Jacob Cats: Koninglyke herderinne, Aspasia. Amsterdam, 1655.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton01715 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[Bijlage 1: Titelpagina Alle de wercken]

Alle de WERCKEN, So oude als nieuwe, van de Heer IACOB CATS, Ridder, oudt Raedtpensionaris van HOLLANDT, &c. t’Amsterdam, By IAN IACOBSZ SCHIPPER. 1655. Met Privilegie.

---

[Bijlage 2 en 3: Portret en geboortehuis van Cats, 1577-1660]
[fol. A1r, p. 1: frontispice]

I. CATS KONINGLYKE HERDERINNE ASPASIA BLYEYNDEND SPEL.

[fol. A1v, p. 2: blanco]

---

[fol. A2r, p. 3]

INHOUT.

ASPASIA, een bevallijcke Herderin, alhoewel by verscheyde jonge Herders, van haer ghelegentheyt, bemint, en ten Huwelijck versocht, is van alle soodanige verzoecken afkeerigh. Damon, een Herder, onder anderen, gants innerlijck op haer verlieft, en geen weêrliefd konnende verwekken, neemt toevlucht tot een Spoockster, om door de toverkunst tot sijn voornemen te gheraken. Van de selve wederkeerende, en sich inbeeldende door zulcke middelen tot sijn wit te komen, krijght tijdinge dat sijn beminde Aspasia, door eenighe Hoofsche Afghesanten van den Koningh Cyrus, in der haest wech ghenomen, en naer ’t Hof ghevoert was. Hy, daer over gantsch mismoedigh, verfoeyt de tooverkunst, en begeeft zich naer de Stadt, om recht te vernemen hoe ’t werck in der daed mocht wesen. Hy daer komende, verneemt dat zijn beminde aen den Koningh heel wel gheviel, ja boven alle Hoofsche Iongkvrouwen liefgetal was. ’Twelck met nijdige oogen by de Persiaensche Hof-Jongkvrouwen ingesien zijnde, ramen met den anderen een bedriegelijcken aenslagh, om de Herderin in ’s Koninghs ooghen hatigh te maken, ghebruyckende daer toe niet alleen de geringe ghelegentheyt van Aspasia, maer strooyden oock uyt datze niet al te zuyver was: Vinden wijders oock goet, Parisatis, Moeder van Cyrus, te ghebruycken, om door redenen, en middelen, als voren, den Koningh van de Herderin afkeerigh te maken. Doch also eene van die Hoofsche Iongkvrouwen, uyt dien aenslagh selfs, ’t geheele beleyt, soo het lagh, den Koning, die oock alreede door de liefde tot Aspasia te seer ingenomen was, geopenbaert had, stiert den Koningh sijn Moeder grammelijck te rugghe, haer onder andere te gemoet voerende, dat hy volle kennis van ’t gantsche werck had, zelfs door eenen van den geheymen raed: Dies Parisatis, om uyt te vinden, wie die klappey mocht wesen, en zulcx uyt de bekentenis der Iongkvrouwen niet trekken konnende, ontbiedt een Spoockster, die, haer gelatende ofse tot dien eynde, een sneghen gheest zou bezweeren, ontdeckt wordt dat sy die gedaente van die geest zelfs had aengenomen, waer door sy te Hove wort uytgelachen, bespot, en door Phryx, den Hoofschen Schalcknar qualijck gehandelt. De Koning, over ’t bedrijf van die Jongkvrouwen misnoegt, stelt hem aen, of hy’er een beschaemtelijcke straffe zou willen aen doen; doch, door Aspasia versproken, vergeeft’er ’t aengestelde bedroch, midts voor sijn beminde een voetval doende. Damon, de verliefde Herder, van den Koningh treffelijck vereert* zijnde, maeckt van de noot een deucht, en keert weêr na huys, en Aspasia blijft by den Koning, boven alle Hoofsche vrouwen, in groote achtinge.

Het Tooneel is te Babilonien.

---

[fol. A2v, p. 4]

Aen d’Aenschouwers.

DIe meynt dat d’Opper-macht hier boven ons geseten,
Niet kan het gants beleyt van aertsche dingen weten,
    Maer houdt dat ons bedrijf, en dit geweldigh Al,
    Maer slechts daer henen sweeft, als op een los geval;
(5) Die koom een weynich hier, men sal aen hem vertoonen,
Een krans van bloem-gewas, verkeert in hoofsche kroonen,
    Een Herders boeren-tuygh verandert in een staf,
    Die aen een slechte maeght gheheele Rijcken gaf.
Hoe kan een Herders kint, geboren aen der heyden,
(10) Die niet en heeft geleert als hare schapen weyden,
    Oyt klimmen op den top van eenich prachtich Hof,
    ’T en zy door hoogh beleyt, getogen uyt’et stof?
Als Godt besloten heeft, yet sonders uyt te wercken,
Soo buyght’et altemael om dat te mogen stercken,
    (15) Ia gantsch de werelt kloot, wort om en om gewent,
    Op dat’et voortgangh hadt wat Godt op aerden sent.
Daer is van alle tijdt, daer is een hooger Wesen,
Wiens macht is onbepaelt, als boven al geresen,
    By niemandt oyt doorgrondt; daer is een wonder Geest,
    (20) Oneyndigh, machtigh, wijs, en weert te zijn gevreest.
Die stuurt dit wonder Al, en wat’er sal geschieden,
En stort de menschen in, al wat hy wil gebieden,
    Die treckt een rijs om hoogh, en velt een ceder-boom,
    Die maeckt van sandt een beeck, en dempt een hollen stroom.
(25) Hy set de Princen af, en doet de werelt drillen,
En gaet dan wederom de felle baren stillen;
    Ia rechtet weder op, dat plat ter aerde lagh,
    Soo datmen over-al sijn wesen kennen mach.
Nu hoort met aendacht toe, als die hier zijt gekomen,
(30) Dit spel behoort met ernst te werden ingenomen.
    Ghy kunt hier met vermaeck, den loop des werelt sien,
    Dus vrienden, wilt het werck een gunstich oore biên.

________________________________________ PERSONAGEN.

Damon, een Herder. Philos, Damons vrient, mede een Herder. Aspasia, een Herderinne. Phorbas, een Koolman. Lodippe, een Spoockster. Lepante. Milanor. } Hofghezanten. Alexis, Vader van Aspasia. Palemon, een bedaeght Huysman. Cleon, een boerejongen. Aulicus, een Hovelingh. Eutrapel, een Ridder. Phryx, de Schalck-nar van ’t Hof. Celer, een Page. Nestor, een Laquay.

Cyrus, de Keyser. Theon, een van ’s Keysers Ontfangers. Pancaste. Cariclea. Lamia. Phryne. Lais. Aegle. } } } Hoofsche Ionkvrouwen. Phorax, een Hooftman. Alcippes, een Hofjonker. Parisatis, ’s Keysers* Moeder. Majombe, een tweede Spoockster. Phaon, ’s Keysers Heraut. Eenige stomme Personagen,        ’s Keysers Edellieden en Trouwanten

[p. 5]

ASPASIA, BLY-EYNDEND-SPEL. EERSTE BEDRYF. DAMON, alleen uytkomende, spreeckt.

            DAer heerscht een selsaem spoock in mijn ontroerde sinnen,
            Dat my onseker maeckt, wat dat ick sal beginnen;
            Mijn ziele suysebolt, mijn gheest is op de loop,
            Mijn tochten zijn ontstelt, en woelen overhoop.
            (5) Ick alle daegh gequelt van dese bange kuren,
            Sprack lest een Herders wijf, de wijste van de buren,
            En klaeghden haer mijn noot, ten besten dat ick mocht,
            En sey, hoe dat mijn geest in my gedurigh vocht.
            Sy, na het gantsche stuck te hebben overwogen,
            (10) Heeft my wat van het volck ter zijden afghetogen,
            En sey ten lesten dus: Onnoosel Herders kint,
            Men segh u watmen wil, ick segge datje mint.
            Ick sie hoe u de geest en binne-krachten wercken,
            Ick kan het aen uw pols en uw ghesichte mercken.
            (15) De tijdt heeft my gheleert, de kunst heeft my gemelt,
            Hoe dat een brandigh hert van binnen is gestelt.
            ’T is liefde datje quelt. Ick stont gelijck verslagen,
            En wat doch liefde was, begon ick haer te vragen,
            En seyde boven dat; wat is’et voor een quael,
            (20) Daer op ick nachten langh bywijlen ligh en mael?*
            Het wijf dat stont en loegh, doe sy my hoorde spreken,
            En heeft met schamper jock aldus my doorgestreken.
            Ghy vraeght my datje selfs of weet of weten moet,
            Of seker weetj’et niet, soo zijtge maer een bloet.
            (25) Daer gingh ick ongetroost vast dwalen aen der heyden,
            Midts quam Aspasia haer witte kudde weyden;
            En midts ick haer vernam, soo sloegh mijn gantsche ziel,
            Soo dat ick in het gras onmachtigh nederviel.
            En hier uyt leerd’ ick eerst, wie datse mochte wesen,
            (30) Die mijn mistroostigh hert van pijne kon genesen.
            Ick stont ten lesten op, en gaf my tot de maeght,
            En heb aen haer mijn noot, en diepen anxt geklaeght.
            Eerst door gemeene praet, en in bedeckte reden,
            Doch klaerder naderhandt, en als in volle leden:
            (35) Maer sy heeft mijn gespreck behendigh afgeleyt,
            Als ofze niet en wist, wat minnen was geseyt.
            Dit heeft nu langh gheduurt, maer wat ick heb begonnen,
            Ick heb noch, naer ick merck, noch niet met al gewonnen.
            Sy blijft al even koel, maer niet voor my alleen,
            (40) Sy handelt even so, de vrijers in ’t gemeen.
            Sy heeft wat anders voor, sy wil al hooger sweven,
            Haer geest vindt vreucht noch lust in al ons buyten-leven.
[p. 6]
            Maer janckt na Stadt en Hof, niet na een schape-stal,
            Meent dat een machtigh Vorst haer noch eens vrijen sal.
            (45) Is echter hier in ’t wout zo wel als ick geboren,
            Wat magh haer, slechte maeght, tot sulcken pracht bekoren?
            ’K docht menichmael die waen te drijven uyt’er hooft:
            Maer heeft my, wat ick zey, tot heden niet gelooft.
            En zo ick zeker wist, dat haer niet sou verveelen,
            (50) Ick gingh noch dese nacht, een aerdigh deuntjen speelen,
            En streelden na de kunst haer toegesloten deur,
            En melden door het spel, hoe ick gedurigh treur.
            Ick heb aen seker vrient een deuntjen laten maken,
            Dat past op haer bedrijf, en haer geheele zaken.
            (55) Licht brengt’et meer te weegh, dan wat ick immer sprack.
            Wel flucx nu Damon op, het fluytjen uyt den sack,
            Maer Philos dient’er by, die sal het lustigh quelen,
            En ick sal op een riedt, of op de moesel spelen.
            Hou Philos, zijtge t’huys, zo komt eens voor den dagh.
PHIL.    (60) Hoe gaet’et, lieve Neef?    DAM.  Gelijck het eertijts plagh,
            Ick quam hier wederom om troost te mogen winnen,
            Maer sonder uw behulp en kan ick niet beginnen.
            Kom voeght u neven my, en singht dit aerdigh liet.

Hier geeft Damon* ’t liedt aen Philos.

PHIL.    Hoe soud’ ick dat bestaen? ick kan de wijse niet?
            (65) Maer neurt my doch een vers, ick wil tot haerder eeren,
            En sal (na dat my dunckt) het deuntje veerdigh leeren.
DAM.    Wel aen, ick wil het doen; ghy, luystert na het spel.

Hy neurt een versjen.

PHIL.    Swijgh, Herder, ’t is genoegh, ick ken het deuntjen wel.
            Geeft my het nieu gesangh, ick sal het eerstmael lesen,
            (70) En dan van stonden aen tot singen veerdigh wesen.

Hy leest het liet.

            Wel aen, ick heb’et liet, als in mijn breyn geleyt,
            Begint, als ’t u belieft, voor my, ick sta bereyt.

Op de voys: Ha! que le ciel est contraire à ma vie.

HOe kan een mensch na goede dagen trachten,     Die in den geest, met eersucht is besmet? (75) Hoe is’er rust, of ware vreucht te wachten?     So langh sijn hert op hoogheyt is gheset?     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gherust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout! (80) Wat voor een lust, wat vreuchde kan hy rapen,     Die met geen dienst van Princen is belast? Die sachtjens gaet, en leyt sijn eygen schapen,     En op geen pracht, of Hoofsche rancken past?     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     (85) Hy leeft gherust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout! Kom siet het gras en alle boomen groeyen.     Kom siet het vee gaen spelen op het velt. Kom siet het kruyt, aen alle kanten groeyen,     (90) En segh my doch, wat ghy hier tegen stelt?     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gerust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout!

Siet ghy in ’t Hof een kamer vol tapijten,     (95) Siet ghy het leer dat kunstigh is vergult, Ghy siet het niet, dat yeder plach te bijten,     Oock sonder grondt en buyten sijne schult.     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gerust, die uwe velden bout,             (100) O wel gheluckigh wout! Het vlas, het zaedt, de bloemen aen der heyden,     Het appelhout, dat op het bloeyen staet, Het aerdigh groen, gemengelt tusschen beyden,     Is meerder lust dan al het Hof-cieraet.     (105) Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gherust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout! Wat is Musijck of diergelijcke saken?     Wat is een Luyt, of Citer, of een Veel? (110) Of hoe het zy, ’k en vinde geen vermaken,     Dan als ghy singht, en ick een deuntjen queel.     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gherust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout!

[p. 7]

(115) Laet aen een Prins sijn opgepronckte tafel,     En vult hem op met alderhande wijn, Ick prijs een struyf, of diep-geruyte wafel.     In versche melck en vint men geen fenijn.     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     (120) Hy leeft gherust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout!

O vrije lucht, en onbekommert leven!     O Hoef! O Landt! O soete buyte-vreucht! Geen Hof en kan de ziel vernoegen geven,     (125) Want daer en is geen woon-plaets van de deucht.     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gherust, die uwe velden bout,             O wel gheluckigh wout!

Nu, tot besluyt, O bloemtje van der heyden!     (130) Vergeet het Hof, daer is noyt ware rust; Komt nevens my u teere schaepjens weyden,     Hier is vermaeck en enckel herten-lust.     Wat baet den mensch, of eer of machtigh gout?     Hy leeft gerust, die uwe velden bout,             (135) O wel geluckigh wout!

DAM.    Nu Philos, ’t is genoegh, laet ons van hier vertrecken,
            Laet haer dit nieu gedicht, als voor een lesse strecken.
            Een lesse van een vrient, die haer ten besten raet.
PHIL.    Dit is een lof-gedicht voor onsen vrijen staet.
            (140) Maer laet my dit ghesangh, op dat ick’t uyt mach schrijven.
            Het sal my tot een pandt van onse vrientschap blijven.
            En ’t is een aerdigh liedt, dat my ten hooghsten dient.
DAM.    Die broot voor vrienden sluyt, en is geen ware vrient.
            Neemt daer, dat ghy begeert, maer laet’et weder keeren.
            (145) Ick moet’et onsen vrient Menalcas oock vereeren.
            Het is hem toegeseyt.    PHIL.  Het sal also geschiên,
            Maer ick ga mijnes weeghs, en na de schapen sien.
DAM.    Godt spaer u langen tijdt, en wil u oock geleyden,
            En geef u hooy in stal, en klavers op de weyden,
            (150) En altijt verschen melck, en altijt vetten room,
            En midden in de nacht voor al een soeten droom.
            Siet daer een Herders wensch.    PHIL.  Noch hebje wat vergeten.
DAM.    Wat is dat voor een dingh? ick bid u doe ’t my weten.
            Segh wat’er noch ontbreeckt?    PHIL.  Een vrijster in den arm,
            (155) Dat maeckt een Herders kint by koele nachten warm.
DAM.    Ia, vrient, dat is’et al, maer ront en klaer te spreken,
            Het heeft mijn Herderin haer leven noyt geleken.
            Sy wil geen rouwen praet, ick moet behendigh gaen,
            Of al mijn vrijery die waer terstont ghedaen.
PHIL.    (160) Wel, Damon, weest gegroet, ick mach niet langer blyven,
            Ick moet van stonden aen de schapen elders dryven:
            Maer ghy doet evenstaegh, gelijck een vrijer plagh,
            En spraeckt wel van het Lief op ’t midden van den dagh,
            Of tot den avondt viel, ja midden in de nachten.
DAM.    (165) ’T is niet dan al te waer, soo vliegen mijn gedachten.
            Siet wat een selsaem dingh, al schijnt’et ongeval,
            Een soete dwepery is minnaers liefgetal.
            De vrijers algelijck, en wie daer immer minden,
            En weten menighmael haer geesten niet te binden.
            (170) So maelt haer innigh breyn, dewijl het eeuwigh werckt,
            En dus verloopt de tijt, oock eer het yemandt merckt.
[p. 8]
PHIL.    Ghy geeft my weder stof, en reden om te praten:
            Maer des al niettemin, ick moet het daer by laten.
            Ick gae tot mijn bedrijf.        DAM.    Wel, als het wesen moet,
            (175) Soo weest van my bedanckt, en andermael gegroet.

Philos gaet binnen.

            Maer ginder, na my dunckt, sie ick de Nimphe komen,
            Die mijn vervoerde ziel heeft krachtigh ingenomen.
            Sy is vol diep gepeys, na ick aen haer bemerck,
            En dat is in ’t gemeen verheve sinnen werck.
            (180) Ick wil hier onder ’t loof een weynigh my versteken,
            Sy sal misschien een woort, tot haer gedachten spreken,
            Een woort, dat mijnen geest sal dienstich mogen zijn,
            En brengen eenigh heyl aen mijn benaude pijn.

ASPASIA.

                Hoe wort een jonge maeght bywijlen aengebeden,
            (185) Om datmen vreuchde soeckt ontrent haer teere leden?
            Hoe worts’ in tegendeel, met driften omgevoert,
            Terwijl een vierigh oogh op haer gheduerigh loert?
            Wat is’et voor een gril, die in de jonge lieden,
            De krachten van de ziel volmachtigh kan gebieden?
            (190) En waerom kiest een man in sijn verdraeyt gemoet,
            Een die hem tegenstaet, en stagen oorlogh doet?
            En waerom kiest een maeght, als met geheele sinnen,
            Een die haer niet en meynt, oock niet en wil beminnen?
            En waerom hoortse niet een droef en vierigh hert,
            (195) Dat met geheele kracht tot haer ghedreven wert?
            Daer zijn hier in het wout verscheyde jonge lieden,
            Die my haer echte trou, uyt liefd’ ootmoedigh bieden.
            Maer ick ben uytter aert, afkeerigh van de min,
            Veel sweeft’er om mijn hert, maer niemandt komt’er in.
            (200) Maer wat is dit geseyt? sal ick Diana slachten,
            En uyt het echte bedt gheen soete kinders wachten?
            Sal ick mijn gulle jeucht vertreuren sonder man,
            Daer Thirsis anders wil, en ick wel anders kan?
            Dit wit, dit aerdigh tuygh, is dit om niet gewassen?
            (205) En zou in desen arm niet wel een vrijer passen?
            Voor my, ick segge ja, het kroos is my soo goet,
            Als ’t of aen Galathé, of Amarillis doet.
            Maer schoon ick dit ghevoel, mijn afgekeerde sinnen,
            Door vrijen noch gevley van vrijers zijn te winnen.
            (210) Daer is, ick weet niet wat, dat my onseker hout,
            En dat mijn grilligh hert de jonge lieden schout.
            Veel Herders hier ontrent, en uyt de naeste vlecken,
            Die pogen dese borst tot hare min te trecken:
            Maer wat oyt yemandt doet, het raeckt mijn herte niet,
            (215) ’T is mis en sonder vrucht, al wat Cupido schiet.
            Dus schoon al Hylas komt ontrent mijn deure spelen,
            Of Thirsis in der nacht een deuntjen plagh te quelen;
[p. 9]
            Ick wil gheen boere praet, ick wil geen Herders liedt,
            Al leende Pan haer selfs een nieu-gesneden riedt.
            (220) Mijn geest wil elders heen, en vry al hooger sweven,
            En dit is my gestaegh als in de borst geschreven.
            Wat is dit voor een drift, of voor een malle pracht,
            Dat ick op hooger staet, en grooter vrijers wacht?
            Ick ben een Herders kint, geboren aen der heyden,
            (225) En wat ick heb geleert, is niet dan schapen weyden;
            En des al niettemin, soo wil mijn ydel oogh,
            Gantsch boven mijn bedrijf, en uyttermaten hoogh.
            ’T is wat het wesen mach, ick kan het niet beletten;
            Ick weet mijn vluchtich hert, op Herders niet te setten:
            (230) Het is een selsaem dingh, het is een vreemde gril,
            Dat niemandt sijnen geest bestiert gelijck hy wil;
            Maer dat ick mijn gemoedt van Herders heb getogen,
            Daer ben ick door een droom noch onlangs toe bewogen,
            Niet die by nachte komt, maer als de dageraet,
            (235) Den Hemel open doet, en uyt haer kamer gaet.
            Het is van outs gelooft, dat so een nacht-gesichte,
            Is van een diep geheym, ja van een groot gewichte;
            Om dat’et voor gewis, als van den Hemel koomt,
            Het zy het dient gewenst, of dat’et dient geschroomt.
            (240) Het scheen, daer quam tot my een machtigh Prins genaken
            Terwijlen Coridon en ick te samen spraken;
            Hy nam my metter handt, en sagh my gunstigh aen,
            En stiet den Herder wech, en heet hem henen gaen.
            Ik hadt een schoone krans, van bloemtjens net geweven,
            (245) Die my een Herders kint te voren hadt gegeven,
            Die nam de Koningh wech, en seyde: ’t is genoegh,
            Eens waerje voor het vee, of voor een rouwe ploegh:
            Nu is een machtigh Vorst tot uwe min genegen,
            En siet! daer quam een Kroon my op het hooft gesegen:
            (250) Niet als een Herderin, of als een boere maeght,
            Maer als een machtigh Vorst, of Koninginne draeght.
            En siet, het schoon juweel, scheen my so wel te passen,
            Als of’et met’et hayr was uyt mijn hooft gewassen.
            En ’t was geen menschen handt, die my de Kroone gaf,
            (255) Sy quam, na dat my docht, als van den Hemel af.
            My docht daer byen oock ontrent mijn lippen vlogen,
            En leggen in den mondt, wat by haer was gesogen,
            Uyt tijm en roosmareyn, uyt bloem, of rooseblat,
            Soo dat ick, sonder pijn, de soete honigh at;
            (260) Want schoon ik my bewoogh, en oock bestont te spreken,
            De byen hebben my noch echter niet gesteken;
            Sy vlogen in het veldt, en keerden uyt het groen,
            En ’t scheen alleen gedaen, om my vermaeck te doen.
            Stracks hoord’ ik daer ontrent veel hondert duysent menschen
            (265) Die my van alle kant geluck en zegen wenschen;
[p. 10]
            En midts ’t ontelbaer volck, met luyder kele riep,
            Ontsprongh ick uyt den droom, soo dat ick voort ontsliep.
            Ick gingh van stonden aen tot wijtberoemde luyden,
            En oock by seker wijf, dat droomen kan beduyden;
            (270) Daer wert my doen geseyt (ô vreemt en selsaem dingh!)
            Als dat my over ’t hooft een Kroon en Scepter hingh;
            Ia dat my voor gewis, yets groots zou overkomen,
            Dat my door geen bedrogh zou werden afgenomen.
            Dit heeft my nu een wijl gesworven door het hooft,
            (275) En ’t schijnt dat mijn gemoedt al veel hier van gelooft.
            Of dit nu Goden zijn, of onder-aertsche spoken,
            Die dit verholen vuur, in mijn ghedachten, stoken,
            Is my noch onbekent; maer soo veel is’er van,
            Ick wil noch Coridon, noch Damon tot een man.
            (280) Ick wil dan voor een tijt in desen sin volherden,
            Tot dat ick nader sie wat hier van sal ghewerden.
            In al wat trouwen raeckt, daer moet men sachtjens gaen,
            Want die sich hier misgrijpt, die is’er qualijck aen.

