil,
Dat hy dan, zonder veel bedil,
(135) Of wonderbaare, of vreemde dingen,
U tot die keus zou kunnen dwingen.
MARGO ernstig.
Myn Heer, ’t zy dat gy smeekt, of drygt,
Of bid, of vloekt, of spreekt, of zwygt,
De zaak zal daarom niet veranderen;
(140) Dus laat ons thans hier, met elkandren,
Geen woorden hebben, want de min
Komt, voor u, nimmer in myn zin.
ROMBOUT.
Ik vrees, ô puikje van de Vrouwen!
Dat u uw spytigheid zal rouwen,
(145) Wanneer het zyn zal veels te laat.
Nog eens, hoor dus naar mynen raad,
Of vrees uw Vaders ongenade.
MARGO, spottende.
Uw raad, myn Heer, komt veel te spade,
Ik heb myn keuze reeds gericht;
(150) Doch echter ’k ben u zeer verpligt,
En zal u ten allen tyden pryzen,
Wyl gy my wout die gunst bewyzen.
Maar of gy kort of lang hier staat,
En of gy mooi, of lelyk praat,
(155) Margo, dit zweer ik u by dezen,
Zal nimmermeer uw Huisvrouw wezen.
ROMBOUT, verstoord.
Wy zullen echter nog eens zien,
Wat u uw Vader zal gebiên.
        ( Rombout binnen.)
PIERO.
Nu gaat die oude Nar aan ’t drygen,
MARGO.
(160) En toch zal hy zyn zin niet krygen.
[p. 8]
PIERO.
Dit hoop ik myn geliefste pand!
MARGO.
Zyt niet bevreesd, myn hart en hand
Blyf u gewyd, wil dus niet schroomen....
Maar berg u, ’k zie myn Vader komen.
        (Piero binnen.)
(165) Dat ’s tweemaal dat hy ons betrapt.


VYFDE TOONEEL.
CRESUS, MARGO.

CRESUS by zich zelf.
Al is de vogel reeds ontsnapt,
Ik zag toch echter zulke zaken,
Die me agterdogtig moeten maken.
tegen MARGO.
Hoe zyt gy zo ontsteld, myn Kind!
(170) ’k Hoop immers niet, dat gy bemind
Word van Piero? Zie! ’k wil u zweeren,
Zo hy myn huis ooit durft onteeren,
En ik hem maar kryg in den val,
Dat ik hem laaten hangen zal,
(175) Dien Guit!
MARGO.
                    Neen, Vader, ’t zal niet weezen,
Ik bid u, staak u ydel vreezen!
Piero was immers steeds de Knegt
Die altyd deed, wat braaf en recht,
Wat eerlyk was?
CRESUS.
        Ja, maar dat vryen
(180) Dat ik daar zag, kan ik niet lyën;
Maar ’t zy zo ’t wil, het is gedaan,
Hy zal van avond ’t huis uit gaan.
MARGO.
Ach, Vader, wil uw opzet staaken!...
CRESUS.
Als gy met hem niets hebt te maken,
[p. 9]
(185) Wat raakt het u dan, of hy gaat?
’k Weet voor uw draaijery wel raad.
Toe scheer je, voort maar naar je Kamer!
                                            (Margo binnen.)
Ik weet voor haar thans niets bekwamer,
Als haar te sluiten in den Echt
(190) Met Rombout, want eer ’k haar myn Knegt,
Dien Guit, ooit zou tot Huisvrouw geven,
Breng ik haar eerder om het leven;
Ik maak dus daadlyk allen spoed,
Tot weering van dien euvelmoed.
Continue

TWEEDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
PIERO, zingt, terwyl MARGO aan het Vengster luisterd.

(195) Om myn rampen te vergrooten,
Ben ik uit myn dienst gestooten;
                Al myn vreugd
                Die myn jeugd
            Deed floreeren
(200) Zie ik thans in druk verkeeren.
                ’k Ben, ô spyt!
    Heden myn beminde kwyt;
Door de nukken van haar Vader,
            Dien verraader;
                (205) Maar wat raad!
                Hoe ’t ook gaat,
’k Zweer hem ’k zal een middel vinden
    Waar door ik myn Zielsbeminde,
                Voor de nacht,
    (210) Weder zie in myne macht.
’k Zal hier als een Lierman komen,
En Margo zal dan niet schroomen,
Om fluks met my door te gaan.
[p. 10]
    Ach! dan is myn wensch voldaan.
(MARGO, opent het Vengster en wenkt dat zy hem verstaan heeft.)


TWEEDE TOONEEL.
CRESUS, ROMBOUT.

