Leon de Fuyter: Lope de Vega Carpios verwarde hof. Amsterdam, 1656.
Tweede druk; de eerste verscheen in 1647.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton029810 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

LOPE DE VEGA

CARPIOS

VERWERDE-HOF.

Door L. D. FUYTER.

Den tweeden Druck, vermeerdert, en
van veel Fauten verbetert.

Gespeelt in de Amsterdamse Schou-burgh Anno 1656.

[Vignet: gravure]

t’AMSTERDAM,
___________________

By JANS JANSZ. van SANTEN, Boek-verkooper
achter d’Oude Kerck, Anno 1656.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Aen den Konst-voedende

Sr. MARTEN KRETZER,

Gewesenen REGENT

van de

SCHOUBURGH

tot Amsterdam, in den Jaare 1647.

MYN HEER en VRIENT,
    Den doorluchtigen Plutarchus, vermaent ons wel te recht, dat wy sullen arbeyden, om de eere waardigh te worden; maar ons niet en behooren te verstouten de selve te beloopen: willende daermede te kennen geven, dat die*weynig begeerend is, weynig sal ontbreken. Waer by wy geleert worden, de vermetelheydt te schouwen, ende het vernoegen aen te nemen. Naer welckers betrachtingh, hebben wy in desen meer gearbeydt door lust en vernoegen, dan om eer, in achtingh neemende de woorden van den Poët Terentius, daar hy seyt: Soeckt niet meer te bemachtigen, als ghy kunt bejagen. Ons daer door vermanende; dat wy ons selven niet en moeten [fol. A2v] betrouwen, ofte toe-schrijven, ’t geene in elcks oordeel bestaat: ’t welck oock Titus Quintius schijnt te bevestigen, als hy seydt: Overweeght uwe saaken rijpelijck, op dat ghy niet en doet, ’t geene ghy namaals niet sout wenschen gedaan te hebben. Seer wel passende op de spreucke:
Versint, eer ghy begint.
    Dit overwogen hebbende, zullen wy U E. met ongedeckte hoofden dissen, op den Dis van reeden (daar U E. wel waardigh zijt de voor-zittende plaatse te bekleeden) de eelste vruchten der harssenen van den grooten Spaensche Poët Lope de Vega Carpio, diese in geen kleyn aansien hebben ghebracht by den grootsten Staf-drager van Europa, die de selve soo gekoestert heeft, datse bekent en geroemt zijn in al de redelijckste deelen der werelt, daarse my noch onkundigh zijnde, door het gehoor soo vervoert, en doorgrieft hebben, dat ik my heb derven verstouten, dien Godt der Poëeten op de hielen te volgen, om my te oeffenen* in de eygenschappen sijner wijsheden, ende eyndelijck door den Heere Barokus soo veel te wege ghebracht, dat hy de selve heeft hervormt, en ick gestelt in Nederduytsche vaarzen; op datse onse [fol. A3r] Konst-lievende (doch voornamelijck U E.) mochten smaaken en behagen; op dat wy hier door moghen ghenieten, het geene andere ghenooten hebben: En om deze genietingh te bemachtigen, heeft het ons gedocht dit werk U E. op te dragen, die een Voester-heer, en liefhebber onser Sangeressen zijt, en alreede de handen aan de gareelen van Apollo geslagen hebt. Wilt dan dese vruchten, om U E. waardigheyt, en onsen yver, soo koesteren en streelen, datse haaren geweyden met laage danckbaarheyt bedancken, en met haar eer, eeren den geenen, die haar de eere heeft waardigh ghemaackt; verhoope dat de selve my aen U E. soo sullen verplichten, dat ick my mach toeschrijven de by-naem van

                                    U E. Verbonden Vrient

                                LEONARD DE FUYTER.

                In Amsterdam, in den Iaare 1656.


[fol. A3v]

VERTHOONDERS.*

 Libio,
 Floro,
 Frederico, Hertogh van Trapano.
 Octavio, Edelman.
 Matilde, Coninginne van Sicilien.
 Porcia, Hertoginne van Messina.
 Helena, Princesse van Salerne.
 Fabricio, Edelman.
 Pompeo, Siciliaensen Graaf.
CareL
Henrico,		 } Onbekende Princen van Sicil.
 Barlovento, Dienaer van Carel.
 Ernesto, Slot-voocht van Palermo.
 Ludovicus, Gheheim Schrijver van den Staet.
 Lisardus, Voester vader van Henrick.
 Claudio Edelman.
 Twee Pagien.
 Herault.

    Het Tooneel is ’t Hof van Palermo.
Continue
[p. 1]

’t VERWERDE HOF.

Eerste Deel.

EERSTE TOONEEL.

LIBIO, en FLORO.

Libio.
            ’k Ben nauwelijkx het gevaer der goleven ontkomen,
            Vriendt Floro, of ik zie Palermo ingenomen
            Met ongemeene vreught, Ja ’t schijnt dat deze Stat
            Alleen de blijdtschap van de heele Werelt vat.
            (5) Indien ick iets en vermach, wilt my doch kontbaar maaken
            De oorsaak van dees vreught die elk het hart doet blaaken
            Verhaelt my hoe, en wat, en waarom, op dat ick
            My mee na deeze vreught, als andre Borgren schik.
Floro.     Wel luystert met voordaght ik zal aan u verhaalen
            (10) d’Oorspronckelijke gront. De laatste die de paalen
            Van dit al-oude Rijk, verheerlijkten, vriendt,
            Was Edowardo: Zelfs van’t noot-geval gedient,
            Mits hy voordaghtsaem was, in Oorlogh en in Vreede,
            Noyt zagh Sicilien soo’n Vorst haar Stoel bekleede.
            (15) Dien Koninkx Egemaal, hat uyt haar vruchtb’re schoot
            Twee Zoonen voortgebraght op eenen tijt, ô! groot-
            en, en onbedaghtzaamheyt, zy vreesend’ voor den tooren
            Haars Mans, heeft ’t eene kint de ballinghschap beschooren.
            En gaf door Moeder-zught, het in bewaaringh, van
            (20) Een haar vertroude vrundt, en ’t ander heefts’ haer Man
            Geoffert naa behoor. Hy door nieusgierigheeden
            Geprikkelt, en verblint, bestont ’t geheym t’ontleeden
            Der Goden, uyt de loop des Hemels, hoe sijn Zoon
            (O! onversightigheyt) berooft van Staet*en Kroon,
            (25) Iaa, als een wree Tyran het Rijk zouw moeten derven
            En als een ballingh, uyt zijn Vaders paalen swerven,
            Den Konink gantsch ontaart van Mensheyt, en van plight
            Van Vader, heeft verwoet dit kleyn onnozel wight
[p. 2]
            In zyne raserij in eenen bus geslooten
            (30) En offerden ’t de Zee, dus levent van zijn looten
            En erffgenaams ontbloot, is hy ten graff gedaalt*
            Binnen Messina, als voor dees my is verhaalt.
            Sins sijne doot, soo is dees gulden troon betreeden
            Van sijne Nicht Matild, die naar voor oudren zeeden
            (35) En over-out gebruyck, de Staaten heeft vergaart
            En borg’ren van dit Rijck, in deught en moet vermaart,
            Uyt welckers rey Matild, een man sal moeten keuren
            Tot schraagingh van de Kroon, en dit sal nu* gebeuren.
            Dits de oorsaeck van de Vreught.
Libio.                                                       Wie heefter oyt gehoort
            (40) Van so’n barbaarse wet, Vrunt Floro noch een woort,
            Waarom t’gemene volck mee voor haar stoel doen daagen?
Floro.     Tot vordringh van haar keur.
Libio.                                                   Hoe! om de kroon te draagen?
            Sicilien, met reen heeft u ’t gerucht beschult
            Voor wree Barbaaren, Ja met recht zijt ghy gehult
            (45) Met Vier’ge bergen die u ommetrek vergiffen.
            Wat Montebelse borst voed sulcken wet? wie griffen
            Sulckx in u keuren doch? dat een oneedel hooft
            De Croon zou torsen, Goon!
Floro.                                                Is u ’t verstant berooft
            Vrunt Libio! segh op, of doolen uwe sinnen?
            (50) Hoe treckt gy deese saeck nu soo ter hart’, ’t beginne
            Van sulckx is niet van nu, ô neen, het is een wet
            By ’t noortsche volck voor heen in volle kracht geset,
            Die eertijts dese plaats door hun gewelt besaaten.
            ’t Is billick, de gemeent dees eer is toe gelaaten
            (55) Te komen voor de stoel haars Coninckx, schoon de keur,
            Door ’t keuren van een Vrouw, haar hoope stelt te leur;
            Ik staa ’t u toe, ô ja! dat d’Adel door hun daaden
            De Schepters passe, maar Matilde, als beraaden
            En een voorsienige Vrouw, mijns oordeels heeft, al een
            (60) In ’t hart gekeurt, met wie sy op dees troon wil treên.
Lib.         Wie meent gy hier soo hoogh in luck te sijn gereesen,
            Vrunt Floro, die haar man, en onsen Vorst sou wesen?
Flor.       Om wel te kiesen na mijn oordeel, isser geen
            In heel Sesilien, die tot voordeel van ’t gemeen
            (65) Den Naam van Coninck, en den schepter past te draagen
[p. 3]
            Als Hartoogh Frederijck, een Vorst die in de vlaagen
            Des Orlooghs, is zoo kloeck, dat hy dit rijck verstreckt
            Een wonder, ’k weet haar gonst hier door is opgeweckt.
            Daar is den Hartogh zelfs, ô wel gestelde leden
            (70) Gebooren tot ’t gezagh, om op dees troon te treeden.
            Noyt heeft Secilien een zijns gelijck gebaart.
Libio.     Gelijk mijn oogen zien.
Floro.                                          In moett en deugt vermaart.


TWEDE TOONEEL.

Den Hartogh Frederick en Octavio uyt.

Octav. Een yder stelt den vorst volkoomentlijk voor oogen
            Zijn goe genegentheyt, en van hoe groot vermoogen
            (75) Elckx zught tot u waarts is, ja zoo, dat in hun hart
            U reets met deese kroon geluck gebooden wart,
            Voor zeggende u heyl, ’t welck schijnt ten top gereesen,
            Wat my belanght, ik leef beyd’ tussen hoop en vreesen,
            Door dien ick twijffelend’ niet wel gelooven kan
            (80) U luck waar op ick hoop.
Frederick.                                            Ziet mijn vermoogen an.
            Weet gy niet dat de stem van ’t volck godts wil, wil spellen?
            Fortuyn, al ist een Vrouw, verhoop ick zal haar stellen
            Aan myne zy, en mijn in ’t minst niet tegen zijn.
            ’k Ben d’ eerste van dit rijck, Matilde heeft door mijn
            (85) De dienste aen de kroon, doen my de kroon betraghten.
            H‡‡r oogen (ja te recht uytbeelsters der gedachten,
            Die hebben Frederick, al blyckx genoegh betoont
            Wat hart tot myn waarts in Matildens boesem woont)
            Door diense tongen zijn Octavi van de selven
            (90) Die spraakeloos ’t geheym uyt onse boesems delven.
            Porsiaas liefde, moet my slaaken van myn plight,
            De kroon, die ist alleen die deese scheydingh stight:
            Die tot den schepter raakt, die moet geheel verlaaten
            Zijn menselijck gedaant, want Conincklijke staaten,
            (95) Verevenaarden zigh by d’ opper* Godlijkheen.
Octavia. Daar komt de Coningin,
Fred.                                             Zeght dat daar komt die geen
            Die door haar oogen zouw de starren doen ontlighten,
            Zegh dat daar komt die geen, die vuyrge vlammen slighten
[p. 4]
            In dees gesenghde borst, zegh dat daer komt een beelt
            (100) Een proef stuck van Natuer, uyt Gooden bloet geteelt.
            O! engellijcke Vrouw, beroofster van myn zinnen
            Die dese ziel beheerst, en dwinght my tot u minnen.
Octa.       Ik zie hoe Porsia Matildens zy bekleet.
Freder.    Octaaf gy bant mijn vreugt, swijgt stil, verberght mijn leet
            (105) Ick vlie voor haar gesicht, midts ick geen dief wil wesen
            Noch roover van een schat die ’k niet en zoeck,


Derde Tooneel.

Matilde, Porsia, Helena, den Grave Pompeo, Fabritio, Carel, Floro, Barlovento, Libio, Ernesto, en al de Hof-staat.