Damon vertoont sich, en ghenaeckt Aspasia.

            Maer ginder uyt het wout, sie ick een Herder komen,
            (285) Wiens geest is over my gantsch vierigh ingenomen.
            Ick wil hier stille staen, en hooren wat hy seyt,
            Ick weet dat sijn ghemoedt door my in roosen leyt.
DAM.    Godinne van het wout, en alle groene velden,
            Die waer ick henen gae, van uwe schoonheyt melden,
            (290) Doch mijn onrustigh hert noch verre boven al.
            Ick heet u wellekom in dit gesegent dal.
            Mach ick hier eenmael sien, ô troost van mijn gedachten!
            Daer op mijn dorre ziel, en al mijn sinnen wachten?
            Ick heet u wellekom, ô troost van mijn gemoet!
            (295) Die met uw oogh my streelt, en met uw mont my voet.
            Soet Nimphje, geestigh dier, ô blomtje van der heyden,
            Mocht ick beneffens u mijn teere schapen weyden.
            Ach! mocht ick in uw arm, eens leggen in het groen,
            ’K woud’ u, als Venus selfs, daer dienst en hulde doen,
            (300) Ia wou mijn gantsche kracht tot uw vermaeck besteden.
ASP.     Wel dat is wel gevrijt, en al in korte reden.
            Maer sachtjens, lieve vriendt, ’t en gaet’er niet so breet.
DAM.    Ick sweer u, lieve Nimph, ja met een dieren eet,
            Ick woud’ u dienaer zijn, en woud’et eeuwigh blyven,
            (305) Ia in mijn trouwe hert, uw zoete name schryven.
            Ick wou al watje wenscht u koopen in de Stadt,
            Ia storten in u schoot, al wat ick immer hadt.
            Ick woud’ u, waer ick gingh, gedurigh mede leyden,
            Geen doot of ander ramp en soud’ ons konnen scheyden.
            (310) Neemt my ten lesten aen, en spreeckt het troostigh woort.
ASP.     Ick ben noch, lieve vrient, soo verre niet bekoort.
DAM.    Wel, laet my dan een reys uw rooden mondt genaken.
ASP.     Ghy sult’et al te grof, en my te grimmigh maken.
[p. 11]
DAM.    Wel is’er dan geen troost voor mijn benaude borst,
            (315) Die naer uw gunst alleen, en uw genade dorst?
            Staet my een kusjen toe.    ASP.  Waer gaen uw losse sinnen?
            Bedaert u toch, mijn vrient; men kust geen Velt-Godinnen.
            Men viert die maer alleen met reuck en offer-werck,
            Of op een hoogen throon, of in een schoone Kerck.
            (320) Leert beter, rouwe gast, uw dienst en plichten weten.
            Denckt aen den ouden tijdt, die niet en dient vergeten;
            En wat eens overlangh Actëon overquam,
            Doe hy in dit geval te grooten vryheyt nam.
DAM.    Ey segh eens, geestich dier, veel soeter om te minnen,
            (325) Als of men Pales mind’, of al de Veldt-Godinnen.
            Ey waerom spantj’ uw geest soo krachtich tegen my,
            Die ’t al aen u bemint, tot aen uw slaverny?
            Heb ick hier in het dorp mijn leven oyt gevochten,
            Hoewel het menighmael de rouwe gasten sochten?
            (330) En ben ick niet so stil en van so koelen bloet,
            Gelijck ons ouden vrient Alphesibeus doet?
            Kan ick niet, na de kunst, een aerdich deuntjen spelen?
            Kan ick niet op een riet, of op een moesel quelen?
            Ben ick niet so gesint, en wel soo rap te voet,
            (335) Gelijck de Boxvoet Pan, of uwe Thyrsis doet?
            En wat de schoonheyt raeckt, ick moet’et u verklaren,
            Ick heb my gister noch gespiegelt in de baren.
            Iuyst als het niet en woey, en seker ick bevont,
            Dat mijn gelaet niet slecht, maer hups en geestigh stont.
            (340) Ey! segh, wat schort’er dan, wat is aen my te laken,
            Dat ghy my niet en wilt uw vrient en dienaer maken?
            Dat ghy my dus verstoot, en niet eens letten wilt,
            Hoe veel een geestigh quant van onse mop verschilt?
ASP.     De reden van mijn doen en kan ick niet versinnen.
            (345) U kan ik onderdies, ô Herder! niet beminnen.
            Ick weet, ghy hebt verstant, so wel als yemandt doet,
            Ick vind’ u heus in tael, en in gheselschap soet.
            Dat ghy beleefder zijt als and’ren, is gebleken,
            En weet, gelijck het dient, een vrijster aen te spreken:
            (350) Maer echter, lieve maet, ick voel voor u geen min,
            Geen plaets of eenigh heyl in mijn verdraeyden sin.
            Godt geve watje doet, het kan my niet bekoren,
            Ick ben, na dat my dunckt, voor Herders niet geboren.
            Ick ben niet voor een dorp, dus, sooje my gelooft,
            (355) Laet my voor die ick ben, en rust uw deusigh hooft.
DAM.    O wat een droevigh woordt, en wat een harde reden!
            Het treckt my door het breyn, ja, door de gantsche leden.
            Waer heb ick dit verdient, dat ghy soo vinnigh spreeckt,
            En met een stuur gelaet mijn lust en herte breeckt?
            (360) Ick doe u wat ick kan, met hert en gantsche sinnen,
            Noch heb ick evenwel op u niet konnen winnen.
[p. 12]
            Mijn geest is nimmer stil, waer dat ick henen ga,
            En echter krijgh ick niet, het langh-gewenschte jae.
            Waer dat ick eensaem ben, daer gae ick overdencken,
            (365) Hoe ick yet vinden sal, dat ick u mochte schencken.
            Al wat de Lente geeft, al wat de Somer draeght,
            Al wat de Winter sendt, ’t is voor u, schoone maeght.
            Soo haest de Mey genaeckt, ick ga terstont verkiesen,
            Een koytjen voor een musch, gebreyt van groene biesen.
            (370) Ick lette waer een vinck, of waer een putter broet,
            En schenck u dan een nest, een pandt van mijn gemoet.
            Soo haest de gulde Son is hooger opgeresen,
            En dat’er eenigh freuyt van boomen is te lesen,
            Of dat’er oyt een roos is vroeger alsse plach,
            (375) Ick maeck dat ick’er krijgh soo veerdigh als ick mach.
            En als ontrent den herfst de vroege druyven rijpen,
            Ick weet’er metter vaert een trosjen uyt te grijpen,
            En ’t wort u toegebracht, eer dat’er eenich man,
            Een vrucht van desen aert, om gelt bekomen kan:
            (380) En schoon de Winter raest, ick laet my noyt verdrieten,
            Een vogel op het ijs, of in de snee te schieten.
            In ’t kort, is ’t heet of kout, de velden dor of groen,
            Ick weet gedurich yet om u vermaeck te doen.
            Maer noch en baet’et niet. Eylaes! uw koele sinnen,
            (385) En zijn door soet gevley, of gaven niet te winnen.
            Wat ick u segh of doe, ghy blijft gelijckje waert,
            Dies klaegh ick wel te recht van uwen harden aert.
            Wel mach ick dan, eylaes! van u geen troost verwerven,
            Soo moet ick voor gewis, in korte dagen, sterven.
            (390) Ick sal voor uw gesicht verdwijnen als de snee,
            Tot leet en groot verdriet van al mijn welich vee.
            Maer schoon ick nederdael tot in de nare kusten,
            Daer Caron stierman is, en al de zielen rusten,
            Daer noyt geen ster en is, geen Maen of Sonne-schijn,
            (395) Noch zultje nimmermeer van my ontslagen zijn.
            Want mach’er oyt een geest, na dit ellendich leven,
            Eens komen uyt’et graf, en op der aerden sweven,
            Soo wil ick evenstaegh u woelen om het lijf,
            U geven over-al een droevich tijt-verdrijf,
            (400) U blasen in het oor, u trecken by de vlechten,
            Daer mede ghy de jeucht met minne keunt bevechten;
            U stooren in den slaep, u quellen in den droom,
            Oock daer ghy ruste soeckt ontrent een groenen boom.
            In ’t holste van den nacht, als alle minnaers slapen,
            (405) Of loon van trouwe min by haer geselschap rapen;
            Dan sal mijn bleecken* geest u snorren om den kop,
            Tot u het grillich breyn sal draeyen als een top.
            En als ghy roept om hulp, dan zal ick stracks verdwijnen,
            Maer op een oogenblick u wederom verschijnen.
[p. 13]
            (410) Dus waer ghy eensaem zijt, in bos of eenich dal,
            Weet dat ick evenstaegh u sinnen plagen sal.
            Mach ick terwijl ick leef, geen troost van u genieten,
            Soo hout’et voor gewis, mijn doot sal u verdrieten.
            Mijn lijveloose geest sal u een straffe zijn,
            (415) Om dat mijn jonge ziel moest quelen in de pijn.
ASP.     Wat mooghje, rechten bloet, al vreemde kuren dryven?
            Gewis, al watje seght, is klap van oude wyven.
            De mensch, die eens het lijf hier in den grave liet,
            En vint men naderhandt hier in de werelt niet.
            (420) Sijn tijdt is dan geweest, hy kan geen menschen quellen,
            Hy vaert ten Hemel op, of onder in de hellen.
            Hy keert noyt weder hier, waer hy oock wesen mach,
            De boom blijft daerse valt, of alsse neder lach.
            Ghy zijt een hups gesel, en weet oock gauwe treken,
            (425) Een vrijster (weest gerust) en kan u niet ontbreken.
            Gaet treedt maer in het werck, gelijck een vrijer plach,
            Ghy sult haest zijn verselt, misschien oock desen dach.
DAM.    Hoe soud’ ick op een dagh u geestigh beeldt vergeten!
            Ick sage van de wolf my liever hier verbeten.
            (430) En oock mijn beste schaep, eer met soo lossen sin,
            Te laten in mijn hert, een nieu bedachte min.
            Soo langh de koele wint, sal op der aerden waeyen,
            Soo langh den seven-ster sal om den Hemel draeyen,
            Soo langh de klare Son sal geven haren schijn,
            (435) Soo langh, ô frisse blom! sal Damon uwe zijn.
ASP.     Wel, Herder, ’t is genoegh, ick weet dat mijne schapen,
            Die ginder aen den bergh, of in de laeghte slapen,
            Haest dienen t’huys geleyt; ghy, siet den avont valt,
            En seker, na my dunckt, het is genoech gemalt.
            (440) Ghy, gaet dan uwes weeghs, ’t is tijt van hier te scheyden.
DAM.    Princesse, weest gerust, ick sal u gaen geleyden,
            Ter plaetse daerje wilt.    ASP.  Neen, dat en wil ick niet,
            Maer danck u evenwel dat ghy my gunste biet.
            Doch gaet, ’t is mijn bevel.    DAM.  Het sal dan so geschieden:
            (445) Maer Nimphje, laet ons doen ghelijck de heusche lieden,
            Een kusje sonder meer.    ASP.  Ick segge, weest gerust,
            Ick heb mijn leven langh geen Herder noch gekust.
DAM.    Ey laet my dan alleen aen u een kusjen geven,
            Het sal my zijn een salf voor mijn verdrietigh leven.

Aspasia weygert.

            (450) Wel, soo ick niet en mach ghenaken uwen mont,
            Uw’ hant is my genoeg.    ASP.  Ghy maeckt’et al te bont.
            Gaet wech, of ik vertrek.    DAM.  Uw woorden zijn geboden.
            Ick acht u schoonste maeght, meer dan de grootste Goden,
            En t’wijl ghy dit bevel aen Damon hebt gedaen,
            (455) Soo kust hy noch de grondt, daer op ghy hebt gestaen:
            Maer lieve, noch een woort, hoort doch uw dienaer spreken.
ASP.     Hey Damon, ’t is genoegh, het zijn uw oude treken.
[p. 14]
            Ick speure watje soeckt, ick ken uw rancken wel,
            Ghy pooght na tijt-verdrijf, en soeckt maer enckel spel.
DAM.    (460) Princesse van het wout, van duysent uytgelesen,
            Voorwaer ick sal voortaen niet meer uw vrijer wesen,
            Nadien het u mishaeght, en mits uw hoogen moet,
            Siet op een ander wit, als hier een vrijster doet.
            Ick sal het laten gaen, wil yemandt u verhoogen,
            (465) Laet ick maer zijn uw vriendt, ick sal noyt vorder pogen,
            Maer blijven als ick ben.    ASP.  Hoe! wat is dit geseyt,
            Een vrijer of een vrient, is daer in onderscheyt?
DAM.    Ia trouwen, soete Maeght, ick zal ’t, belief ’t u, seggen,
            Een vrijer sal de grondt dus van sijn zaken leggen,
            (470) Hy pooght door trouwen dienst, daer hy ’t verstant op wet,
            Te krijgen metter tijdt, ghemeenschap in het bedt.
            Een vriendt gaet anders toe, en wil maer liefde dragen,
            En haer, dien hy bemint, in alle dingh, behagen;
            Ia dienen waer hy kan, en daer op staet hy stil,
            (475) Siet daer een ander werck, als dat een vrijer wil.
            Al dat een vriendt bedrijft, dat heeft gesette palen,
            En over heusse gunst en wil hy nimmer dwalen.
            Sijn kus heeft geen gevolch, geen dieper oogh-gemerck,
            Maer eyndicht even selfs in dat eenvoudich werck.
            (480) En met een woort geseyt, hy doet gelijck een broeder,
            Sijn broeder liefde toont, of als een teere moeder,
            Haer dochter somtijts kust, wanneer sy van haer scheyt,
            Of als s’ een aerdigh kint bywijlen soetjens vleyt.
            Princess’ op dese voet wil ick mijn saken stellen,
            (485) Om zo uw geest niet meer, door mijn gevry, te quellen.
            Ick wil uw broeder zijn, of wel uw trouwe vrient,
            Ghedoocht op desen grondt van my te zijn gedient.
ASP.     Voor my, ick spreke ront, het zijn ongure menschen,
            Die niet een grooten hoop van goede vrienden wenschen.
            (490) Men heeft die noyt te veel.    DAM.  Ey, laet dan heden toe,
            Dat ick met u voortaen als met een suster doe.
ASP.     Ick ken uw vromen aert, oock wil ick u betrouwen,
            Dat ghy met reynen geest sult heusche vrientschap houwen.
            Ghy doet dan als een vriendt, en set doch uyt uw sin,
            (495) De rancken van de jeucht, en grillen van de min.
            Voor al tot dertel jock, en toont u niet genegen,
            Maer heus en recht beset, gelijck als vrienden plegen;
            En als ghy van my scheyt, of anders my begroet,
            En raeckt my anders niet dan als een moeder doet,
            (500) Of als een broeder plach; maer vorder yet te poogen,
            En sal mijn suyverheyt van niemandt oyt gedoogen.
            Uw gunst moet eerbaer zijn, in wil en in der daet,
            Dus wacht u nu voortaen van dertel ongelaet.
            Indien ghy nu belooft, dat ghy dit na sult komen,
            (505) Soo wortje my tot vriendt op heden aengenomen.
[p. 15]
            Geeft my daer op uw hant.    DAM.  Wel, dat’et zuyver zy;
            Ontfanght dan, tot bewijs, een heuschen kus van my,
            Soo als het ons betaemt.

Hy kust vry wat anders als broederlijck, haer wat lang vast houdende.

                                                  ASP.  Is dat nu zuyver kussen?
            My dunckt ghy gaet te werck gelijck de kriele mussen;
            (510) Neen, vriendt, dat schaf ick af, ’t en is geen broeders soen,
            Het schijnt ghy trecke-beckt, gelijck de duyven doen.
            Nu heeft die vriendtschap uyt; ghy bleeft niet in de palen,
            Daer over mijn verlof, geen macht en gaf te dwalen.
DAM.    Genade, soete maeght, het was myn eerste reys,
            (515) Ick wil het beter doen, en na den rechten eys.
ASP.     Neen, lincker, ’t is genoegh, ghy kunt geen vrientschap vieren,
            Dat spel dient niet gepleeght ontrent de jonge dieren.
DAM.    Maer segh my doch een reys, wat quaet is u geschiet?
            Een rooden mont ghekust, verliest haer blosjen niet.
            (520) Ick neem, tot meerder blijck, de byen tot ghetuygen,
            Die, uyt een frisse roos, haer was en honigh suygen;
            En ’t schaet de bloemtjens niet, haer glans blijft even schoon.
ASP.     Het geen ghy vriendschap heet, dat acht ick niet een boon;
            Ghy hebt’et al verbrot met uw doortrapte grepen,
            (525) Ick ben door uw bedrijf, nu fijn ghenoegh geslepen,
            Mijn beckj’ is niet soo geel ghelijck het eertijts plagh,
            Doen ick uw slim beleyt al siende niet en sagh.
            Siet, die my eens bedrieght, al bidt hy menighwerven,
            Ia wil, gelijck het schijnt, uyt liefde voor my sterven;
            (530) Ick geef hem geen gheloof, dat speeltjen heeft gedaen,
            Hy mach wel stille zijn, en ghy mooght elders gaen.        Binnen.
DAM.    Ach! ’t is nu al verkerft, wat sal ick nu beginnen?
            Voorwaer ick ben te plomp een aerdigh dier te minnen.
            Ick had een moy begin, een goede grondt, gheleyt,
            (535) En my was herten-lust, en soete vreucht bereyt.
            Hadt ick maer sacht gegaen, gelijck ick hadt begonnen,
            Daer was geen twijffel aen, de vrijster was ghewonnen;
            Mijn liefde was vermomt, met vrientschaps heuschen schijn,
            Daer op kreegh ick een kus, hoe kon’et beter zijn?
            (540) Ach! plompert, als ick ben, ick bleef met groot verlangen,
            Ick bleef haer aen de mont, en aen de lippen hangen,
            En doen was ’t al verbrot; siet, hoe te grooten spoet,
            Noyt aen een jongh gesel, noyt yemandt voordeel doet.
            Maer segh eens, brandich hert, wie sou dit anders maken?
            (545) Kan yemant killich zijn, als hem de leden blaken?
            Kan een die dorstich is, te midden in den wijn,
            Sich houden van het vocht, en sonder drincken zijn?
            Voor my, ick segge neen. Mijn ziel wert aenghedreven,
            Mijn herte lagh en joegh, om haer een kus te geven;
            (550) En als ick hadt verlof, kon ick, in sulcken staet,
            De langh gebede kus bepalen na de maet?
            Kond’ ick mijn heeten lust, mijn sinnen wederhouwen,
            Doen zy haer soeten mont, mijn lippen wou betrouwen?
[p. 16]
            Neen, neen, verdwaelde ziel, die macht en hadje niet,
            (555) En daerom treur ick nu, en smelt in mijn verdriet.
            De vrijster is gegaen, met gramschap aengesteken,
            Vermits ick van den wegh te verre was geweken,
            Door al te gullen kus: ick brack het nieu verbondt,
            Dat tusschen haer en my nu als verzegelt stont.
            (560) Wat is de liefd’ een tocht? wat ongewoone krachten,
            Beroeren onsen geest, en dwingen ons gedachten?
            Al had Diana selfs ontrent de maeght ghestaen,
            Noch had ick, ick beken’t, my evenwel ontgaen.
            O dwaesheyt van de mensch! en onbedachte streken,
            (565) Om soo een korte vreucht sijn welvaert af te breken,
            En al sijn herten-wensch. Ach! daer is nu geen raet,
            Het schijnt dat my de ziel uyt desen boesem gaet.
            Maer wat is dit geseyt, sal ick gedurich klagen?
            En ken ick niet een mensch, die ick om raedt kan vragen?
            (570) My dunckt ick weet een vriendt, die my in dit geval,
            Of troost, of sachter druck, of uytkomst geven sal.
            Maer na dat ick bemerck, hier komt hy juyst getreden,
            Hy boot aen my sijn hulp, noch niet seer langh geleden.
            ’T is Philos, mijn gebuur, een wonder rap gesel,
            (575) Die hups en geestigh is ontrent het minne-spel.

PHILOS.