ROMBOUT.
(215) ô Neen, myn Vriend! het zal niet lukken,
Uw Dogtertje heeft kwaade nukken,
Zy steekt met my volmaakt den spot;
Veracht het vaderlyk gebod,
En lacht my uit, wen ’k haar wil vryen.
(220) Wie deksel kan zoo’n Meisje lyën.
CRESUS.
Zyt niet wanhoopend, waarde Vrind!
Ik zweer ’k zal dat weêrbarstig kind
Wel weten tot haar pligt te brengen.
Ik zal het nimmermeer gehengen,
(225) Dat zy uw dierbre hand versmaad,
En dus myn wenschen tegenstaat;
Gy zult haar deze week nog trouwen,
Dat zweer ik u, al zou ’t my rouwen.
ROMBOUT.
Ach! was dit waar!
CRESUS.
                                    Zyt slegts gerust,
(230) Uw minnevlam word haast geblust;
Stel gy maar order op uw zaken,
Dan zal ik ’t hier in order maken.
ROMBOUT.
Wel nu ’k vertrouw dan op uw woord
Dat alles zyn zal zo ’t behoord.


DERDE TOONEEL.
PIERO in de kleding van een Lierman met een groote Kast op zyn zug, spelende en zingende:

                (235) Toverlantaerne fraai curieus!
[p. 11]
                Lantaerne magique pies curieus!
                Myn min is in den top gerezen,
                Myn Liefje moet de myne wezen,
                ô Ja! dat ’s zekerlyk, serjeus,
                (240) Toverlantaerne fraai curieus!
(tegen CRESUS, die over zyn Deur kykt.)
Myn Eer zel ik voor jou wat spelen?
CRESUS.
Kom, kom!
PIERO.
                    Laat dit u niet verveelen!
CRESUS.
’k Zeg u, dat ik dit niet begeer!
PIERO.
Och ze eb keen brood te eet, myn Eer,
(245) Ze zwerf sckier nakt en dak by straate,
Ze zink in ’t wild en ook op maate,
Ock, ock, Monsieur maar eene dut,
Ze zel jou dankbaar weez’.
CRESUS.
                                                        Tut, tut!
Ik lag met al uw ydel praaten,
(250) Dat duivels schooijen langs de straaten;
Brui heen, op dat m’u, altemet,
Niet spoedig in het Werkhuis zet.
        (hy gooit de Deur toe.)
PIERO aan de Deur schreeuwende.
Myn Eer! ze kan niet eenen kaanen,
Ze zweer, ze kaan hier niet van daanen,
(255) Voor dat ze eb kehad van jou
De fooi, al sturf ze van de kou’.
MARGO, aan de Deur.
Myn Vader zegt, hy wil niet geven.
PIERO.
Ock, Juffrouw! mot ze ook dan niet leven,
Ze zel voor jou een deuntje zink,
[p. 12]
(260) Waar deur jou ’t hart in ’t lyf opsprink.
                        Hy speelt en zingt.
                    Wil niet kwynen!
                    Smart en pynen
                    Gaan verdwynen:*
                        ô Wat vreugd,
                        (265) Voor de jeugd!
                    Na veel lyden
                    Komt verblyden
                        Door myn Ras,
                        Juist van pas;
                    (270) Minnebanden
                    Doen ons branden,
                        Tree maar in,
                        Vol van min,
            Dan zal ik u fluks vervoeren,
            (275) Eer men ons nog kan beloeren,
            En wy worden, door den trouw,
            Dezen dag nog Man en Vrouw.
CRESUS, van agter schreeuwende.
Margo! kom hier! en laat hem loopen.
MARGO, terwyl zy in de Kas slapt.
Ik kom!
CRESUS, weder van agteren schreeuwende.
                Toe gaauw! hy kan niets hoopen.
PIERO trekt de Deur toe en schryft ’er op.
(280) ,, Had gy wel op uw Kind gepast,
,, De Lierman had u niet verrast.”
(in ’t heen gaan)
Nu word het tyd, dat wy dees straaten,
En, wel met alle haast, verlaaten.
Wy gaan.


VIERDE TOONEEL.
CRESUS, de Deur schielyk uitkomende.

                Hoe duivel zit dat hier!
[p. 13]
(Het schrift op de Deur gelezen hebbende.)
(285) Och! och! myn geest bezwykt reeds schier!
Die Duivel heeft myn Kind gestoolen.
Wie weet waar hy haar houd verhoolen!
Och! och! wie weet, of ik myn Kind
Wel ooit, of immer weder vind.
(290) Och! och! och! och! in welke hoeken,
Moet ik myn Dogter weder zoeken!
Margo! Margootje! kom toch weêr!
Och! och! dit treft my al te zeer!
Ik zal die spyt niet overleven;
(295) Myn krachten gaan my reeds begeeven;
Ik sterf van hartseer* en verdriet:
Ach helpt my dan hier niemand niet?
                                    (hy bezwymt.)


VYFDE TOONEEL.
CRESUS, DE SCHOUT.