Pomp.                                                                         Aan deese,
            En gy aen d’and’re zy, gy heeren neemt u plaats.
Barlo.     En ick naa de gemeent, als zynd’ een man vol raats.
Matil.      Pompeo ’k Magh met reen wel voor Barbaris schelden
            (110) Dees wet, hoe zal een vrouw hier de geheymen melden
Haar ’s boesems? hooge Goon! welcke onbehoorlijkheen
Natura spreeckt my vry, en kant met zulke zeên,
Voorwaar heer Graaf, zoo’n keur was ons noyt aangebooren.
Pomp.
Mevrouw, uw Ouderen, en al die van te vooren
Dees plaats bezaten, en vermeerden uw gebiet,
Hebben dees wet in kracht verdubbelt, schelt doch niet
Op dit aloudt gebruyk, ’t welk niet alleen geschreven
Staat in uw keuren, maar in d’harten van die leven.
Doch om haar Majesteyt van schaamte te ontslaan,
Zal deze tak u woort verstrekken, neemtze aan,
En wie in u gedacht zoo lukkig is gerezen,
Die deze gift geniet, zal onzen Koning wezen,
Bekrachtigt uwe wet en der vooroud’ren zeên.
Matil.
Gy Heeren, neemt uw plaats.
Freder.
Met alle dienstbaarheên
Zijn wy verschuldigt aan haar Majesteyts begeeren.
Pomp.
Soldaat aan d’and’re zy, dees plaats bekleên dees Heeren.
Karel.
Wel Graaf, en weet gy niet dat wie zoo wordt genaamt,
Dees adelijke plaats, zoo wel als u betaamt?
Freder.
Weg gy vermetele, wilt niet hartnekkig wezen,
Noch werkt uw eygen straf.
Pomp.
Zijn hoogmoedt is gerezen
Uyt zijn onwetenheydt.
Freder.
Van hier verwaande zot.
Karel.
Die, daar gy my voor scheldt en was ik noyt: ô spot!
Mijn vroomheydt wordt gehoont, en strandt op afgunst klippen,
Onkunde blaast dien smaat uyt u verwaande lippen;
Die meerder derf bestaan als gy met uw geweer
Zoud staande houden; doch mijn onverwelkb’re eer
Leyt my op d’hoogste trap, en maakt dees plaats my waardigh
Ten spijt uw’s Adeldoms, mijn moedt tot straffen vaardigh,
Door d’aangedane hoon, verwijt u uwe schult,
Door ’t dulden, ’t welk u noodt dat gy my dulden zult.
Mijn vroomheyt maakt my eêl, mijn werken, mijn betrachting.
Ziet na mijn af komst niet, neemt mijn gemoet in achting.
Barl.
Ik Barlovento, en de eerst uyt mijn geslacht
Die na de hoogheyt staat, getuyg mijn Meesters kracht.
Zijt zeker en gewis, dat onze dapperheden
Den gantsen aardboôm, met ontzag en schrik, bekleden,
Door dien ik altijts aan mijn Jonker gaf de lucht
Om t’overwinnen als een Atila, ’t gerucht
Ons moedts most elk ontzien.
Karel.
Zwijgt gy, wat zal dit wezen?
Barl.
O bloet! dat ’s een gezicht.
Matil.
Pompeo wat wil dezen?
Pomp.
Mevrou dees jongeling door hoogmoet derf bestaan
Te trachten na dees plaats.
Karel.
Ik ben die geen; die aan
Haar Hoogheyt, noch aan u, met na dees plaats te trachten
Misdoe, of werk daar door u oneer, of verachten,
O neen, in ’t minste niet; doch oogt eens op al ’t geen
’t Welk oyt Natura schiep in wezen, ’t zy voorheen
Of nu, wechgevende, zoo worden die door ’t geven,
Te niet; behalven d’eer, die blijft door ’t geven leven
In haare volheyt, niet alleenig met die geen
Die haar ontfangt, maar ook met dieze geeft, dees reên
Getuygen, dat die geen, die niemant eer wil geven,
Zeer weynig heeft, door dien de eer noyt wordt verdreven,
Noch en vermindert door ’t wechgeven, noch vermeert
Door het behouden; gy dan door mijn eer geeert,
Uw eere niet vergroot met my dees eer te weygeren.
Barl.
Dat is de rechte kaats, om op de bank te steygeren.
Matil.
Ik ken hem, Porsia, dees man dat is die geen
Daar ’k u heb van gezeyt, zijn welgegronde reên
Die dwingen my, om hem gelijk my zelfs te minnen.
Pors.
Wel hoe Mevrouw! gy doolt, wat wilt gy gaan beginnen?
Karel.
’k Zal u verhalen ’t geen my van hem is bewust;
’k Ben door barmhertigheyt eens vissers van dees kust
Gekorstert, en gequeekt, en ’k heb noyt konnen hooren
Wie dat mijn vader was, of waar ik ben gebooren.
Zoo ik een af komst noem, ik noemze met die geen,
Die eer in parlemoer op Cypers strant quam treên;
En noem ik ouders, ’t zijn de golven en de rotsen;
Indien ik was Barbaar, ’k zou Alexander trotsen,
En meenen dat Iupijn mijn vader was geweest;
Ik ben als Romulus gebooren; ’k heb my meest
Ontrent de netten en de schuyten opgehouwen,
Doorzwemmende de zee, ’k dorst my zoo veel vertrouwen,
Ten laatsten, dat ik my na ’t grondelooze diep
Begaf, en door mijn stem de Dolfijns t’zamen riep,
En maakte een vreed’ met hun, schoon of zy twistig waren:
Doch end’lijk is mijn moedt vergroot met mijne jaren,
Dat het onmoog’lijk scheen in ’t schelliprijk gewest
Die te verberrigen, my gevende ten lest
In d’oorlog, als een toets van moedige gedachten.
’k Heb Edowardos heyr, en vaanen door mijn krachten
Verrijkt en nagevolgt, toen den Napolitaan
En heel Calabria hem most ten dienste staan.
Ik zal hier voor u al volkomentlijk ontleeden
Hoe heerlijk ik mijn jeugt in uwen dienst besteeden,
Waar door u vyandt my geroemt heeft, en gevreest
Als oorzaak van zijn val; ik ben die geen geweest
Die klimmend’ langs een piek, een roode standart planten
Op d’hooge vesten van Kassano, en dorst kanten
Alleenig tegen al, toen ’s vyandts moedt verzonk,
En d’onze, als de zon, in hare volheyt blonk.
Ik heb dien Kalabrees, die ’t heele leeger hoonde,
Ontzielt, en toonden hem wat hart dees borst bewoonde;
Ik reedt hem te gemoet, my zettende op een paart,
Een tweeden Pegazus in snelheyt, en ter vaart
My gevend’ daar ik vondt dien Hercules gezeeten
Op een gemoedigt ros, op moort en roof gebeeten,
Mijn yver vloog zijn toorn gelijk een schicht te moet,
Hy brulde en zag my aan, met oogen, die in gloet
Een Etna scheenen, die zijn gramschap my vertoonden
Ook zag ik hoe de doodt in zijne armen woonden,
De straf in zijn gebit, de schrik in zijne stem,
Waar door de aart beweegd’, dit gaf mijn yver klem.
Wy loopend’ op malkaâr met euv’len moedt en tooren,
De steegelreep en toom, en zinnen beyd’ verlooren.
Weêr komend’ tot ons zelfs, door dien een duyzeling
Hem ’t hert zoo wel als my benevelt hadt, zoo ging
’k Hem wederom te keer, en heb den toom gesneeden
Van zijn gemoedigt paart, een elefant in leeden
En grootheyt, overmits het op zijn schoudren droeg
Een hoogh gepluymt kasteel, ’t welk ik den degen joeg
Dwars door de ribben, dat een vloedt van roode straalen
De aart bevochte, en zijns heeren endt ging maalen.
Wy smeedent op malkaar heel dapper, b’houdens eer
Mijns Konings, door zijn doodt zijn hellem en geweer.
Van deze, en andre daân, waar door mijn faam gaat steyg’ren
Ten hemel, zijn getuyg’ die deze plaats my weyg’ren.
Maar ik onlukkige (verwachtende het loon
Van mijn verdiensten uyt de hant mijns Konings) goôn!
Is met zijn doodt mijn hoop als hopeloos vervlogen.
Nu weet gy wie ik ben, en wie staat voor u oogen,
Dit is mijn oorsprong, en hier ziet gy mijnen schat:
De werelt noemt my met de naam van Karel, wat
Meer is, de hooveling gaat my den bynaam geven
Van den Voorzichtigen, uw oorloogsvolk, mijn leven
Een wonder noemen, en zie deze zien my an
Voor een gemeenen en een ongeachten man;
En ik derf my den naam van uwen dienaar geven.
Barl.
Wat droely gaat u aan? wel wie heeft van zijn leven
Van zulk een waterig en vocht geslacht gehoort?
O bloedt dat komt te slecht; mijn heer audi, een woort;
Kondt gy niet zeggen dat u af komst is gesprooten
Uyt Vorsten, Heeren, ja uyt d’aldergrootste Grooten?
Kondt gy niet zeggen, dat Adam een bastaartzoon
By Eva heeft geteelt, met namen Pharaoon.
En hoe de vader was van Kakus, hoe hy teelde
Den grooten Tambuerlaan, dat lekker kindt van weelde,
En hoe dat Tambuerlaan by zijn beminde wan
Pontius Pilatus, en Pilatus won Paap-jan;
Paap-jan, jou bestevaêr, wan Soliman de groote,
Segt dat uyt Soliman u vader is gesprooten,
En dat u moeder was de groote Koningin,
Die eer Kartago sticht, neemt hier van u begin.
Wie zal’er, ô gans bloet, gaan na dees af komst vragen?
Fred.
Wat wil den vreemdeling?
Matil.
De ziel wordt my ontdragen
Laas Porsia! ’t gedacht loopt snel na Karel toe,
Ik ben ten endt helaas! ô hooge Goden.
Pors.
Hoe!
Matil.
Helaas! wat zal ik doen?
Pors.
Mevrouw u zelfs verwinnen,
Gy zijt een Koningin, wat wiltge gaan beginnen?
Siciljen uyt u keur een Koning wachten moet,
Dies dooft die vlam Mevrouw, die reets uw boezem voed.
Vorstin, ey wilt u niet, door oogenlust gedreven
En min, als onbedacht dees vremd’ling overgeven.
Matil.
Zit neder Karel, want ’k maak u gelijk die geen
Met wien ik, hooge Goôn! meen op den troon te treên.
’t Is reeden dat de deugt naa waarde wort verheven
Met staat, ik zal u loon naa uw verdiensten geven.
Karel.
Dat hare Majesteyt veel langer leven moet
Als d’Arábiersen Phoenix.
Pomp.
O gy vermeet’len bloet!
Schoon hare Majesteyt belast heeft deze steede
Aan u, ten spijt van ons, onaad’lijk te bekleede:
Nochtans die plaats, die u haar Hoogheyt heeft gewijt,
En droeg noyt een als gy, gy zijt dan diege zijt.
Kar.
Dees plaats waar door my heeft haar Majesteit verheven,
Zal ik om d’eerens wil nu om een beter geven,
Nu zit ik op mijn eer; want d’eerelijken man
Zat nimmer op een plaats als die toegeven kan,
’t Welk die verharde bank, vol onbeweeg lijkheden
Niet doen en kan, noch die, die deze bank bekleden.
Maar deze, die my torst, mits hy van laaken is,
Is reklijk, milt en zacht, gy Heeren houdt gewis
Dat dezen mantel, en dees kling my ging bekleden
Met eer, die ’k nu verdeel, en zit op d’helft; en heden
Zal ik hier voor u al stant houden, dat dees steê
Veel adelijker is als d’uwe.
Fred.
Zooge in vreê
U Rijk regeeren wilt, zoo wilt ons eer betrachten,
In ’t straffen van die geen, die reukloos derft verachten
U Ridderschap en volk; ons grootheyt ging tot niet,
Indien haar Majesteyt dees lastering toeliet.
Matil.
Schoon dat ik met de kroon, door Edowardoos sterven,
Niet en behoef de schult van mijnen oom te erven;
Nochtans zoo dunkt my recht, en reden, dat ik die,
Die hy liet onbeloont, met eer en staat verzie;
Want by aldien mijn oom in ’t leven was gebleven,
Zijn dapperheyt gewis was naa waardy verheven;
Nu zal ’t van my geschiên, want ik u heden maak
Marquies, dies neemt uw plaats.
Barl.
O bloedt! dat is een zaak,
Marquies, en noemt geen plaats, wie heeft ooyt sulckx gelezen?
Doch ’k denk dat hy Marquies zel van zijn mantel wezen.
Wel dat komt zeker fray. Marquies, en zonder goet.
Fred.
’t Is wonder wat wy zien, en wat men dulden moet.
Matil.
Don Karel neemt uw plaats, ’k zal u den weg gaan banen
Tot hoogheyt, want ik maak u Marquies van Catanen.
Karel.
’k Mach u hoogwaarde vrouw wel lijken by die geen
In miltheyt, voor wiens moed de werelt scheen tekleen.
Ik kus u voeten tot vergelding: tza gy Heeren
Ruym plaats, vermits sulckx is haar Majesteyts begeeren.
Pors.
Ik zeg noch eens Mevrouw, zie voor u watge doet,
Ey stoot uw groote naam niet reukloos met de voet.
Ik vrees en ben beducht, dat gy hem dus verheven,
Tot hoon uw ’s adels, licht dijn bloementak zult geven.
Matil.
Laas Porsia! ’k en kan het vuur en minnegloet
Niet langer bergen, (ach!) in ’t lievende gemoedt
Wort Karel meer met staat, en heerlijkheyt verheven:
En raat my niet, want zo ’k dees bloemen quam te geven
Aan hem, ik weet gewis, dat ik alleenig zouw
Beheerschen deze kroon, ach! of ’t den hemel wouw.
Nu vrees ik licht een Heer door deze keur te treffen,
Die d’hoogmoet boven my en mijnen stant mocht heffen.
Pors.
En weetge niet Mevrouw, dat, wie van niet geraakt
Tot staat, zich licht vergeet? ziet wie gy heerscher maakt.
Matil.
Neen Porsia, ô neen, ik zouw alleen gebieden:
Want Karel is beleeft, mijn wille zouw geschieden:
Hy zouw my eeren, doch al spreek ik zulke reên
Uyt vryheyt tegen u, denk, ik ’t wel anders meen.
Fred.
U komst tot hier, Marquies, heeft u al hoog verheven.
Karel.
’k Zal d’eer die ’k nu bezit, eens ruyme aamtocht geven,
En met gegronde reen verstarken mijn onschult.
Mijn yver dreef my hier, ’k en was noyt opgevult
Noch dorstig na ’t gezach als gy, mijn needrigheden
Verzochten deze plaats, die d’eer my doet bekleden;
Zijt zeker, en gewis dat ik geen Faëton
Noch voerman wezen wil van dees vergoode zon,
Al is ’t schoon dat haar gonst my in gelijkheyt brachte
Van u, om neffens u na haar bezit te trachte’.
Aanschout eens van een berg, of diepte, ’t blauw gewelf,
’k Weet gy bevinden zult, en speuren, schoon g’u zelf
Op zulken hoogt bevindt, dat d’een zoo na als d’ander
Den gulden hemel is.
Fred.
Zijn reên zijn loos, en schrander.
Karel.
Hier meê ik zeggen wil dat hare Majestyt
Den gulden hemel is, en gy de heuvel zijt.
En ik de laagte, doch om deze te genaken,
Ben ik zoo na als gy.
Matild.
Wat zou Don Fredrik maken
Wanneer hy Coninck was; Porsia, ziet gy niet
Hoe yvrig dat hy doelt na ’t opperste gebiedt?
Porsia.
Ons liefd’ bedriegt ons zelfs, en vordert ons betrachting
Tot ’t geen ons eerlijk dunkt; Mevrouw neemt doch in achting
Wat vorst den hartog is, en in hoe groot bewint
’t Betrachten eerlijk is, na ’t gene dat men mint.
Matild.
Mijn waarde nicht, ken ik niet u genegentheden,
En hoe gy Fredrik mint.
Porsia.
Mevrouw, en is ’t geen reden
Ik u ten besten raâ? al is ’t ik door die raadt
Mijn groote liefde smoor, en werk mijn eygen quaat.
Matild.
Gy zijt geen vrouw (ô neen!) nu gy door reên u minnen
Kundt dooven, en u zelfs kloekmoedig overwinnen.
Fred.
’k Zal op u voor’ge reên, u Karel, antwoort biên.
Karel.
Dat is onnoodig, Heer, al zeg ik sulckx, ’k weet wien
Dees bloemen waardig zijn, en wie ik die zou geven,
Indien ik tot dees keur, en eere werdt verheven.
’k Weet wie den schepter voegt, doch heb ik u gedult
Door mijne reên getergt, sulckx is mijn tongens schult.
Fred.
Pompeo, ’t groots gemoet begint hem te begeven,
Mits d’oogen zien dat ik tot Vorst zal zijn verheven.
Pomp.
’t Is tijdt Mevrouw, u van dees bladeren t’ontslaan
Door ’t kiezen van een vorst.
Matild.
Ik mach met recht wel aan
Dien Coninck, die dees wet en keur eerst heeft geschrevë,
Den bynaam van Barbaar, en van onreed’lijk geven,
Don Karel, hoor een woordt.
Karel.
Wat wil haar Majesteyt?
Matild.
Gy zegt dat by aldien ’t waar in u keur geleyt,
Dat gy die gene weet, wiens moedt en brave zeeden,
Wel waardig zijn mijn zy als Coninck te bekleeden.
Aanvaart gy dezen tak, op dat godt Hymen maakt
Gelukkig, die door u tot deze kroon geraakt,
Fred.
Haar Hoogheyt doet zeer wel, dat zy hem gaat betrouwen
De keur, en Majesteyt, ’k mach my verzekert houwen
Dat hy my kiezen zal; want ik alreedts bespeur
Dat hy mijn vriendtschap zoekt.
Karel.
De bloemen en dees keur
Werden van my, u slaaf, ootmoedig aangenomen,
’k Dank u mildadigheyt, en kus de waarde zoomen
Van u vergoode kleên, zal hare Majesteyt
Haar heyl’ge handt aan hem die mijne reed’lijkheyt
Dees waarde blad’ren schenkt, als Coninck overgeven?
Matild.
Zulks zal van my geschiên.
Karel.
Zoo wordt tot Vorst verheven
Op heden den Marquis.
Fred.
Wel hoe! wat wil dit zijn?
Wie ’s deze?
Karel.
Die ben ik, ik schenk dees gaaf aan mijn,
Mijn diensten tot een loon; want waardiger te kiezen
Was yd’le moeyte, en maar vruchtloos rijdt verliezen.
Mevrouw, reykt my u handt, op dat Seciljen weet
Dat met u op den troon een schrik des werelts treet.
’k En ben niet zonder reên onder de witte schuymen
Gekoestert, ’t schijnt de goôn dees zeetel my inruymen.
Fred.
Dit ’s een doorsteeken, en een lang verdicht verraadt,
Hoe! een gemeene man tot koninklijken staat?
’k Sweer dat hy sterven zal, men hoeft geen woordt te houwen
Verdichte listen noch vetradery.
Barlo.
Ja trouwen
Stelt dat maar eens in ’t werk, hoo, hoo, mijn lieve man,
Komt u mijn Heer op ’t lijf, zoo raakrge in de pan.
’t Gemeen is eerelijk, d’eer kan geen eer vermind’ren:
Daar is geen onderscheyt, wy zijn al Adams kind’ren.
Floro.
Hoe mannen lijdt gy dit, dat hare Majesteyt
Gehoont wordt, door ’t gewelt der Adel ons ontzeydt,
Dees aangedane eer, neen, neen, wy moeten toonen
Dat het noyt veylig was ’t gemeen aldus te hoonen.
Men stuyt hun moed, wie ’t zy, dan met gewelt of recht.
Gy Heeren houdt gemak, eer gy u zelven hecht
Aan onze ongunst, hoe, wy willen dat dees krooning
Zoo datelijk geschiet aan Karel onzen Coninck:
Indien ’t Mevrouw gelieft, wy zullen toonen, dat
U d’adel tegens reên met zulk een blaam bekladt.
Claud.
Verwaande, neen, ô neen! u redeloos verkiezen
En geldt hier niet, waar door den Adel zou verliezen
Zijn oudt en wettig recht: wat waant gy dat u wil
Zy scheytsman van dees twist en ridderlijk verschil:
Voorwaar gy zijt verdwaalt, dit redeloos krioelen
Zal u bedriegen, ’t geen gy licht te spaâ zult voelen.
Staat af vermetele, eer gy u zelven brant
Aan ’t vuur van onze macht, die hier de vierschaar spant.
Floro.
En nu ’t zoo is geschiet, zoo wordt by ons verstaan
Dat Karel met de kroon als Coninck door zal gaan.
Fabr.
Lang leef Fredrico, ja lang moet den Coninck leven.
Libio.
De goôn hun zeegen aan Matilde en Karel geven.
Fabr.
Alhier gy Heeren wreekt, uw eer raakt in de ly.
Libio.
Alhier Gemeente kom, vervoegt u aan mijn zy;
Hebt gy de vrede lief, zoo helpt Don Karel strijden
Hier voor den scepter.
Octa.
Hoe! zult gy u niet vermijden
Te kanten tegen ons? lang leve Frederik.
Floro.
Lang leve Karel, u, en d’uwe tot een schrik.
Pors.
Ach! wat hebt gy gedaan?
Matild.
Het schijnt ’t besluyt der goden,
Die Karel tot de kroon, my tot d’aanneming nooden.
Pors.
Zeg liever een bedrog.
Mat.
Ziet, de Gemeente spant
Zich tegens d’Adel, en dit dier heeft geen verstandt,
’t Is nijdig, plomp en bot, en trapt met domme zinne’
De reden op de nek.
Libio.
Dat hem de Koninginne
Terstondt de handt reyk, en betaal alzoo haar schult.
Matil.
Gy Heeren, schoon de wraak u ’t harte heeft vervult
Die mijn beschulden derft, ofze de nijdt tot voordeel
Als haar gezuster heeft, dees keur na reedens oordeel,
Die moet u billik zijn, is u gezach misschiet,
Men wijt het de gemeent’, maar mijn verkiezing niet.
Zy toonen zich gereet op d’adel haar te wreeken,
Zoo ik besta dees keur, en hunne wil te breeken.
’t Schijnt ’t goddelijk besluyt, dat Karel wert gehult,
En nu het wezen moet, is ’t reden dat gy ’t dult.
Fred.
Ik zeg haar Majesteyt den Adel en heur rechten
Op ’t hoogste heeft gehoont: ons wraaklust zal ’t beslechten
’t Geen gy den hemel wijt, wat hemel: uwe zucht
Heeft u zoo var gevoert, die werkt ons ongenucht,
Ik zweer, ons aller macht zal u uw loon verschaffen.
Karel.
Verwaanden, duykt, en zwicht, onthoudt uw tong van blaffen
In tegenwoordigheyt uw ’s Koninks, spreekt met eer
Van hare Majesteyt, en my uw Opperheer,
Of ik zal met dees kling dien hoogen moet bepalen,
En uw vervloekte ziel naa Acheron doen dalen.
Fred.
Eer ziet gy ’t machtig Rijk het onderst opgekeert,
Eer u den Adel eedt van trouw of Koning zweert.
Karel.
’t Is wel gezeyt, gy zult, ’k zal u die wieken snuyken;
En zien of voor mijn wil uw wille niet zal duyken.
Pomp.
Zoo ’t de gemeente stemt, zoo is ’t met ons gedaan.
Gedult: Siciliën neemt u voor Koning aan.
Karel.
De reên u sulckx gebiên.
Libio.
Uw onderdanen zweeren
U altijts voor hun Vorst, en Opper hooft te eeren.
Fred.
Is ’t mooglijk, (hooge Goôn!) dat mijne oogen zien,
En moet ik dulden ’t geen dat recht en reên verbiên?
Mijn zinnen zijn verwart, ik kan naauwlijks gelooven
Het geen mijn oogen zien mijn Adeldom verschooven?
Floro.
Den Adel zich vervoegt om kussen uwe handt.
Fabr.
Gy Heeren laat ons gaan.
Fred.
’t Is al te grooten schant.
Karel.
En wie heeft u gezeyt dat gy de eerst zoudt wezen?
Pomp.
’t Is ’t overout gebruyk.
Karel.
Uw Koning heeft met deze
Of diergelijk gebruyk in ’t minste niet te doen;
’k Wil de gemeente komt.
Matil.
O hemel! wilt behoên
Mijn landen, hoe! mijn Heer, wat doetge?
Karel.
Zulks moet volgen?
Met u verlof, Mevrouw.
Pors.
Den Koning schijnt verbolgen
In zijne razery. Ach! wat hebt gy gedaan?
Matil.
’k Moet dulden ’t geen ik niet met kracht kan wederstaan.
Libio.
Wy kussen uwe handt met alle dienstbaarheden,
Als dankbaar, voor de gonst waar meê gy ons bekleede.
Matil.
Den Adel u verwacht.
Karel.
Ik moet hun trotse zeeden
Wat temmen, dan is ’t tijdt.
Pomp.
Mijn Heer.
Karel.
En spreekt niet, heden
My sulckx niet en gelieft, zwijgt van verzoeken stil,
En vergenoegt u met mijn koninklijke wil.
bin.
Fred.
Is ’t mooglijk, kan ’t geschiên? gy Heeren helpt my wreken.
Onlukkig Rijk, ik zie een vloet van plagen leeken
Op uw aloude kruyn: ô hemel! dempt de vlam
Zijns hoogmoets, en verschoont de Seciljaanse stam.
Binnen.
VERTOONING.
Continue