              Wel vrijer, weest gegroet.    DAM.  Veel goets moet u gebeuren,
PHIL.    Wel hoe dus, oude vriendt, wat doet u eensaem treuren?
            Is ’t noch al om de geen, die ghy soo bijster prijst?
DAM.    Och ja, om haer die my noyt eer of gunst bewijst.
            (580) Och wist ick nu een mensch, die my eens kon ontdecken,
            Waer door ick tot myn gunst haer sinnen mochte trecken.
            Ick wou hem vriendschap doen, en eeren als een Godt.
PHIL.    Hoe Damon, is’et ernst, of is’et enckel spot?
DAM.    Spot, Harder? Neen gewis, ick heb, voor lange dagen,
            (585) By na mijn eygen ziel de vrijster opgedragen;
            Want al wat uyt de lucht, of Son of Mane quam,
            Was dat ick my tot hulp, en haer tot dienste nam;
            Maer ’t heeft my niet gebaet. Sy heeft my al geweygert,
            En is tot felder haet ghedurigh opgesteygert:
            (590) En schoon sy hart geperst by wijlen iet ontfingh,
            Het was haer enckel spot, en als een nietigh dingh.
            Ick had op desen dagh een soeten treck begonnen,
            Maer stracx al weder niet, al weder niet gewonnen.
            Hoe seer ick my bedwangh, mijn aenslagh is gemist,
            (595) En ick heb sonder vrucht, mijn tijdt hier in gequist.
            Ick heb mijn heeten brandt, met vrientschap willen decken,
            Op dat ick metter tijdt haer so tot my zou trecken:
            Maer al mijn loose vont, die is te niet gegaen,
            De liefde doet haer werck, en hanght geen mom-tuyg aen.
[p. 17]
            (600) Hy wil geen guychel-spel, hy kan geen dingen veynsen,
            Het leyt hem in den mont, al wat de sinnen peynsen.
            Dus is’et my ghemist, dies ben ick sonder raet,
            Soo dat mijn bange ziel haer eygen leven haet.
PHIL.    Tot troost, mijn weerde vrient, om hier eens uyt te komen,
            (605) U dient een beter vont tot uw behulp genomen.
            Kont ghy door soet gelaet niet winnen hare gunst,
            Soo gaet tot helsch gespoock, en tot de swarte kunst.
            Ick heb’et noch een reys voor desen u gheraden,
            Als ick u lestmael sagh met droefheyt overladen,
            (610) Maer ghy verstiet’et al, wat ick of yemandt riedt,
            En die geen raedt en volght, die smoort in sijn verdriet.
DAM.    Maer waer is doch een mensch in al het Landt te krijgen,
            Die troost of bate weet voor mijn ellendigh hijgen?
            Men hout’et voor gewis, dat in het gantsche Landt,
            (615) Geen baet te vinden is, voor heeten minne-brandt,
            Als by haer diese werckt. Geen dranck of groene kruyden
            Verstrekken noyt tot hulp aen siecke jonge luyden,
            Indien haer sieckte sproot uyt onbeveynsde min.
PHIL.    Maer valt ghy wederom in uw verkeerden sin.
            (620) Ick segge dat de kunst een vrijster kan bewegen,
            En maken in den geest tot die haer soeckt ghenegen;
            Ia drijven uyt de ziel verdriet en ongeval,
            En sooj’et niet en weet, hoort wat ick seggen sal.
            Daer is een eunjer-wijf in dit gewest te vinden,
            (625) Dat geeft, gelijck het schijnt, gheboden aen de winden,
            En regels aen de lucht, en aen de klaere Maen,
            En doet, als met een woort, de sterren ondergaen.
            Sy jaeght, wanneerse wil, de vissen uyt de stroomen,
            Het kooren van het veldt, de freuyten van de boomen.
            (630) Sy maeckt een groote storm, en onweêr op de zee,
            Soo dat’er niet een schip mach duren op de ree.
            Sy doet het gantsche wout, en al de rotzen drillen.
            Sy kan den rassen loop, en al de beecken stillen.
            Sy toomd’ oock aen de Leeuw sijn ongetoomden muyl,
            (635) En roept de koude slangh uyt haren diepen kuyl.
            Sy doet door al het landt de nare geesten draven,
            En dwinght, wanneerse wil, de dooden uyt de graven.
            Sy jaeght den donder uyt, en drijft een machtich schip,
            Of in een grousaem diep, of op een hoogen klip.
            (640) Sy weet oock boven al verscheyde minne-streken,
            En kan oock, daerse wil, een killich hert ontsteken.
            Ia weet al wederom te koelen desen brandt,
            En ’t wort also gelooft door al het naeste landt.
DAM.    O! wou nu eenich mensch my desen heuvel wijsen,
            (645) Ick wou hem boven al mijn leve dagen prijsen;
            Des wat ick bidden mach, doet ghy het, lieve vrient,
            En leyt my tot den bergh, of elders daer het dient.
[p. 18]
PHIL.    Moest ick niet in het dorp, en dat den naesten morgen,
            Veel dingen tot den bouw, die noodich zijn, besorgen,
            (650) Ick was’er toe bereyt.    DAM.  Indien het wesen mach,
            Soo stelt u saken uyt, en gunt my desen dach.
PHIL.    Ick moet noch heden selfs mijn schapen gaen verdrijven,
            De kud is wonder groot, sy mach niet langer blijven,
            Ontrent den schralen bergh, daer sy op heden weyt.
DAM.    (655) Wat schade kan het zijn, soo ghy wat langer beyt?
PHIL.    Wel, als ick immers moet, so wil ick ronder spreken,
            En seggen open uyt, wat dat’er mach ghebreken;
            Hoort Damon wat’er schort, ick heb nu groot belet,
            Cyprijne, lieve maet, die heeft my dagh gheset.
            (660) Cyprijne, sooje weet, de schoonste van de maeghden,
            Die oyt aen Herders oogh, door soet gelaet, behaeghden,
            Die heeft my plaets geset, in seker lustich dal,
            Daer ick haer, met vermaeck, van liefde spreken sal.
            Daer ick, indien het luckt, van haer gebloosde wangen,
            (665) Sal meer als eenen kus tot mijnen troost ontfangen.
            En wie het niet en weet, ghy weet’et, lieve vrient,
            Dat soo een goeden kans my niet versuymt en dient.
DAM.    Wel, Philos, is het stuck op zulcken wijs gelegen,
            En hanght u over ’t hooft die langh verwachten segen,
            (670) Soo neemt uw kanse waer, gebruyckt dat hoogh geluck,
            En stelt u bange ziel ten lesten buyten druck.
            Ick gae, dan daer ick kan, en sal geheele dagen,
            Of aen het naeste dorp, of in de Steden vragen,
            Waer sich het wijf onthoudt, die vrijers heelen kan.
PHIL.    (675) Wel doet niet als een kint, maer als een deftich man.
            Wat u voor oogen komt, en wilt u niet ontsetten,
            Maer pooght in rechten ernst op alle dingh te letten;
            En als ghy weder keert, so laet my doch verstaen,
            Wat ghy begonnen hebt, en hoe het is gegaen.
DAM.    (680) Vaert wel, geminde vriendt, ick sal het stuck beginnen,
            Ick wensch u goeden dagh, en een geluckigh minnen,
            Soo hebje dat ick soeck.

Damon gaet binnen.

PHIL.                                        Wel, Herder, zijt gegroet,
            Godt sendt u veel gelucks, en nimmer tegenspoet.
            Is ’t niet een wonder stuck! Hoe gaen des werelts saken?
            (685) D’een pooght na hoogh bedrijf, en weet’er toe te raken.
            Een ander, wat hy doet, die worstelt met de noot,
            En leeft in stage sorgh tot aen de bleecke doot.
            Ick ben een slecht gesel, en heb maer weynigh schapen,
            Noch ga ick evenwel met blijde sinnen slapen.
            (690) De vrijsters van het wout, die zijn op my gesint,
            En was niet sonder troost, waer ick oyt heb gemint.
            Want oock Cyprijne selfs, de schoonste van den Lande,
            Die geeft my menighmael een kus ten minne-pande.
            Een kus vol Nectar selfs, en enckel honighraet,
            (695) Die my tot aen het merch, en in de ziele gaet.
[p. 19]
            Maer Damon, onse vriendt, een geest die weet te leven,
            Die grooter kud’ als ick gedurich heeft gedreven,
            Die vrijt maer sijns gelijck, en echter vanght hy niet,
            Dies leeft de goede man in eyndeloos verdriet.
            (700) Hy streckt nu sijn gemoedt tot aen de nare spoken,
            Om in een killich hert een vuur te mogen stoken.
            Siet wat de liefde doet, en hoe een brandich hert,
            Door tochten van de jeucht, door lust betoovert wert.
            O! ’t is een hoogh geluck als jonge luyden paren,
            (705) Met onbedwongen wil, en in haer groene jaren,
            En niet door helsch gespoock, of grillich toover-kruyt.
            O Goden! mach het zijn, gunt my een vrije Bruyt.        Binnen.

HET TWEEDE BEDRYF. DAMON.

            ACh! waerder nu een mensch die my eens wilde toonen,
            Waer ick behoor te gaen, ick wou mijn leytsman loonen.
            (710) Want ick ben hier verdwaelt, maer ginder is een mensch,
            Die sal, op mijn versoeck, wel seggen dat ick wensch.
            Ey segh my, lieve vriendt, waer dat ick hier ga dolen?

PHORBAS Koolman.

              Het lant, daer ghy hier zijt, daer graeftmen zwarte kolen,
            De beste vrucht die ’t heeft, en dat ’s mijn daeglijcx werck.
            (715) Let, Ionglingh, waerje gaet, en neemt op alles merck:
            ’T is hier een schralen hoeck, en niet als dorre gronden,
            Daer wert noch lustigh kruyt, noch boom, noch bloem gevonden,
            En jonckheyt soeckt vermaeck, dus keert doch, lieve vrient,
            Hier is geen soet bejach, dat uwe jaren dient.
DAM.    (720) Men heeft my doen verstaen, dat zich in dese velden,
            Een deftigh wijf onthoudt, dat yeder weet te melden,
            Wie hem gheworden sal, tot man of echte vrou,
            Ick wensch dat eenich mensch my tot haer leyden wou.
PHORB.    Ia, steeckt u desen wesp, wel aen ick wil u helpen,
            (725) En wou, indien ick kon, uw’ droeve wonden stelpen.
            Gaet klopt aen genen bergh, die heet men Gogh-Magogh,
            Daer woont een nare-kol, maer hoedt u voor bedrogh.
            Siet vry dit Landtschap aen, het schijnt gelijck te treuren,
            En nimmer sagh ick vreucht ontrent haer swarte deuren.
            (730) Daer is, gelijck het schijnt, een woon-huys voor de doot.
            Geen Hoenders op de werf, gheen Eenden in de sloot.
            Daer kan geen jonge maeght een aerdich kransje weven,
            Om tot een minne-pandt haer vrient te mogen geven.
            Daer is geen blom-gewas, geen groen, of aerdich kruyt,
            (735) Daer is geen frisse roos, die aen der heyden spruyt.
            Daer kan geen dorstich mensch een peer of appel krijgen,
            Schoon hem de moede borst, en al de leden hijgen.
            Daer is geen boom ontrent, daer is geen edel fruyt,
            Daer is geen nachtegael die in de boomen fluyt.
[p. 20]
            (740) Men hoort’er niet een mees, of ander vogel singen,
            Men siet’er niet een ree, ontrent de klippen, springen.
            De raef, het leelijck dier, dat sit alleen en krast,
            Ter plaetse daer het mosch, op dorre rotzen, wast.
            Men siet de fleder-muys, en wonder vreemde dieren,
            (745) Ontrent haer dorren bergh, en om haer gevel swieren,
            Tot in haer kamer toe; en uyt een diepe kuyl,
            Daer hoort men evenstaegh de stemme van een uyl.
            Haer toegangh is geront, niet met gehouwe steenen,
            Maer ’t is een vremt verwelf van dorre mensche beenen,
            (750) Geschakelt over een; siet daer een vreemt gebou,
            Waer van oock Roelandt selfs de schrick bevangen zou.
            Hier siet men vuyl gebroet van alderhande slangen,
            Of swieren door het huys, of aen de muren hangen.
            Een dick gebuyckte pad, en aller padden moer,
            (755) Die kruypt ontrent het wijf, te midden op de vloer.
            Hier zijn geraemten by van hondert doode beesten,
            Van kinders noyt gebaert, van lyven sonder geesten.
            Sy streelt een swarte kat, die vier-ooght in der nacht,
            Waer door al wie haer siet, een schrick wort aengebracht.
            (760) Haer setel is een rif, gantsch selsaem aen te schouwen,
            Want noyt en sagh’er mensch so vreemden maecksel bouwen.
            In ’t korte waer men komt, men siet’er vuyl gebroet,
            Dat sy met groot vermaeck oock aen haer tafel voet.
            Hier sit de nare Kol, gantsch besich om te stoken,
            (765) En met een vreemt gelol haer minne-gif te koken;
            Een pot die swarten damp doet rijsen uyt de lucht,
            Is machtigh om een heldt te dryven op de vlucht.
            Haer lijf is enckel vel, haer oogen diep gesoncken,
            En uyt haer hollen mondt daer vliegen heete voncken.
            (770) Een haer gelijck een peck, dat sweeft haer om den kop,
            En waer een krinckel is, daer sit een adder op.
            Siet daer het recht gelaet van dieje wilt besoecken;
            Ghy vont noyt soo een spoock, al laesje duysent boecken.
            Ghy daerom let’er op, eer ghy het stuck begint.
DAM.    (775) Wie doet’er selsaem werck, als die van herten mint?
            Schoon dat ick heden oock moest dalen in der hellen,
            Ick zou’er evenwel met yver henen snellen,
            Al sat Alecto selfs op midden van de baen,
            Ick wil, ick sal, ick moet, ick moet’er henen gaen.
PHORB.    (780) Wel vriendt, zijt ghy bequaem al dit te konnen dragen?
            Ick waeg’er toe mijn schaer, wilt ghy uw laken wagen;
            Siet, daer is Gogh-Magogh, als ’t immers wesen moet,
            Gaet, stoot daer op de deur, of klopt’er met de voet,
            Het slot sal open gaen.    DAM.  Ick danck u, lieve macker,
            (785) Ick sie het naer gebou, dat maeckt mijn sinnen wacker,
            En ga, daer ick vol moedt, mijn wit bepogen sal.        Binnen.
PHORB.    Gaet, siet dat u niet naeckt een meerder ongeval.        Binnen.

Damon komt weer uyt, en klopt aen ’t Hol.

[p. 21]
DAM.    Gaet open, Gogh-Magogh. Ick hoore niemandt spreken,
            Het schijnt dat al het spoock nu elders is geweken.
            (790) Gaet open, Gogh-Magogh. Ick hoore niet een mensch.
            En echter moet ick sien, dat ick van herten wensch.
            Gaet open, Gogh-Magogh. Wat sal hier doch gebeuren!
            Of is’et al bedroch, en niet als slechte leuren?
            Siet als men drymael klopt, en niemandt in en laet,
            (795) Dan is’er niet te doen, als datmen weder gaet.
            Vaert wel dan, Gogh-Magogh; maer hoe! ik wort bedrogen,

Hier wort de gordijn bewogen, en onder half open, datmen siet hoe’t Hol met Lodippe, wort vertoont.

            Of dit ongalijck hol dat wort geheel bewogen.
            Wat sie ick? swarten damp. Wat hoor ick? hees geschal;
            Dies ben ick graegh te sien, wat hier verschijnen sal.
            (800) O! wat een dicke smoock komt uyt’et hol geresen,
            Sou dit oock wel de mont van Aethna mogen wesen?
            Of van den afgrondt selfs? of van het helsche vier?
            En is dit oock een mensch, of wel een grousaem dier?
            Een monster of een spoock, of nicker uytter hellen?
            (805) Ick voele tot het merch mijn innigh hert ontstellen.
            Ick beef van enckel schrick. Wat dient’er nu gedaen?
            Verkies ick nu de vlucht, of sal ick blijven staen?
            Ick vluchten? Ben ick niet vrywillich hier gekomen?
            Al wie recht spoken wil, en moet geen nickers schromen.
            (810) Schep moedt, flauhertich mensch; ick moet wat nader gaen.
            Dat ick langh heb gesocht, dient nu te zijn gedaen.
            Wat sie ick! spouwtse roock? ’T en kan geen mensche wesen;
            Want van so naren spoock, en heeftmen noyt gelesen.
            Ey wat een vreemt bejach, wat duycker maeck ick hier?
            (815) Sy spout geen roock alleen, maer spouwt oock enckel vier.
            Wie sou hier sonder schrick, wie sou hier binnen komen?
            My dunckt dat hier de doot haer woonplaets heeft genomen.
            Want ’t is hier enckel rif, waer ick mijn oogen slae,
            En ’t is vol swarten damp al waer ick henen gae.
            (820) Ach! moet op dese wijs een vrijster zijn gewonnen,
            Soo waer’et, na my dunckt, al beter niet begonnen.
            Maer wat is dit geseyt? Hoe! Damon, wordje geck,
            Gaet in, al sou de droes u vatten by den neck.
            Doet nu wat u betaemt; wilt ghy een vrijer heten,
            (825) En heeft den bleecken anxt u hert zo licht beseten?
            Ba! stae gelijck een man, en hoort eens wat’er wanght,
            Ghy hebt, na dese plaets, te bijster seer verlanght.
            Doet dat de tijdt vereyscht, en stelt u om te spreken,
            En seght aen dese Kol, al wat u mach ontbreken.
            (830) ’Tsa sa, daer gaet’et aen; maer wat een selsaem wijf,
            Eylaes! het killigh sweet, dat druypt my van het lijf.
            Als ick haer maer en sie, ’t is seker niet geraden,
            Noch meer van dit ghespoock op mijn gemoedt te laden.
            Te rugge soo ick kan. Maer stil, ô lieve! stil,
            (835) My dunckt dat sy my wenckt, en tot my spreken wil.
[p. 22]

LODIPPE.

              Wat soeckt ghy, jongelingh? Wat is van uwe saken?
            Wat mach een Herders kint hier onder willen maken?
            Hebt ghy uw beurs gemist, door dieft of ongeval?
            En wilje zijn bewust, wie dat uw dingen stal?
            (840) Of wilje schoon gewas in korten tijdt bederven?
            Of wilje dat de vrucht sal op den acker sterven?
            Of wilje dat geen melck sal komen uyt den stal?
            Of wilje dat geen room oyt suyvel worden sal?
            Of wilje vorder gaen, en groote wonders brouwen,
            (845) En spellen, naelden, hayr, ja bloote messen spouwen?
            Of wilje dat’er bloedt sal rijsen uyt den gront,
            Daer heden edel nat, en suyver water stont?
            Of wilje voor een wolf gaen huylen achter lande,
            En brengen alle wildt, en alle vee te schande?
            (850) Of wilj’ uw Vader selfs, met al uw naeste bloet,
            Gaen senden na het Rijck, daer yeder blijven moet?
            Of wilje bijster haest, of met geswinde pennen,
            Tot op den uytterkant van lucht en aerde rennen?
            Of wilje nieuwen most, doen halen uyt’et landt,
            (855) Alwaer een heete son gelijck een oven brandt?
            Of wilje grooten storm verwecken op de baren,
            So dat’er niet een schip is machtich uyt te varen?
            Of wilje dat’er vuur sal dalen uyt de lucht,
            En dat een machtigh heyr voor weynigh vollick vlucht?
            (860) Of wilje tot uw reys bequame winden koopen,
            Ghebonden na de kunst in ses of seve knoopen?
            Of wilj’ een snellen berck, of ander machtigh schip,
            Doen sincken in de zee, of jagen op een klip?
            Of wilje zo terstondt, op dese plaets geseten,
            (865) Wat man of vrouwe doet, of waer zy zijn, nu weten?
            Of wilje met bescheyt, hier in een spiegel sien,
            Wie u ter rechter tijdt sal echte trouwe biên?
            Of wilj’ onsichtbaer gaen, om lust te mogen plegen,
            Daer man of jonge vrou in ’t duyster is ghelegen?
            (870) Of wilje door de kunst onwondbaer zijn gemaeckt,
            Soo datje noyt en bloedt, schoon u een kogel raeckt?
            Of wilje door de kunst, een stege vrijster trecken,
            En in een koel ghemoedt, een heeten brant verwecken?
            Kom, segh eens watje soeckt, en hoort dan na mijn raet,
            (875) Ghy sult in korte sien, hoe ver de kunste gaet.
DAM.    Wat duycker doe ick nu? sal ick hier langer blyven?
            My dunckt, dat my de schrick de leden doet verstyven.
            Nu, Damon, schep een moedt, en spreeck haer moedigh aen,
            Treet nader als een man, de schrick sal wel vergaen.
            (880) Princesse van de nacht, en van de rappe schimmen,
            Die uyt den swarten poel, hier op der aerden klimmen:
[p. 23]
            Door wien het aertrijck loeyt, den Hemel open breeckt,
            Als ghy met volle mont uw nare rijmen spreeckt;
            Die met een mosselschelp kont zeylen op de baren,
            (885) Daer noyt een deftich schip is machtich op te varen,
            Die met een beesem-stock kont rijden in de lucht,
            Daer noyt een vogel quam met sijn geswinde vlucht.
            Tot u kom ick om hulp; ick wil, door quade saken,
            My geensins hoogh geducht, of Prins of Koningh maken.
            (890) Ick wil niet sonder schip, gaen zeylen over zee,
            Ick wil geen spoker zijn ontrent het jonge vee.
            Ick wil niet schoot-vry gaen, om wonders uyt te rechten,
            Ick ben van sachter aert, ick soecke niet te vechten.
            Ick wil de naeste Stadt, en min het gantsche landt,
            (895) Niet trecken in verschil, of vinnigh onverstant.
            Ick wil niet door vergif, en min door nare woorden,
            Mijn vader hinder doen, of naeste vrienden moorden,
            Noch oock geen machtich Vorst, maer dat ick heden wou,
            En oock van herten wensch, dat is een echte vrou;
            (900) Een vrijster mijns gelijck, gheboren aen der heyden,
            Die even so als ick haer schapen weet te leyden,
            Buyght die maer door de kunst, tot mijn genegen sin,
            Ick hebse langen tijt ghedragen trouwe min;
            Maer ’t heeft my niet gebaet, dies wallight my het leven,
            (905) En ick en kan my noyt tot rechte rust begeven.
            Ick soeck dan troost aen u, dies, sooje wat vermeucht,
            Versacht den herden aert van hare stege jeucht.
            En soo uw diep vernuft dan kan te wege brengen,
            Dat wy uyt rechte min ons vee te samen mengen,
            (910) Soo wacht uyt mijner handt voor u het beste lam,
            Dat oyt uyt Herders stal op Princen tafel quam;
            Soo wacht van mijner handt een kleet van wolle laken,
            Soo schoon als oyt Princes haer leven dede maken;
            Soo wacht noch tot besluyt een penningh boven dat,
            (915) Die ick van Coridon, en hy van Tyrsis hadt,
            Een stuck van grooten naem, dat al in oude dagen,
            Door seker machtigh vorst in Persen is gheslagen,
            Niet van geringe stof, maer van gesuyvert gout,
            Men schat’et, naer ick hoor, wel duysent jaren out.
LODIP.    (920) Ick weet hun alle raedt, die oyt een maeght beminden,
            Kom stel u na de kunst, ghy sult u wel bevinden;
            Maer eer op dit verzoeck iet vruchtbaers kan geschiên,
            Soo laet my vooren af dien ouden penninck sien.
            Die sal een goet begin, die sal gelijck het leven,
            (925) Die sal gelijck het merch aen al den handel geven.
            Het gout van duysent jaer, dat is van groote kracht.
            Niet een van onse kunst, die daer op niet en acht.
DAM.    Wel kan dan oock het gelt ontrent de spoken gelden?
LODIP.    Soo is ’t dat onse kunst, en al haer boecken melden.
[p. 24]
            (930) Het gelt geld’ over-al, het gelt is wonder-kruyt.
DAM.    Soo moet’er dan, och arm! mijn ouden penningh uyt.
            Vaert wel, ô weerde pandt! dat ick so plach te sparen,
            En dat ick, soo ick mocht, noch langer wou bewaren.
            Maer des al niettemin, geen gout en is so root,
            (935) Het moet, het moet’er uyt, ontrent de minne-noot.
            Wel aen dan, neemt’et gelt, maer laet’et seker wesen,
            Dat ghy door uwe kunst, mijn smerten sult genesen,
            Dat ick mijn wensch verkrijg.*    LOD.  En twijffelt daer niet aan.
            Indien het diep geheym behoorlijck wert gedaen.
DAM.    (940) Dat sal gewis geschiên, ick sal het gaen besorgen,
            Soo ras de dageraet ontsluyt den rooden morgen,
            En ick wil besich zijn, met al mijn gantsche kracht,
            Tot dat’et gantsche werck behoorlijck wert volbracht.
LODIP.    In ’t holste van den nacht, wanneer de lieden droomen,
            (945) Soo geeft u in der haest ontrent de zoute stroomen,
            En keert uw leden om, tot drymael achter een,
            En eer ghy vorder gaet, ontbloot uw lincker been.
            Komt dan, in desen standt, tot aen de zee getreden,
            En wascht daer in den vloet tot drymael uwe leden,
            (950) En gaet dan weder op; maer eer ghy nedersit,
            Gooyt honich in de zee, en seght ten lesten dit:
            Dat ick my drymael wasch, dat is om u, Vriendinne,
            Wort soeter alsje plagh, en gunt my weder-minne.
            Terstont, na dit gespreck, soo neemt my dese salf,
            (955) Daer in versoden is een ongheboren Kalf,
            Dry Slangen uyt den Nijl, en seven vale Padden,
            Die onder desen bergh, haer wooningh eertijts hadden.
            Dan noch een Mane-kint, dat noyt geen licht en sagh,
            Maer in de moeder sterf, en in het duyster lagh.
            (960) Hier boven noch het breyn van negen grauwe meeuwen,
            Die op den middernacht, hier aen den oever schreeuwen.
            Een once slecken bloet, en van een swarte slangh,
            In eenen pot gekoockt wel seven uuren langh.
            En hier by dient het sogh van seven fleder-muysen,
            (965) Eer datse na de maendt met haren nest verhuysen.
            Doopt hier in swarte wol, bestrijckt u lincker voet,
            En seght dan wederom, als ghy het drymael doet:
            Dat ick my drymael salf, dat is om u, Vriendinne,
            Wort sachter alsje waert, en jont my weder-minne.
            (970) Als dit is uytgewracht, soo keert u van de strant,
            En geeft u tot een bergh daer boomen zijn geplant,
            Gaet pluckt daer myrte-lof, en vlecht dry groene kroonen,
            Die ghy een Herders kint met eeren mooght vertoonen.
            Geeft dan tot driemael toe aen yeder eenen kus,
            (975) En gooytse van den bergh, en seght ten lesten dus:
            Dat ick my drymael kroon, dat is om u, Vriendinne,
            Wort groender alsje plagh, en wast in soete minne.
[p. 25]
            De nacht-dienst is gedaen, verlaet het eensaem wout,
            Gaet naer u huys, en stoockt een lustigh vuur van hout.
            (980) En als ghy desen uyl den kop hebt afghewrongen,
            Soo doopt dan in het bloedt dry versche slange tongen,
            Dry schubben van een pad’, en dit versworen been,
            Dit ravens hert, en stoockt het in een pot by een.
            Steeckt voorts drie toortsen aen van maeghde-was gegoten,
            (985) Maer treckt voor u een perck, en houdt u daer besloten;
            Set voorts uw keersen uyt tot aen den uytterkant,
            En maeckt dat yeder licht in volle stralen brant.
            Gaet spout dan drymael oost, en drymael in het noorden,
            En vult alsoo de lucht, met ongemeene woorden,
            (990) En drymael in de lucht, ontsluyt dan uwen mont,
            En roept ten lesten dus, soo luy ghy roepen kont:
            Luchtheerscher, Duyster-vorst, Wintmaker, Sinne-spoocker,
            Hoog-vlieger, Tuymel-geest, Vierspouwer, Minnestoocker,
            Ieucht-locker, Dondervrient, Nacht-koning, Werelt-schrick,
            (995) Kol-rijder, Toover-Godt, Gras-duyvel, Albeschick,
            Tien duysent konstenaer, die in de lichte winden,
            Die in den blixem selfs, en donder u laet vinden;
            Wiens onbepaelde macht meer trouwe knechten heeft,
            Als hy die boven woont en in der hooghte sweeft.
            (1000) Kom neemt dit offer aen, een offer mijner handen,
            Daer in tot uwer eer ghewijde dingen branden,
            Al saken vol gheheym, die niet een mensch en kent,
            Als die tot uwen dienst voor desen is ghewent.
            Versacht een harde maeght, die niemandt wil beminnen,
            (1005) Maer haers gelijck veracht, en neyght tot my haer sinnen.
            Een nieuwen offer zal ick off’ren tot uw danck,
            En dat by jaren om, mijn leven dagen langk.
            Soo haest ghy, naer behoor, dit dicht hebt uytgesproken,
            Sult ghy de kamer vol zien krielen van de spoocken,
            (1010) Een nare burgery uyt ’t onder-aertsche rijck,
            Die vis, noch vee, noch worm, noch vogel is ghelijck.
            Ghy sult, gelijck een os, het aertrijck hooren loeyen,
            En sien gelijck als haft de lichte schimmen groeyen.
            Ghy sult van alle kant vernemen groot ghetier,
            (1015) En menigh vreemt ghespoock, en menigh selsaem dier.
            Eerst sal daer op de baen Pyraghmon komen treden,
            Met draken om den kop, en slangen om de leden;
            Hem sal een stage vlam ontspringen uyt den mont,
            Als of het eeuwigh vuur in hem versegelt stont.
            (1020) Ghy sult dan Schilla sien met vijftien honden bassen,
            Die hem als spruyten uyt het lichaem zijn gewassen;
            Een wonder selsaem spoock, en wel de felste gheest,
            Die Minos weynigh acht, en Pluto niet en vreest.
            Albador wapperkaeck sal flotsigh na hem stappen,
            (1025) En als een water-hondt sijn ooren t’samen klappen,
[p. 26]
            En rasen om het perck, en maken vreemt gebaer,
            Als of’er duysent man ontrent de kamer waer.
            Flux sulje Brontes sien, die met sijn felle klauwen
            Sal woeden als een Beir, en als de katten mauwen,
            (1030) En vullen al het wout, met wonder hol gheschreeuw,
            Gelijck een felle wolf, of als een wreeden leeuw.
            Waer toe het al geseyt? Daer sullen vreemde dingen,
            U komen voor het oogh, en om de leden springen.
            Maer ghy, hoe dat’et gaet, staet als een dapper man,
            (1035) Daer is geen vinnigh spoock, dat u yet deeren kan.
            Doch als de swarten hoop ten lesten sal verdwijnen,
            Dan sal’er op de zael een schoone vrouw verschijnen,
            En nevens haer een kint. Het wijf sal Venus zijn,
            De jongen haren soon, de grondt van uwe pijn.
            (1040) Terstont sal achter haer een Harderinne komen,
            Die binnen uw gemoedt haer woon-plaets heeft genomen.
            Maer sy en is’et niet, ’t is maer een ydel beelt,
            Dat in de schrale lucht, en om uw sinnen speelt.
            Dus schoon het u belacht, en wilt het niet genaken,
            (1045) En boven alle dingh, en wilt’et nimmer raken.
            Want biet ghy’t eens den mondt, of uwe rechter hant,
            Ghy sult uw leden sien als in een vollen brant.
            U breyn sal grilligh sijn, u sinnen sullen doolen,
            U wangen afgherecht als waren’t swarte koolen.
            (1050) U lippen soo gestelt, ghelijck als enckel pick,
            U geesten uyt’et lijf ghetogen van de schrick.
            De schim die u ghenaeckt, zal maer aen u vertoonen.
            Dat sy, die ghy bemint, uw liefde wil beloonen,
            Dat sy nu sachter is, en t’eenemael bereyt,
            (1055) Te doen daer ghy in ernst soo dick hebt om ghevleyt.
            Ghy daerom, wat’er komt, en wat’er mach ghebeuren,
            Al schijnt’et dat’et huys en al de muren scheuren,
            En wijckt noyt uyt het perck, daer in zijt ghy bewaert,
            Hoe seer Pyraghmon gloeyt, hoe fel ook Schilla baert.
            (1060) Doch of geen spoock misschien sich quam aen u vertoonen,
            De Goden, lieve vriendt, die willen u verschoonen,
            Weest des niet ongerust, maer houdt u wel ghesint,
            Sy wort u haest vertoont, die ghy van herten mint.
            Als nu de swarte pot heeft langen tijt ghesoden,
            (1065) En dat het vreemt gespuys is uyt het huys ghevloden,
            Soo maeckt u tot den heert, en neemt het selsaem kruyt,
            En perster met geweldt den lesten druppel uyt.
            Bewaert het dierbaer nat, de keest van hooge saken,
            Dat kan een killigh hert tot u ghenegen maken:
            (1070) En soomen dat ghebruyckt, ghelijck ick segghen sal,
            Het maeckt een jongh ghesel de vrijsters liefghetal.