DE SCHOUT.
Wat ’s dit? wie hoor ik daar zo kermen?
Laat zien, of ik hem kan beschermen,
(300) Als is hy my gantsch onbekend.
Waar zyt gy die de lyder bend?
ô Hemel! het is myn Confrater,
Vriend Cresus, die zo fris zyn snater
Steeds roeren kon; wat mag dit zyn!
(305) Kom laaven wy hem met wat Wyn.
(DE SCHOUT CRESUS by de hand vattende.)
Wat deert u toch, myn Vrind, der Vrinden,
Dat ’k u moet in deez’ rampstaat vinden?
Helaas! wat heeft u zo gekweld,
Waar door gy zyt ter neêr geveld?
CRESUS een weinig bekomende en opstaande.
(310) Och ’t kan niet langer zyn verhoolen,
Een Lierman heeft myn Kind gestoolen!
[p. 14]
DE SCHOUT.
Is ’t mooglyk, Vriend, het geen gy zegt?
CRESUS.
Ja, en dees Deugeniet is myn Knegt,
Pas weg gejaagd door my, dat ’s zeker.
(315) Ach, lieve Vriend! wees nu myn wreker,
En helt den Schurk aan Galg of Rad!
DE SCHOUT ter zyde.
Als ’k niet reeds poen getrokken had
Om deezen kwant ruim te spaaren,
Ik deed hem voor den deksel vaaren;
(320) Maar nu maak ik hier, om den buit,
Margo straks met Piero de Bruid.
(tegen CRESUS.)
Myn Vriend! doe uwe smart bedaaren,
En laat uw heete wraakzugt vaaren;
Het werk is reeds te ver gegaan,
(325) Dan dat gy dit kunt tegenstaan.
Piero, dit weet ik, heeft zyn zaken
Reeds zo beschikt, dat wat gy maken,
Of zwetzen wilt, slegts het geval
Gewis nog slimmer maken zal.
(330) Misschien word ’t Meisje wel haast Moeder;
Dus wilt gy zyn haar trouwe hoeder,
Laat haar dan niet lang in de pyn,
Maar door den trouw verbonden zyn.
CRESUS.
ô Goôn, wat komt my daar ter ooren!
(335) Och! och! ik ben geheel verlooren!


ZESDE TOONEEL.

CRESUS, DE SCHOUT, ROMBOUT.

ROMBOUT tegen CRESUS.
Ja, ja! ik heb het reeds gehoord,
Dat Margo met Piero is voort;
[p. 15]
Ja, ’t is zelfs om je dood te schamen,
Dat zy by dezen Guit moet kramen;
(360) Heeft daarom die vervoerde Feeks
My op den duur zoo’n langen reeks
Van spotternyen durven zeggen.
Nu, wat ik u nu voor moet leggen,
Is: dat ik, hoe ’t u aan mag staan,
(365) Met haar geen Huwlyk aan wil gaan.
Neen, Vriend! ik laat my zo niet loeren;
’k Was altyd veel te bang voor Hoeren,
Dan dat ik ’er een trouwen zou;
Dus, Vriend, geef jy haar nu ten Vrouw
(370) Aan wien gy wilt, aan één of veelen,
Al was ’t den Beul, ’t kan my niet scheelen!
                        (ROMBOUT binnen.)
CRESUS, wanhoopende.
Och, och, myn Vriend, wat gaat my aan!
’k Kan nauwlyks op myn beenen staan,
Door zo veel schrik; wat zal ’k beginnen?
DE SCHOUT.
(375) Piero Margo maar laten minnen;
Zy zyn nu reeds te ver voor uit,
Dan dat dit Huwlyk word gestuit.
CRESUS.
Zou ’k aan myn Knegt myn Kind dan geven?
Dat doe ik nimmer van myn leven.
DE SCHOUT.
(380) Maar zagt eens, Vriend! al was hy Knegt,
Hy kan toch evenwel, met recht,
Op aanzien en geboorte roemen;
Hy moest zyn naam slegts maar verbloemen,
Dewyl ’t fortuin hem tegen ging,
(385) En hy dus in een lagen kring
Gedwongen was zyn kost te winnen.
[p. 16]
Wel nu, laat hy myn Kind dan minnen:
’k Geef dan myn stem tot hunnen Echt.
Maar hoe komt nu Margo te recht?
(390) Wie weet waar zy zyn heen getogen?
DE SCHOUT.
Geen nood! ’k breng hem fluks voor uwe oogen,
Nu gy uw stem geeft tot hun trouw.
(DE SCHOUT loopt even aan de zyde van het Tooneel en brengt MARGO en PIERO ten voorschyn.)
Zie daar uw Kindren buiten rouw!
Ik had ze slegts hier by verschoolen,
(395) En hielt ze maar zo lang verhoolen,
Tot gy uw stem tot ’t Huwlyk gaf.
Doe hen nu trouwen tot hun straf.
MARGO.
Ja, als ge ons deze gunst toont, Vader!
Dan blyft gy altyd onze rader,
(400) En uwen wil zal tot een wet
Van ons zyn te allen tyd gezet.
PIERO.
En ik, myn Heer, beloof by dezen,
Dat, wen ik mag uw Schoonzoon wezen,
Ik steeds zal gehoorzaam zyn.
CRESUS.
(405) Wel nu, dat wy dan allen schyn
Van smart op dezen grond verdryven.
Heer Schout! gy zult hun Trouw beschryven;
Kom, stappen wy daar toe in huis,
Bevryd van alle druk en kruis.

EINDE.

Continue

Tekstkritiek:

Dit stuk is ongepagineerd. De paginanummers zijn door ons aangebracht.
p. 1 een er staat: eeu
ibid. speelt in, er staat: speelt,
vs. 263 is drievoudig rijm.
296 hartseer er staat: haetseer