Tweede bedryf.
Eerste tooneel.
Den Hertog Frederico alleen.
O hemel! heeft uw raadt dit over my beslooten?
Waarom my van den Troon en hoogste trap gestooten,
Van macht en mogentheyt? waarom door tegenspoet
Zoo onverziens mijn hoop geworpen voor mijn voet?
Vervoerde vrouw, door u is al mijn glans verdweenen.
(O helsche lusten! zeg, waar voert gy d’nerten heenen?)
Mijn hoop die viel te zwak, en kost niet langer staan,
Matilde, toen uw zucht, door oogenlust, zich aan
De hoogmoet overgaf, ’t welk my met spaâ berouwen
Niet meer te hopen leert op schijngonst van de vrouwen:
Doch echter speelt my staag in ’t woelende gedacht
Dees ongerechte keur, en hoe zoo onverwacht
Een vreemd’ling tot gezag van Koning wort verheven,
Wat pen heeft op ’t papier oyt zulken stuk geschreven?
Mijn zinnen doolen door dees noytgehoorde daat.
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Tweede tooneel.
Porsia.
’t IS my zeer leedt, mijn Heer, dat ik in dezen staat
Voor ’t wenschen van geluk, u onluk moer betreuren,
(Door een vervloekte, en al te reukeloos een keuren)
Mijn hert van minnenijt, en ingekropten haat
Ontbloot en gants ontleegt, zijn van mijn goeden raat
Getuygen, hoe ik my in ’t raden heb gedragen,
Om ’t kroonen van uw kruyn, schoon minnes hinderlagen
Mijn voorstel stutten: ’k hoop den hemel zal ’t verzien.
Fred.
O eedle minnares! de troost die gy kont biên
Aan mijn elende, zal mijn qualen wat versussen,
En d’AEtna in dees borst verminderen, en blussen.
Niet om dat gy my nu van Koninklijke macht
Ontbloot ziet, en berooft door hare keur, ’t gedacht
Speelt op wat anders, ’t welk Matilde derft verwijten
Haar los bestaan, mijn hoon en reukeloos versmijten.
Pors.
’t Is tijt, mijn waarde Heer, dat uwe borst versmaat
De qualen dieze huyst: en mijne min in laat,
Aanvaart dees offerhant, dien ik uw Hoogheyt offer
Uyt een oprecht gemoet en zuyv’re hertens koffer.
Derde tooneel.
Floro met eenige Helbardiers. Barlovento, en een Herout uyt.
DIt ’s wel een groote zaak, een zaak die onverwacht
Tot schand’ en oneer brengt het Adelijk geslacht.
Heraut.
Zijn Majesteyt gebiet op lijfstraf, dat voor ’t dalen
Der zon, den Adel ruymt de Seciljaanse palen,
Op peen van lijf en goet, dies zy een yder een
Gewaarschuwt, hy zich hoede, op straffen als voorheen.
Fred.
Laas! Porsia, dit ’s loon van de fortuyne.
Barl.
Heeden
Ben ik veel beter als die ’t Ridders ampt bekleeden.
Ik blijve, en zy gaan; mits ik bewijzen kan,
Dat ik gekomen ben van een geringen man;
Iaa dat ik ben van outs uyt het gemeen gesprooten:
Laat zien mijn bestevaâr, die brocht wel eer de krooten
In ’t koninklijke Hof, mijn oom dat was een schreur,
En mijn vaâr een schoenlapper, of aârs een reperateur
Van laarzen, muylen, of van diergelijke zaaken:
En om van zulk een staat, tot hooger staat te raaken,
Zoo wiert door voorloop van een zijner beste vrient,
Hem ’t stilleveegers ampt binnen Madril verlient;
En mijn moêr, dat mach ik u met de waarheyt toesnakken,
Ontsloot de Koningin haar achterpoort als ze zou gaan kakken:
En ik bediende voorts het luyzigh ampt, ô bloedt!
Daar leeft geen grooter vyandt als ik ben van dat goet,
Als ikze betrappen kan, zal mijn nier een ontslippen,
Daar beginnenze al weêr, ik moet terstont aan ’t knippen;
Mijn gevoelen moet heel anders wezen, als Franciscus die hey lige man,
Die uyt devocy heele legers van luyzen fokten an:
En achtenze kostelijke juwelen, zoo ik in zijn Legende heb gelezen:
En zoo dat waar was, bloedt! wat zou ik een groot juwelier wezen?
’k Wed men mijns gelijk op de werelt niet en vant;
Want het schijnt datze mijn quellen als deze Sant,
Die uyt hey ligheyt zoo veel van dit goet aanfokte met hoopen,
Dat, hadden ’t soldaten geweest, men badd’ daar duyzent werelden meê ofgeloopen.
Flor.
Dat men terstondt het Hof rondtom met wacht bezet,
Op dat men ’s Konings last uytvoere onverlet.
Fred.
Waar mede zullen, Goôn! zulke beginsels enden?
Pors.
Met mijne tranen (ach!) waar mede ik uw ellenden
Beweenen zal met smart, ik vreesde op dien dagh
U te verliezen, toen ’t gedacht u Koning zagh.
Maar op dien dagh wiert eerst mijn ongeluk gebooren,
En ’t uwe: wat ’s ons min een ongeval beschooren?
Fred.
Men ziet dat naa de nacht, den dagh haar beurt bekomt,
Na ’t goet het quaat, (mijn lief) schoon ons de nijt verdomt,
Ik zie de tijdt alreets van ons geluk gebooren.
Ik gaa, vaart wel, ey geeft de moedt zoo niet verlooren.
Vaart wel met deze kus, droogt uwe tranen af,
Beveelt de wraak de Goôn, aan my de aartsche straf.
Flor
Mijn Heer, ik volg mijn last, uw Hoogheyt moet vergeven
My dit begrijp (ô Vorst,) ik word ’er toe gedreven
Door last des Konings, die ’t wel halsstark heeft geboôn.
binnen.
Pors.
Wat lijdt den Adel door dees ballingschap al hoon?
Barl.
Heliogabalus, schoon hy van dagen nachten,
Van nachten dagen, door zijn dwalende gedachten
Bestont te maaken, heeft noyt zulk een stuk bestaan
Gelijk ik hier bespeur, ik mach na binnen gaan,
En snuflen ’t alles deur; wat ziet men niet gebeuren?
binnen.
Vierde tooneel.
Matilde. Porsia.
Matil.
WAar zijtge Porsia, ik kom met u betreuren
Dit bitter ongeval, my dunkt my ’t herre barst
In deze boezem, als ’t gedacht dees ramp vervarst.
My zy alleen de schult, Seciliën, dat heden
Van een tyran u troon door hoogmoet wordt betreden;
Ik heb, tot eygen leet, in mijne borst gevoedt
Dees Hydra, die my ’t hert en ingewandt doorwroet.
Goôn, ziet ons lijden aan, ’k vloek die genegentheden
Die dwers en strijdig gaan tegens de wet van reden.
Pors.
Uw reên beschulden u, vermits mijn goeden raat
By u niet gelden mocht: daar komt de Graaf, ik laat
Haar Majesteyt alleen, zijn oude en wijze raden
Die zullen uwe borst ten deel van zorg ontladen,
Midts hy ervaren is, ik ga mijn ongeluk
En ’t u betreuren, ach!
binnen.
Vyfde tooneel.
Den Grave Pompeo.
HOe! leeft gy onder ’t juk
’t Welk ons zoo lastig drukt, dus zorgeloos? daar heden
Uw Ridderschap den wegh der ballingen moet treden
Door last des Konings, die hun ampten heeft verdeelt
Onder ’t gemeene volk.
Matil.
Dit manen my verveelt.
Wat wiltge dat ik doe? helaas! wat zal ik zeggen?
Ik heb gezagh noch kracht zijn wil te wederleggen.
Pompeo, geef my raat; want raat in tegenspoet
Verstrekt een sterken arts voor ’t quijnende gemoet.
Pomp.
’k Toon my schultplichtig aan haar Majesteyts begeeren,
Ik heb, om zeek’re reên, met my ten hoof doen keeren
Een jongen herder, die in weezen en gelaat
Den Koning zoo gelijkt, dat d’alderwijsten raat
Zou feylen in de keur, ja ’t aldergaanste oordeel,
’t En zy ’t hem was bericht, zou hebben weynig voordeel
In ’t onderscheyden, en met dees zal ik bestaan
Een stuk, dat u en ons van onlust zal ontslaan.
Matil.
Toon my dien jongeling.
Pomp.
Ik zal hem u vertoonen.
bin.
Matil.
O herder! zoo by u zoo veele gaven woonen
Van loffelijk verstant, als uw’ gelijkheyt lijkt
Den Koning, zoo die gaaf uyt uwe reeden blijkt;
Zoo zal ik, door mijn list, in ’t hof bestaan te maaken
Een warring, ’t is te laat om mijn gedane zaaken
Te vloeken; ’k neem de list als raatsvrouw nu te baat,
Tot redding van mijn volk, en onderdrukten staat.
Zeste tooneel.
Pompeo, en Hendricus in herders kleeren.
Pomp.
DIt is den herder.
Maril.
Goôn! wat zie ik voor mijn oogen?
Dit is een wondre zaak; natuur van wat vermoogen
Zijn uwe gaven, ô! welk een gelijkenis,
Ik heylig uwen raat, en zijn geboorte, wis
Zal dees mijn pijnen en bedroefde qualen stelpen.
Zegt herder, hebje ’t hert?
Hend.
Om u in als te helpen.
Matil.
Hoe nu! gy antwoort my te greetig, zonder weet
Wat dat ik zeggen wil.
Hend.
Al schijnt dit boerenkleed
My van aanzienlijkheyt en eere te ontblooten,
’k Heb moedt om als te doen, schoon vrouw Naturaas looten,
En telgen, zijn mijn wiegh en baakermat geweest;
Gobiedt my wat u lust, ziet of ik ben bevreest?
Matil.
Hoe is u naam?
Hend.
Mevrouw, ’k wort Hendrik hier geheeten,
Een onderzaat des Graafs.
Matil.
Kent gy den Vorst?
Hend.
Mijns weeten
Heb ik zijn Majesteyt met oogen nooyt gezien.
Matil.
Ik ben verwondert Graaf, ô hemel! laat geschiên
Mijn voorneem en begeer, leent my, tot troost der vroomen,
U hulp, toont hoe ’t verstant kan alle krachten toornen.
Treet met my in ’t vertrek. Pompeo heeft ook een
Van ’t hof dees knecht gezien?
Pomp.
Mevrouwe, neen, ô neen,
Hy is bedekt met my in mijn vertrek getreden,
Om zeek’re reên, die ik u met gelegentheden,
Wel zal verbalen.
Hend.
Ik treê in met uw verlof.
Matil.
O hemel!geeft my rust door ’t warren van mijn hof.
binnen.
Zevende tooneel.
Matilde, en Hendricus in Koninklijk gewaadt.
Matil.
DOet zoo ik u belast, en om u t’ onderscheyden,
Zal deze pluym mijn oog ten rechten doel geleyden.
Hend.
Is ’t mogelijk, Mevrouw, dat ik hem zoo gelijk?
Maril.
Is zoo, Hendricus, dar zonder dit merk’lijk blijk
Ik u te zamen zag, my zelfs wel zou bedriegen
In ’t keuren, ’t gauwst vernuft zou in dar oordeel liegen;
Ik moer door listigheyt mijn raden, de natuur,
Zelfs overwinnen, en het al te schaad’lijk vuur
Zijns hoogmoets dempen, en door mijn verdichte listen
Dit monster temmen, ’t welk ’s Rijks eendracht banden splisten.
Wie zoude zeggen, dat den reyger, die de zon
Een schaduw’ op der aart wil strekken, immer kon
Door ’s jagers listigheên, tot eenen val geraaken?
En wie zou zeggen, dat als ’t noordt bestaat te braaken
Een uyrgelaten storm, zoo dat het rookt en barnt
Op ’t strant, en ’t brakke schuym bevocht het hoog gestarnt,
En dat de golleven de duynen, rotsen, bergen
Beklimmen, en de lucht in steyle hoogte tergen.
Hoe dat het moog’lijk was het spoorelooze spoor
Te banen, daar het schip zijn eerste haven koor;
En wie zou zeggen hoe het mooglijk was die dieren
Te temmen, die met klaauw, met tant, en gifte vieren,
Ten borst gewapent zijn: zonder de listigheydt
Des menschs, die ’t al verwint; hier meê zy u gezeyt,
O Hendrik, dat dit Rijk door nootdwang moet gedulden
Een Reyger, die de zon door hoogmoet zou onthulden,
Indien ’t hem moog’liik was, een zee die altijt dreygt
Met onweêr, en een dier ’t welk als vergiftig heygt
Na zijnen adem, dees moet, door ons listigheden,
Zijn wreetheyt tot een trots, zijn op den kop getreden.
Hend.
Al wat de wreede koude en guere winter schent,
Wort weêr herbooren door een aangename Lent,
Die ’t velt zijn eerste verf, en groente doet bekomen,
De vogelen haar zang, de looverlooze boomen
Haar vruchten, bloemen, kruyt; al wat de noortvorst heeft
Geplondert, en verdelgt, de zoete Lente geeft,
Hoogwaardige Vorstin, hier meê wil ik betoonen,
Dat, alzoo lang dees list uw boezem zal bewoonen,
Seciliën voortaan twee Konings voeren moet,
Den eenen tot bederf, den andren tot behoedt
Haar ’s levens, nu voortaan, al wat dees Vorst zal binden,
Zal ik, op u bevel, te niet doen en ontwinden;
Op dat door dit bedrogh zijn al te hoogen moedt,
Door zulken warring, komt te vallen voor uw voet.
Mat.
Schoon gy twee beelden zijt, gevorremt na elkander,
Nochtans moet uw bevel, en ’t zijne van den ander
Geheel verscheyden zijn, midts gy voortaan te niet
Moet maaken, al ’t geen dees hoovaardige gebiedt:
Zoo lang den Koning slaapt, zoo zult gy van beveelen
U niet onthouden, om een Konings rol te speelen.
’k Zal uw beboedster zijn, Helena.
Helena uyt.
Helen.
Wat ’s u wil?
Matil.
Gaat zegt aan Floro, dat zijn Majesteyt hem stil
Alleenig spreken wil, van zwaar en groote zaken.
Helen.
Mevrouw, ’k volbreng uw last.
bin.
Matil.
O hemel! wilt ontslaken
De banden mijns verdriets.
Hend.
Ik ben in ’t hert geraakt.
Matil.
Hendricus, ik vertrek.
Hend.
’t Is reden dat men waakt.
Matil.
Ik ga, volbreng uw last.
Hend.
De Oppermacht wil geven,
Datge door deze vondt het ov’rig deel uw’s leven
Gelukkig einden moogt.
Matil.
Den hemel u behoedt.
bin.
Hend.
Ik was noch gisteren een herder, opgevoedt
In velden, bossen, waar verachte lieden woonen,
En nu staan ik alhier, om yder te vertoonen
De grootheyt en ’t ontzagh eens Konings, by aldien
Wanneer het lichaam slaapt, de ziele ’t gaat ontvliên;
Zal ik, terwijl hy rust, zijn schaauw en ziele wezen,
Ik zal zijn groot gewelt verbreken, en door deze
Mijne gelijkheydt, aan Seciliën doen zien
Dat d’hoogmoet voor ’t bedrogh, en haar gewelt moet vliên.
Wy zullen als Castor en Pollux ’t licht verdeden;
’t Licht deelen van zijn macht: ’k begin mijn rol te speelen.
Helen.
Floro zal datelijk hier by u Hoog heydt zijn.
Hend.
O hemel! wie is dees? wat held’re zonneschijn
Omnevelt mijn gezicht? en met u waardigheden
Komt Flora voor godes in d’oudtheyt aangebeden;
De Griekse schoonheyt die zich aan uw naam verplicht,
Maar niet aan uwe leên, komt met u, uw gezicht
Zou klemmen doen de mont van die goddin, die ’t roemen
Haar ’s lofs, u ziende, straks verachten zou, en doemen:
Helena blijf, ey blijf, laat my ’t volmaakt gebouw
’t Welk uw gezicht verrijkt) aanschouwen, ach! wie zouw
Niet dwalen in zoo veel verscheyde schoonigheden
Van schoonheyt, ô! volmaakte en juystgestelde leden:
Denkt niet vergoode maagt, dat dees mijn doente strekt
Tot vleijen, neen, ô neen: mijn ziel won opgewekt
Door de nieuwsgierigheydt der oogen, die ’t beveelen
Door ’t zien volbrengen aan d’onzichtbaarlijke deelen.
Hel.
Indien uw Majesteyt met voorbedachten raat
Aanschouwen wil Mevrouw de Koningin, ’t gelaat
Haar ’s weezen, zal ’t gezicht uw ’s oogs een wonder strekken.
Hend.
Een nieuwe schoonheydt kan bey d’hert en oogen
Hel.
De omtrek die Natuur dees mijne leden gaf,
En zijn niet waardig die te roemen; ey laat af
Van vleijen, met verlof, wilt my ten besten houwen
Mijn Heer; wie hoorden oyt, dat een, die de gebouwen
Des hoogen hemels ziet, zal kiezen voor die keur
De aartsche, deze reên uw vleijen stelt te leur:
Wie zal, aanschouwende de helle Staatgoddessen
Van Phaebe; zijn gezicht, en grooten yver lessen,
Om die t’ aanschouwen in de kristalijne vloedt
Van Tetis, ’t zy by reên en reden schoppen moet?
Ik acht zijn Majesteyt den inhoudt van mijn reden
Ten vollen heeft verstaan; met uw verlof, want heden
My ’t blijven niet betaamt, indien haar Hoogheydt quam.
binnen.
Hend.
De schoonheyt voert ’t gebiedt over de ziel, de vlam
Der zelleve berooft de zinnen hare krachten.
Flora uyt.
Mijn Heer, de Gouverneur, en Kapiteyn verwachten
Met ernst na uw bevel.
Hend.
Men doetze binnen staan.
binnen in weêr uyt.
Achtste tooneel.
Libio, Arnesto, en Floro uyt,
Hend.
FLoro, ik wil zoo straks den Adel weêr ontslaan
Van hunne balling schap, en voorts ten Hoof doen keeren.
’k En mach d’eerwaardige zoo reukloos niet onteeren:
Zoo iemant van hun al, voor dees bewezen eer
Ons komt bedanken, zoo zult gy ’t gebodt uw ’s Heer,
Schoon hy zich toornig veynst, volbrengen noch nakomen;
Om zek’re reên wort sulckx by ons ter handt genomen.
En gy, schoon of mijn toorn u tot aan ’t leven tast,
Zoo dult, en geeft geen reên, als dat ik ’t heb belast.
Arnesto, of ik u beveel de stadt te mannen
Met borg’ren die verwoedt nu tegens d’Adel spannen,
Zult gy tegens ’t gebodt uw ’s Konings voor die tijt
Aannemen ’t eerloos schilt van ongehoorzaamheyt.
Dit strijdige bevel, is strekkend om mijn landen
Te vrijden van ’t gewelt der hatende vyanden:
Dit moet zoo volgen, voort, slaat mijn beveelen gaê;
Dat gy niet werkt uw schant, noch ’s Konings ongenaê.
Arn.
Wy volgen uw bevel.
Hend.
Gy Heeren, ik zal heeden
U met meer ampten als voorhenen gaan bekleeden;
Want ik Octavio, nu heden overgeef
Uwe papieren, en Pompeo uwen neef
De garde, Frederik zal slot en stadt gebieden:
Ik wil met eerder eer verheerlijken u lieden.
Libio.
Wy zijn u dienaars, en met u verlof wy gaan.
Hend.
Volvoert u last, u Vorst vindt heden sulckx geraân.
Voorwaar ’k had noyt gedacht, dat ons gelijkenisse
Zoo veele oogen doen in keur, en oordeel misse.
Met welke angsten gaf mijn ziel de woorden aan
De tong, hoe was mijn borst zoo met de vrees belaân.
Negende tooneel.
Matilde uyt.
Hend.
HOe gaat het?
Noch toe wel.