DAM. sich omkeerende en als alleen sprekende.

                Maer wat een vreemt gheral! wie kan het al onthouwen?
            En waer toe is’et nut ontrent de jonge vrouwen?
[p. 27]
            Voorwaer ’t is my een walgh, want ’t is maer enckel waen,
            (1075) En waer ick uyt’et hol, ick liet’et onghedaen.
            Wel, groote nacht-Godin, dit zijn my vreemde saken,
            Dies sta ick gantsch verstelt, onseker wat te maken,
            Den raedt, die ghy my gheeft, die vind’ ick wonder swaer,
            Ick wou dat myn ghemoedt hier van ontslagen waer.
LODIP.    (1080) Hoe, rechte pimpel-mees, wilt ghy een vrijer wesen,
            En voor ons hooge kunst, ghelijck een blohart, vreesen?
            Bloet, set u aen den heert, ghy zijt geen vrijster waert,
            Waer voor een Heldt die lieft, sijn leven niet en spaert,
            Gheen heyr van nikkers vreest, om hare gunst te winnen,
            (1085) Hebt ghy zo weynigh moedt, soo set’et uyt u sinnen.
            En drijft gelijckje plaeght, uw goore bocken weêr,
            My spijt dat ick u raed’, of eenigh middel leer.
DAM.    Met oorlof, nacht-Godin, en wilt my niet verachten,
            Een machtigh vuur dat heerst ghestadigh mijn gedachten,
            (1090) Oock heb ick daer het dient een stout en moedigh hert,
            Dat door geen bite-bau in anxt ghetogen wert.
            Ghelooft’et, sooje wilt, ’t en sal my niet verschricken,
            Al viel ick in de doot, of in haer swarte stricken;
            Al moest ick even selfs tot in den afgrondt gaen,
            (1095) Maer al dit groot beslagh en staet my geensins aen.
            Ick wou dat ghy my spraeckt, hoe dat ick sal ghenesen,
            En hoe mijn woesten brandt, sal stil en matigh wesen,
            Of dragen met geduldt, verdriet en ongeval,
            En hoe ick met ghemack de vrijster krijgen sal.
LODIP.    (1100) Ia vriendt, vereyschje dat, ick kan u gheest verstellen,
            Dat u gheen dertel vuur en sal na desen quellen.
            Ick weet yet dat het volck voor allen brandt beschut,
            Het maeckt soo koelen bloedt, als water uyt de put.
            Ick sal in korten tijdt u leden soo verkoelen,
            (1105) Dat ghy door al het lijf gheen brandt en sult gevoelen,
            Ia niet eens weten sult u gantsche levens tijt,
            Of ghy een jongelingh, of wel een meysje zijt.
DAM.    Wel, wat is dit geseyt? Hoe! woudje my ontmannen,
            Dat komt my selsaem voor, ick sagh u liever bannen.
            (1110) Ghy weet wel wat ick soeck, dies helpt my swarte Kol,
            Of anders ga ick heen, uyt dit onlustich hol.
LODIP.    Ghy wout, na dat ick hoor, een nieuwe liefde maken,
            Die soo als larykoeck, of honigh soude smaken.
            Ghy wout een matich vuur, een onverdroote min,
            (1115) Ghetempert na de maet, en na uw eygen sin;
            O slecht hooft! alsje zijt, en onbedreve jongen,
            Ghy soeckt dat niet en is, en doet verkeerde sprongen;
            Gaet brenght eens aen den dagh een liefde sonder pijn,
            De liefde soo gestelt, en sal geen liefde zijn.
            (1120) Liefde’ is een dranckje, vriendt, ghemaeckt van honighraten,
            Daer dient voor alle dingh geen peper uyt ghelaten,
[p. 28]
            Sy wil een vinnigh kruyt, dat op de tonge bijt,
            Siet dat’s van outs geweest, en blijft voor alletijt.
            Prent dit in uw gemoedt, ghy die begeert te minnen,
            (1125) Of anders wilt het werck u leven niet beginnen.
            Het is een vaste wet, en nut te zijn gevat,
            Gheen vuur dat niet en brandt, geen water sonder nat.
            Wel zijt ghy aen den dans, ghy moet nu wacker springen,
            Ghy moet’er dieper in, of uwe tochten dwingen.
            (1130) Kiest d’een of d’ander wegh, daer is geen ander raet,
            Noyt had’er yemandt lief, en hielt de middelmaet.
DAM.    Voorseker dese Kol weet wonder veel te seggen,
            En even datse seyt, is niet te wederleggen.
            Sy toont aen haer ghespreck, of oock aen haer gebaer,
            (1135) Of sy een Philosoof, of grooten Doctor waer.
DAM.    Maer, doe ick uwen raedt, sal ick de vrijster hebben?
LODIP.    Soo seker als men windt besluyt in spinnewebben.
            Sy sal aen u verknocht, en vast ghebonden zijn,
            En ghy van brandt verlost, en buyten alle pijn.
DAM.    (1140) Wel, mach ick daer op staen?    LODIP.  Wilt ghy het niet gelooven,
            Ghy sult uw eygen selfs van alle troost berooven.
            Hoe! soudt ghy twijffel slaen aen ons vermaerde kunst,
            Soo vielje buyten hoop, en aller spoocken gunst.
            Ick swere by den geest in dese klip verholen,
            (1145) Soo ghy maer gaet te werck gelijck ick heb bevolen,
            Ghy hebt de vrijster wech, soo seker ofj’et saeght,
            Dus stelt u vry gerust, het wildt is al ghejaeght.
DAM.    Wel geeft my dan verlof, dat ick van hier mach scheyen,
            Soo wil ick tot het werck mijn saken gaen bereyen.
            (1150) Ick ben doch gantsch belust, om haest te mogen sien,
            Wat uwe kunst vermach, en wat’er sal geschiên.
LODIP.    Wel gaet, maer sooj’et spit niet wilt in d’assche wenden,
            Het laken en het lam laet dat niet haest te senden,
            Het sal u voordeel doen.    DAM.  Daer toe ben ick bereyt,
            (1155) En wil voorseker doen ghelijck’er is geseyt.
            Maer tot besluyt van als sal ick u vorder spreken,
            Als my van uwe kunst sal naerder zijn gebleken,
            En daer op ga ick heen, ’t is langh ghenoegh ghepraet.
LODIP.    Wel let wel op u stuck, en doet na mijnen raet.        Binnen.
DAM.    (1160) Maer eer ick vorder ga, dien ick wel eerst te weten,
            Of ick van al het werck oock niet en heb vergeten.
            Want soo ick niet en doe, gelijck het wijf gebiet,
            Soo is mijn groote kost, en al het spel te niet.
            Wat staet my dan te doen, ick moet’et eens verhalen:
            (1165) Ick moet eerst van de strandt, en in het water dalen;
            Ick moet de vingers slaen ontrent mijn slincker been,
            Ick moet dan ommegaen tot drymael achter een.
            Ick moet dan in de zee my drymael over wassen,
            Ick moet dan op de stroom, op vloet en ebbe passen.
[p. 29]
            (1170) Ick moet, ick moet, ick moet, ick moet, ick moet, ick moet,
            Eylaes ick ben het quijt! wat ben ick voor een bloedt?
            Maer neen, ick kom’er op, ick moet drie gladde slangen,
            En seven padden noch uyt hare kuylen vangen.
            Ick moet een mane-kint, dat nimmer lucht en sagh,
            (1175) Gaen vinden in der nacht, en brengen aen den dagh.
            Ick moet een trage pad’, een blinden uyl ghebruycken,
            Ick moet reyn maeghde-was, ick moet een nuchter kuycken,
            Ick moet een grauwe meeuw, ick moet een adders quijl,
            Dan koocken onder een, en dat een lange wijl.
            (1180) Ick moet, al weder niet, eylaes! het is vervlogen,
            Al hadt ick ’t wel gevat, en krachtigh inghesogen.
            O fy! dat ick soo los en soo vergetigh ben,
            En dat ick van de kunst geen rechte grondt en ken.
            Maer wie kan al ’t gespoock, en al de snorre-pijpen,
            (1185) En al dit vreemt gelol in sijn gemoedt begrijpen,
            En prenten in den gheest, en hechten in het breyn?
            Eylaes! mijn ziele dwaelt, mijn kop is al te kleyn.
            Hier sta ick nu van spijt, als buyten my ghetogen,
            De kunst is op de loop, de woorden wech ghevlogen;
            (1190) Ick weet van al den hoop maer hier en daer een stuck,
            Dat is een los ghebouw, en deerlijck ongeluck.
            Want blijf ick in het werck, of in de woorden steken,
            De gheest sal my ghewis den kop aen stucken breken,
            En slepen in een poel, daer niet als vuur en vloeyt,
            (1195) En daer het water blaeckt, en al den oever gloeyt.
            Ick wil dan weder na de nare spoockster keeren,
            Ick moet dat naer-ghelol, mijn lesse, beter leeren,
            En drucken in het breyn, mijn gelt is wech, maer hoe,
            Het ga my soo het mach, ick moet’er weêr na toe.
            (1200) Gaet open, Gogh-Magogh. Wat sal’er nu ghebeuren?
            My dunckt ick hoor gheluyt ontrent de nare deuren.
            Gaet open, Gogh-Magogh. Geen dier of menschen tael.
            Gaet open, Gogh-Magogh. Dit is de derde mael.
            O wat een bange schrick komt daer mijn herte tegen!
            (1205) Ick voel, na dat my dunckt, de gantsche rots bewegen;
            Mijn hooft dat suysebolt, en ick en weet niet wat,
            Ick worde wederom van nieuwe schrick ghevat;
            ’T is tijt, ’t is meer als tijt, ’t is tijt van hier te loopen,
            Of ick sal met verdriet mijn gecke daedt bekoopen.
            (1210) Vaer wel, ô spoock-Goddin! en ghy, ô Gogh-Magogh!
            U kunst is naer bejach, uw wesen helsch bedroch.
            Maer wat is’t dat ick voel, wat mach hier achter slepen?

Achter aen sijn rock is een brief met een koorde vast ghemaeckt, daer klakebusch, of eenigh vuur aen diende te wesen.

            Siet, wat een selsaem werck! wat onbekende grepen;
            Wat duycker mach’et zijn? Ey siet hier is een brief;
            (1215) Maer die en komt voor al niet van mijn soete lief.

Hy opent den brief.

            Wie sagh oyt soo een schrift van al sijn gantsche leven?
            ’T is met een besem-stock, na dat my dunckt, geschreven,
[p. 30]
            Of met een Nickers klau; maer des al niettemin,
            Hier steken, na my dunckt, verhole saken in.

Hy leest den brief.

            (1220) Verliefde Jongelingh, ick laet u heden weten,
            Dat u niet schaden sal, al hebje schoon vergeten,
            Een deel van ons gheheym, ick sal ter rechter stont,
            Al wat’er noodigh is, u storten in den mont.

Vriendt, weest ghegroet,     (1225) En wel ghesint, Na suur komt soet,     Vriendt, weest gegroet; Hebt goeden moet,     ’T is voor de wint,

(1230) Vriendt, weest gegroet,     En wel gesint. Dit schreef Lodippe, In hare klippe.     Vaert wel, en mint.

            (1235) Kijk eens dit selsaem werck, en deze vreemde zaken,
            Dit wijf is van de kunst, en kan ook veersen maken.
            Wie leert de spoockster dit? Voorwaer indien ick wou,
            My dunckt dat ick het zelf, niet beter maken zou.

Hy leest noch eens.

            Wel hier schijnt troost voor my in dit gedicht te wesen,
            (1240) Ick moet’et ander mael, ick moet’et weder lesen.

Hy leest noch eens.

            Wel kan ick dan de les, wanneer’et gelden sal,
            Zoo hou ick my bevrijt van druck en ongeval.
            Ick ga dan mijnes weeghs, en zal het stuck beginnen,
            Nu vreughde, dan verdriet, so leert de jonckheyt minnen;
            (1245) Dan is men eens bedroeft, dan weder eens verblijt,
            En so gaet evenstaegh de loop van onse tijt.

HET DERDE BEDRYF. LEPANTE en MILANOR twee Hofgesanten, met eenighe Soldaten.

              Wy zijn hier om den last des Konincks uyt te voeren,
            Maer wat is hier te doen ontrent de lompe boeren?
            Ick weet niet of een Dorp kan brengen aen den dach,
            (1250) Dat eenigh soet vermaeck aen Princen geven mach.
            ’T is best, na dat my dunckt, te rijden na de Steden,
            Daer woont de schoonheyt selfs, daer zijn beleefde zeden,
            En als men dese twee te samen siet ghevoeght,
            Dat is ’t, dat in der daedt de grooten vergenoeght.
MIL.      (1255) U reden dunckt my goet, en wel gegrondt te wesen,
            Maer noch wert menighmael een schoone blom gelesen,
            Oock van een rouwen berg, hier woont een hupse maecht,
            Die niet slechts aen het Dorp, maer al het Landt behaecht.
            Die dient van ons gesien.    LEP.  Waer sal men die bekomen.
MIL.      (1260) Dat heb ick met bescheyt voor desen al vernomen.
            Siet dat is haer vertreck, klopt daer, en vraeght’er na,
            Terwijl ick hier alleen een weynigh stille sta.
Hy klopt.

ALEXIS, Vader van Aspasia.

            Wat klopje, goede man, en wat is u begeeren?

LEP.

Ick kom hier als een vriendt, en niet om u te deeren.

[p. 31]
            (1265) Ick kom in dit gewest, en dat van hooger handt,
            Ick kom hier van een Heer, een Koningh van het Landt.
            Indien het u gheviel, ick wou u Dochter spreken.
ALEX.   Maer die is al te ront, en kent geen Hoofsche streken,
            Het is een Herders kint, die niet en heeft gheleert,
            (1270) Als hoe men by het vee, en op het landt verkeert.
LEP.      Schoon dat’et also zy, ey laets’ haer eens vertoonen.
ALEX.   Ick wou dat ghy hier in mijn Dochter wout verschoonen,
            En laten ongemoeyt, want sy is gantsch beschaemt,
            Wanneer’er maer een Prins, of Koningh wert genaemt.
            (1275) Doch t’wijl het u ghelieft, ick sal haer laten komen,
            Midts dat haer boers-ghelaet ten goeden wert genomen.
            Aspasia kom uyt.    LEP.  Wel aerdigh, Herders kint,
            Ghy zijt niet slechts in ’t landt, maer oock in ’t Hof bemint.
            U heus en soet gelaet, en u bevalligh wesen,
            (1280) Van Herders niet alleen, maer Vorsten hoogh gepresen,
            Doen dat ick u versoeck, dat ghy met ons wilt gaen,
            Ter plaets daer u meer eer sal werden aengedaen.

ASPASIA.

                Het gheen dat ghy my verght, sijn ongehoorde saken,
            Wat sou een Herders kint by groote Princen maken?
LEP.      (1285) Neemt daer de preuve van, en ryst met ons na ’t Hof,
            Al dat u wert ghevercht, is niet dan tot u lof.
            Kom, kom, na onse koets.    ALEX.   Maer ick kan niet gelooven,
            Dat ghy een eerlijck man van kinders zoudt berooven.
            Ons Prins is goedertier, een Vader van het velt,
            (1290) Een gants rechtveerdich Vorst, een vyandt van gewelt.
            ’T en is hier noyt gesien, dat hier oyt menschen quamen,
            Die van haer Ouders schoot haer lieve dochters namen.
            Dit is mijn eenich kindt, mijn troost, en gantsche lust,
            Daer op mijn ouderdom, mijn hert en leven rust.
            (1295) Kan ick in dit geval geen troost van u verwerven,
            So moet ick van verdriet, en enckel rouwe sterven.
LEP.      Goet Huysman, weest gerust, ick kan niet langer staen,
            Ghy, laet doch met gemack u Dochter met ons gaen.
            Het zal en moet doch zijn, tsa laetse buyten brengen.
ALEX.   (1300) Soo langh ick immer kan, en sal ick ’t niet gehengen.
            Uw doen is puur geweldt, en enckel vrouwen-kracht,
            Dat niet te lijden staet, oock van ons hooghste macht.
LEP.      Nu, Nimphje, gaet met ons.

Hy vat haer aen om wech te leyden.

ASP.                                              O Sonne, Maen en sterren,
            O Goden! laet de Vorst sijn Landen dus verwerren,
            (1305) Door linckers van het Hof, of ander vuyl gespuys,
            Die kracht en onrecht doen, oock in ons eygen huys.
            Ick ben een boere kint, en heb hier stil gheseten,
            So dat van mijn bedrijf gheen Steedtsche Ionckers weten.
            Ick ben tot geene pracht of Hoofs-cieraet ghewent,
            (1310) ’T is maer ’t onnoosel vee dat my tot heden kent.
[p. 32]
ALEX.    Tsa bueren sta my by, want moet my dit ghebeuren,
            Soo sal om mijn verdriet het gantsche lantschap treuren;
            Want is in eenigh huys een aengename maeght,
            Die sal noyt onse zijn, indien het haer behaecht.
LEP.      (1315) Nu Herder houdt u stil, en wilt niet luyder baren,
            Of u sal meerder quaedt hier over wedervaren.
            En recht geen oproer aen met u onguer ghekrijt,

Hy klopt op sijn rappier.

            Of ghy raeckt wel terstondt u kint en leven quijt.
            Wat staje? grijpt haer aen, en wiltse buyten dragen,
            (1320) ’Tzy datse wil of niet, en zet’er op de wagen,
            De reys die sy sal doen, die sal haer wel vergaen.
ASP.     Ach Vader!    ALEX.  Hoog gewelt kan niemant wederstaen.
            Ey laet my doch mijn kint, of neemt met een mijn leven,
            Ghy sult my met de doot een groote weldaet geven.
LEP.      (1325) Goet huysman weest gherust, en denckt dat uwen druck,
            Sal haest verandert zijn in blijschap en geluck.
ALEX.   Daer gaet mijn Dochter heen, met kracht van my genomen,
            En die sal nimmer als geschonden weder komen;
            Want sy sal moeten zijn een speeltjen van het Hof,
            (1330) En daer leyt dan mijn kroon vertreden in het stof.
            Wat voel ick nu ter tijdt al leedzijn en berouwen,
            Dat ick met Thyrsis niet, of Damon haer liet trouwen,
            Of ander hups ghesel, hier uyt ons eygen dal,
            Soo waer ick vry gheweest van zulck een ongheval.
            (1335) Maer waer toe langh ghekermt, ick ga de bueren spreken,
            En zie noch yet te doen, om dit gheweldt te wreken,
            Daer is een enge pas, daer door sy moeten gaen,
            Daer kan een boeren rot, een gantsche Leger slaen.
            Ick sal dien steylen bergh in haesten doen besetten,
            (1340) Men kan, na dat my dunckt, den deurgangh wel beletten;
            Ick heb des moedts genoegh, al ben ick heden out,
            Mijn bloet is nu verhit, al was het onlancx kout.        Binnen.

PALEMON, een oudt Herder, een bril op sijn neus settende.

                So mijn gesicht niet feylt, ’k sie ginder Damon komen,
            Dien gaauwen geest, die ick in langh niet heb vernomen.
            (1345) Maer wat een vreemt gesicht, wat heeft de jonge quant?
            Wat heeft hy in den arm, wat draeght hy in de hant?
            Ick moet hem na de grondt, van desen handel vragen,
            Waer toe dit vreemt gewas, dien vogel soo ghedragen?
            Wat aenslagh hebje voor? Wat maelt in Damons sin?

DAMON.

                (1350) Palemon wat ick doe, ontstaet uyt rechte min,
            De liefde, lieve vriendt, heeft soo mijn hert bewogen,
            Dat ick ben uyt’et dorp, en verre wech ghetogen,
            En gingh tot seker wijf, dat vreemde kunsten weet,
            Ia met de gheesten speelt, en met de Goden eet;
            (1355) Sy kan, door haer bedrijf, de stege vrijsters trecken,
            En haer verkleumde ziel tot heete min verwecken;
[p. 33]
            Daer toe heb ick dit beest en menigh selsaem kruyt,
            Dies is mijn swaer gequel, en al mijn droefheyt uyt.
            Daer is geen twijffel aen, de vrijster is ghewonnen,
            (1360) Soo seker alsje siet de stralen van der Sonnen.
            Al wat hier toe behoeft, dat sal dit machtigh groen,
            Dat sal dit naer geheym, en desen vogel doen.
PALEM.    Ellendigh jongelingh, voorwaer, ick sta verslagen,
            Ick kan dit slim bedroch en rancken niet verdragen.
            (1365) Maer segh my doch een reys, wie gaf u desen raet,
            Dat ghy door quaet beleyt tot goede dingen gaet.
DAM.    Die raedt, gebuerlijck man, die is my lest ghegeven,
            Van seker jongh gesel in ’t minnen wel bedreven.
PALEM.    En wat is’t voor een snaeck.    DAM.  Het is een rustigh man,
            (1370) Die speelt en queelt en veelt vry meer als yemandt kan.
PAL.     Wat uytkomst wijst hy aen, om u de maeght te krijgen?
DAM.    Wel hoort na dit geheym (maer wilt’et elders swijgen)
            Hy sondt my tot een kol, die woont te Goch-Magoch.
PAL.     Ey! dat is, hout’et vast, een smisse van bedroch;
            (1375) Sult ghy met duyvels hulp u spoeden om te trouwen,
            ’T en kan niet anders zijn, of ’t stuck sal u berouwen.
            Ey! poocht met alle vlijt hier van te zijn verlost.
DAM.    Beyd’ holla, lieve vriendt, ’t heeft my te veel ghekost,
            Om so te laten staen.    PAL.  Zijt ghy dus onbedreven,
            (1380) Dat ghy, om desen bras, u gelt hebt uytgegeven?
            O sooje my ghelooft, het is een quade slach,
            Die u te geener tijdt ten goede dienen mach.
            Geen nare spoockery, of list van snoode vrouwen,
            En leggen noyt een grondt om wel te mogen trouwen.
            (1385) Ghy doet in dit geval een wonder quaden gangh,
            En ’t sal u hinder doen, u leven dagen langh.
            Wat meynje sal een uyl u hierin dienstich wesen,
            Dat heeft een eerlijck mensch sijn leven noyt gepresen.
            Ghy zijt soo ghy het denckt, ghy zijt van breyn berooft,
            (1390) Voorwaer het is een uyl, die hier een uyl ghelooft.
            Laet vry u selsaem moes, en swarte kruyden koocken,
            Geen liefde wert verweckt door onder-aertsche spoocken,
            Door geesten uyt de lucht, of ander vuyl gebroet,
            Een maeght blijft diese was, wat oyt een spoocker doet.
            (1395) Kont ghy door goet beleyt de vrijster niet bekomen,
            Seght dan een hooger macht die heeftse my ghenomen.
            Al wat door nacht-gelol of toover-kunst geschiet,
            Dat wil, mijn goede vriendt, den Hemel nimmer niet.
DAM.    Palemon, weerde man, ick ken my onervaren,
            (1400) Uw raedt wel goet, maer kan mijn min-sucht niet bedaren,
            De borst is my te diep, door innigh vuur ghewont,
            Mijn geest speelt op’er oogh of op’er roode mont;
            Mijn ziel woont binnen haer, des kan ick nimmer duren,
            Als ick haer byzijn mis, al is ’t maer weynigh uren.
[p. 34]
            (1405) Is ’t vreemt dat ick met kost en moeyt’ so verre ga,
            Dat ick verkrijgen mach het lang-gewenschte ja?
IONG.    Wel Damon, goede vrient, staet ghy hier aen der heyden,
            En laet ghy na de Stadt, uw lieve vrijster leyden?
            Dat gaet te selsaem toe.    DAM.  Hoe! wat is dat geseyt?
IONG.    (1410) Aspasia, uw lief, wort na het Hof geleyt.
            Ick meen dat lieve beeldt, soo seer van u ghepresen,
            En sal na dese tijdt niet meer uw vrijster wesen.
DAM.    Wat segje?    IONG.  ’T is my leet, maer hoort een droef geval,
            Dat u, tot in het mergh, de ziel ontstellen sal.
            (1415) Daer is een Hofs-ghesant hier in het vleck ghekomen,
            Die heeft de jonge maeght in haesten wech genomen;
            En schoon haer vader self, dit wonder seltsaem vant,
            Hem wiert alleen gheseyt, het komt van hooger hant.
DAM.    O Sterren, Son, en Maen! ô lucht en koele winden!

Hy trapt sijn muts met voeten, met beyde de handen in ’t hair.

            (1420) En wat in eenich deel des Hemels is te vinden,
            Ten goede van de mensch, ach! stijft mijn swack gemoet,
            Dat niet en kan bestaen in desen tegenspoet.
            Mijn hert smelt in den druck, ick voel mijn geest besweken,
            De krachten van mijn jeucht, zijn uyt mijn ziel gheweken.
            (1425) O! dat mijn bange mondt den lesten adem gaf,
            En dat ick dadelijck mocht dalen in het graf.
PAL.     ô Damon! let’er op, dit zijn u nutte lessen,
            Dat niet en dient gemoeyt met nare tooveressen.
            Ghy socht u dwaes behulp ontrent het helsch* gebroet,
            (1430) En dat baert anders niet als druck en tegenspoet.
DAM.    Daer leyt de spokery met al haer vuyle rancken,
            Daer al het swart geheym met al de minne-drancken;
            Daer leyt’et altemael, ick trap’et met den voet,
            Ick voel, na dat my dunckt, de doot in mijn ghemoet.
            (1435) Aspasia, de lust van mijn verdrietich leven,
            Aspasia, mijn troost, in dese borst gheschreven.
            Aspasia de glans, Aspasia de vreucht,
            Aspasia de kroon, van al de frisse jeucht.
            Aspasia de blom van duysent Harderinnen,
            (1440) Aspasia de dau van mijn verdorde sinnen.
            Aspasia mijn wensch, en aller vrouwen eer,
            Aspasia mijn ziel en is voor my niet meer,
            Is buyten ons bevangh, is voor de groote Ionckers,
            Is voor het dertel Hof, is voor de Steedtsche pronckers;
            (1445) Is daerse blijven moet; wat sal ick nu bestaen?
            Ick wou, indien ick mocht, tot in der Hellen gaen.
            Ick wou, indien ick mocht, tot in den afgrondt dalen,
            Als ick die lieve ziel van daer mocht weder halen.
            Maer dat is sonder hoop.    PAL.  Bedaert u, Herders kint,
            (1450) Hy krenckt sijn teere jeucht, die al te vierigh mint.
            Indien een machtigh Vorst de vrijster heeft ghenomen,
            En isse buytens Landts in eenigh Hof ghekomen,
[p. 35]
            Het is een vreemt gheval, daer in het ooge dwaelt,
            En wie belet een werck dat uytter hooghten daelt?
            (1455) Ick weet hier maer een woort tot uwen troost te seggen,
            Een plaester van ghedult moet op die wonde leggen.
            Wat van den Hemel komt, en wat een Koningh doet,
            Daer baet gheen ander salf, als datj’et dulden moet.
            Dies swijght dan jongelingh, en leert uw sinnen stillen,
            (1460) De klachten van de jeucht en zijn maer rechte grillen.
            Uw saeck had wel ghegaen, had ghy’et wel bestiert,
            Siet Godt dient maer alleen, gheen Hel of spoock geviert.
DAM.    Hoe luttel denckt een mensch, die mits sijn hooge jaren,
            Niet meer en is bequaem om met een vrou te paren,
            (1465) Wat dat de jonckheyt schort, en wat haer sinnen quelt,
            En wat een jeuchdigh hert in vreemde bochten stelt?
            Uw geest, gheminde vriendt, is van de jeucht gheweken,
            Maer datje waert als ick, ghy sout wel anders spreken;
            Maer nu is u het bloet soo kout ghelijck een vis,
            (1470) Dies is ’t u onbekent wat liefd’ of jonckheyt is.
            Maer ick sal onderwijl door veldt en bossen dolen,
            En sien wat voor een schelm de vrijster heeft ghestolen.
            Ick soeck noch rust noch stilt, tot dat ick mach verstaen,
            Hoe dat’et met de maeght of schaker sal vergaen.
PAL.     (1475) Een woort noch, Herders kint.    DAM.  Ick kan niet langer wachten.
PAL.     Een woort noch sonder meer.    DAM.  My dunkt ick moet versmachten,
            Indien ick hier verbey, of elders langer sta.
            ’T is tijdt, ja over tijdt, dat ick daer henen ga.
PAL.     Wel, als het wesen moet, Godt wil u dan bewaren.
DAM.    (1480) Ick wensch u meerder lust ontrent uw grijse jaren.
            En my dat aerdich dier, dat my ghevangen hout.
PAL.     Ick wensch u vryers heyl, en wel te zijn ghetrout.
DAM.    Ick danck u, en ick ga.    PAL.  Maer wat een veerdich spoeden.
            Hoort, hoort.    DAM.  Wat noch, ey seg.    PAL.  Wie sal uw geyten hoeden?
            (1485) Terwijl ghy buyten zijt, wie al het witte vee?
DAM.    Ick ben te deser tijdt gelijck een holle zee,
            Ghedreven van de windt, gheswollen van de baren,
            Ach! dit en is my noyt mijn leven wedervaren,
            Vergeet ick mijn bedrijf? Mijn schapen! mijnen stal!
            (1490) Wel dit is voor ghewis een deerlijck ongheval.
            Ey! wat ick bidden mach, wilt ghy voor weynich dagen,
            Een onvermoeyde sorgh voor al mijn saken dragen,
            Ick sal u wederom eens dienen als ick mach,
            En daer me ga ick heen, en wensch u goeden dach.        Binnen.
PAL.     (1495) O! wat is doch de jeucht een poel van alle tochten,
            Hoe wert de ziel in haer ghedurich aengevochten?
            Hoe woelt haer innigh hert met onrust in den gheest?
            En wat is, dat ghestaech een minnaer niet en vreest?
            Ick gheef de Goden danck, dat my de sinnen stillen,
            (1500) En dat ick ben verlost van duysent vijse grillen,
[p. 36]
            Die ons de jonckheyt baert, van heeten minne-brant,
            En wat ick over langh in desen boesem vant.
            De tijdt en haer ghevolgh die kan een mensch ghenesen,
            Van sijn inwendigh mal, van sijn onstuymigh wesen,
            (1505) En al dat ick wel eer met groot verlangen sagh,
            Maer dat en leert men niet als van den ouden dagh.
            O weerden ouderdom! ô schole van de seden!
            O sleutel van de rust! ô woon-plaets van de reden!
            O winckel van beraet! ô haven van de deucht!
            (1510) O tuchthuys van de lust! en breydel van de jeucht.
            Ick prijs’ u, grijse Vorst, schoon u de menschen laken,
            Ghy doet ons met den gheest als aen den Hemel raken.
            Ghy doet ons dertel vleesch, ons tochten in den ban,
            Daer ons de geyle jeucht niet voor bevrijden kan.
            (1515) Ghy leert ons uyt de daedt hoe alle menschen dolen,
            Dat niet oock wordt geleert, oock in de beste scholen.
            Ghy maeckt ons van het vleesch, en van de werelt sat,
            Ghy stiert ons tot de deught, en baent’er toe het pat.
            Al quam’er nu een Godt, en schonck myn vorigh wesen,
            (1520) Om weêr op nieuw te zijn, ghelijck ick was voor desen,
            Ia met een volle macht, de wegh weêr in te gaen,
            Dien ick wel eer met vreucht op aerden heb gedaen;
            Ick sou te deser tijt sijn gifte niet ontfangen,
            Want tot mijn eerste jeucht, en heb ick gheen verlangen,
            (1525) Schoon datm’er wat vermaecks by wijlen in gheniet,
            Dewijl nu onsen gheest een nieuwe werelt ziet,
            Uyt ’t gener eertijts was, en ga ontrent de schapen,
            Op dat ick buyten pracht, mijn lust zou mogen rapen;
            Mijn lust dat wil ick niet, ick wensch geen losse vreucht,
            (1530) Want al wat daer na streckt, is niet dan voor de jeucht.
            Laet dien het lusten mach, of vrou of maeghden vieren,
            En soecken sijn bejach ontrent de Venus dieren,
            Laet Damons Harderin vry hellen na de Kroon,
            Voor my al dat bejach en acht ick niet een boon.
            (1535) Ick ben een Harders kint, ick wil een Harder blijven,
            Ick wil aen genen bergh mijn kleyne kudde drijven.
            Ick wil slechts Heere zijn van desen houten staf,
            Tot my de bleecke doot sal leggen in het graf.

ALEXIS.

                Nu is’et al verbrot, want onse lompe boeren
            (1540) En willen niet bestaen, en geensins oorlogh voeren,
            Ter oorsaeck van mijn kint, en dat noch minder sluyt,
            Sy lachen mijn bedrijf, en al mijn reden uyt.
            U Dochter, is haer woordt, is boven u vermogen,
            In kleeren opgepronckt, en dertel opgetogen;
            (1545) Gheen Herders van het dorp, oock van den besten aert,
            En waren goet genoegh met haer te zijn gepaert.
[p. 37]
            Is sy nu naer het Hof in haesten wech ghenomen,
            Om daer te zijn gebruyckt, het moet haer wel bekomen.
            Wat ons hier in belanght, men sal om harent wil,
            (1550) Met onsen Opper-Heer niet vallen in geschil.
            Hier sta ick nu en kijck, onseker wat te maken,
            En schijne van de spijt, mijn hert en gal te braken,
            Maer ginder by het dorp daer komt een Herders kint,
            Die haer in rechten ernst te voren heeft bemint.
            (1555) Sta, vrient, en hoort een woordt, hoe benje dus verbolgen?

DAMON.

                Ick ben als buyten my, en ga uw Dochter volgen,
            Tot in des Konincks Hof, om daer te mogen sien,
            Wat haer gebeuren sal, en wat’er sal geschiên.
ALEX.   Mijns oordeels doeje wel, en sooj’ haer kunt bekomen,
            (1560) Uyt handen van het volck, dat haer heeft wech genomen,
            Sy sal dan uwe zijn, ja, tot een echte Bruyt,
            So langh tot sy of ghy, of beyd’ u leven sluyt.
DAM.    Alexis, goede vriendt, wilt ghy my dat beloven,
            Soo sal ick niet ontsien oock duysent Konincks Hoven,
            (1565) En doen al wat ick mach, geeft my daer op de handt.
ALEX.   Wel, sy sal uwe zijn, oock tot een eeuwigh pandt.
DAM.    ’T is wel, ick ga daer op; ô Hemel! woud’ gelucken,
            Dat ick dat lieve beeldt, die roovers mocht ontrucken!
                                                                        Wat verpoosingh.

CYRUS, AULICUS, EUTRAPEL, met ’t gantsche Hof en Iofferen, aen tafel sittende, spreeckt tegens een Pagie, die hem yets aenbrenght.

                Wel, dats’ hier daetlijck zijn, ’t is meerdering van vreucht,
            (1570) Dat even by de wijn, de gheest en ’t hert verheucht.

LEPANTE, met eenige swijgende Soldaten.

                Na dat wy, machtigh Vorst, zijn uyt’et Hof gereden,
            So hebben wy gesocht, door al de naeste Steden,
            Of eenigh aerdigh dier ons daer ontmoeten mocht,
            Dat weerdigh mochte zijn den Keyser toegebrocht,
            (1575) Maer echter al vergeefs, mits dat wy niet en vonden,
            Dat hem gevallen zou, na dat wy keuren konden:
            Maer siet een kleyn gehucht heeft ons noch uytgebracht,
            Yet, daer op onsen raedt, niet eens en heeft gedacht.
            Het is een Herderin, van heus en eerbaer wesen,
            (1580) En om haer sneeg verstant, en schoonheyt hoogh gepresen.
CYR.    Wel, laet dat Herders kint, hier komen voor den dach,
            Op dat wy mogen sien hoe ’t ons ghevallen mach.

MILANOR, met ASPASIA.

                Daer siet ghy, groote Vorst, het puyck der buyte-maegden,
            Die Herders wel beviel, maer geen die haer behaegden;
            (1585) Den Keyser mach nu in sijn eygen oordeel treên,
            Of ’t zeggen met de daed kan komen over een.
CYR.    Ick sie’er naulijcks aen, of al mijn sinnen dwalen,
            Op ’t loncken van’er oogh, en ’t schieten van’er stralen.
[p. 38]
            Zijt welkom in dit Hof, bevalge Herderin,
            (1590) My dunckt ick sie in u iets waerdigs dat ick min.
ASP.     Dat is onmogelijck. Daer is in my geen waerde
            Tot Hovelingen min, ’k laet staen de grootst der aerde.
            Ick bid u, machtigh Vorst, ey boert toch niet met my.
CYR.    Het geen ick segh is waer, kom, voegh u aen mijn zy;
            (1595) De leeljen om uw mont, de rosen op uw kaken,
            Doen mijn gemoedt tot u in heete vlammen blaken,
            Gelijck de grootst der Goôn, die zijn Godin verliep,
            Als hy sich om een mensch nu dus dan so verschiep.
            So zou ick, machtigh Vorst, my als een Herder voegen,
            (1600) Om sulck een Herderin, als ghy zijt, te vernoegen,
            En dat door kracht der liefd’ die niet alleen de mijn,
            Maer self te boven gaet, die van de Godt Iupijn.
ASP.     Wat moogt ghy, groote Vorst, met my uw hooft so breken?
            Ach! ghy zijt al te verr’ van Vorsten spoor geweken,
            (1605) Dat ghy dit Hoofsch gevley aen sulck een maeght besteet,
            Die maer alleen van vee, van veldt, en weyden weet.
            Dies wat ick bidden mach, laet sulcke reed’nen varen,
            Of niet, so wiltse dan voor groote Iuffers sparen.
CYR.    Ghy hebt mijn min te langh en straf het hooft geboôn,
            (1610) Sy wil geen uytstel meer, maer eyscht haer rechte loon,
            Dat’s koeling van’er brant, ’k moet eerst uw borsjes strelen,
            Die kleyne werelden, daer blauwe aders spelen,
            En noch.     ASP.  Neen, dat’s te hoog, Vorst tast my so niet aen,
CYR.    Wilt ghy niet dat ik mach na uwe liefde staen?
ASP.     (1615) Wat kan een Herders kint van Koninghs liefde komen,
            Als dat haer waerdste pandt sou werden afghenomen?
            En als ons dat ghebeurt, eylaes! wat is’et dan,
            Geen schat in dat geval, die my vernoegen kan.
CYR.    Hoe! kan een Vorst als ick u niet ghenoechsaem loonen?
            (1620) Sta vry mijn wille toe, ick sal u anders toonen.
            Kom, Nimphe, ’t moet toch zijn.    ASP.  Wijk, seg ik, van my of.
CYR.    Heb ghy geen lust tot my, en tot dit machtigh Hof?
ASP.     Ik moet uyt alle kracht de Goden eeuwigh loven,
            Dat ick ben verr’ geweet van alle Konincks Hoven.
            (1625) Hoe! is dit Werelts-Vorst? Is die een Keyser zijn,
            Gheheele dagen langh te sitten in den wijn,
            Te nemen sijn vermaeck ontrent de jonge vrouwen,
            En alle mal gelaet met vreuchden aen te schouwen?
            O! dat en is geen werck dat sulck een staet betaemt,
            (1630) En seker, machtigh Vorst, ick ben’er in beschaemt;
            De plichten van het Rijck, dat zijn ghestage sorgen,
            Van dat de Sonne daelt tot aen den rooden morgen.
            De Kroon behoeft den geest, en oock het gantsche lijf,
            Gewis, een wiese draeght, en hoeft geen tijt-verdrijf.
            (1635) Een Prins heeft ander werck, hy moet bequame wetten,
            Hy moet door al het Rijck ghestrenge Rechters setten;
[p. 39]
            Hy moet het welich volck, oock door sijn eygen daet,
            Geleyden tot de deucht, en houden in de maet;
            So dan de dert’le jeucht door hem dient ingebonden,
            (1640) Op dat’er niet een maeght of vrouwe wort gheschonden,
            En alle slim bejach, en drift tot vuyle lust,
            Met yver afgekeert, en t’eenemael geblust;
            Moest ghy die Keyser heet, geen dochter willen schenden.
            Die noyt een dertel wicht of Hoofsche linkers kenden.
            (1645) Neen, doet dat u betaemt, bestier eer ’t Vaderlandt,
            En houdt uw gulle zucht door reden in de bandt;
            Dat sal u, machtigh Vorst, een stil en vreedsaem leven,
            En buyten ’t Rijck ontsagh, en binnen eere gheven:
            Want een die slechts het volck, en niet sijn lust gebiet,
            (1650) Verdient in mijn ghemoedt, de naem van Koningh niet.
CYR.    Een deftig wesen voeght die schoonheyt in haer spreken,

Dit seyt hy by hemselven.

            Ick voel het vuyl bejagh uyt mijn gemoedt geweken;
            Ghewis sy heeft gelijck, dit mallen past my niet,
            Te meer dewijl’et maer op quade gangen siet.
AUL.    (1655) Mijn makke Eutrapel, de Keyser schijnt vol minne,
            En blaeckt van innigh vuur tot dese Herderinne.
EUTR.    My dunckt dat ick hem sie in groote mymering,
            Wat heeft de min al kracht? Wat is ’t een wonder ding?
CYR.    Hoe meer ick overweegh dees onverwachte saken,

Dit seyt hy noch by hemselven.