Marild.
Den Coninck is voorhanden,
Hendricus, Karel komt, verschuylt u, ’k zal mijn landen
Zoo lang dees aanslag duurt, van ’t dreygend’ ongeluk
Bevrijden, en met list weêrstaan dit lastig juk.
Ik luyster, daar ’s de Vorst.
binnen.
Tiende tooneel.
Karel met een open brief.
POrsia met wat woorden,
Met welk een wreetheydt om mijn ziele te vermoorden,
Beantwoort gy mijn brief? doch wat volmaaktheyt leeft
Hier zonder hoogmoedt? en wat schoonheyt, daar niet sweeft
De strenge wreetheyt? (ach!) maar in wat naberouwen,
En knaging raakt die geen, die op die schoonheyt bouwen?
O! brief, tyran mijns hoop, die mijne quaal vergroot,
En in u omtrek huyst het vonnis van mijn doodt;
’k Herlees u andermaal: maar waar ’s ’er een gebooren
Die tweemaal d’uytspraak van zijn sterven tracht te hooren?
’k Min u met zulken min ondankb’re, dat ’t gedacht,
(Wanneer de ziel wanhoopt van uwe gonst) de kracht
Van reên en reden breekt, zoo dat ik in mijn minne,
Alleen geen min, maar een verharde hartheyt vinne.
Maar hier van al genoeg, mits d’ongelegentheyt
Van hare komst.
Matilde uyt.
Mevrouw, ziet de genegentheyt
En liefde van die geen, die u volmaakte leden
Al lange heeft geviert, met vierige gebeden
In ’t middelpunt zijns herts (goôn!) hoe de ziele haakt
Na uwe spraak, ey spreekt, en ’t nortse swijgen staakt.
Matil.
De twijfel boeyt mijn tong met reden om te spreken,
Mits d’ongewoonheyt van u vleyery.
Frederik uyt.
Tot teken
Van plicht en dankbaarheyt kus ik u hand, mijn Heer,
De blijdtschap grooter is, terwijl ik wederkeer,
Als eer de droef heydt om als balling te vertrekken.
’k Blijf u verbonden slaaf.
Kar.
Hoe! zoekt men my te wekken
Tot toorne, wat is dit?
Elfde tooneel.
Pompeo uyt op de knyen.
GEnoegzaam loon geniet
Mijn trouw, terwijl het oog u straf en wreetheyt ziet
In gonst veranderen.
Karol.
Wat zal ons hier ontmoeten?
Twaalfde tooneel.
Octavio uyt op de knyen.
IK kus genadig Heer, u waarde en heyl’ge voeten,
En treê met dankbaarheyt in d’hemel van uw macht,
Op dat u voor ’t gezicht mijn trouwheyt zy gebracht.
Uw dienaar hoopt voortaan in de vergoode stralen
Uw ’s gonsts, een zoete lucht, gelijk voorheen, te halen.
Dertiende tooneel.
Floro uyt.
Karel.
HOe! Floro gaat mijn hof met schelmery vermast?
Floro.
Neen Heer, ’t geen hier gebeurt, grijpt oorsprong uyt uw last.
Karel.
Zult gy aan my, u Heer, zoo dwazen antwoordt geven?
En laat mijn tooren u noch in haar gramschap leven?
Is mijn gedult zoo groot? ik vraag u andermaal,
Of door mijn last dees drie verschijnen in mijn zaal?
Floro.
Hoe is dit veynzen, Heer, het schijnt u ernst te wezen?
Karel.
De doodt en is zoo niet te duchten, noch te vrezen?
Als mijne toornigheyt, die als een AEtna brant.
Ziet wie zich tegens my en mijne grootheyt kant;
Wat wilt gy arreme, en weerelooze wormen
Mijn groot heyt (welkers kracht noyt Tifon kon bestormen
Doch ondergraven, goôn! hou, hola, Kapiteyn.
Veertiende tooneel.
Libio uyt.
WAt wil zijn Majesteyt?
Kar.
Dees, die zich tegens mijn
Door hoogmoedt zetten, en door eygenbaat belonken
Mijn kroon, dat gy die sleept naar d’ uyterste spelonken
Van ’t Montebels gebergt, zoo wort de wraak voldaan
Aan schelmen, die door list hun Vorst en Heer verraân.
Siciliën, gy zult door mijne gramschap weten,
Dat uwen troon niet van een Coninck wordt bezeten,
Maar van een helsen droes, die staâg na wreetheyt dorst.
Libio.
Wel hoe! mijn Heer, gy spreekt niet als een reedlijk Vorst,
Voor wien den Oceaan met zijn yvoore schuymen
Gantsch onderdanig buygt, laat uwe borst inruymen
De reden (groote Vorst) uw hevigheydt bepaalt;
Mijn Heer, de gulde Zon het aardtrijk niet bestraalt
Met een gelijke warmt, noch door zijn glans te bergen
Veroorzaakt hy het ys, noch gaat de noortvorst tergen,
O neen! in ’t minste niet, mits hy om d’aardtkloot gaat
Gezatig, en houdt streck, juyst op de middelmaat.
Karel.
Ik zeg u andermaal dat gyze neemt gevangen.
Libio.
Mijn Heer, ’t en kan niet zijn.
Karel.
Verft schaamte niet u wangen
Ontrouwe? neen, ô neen! dees al te hooge moedt
Als aamtocht van ’t verraat, is by u niet gevoedt,
Maar wel by n Vorstin, die ’t schelmstuk gaat verzellen,
Door dien de maan, alleen door hoogmoet, zich derft stellen
Tegens de gulde zon, maar hare hoogmoedt zinkt
En duykt, zoo dra de glans haars broeders haar omringt.
’t Is waar, het machtig rijk is u geweest voor dezen,
Maar nu is ’t mijn. ô neen! ’k ben door u niet gerezen,
Noch door uw keur en tak, geraakte ik tot de kroon;
Mijn onverwinlijk hert, en moedt, heeft my dees troon
Rechtvaardig ingeruymt; maar re geringe kusten
Bezit ik, in wiens schoot de werelt hoort te rusten.
Arnestus.
Vyftiende tooneel.
Arnestus, Karel, Matilde.
Kar.
WEl wat is zijn Majesteyts begeer?
Zegt de Gemeente aan dat zy ren dienst baars Heer
Zich waap’nen met geweer, om zoo met kracht van mannen
Den Adel uyt mijn hof, en koninkrijk te wannen.
Gaat heen volvoert u last dat uw getrouwheyt blijkt.
Arnest.
’t Is recht, noch reên mijn Heer, gy zulken vonnis strijkt,
Gy dempt, en dooft den glans van u vergode ouders
Door deze daadt, en torst elks haat op uwe schouders.
Karel
Hoe! voert gy ook ’t gebiedt.
Arnest.
’k Volvoer u last met schrik.
binnen.
Karel.
’k En twijffel niet of ’t is het hemelsche beschik.
Matil.
’t Is ’t hemelse beschik, door dien wy moeten leeren,
Uyt zijn voorschikking hier gezatig te regeeren;
Want d’hoogen hemel stelt ten toon voor ons gezicht,
Altijdts op eene maat het goddelijke licht.
Waaromze ook heeft gemaakt onder haar gulde merken
Een schaal, om dit gebodt met meerder kracht te sterken;
Waar meeze scheyt het licht van ’t duyster: deze wet
Heeft Godt met eygen handt in ’t reed’lijk breyn gezet.
’t Welk leert gezatig zijn, dit ’s uyt hun niet gesprooten,
Maar wel nyt mijn; want als de reên bun zien verstoten.
Gekrenkt, en neêrgestort, beurenze met meer kracht,
Als voor hun heyl ge kruyn, waar doorze zijn geacht
Voord’andere Natuur by ’t vrye volk, die wetten
In plaats van Vorsten op hun gulde zeetels zetten.
Ey zegtme doch waar door de ziel wort onderscheyt
Van andere schepselen, als door de reed’lijkheyt?
Toen in ’t begin den mensch most deze schoonheydt derven,
Brak d’eendrachts knoop, en al de zeden samen sterven.
’t Gemeen gaf u de kroon, in haar ontbrak de trouw;
In u de reden, dies ik vast en zeker houw
Dat door tyranse kracht geen kroon mach zijn genoten,
Hier door gy kennen moet dat gy u zelfs vergrooten,
En plaatsten u met kracht in ’t opperste gezach.
Ik heb u niet gekroont, dies blijf ik van dees dag
Regente van het rijk, gy, die gy waart voor dezen.
bin.
Kar.
Vertoeft, vertoeft Mevrouw.
Fred.
Arnestus, wat zal ’t wezen?
Waarom bracht gy ons hier terwijl de tooren brandt
Des Konings?
Arnest.
’t Is geveynst, en zonder mening, want
Zijn Majesteyt my sulckx belasten, die om reden,
U met de stadtsvoogdy op heden wil bekleden.
Libio.
’k Acht my gelukkig, wijl ik zulken last beleef.
Floro.
Den Koning wil dat ik mijne papieren geef
Ook van Octavio.
Libio.
Tot betring van uw schanden,
Stelt hy de garde. Graaf, in u genadens handen.
Fred.
Laat ik, ô groote Vorst! voor dees gedane eer
Uw handen kussen.
Pomp.
Zulks is echter ons begeer.
binnen.
Kar.
Mijn ziele neemt gedult, blus uyt de vier’ge hetten
Uw ’s toorens, wilt de wraak bestekte palen zetten;
Gebruykt in deze zaak de raden uw ’s verstandt,
Terwijl zich rijk en volk tegens u voorwerp kant.
Komt huwt u aan de list, om onder schijn van reden,
Dees wederwaardigen onder u voet te treden.
Ontrimpelt my het breyn, gy, die met deugt vermomt
De ondeugt toyt, en ’t goedt door uwe schijn-gonst domt.
Ik zal de toorts mijns wraaks, die my het hert doet branden,
Bloedtplengende Belloon, u leveren in handen,
Tot schraging van mijn kroon: ’k zal onder d’oorlogsschijn
Met Napels, aan dit rijk doen slurpen het fenijn,
Waar mede ik zwanger ga, en hier door zal ik royen
Den Adel, en het werk van mijne wraak voltoyen.
’t Welk daatlijk moet geschiên, eer dit oproerig rijk
Mijn macht ontwast, en maakt my levendig een lijk,
’t Welk licht voor het verricht aannemen zou den yver.
Mijn pagie gaat terstondt, zegt mijn geheymeschrijver
Dat hy alhier verschijnt, met d’hooftman van mijn wacht
En stadtvoogt; voort ga been, neemt mijn bevel in acht.
Zestiende tooneel.
Pagie, Octavio, Frederico, Pompeo, en Floro uyt.
Kar.
WAt duyvel zal dit zijn, wel hoe! wat zullen dezen?
O hemel! wat gedult kander zoo krachtig wezen,
Die mijn getergde wraak in redens kreyts bepaalt?
Ten waar mijn eer.
Fred.
De Vorst schijnt van de reên verdwaalt?
’t Geen gy voor oogen ziet, is uyt uw’ last gesprooten.
Kar.
Zegt schelmen, wie u met dees ampten ging vergrooten?
De wraak springt uyt den bandt, en holdt met wijde schreên
In ’t koninklijke breyn, ’t en kan niet zijn geleên.
Ik vraag u andermaal, verraders, wie dat deze
Bedieningen u gaf?
Pomp.
Wy zijn door u gerezen
Tot deze staat.
Kar.
Door my, gy liegt het alle drie,
Gy schelmen, daar ik trouw, noch dienftbaarheyt in zie,
Flor.
Uwe vergetenheyt en moet niet zijn gebooren
Uyt uwe veynzery, als u geveynsde tooren.
Mijn Vorst, ik bidd’ dat gy dees hevig heyt verzet,
Het koninklijke woort is voor ’t gemeen een wet;
Men ducht met reên voor een beveynsde Konings tooren.
Kar.
O schelm! uyt u alleen is al dit werk gebooren.
’k Sweer ik u straffen zal. Fredrico, ’t is geen recht,
Dat d’oorlog door ’t verzuym mijns traagheydts blijft geslecht,
Waar door Siciliën zijn adem plach te halen,
Als het uytbreyden zou zijn welbezette palen.
Gaat heen, verzaamt het volk, ’t welk eertijdts de banier
Mijns voorzaats heeft gevolgt, ik wil door ’t oorlogsvier
Tot niet vermorsselen ’t rijk der Napolitanen,
En mengen d’as met bloedt, en uytgestorte tranen,
Op dat de werelt voelt dat hier een Tethis zoon
Op haar vier deelen slaat den strengen oorlogstoon.
Fred.
Met alle vlijtigheyt zal men uw last volvoeren.
Kar.
En ik met ernst mijn wraak, tza doet de trommels roeren.
Octavio.
Octav.
Mijn Heer.
Kar.
Verzeker dezen gast.
Flor.
Verwacht ik zulken loon; ô al te strengen last.
Mijn Heer, gy hadt gezeydt uw toorn geveynst te wezen.
Kar.
Wel beelt gy u sulckx in, zoo hoeft gy niet te vrezen.
Barl.
Recht, recht, Heer Koning, recht.
Kar.
Wie derft mijn tooren breeken;
En vordert recht, wie is ’t, wie wil den Koning spreeken?
Barl.
Niet mijne gierigheyt, maar wel een zak vol klacht,
Heeft my onder ’t gezicht van u, mijn Heer, gebracht.
Ik bid ootmoedelijk, dat gy doch aan wilt hooren
Het ongelijk het welk uw dienaar is beschooren
Van een ondankb’ren Heer, die hem zeer heeft verstoort.
Kar.
Wat is ’t voor een? zeg op.
Barl.
’t Is Karel, met een woort
Zal hy my wel verstaan.
Kar.
Die kent u gantsch niet schuldig.
Barl.
Ia die ontkent genoeg die niet betaalt, zorgvuldig
Heb ik hem steets gedient, en als ik sulckx verhaal
Zoo is hy doof, dies ik hem met het woort betaal
In d’ooren blaazen moet.
Kar.
Hy zal u wel betaalen.
Barl.
Hy zal, maar zeg wanneer, of waar zal ik het haalen?
Kar.
’k Blijf borge voor zijn schult, gaat heen, en zijt te vreên.
Barl.
Zoo gy hem kent mijn Heer, betaalt voor hem, de reên
Gebieden sulckx mijn Prins.
Kar.
Ik laat u.
Barl.
O waarachtig,
’t Woort laten groote Vorst, dat luyt te sterrefachtig,
’k Loof niet gy sterven wilt, ô dat ’s zoo braaf gezeyt,
Daar Barlovento dat schenkt u mijn mildigheyt;
Dat luyt veel beter als ’t woort laten in de ooren;
Als gy van laten spreekt, gaat al mijn moet verlooren.
Kar.
Ik zegh u, dat gy gaat zonder gespreek of eys.
Barl.
Ik sterf, och, och, ik sterf, zegt gy dat noch een reys.
Kar.
Ik zeg u, gaat van hier, wilt gy mijn toorn ontslippen.
Barl.
Waar duy vel zou ik heen, aan d’oever by de klippen
Gaan moslen zoeken? hoe, wijst gy my zoo van kant,
En onbeloont mijn Heer, dit is te grooten schant?
Kar.
Gaat heen, haalt pen en inkt, ’k zal my mildadig toonë
Aan u; want ik u schenk tot loon twee duyzent kroonen.
Barl.
Ik kus u handt, maar neen, wech handt, ik kus u niet,
Voor dat mijn oog dees gift, van u gegeven, ziet.
Tza wakker dat is gang; maar wat heb ik vergeten?
Is ’t jaarlijks, of voor eens? dat dien ik wel te weten.
Kar.
’t Is jarelijks, gaat heen.
Bar.
Wel dat komt zeeker fijn,
Van nu zoo zal mijn naam, Don Barlovento zijn.
Porsia uyt.
Ik keer weêrom, vermidts ik gins den Konink zie.
Kar.
Porsia blijft, ey toeft, dat ik u vrage wie
Oyt hoorden, dat den dagh met haar vergoode stralen
Zich bergde voor het oog haars minnaars? ey laat dalen
Dees wreetheyt, mijn goddin, de zon keert noyt de rug
Noch deyst: hoe welft uw haat mijn min zoo’n steylen brug,
Ach! laat ik door mijn klacht uw snelle vlucht verletten.
Pors.
De schaduw, Heer, en kan zich tegens ’t licht niet zetten;
Vermits men by de zon een Konings macht gelijkt,
Ik by u maar een schaâuw, ’t is reên de schaduw wijkt:
Uw tong wijdt in het tal der hemelsche Goddinnen,
Daar zijnder waardiger in ’t machtig Hof te vinnen,
Om zulke vleyery te hooren, boven al
Helena, die men stelt in ’t goddelijke tal.
Kar.
Ik bid u Porsia doch u gedult te lengen,
Ey wilt uw schoonheyt niet met uwe wreetheyt mengen,
Toont u gezatiger, zie wie hier smeekt en kermt
Om uwe min, erbarmt die om uw liefde zwermt.
De schoonheyt van mijn Hof, moet voor uw schoonheyt wijken,
Gelijk de schaâu voor ’t licht, ’k zal ’t met ’er daat doen blijken,
Gy overwintze al, gelijk den diamant
De kroon van al ’t gesteent in waard’ en luyster spant.
En wat belangt Heleen.
Zeventiende tooneel.
Helena uyt, luysterende.
HAar oogen zijn een schaduw
Van d’uwe, die ’k noyt prees of minde oyt: ja uw,
Uw schoonheyt heeft geen ga, al gaf aan my de zee
Haar schatten, en de aart haar scepters, dat mijn ree
Van dees tijdt blijft vervloekt, indien ik haar beminne,
Een vrouw die...
Hel.
Houdt mijn Heer, laat reden u verwinnen.
Ben ik die geen (ô Vorst!) wiens wangeschapen leên
U zoo mishagen? ja nochtans toen uw gebeên
My offerden de zucht uw ’s vleyery, toen waren
Onschatbaar deze leen, vergult dees blonde haren,
Toen was ik een Goddin, een Flora; maar ik zie,
Dat gy uw schijngonst glimpt met woorden, hemel, die
Ik altijdt danken zal met vierige gebeden,
En looven, mits gy my zijn vleyery ontleden.
Kar.
Helena, zeg wanneer ik u de bynaam gaf
Van Flora? zeg wanneer zoo sprak ik n? laar af
Van zulke reên, gewis gy hebt u zelfs bedroogen
Door ’t droomen, en verschijnt voor ons met slapende oogen.
Hel.
Gewis mijn slaap is met uw vleyery ontwaakt.
bin.
Pors.
’t Is reên zijn Majesteyt voor my zijn vleyen staakt.
Waarom bedriegt gy my met woorden zonder meenen?
Het is my lief, dat hier Helena is verscheenen,
Noch liever u te zien veranderlijk in min.
Kar.
Ey toeft, mijn waarde, toeft, verzet dien wrev’len zin,
Die my mijn ziele moort, moet ik mijn hartje derven?
Pors.
Wel blijft gy zonder hart, zo zijtge vry voor ’t sterven.
Kar.
Waar vlucht gy mijn Goddin?
Pors.
Die naam aan Flora geeft,
Waar die is een Heleen, geen darde schoonheyt heeft
Van noode.
Kar.
Ach waar heen?
Pors.
Om uwe vrucht te vesten,
Vertrek ik. Laatme los, het is uw min ten besten.
Kar.
Helena liegt, mijn lief.
Pors.
Wanneer de zonne licht,
Is ’t billik dat Diaan met haar gezelschap zwicht.
Kar.
Hoe! is uw borst, mijn lief, met minnenijt bezeten?
Pors.
’t Hert ’t welk noyt liefd’ bezat, en heeftze noyt doorbeten.
Kar.
Zijt gy ondankbaar dan darge geen liefd’ beloont?
Porsia.
Neen, eerelijk en kuys, ’k bid mijn vertrek verschoont.
binnen.
Kar.
Z’is wegh, ô hartenwee. wat brouwen uwe lagen
Helena, in dees borst onlijdelijke plagen?
Zeg valsche vrouw, waarom heeft uw vervloekte list,
Tot Karels leet dees vondt uyt Acheron gevist?
O schichtige ommezway, ô duyvelse gedachten,
Uw vierschaar zy gevloekt, uw werking en betrachten.
O! onverwachte slag. Helena, ’s hemels straf
Dreygt uw vervloekte kruyn, haar haat, en Karels graf.
binnen.
Continue

Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Matilde, en Henderikus.
WIlt nu, ô Henderik, mijn last en wil ontrouwen,
Ik ondertusschen, zal gaan Karel onderbouwen;
Die door tyranse kracht, mijn oudt en wettig erf,
Te brengen tracht (ô spijt!) tot ’t uyterste bederf.
Gy zijt de noort en ’t licht, waar ik het schip van reden
Na stuer, en wederstaâ zijn trotse moedigheden.
Gy zijt de stem en tong, door welkers aamtocht, ik
De zaaken van dit Rijk, ontvoogt, als voogt beschik.
Hend.
Indien ik met mijn bloed uw kroon en staat kon vesten,
Uw dienaar gaf ’t Mevrouw gewilliglijk ten besten;
Gebiet my wat u lust, ’k ben willig en bereyt
Te doen, wat my van u zal werden opgeleyt,
’k En kan de goê natuur niet danks genoeg betoonen
Voor de gelijkheyt die in my en Karel woonen,
Als strekkend’ tot u heyl.
Mat.
Vaart wel, en zijt gerust,
Zoo lang ik voor u waak, blijft uwe zorg gebluft.
Hend.
Ik heb de vrees al lang uyt deze borst gestooten,
Mevrouw, in uwe zorg is mijne zorg geslooten.
Mat. bin.
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Tweede tooneel.
Helena uyt.
HOe lichtlijk wort een vrouw bedroogen, die het oor
Leent aan de vleyery eens Minnaars, en gehoor
Geeft aan hun yl geklap: maar waar is die te vinde,
Die haar inbeelt, te zijn een lukkige beminde?
Nu ’t leven is bedrog, een strik daar elk in valt,
Gelukkig is die geen, die over haar gestalt
En schoonheyt zich niet roemt. Ziet zich den Vorst vertoonen
Gins in de zaal, ’k vertrek.
Hend.
Wel zijt gy daar, mijn schoone?
Hel.
Hier ben ik, maar niet schoon.
Hend.
Gy doet u ongelijk,
Dat gy u zelfs misprijst, wijl ik een oordeel strijk
Op redens grondt gevest; waarom wilt gy bedelven
Uw schoonheyt met dit floers? waarom toont gy u zelven
Ondankbaar? en ontkent ’t geen u den hemel gaf,
Zoo gy hem niet bedankt, zelfs voor u zelfs, de straf
Die d’hemel altijts pleeg d’ondankbare te wyen,
Zal, tot u eygen leet, Helena, op u glyen.
Looft, die u loven doet, de gaven een voor een,
Waar meê gy zijt geciert, zijn waardig aangebeên.
Uw welgestelde leên, en schoonheên, elk byzonder,
Zijn meer als menschelijk, en voor elks oog een wonder,
U oog beneemt en geeft het blaauw gewelf zijn licht;
De zon houdt zelf te leen zijn glans van u gezicht.
Iaa dat den donderaar uw schoonheyt quam te naaken,
Ik weet hy d’hemel liet, en zou zijn woonplaats maaken
In dit albast gebergt, op welkers kruynen staan
Twee kaarsen, die robijn in gloet te boven gaan.
De gadelooze glans uw ’s schoonheyts, doet my grieven
Het hert, ’t welk lust verwerpt, en plaatst voor lust de liefde.
Hel.
’t Is wonder dat uw tong ’t geprezen dus misprijst:
En weêr ’t misprezen nu zoo grooten eer bewijst.
Gaa heen naa Porsia, ik ken uw listig vleyen,
Hoe! meent gy door uw tong my verder te verleyen?
Neen Heer, ’t is al te laat, gaa keert u na die vrouw,
Na die goddin, die zon die u verlicht, hoe zouw
Een slapende, als ik, een Konings hert ontsteeken?
Neen, gaat na die Sireen, hier ’s vruchteloos u smeeken,
Die schoonheyt die gy flus zoo boven and’ren prees,
Laat die de arts uw ’s quaal vertrekken, nu voor dees
Tijdt al genoeg: ik gaa.
Hend.
Helena, door dees woorden
Zult gy uw Konings hert vernietigen, en moorden.
Ik zweer u by mijn hooft, dat u geprezen schoon
Noyt door dees losse tong geplaarst is uyt haar troon,
Porsia moet voor u, gelijk een wolk, verdwijnen,
Uw minnaar kent geen schoon, als daar uw fakkels schijnen;
Ik zweer ’t u andermaal, dat, die ’t u heeft bericht,
Tot breeking onzer min, het valschlijk heeft verdicht.
Porsia uyt, luysterende.
Den hemel wil mijn Rijk met eeuw’ge plagen straffen,
En my, zoo ’k haar bemin, rechtvaarde loon verschaffen.
Hel.
O hemel! wat ik hoor, ’t is vruchteloos gekermt.
Hend.
Ik merk dat hier ontrent den Koning heeft gezwermt.
Pors.
Nu mach voortaan de zon, en al de and’re dingen
Waar gy my by geleekt, triomf en vreugde zingen,
Over de rust die haar u wisseling bereyt;
Dank zy den hemel, dat gy weêr genezen zijt
Van deze ziekt. Princes Helena, zijne reden,
Hebben aan ons in ’t kort veel wonders doen ontleden.
Hel.
’t Is waar, met u verlof, dat ik zijn tooren vliê.
Hel. bin.
Hend.
Helena blijft, ey blijft.
Pors.
’t Is wonder wat ik zie.
Hend.
Zoo ik Porsia min wil my den hemel straffen,
En na waardy mijn Rijk rechtvaarde straf verschaffen.
Pors.
O hemel, zijtge zoo stantvastig in uw min!
Hend.
Wat ik toen heb gezeyt neemt heden noch begin,
’k Heb uwe trouw beproeft; om sulckx geloof te geven,
Zult gy van dezen nacht, het wit uw ’s wil beleven,
En trouwen Frederik, die ’k weet dat u bezint.
Pors.
’k Heb u te danken, nu bevindt ik gy my mint.
Den hemel wil de Vorst deze mildadigheden
Vergelden: dat uw naam van elk wort aangebeden.
Porsia binnen.
Barlorvente met pen en inkt uyt.
Kent gy ’t groot A.B.C. ô grooten Alexander!
Zoo schrijft op dit papier, vervolgens na malkander,
Eens zeven letteren met deze mijn penseel,
Die uyt een ganzewiek mijn vroomheyt viel ten deel,
Tot vordring van mijn staar.
Hend.
Wie derft zich hier vertoonen
Met dit Notaris tuyg?
Barl.
De oudst’ van Momus zoonen;
Wel dat komt zeker schoon, dat ik hier by u kom,
Is om mijn rente, hoe mijn Heerschap, benje krom?
Of zoekt gy Barlovent door praat in slaap te wiegen,
Een Koning moet zijn knecht door woorden niet bedriegen:
En spot niet met uw slaaf, door dien een Koning moet
Aan groot of kleyn, het zy in ’t quade, of in ’t goet,
Met welgegronde reên, na tijts voorvalling spreken,
Hier door de Majesteyt by ’t godd’lijk wort geleken,
Ook goddelijk ontzien; en gy, wiens mont ’t gebiedt
Van reden kracht, en hier als goddelijk bezit
De opperst’ heerschappy, kunt met een pen betalen
Tienjaar’ge dienst, men Heer, verrijk my met de stralen
Van uw mildadigheyt, teykent, mijn Prins en Heer,
Een al te kleynen gift noch voor uw grootheyt, d’eer
Die gy my daar door doet, zal ik met lettren grieven
In ’t getafreelde boek van dankbaarheyt, ey lieve!
Hend.
Ik weet hier gantsch niet af: dat ’s al uyt mijn gedacht.
Barl.
Ik ga dan heen.
Hend.
Waar heen?
Barl.
Al zoetjens, zacht, zacht, zacht,
En vragen d’Edelen, die straks daar buyten stonden,
Of een van allen uw gedachten heeft gevonden.
Hend.
Ga voort uyt ons gezicht.
Barl.
My dunkt ik wort betaalt
Hier met vergetelheyt, ondankbre handt, komt maalt
Hier ’t loon van mijn verdienst.
Hend.
Lang hier papier.
Barl.
Met eeren
Kondt gy van uwen slaaf de rechte miltheyt leeren,
Die yverig volbrengt het geen gy hem gebiedt.
Hendrik scheurt het papier.
Hend.
Zie zoo betaal ik ’t geen dat u niet toekomt: ziet
Het Koninklijke erf zal zulk een schult nooyt kennen
Voor eygen schult; ga heen.
Barl.
De pokken moet je schennen,
Dat gy mijn trouwe dienst met zulk kleyn gelt betaalt,
Nu dat u ’t gantsche Rijk voor een tyran vermaalt.
Zijt gy dan, zoo gy zegt, alleen voor my rechtvaardig?
En is mijn trouwe dienst zulk een belooning waardig?
Wort mijn gedienstigheyt met zulk een loon beloont?
Maar nu bevind’ ik ’t geen gy ellek hebt betoont.
Hend.
Mijn Pagies! holla houdt.
Twee Pagies uyt.
Pag.
Wat wil zijn Majesteyt?
Hend.
Ga henen, brengt dees boef daar de hertnekkigheyt
Door water, vuur, en wicht wort uyt haar plaats gedreven.
Barl.
Ik heb sulckx nooyt verdient. wel hebt gy van uw leven?
Hend.
Al wat een Vorst gebiedt in ’t quade of in ’t goet,
Dat moet een onderdaan voor lief in zijn gemoet
En boezem kroppen; voorts moet hy geen rechter wezen
Van ’t Koninklijk gebodt dat men behoort te vreezen.
’t Geen dikmaals by ’t gemeen onrecht geoordeelt wort
Is by ons recht, als uyt den Hemel neêrgestort.
De Koninklijke macht, hun wetten, en geboden
Vertoonen hier op d’aardt d’afbeeldsels van de Goden,
Mits in de zelve zoo onkunbre wegen zijn,
Als in de Godtheyt, voorts.
Barl.
Is ’t waarheyt of is ’t schijn?
Hend.
Gaat leydt dien booswicht nu zoo daatlijk uyt mijn oogen,
Ik kan zijn yd’le klap hier langer niet gedoogen.
Barl.
Wel hoe springt gy zoo hoog? voor eerst van een soldaat,
Naar een Marquies, en weêr van die verheven staat
Tot ’t Koninklijk gezag, en nouw weêr omgesprongen,
Tot ’t ampt eens Predikers, of Farheer, nu een jonge,
O bloet! dat sinnen beuls.
Hend.
Ga voort, en wilt u spoên.
Barl.
Wat zouw een bruynvis, of een waterConinck doen,
De zeehaan niet gewoon als ’t brakke nat te gulpen.
Maar meent gy ’t?
Hend.
Voort van hier.
Barl.
Ik kruyp schiet in de schulpen,
Och, och! daar gy voorheen tot mijn bederf uyt kroop.
En is er geen genaê, och! zoo verdwijnt mijn hoop.
Hend.
Hy tergt ons goet gedult, zegt den gevangenhoeder
Dat hy hem straft na waard.
Barl.
Wie zagh oyt iet verwoeder?
Pag.
Voort, voort, al lang genoeg.
Barl.
Hoe stootje zoo, zeg guyt.
Pag.
Ga voort jou lompen bloet, of ’k touje op de huyt.
Derde tooneel.
Den Hertog Frederiko uyt.
IK heb uw last volbracht, en al het volk verzaamt:
Voorts tot bezolding heeft voor eerst het Rijk beraamt
Tien duyzent kroonen, die zijn Majesteyt kan lichten
Wanneer het u belieft.
Hend.
Zoo onrecht eer kon slichten,
Of dat door onrecht wiert een Konings naam verheert,
Ik ving den oorlog aan, maar wijlze d’eer verteert,
En doet vernietigen een Konings naam, zoo willen
Wy in onrechtigheyt noch goet noch eer verspillen.
Door dien den Hemel zelfs de zegenkransen hecht
Aan de rechtvaardige, en scheyt ’t onrecht van ’t recht.
Wy willen, Frederik, ons zelfs van opspraak myen,
En onrechtvaardigheyt, ik laat dat opzet glyen,
En vier na billikheyt den toom van reden bodt,
Dat ik onstrafbaar blijf van onrecht voor mijn Godt.
Ontslaatze van hun dienst, ga zegt, mijn wijze Heeren,
Dat zy ’t gegeven gelt weêr aan hun gevers keeren.
Want ik schel Napolis, en haar den oorlog quijt.
Fred.
Gy maakt u, door dees daat, een Numa van dees tijt.
Hend.
Ik zal ô Frederik! het yverig verlangen
Uw ’s liefd’ bevesten, mits gy zult van my ontfangen,
Voor echte gemalin, mijn nichte; tot een gaaf
Van mijne gonst.
Fred.
Ik blijf uw dienaar en uw slaaf.
Octavio uyt.
Oct.
Ik heb zijn Majesteyts begeerte (doch met schromen)
Volbracht, en al de eer van Floro afgenomen
Door zijn gevangenis.
Hend.
Zijn banden zijn my leet,
Ontboeyt hem, en hoort toe, gy vrome Heeren, weet
Octavio binnen en weêr uyt.
Dat uwen Koning met de ziekte van vergeten
(Schoon hy gezontheyt trotst) besmet is en bezeten,
Dees grijpt zijn oorsprong uyt de zwakheyt mijns gedacht,
En deze zwakheyt heeft my mijn verderf gewracht,
Zoo dikmaals my de mist haar ’s dampen heeft betogen
De harssens, is my gantsch en al ’t geheug ontvlogen,
Ia ’t geen mijn mogentheyt in d’eene uur gebiedt,
Maakt dees vergeet’le ziekt’ in d’and’re weêr te niet,
O Creetse doolhof, ô verwarring, die ’t vervarssen
Van het geheugen rooyt, en rooft uyt mijne harssen;
Mijn oneer queekt uw eer, mijn ontrouw baart uw trouw,
Mijn val verquikt uw hert gelijk een beemdt den douw,
Mijn onbequaamheyt gaat uw slaverny ontkleeden,
Die vryheyt wisslen gaat voor ongastvryigheden.
Hier brengt den Hemel zelfs mijn tyranny te pas,
Haar welverdiende loon, die elk een vyandt was.
Kom breydelt hem de macht, wiens voorzaat d’oude ryen
Verknocht hield aan zijn wet, en stelden heerschappyen.
Treurt met d’elendige, die eer door wijs bestier
Sloeg ’s Rijks welvaren ga, en Staten hielp uyt ’t vyer.
Ga eer d’eerwaardige, waar door ik was verheven,
Wilt my d’onlukk’ge naam niet meer van Koning geven,
Naam, die my meerder rust en vryigheyt benam,
Als ik vermaak of eer, door haar bezit, bequam.
’t Schijnt dat den Hemel aan mijn hoogmoet zich wil wreeken
Door dees vergeet’le ziekt, zelfs aan my zelfs , tot teeken
Van mijn onwaardigheyt, stel ik voortaan de staf
Weér in de handt van die, die my de zelve gaf.
Fred.
’t Is wonder ’t geen wy zien, mijn Heer, door deze reden
Stelt gy voor ons ten toon uwe voorzichtigheden:
Ik hoop den Hemel zal mijn Koning hulpzaam zijn,
En strekken zelfs den arts in uwe groote pijn.
Oilav.
Men zal den Hoogenraadt ontleden deze zaaken,
En aan ’t gemeen zoo straks uw wille kenbaar maaken.
Octavio binnen.
Vierde tooneel.
Marilde, Parsia, Helena, den Graaf Pompeo uyt.
Matil.
NU kan zijn Majesteyt, eer hem de ziekt’ benart,
Zich geven in de rust.
Hend.
’k Ben-d’eerste, die een hart
Ootmoedig en vol dienst, haar Hoogheyt wil betoonen.
Ik ga, wilt mijn vergrijp en voor’ge fout verschoonen.
Ziet hoe een Koning hier een levend’ voorbeelt strekt
Van de gehoorzaamheyt.
Matil.
’t Is tijt, mijn Heer, vertrekt.
Pomp.
Hy speelt zijn rol bequaam, en schijnt in all’s zorgvuldig.
Matil.
Wat zijn wy, Graaf, hem eer en dankbaarheden schuldig.
Fred.
O heyl’ge wisseling, Mevrouw; nu zal voortaan
Den Tabbert van de wet uw Majesteyt ontfaân;
In welker omtrek gy, bezet van alle kanten,
Zult zijn,van ons, wiens waard’ verstrekken diamanten
Aan uw verheven Kroon.
Matil.
O groote droeffenis!
Hier komt den Koning weêr, ’k loof hy bezeten is.
Ik spreek van Karel, Graaf.
Pomp.
’t Is my bekent, Mevrouwe.
Vyfde tooneel.
Karel uyt.
HErtog, ik heb verlangt u weder te aanschouwen,
Hoe gaat het met het heyr, en lichtinge van ’t gelt?
Fred.
Die heb ik uyt haar dienst door uw bevel gestelt;
Door dien gy zelfs (ô Vorst!) uw ongerechtigheden
Aan my bekenden, en met welgegronde reden
Verhaalde, hoe dat zelfs den Hemel noyt die geen
Begonstigde met heyl, die t’onrecht had gestreên.
Dies gy u vondt bezwaart om uw gevreesde armen
Te steeken in de schoot uw ’s nabuurs, en alarmen
Te queeken, in een verr’ of nagelegen Rijk,
Dat uwen scepter noyt in ’t minst deed’ ongelijk.
Hoe! is zijn Majesteyt zoo dra zijn last vergeten?
Karel.
Goôn! lijdt gy dat de macht eens Konings wordt versmeten,
Of dat de moogende voert moogend’ heerschappy,
Die mijne moogentheyt durft werpen in de ly?
Meyneedige, gy moogt my mijne macht bemueren
Of stuyten, maar heur glans zal uwe glans verdueren.
Fred.
O ongelukkige, my deert uw ongeluk.
Pomp.
Zijn schouders torssen (ach!) een al te lastig juk.
Karel.
Hoovaardige, ik zweer ’t gy zult uw wieken zengen
Aan ’t vuur van mijne macht: hoe kan ik dit gehengen?
Zeste tooneel.
Floro en Octavio uyt.
Ploro.
IK kus (ô groote Vorst!) de waarde heyl’ge treên
Van uwe voeten, ach! laat ik met dankbaarheên
Omringen uwe schaauw, wijl gy de wraak laat hellen.
Karel.
Heb ik u niet geboeyt?
Flor.
Nu weder vry doen stellen.
Hel.
’k En zag noyt, Porsia, zulk een vergetenheyt.
Pors.
O Hemel! scheldt de Vorst eenmaal uw gramschap quijt.
Fred.
Mijn schoone Porsia, ik wil de last volbrengen
Des Konings, en voortaan mijn wil’ge ziel vermengen
Met d’uwe; daar mijn lief, tot trouheyts onderpandt
Geef ik aan u mijn hert, mijn ziele, en mijn handt.
Pors.
Tot binding onzer trouw, en tot uw minsbelooning,
Zoo geef ik u de mijn’, door ordre van den Koning.
Karel.
Is mijn gedult zoo groot? ô hemel kan ’t geschiên?
En moet ik deze smaat met eygen oogen zien.
’t Zal nimmermeer geschiên, dat zweer ik, wilt wat bey›,
Zijn uwe zielen eens, ik zal de lichaams scheyen.
Laat los, laat my begaan.
Matil.
Ach! wat een ongeluk?
Karel.
Weermaakster, gy alleen zijt oorzaak van mijn druk.
Pomp.
Bedaar, mijn Heer, bedaar.
Karel.
Hoe! kan ik dit gedoogen?
Pomp.
Onlukkige, zijn u de zinnen gantsch ontoogen?
Fred.
Die ’s Konings last volvoert is veylig voor de straf.
Karel.
Zegt gy, dat ik Mevrouw aan u ten huw’lijk gaf?
Fred.
Gy zelfs.
Karel.
Ik zelfs?
Fred.
O ja.
Karel.
Ontrouwe, ’t is geloogen.
Pors.
De oorsprong onzer trouw grijpt plaats uyt u vermogen,
En koninklijk gebodt, wat hoef ik klaarder blijk.
Mevrouw, en is ’t niet waar?
Helen.
Mijn I leer, zy heeft gelijk.
Pors.
Is uwe wil misschiet, of eenigsins misdreven,
Dat zy niet ons, maar uwe ziekte toegeschreven.
Matild.
Uwe vergetenheydt is oorsprong van het quaat,
’t Welk u misnoegen werkt, en ondergraaft mijn staat.
Barlovento schreyende uyt.
Laat Barlovento deur, dat hy zijn afscheyt neme
Van u wraakgier’ge Vorst, ik wil mijn gaan vervreemen
Van u gebiedt; en gaan weêr na mijn Vaderlandt,
Alwaar de Koningen met een veel milder handt
Begonstigen ’t gemeen, ô! al te felle slagen
Voor mijne zorg en vlijt, die ’k voor u heb gedragen.
Kar.
Komt nader mijn getrouwe; want gy zijt maar alleen,
Die ik met deze naam rechtvaardig mach bekleên.
Door dien gy my uw trouw betoont in vreugt en lyen,
Zegt gy waarom dit Rijk van Vorst zich wil bevryen,
En hem benamen met de schandelijke naam
Van dol; zeg op mijn vrient, of staat gy ’t ook te zaam.
Barl.
Door dien zy nevens my u groote dolheyt proeven.
Kar.
Wat zegt gy? ’k voel mijn hart weêr rot de doodt bedroeven
Door deze reên, ô goôn!
Barl.
Valsch en ondankb’re Vorst,
Ziet hier de tekens, op mijn armen en mijn borst,
Van uwe dolheyt, dien u razerny verkonden,
Och, och, mijn pijn, och, och, hoe smarten my dees wonden.
Wat meent gy? dat mijn vlees ondankbaar was van steen?
Gelijk u hart, ô pijn, en denkt dat niet, ô! neen,
Foey u ondankbare.
Kar.
Heb ik sulckx doen gebieden?
Barl.
Gy zelfs, en woud dat sulckx zouw aan u knecht geschieden,
Gy scheurde het papier, en u begon een koors
Te quellen, die in hit beschaamt Meduzaas toors.
bin.
Kar.
’k En weet niet wat ik zal, mijn hart en zinnen twisten,
Het schijnt de Koningin, door haar Ulysses listen
My mijn verstandt beneemt, en maakt ’t oproerig Rijk
Onwillig tot mijn wil, willig haar wil gelijk.
Wat Circe is zoo stout, die door haar gifts vervormen
Bereykt mijn Majesteyt, en durft mijn troon bestormen?
Ach! ’t is met my gedaan, ik voel dat al mijn leên
Haar kracht verliezen, en veranderen in steen,
Door het aanschouwen van u nikkerlijke vlechten.
Van hier Meduza, voort, ik wil mijn wraakrecht slechten.
Van hier, noch eens van hier.
Pomp.
Het Seciljaanse Hooft,
O hemel, wordt geheel van zijn verstandt berooft.
Kar.
Ik ben Orphé gelijk, die aan de waterkanten
Van Hebrus, was omheynt met woedende Bachanten.
Giftmengster, weg, van hier: neen, reykt my u fenijn,
Die kracht zal dan de kracht van mijn vermoogen zijn.
Gunt my onlukkige, geheel van ’t luk verwurpen,
Ik eeuwig op dees steê de vrucht’bre dauw mach slurpen
Des dageraats, (ô goôn!) tot teken van de vloedt
Van plagen; die u haat mijn grootheyt zendt te moet.
Kom Myterbergse schaar, wilt mijne leên bekranssen
Met kranssen, en vol rouw mijn laatste uytvaart danssen,
Tot tuygen van mijn val.
Fred.
Wel hoe! mijn Heer, bedaart.
Kar.
Hoe! is den nevel daar zoo schielijk opgeklaart
Van mijn verdriet: wat is ’t, wie wil den Koning spreken?
Pors.
Hy flauwt, helaas! hy sterft.
Pomp.
Zijn krachten zijn geweken.
Matild.
Hoe is het al mijn Heer?
Kar.
Ziet hoe den hemel straft
D’hoogmoedige, en elk rechtvaarde loon verschaft.
Hoe ben ik zoo gelijk, door deze mijn vertooning,
In wezen ’t voorbeelt van den Baby loonsen Coninck,
Die op ’t begraasde veldt zoo lang ten wey most gaan
Gelijk een beest, tot hy den hemel had voldaan.
Ik zal zoo lang mijn kroon, mijn stoel en scepter laten,
Zoo lang den hemel my verlaten zal en haten.
Vaart wel Vorstin, vaart wel: den hemel maakt dit Rijk,
’t Welk my mijn Kroon ontzeydt, op aarden geen gelijk.
En gy, ô Frederik, u zy van my gegeven
Mijn nicht, den hemel laat u lang te zamen leven:
Ik razende, blijf steets beswangert met een quel
Van eereloos verdriet, het welk my mijne hel
Hier op der aarden strekt.
Fred.
Wie hoorden oyt voor dezen
Van zulken vreemden ziekt’?
Octav.
Die elk behoort te vrezen.
Kar.
Blus uyt Siciliën a eeuwigvlammendt vyer;
Want grooter brandt bezit mijn boezem, goden stier
My weder op het pad van reden, doet my teeken
Van u mildadigheyt, daar elk een af moet spreeken.
Alle binnen.
Continue

Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
Matilde en Porsia uyt.
Matil.
LAas Porsia, ik voel dat dees ontsteken gloet
My langs hoe meer verteert het lievende gemoedt;
Schoon ik het met een mist van veynzen wil bedekken
Voor Karels oogen, die ’t vermoogen my onttrekken.
De warring van dit Rijk, en Karels dolheyt, spruyt
Alleen uyt mijn vernuft, en overwijs besluyt
Des ouden Graaf. Princes hier is in ’t minst geen vrezen,
Mijn Karel is noch die, die dien hy placht te wezen.
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Al ’t geen der is geschiet, heb ik tot nat van ’t landt
En koninkrijk volvoert. ach! geeft my raadt nu; want
Goe raad en bystant strekt in noot een toets der vrinden,
Ach! was hem kenbaar, hoe Matilde hem beminden:
Ik weet hy dankbaarlijk, schultplichtig met ootmoet,
Mijn min bedanken zou, en vallen my te voet.
Pors.
Indien haar Majesteyt is yvrig, en begeerig
Te weten of hy mint, zoo toont u zelfs af keerig
Van zijn persoon, en doet door daden hem de weet,
Dat gy zijn trots veracht, hem gantschelijk vergeet.
Schiet op d’ondankb’re borst, die uwe borst deed vonken,
Noyt blijde draalen van u goddelijke lonken;
Veracht zijn moogentheyt, verwerpt zijn lossen raadt:
Scheurt zijne wetten, toont hem voor uw min uw haat.
Dees raadt my eerbaar dunkt, om zoo uyt Karel zelven,
’t Geheym zijns boezems klaar, en naaktlijk op te delven.
Hoe steektge zoo vol vuur, eerwaardige Vorstin?
De schets uw’s liefd’ is teer, en in zijn eerst begin.
Matild.
Men zag dik waarde gonst, onwaardelijk versmeten,
Vernietigen door smaat, te niet gaan door vergeten.
Een die zich in de min hulpzaam, gezatig toont,
Verwint in ’t laatst de koelt, en word met min beloont.
De grootste kracht der min, bestaat in deze deelen:
In doen, in laten, in volbrengen en beveelen,
In schijngonst, in bedrog, in jaloezy, in haat,
In arge achterdocht, in radelooze raadt.
Porsia, neen, ô neen! men moet hun teugel vieren,
Dat menze vierend’ blijft, door wijsselijk bestieren:
Gy moet my hulpzaam zijn, en Karel zeggen, dat
Hy zich te nacht vervoegt voor u Paleys; en wat
Meer is, gy zult hem voor my om weêrliefde smeken.
Pors.
En zal ik my hier door in geen oneere steken?
Matil.
O neen! in ’t minde deel, ’t ontkennen gelt hier niet
Van mijne min die ’k hem toedragendt ben: doch iet
My daar te vooren komt, door welken kracht ik heden
Zijn hoogmoedt dempen zal, en t’eenemaal vertreden.
’k Zal in zijn byzijn al de zaken van het Rijk
Verrichten, en aan elk gehoor vergunnen, ’k wijk
Van mijn voorgaande list, en looze minnenyver.
Karel luystert.
Mijn pagie ga, en zegt aan mijn geheymeschrijver
Dat hy straks hier verschijn.
Pagio.
Ik ga, genaad’ge vrouw.
bin.
Tweede tooneel.
Matild.
VErgeef my hemel, ’t geen ik door dees warring brouw.
Karel.
O hemel! welk gerucht ontfang ik in dees ooren?
O! ongestaad’ge vrouw, waar toe ben ik gebooren!
Ziet hoe de lukkige, die ’t was naar wensch gelukt,
En wil, onlukkig wordt van al zijn macht geplukt.
Mijn zinnen swieren als de tomelooze winden
Door ’t swevendt swerk , helaas! zal ik geen uytkomst vinden?
Bedaart u Karel, sta, en stelt u zinnen schrap:
Beraadt u en grijpt moedt, zoo krijgt u wraak een trap.
Derde tooneel.
Ludovicus uyt met eenige papieren.
Matild.
VOlvoert u ampt terstondt, en wilt ’s Rijks nodigheden
Voor ons vertoogen, en volkomentlijk ontleden.
Pors.
Mevrouw, ziet wat gy doet, de Vorst is in de zaal.
Matild.
’k Ben voor zijn klachten doof, voor zijn verzoek van staal.
Ludov.
De posten van Lions, van Napels en van Roomen,
Vertrekken, dies Mevrou, om Karels macht te toomen,
Zoo teykent deze brief die van u buw’lijk melt,
Op dar zijn Heyligheyt hier goede ordre stelt.
Hier in beklaagt zich ’t Rijk in veel gedane zaken
Van Karel, en verzoekt zijn Heyligheyt wil maken
Te niete uwen echt; dat Karel wordt verklaart
Onwettig tot de kroon, tot uwe min onwaart.
Kar.
Gedult, gedult mijn ziel, op datge in uw tooren
Niet wraak loos zonder wraak, ellendig komt te smooren
Lud.
In dit geschrift verzoekt eendrachtig het Gemeen,
Dat gy hun keuren, eer door Karels macht vertreên,
Weêr wilt bevestigen, en met meer kracht versterken.
Mat.
Zulks moet niet vollegen; want hy in zulke werken
Buyten ons orderen, in ’t minste heeft gedaan.
Kar.
Is ’t moog’lijk ’t geen ik hoor, hoe zal ’t noch met my gaan?
O pijn! ô hartewee, met recht vervloekte woorden,
Die Karels grootse ziel door uwe prikkels moorden.
Lud.
In deze wort verzocht, dat zy van nu voortaan
De naam van Karel gants en al te niet gedaan,
Zoo wel in schriften als in openbare zaaken,
Op dat dees staat weêr in haar voor’ge stant mach raaken.
Mat.
Dat staa ik toe, want ik geen Karel meer en ken.
Kar.
Ach! wat heb ik geweest, by dat ik heden ben.
Lud.
Is ’er noch iemant die haar Majesteyt wil spreeken?
Die wort gehoor vergunt.
Kar.
Mijn harte schijnt te breeken
Van spijt, vermits mijn Rijk won ’t Rijk eens Amazoon,
Wijl vrouwen heerschen, en berichten volk, en kroon.
Frederico uyt.
Fred.
Mevrouw, het Koninkrijk doet u door my vermanen,
Of men aan Karel nu, den Marquis van Catanen,
Inwilgen zal het gelt tot d’oorelog beraamt.
Mat.
Ik wederroep zijn wil, vermidts het niet betaamt
Dat men den toom des Rijks een dollen stelt in handen:
De Slot-voogt kan dees last verkondigen de Standen.
Binnen.
Kar.
’t Is reden dat men kiest van twee het minste quaat;
Want zonder kroon en macht my ’t leven eerloos staat.
Pompeo uyt.
Ik was wel eer Mevrouw, ten aanzien van mijn jaaren,
En deught, uw Voedster-heer en Opper-rader, daaren-
Tegen heeft Karel my uyt mijnen staat gezet,
En mijn doorluchte naam met lastering besmet.
Mat.
Uw deught houdt ons verplicht, Pompeo Graaf, van dezen
Tijt, blijft u waard’ by ons gelijkze plach te wezen.
Barl.
Hier kom ik wel te pas, terwijl het is een dagh
Dat yder wijs of zot hier recht verzoeken magh;
Zoo kom ik, ô Vorstin, hier voor u neder buygen
Die dit van beyd’s bezit, mijn reden zullen tuygen
Dat ik rechtvaardig kniel voor hare Majesteyt.
Mat.
Wel wat is u verzoek?
Barl.
Dat gy d’ondankbaarheyt
Van Karel straffen zult, ey wilt hem doen betalen
Mijn lang verdiende loon, vergult my met de stralen
Van uw goetaardigheyt.
Mat.
Ik zal hem dwingen, dat
Hy u ter banden stelt die lang beloofden schat,
Zoo gy my schriftelijk hier kunt zijn hant vertoonen.
Barl.
O neen! ik heb den bras van diergelijk beloonen,
’t Welk my mijn rug, ô ramp! aan stukken heeft gerekt.
Pag.
Van hier gy lompen bloet; ’t is tijdt dat gy vertrekt.
Barl.
Dat roert u niet schavuyt, ik zal den dagh noch leven,
Dat gy zult voor ’t gebodt van Barlovento beven.
bin.
Kar.
Fortuyn u drayend’ radt zy eeuwiglijk gevloekt.
Lud.
Is ’er noch iemant die gehoor, of recht verzoekt?
Die kome voor den dagh.
Kar.
Mijn onheyl derft u smeeken
Om recht, terwijl ik zie ’t hier veylig is te spreeken.
Mat.
Van hier gy razenden, en ongebonden zot.
Onlijdelijke, gaat uyt ons gezicht, wat lot
Of onluk voert u hier: het rouwt my, ik oyt eerden
Uw’ dwaze zeên, die my mijn mogentheyt verteerden.
Kar.
’k Ben zulken straf wel waart.
Mat.
Lafharte, dit verlies
Is uyt uw haat gebaart.
Pors.
Met u verlof, Marquies,
’k Verwacht u t’avont voor mijn veynster.
Kar.
Ik zal blijven
Uw dienaar, en dees eer doen aan Mevrouw beklijven.
Mevrouw, met u verlof.
Mat.
Eer spreekt niet, maar vertrekt
Gy razende.
Kar.
Helaas!
Mat.
Eer gy mijn toorn verwekt.
Binnen behalven Karel.
Karel alleen.
Karel, kan u gemoet verdragen of gedoogen,
Dat het zich ziet ontleegt van Koninklijk vermoogen?
En zijtge niet de geen, die van een slecht soldaat
Staakt na de heerschappy, en Koninklijke staat.
Wel op mijn moedig hart, gy zult de Kroon verwerven,
Of manlijk en vol moedt voor haar betrachting sterven.
En gy mijn gezellin, die dorstig en verwoet
Veel boezemen ontsloot, ’t is over tijdt, gy moet
U slurrepende tong, en holle bloetdorst laven
In ’t deughtverbastert bloet mijns machts ontglipte slaven.
Mijn zorg rust met de nacht, verlaatme t’ wijl ik schrijf
Den doodt mijns haters, en mijn hinderpalen drijf
De ziel ten boezem uyt, op dat de toom der landen
My zy gelijk voorheen gestelt in dees’ mijn handen.
Gelukkig is die geen die op der aarden leeft
Zonder eergierigheyt, of staatzucht: maar daar zwee.
My iets in net gedacht, ’t welk vordert mijn betracting,
Dat ’s Porsiaas verzoek, mijn ziele neem in achting
Uw welvaart, rooyrt de vrees, dat u dooriuchte naam
De koopre mont ontsluyt van de gewiekte faam.
Den Hartoogh moet van kant, wil ik haar min verwerven,
Dies ik zijn vonnis vel, en schrijve, hy moet sterven.
Maar zacht, noch zwiert my iets in ’t woelende verstant,
Dat is Matikles doodt: mijn hart de vierschaar spant
Van de rechtvaardigheyt; wil ik de Kroon verwerven,
En echten Porsia, zoo moet Matilde sterven:
Te meer, vermits dit Rijk my voor baar Koning koor.
Vierde tooneel.
Karel, Hendricus met de handt op de deegen.
MAar hoe! wat wil dit zijn, my dunkt ik iemant hoor.
O hemel! wat ’t zal zijn? bedriegen my mijn oogen:
Is ’t droom of spookery? wat komt zich hier vertoogen?
Zou ’t wel d’inbeelding zijn van mijn bezwalkre geest?
Of is ’t de schaduw van mijn dolheyt, dik gevreest
Van mijne haters? (ach!) ik voel mijn hart bedelven
Met vreze, in wat vloet beschouw ik zelfs my zelven.
Wie zijtge?
Hend.
’k Ben u zelfs.
Kar.
Wat zoekt gy, zeg, waar heen?
Hend.
Ik zoek mijn graf.
Kar.
Waar door?
Hend.
Door ongerechtigheên.
Kar.
Hoe! zijtge dan al doodt?
Hend.
Des doodts onzaadb’re kaken
Mijn afgesturven geest weder bestaan te braaken,
Om u te maaken kond u ongeboorzaamheyt
Diege hebt gepleegt.
Kar.
Aan wien?
Hend.
Aan hare Majesteyt.
Hendrik binnen.
Kar.
Toeft gy snelvluchte schaauw, en spiegel daar mijn leden
In afgebeelt haar zelfs bezagen, hoort mijn beden:
Maar waarom of ik volg? terwijl het is een rook,
Een niet, een yd’le wint, misschien de damp of smook
Van mijn bedwelmde geeft: ’k wil mijn ondankbaarheden
Berispen, en van nu mijn hoogmoet gants vertreden,
Ik wil my dankbaarlijk, schultplichtig, vol berouw
Gaan werpen voor de voet van mijn hooghwaarde vrouw,
Ik blijf haar dienstb’re slaaf, terwijl dat deze bode
My sulckx belast, gewis een voorschik van de Gode.
Porsia, schoon uw min in ’t venster my verwacht,
Ik offer mijne schult Matilde, heyl’ge nacht
Weest mijn behullepzaam, wilt met a floers bestelpen
Mijn qualen, en mijn ziel uyt deze warring helpen,
bin.
Continue

Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
De Grave Pompeo vervolgt van den ouden harder Lisardus.
Pomp.
GY ouden, houdt gemak.
Lisar.
Hoe kan dat mooglijk wezen?
Gy zijt het, die de helft, en ’t steunsel hebt van dezen
Elendigen gerooft, dat ’s Henderik mijn zoon:
Ach! zegt my waar hy is, of stelt hem my ten toon.
Hebt toch medogen met het hoog getal mijn ’s jaren,
Hebt toch medogen met dees wit besneenwde haren,
Ach! hoe bedroeft gy zoo een vaders hart? mijn Heer
Zoo gy mijn steunsel rooft, zoo plots dees ouden neêr;
Dies geeft my rekening van ’t ovrig deel mijn ’s leven.
Pomp.
Lisardus, zijt gerust.
Lis.
’k En kan my niet begeven
Over het gehele werk
LANDEN
Italië
Tot ruste, hoe! wat ’s dit? onthout gy my mijn zoon?
Pomp.
Noch eens, stelt u gerust.
Lis.
Ik daagh u voor den troon
Des Koninks, by aldien gy my niet stelt ter hande
Mijn zoon.
Tweede tooneel.
Karel uyt.
Pomp.
DAar is de Vorst, komt volgtme, dat mijn schande
My niet verrast: ik ga.
Pompeo binnen.
Lis.
Hoe qualijk kan een hart,
Van oneer overtuygt, zich veynzen, als het wart
Van Goddelijk ontzag, en hooge macht beschenen.
Och, och, ’t is met my uyt. helaas! waar wil dit henen?
’k Vrees hy in ’s Graven dienst zijn leven heeft gespilt?
Maar daar ’s den Koning, ach! dit oude lichaam trilt
Gelijk het leut’rend riet, met neêrgeslagen oogen
Val ik angstvallige, van vaderlijk medogen
Geprikkelt, u te voet, viens hevl’ge mont ’t gebit
Van reden voert, en hier als goddelijk bezit
De hoogste Heerschapp, ach! wilt u doch erbarmen
Over dees ouden stok, en vaderlijk bescharmen
Uw armen onderdaan, die van gedult berooft
De handen deerlijk wringt, en ’t zilver-hairig hooft
Van ’t overige hair, door misvertrouwen, plondert.
Kar.
Wie zijt gy, wat ’s u beê?
Lis.
Ik ben een dienaar onder
’t Gebiedt van dezen Graaf, die my van mijnen zoon
Berooft heeft, tegens wil des vaders; toon, ey toon
U toch meewarigh, ach! doet my mijn zoon verwerven.
Karel.
Zoo hy uw’ zoon u niet ter handt stelt, zal hy sterven;
Rijst op, en zijl gerust.
Lis.
Ik ku’s de heyl’ge treên
Van uwe voeten, Vorst.
Kar.
Staat op, en zijt te vreên.
Lis.
Is ’t droom, of spokery, of vleyen my mijn oogen?
O hemel! wat een vreught, kom wilt de tranen droogen
Die langs ’t geploegde vel neêr rollen, ô mijn zoon!
Mijn eenigste vermaak, komt gy my zoo ten toon.
Omhelst my, ach, ach, ach!
Kar.
Gy ouden, wech ter zijden.
Lis.
Bedroeft gy zoo het hart uw ’s vaders, kund gy ’t lijden?
O hemel! wat is dit? of maakt dit zijden kleet
U dus hoogmoedig, zeg, dat gy uw plicht vergeet?
Kom, gaat met my ter plaats, daar ik gerust dit leven
Zal enden, kom, ey kom, wilt u uyt ’t Hof begeven,
Hendricus, ô mijn zoon! uw eer en lijdt het niet
Dat men u minder, als gy waardig zijt, aanziet.
’t Is tijdt, en meer dan rijdt, u zelven weêr te voegen
By u gelaten vee, en plaatse vol vernoegen.
Kar.
Na redens overleg, verwonder ik my van
’t Bedrieghelijk gezicht, en oordeel van deez’man;
En hier in aldermeest, dat de gelijkenissen
Zijn ’s zoons, den ouden doen, in keur, en oordeel missen,
Dat hy my waant te zijn, die hy verloeren heeft.
Is ’t zoo, voorwaar ’t is veel, dat in dit wezen zweeft
Het wezen van zijn zoon. De driften mijns gedachte
Zich schakelen te zaam aan d’achterdocht: ik achte
Dat dees voor zeeker is, die de voorlede nacht
Zich zelfs vertoonde, als my zelven, en gebracht
Door list des Koningins, daar ik, met tal van handen,
Gelijk een Gerion, de wraak een Vierschaar spanden.
Foey Karel, zijt gy zoo bedroogen van uw slaaf?
Niet Waardig u gezicht, ontbloot van goet en haaf.
Dit is re grooten schandt: Matilde uwe listen
Die hebben my misleydt, gebreydelt eer ik ’t gisten.
Nu merk ik, dat dees boef mijn Koninklijke macht
Gebroken heeft, en al mijn mogentheyt verkracht,
Waar over zich mijn staat op ’t hooghste heeft verwondert,
En door dees warring’ zich van my, hun Vorst, gezondert.
Dees die my zoo gelijkt, onthoudt zich in ’t salet
Des Koningins, wel op, de wraak haar tanden wet
Op zijn gelijkheyt; wacht, ik zal de deur opbreken,
En zijn vervloekte borst wraakgieriglijk doorsteken.
Vertoeft gy ouden.
Lisar.
Hoe! noemt gy mijn ouden, zoon,
Ben ik de naam onwaart van vader? toon, ey toon
U dankbaar aan die geen, die u voor ongelokken
Bevrijt heeft, en de muyl des wreeden doodts ontrokken.
Karel van binnen.
Ik zweer u by de Kroon, die deze hairen torst,
Dat ik doorstooten zal die eerelooze borst.
Bedriegbelijke kluys, die zoo lang hielt gevangen
Mijn eer, nu zijtge op, ’k zal hem zijn straffe langen;
En deze kamer doen bestroomen met de vloet
Zijns tranen, en de wandt vermalen met zijn bloet.
Derde tooneel.
Karel en Hendrico met bleete degens.
Hend.
’k Zal u, hoogmoedigen, uw’ hooge moedt bepalen,
En door dit gladde staal u doen ter helle dalen.
Vermeet’le, breekt gy zoo mijn Koninklijk ontzag?
Karel.
Vervloekte, ’k zweer, dat ik door dees gestroopte dag,
En Koninklijke handt, u zal ter helle zenden,
In ’t eeuwigknagend dal, vol jammer, en ellenden.
Vreest gy den Koning niet?
Hend.
Den Konink, die ben ik.
Karel.
O Hemel! laat my toe dat ik mijn wraak beschik.
Hend.
Hoe! zal een herder zich tegens mijn groothert zerten?
’k Zweer dat hy sterven zal.
Karel.
Geen duyvelen beletten
Mijn wraak: ik vaar hem in.
Zy vechten.
Liar.
Welk een gelijkenis
Brengt my in twijffel, wie van dees mijn zoone is.
Gy Heeren houwt gemak, en laat aan mijne jaren
Het oordeel, om u bey voor ongemak te sparen.
Karel.
Ik zweer, hy sterven zal.
Lisar.
Gy Heeren, staakt dit woên,
Hoort reden, en geeft tijt, om uwe doodt te hoên.
Karel.
Vertrekt nyt mijn gezicht, het schijnt de Oppermachten
My teug’len, dat ik u niet doe in ’t bloedt versmachten.
Het schijnt den Hemel u, om uw gelijkenis,
Wil sparen, die gy hebt met d’onze, zijt gewis,
Ten waar der goden wil, het zouw hier anders enden.
Hend.
Ten waar die macht my hiel, ’k zouw u ter hellen zenden.
Karel.
Wie zijtge, en van waar?
Hend.
De Konink Karel.
Karel.
Hoe!
Die zal u sterven doen.
[p. 65]
Zy vechten weder.
Lisar. ¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤Ach! houwt het my te goe,
Gy Heeren, staakt ’t gevecht, ach helpt dit onbeyl keeren,
Trawanten, dienaars helpt, ach! helpt gy vroome Heeren.