            (1660) Hoe meer ick mijn gemoet tot dese maeght voel blaken;
            Haer seggen, met’er doen, komt uyt een edel hert,
            Dat noyt door pracht of prael van ’t spoor getogen wert.
            Ach! so een suyv’re ziel, en sulcke vrije sinnen,
            Zijn machtigh, om een Vorst, met liefde t’overwinnen.
            (1665) Vertreckt voort altemael, maer ghy, ô schoone! blijft.
ASP.     O Goôn! ick bid dat ghy mijn suyv’re voorneem stijft,
            En ’s Keysers herte buygh, dat hy my niet wil brengen,
            Tot ’t geen ick niet in ’t minst, om ’t leven, wil gehengen.
            O Hemel sta my by!    CYR.  O schoone! vrees my niet,
            (1670) Die met een ander oog nu in uw boesem siet.
            ’K verfoey de kriele lust, die my korts had bevangen;
            Mijn hert gevoelt sich nu op and’re wijsen prangen,
            Sint ’t oogh uw eerbaerheyt, die dierb’re maeghe-bag,
            In ’t diepste van uw ziel, als in een spiegel sag,
            (1675) En hoord’ u wijse reên, hoewelse my verweten,
            Dat ick de rechte plicht van Koningh had vergeten;
            Dies nadert onbevreest, ’t is nu geen vreesens tijt.
ASP.     Ick weet niet hoe het is, mijn hert voelt sich verblijt,

Dit seyt sy by haer selven.

            En tuyght dat, na mijn droom, ick hier de Kroon sal halen,
            (1680) Die van den Hemel af my op het hooft quam dalen.
            Dan toom die waen noch in. Wat wilt ghy, machtig Vorst?
CYR.    ’K voel my door liefd’ gewont in ’t diepste van mijn borst,
            Niet door een geyle brant, maer suyv’re gloed van minne.
ASP.     Stelt dat verloren werck, ô Vorst! toch uyt uw sinnen.
[p. 40]
            (1685) Ick ben soo min voor u gelijck ghy zijt voor my.
            Ick ben een Herders kint, van alle tochten vry.
            Ick min niet als het vee te drijven aen der heyden,
            Nu in het dorre duyn, dan in de vette weyden,
            Of elders daer de lust my toe bewegen mach.
CYR.    (1690) O schoone! dat’s genoeg, maer neemt dit voor een dach,
            Die u ghelukkigh zy. Ghy leeft in mijn gedachten,
            En dat’et klaerlijk blijckt, ghy zult maer hier op achten,
            Dat u allenx door my wort trouwe liefd’ betoont,
            So langh ghy my van self, met wederliefde loont;
            (1695) So hanght u over ’t hooft een Kroon van vele Rijcken,
            Daer mee ghy, spijt die ’t wil, als Koningin sult prijcken,
            Dat noyt geen Iufferschap, u van die praal berooft.
ASP.     Hoe sot was dese maeght, ô Vorst! soos’ u gelooft.
            Vertrout my dat niet toe, ick denck maer om mijn schapen.
CYR.    (1700) Daer mocht ghy by een boer, hier by een Koning slapen.
            Dan ’t blijft daer nu so by, tot ghy uw sinnen keert,
            Het zeggen gelt nu niet, sie wat de tijdt u leert.

VIERDE BEDRYF. DAMON.

                WAt sal ick nu ter tijdt, wat sal ick toch beginnen?
            Hoe ben ick nu geplaecht, met ongeruste sinnen?
            (1705) Waer heb ick niet gesocht? wien heb ick niet gevraeght?
            En niet een mensch en kent, die wel bekende maeght;
            Die peerel van het Landt, die alle vrijers prijsen,
            Verheffen in de lucht, en met de vingers wijsen,
            Ghelijck een landt-juweel; ô plompers van de Stadt!
            (1710) Dat ghy niet eens en kent, die wijtberoemde schat.
            Maer na een langh gedwael, vont ick ten langen lesten,
            Een huys, een groot gebou, een slot, met hooge vesten,
            Ick vraeghde wat het was? Men sey des Konincks Hof,
            Ick tradt naer binnen toe, ick wist’er weynich of;
            (1715) Ick sagh een groot gewoel van Ionckers, knechten, peerden,
            En siet een dicke wolck quam rijsen uyt’er eerden;
            Ick sagh’er vreemt gespuys, en ick en weet niet wat,
            En siet van stonden aen soo wert ick daer ghevat,
            Gelijck een ezel staet, omringelt van de simmen,
            (1720) Die hem of om den kop, of om den rugge klimmen,
            Soo stont ick daer en keeck, tot schimp en enckel jock,
            D’een greep my by het lijf, een ander by den rock.
            Elck baerd’ en loegh met my, en noch sal ick ’t eens wagen,
            Om daer, na dese maeght, mijn herten-wensch, te vragen,
            (1725) Die my is toegeseyt; hier is des Konincks Huys,
            Doch ben noch wonder schou, voor al het jongh gespuys,
            Van al dat Hoofs gesnor, van Pagen en Lackeyen,
            Want die zijn aldererghst, als sy de lieden vleyen.
[p. 41]
            Ick moet hier met gemack een weynich stille staen,
            (1730) Om neerstigh af te sien, hoe alle saken gaen.

PHRIX, de Schalcknar.

            Wat is dit voor een Floor, ick moet met hem wat mallen,
DAM.    Wat quelme dese guyt, ick hadt bynaest gevallen,
            Had ick u in het Dorp, of buyten in het groen,
            Ick soud’ u voor gewis, ick sou.    PHR.  Wat souje doen?
DAM.    (1735) Ick sou.    PHR.  Wel ty te werck, wy sullen samen schermen.
DAM.    Ick soud’ u voor gewis den kop also verwermen,
            Dat gy het heugen sout.    PHR.  Wel vrient, hoe dus ontstelt?
            Wat benje voor een man?    DAM.  Een Herder uyt het velt.
PHRIX.    Wel Herder, welkom, ick moet u vrientschap toonen,
            (1740) Soeckt ghy hier dienst in ’t Hof, ik kan een dienaer loonen:
            Ick ben gelijckje siet, een Heer van grooten staet,
            Spreeckt mijn persoon voor al, eer dat ghy vorder gaet.

NESTOR een Lakay.

                Ghy Ioncker, met verlof, laet desen Herder blijven,
            Met luyden uyt’et landt, hoort niemandt spot te drijven,
PHRIX.    (1745) Vaert wel dan met den boer.    NEST.  Hups Huysman, goeden dach,
            Hoe zijt ghy so verbaest?    DAM.  ’K wou dat ik u noyt sach.
NEST.    Wat let u goede man? waerom soo fits ghesproken?
DAM.    Ghy hebt my voor een uur byna den kop ghebroken.
NEST.    Ick lantser? watje raest, ick doe geen Herders quaet.
DAM.    (1750) Ghy waert’et nochtans self, of wel uw mede-maet,
            Ghy zijt al een gebroet.    NEST.  Ey wilt beleefder spreken,
            Wy zijn niet altemael geneycht tot quade streken,
            Geen Hof en is soo quaet, of daer is yemandt goet.
DAM.    Ick weet niet of ick dit van u ghelooven moet.
NEST.    (1755) Ghelooft’et, goede man, ick sal u niet bedriegen.
DAM.    Neen, ick en ben soo licht niet in den slaep te wiegen.
            Ick voel het noch te wel, hoe dat ick was gheplaeght,
            Doen ick aen uws gelijck quam vragen na de maeght.
            De maeght by my bemint.    NEST.  Wel wat is dat te seggen,
            (1760) Ick bidde, goede man, dat nader uyt te leggen;
            Wat is van dese maeght, en wat van uwe min?
            Ontdeckt my na den eysch den grondt van uwe sin.
            Ick ben, ghelooft’et vry, niet van de slimme gasten;
            Ick socht noyt met bedroch een huysman aen te tasten.
            (1765) Ick ben een jongelingh, ghesproten uyt’et lant,
            Daer ick al meerder trou als in de Steden vant.
            Indien ghy my behoeft, ghy mooght op my vertrouwen.
            Seght my wat u ghebreeckt, het sal u niet berouwen,
            Daer is mijn hant.    DAM.  Is ’t so, so dient’et u verklaert,
            (1770) En dan mijn herten-leedt aen u gheopenbaert.
            Ick ben een Herders kint, met soete min ontsteken,
            En mijn ellendigh hert, schijnt my in anxt te breken;
[p. 42]
            Vermits de soete maeght, daer op mijn ziele wacht,
            Is uyt’et veldt gheruckt, en in de Stadt ghebracht,
            (1775) En waer ick soecken mach, ick weetse niet te vinden.
NEST.    Ick kan van desen dagh u desen knoop ontbinden,
            Maer beelt haer nader uyt.    DAM.  Het is de schoonste maeght,
            Die ick op aerden weet, en ghy uw leven saeght.
            Siet daer een vaste peyl.    NEST.  Nu dat zijn goede reden,
            (1780) Maer ’t gaet niet op het landt, ghelijck als in de Steden;
            Want dat ghy schoonheyt noemt, is hier al dickmael niet.
DAM.    Hoe! gaet’et dan so los met dat men schoonheyt hiet,
            So wonderlijcken saeck, en hoord’ ick noyt mijn dagen.
NEST.*    Maer vrient, wat noemje schoon?    DA.  Dat moogt gy blinden vragen,
            (1785) Wat schoon is spreeckt van selfs.    NEST.  Voorseker Herders maet,
            Ghy zijt so simpel niet, gelijck uw rockje staet.
DAM.    Maer wilje, goede vrient, dat ick u eeuwigh prijse,
            So moest ghy my de maeght, daer ick na vrage, wijsen.
            Ick meen die Herderin, die door een Hofgesant,
            (1790) Met wil niet, maer geweldt, gevoert is van het lant,
            En hier in ’t Hof gebracht, gheleên soo weynigh dagen.
NEST.    Nu heb ick eerst verstaen de gront van al uw vragen,
            Ick sal u dan voldoen, wilt ghy nu mede gaen;
            Maer hou, treet wat ter zy, daer komt de Hof-staet aen.

Cyrus met al ’t Hof komt uyt.

DAM.    (1795) Wat is dat voor een man, die alle menschen groeten,
            En op wiens wenck alleen oock Heeren buygen moeten?
            Wie is de maeght, diens’ al geluck en eere biên?
            Hou toch mijn vraegh te goet, ick heb noyt Hof gesien,
            Maer staeg op ’t lant gewoont.    NEST.  De man, by u gewesen,
            (1800) Is nu de grootste Vorst, die oyt de menschen presen,
            Een Herder van het volck, een Keyser in het Rijck,
            En daer en is geen mensch op aerden sijns gelijck.
            De Iuffer aen sijn handt, dat is de Herderinne,
            Nu korts in ’t Hof gebracht, waer door des Keysers sinnen
            (1805) So opgetogen zijn, dat hy niet duren kan;
            Ia is haer anders niet, dan als een echte man.

Koningh Cyrus en Aspasia met al ’t Hof.

                Bevalligh Herders kint, siet hier een ander leven,
            Als in het platte landt by Herders wert gedreven.
            Hoe staj’et Hoofs-gelaet, en al dit wesen aen?
ASP.     (1810) Soo verr’, gheduchte Vorst, en ben ick niet gegaen,
            Dat ick’et seggen kan, ick sie hier duysent saken,
            Die my geheel verstelt, en als verslagen maken;
            Ick wist niet datmen sulcks in al de werelt sach,
            Of dat het eenich mensch te wege brengen mach.
CYR.    (1815) O dit is maer ’t begin! ick sal wat anders toonen,
            Als ick u Koningin sal hebben laten kroonen;
            Dit is maer ’t eerste licht van uwen dageraet,
            Ghy sult in korten sien, dat vry al hooger gaet.
[p. 43]
ASP.     O Vorst! ick ben te kleyn tot so verheven zegen,
            (1820) Waer heeft oyt maeght als ick soo grooten luck gekregen?
CYR.    Een Koningh, schoone maeght, die heeft de volle macht,
            Dat yemandt wert verhooght, oock uit een laegh geslacht.
DAM.    Wat sie ick, lieve God? wie sou’et konnen meenen,
            Dat yemant so ontluyckt, door glans van rijcke steenen?
            (1825) Gewis dit is de maeght, die mijn gemoedt besit,
            En door wiens soet gelaet, mijn geesten zijn verhit.
            Eylaes! ick bense quijt, hoe kan ick langer swijgen?
            Die voor een Keyser is, en sal geen Herder krijgen.
            O wonder vreemt geval! ach! naer ick heden merck,
            (1830) De trou is Hemel-vast, en Godes eygen werck.
CYR.    Wat seyt de Iongelingh? of waerom komt hy klagen?
            Heeft yemandt hem bespot, of is hy oock geslagen?
            Is hy aen u bekent, of weetje wat hem let?
            My dunckt hy heeft het oogh alleen op ons geset.
ASP.     (1835) Gheduchte Werelt-Vorst, die ghy hier siet verschijnen,
            Die heb ick over langh van liefde zien verdwijnen.
            Het is een Herders-gast, en woont ontrent het velt,
            Daer ick wel duysent mael mijn schapen heb getelt.
            Hy was op my gesint, en quam gheheele dagen,
            (1840) Alwaer ick neder sat, sijn liefd’ en lijden klagen.
            Hy dede wat hy mocht, en al uyt rechte min,
            Maer hy en vont geen plaets in mijn verdwaelde sin.
            Mijn hert was elders vast, hoe seer ick wert gebeden,
            En ick was evenwel onseker van de reden:
            (1845) Wie had’et oyt ghedacht, dat my een machtigh Vorst,
            Sou noemen sijn vermaeck, ja dragen in de borst?
            Nu denck ick dat de vriendt, om mijn gheluck verbolgen,
            Het vleck verlaten heeft, en my is komen volgen.
            Ick weet, hy heeft wel eer soo veel om my gedaen,
            (1850) Dat hy oock dese reys sal hebben onderstaen.
CYR.    Ghy Iongelingh, treet toe, en nadert dese Troonen,
            U sal gheen leet geschiên, ick sal u gunst betoonen,
            In plaets van dese py, en boeren hongerlijn,*
            Sal uw gheheele kleet van gulde stoffe zijn.
            (1855) De maeght, u wel bekent, heeft u soo hoogh gepresen,
            Dat ghy, na dat my dunckt, hier moet ghevordert wesen.
            Wel aen verlaet den bou, den vlegel en de wan,
            En wort hier in het Hof een rustigh Edelman:
            Hier sultge sonder spa, of ploegh, of yet te zaeyen,
            (1860) Meer vrucht, en rijcker oegst, als op de velden maeyen:
            Hier slaeptg’ op swanen-dons, en gins op stroo of hout,
            Daer blinckt uw huys van klay, en hier van edel gout;
            Hier muren met tappijt, en gints met spinnewebben,
            Daer drinckt ghy schrale way, hier kont ghy wijnen hebben.
            (1865) Daer eet ghy slechte kost, hier alderley ghebraet,
            ’T ghebiedt daer over vee, hier over volcken gaet.
[p. 44]
            En daer ghy met uw staf niet kont dan schapen dwingen,

Hy klopt op sijn rappier.

            Kont ghy met sulck een tuygh in Lant en Steden dringen.
            Ghy soeckt een Koningh uyt u Bijen in het groen,
            (1870) Wat voordeel kan aen u toch zulck een Koningh doen?
            Die in een enger korf, en van de groent’ moet leven;
            Maer ick en mijns gelijck kan u wat anders geven:
            Wy nemen menigh Landt, door kracht van wapens in,
            Dies so ghy zijt te raên, set landtwerck uyt uw sin,
            (1875) En leert hier gheestigh zijn, met and’re gauwe treken,
            En hoe men met beleyt, op tijt en plaets, moet spreken;
            Hebt ghy de vrijster niet, waer toe ghy waert gesint,
            Denckt dat ghy weer van my, een Koningh, wort bemint.
DAM.    Indien ick bidden mach, ô Prins! van hooge machten,
            (1880) En wilt ons lagen staet niet al te seer verachten,
            En prijst oock niet te veel de macht van u ghebiet,
            Want na mijn kleyn begrijp, ’t en is soo lustigh niet.
            Ick heb een ouden vriendt, die in sijn jonge dagen,
            Plach fruyten in de Stadt, en ander groen te dragen,
            (1885) Die heeft oock in het Hof een lange wijl verkeert,
            En al ’t bedroch doorsien, dat daer in wort gheleert;
            Dit gingh de goede man my menighmael verhalen,
            Als ick benevens hem gingh weyden in de dalen;
            En staegh was sijn besluyt, wanneer ick van hem schiet,
            (1890) En woont noyt in het Hof, de deucht en woont’er niet.
            En dient geen machtigh Vorst, al mocht’et u gebeuren,
            Al schijnt’et eerst vermaeck, ghy sult’et eens betreuren.
            Nu weet ick dat de man my riedt ghelijck een vrient,
            En houde dat het Hof gheen vry ghemoedt en dient.
            (1895) Ick wil geen overvloet, geen smaedt of banden lijden,
            Een hert dat sich vernoeght, kan hem ook licht verblijden;
            Heb ick tot mijn behoef een kleyne waterput,
            Waer toe is my de vloet van groote stroomen nut.
            Ick ben een rustigh quant, in vryheyt opghetogen,
            (1900) En heb een ronden aert, uyt ’s moeders borst ghesogen,
            My dunckt dat al het volck hier leeft in slaverny,
            Want daer een grooter woont, daer is geen minder vry.
            ’K heb liever door het veldt, het jonge vee te leyden,
            De geyten aen den bergh, de schapen aen der heyden,
            (1905) De bokken aen de klip, de koeyen in het gras,
            Daer vint men meerder vreucht, als oyt in Hoven was.
            Want wat in ’t Hof verkeert, dat acht ick als ghevangen,
            Men siet de ketens selfs hun om de leden hangen;
            ’T is waer de stof is schoon, so datse wort benijt,
            (1910) Maer echter is het volck haer soete vryheyt quijt.
            De slaef is aen het lijf, zy in de gheest ghebonden,
            En in de werelt wort gheen grooter leet ghevonden;
            Het lijf is maer een schors, maer wat van binnen raeckt,
            Is ’t gene dat de mensch gheweldich bitter smaeckt.
[p. 45]
            (1915) Hier toe wort ik genoot, om dat met lust te leeren,
            En is, gelijck men meent, een lagen staet vereeren;
            Maer is niet als bedroch, en louter klatergoudt,
            Ick vinde meerder smaeck ontrent het jeuchdigh woudt.
            Hier sal ick blijder zijn, en vry al beter varen,
            (1920) Als daer een stage wacht de kamers moet bewaren,
            Als daer men proeven moet, of niet een boos fenijn,
            Is in het schoon geback, of in den soeten wijn.
            Ey segh my doch een reys, wat heb ick doch te passen,
            Op al het Hoofs-beslagh, en overtolligh brassen;
            (1925) Wie heeft’er oyt veracht een ham of schapen-bout,
            Ghehangen in den roock, ghewreven in het zout.
            Wie slechts met honger eet, gelijck wy boeren plegen,
            Al nut hy slechten kost, hy noemt’et toch een zegen;
            Hy vint dat hem bevalt, hy vint een soete smaeck;
            (1930) In spijt van Hoofsche pracht, wy leven in vermaeck.
            Wie met den lijve werckt, en hoeft geen grage sousen,
            Wie staegh in hosen gaet, en hoeft gheen zijde kousen;
            Die met een grauwe py te dragen is vernoeght,
            En kent geen sachter kleet, of dat hem beter voeght.
            (1935) Wat kan het rijck-gewaet aen my of yemandt geven,
            Alwaer het altemael van enckel gout gheweven;
            Een Herders ruyme dracht, staet my veel beter aen,
            Als in een hoofsche praem, gheperst te moeten gaen.
            Een kleet van eygen wol, of eygen vlas gesponnen,
            (1940) En vrucht op eygen landt, met eygen handt gewonnen,
            En moes uyt eygen hof, en vleesch uyt eygen stal,
            Dat is de soetste vreucht van al het aertsche dal.
            Wel laet dan dien het lust, by groote Princen leven,
            En aen het dertel Hof de leden overgheven,
            (1945) Ick prijse boven al het vry en lustigh velt,
            Daer ons geen swarte nijdt, of sucht van eere quelt.
            Ick weet het is een kunst een Prins te konnen vleyen,
            En, als het dienstich is sijn netten uyt te spreyen;
            Ick weet het is geluck, met Vorsten wel te staen,
            (1950) Maer eer het yemandt dunckt, soo is de gunst gedaen.
            ’T is ijs van eender nacht, hoe wel het schijnt te blincken,
            Al staet’er yemandt hoogh, hy kan noch echter sincken.
            Een Prins heeft groote macht, maer vry geen minder gal,
            Wie hem eens tegen krijght, hem treft een wissen val.
            (1955) Ben ick van kleyn bedrijf, ick kan my verghenoegen,
            Vereyscht de landtbouw werck, ick kan gewillich ploegen.
            Ick wil niet ledich zijn, ghelijck’er menich gaet,
            Mijn sweet rieckt my so wel als eenich musciljaet.
            Ick heb oock noyt gewenst, tot hooge staet te komen,
            (1960) Maer wat mijn kudde geeft, dat heb ick waergenomen;
            Of ’t schoon my qualijck gaet, ick draegh’et met gedult,
            Ick geve noyt een mensch, en min de Goden schult.
[p. 46]
            Treft my een swaer geval, ick ga niet eensaem treuren,
            ’T is aen den Hemel vast, al wat ons kan ghebeuren.
            (1965) Hoe dat’et immer gaet, ick sette geen gequel,
            Ick sie de werelt aen ghelijck een Kamer-spel;
            Die heden is een Vorst, en op een Throon gheseten,
            Valt morgen wel in ’t stof, of wort’er in ghesmeten.
            Een Keyser self valt wel een harde steen op ’t hooft.
            (1970) Het gaet’er niet altijdt, als menigh wel ghelooft.
            Ghy hebt uw machtigh Rijck met oorlogh eerst begonnen,
            En hebt al menighmael uw vyandt overwonnen;
            Maer oorlogh is een kans, die wonder haest verkeert,
            Want een die Heere was, wort dickmaels overheert.
            (1975) Dies blijft ghy maer een Vorst, ick wil u Godt bevelen,
            Die laet u vruchtbaer zaedt en soete kinders telen,
            Ten dienste van het Rijck; en ghy, ô fiere Maeght!
            Die midts u moedigh hert, een Keyser heeft behaeght,
            Dewijl ghy niet en zijt voor mijne koy gheschapen,
            (1980) Maer by een machtigh Vorst hier in het hof te slapen,
            Ick wensch u veel ghelucks, en nimmer tegenspoet,
            Blijft eygen aen den Prins, dewijl ’t soo wesen moet;
            Maer ghy sult menighmael, en op verscheyde reysen,
            Noch hou ick voor gewis, op uwen Herder peysen,
            (1985) De tijdt sal alle dingh eens maken openbaer,
            Al blinckt de gulde Kroon, sy weeght gheweldich swaer.
            Maer Keyser eer ick ga, ’k moet daer op yets verhalen:

De Historyschryvers ghetuygen van Cyrus, dat sijn Leger van Artaxerxes wiert gheslagen, en dat sijn hooft en arm in Triumph gevoert zijn, en dat Aspasia, onder andere krijghsgevangen, ghebonden voor Artaxerxes is ghebracht, doch dat hy’er dadelijck los liet, en naderhant in groot-achtingh hiel, ja dickwils in verscheyde ghewichtige saken haer raedt ghebruyckte. Siet dese Historie by Plutarch. in Pericle & Artax. Iusti. l. 10. c. 2. Aelian. var. histo. cap. 1. Iac. Usser. in Ann. Vet. Test. in vita Cyri & alios.

            Daer woont een oude Grieck, in onse naeste palen,
            Die seyt daer aen het volck al menigh vreemt geval,
            (1990) Soo dat’er is geschiet, of noch gheschieden sal;
            Die heeft my lest verhaelt, oock uyt een boeck gelesen,
            Dat mijn beminde zou een krijghs-gevangen wesen,
            En dat hy boven dat sijn hooft verliesen sou,
            Die met haer stondt te zijn versegelt in de trou.
            (1995) Wat hier van wesen sal, is duyster om te seggen,
            Hy dien het stuck belanght, die mach’et overleggen.
            De Grieck die voeghd’er by, hier dient wel op gepast,
            Want ’t is al wat ick segh, aen haer gheboorte vast.
            Wat my hier in belanght, ick wou het hooft verliesen,
            (2000) Wou sy my slechts alleen voor haren Herder kiesen.
            Maer dit heeft dese Maeght my noyt ghelieft te doen,
            Dies laet ick u de sorgh, en keer weer na het groen.
CYR.    Wel dit’s een hupsch gesel, hy spreeckt soo goede reden,
            Al woond’ hy in het Hof, of in de groote Steden;
            (2005) Siet, in een ruyge py daer steeckt oock somtijdts wat,
            Dat by de groote selfs is dienstigh opgevat.
            Ick sal om uwent wil den Herder gunste toonen,
            Al mist hy dat hy socht, ick zal het weder loonen;
            En wat sijn voorstel raeckt, de man heeft groot gelijck,
            (2010) Wie heeft dat hem vernoeght, besit een Koningrijck.
[p. 47]
            Ick sie u so verknocht, mijn vrient, aen ’t Herders leven,
            Dat ghy u lustigh veldt noch schapen wilt begeven,
            Prent Godt of mensch ’t u in, ick soeck niet dat ick’t keer,
            Noch oock door eenigh dwangh uw sinnen overheer.
            (2015) Leeft ghy in ’t stille wout, laet hier de Ionckers draven,
            Maer datg’ aen my gedenckt, ick moet u eerst begaven.
            Het sal u voordeel doen, dat ghy oyt dese maeght,
            En in dit prachtigh Hof een groote Keyser saeght.
            Ontfanger van het wout, dat aen de zuyder-kusten,
            (2020) Het gantsche lant verheucht met allerhande lusten,
            Treet hier wat nader aen.    THE.  O Prins van hooge macht!
            Siet hier uw trouwe knecht, die op uw wencken acht,
            En daer ’t u dienste doet, geen ure sal verslapen.
CYR.    Wel gheef aen dese man vijf hondert vette schapen,
            (2025) En so veel geyten met noch honderd koeyen toe,
            En noch een lustigh veldt van dertig duysent roe.
THE.    Des Keysers wil geschiê.    DAM.  Dat zijn te groote saken,
            En sullen, machtigh Vorst, mijn geest onrustigh maken,
            Een kleynen bou is soet, waer toe so groot beslach?
            (2030) Ick danck u evenwel so veel ick dancken mach,
            En sal na dese tijdt noyt dwalen op de velden,
            Of sal u hooge naem, en groote daden melden,
            En meer en kan ick niet.    ASP.  Neem, Damon, boven dat,
            Dees penningh aen voor die de spoockster van u hadt,
            (2035) Na dat ick heb gehoort, op datse mijne sinnen,
            Naer d’uwe neygen sou, ’t gheschiedt uyt goeder minnen,
            En datje my gedenckt.    DAM.  Hoe! twijffelt ghy daer aen?
            Princes, dat waer mijn liefd’ groot ongelijck gedaen;
            U beeldt is als in stael ghedruckt in mijn gedachten,
            (2040) Die u, als een Godin, die ick moet eeren, achten.
            ’K leeft uur noch oogenblick, of ick herdenck de dagh,
            Hoe ick u eerstmael sprack, en waer ick u eerst sagh.
            Dies sal de gulde Son haer loop noch peerden weten,
            Eer dat mijn danckbaer hert sou sulck een gunst vergeten.
            (2045) Een dingh versoeck ick noch, dat toch gheen Leger sla,
            En noyt geen ruyter-tocht door onse velden ga,
            Verbidt dat van den Vorst.    CYR.  Op dat’et so geschiede,
            Sal ick ’t terstont aen ’t heir, om uwen ’t wil, gebieden.        Binnen.
DAM.    Nu sal ick wel vernoeght weer keeren na het woudt,
            (2050) En seggen tot het volck, mijn vrijster is ghetrout:
            Sy hoort een ander toe, die met’er lieve stralen,
            Niet my alleen eer licht, maer bosschen, bergen, dalen,
            Of wat’er was ontrent daer sy haer oogen sloegh.
            Nu heb ick machtigh vee, en daer toe landt ghenoech,
            (2055) Ick sal naer Daphne gaen, of na Lerinde tijen,
            Of Galathea self, Dametas dochter vrijen,
            De schoone Silvia, Clarind’ of Amaril,
            Ick heb nu keur genoegh, niet een die nu niet wil.
[p. 48]
            Maer elck sal blijde zijn, als ick begin te vragen.
            (2060) Wat kan een mensch niet al ontmoeten in sijn dagen?
            Ick was wel eer geschat een geestigh jongeling,
            Maer midts ick weynich had, was dat ick niet en ving.
            Siet dus verkeert de kans, leert pracht en hooghmoet mijden,
            Leert trotsheyt met gedult, ja blauwe schenen lijden,
            (2065) En stelt dit tot uw troost, dat na een donderslach,
            Een klare Sonne-schijn ten lesten rijsen mach.

PANCASTE, LAMIA, CHARICLEA, LAIS, PHRYNE, AEGLE, Hof-Iofferen.

                ’T is over-al bekent, en oock aen ons gebleken,
            Hoe dat de groote Vorst, is t’eenemael ontsteken,
            Met liefde van het wicht, onlangs in ’t Hof gebracht.
LAM.    (2070) Och! wie had soo een werck sijn leven oyt gedacht.
            Vriendinnen, willen wy in onse luyster blijven,
            Wy moeten dese luym uyt ’s Keysers geest verdrijven;
            Ia ’t moet gewis, het moet in haesten zijn gedaen.
            Ghy Chariclea gaet, en spreeckt den Keyser aen,
            (2075) Stelt heden in het werck, u soet aenminnigh spreken,
            Ghy sult, ick hou het vast, den gantschen handel breken.
CHAR.    O dit’s een wichtig stuck, voor ’t gantsche Koningrijck,
            Laet ons te samen gaen, het raeckt ons alghelijck.
LAIS.    Neen, so een groot beslach sal al te vinnigh schijnen,
            (2080) Wy moeten door beleyt den Keyser ondermijnen;
            Ick weet u beter raedt, uw’ Neef is een Poeët,
            Die schrap is uyt’er aert, en slimme rancken weet;
            Ia Duyvels listen kent; hy kan pasquillen maken,
            Die yemandt aen het hert, ja dieper kunnen raken,
            (2085) Een puntje maer alleen van so een fitse pen,
            Is ’t allerslimste gif dat ick op aerden ken.
PHRYN.    Maer om de nieuwe Bruyt, na ’t leven af te beelden,
            Soo dient voor al geseyt, hoe al de boeren speelden,
            Des avondts voor haer deur, des nachts ontrent haer bedt.
PANC.    (2090) Ia, dat’s de rechte greep, daer dient ons op gelet,
            En hier noch by gevoecht, dat sy op alle feesten,
            Gedurich was te sien, by d’allerlooste geesten,
            En waer dien rouwen hoop maer eens te samen quam,
            Dat sy daer flux verscheen, en haer genoeghte nam.
LAM.    (2095) Maeckt oock haer saken vast, aen ’t veyligh buyte-leven,
            Soo kan dit met een glimp haer werden aengewreven,
            Te meer nadien een Floor, ghekomen uyt’et landt,
            Hier seyt dat hy haer volcht, alleen uyt minne-brandt;
            En doen met alle macht, de werelt dan gelooven,
            (2100) Dat sy’er over langh van maeghdom liet berooven,
            Of door een soet geweldt, of wel door minne-gunst;
            En so dient al het werck ghehandelt na de kunst.
[p. 49]
            Maer ick kan evenwel dit geensins dienstigh achten,
            Pasquillen sonder naem, die zijn van weynigh krachten,
            (2105) Oock is mijn Neefs bedrijf in ’t Hof te veel bekent,
            En quam het schennis uyt, soo waer hy wis gheschent.
            De Keyser is te wijs, hy soud’et licht ontdecken,
            Door d’een of d’ander vont, en ons daer mee in trecken;
            Siet, wie den draed bekomt, die vint wel licht het kloen,
            (2110) En dat sou ons gewis verdriet en schande doen.
            Laet ons van stonden aen des Keysers Moeder spreken,
            Want die is recht bequaem den handel af te breken;
            Het is een deftigh wijf, die oock de Vorst ontsiet,
            ’T en bleef noyt ongedaen, wat sy den Keyser riet.
LAIS.    (2115) Dit is de beste vondt die yemant kan bedencken,
            En dit sal geen van ons in naem of eere krencken,
            Tsa na de Keyserin, wat staje! wandelt voort.
LAM.    Maer wat ick bidden magh, ghy Phryne, doet’et woort.
PHRY.    Wel aen, ick wil het doen, maer wat ick kom te spreken,
            (2120) Ghy past’er altemael uw zegels aen te steken,
            Op dat’et blijcken mach, dat ghy het so verstaet.
CHAR.    Het sal also geschiên, maer bid u lieve gaet.
AEGLE.    Ick sie hier wert een net uyt enckel list geweven,
            Dat sou wel aen het Hof groot onheyl konnen geven,
            (2125) Mits dat men door bedroch den Vorst wil doen verstaen,
            Waer door sijn soete luym wel licht te niet mocht gaen.
            Ick hou my buyten klem, en eer ick qualijck vare,
            Sal ick de grondt van ’t werck den Koninck openbaren.

VYFDE BEDRYF. CYRUS, PHORAX, ALCIPPES, en andere Krijghs-oversten swijgende.

                My wort daer aengebracht, dat in het Noortsch gewest,
            (2130) De Parten gaende zijn, en woelen weer als lest;
            Tsa Phorax stelt te werck twee duysent lichte peerden,
            En neemt het Griecksche rot met haer gevlamde sweerden,
            En treckt’er voort na toe; en dat’et Landt weer rust,
            So straft waer straffe dient, maer maeckt ons staeg bewust,
            (2135) Al wat ghy daer verricht.    PH.  ’T sal, machtig Vorst, geschieden,
            En hout als voor gedaen, wat ghy my moocht gebieden.
CYR.    Dit ongehoorsaem volck, is nimmer oproer moe,
            ’T zy dat ick ’t met geweldt, en harde slagen doe.
            Alcip, dit krijghs-gerucht, en mach de loop niet minderen
            (2140) Van mijn ontsteken min, sy laet sich so niet hinderen,
            Maeckt maer de Krooning van Aspasia bereyt.
ALCIP.    ’T gaet alles naer de wil van sijne Majesteyt,
            Op ’t allerheerlijkst toe.    CYR.  Wie komt door ’t volck so breken?

CELER, een Pagie.

            U Moeder, machtigh Vorst, bidt u alleen te spreken,
[p. 50]
            (2145) Om saken van belang.    CYR.  Wel, dat’et so geschiê,
            Vertreckt dan altemael tot ick u weer ontbiê.
            Ick heb u niet in langh, ô moeder! hier vernomen,
            Het is my aengenaem dat ghy nu zijt gekomen,
            Noch aengenamer is ’t dat ick beschouwen mach,
            (2150) Dat ghy so jeuchdich zijt, ontrent uw ouden dach.

PARISATES.

                Ick weet de Goden danck, dat my het buyten-leven
            Geen soet vermaeck alleen, maer welstant heeft gegeven,
            Want schoon ick menichmael alleen in stilte sat,
            Ick vont’er meerder lust, als midden in de stadt.
CYR.    (2155) Kont ghy op ’t Buyten-huys, u stil en eensaem houwen,
            Die eertijts was verselt met al de groote vrouwen,
            En had of staegh gesangh of spel en mommery,
            En wat’er voor vermaeck in groote Hoven zy?
PAR.    De tijt, beminde Soon, verandert alle saken,
            (2160) ’T is my nu als een walch, dat my eens plagh te smaken,
            Dat my eens vreuchde scheen, is nu maer enckel pijn.
            De stillen ouderdom, die soeckt alleen te zijn.
CYR.    Wel leeft als ’t u gevalt, ick wil ’t u niet beletten,
            De drift van yeders hert, gaet boven alle wetten,
            (2165) Die naer sijn eygen hert sijn leven leyden mach,
            En heeft noyt ongemack, of reden van beklach.
            Mijn volck, op mijn ghebodt, is strax van my geweken,
            Segh nu, om wat gewichts, ghy my alleen woud’ spreken.
PAR.    ’K kom niet als tot een Prins, maer als mijn eygen kint,
            (2170) Dat ick met dieper sucht, als moeder heb bemint.
            Ick heb u, lieve Soon, gesooght aen dese borsten,
            Dat selden wert gesien, ten Hoof by groote Vorsten;
            Ghy toonde wederom oock van u teere jeucht,
            My all’ eerbiedigheyt, een klare blijck van deucht.
            (2175) Noch hebje mijnen raedt niet selden aengenomen,
            Dat u en oock het Rijck noyt qualijck is bekomen.
            Nu is’er seker dingh, dat ghy op heden doet,
            Dat ick niet lijden kan, en ghy oock laten moet.
            Daer is, na dat ick hoor, een meysjen hier gekomen,
            (2180) Of van een buyte-stel, of boeren Hoef ghenomen;
            ’T is hoe het wesen mach, een sloor een Herders kint,
            Dat niemandt schier en acht, maer ghy alleen bemint;
            Die na de bocken rieckt, of na de goore schapen,
            Sou die in uwen arm, en by een Keyser slapen?
            (2185) Die op een stelle sat, en woond’ als in het stof,
            Kan die haer plomp gestel oyt voegen na het Hof?
            Die noyt en heeft verkeert, als by de lompe boeren,
            Sal die Vorstinne zijn, en Kroon of Scepter voeren?
            Neen, soo onguren dingh, en is’er noyt ghesien,
            (2190) En hebj’ eens Keysers hert, soo mach dat niet geschiên.
[p. 51]
            Dan wort’er noch geseyt, ja met gegronde reden,
            Dat sy al menighmael veel aenstoots heeft geleden,
            Van Pans aelweerdigh volck, en wort daer by gelooft,
            Dat sy al over langh van maeghdom is berooft;
            (2195) Die sonder onderscheyt met yeder wil verkeeren,
            ’T valt selden of sy laet, wel somtijdts van haer veeren;
            Want daer was boeren feest, noch hing noyt kermis-vlag,
            Alwaer men ’t dertel wicht, niet daetlijck komen sag:
            De looste van den hoop, was in’er oogh de beste,
            (2200) In ’t komen was sy d’eerst, in ’t scheyden weer de leste,
            En dan met die of dees, op een bezijde plaets,
            Men hoort wel hoet’er gaet, by sulck ruwe maets.
            Hoe dat’et wesen mach, ô Prins van hondert Rijcken!
            U kan geen Herderin tot Keyserin gelijcken;
            (2205) Het past geen machtigh Vorst, voor wien de werelt beeft,
            Die onder sijn gebiedt, so veel Princessen heeft;
            Segh, was’er geen van die, die oyt uw hert behaeghde?
            Die soo doorluchtigh zijn, en alle schoone maeghden?
            Ia Nimphen als een Vorst, of Keyser hebben moet,
            (2210) En die van jonghs op af daer voor zijn opgevoet?
            Ghy leght u keur te slecht, sit by haer heele dagen,
            Niet anders of ghy haer de Kroon op ’t hooft wou dragen.
            Dies salm’ in ’t openbaer verfoeyen uwen aert,
            Of ghy van achtbaerheyt, en eer verbastert waert.
CYR.    (2215) Wel, Moeder, wie heeft u dit in in het hooft gesteken?
            Is dit het groot belangh, daer ghy my af woud’ spreken?
            ’T is waer, hier in het Hof, heb ick een jonge Maeght,
            Die kleyn is van haer self, maer echter my behaeght.
            Siet, liefde wert geset, na dat de sinnen vallen,
            (2220) Men heeft soo menichmael de wijste liên sien mallen,
            De daedt, die wijst’et uyt, dat geen vernuftigh man,
            Oyt reden en bescheyt van liefde geven kan.
            De maeght heeft noyt geleert, of regels van manieren,
            Of hoem’ een Koninckrijck of Landen moet bestieren;
            (2225) Maer des al niettemin soo brenghtse reden voort,
            Daer in ick wond’ren sie, ja schier in yeder woort.
            Is sy een Herderin, ick kan haer kleyne saken,
            Verheffen uyt’et stof, ja gantsch doorluchtich maken;
            Sy kan op mijn gebodt, haer tot een minnen-pandt,
            (2230) Vorstinne zijn verklaert van ’t gantsch Egypten landt.
            Hoe kleyn dat yemandt zy, wat is’er aen ghelegen?
            Men klimt tot hoogen staet door veelderhande wegen,
            D’een wort een Edelman, die vele menschen doot,
            So een die landt verwoest, en Steden wint, wort groot.
            (2235) Weer die een eerbaer wijf, eens Princen hoer wil maken;
            Ach! datmen Adel noemt zijn niet so groote saken.
            En noch ken ick’er een, die hier een Ridder hiet,
            Om dat de loose schelm sijn Vaderlandt verriet.
[p. 52]
            Ia meest het Ridderschap roemt op sijn oudt geslachte,
            (2240) En dat is oock een werck, dat ick maer weynigh achte,
            ’T en ware dat’et volck, dat eerst tot Adel quam,
            Sijn deughden achterliet aen sijn vereelde stam.
            En ghy soeckt dese maeght haer eer verdacht te maken,
            Maer dat zijn voor een Prins geen onbewuste saken,
            (2245) De rancken van het Hof, zijn my te wel bekent;
            Want door een quade tongh wert dese maeght geschent,
            Die ’t maer uyt haet en nijt door wangunst heeft gesogen.
            Ghy, bid ick, acht het niet, ’t is altemael ghelogen.
            Ick weet het gantsch bedrijf tot in sijn diepste gront,
            (2250) Ia meerder alsje denckt, of alsje ramen kont.
            De snellen Adelaer, die heeft een hel ghesichte,
            En soo doet yeder Prins in saken van gewichte;
            Die vogel is van oudts de Vorsten toegewijt,
            So wortse noch, en heeft’er plaets in dese tijt,
            (2255) Weet dat’er Ioffers zijn, die dese Vrijster haten,
            En dat niet sonder grondt, sy zijn van my verlaten;
            Nu woelens’ overhoop, als rasend’ en ontsind,
            Gelijck een holle zee, ghedreven van de wint.
            En soecken door uw hulp de knoop der liefd’ t’ontbinden:
            (2260) Maer sy bedriegen sich, en sullen’t ondervinden;
            Maer ’t schijnt ghy acht’et niet, wel daer ’s dan klaer bescheyt,
            Dat een van d’aenslagh self my ’t grondigh heeft geseyt.
            De maeght is, dien sy ’t doen, begaeft met groote deuchden,
            Waer door sy mijn gemoedt, ja hert en ziel verheuchden,
            (2265) En schoon een ander mensch dit niet aen haer bemerckt,
            Ick voel haer soet gelaet, dat stadigh in mij werckt;
            Het is niet opgepronckt, maer is’er aengeboren,
            Z’is waerdigh datse van een Koningh wort verkoren,
            Niet somtijts voor ghebruyck, maar soo gelijck men paert,
            (2270) Haer hooft dat is een Kroon, haer hant een Scepter waert;
            Nu woud’ ick wel een reys de Hoofsche Iuffers vragen,
            Hoe dat een Herders kint, een Keyser kan behagen,
            Hier midden in het Hof, en by so frissen jeucht,
            Als ghy in eenigh deel des werelts hebben meucht:
            (2275) Daer alle vrouwen zijn, gheciert aen alle kanten,
            Met Peerels aen den hals, en fijne Diamanten,
            Met poeyer op het hooft, en aengevreve glans,
            Al strikken voor het oogh, en lagen voor de mans;
            Daer rijcke tabbers zijn, die aen de leden passen?
            (2280) Niet als door kunst gemaeckt, maer uyt’et lijf gewassen;
            Daer niet een hairtjen is, of ’t wort met groot beleyt,
            Of konstigh opgerolt, of gheestigh uytgebreyt.
            Daer yeder besich is, met haer geheele krachten,
            Door allerley bedrijf, te trekken ons gedachten,
            (2285) Te rapen overhoop, te halen aen den dach,
            Al wat het schoonste schoon, in schoonheyt baten mach.
[p. 53]
            ’K meen d’antwoort soude zijn, ’t komt niet dan van de Goden,
            Die ’t onbegrijpelijck in sijn ghemoedt gheboden,
            En zo versta ick ’t oock, dat my so slechten maeght,
            (2290) Tot vollen herten-wensch, en Koningin behaeght.
            Dies Moeder weest gerust, en laet de vrouwen praten,
            Ick lieve dese Maeght, en salse niet verlaten,
            Of schoon haer moeder molck, haer vader heeft geploecht,
            Sy is’et die mijn hert volkomen vergenoeght.
            (2295) Het Rijck heeft groot beslach, en veeltijts sware saken,
            Die my al menighmael den gheest onlustigh maken,
            Voor al dat ongemack, laet my ten minsten toe,
            Dat ick mijn eygen sin in desen handel doe.
           

De Keyser gaet vertoornt wech.

PAR.    Hy gaet vertoorent wech, maer ick heb dubbelt reden,
            (2300) Op hem, en die klappey, die d’aenslagh hem ontleden.
            ’K moet sien dat ick door list van vragen haer ontdeck,
            Op datse straf ontfangh, voor dese quade treck.

LAMIA, PANCASTE, CARICLEA, LAIS, PHRYNE, AEGLE, en CELER de Pagie.