SEVENDE TOONEEL.

Matilde, Porsia, Helena, Frederico, Pompeo, Octavio, Floro, Libio, Arnesto, Fabritio, Barlovento, gelijk uyt met bloote deegens.

Matil. ’k Heb Carels stem gehoort.
Fred.¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤Gy Heeren, staakt ’t gevecht.
Door ordre van Me-Vrouw de Coningin, en hecht
U aan de reed’lijckheyt.
Carel.¤¤¤¤¤¤¤¤¤’k Sal u mijn dapperheeden
Doen proeven, en de kracht van dees gezwinde leden.
Hendr. ’k Sweer dat gy sterven zult.
Fred.¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤Wel hoe! wat zal dit zyn?
Twee Coningen gelyck: natuur bedrieght gy mijn?
Hend.< Gy Heeren, die te gaar, met dier gestaafde eeden
Verbonden zyt aan my, en myne waardigheeden,
Verhoed mijn ongelyck, en mannelijk verbreeckt
De hoogmoedt van dees boef, die na myn scepter steeckt.
Carel. Gy Heeren, dit ’s mijn beê, ’t voorgaande te versmijten,
En hier voor my, uw Vorst, uw plicht en eedt te quijten,
Door dien uw oogen, van mijn tegenwoordigheên
Getuygen zijn geweest, kom helpt dees trots vertreên.
Pomp.
Ik sta en ben beducht, door de gelijkenisse
Van deze twee.
Hel.
Wie zou uyt dees den Konink gisse.
Matil.
Het hert dat ik hem draeg tuygt my wie Karel is.
Karel.
Mevrouw en vaart niet voort met uw bedrog, gewis
U zal uyt dit uw doen, een grooten onheyl rijzen.
Doorloopt eens uw gemoet, ik weet dat gy zult dijzen
Van dit uw voorneem af, zijt zeker en gewis,
Dat dit mijn staat, uw eer op ’t hoogste schand’iijk is.
Laat af, en wilt om reên, dees mijn gelijker royen
Uyt ’t Hof, en brengt mijn eer weêr in haar eerste ployen:
Hy is gelijk een beelt dat cierlijk is vergult,
Zoo dat zijn gloet de plaats, waar dat hy staat, vervult
Met heerelijken glans; maar wilt gy onderwinden
Te toetsen zijn waardy, zult u bedrogen vinden;
Gelijk het heden blijkt, hy voert in ’t oog de naam
Eens Konings, en in waard’ zoo maaktse my bequaam,
Matil.
Ik ken, en ik bely, als dat ik heb voor dezen
Mijn Koninklijke macht, en groote gonst bewezen
Aan een ondankbare, die d’opged ragen macht
Versmaat heeft, en zich zelfs uyt onze gonst gebracht:
Maar wie hy is van beyd’, kan ik nier onderscheyden.
Lisar.
De eene is mijn zoon.
Matil.
Wel, zeg ons wie van beyden
U zoon is, op dat ik daar door te wete kom
Wie dat Don Karel is, mijn eerde bruydegom.
Lisar.
Ik wil de gonst-goddin vast houden by haar vlechten
Terwijl zy my toelonkt, en Hendericus hechten
Aan ’t Koninklijke recht, ik veyns en kies verkeert,
Door een geheym, ’t welk my daar mijn gewisse leert.
De vaderlijke zucht kan door ’t gezicht der oogen,
Mevrouw, tot geener tijt misleydt zijn of bedroogen,
Gy Heeren, met verlof, reykt my uw handen t’ zaam,
Dat ik door kenlijkheên, mijn zoon, uw Konink, raam.
Hy mijn of Karel.
Deez’ is mijn Henderik.
Matil.
Hy heeft zich zelfs vergeten
Pompeo, of dees man heeft van ons doen geweten.
Lisar.
Al lang genoeg, na buys, uw rol die is volspeelt,
Gemaakten Konink, kom, dit narren my verveelt.
Matil.
Hendricus veynst.
Hend.
Mevrouw, ’k zal u gehoorzaam wezen.
Kar.
Ik sta gelijk vervormt door het gehoor van dezen
Meyneedigen rabaut. verrader, kent gy my?
Lisar.
Gy hebt noch recht noch reên, noch machten op nw zy,
Om u, als tegen reên, in ’t Konings ampt te dringen,
Dit stout bestaan, gewis, zal voor uw scheenen springen:
Gy opgeblazen zot: onlukkige heeft uw
Dit hoofse kleedt gemaakt van uwen vader schuw?
Haar Majesteyt gelieft my ’t spreken te vergeven.
Zijn booge moedt die zy den Grave toegeschreven,
Die hem, my tot een hoon, aantrok dit zijden kleedt,
Waar in den jongen gantsch en al zijn plicht vergeet.
Barl.
Ha, dorst ik het bestaan, ik wed ik wel zou weten,
Wie dat hier Koning is, of wie dat dient versmeten,
En dat door deze seêl: wil ik? ik schey ’er uyt,
Eer dat een stok of dagg’ dees mijne lippen sluyt.
Karel.
O Hemel! krijgh ik zulk een looning’ voor de daden,
Daar ’k u, en uwe Staat met zegen heb verladen?
Is dit bezolding’ voor mijn diensten? hooge Goôn!
Hoe zwaar drukt my de last van Edowardoos Kroon.
Matil.
’k Ontsla u van dien last, terwijl dat ik in ruste
Door uwe toedoen heers de Siciljaense kuste.
Ik dank u andermaal, en scheldt u ’t dienen quijt,
Om te vertoonen meer, die die gy niet en zijt.
Karel.
Wat zegtge? hoe? Mevrouw, met welken schijn van reden
Kunt gy dees schelmery voor mijnen staat bekleden?
Matil.
Blijft diege zijt, en maak u tot uw reys bereyt,
Hier is geen meer van noô geveynsde Majesteyt.
Kar.
O ramp! ik barst van spijt, doet gy mijn grootheydt deynzen?
Matil.
Den herder is volmaakt, en aardig in zijn veynzen.
Pomp.
Uytmuntend’ en beleeft, zijn nederigen staat
Scheelt veel van zijn vernuft, en loffelijke daat.
Matil.
Hendrico zijt te vreên, uwe gelijkenissen,
Zullen mijn gonst tot u tot geener tijt uytwissen.
Zijn Majesteyt gelieft, om zaaken van gewicht,
Hem te vervoegen in den Breeden-raadt, ’t gezicht
Van Karels oogen, doen my ’t bloedt in d’ ad’ren zieden:
Ik lief hem als my zelf, en moet zijn min noch vlieden.
Alle binnen, behalven Karel en Lisardus.
Kar.
Vertrekt van hier gy slaaf, dat ik mijn levens boek
Eens overlees.
Lisar.
Ik ga verwaten zoon, die ’k vloek.
binnen.
Barl.
Ik weet hier gantsch niet af; maar luystert, ’k zal verhalen
Een Story, die u rouw en reden zal bepalen.
Eens was een Konink; houdt mijn Heer, en hoort gy niet?
Houw Karel, Henderik, of heerschap, ô verdriet!
Houw Konink.
Kar.
Wel wat ’s dit?
Barl.
My dunkt dat gy ontwaakte
Alleenig op die naam, die u onlukkig maakte.
O onbedachte mensch, die naam is niet meer waart,
Voor u, gelijk voor my, een Konink in de kaart.
Gelijk het heden blijkt, dit Rijk wil discardeeren,
En acht een enkle Vrouw, of Aas meer als twee Heeren.
Uw kans die is gekeert, u luk dat is voorby.
Kar.
Rampzalige, helaas, hoe spot gy noch met my.
Barl.
Gy raast, gy baart, gy tiert, en worstelt met ’t geen niet is,
En u ontslipt terwijl, door dolheyt, ’t geen dat iet is.
Gaat heen verzoekt gena, een vrouw is als een wint,
Die lichtelijk verdraayt, gaat mint die u bemint.
binnen.
Karet alleen.
Ik zoek my zelfs vergeefs, daar ik my heb verlooren:
Maar daar ik my verloor, ben ik ook weêr herbooren.
Daar ik mijn hope zocht, verdweenze; dies ik houw
Niet als ’t geheugen, en het reeks-snoer van berouw,
De naam, waar door ’t geluk my toeloeg, is vervlogen
Gelijk een rook, (helaas!) en ’t Koninklijk vermogen
Gebrooken als een glas: hoe maakt zoo luttel tijdt
De waardige, onwaart, en schelt hem ’t heerschen quijt?
Dat ik rampzalige dit ongelukkig leven
(Dat als een kaatsbal wort van slinks geval gedreven)
Ging overwegen in des werelts evenaar,
Wat zou het zijn? een poel, en moortkuyl vol gevaar,
En droef heyt; ’k weet ’t getal mijns droef heên zou beschamen
’t Getal mijns hairen, doch het schijnt de Goden ramen
En zoo voorschikken; zacht, slelt u gerust mijn ziel,
Schoon uyt u handt de Kroon en gulden Scepter viel;
Verzoekt ten tweedemaal genade: kan den regen
Een harden keyzelsteen, door stage drop bewegen,
Gy zult door uw getraan het wraak-bezittend hart
Wel meuken, schoon ’t nu van de haat bezeten wart.
Daar komtze. die dees ziel door baar magnete stralen,
Weet tegen wil en dank ten boezem uyt te halen.
O hemel! toon aan my uw goetheyt, vorm haar hart,
Dat het weêr menschelijk, gelijk voorheenen, wart.
Vyfde tooneel.
Matilde, Porsia, Helena, Pompeo, Libio, Floro. Henderico, Lisardus, Octavio, Arnestus, Fabritio, Barlovento, Frederico, en al ’t Hofgezin uyt.
Karel.
VErmogende Godin, niet waard alleen te dragen
Den scepter van dit Rijk, maar om te ondetschragen
Veel weerelden, ziet hier u onderdaan geknielt
Voor uwe voeten, van de tegenspoet vernielt.
Zoo ’k u niet lastig viel, of ophiel van veel zaken
Aangaande uwen staat, ik zouw een stroom uytbraken
Van naberouw, van leet, van knaging, van getraan:
Maar wijl ’t te lastig is voor u gehoor, neem aan,
Aanvaart dit gladde staal, en wilt het moedig stooten
In deze borst, waar in d’ ondankbaarheyt geslooten,
En als gevangen lag: ontschroeftze, en beziet,
Of ’t van die vuyle pest gezuyvert is, of niet.
Laat my alleen de naam, van die ik was, verwerven,
Dit ’s my genoeg Mevrouw: ik zal gelukkig sterven,
Indien ik met de naam uw’s bruygoms daal in ’t graf.
Vergunt my deze beê, en vordert uwe straf.
Matild.
Gy Heeren, ’k neem u al te zamen tot getuygen
Van zijne reên. beaat op.
Karel.
O neen Mevrouw, het buygen
Voor hare Majesteyt my wel en eerlijk staat.
Matild.
Mijn gonst en u waardy u sulckx niet toe en laat.
Karel.
Mevrouw, wie derft zich sulckx zonder uw handt, vermeten?
Matild.
Daar isze, nu staat op, u feylen zijn vergeten.
Hend.
Zijn Majesteyt ziet in mijn onschult.
Kar.
Die bevin
Ik, in u dienstbaarheên, gedaan de Koningin.
Lisar.
Staat op; ô Henderik! want hooghgebooren zielen,
Betamen niet als voor haar Godt en Heer te knielen.
Fred.
Wel hoe, wat ’s dat gezeydt?
Hend.
Hoe prangt my het gemoedt.
Lisar.
Ik zeg dees Koning is van af komst, en van bloet.
’t Welk ik bevesten zal, door loffelijke regelen,
Die ’k heb met zorg bewaart, daar zijn des Konings zegelen,
En onderteykening des Koningins.
Matild.
Wat ’s dit?
Lisar.
Ik open u ’t geheym, ’t geen daar verborgen zit,
Dees is den rechten spruyt, en erfgenaam, die reden
Van zijn verandering, zal ik u gaan ontleden
Hier voor u allen; hoort, Ten tijden doe de lent
Des Konings was verwelkt, en afgerolt, het endt
Bereykte van de kreyts zijn’s overige jaren.
Bestondt de Koningin, op eenen tijdt te baren
Twee zoonen, van die twee, heeft d’een tot dezen dag
My toegedragen eer en vaderlijk ontzach.
Zy vrezend voor de haat des Konings, en verwondert
Van zulken vreugt, heeft ’t een van ’t andere gezondert
Met veel geheymenis, en gaf aan mijne zorg,
Haar zorge over, tot een vaste wagenborg.
Ik heb mijn last volvoert met moeyte, tsins zy ende
Haar leven, want tot noch hy zelfs zijn zelfs niet kende.
Pomp.
Het geen dees ouden zeydt is waarlijk zoo Mevrouw,
En mits zy zoo gelijk den and’ren zijn; zoo houw
Ik zeker, dar de Vorst en deze broeders bennen.
Matild.
En weet gy geen bewijs waar uyt men sulckx kan kennen?
Hend.
Dit kan niet mooglijk zijn, mits hy hem van dees reê
Geslooten in een kist, deed werpen in de zee.
Pomp.
My speelt noch in ’t gedacht, dat Karel op zijn krooning
Verhaalde, van een slechte en visserlijke wooning,
Waar uyt ik zeeker raam dat hy den and’ren is;
Maar noch tot klaarder blijk, zal een geheymenis,
De waarheyt van dees zaak, aan ons gezicht ontleden.
De borst van ’t eene kindt dat moet een roos bekleden.
Waar uyt den Vorst verdwaalt, veel dwalingen besloot,
En dit onnozel wicht in ’t woeste water goot;
Draagt zijne Majesteyt dit teyken?
Karel.
Daar, gy Heeren,
Zie wie den Koning is, en wie u staat te eeren.
Matild.
O hemel! wat een vreugt.
Pomp.
Ik sweere, en bely
Dat Karel onzen Vorst, en rechten Koning zy.
Kar.
En niemant als Mevrouw, zal deze ziel gebieden.
Fred.
Wat laat gy goden op der aarden niet geschieden?
Matild.
Ik blijf u dienares.
Fred.
En ik u w dienstb’re slaaf.
Hend.
Laat ik u, broeder, voor dees onverwachte gaaf
Omhelzen, Godt zy lof, die d’overige looten
Van ’t koninklijk geslacht gelieft heeft te vergrooten.
Ik heylig dezen dag, waar in d’erkentenis
Van broederlijke liefd’ op nieuw herboren is.
Karel.
Het onweer is voorby, dat schriklijk placht te dreygen
Ons teere jeugt, de vreugt is nu ons erf, en eygen.
Hend.
Mijn Heer met u verlof, gezegende Princes,
Die Hendriks fiere borst beheerst als een godes,
Laat doch die zelve min, die ik heb roegedragen
Uw schoonheydt, in de schijn eens Konings, noch behagen:
Uw’ heusheyt, waarde maagt, aanvaard’ u dienaars beê;
Want ’t geen dat ik verzoek, verzoekt mijn broeder meê.
Verrijkt my met den glans van u vergode stralen,
Ach! laat op my den dauw van uw genade dalen,
Verhoort my, die geknielt verzoek u wedermin.
Helen.
Mijn Heer, in dit verzoek ik al mijn vreugde vin.
Ik zouw alleen niet u, maar meest my zelfs verkorten
Door zulk een weygering, en al mijn glory storten
In poelen van berouw: rijst op, mijn waarde, rijst,
Hend.
Ik ken my deer naauw waart die my Mevrouw bewijft.
Karel.
Indien men uwe min noch hooger kon verheffen,
Gelijk men niet en kan, ik zouze overtreffen.
Matild.
’k Dank uw genegentheyt.
Hend.
Mevrouwe, gy zult zien
Hoe veele uwe min de mijne zal gebiên;
’k Blijf eeuwig uwe slaaf.
Karel.
Gy zult aan my bevinden
Een broederlijk gemoet.
Matild.
My aan uw vriendtschap binden.
Karel.
En gy, ô dapp’ren Vorst, die u wel in waardy,
In af komst, en in bloedt gelijken moogt by my.
Gy zult de Hartogin, mijn schoone nicht, genieten.
Fred.
Met die genieting Heer, zoo enden mijn verdrieten.
Mijn ziel zich eeuwiglijk aan uw waardy verbindt.
Porsia.
Nu zult gy zien mijn lief, hoe Porsia u mindt.
Libio.
O Hemel, wat een vreugt! ik schijn als opgenomen
Van blijtschap, ach mijn ziel kan sich van vreugt nauw tomen.
HEN. De goede voorzorgh die my vader heeft gedaan
Zal nooyt soo langh ick leef, uyt mijn gedachten gaan,
Want ick sal heden u noch als mijn vader eeren.
LI. Vorst’lijke Prins, de Goon u grootheyt steets vermeeren,
Dat nooyt door ongeval uw vreught mach zijn gestuyt,
Tot dat het sterflot u des leevens draay-boom sluyt:
Leeft eeuwen langh te saam.
                                    HEN. Heb danck voor dit u wensen.
LIS. Den Heemel stelt u t’ saam een voorbeelt aller mense,
In vrughtb’re vrughtbaarheyt.
[p. 72]
Fab.                                         Den heemel geef u luck.
Arn.       Dat u noyt teegenspoet bejeegent, ramp noch druck.
Lisar.   Ick wens den heemel u soo veel gelucken schincken
            Als er aan ’t blauw gewelf vergulde lampen blincken.
Floro.     Dat noyt door ongeluck de zon mach ondergaan
            Van u geluck, maar steets in haare volheyt staan.
Carel.     Ik wensch mijn broeder heyl.
Hendr.                                                   En ick u in ’s gelijcken.
Octav.     Dat nooyt uw vrientschap mach vermind’ren noch beswijcken.
Carel.     Dat heymens fackel nu ons alder huwlijckx bant
            Met zijne gloet bestraal, ter wijl de vreede plant
            Haar witte standaart inde boesem van de Vorsten.
Pomp.     O! heemel geeftse heyl, op datse nimmer dorsten
            Naa tweedraght, op dat elck haar heyl’ge hoofden wijdt
            Triomfe kranse, die verduren nijt en tijt.
Alle Binnen.
Barl.     ’t Schijnt ik met deze zeel moet swieren als de zielen
            Die in het Vaage-vuer vol droeve smarten krielen.
            Want ick heb lust noch rust, soo lange als dees schadt,
            Met Koninckx hant geprent sal staan op dit mijn bladt.
            Wel dat komt seeker braaf zout gy my zoo vergeeten?
            En nu gy Coninck zijt wilt gy van my niet weeten.
            Laat gy nu onbeloont uw Barlovento gaan,
            Neen soo noch niet, ô neen, ey blijft een weynich staan,
            Kom teyken eerst dees brief, dan meugt gy bruyloft houwen
            Met vreede, ’k waarschouw u, of anders ’t zal u rouwen.
Octav.     Gy sult, door ’s Conincks last, door my dees gift ontfaan.
Barl.       Soo sal Don Barlovento soo strackx uyt vryen gaan.

VERTOONING.
Continue

Tekstkritiek:

fol. A2r dat die er staat: datdie
fol. A2v oeffenen er staat: oeffen
fol. A3v VERTHOONDERS. er staat: VRRTHOONDERS.
vs. 24 Staet er staat: Staaet
vs. 31 gedaalt er staat: gedaalt.
vs. 38 nu er staat: u (bij Lope de Vega vs. 58 ‘hoy’)
vs. 95 opper er staat: oper