                Wy komen hier, Mevrou, met toeghenegen ooren,
            Hoe d’aenslagh is vergaen, van u naer eysch te hooren.
PAR.    (2305) Wel voegh u aen mijn zy. ick heb de boere meyt,
            So veel ick kon veracht, en met een goet beleyt,
            De Keyser hart berispt, en heftigh doorgestreken;
            Hy hoord’et statigh aen, oock sonder yets te spreken;
            Maer als ick mijn verhael ten lesten had ghedaen,
            (2310) So ving hy, op sijn beurt, tot my sijn reden aen:
            Siet al het boos vergif op dese Maeght ghespogen,
            Is vals, versiert, erdicht, en altemael ghelogen.
            Ghy houdt’et voor gewis, ick weet het slim beleyt,
            Een van den loosen hoop, heeft my het self geseyt.
            (2315) Laet ghy een Keyser dan, en u met een bedriegen?
            Hoe Moeder! wistje niet dat Hoofsche vrouwen liegen?
            Ghy wort’et haest gewaer, als ick’er, tot een loon,
            Ter schandelijcke straf, voor yeder stel ten toon.
            Och! hoe stont ick en keeck met twee beschaemde kaken,
            (2320) Ontstelt tot aen de ziel, onseker wat te maken;
            Ick had geen tegenwoort, oock sloegh ick geen geluyt,
            Maer siet de Keyser rees, en flux ter deuren uyt.
            Wie sou onguren hoop, wie sou u niet verfoeyen?
            Wilt ghy met hoogh beleyt van groote Princen moeyen,
            (2325) Of saken van het Rijck, of onse grooten staet,
            Die alle dingh verbrot, met uwen lossen praet?
            Wie sou door uw behulp yet soeken uyt te voeren,
            Niet eene van den hoop en kan haer tonge snoeren.
            Ick doe op u versoeck al wat ick immer mach,
            (2330) En daer op brenght ghy selfs het schennis aen den dach.
[p. 54]
            Wie mach de sluyp-ziel zijn, die, met geveynsde treken,
            Haer nevens my geliet, ons leet te willen wreken?
            En geeft in tegendeel den Keyser in den mont,
            Hoe dat so grooten werck by ons ghebakent stont?
            (2335) Klappeye, wieje zijt, ick ben schier onverduldigh,
            Nu segh, wie is’er doch in desen handel schuldigh?
            Wie heeft haer eygen eer, en mijnen naem geschent,
            Met dees verradery, de slimste die men kent.
            Die tongh, hoe dat’et ga, moet ick volkomen weten,
            (2340) Eer ick mijn maeltijt hou, al sou ick nimmer eten.
            Ghy Phryne staet en trilt, ja kont niet stille staen,
            Ghy hebt, na dat ick meen, uw flabbe laten gaen.
            Flucks segh of ghy het zijt, want dat is mijn begeeren.
PHRY.    Mevrou, ick wil terstont op eer en maeghdom sweeren,
            (2345) Dat ick het niet en ben.    PAR.  U maeghdom, labbesoet,
            Ick heb al over langh u voor geen maeght gegroet.
            Ghy, Aegle, na my dunckt, zijt hier toe veel bequamer,
            Ick sagh u gister noen ontrent des Keysers kamer,
            Daer spraeckje langen tijt met sijnen Kamerlingh,
            (2350) Ick wetet van hem selfs al wat’er ommegingh.
AEGLE.    Indien ghy my daer saeght, het was om and’re saken,
            Die in het minste niet aen desen aenslach raken.
            Ick sweer ’t u by de borst, die ick ghesogen heb.
PAR.    Wel wat gebeurt’er niet? wat sweert ghy, malleweb?
            (2355) ’K sie, Lais, aen u hals een peerel-keten hangen,
            Segh, hebje dat gheschenck niet van een man ontfangen,
            Die Cyrus is genaemt?    LAIS.  Dat quam al anders by,
            Wie dit bedroch betreft, ick ken mijn herte vry.
PAR.    En ghy, Cariclea, ick heb u oock sien spreken,
            (2360) Met ’s Keysers heymen-raedt, het sal in u noch steken;
            Dies segget vrylijck op, ick weet’er vry wat van.
CARIC.    Soo weet ghy meer dan ick, ick tiller my niet an,
            Hy die onschuldigh is, sal op beschuld’gen passen,
            Noch laeg, om ’t reyn gemoet door loosheyt te verrassen.
PAR.    (2365) Ghy spreeckt geweldich breet, de kloot en leyt noch niet,
            Een stout ontkenner viel wel eer in het verdriet.
            Pancaste, na my dunckt, ick sie u als beswijcken,
            Dat van een misdaet zijn, soo veel als klare blijcken,
            Ontkent u schult toch niet, dewijl ghy schuldich zijt.
PANC.    (2370) ’T is hem die suyver is, onnoodigh dat hy lijdt.
            De Hemel weet waer ’t schuylt.    PAR.  Dat ’s waer, ghy vuyle labster.
            Lamia, die ick langh ghekent heb voor een snapster,
            Ghy zijt’er schuldich aen; voort seg het daetlijck uyt.
LAM.    ’K weet nergens minder van.    PAR.  Ick krijgh al geen besluyt.
            (2375) Dan ick heb ’t schendigh stuck al hooger opgenomen;
            Ick sal op staende voet een spoockster laten komen,
            Die kan, of uyt de handt, of uyt het wesen sien,
            Wat dat’er is geschiet, of wat’er sal geschiên.
[p. 55]
            Gaet Pagie, soeckt de Kol, haer naem die is Majombe,
            (2380) Die dickwils besig is ontrent een oude Tombe,
            Of by ’t Kernekelhuys van Pales oude Kerck;
            Want dat is recht een plaets voor haer ongalijck werck.
            Segh dats’ haer daetelick in dese sael laet vinden,
            Maer loopt, en keert terstont oock snelder dan de winden.
CEL.    (2385) ’T is maer een oogenblick, dat ick die spoockster sagh,
            Ick sal haer, eerj’et gist, hier brengen aen den dagh.
PAR.    Om uw hertneckigheyt, die ghy aen my dorst toonen,
            Komt daet’lijck hier een Hex, die sal u niet verschoonen;
            En op dat dan mijn gheest ten vollen zy gestilt,
            (2390) So sal de Duivel doen, dat ghy niet doen en wilt.

MAIOMBE.

                Na dien, geduchte Vrou, dat ghy my hebt ontboden,
            Schoon dat ick besich was met d’onder-aertsche Goden,
            Soo liet ick al het werck, en koom so na u toe,
            Wat is ’t dat ghy begeert, of dat ick voor u doe?
PAR.    (2395) Weet ghy door uwe kunst ons recht bekent te maken,
            De gronden van de mensch en sijn verhole saken?
            En wat’er yemandt doet, en wat hy heeft ghedacht?
MAIO.    Neen, dat is al te veel van onse kunst gewacht;
            Maer vraeghje wat een maeght, of vrijster heeft bedreven,
            (2400) En waer haer eerste jeucht, of maeghdom is gebleven?
            Dat weet ick op een prick, om dat’et is gheschiet,
            Maer watse maer en denckt, dat weet een spoockster niet.
PAR.    Wel ’t eerst is my genoegh, ick meen u niet te vragen,
            Als dat hier is ghebeurt, in dees voorleden dagen;
            (2405) Soo ghy maer dat ontdeckt, dan hebje my voldaen.
MAIO.    Seght wat ghy weten wilt, ’k sal u ten dienste staen.
PHRYN.    Mevrou, soo’t u belieft, laet desen handel blijven,
            Hoe licht is eenigh mensch een schantvleck aen te wrijven,
            Het schijnt als of het wijf bewustheyt geven kan,
            (2410) Hoe yemant wort gelieft, by Prins of Edelman.
            Hoe! sal het stil beleyt, en soete minne-treken,
            En al wat onder een twee soete lieven spreken,
            Nu door een loose Kol, hier komen aen den dagh,
            Voorwaer met uw verlof, het is een quade slagh.
            (2415) Wie sou de tooveres oyt konnen wederleggen,
            Schoon dat’s een schendig stuck van ons bestont te seggen?
PAR.    Wat hebj’ een quaet gemoedt? voor my, ick hou gewis,
            Geen hooft en vreest de kam, als dat vol zeeren is,
            En wie sijn billen brandt, moet sitten op de blaren,
            (2420) Wat nu hier uyt sal broên, sal sich haest openbaren,
            Tsa vrou, voltreckt uw werck.    MAI.  Wat eyscht de Keyserin?
            Het waer terstont ghedaen, als ick maer wist u sin.
PAR.*    Men heeft een seker dingh den Keyser wesen klappen,
            Maer wie dat ondernam, die wilde ick wel betrappen.
[p. 56]
            (2425) Indien ’t uw kunst vermach, zeg wie ’t ons heeft gedaen?
MAIO.    Die sal hier, sooje wilt, voor uw gesichte staen;
            Maer siet ons kunste werckt door veel verscheyde vonden,
            En noyt is haer bedrijf aen eene maer gebonden;
            Ghy sult hier wonders sien, brenght maer een spiegel-glas,
            (2430) Of brenght hier meyschen dau, en suyver maeghde-was.
            Ick sal, indienje wilt, een teems hier laten drayen,
            Ick sal een swarten haen hier seltsaem leeren krayen,
            Ick sal uyt handt, uyt oogh, uyt yemandts tonge sien,
            Wat dat hy heeft gedaen, of wat’er sal geschiên.
            (2435) Maer, dat vry vorder gaet, indienj’et mocht begeeren,
            Ick sal van stonden aen Pyragmon hier besweeren,
            Of Brontes, of Magol, of noch een sneger geest,
            Ghy, draegh maer goede sorgh, dat ghy niet zijt bevreest.
PHR.    Mevrou, bestaet het niet, hy sal u gantsch verschricken,
            (2440) Ey geeft noyt Duyvels macht de menschen te verklicken.
PAR.    Hoe! vreesje dat’et spoock sal brengen aen den dagh,
            Dat ghy alleen bedreef, en niemandt oyt en sagh.
            Neen, dat is buyten sorgh, oock ben ick niet ghenegen,
            Te maken openbaer wat jonge lieden plegen,
            (2445) Maer doet na mijnen raet, om niet te zijn betrapt,
            Segh maer wie aen de Vorst het schennis heeft gheklapt.
            En dat is my genoegh, wilt ghy dat openbaren,
            Ick sal van stonden aen de reste laten varen.

Sy schudden alle yeder voor haer selven het hooft.

            Wat seyt Cariclea?    CHAR.*  Ick heb’et niet ghedaen.
PAR.*    (2450) En ghy?    AEG.  Al mede niet.    PAR.  So moet ick verder gaen.
            Wel vrou, begint uw kunst, en laet hier Duyvels komen.
            Al wie onnoosel is, en heeft gantsch niet te schromen.
MAIO.    Mevrou, ick ben bereyt, maer hier moet zijn gemerckt,
            Wat hier dient voor te gaen, al eer de kunste werckt.
PAR.    (2455) Wat is’et dat’er schort.    MAI.  Den geest dient opgedragen,
            Een stuck van edel gout, hier in het Rijck gheslagen;
            Dat sal een teycken zijn, en als een seker pandt,
            Dat ick den gheest ontbie alhier van hooger handt;
            So ick met dit behulp den Nicker mach besweren,
            (2460) Hy sal stracks by ons zijn als met geswinde veren:
            Maer anders is hy traegh.    PAR.  Is ’t so met u gestelt?
            Ey siet, de tooverkunst en spreeckt niet sonder gelt.
            Wy zijn nu aen den dans, en ’t spel is nu begonnen,
            En wat gerockent is, dat dient oock afgesponnen.
            (2465) Siet daer een deftigh stuck, en dat van edel gout,
            Dat liet mijn Vader slaen, juyst eer ick was getrout.
            Tsa komt en vordert werck.    MAI.  Dit zijn geen slechte saken,
            Ick moet wat stille zijn, en eerst gereetschap maken.

Sy maeckt een circkel, met eenige Characteren.

            Hier dient voor al een perck getogen na de maet;
            (2470) En dat juyst om de plaets daer gene Iuffer staet,
            Sie daer nu gaet’et aen.    PAR.  Sal hier een spoock verschijnen?
MAIO.    Gewis, maer als ick wil, so sal het weer verdwijnen.
[p. 57]
            Leent ooren sonder spraeck, ’t en is geen los geral,
            Het is van diep geheym, al wat ick spreken sal.

Hier doet Majombe de conjuratie gansch lanxsaem, met interval op elcke regel.

                  (2475) Ethiel, A Soliol, Thulbas, Pandorque, Casulque,
                        Bursa, Butis, Solasar, Barsu, Lamsakas, ed Adar,
                  Astarot, Atalibax, Albador, Thelebeantes,
                        Persiphone, Taumas, Briareus, Chimera, Pyragmon.
            De geest en komt niet voort, waer mach de Nicker blijven?
            (2480) Hout u een weynigh stil, ick sal hem gaen bekijven.
            Ick weet al wat’er schort, ick gaf hem gister noen,
            Al vry een seltsaem werck, daer veel is aen te doen;
            Hy moet op mijn gebodt, een mudde kool-zaedts tellen,
            Soo moet ick ommegaen met hem en sijn ghesellen;
            (2485) Siet, als men hem ontbiedt, hy mach niet ledich staen,
            Want anders wie hem roept, dien sou’et qualijck gaen.
            Maer als hy komen sal, en wilt hem niet ghenaken,
            Of ghy sult andersins in groote noot geraken.
            Al wie ontrent het perck sich eens begeven sal,
            (2490) Die wachte voor gewis een deerlijck ongeval.
            Siet, wie het oock bestaet, sal eerst geweldigh hijgen,
            En op den staenden voet de kinder-pocken krijgen;
            Ia sal aen alle kant van sweeren zijn ghequelt,
            Ghelijck de goede Iob hier voormaels was ghestelt.
            (2495) En als het leelijck zeer de leden sal verlaten,
            Dan sal haer aensicht zijn vol hondert duysent gaten;
            Ia soo ghelijck het korck, dat, als men haringh vanght,
            Is aen het wandt gehecht, of aen de netten hanght.
AEGLE.    Hoe! kinder-pocken wijf? veel liever noyt geboren,
            (2500) Ia liever heete korts, en pest of peper-kooren,
            En wat ten grave leyt, als soo mismaeckt te zijn.
MAIO.    Wel Iuffer, letter op, en hoedt u voor de pijn.
            Nu tot ons vorder werck, ick ga den Nicker halen,
            Maer ghy blijft al gelijck in uw bescheyde palen,
            (2505) En komt niet nader by, en wijckt niet verder af,
            Of seker u ghenaeckt een ongemeene straf.

Sy gaet wech.

PAR.    De spoockster is gegaen, wilt ghy u noch bedencken,
            En doen dat u betaemt, dan sal u niemandt krencken;
            Segh wie tot ons verdriet, haer tongh heeft laten gaen?
CARIC.    (2510) Daer koom af wat’er wil, ick heb’et niet gedaen.
LAM.    Wie sich onschuldich kent, die mach vrymoedich spreken,
            Mijn hert is niet gewent tot sulcke vuyle treken,
            Ick heb’et noyt gedacht.    AE.   Noch ick.    C.  Noch ick.    LAIS.  Noch ick.
            Maer siet daer komt het spoock. O wat een bange schrick!
            (2515) Heeft mijn ontstelt gemoedt ten vollen ingenomen,
            Ick hadde vast gestelt, daer sou geen Nicker komen;
            Maer in het tegendeel, siet hier een helschen geest.
           

PHRIX, met eenige Jongens sijns ghelijck.

            Ey! waerom is dit volck soo wonderlijck bevreest?
[p. 58]
            Wat is hier voor gespoock?    PAR.  O! wilt’et niet genaken,
            (2520) Ghy brenght al menighmael den Keyser soet vermaken;
            Maer sooje wort geschent, als licht hier kan geschiên,
            Dan sou de groote Vorst u noyt meer willen sien.
PHRIX.    Geduchte Keyserin, ey wilt u niet ontstellen,
            Dit is, na mijn begrijp, geen Duyvel uyter Hellen,
            (2525) Sijn hayr is al te langh, wie siet, dat uyt de vlam,
            Oyt geest of ander spoock met ruyge locken quam.
            Ey laet vry die het lust, veel Duyvels hier besweeren,
            Wy zijn onnoosel volck, ons kan geen Nicker deeren;
            Niet een van mijnen aert, of van mijn gantsch geslacht,
            (2530) Is oyt door eenigh spoock in ongemack gebracht;
            Tsa laet ons metter vaert het spoock gevangen krijgen,

Hy spreeckt de jongens sijn mackers aen.

            En wacht voor uwen loon een pondt van soete vijgen,
            En noch een larikoeck, de beste die men vint,
            En die noyt moeder gaf, oock aen haer liefste kint.
            (2535) Tsa gasten, wacker aen, met onvertsaeghde sinnen,
            Hoe! ’t schijnt ghy zijt vervaert, wel ick sal eerst beginnen,
            Dat gaet dan vooren uyt, ick hebje by den kop,

Hy grijpt het spoock.

            Ghy, vats’ aen d’ander zy, en sit’er boven op;
            Of schoon het monster schreeut, en bijster schijnt te baren,
            (2540) ’T en moet ons lijckewel, ’t en sal my niet vervaren;
            ’T is niet so naren dingh, gelijck het eerstmael scheen,
            Wat, segh ick, ’t is geen spoock, het is een ouwe queen,
            Ey, siet dit backhuys aen.    PAR.  Wel ’t is de tooveresse,
            Het is Majombe selfs; ey, leert haer vry haer lesse,
            (2545) Tsa, krijgt hier rottingen.    PHR.  Hael roeyen aen den dach,
            En gheeft het leelijck vel soo veel sy dragen mach.
MAIO.    Gena, Mevrou, gena, ter eeren van de vrouwen,
            Wilt, soo ick bidden mach, u gramschap wederhouwen,
            Ick ben een arrem wijf, en is’er wat gheschiet,
            (2550) ’t Is maer de bloote kost dat ick’er van geniet.
            Het gelt dat ghy my gaeft, en wat ick heb ontfangen,
            Is noch in sijn gheheel, ick sal ’t, u weder langen,
            Verbiedt maer desen beul, dat hy my niet en sla,
            En stelt my weder vry, op dat ick henen ga.
PAR.    (2555) Gaet niet te vinnigh aen, maer wilt u wat bedaren,

Men leyt Majombe binnen ghebonden zijnde.

            Gaet jongers past’er op, en wilt’et wijf bewaren,
            Tot ick den Keyser segh al wat’er is geschiet.
PHR.    Wy zijn bereyt te doen, al wat Mevrou ghebiet.
            Dat speeltjen heeft gedaen, dien aenslagh is gebroken,
            (2560) Een ander man te roer, ick moet nu mede spoken;
            Hier sal door mijn beleyt, wat anders ommegaen,
            Ick heb op dese plaets alreê te langh gestaen.
            Tsa gasten past’er op, ’k en wil geen tijdt verliesen,
            Ick moet van stonden aen een goede plaets verkiesen,
            (2565) Daer op ick bouwen sal een wonder hups gesticht,
            My dunckt dat ick het sie, het speelt in mijn gesicht.
[p. 59]
PAR.    Hou Phrix, waer is de gangh? waer of de reys gelegen?
PHR.    Ick heb een groot bevel van onsen Vorst gekregen,
            Dat moet ick gaen voldoen.    PAR.  Ey! wat is uwe last?
PHR.    (2570) Het is een deftigh stuck, en daer op dient gepast.
PAR.    Waer in bestaet het doch?    PHR.  Ick mach niet langer praten,
            ’T is al te grooten werck, om na te zijn gelaten.
PAR.    Maer wat is dit geseyt, ey spreeck eens uyt de borst?
PHR.    Al wat ick heden doe, dat komt van onsen Vorst.
PAR.    (2575) Waerom so veel gewoels, segh op, wat mach’er wesen?
PHR.    Ick heb’et by geschrift, een yeder kan het lesen,
            En des ben ick bereyt, soo ghy het maer gebiet.
PAR.    Wel, leest’et met bescheyt, of ick geloof’et niet.

Hy leest.     De Keyser, hooghst geducht, in duysent groote Rijcken,
            (2580) Verschrickelijck in macht, die niemandt heeft te wijcken;
            Wiens zee-macht haer verstreckt tot aen den Phlegeton,
            Beheerscher van de Maen, en Broeder van de Son.

            NAdien hier seker volck met haer vernijnde tongen,
            Een maeght van goeden naem oneerlijck heeft besprongen,
            (2585) Soo heb ick op het stuck, met groote vlijt gelet,
            En naer een langh beraet, haer straffe vast geset;
            Men sal in grooten haest een Spinhuys laten bouwen,
            Een hock van seven jaer, voor dese loose vrouwen,
            Die moeten op haer knien bekennen hare schult,
            (2590) Doch prijsen mijn verdrach, en loven mijn gedult;
            Sy sullen nimmermeer haer geven op de straten,
            ’t En zy haer van de maeght dat werde toegelaten,
            En mits haer gantsch bedrijf was uytermaten vals,
            En mogens’ geen cieraet meer dragen om den hals.
            (2595) Daer sal geen Edelman haer mogen onderhouwen,
            En sonder mijn verlof, en sal’er niemandt trouwen,
            En om dit altemael te stellen in het werck,
            Soo geef ick volle last aen Phrix, mijn opper-klerck.

            Sie daer so leyt’et schrift.    PAR.  Wie heeft u dit gegeven?
            (2600) ’T en is, na dat my dunckt, by niemandt onderschreven,
            Voor seker dit bedrijf dat gaet te bijster slecht,
            Oock is in ’t gansche Rijck geen Spinhuys opgerecht.
PHR.    Wel hoor, met dat gebou, meen ick nu voort te varen,
            Maer ick sal onder dies u lieden doen bewaren,
            (2605) Daer ghy in langen tijdt geen vrijers sien en sult.
PAR.    De Keyser, na my dunckt, die oeffent u gedult,
            Ick ga van stonden aen, en sal hem nader spreken.        Binnen.
PHR.    Maer ick en wil het werck voor al niet laten steken.
            Tsa Iuffers stelt u schrap, en doet na mijn gebiet,
CAR.    (2610) Neen, sonder nader last, en is uw vonnis niet.
PHAO,    Wat maeckt dees Ioncker hier, wat heeft hy doch begonnen?
PHR.    Dat hier gerockent staet, en is niet afghesponnen.
[p. 60]
            Ick sta hier wel gelast, en weet oock wat ick doe,
            Dees Iuffers moeten wech, en na het spinhuys toe.

PHAON, ’s Keysers Heraut.

                (2615) Neen Phrix, die zijn ontlast, en uwe last ghebroken,
            Des Keysers jonge Bruyt, die heeft’er voor gesproken.
PHRIX.    Hoe is de Landt-Godin de Iuffers so beleeft,
            Dat sy haer slim bedroch soo lichtelijck vergeeft?
PHA.    Wie eerst tot hoogheyt komt, dat hebje wel gelesen,
            (2620) Die moet sachtmoedigh zijn, en elck ghenadigh wesen;
            Dat heeft die schoone bloem op heden soo ghedaen,
            En daerom, lieve Phrix, ghy mooght wel henen gaen,
            Daer is te deser tijdt voor u hier niet te schaffen.
PHRIX.    Maer ick ben uytgegaen, om desen hoop te straffen,
            (2625) Sy hebben my gehoont, en menighmael bespot,
            Ia gister was’er een die schold’ my voor een sot;
            En siet een man als ick, en heeft’et niet te lijden.
PHA.    Wel Phrix, ghy moet voortaen die quade nucken mijden,
            Of ghy zoudt by den Vorst gheweldigh qualijck staen.
PHRIX.    (2630) Wel is’et so gestelt, so wil ick henen gaen.
PHA.    Wy noemen dese man en sijn geselschap dwasen,
            Daer wy doch even selfs, of onse sinnen, rasen;
            Het is van oudts geseyt, dat hy in vreuchde leeft,
            Die verr’ het minste deel van onse wijsheyt heeft.
            (2635) Men siet’et over-al, die net te veel en weten,
            En voelen geen verdriet, of hebben’t haest vergeten;
            Maer wijsheyt is besorght, so datse veeltijts schroomt,
            Voor yet dat niet en is, of haer noyt over koomt.
            Nu, Iuffers, ’t slim-bedroch, dat by u is bedreven,
            (2640) Dat heeft de Keyser u ghenadelijck vergeven,
            En dat komt u alleen van’t edel Herders kint,
            Dat by u was ghehaet, maer ghy van haer bemint.
            Gaet haer met danckbaerheyt, eerbiedelijck begroeten,
            Doch kust haer handen niet, maer valt haer aen de voeten.
            (2645) De toestel is ghereet, en al het Hofgesin,
            Bereyt sich om te sien de schoone Herderin,
            Met alle pracht en prael, op heerelijcke Troonen
            Van Cyrus Keyserdom, voor Keyserinne kroonen,
            In Goddelijck gespeel, in juychen en geschal,
            (2650) Dat ick, door ’t gansche Rijck, al-om verkonden sal.
LAMIA Wy gaen de Keyserin ootmoediglijck bedancken,
spreeckt    Dat sy geen wrake neemt van onse vuyle rancken;
voor al     Een Vrou die goedigh is, en van een sachten geest,
de juffers.  Is over-al bequaem, doch groote Princen meest.

Vertooning daer ASPASIA Keyserinne gekroont wort.

            (2655) Hier kan de werelt sien, de groote kracht der minne:
            Sy maeckt een slechte Maeght, een groote Keyserinne.
            Blaes op, trompetten, blaes, en maeckt een bly geluyt,
            Ter eeren van het Feest, en d’ongemeene Bruyt.

EYNDE.

Tekstkritiek:

p. 3: vereert er staat: verreert
p. 4: ’s Keysers er staat: ’s Keyser
vs. 406: bleecken er staat: bleeeken
vs. 938: verkrijg. er staat: verkrijg
vs. 1429: helsch er staat: helschs
vs. 1784: NEST. er staat: CEL.
voor vs. 2423: PAR. er staat: MAIO.
vs. 2549 en 2550: de sprekersaanduidingen ontbreken.

• Aspasia, 1655, quarto-editie
  
• Ceneton
  
• Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands