Hermanus van den Burg: De gehorende schout. Amsterdam, 1712
Uitgegeven door Y. Postuma.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton016850 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

DE

GEHORENDE

SCHOUT,

KLUCHTSPEL.

Door

H. V. BURG.

[Vignet: Konst doet meêr als arbeid]

t’ AMSTERDAM,
_______________________________________
By Marcelis van Heems, Boekverkoper, op de
Hoek van de Gasthuys Molesteeg. 1712.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

KORTE INHOUD.

    Een Schout, beweegt een Snol, ontaard van eer en trouw,
Om eenen Snoeper, te verraaden en te vangen;
Maar mist benevens haar, toevallig zyn verlangen;
    En vind, op ’t onverwachtste, in ’t stil Bordeel, zyn Vrouw.


[p. 4]

VERTOONERS.

 SCHOUT,
 ZYN VROUW, onder den naam van Alida.
 GRIET, een Hoere Waardin.
 EELAART, een stadig getrout Man.
HENDERIK,
GERART,
PIETER,
DANIEL,
 }
} 		Wittebroods Kinderen.
 SAAR, de Meid van Griet.
 FRANS, een dronke Smit.
 EEN SPEELMAN
MIETJE,
KAATJE,
LETJE,
 }
} 		Hoeren die by Griet woonen.
 KLAAS, en noch twee Dienders.

Continue

[p. 5]

DE
GEHORENDE
SCHOUT,
KLUCHTSPEL.
________________________

EERSTE TOONEEL.

GRIET. MIETJE. KAATJE. LETJE.

GRIET.
WEl, laat eens zien, zyt gy nouw beide wel gekleet?
KAATJE.
Ja juffrouw, voor zo ver als ik niet beter weet.
GRIET.
Is ’t Linde, rein en schoon?
KAATJE.
                                          Ja, ’k heb geen ander linnen.
GRIET.
Geef maar wat tyd myn kind, je zult hier wel wat winnen,
(5) De nering gaat nu slegt, ’t is nu een slegte bui,
Maar anders komen hier wel protugaale lui,
’t Zal meen ik heel wel gaan, ’k zie ’t handwerk zal u passen
Tegens Kaatje.
Is ’t niet veel beter als den heelen dag te wassen,
Tegens Letje.
Of met Garnaalen te gaan sleepen door de stad?
(10) Gelyk gy zyt gewent, zeg Letje?
LETJE.
                                                            Dat scheelt wat.
GRIET.
Geen wonder, ’t dunkt my ook, nouw moetje leeren groeten,
[p. 6]
En als ’er Heeren zyn, elk zeer beleeft ontmoeten,
En noemen die gy ’t mildst gelooft te zyn, uw vrind,
En houden u, of gy hem buiten maat bemint;
(15) En weig’ren nooit een glas, maar braafjes ’t keelgat smeeren,
En raaden altyd aan om ryklyk te verteeren:
Kraak mand’len eischen,* of razynen, marsepyn,
En zeggen dat gy liefst woud drinken Rynsewyn,
Want, hoe de wyn meer kost, hoe meer ik ook kan winnen,
(20) Nouw, neig reis Letje, kom, dat ’s goed voor het beginnen,
Jey Kaatje, dat gaat wel, je zult, kom an ik wet,
Noch worden zo galant, als Juffers van ’t Salet;
Maar ’k zie, u moet ik noch gepofte muilties koopen;
Die schoenen waren goet, om door de Stad te loopen,
(25) Of anders, te Amsterdam te kruisen op de baan;
Dat zyn geen schoenen om voor Juffrouw door te gaan.
LETJE.
Juffrouw, hoe is myn naam?
GRIET.
                                            Hoe, ben je die vergeeten?
U zal men Letje, en u Mé Juffrouw Kaatje heeten;
Want Griet van bommel, en Tryn snottolf, klinkt zo mal.
KAATJE.
(30) Ik Kaatje?
LETJE.
                          Ik Letje.
GRIET.
                                          Ja.
LETJE.
                                              Goet, goet, nouw weet ik ’t al.
GRIET.
De lui van myn fabryk, zyn waarlyk raare snaaken!
In zulken korten tyd, twee Juffertjes te maaken,
Van eene bleekers meit, en van een groenmarts vleet!
[p. 7]
Nu kind’ren, pas wel op, je bent nu net gekleet,
(35) Gy zult my weekelyks, tien schellingen betaalen,
Op rekening, en zo te met die schult in haalen;
Want, eer dat gy aan my de klêeren hebt voldaan,
Vermoogt gy niet op straat, of uit myn huis te gaan;
Want een jong meisje, dat veel goet met my ging koopen,
(40) Is zonder my een duit te geeven, weg geloopen:
Vyf guldens zul je ’s weeks betaalen voor de kost,
En blyven hier zo lang tot een Galant u lost;
Om u alleenig op een kamer te onderhouwen;
En daar op volgt veeltyds, als gy u wel draagt, trouwen;
(45) Want het geschied nu veel; ik ken ’er menig hier,
Die hen verbonden aan een dartel Venusdier,
En ’t zich niet kreunden, dat haar somtyds wierd verweeten,
Dat hunne Vrouw, wel eer, in ’t Spinhuis had gezeeten.
Men luistert nu niet meer wat lied de vogel fluit:
(50) De tyd wist in één maand, de vuilste smetten uit;
Maar, zo gy wel wilt doen, moet gy niet keurig weezen,
Noch voor het dreigen van een’ jongen Lichtmis vreezen;
Want, als een Vrouw haar tong verstandig roeren kan,
Kan zy de gramschap, van den alderstoutsten Man,
(55) Die zich geliet, als of hy ’t alles wouw verslinden,
Ter nederzetten, en hem aan één haartje binden:
De Vrouwen, hebben veel meer krachten als men weet!
Hoe menig jongeling nu hedendaags, vergeet
Geslacht, Eer, Plicht, Beroep, Opvoeding, wyze Lessen,
(60) En laat zich, voorbedacht, door alle zyn Meestressen
Uitputten, zo, dat hy van armoe moet vergaan?
En, zo ’t dus niet en ging, waar zoude ik van bestaan?
LETJE.
Ik zel myn best doen, om jouw lessen wel te onthouwen.
KAATJE.
Ik ook.
[p. 8]
GRIET.
            ’K verzeeker u, het zal u niet berouwen;
(65) Gy zyt nu ingelyft in een zeer machtig gild:
Een Kapitein te Land, die zeer veel geld verspilt,
Verwacht ik hier in ’t kort, en ik zal zien te maaken,
Dat, sonder leem op pik, hy aan u vast zal raaken;
Voor u, weet ik een Heer, die, schoon hy is getrouwt,
(70) Heel veel van snoepen, en van poez’le Vrouwen houd;
En, of somtyds een Jood, by u kwam te verkeeren,
Daar moetje niet op zien, want zy veel gelt spendeeren!
Een meisje van plezier, hoor toe wat ik u zeg,
Moet weezen als een bank, aan een gemeenen weg,
(75) Daar nu een Bedelaar op zit, om wat te rusten,
En morgen een jong Prins, om zich wat te verlusten:
Veel vrouwen in de stad, zyn alderliefst gekust,
Van Joden, hoewel ik hen, (elk zyn smaak,) niet lust.
Daar zyn in Nederland zo veele brave vrouwen,
(80) Die zedig zyn in ’t oog, en ’t met een Joodje houwen:
MIETJE.
Jawel, dat mag het doen, my ruiken ze te goor;
Die zwarte Saters, foei, weg weg, ik schrik’er voor.
GRIET.
Zotin, wat goor, kan sich een Jood ook niet verschoonen?
Toen jey, een Jaar geleên, hier by my kwam te woonen,
(85) En ’k uit barmhartigheit u opnam van de straat,
Toen sprak je, vuilneus, van de Jooden geenszins kwaat!
Dat rottig Smousje, kon te dier tyd u behaagen,
Dat als een bonsem stonk, en nu noch alle dagen,
Gestoolen goed op koopt? maar daar ’s de Schout, in huis,
(90) En houd u alle drie, zo stil gelyk een muis.


[p. 9]

TWEEDE TOONEEL.

SCHOUT. GRIET.

Wel Griet, hoe gaat het al, met u en met uw neering?
GRIET.
Ja, die verschaft, myn Heer, my een soob’re teering;
Ik kryg ’s nachts volk genoeg, en ook wel over dag,
Maar zelden dat ik vind, de reek’ning by ’t gelach:
(95) ’t Zyn meest Lichtmissen, daar niet veel van is te haalen;
Die wel eens zoenen, maar heel zelden my betaalen;
En zo ’t al eens gebeurt, is ’t echter altijd schraal;
Want, wel den grootsten hoop, myn Heer, is naakt en kaal.
SCHOUT.
Wel, zulk een slag behoort gy uit uw huis te houwen.
GRIET.
(100) Kon men de maag dan voên, met wakker ’t hooft te klouwen:
Ze kommen vol en zat, en kloppen aan de deur,
En die de slimste zyn, zien door een reet of scheur,
En luist’ren, of zy ook iets konnen zien of hooren;
En volkje van myn soort, slaapt steeds met waakende ooren,
(105) Daar word schier niet gekikt, of ’k vlieg straks uit het bed,
En roep wie klopt zo laat? myn Heer ik heb belet;
Maar, ’t helpt dikmaals niet veel, want, doe ’k de deur niet open,*
Gaan zy des nachts, de wacht voor een stuk gelt omkoopen;
Dat menigmaal geschied, of passen ’t vroeg of laat,
(110) Eens waar te neemen, dat de wacht niet is op straat,
En dan, door al de buurt, de glazen in geslagen;
Om dat de buuren, over my dan zouden klaagen,
En doen verhuizen, om dien zwaaren overlast:
Zo dat gy denken kunt, daar niet veel is aan vast;
(115) En daar by, als ik maar het minst kom aâm te haalen,
[p. 10]
Moet ik aan u, myn Heer, ’t beloofde straks betaalen:
Dat onderdrukt my zo, dat ik geen kans kan zien,
Zo lang ’k deez’ nering doe, om de Armoede een te ontvliên;
En, niet alleen dat gy, my van den steen komt snyden,
(120) Maar ook uw dienders, die hier komen te allen tyden,
Met open handen, en vrypostig blyven staan,
Tot ik hun zakken vul, en dan bid heen te gaan:
De hulp der nachtwachts, Heer, diende ik ook wel te koopen,
Of doet me een Lichtmis kwaat, ze laaten hem vry loopen,
(125) Of houwen sich gansch doof, wanneer hier imant vecht;
Zo dat het spreekwoord, wel, met recht en rede zegt:
Deurwaarders, Pachters, zyn de duvels van de boeren,
Schout, Dienders, Klapperwachts, de duvels van de Hoeren.
SCHOUT.
Wel Griet, je spreekt wat stout!
GRIET.
                                                Myn Heer, ’t immers waar.
SCHOUT.
(130) Wel ik, ik kom niet veel, pas zesmaal in een jaar!
Je klaagt altyd, en weet veel van u last te zeggen,
Ik konde, wilde ik slechts, u zulks wel wederleggen:
In scheemeravond, krygt gy wel den besten buit,
Getrouwde mannen, en de Joden, schieten kuit!
GRIET.
(135) Voor zeker en gewis, dat zynze die ’t ons geeven!
Wel zo ’k die niet en had, waar drommel zou ’k van leeven?
Doch, wat kan ’t baaten, of de klantjes zyn getrouwt,
Als zy zo karig zyn, gelyk myn Heer den Schout?
Je komt zo dikmaals hier, en blyft hier wel kampeeren,
(140) En bent al redelyk gewoon uw keel te smeeren,
Maar nooit zag ik van u, noch ’t alderminste gelt.
[p. 11]
SCHOUT.
Wel ’k weet niet waar je of spreekt! wel watje ook al vertelt!
Een vlesje wyn of acht, als ik my kom vermaaken.....
GRIET.
’t Een helpt het and’re Heer.
SCHOUT.
                                              Dat kan u geenszins raaken!
(145) Maar Griet? weet jey niet een getrouwde vette paay
In ’t net te krygen? Gy zult deelen in de snaay.
GRIET.
Ik werk altyd voor u.
SCHOUT.
                                  En ik werk weêr voor and’ren;
’t Is zo, en ’t moet zo zyn, wy werken voor malkand’ren!
Zeg, weet je niet wat Griet?
GRIET.
                                            ’K ben wel een hoerwaardin,
(150) Maar nooit myn dagen nam ik zulks in mynen zin;
Zoude ik een man, die my de penning gunt, verraaden?
Steeds lekker opschaft, van gezoden en gebraaden,
En rynse wyn spendeert, al kost ze drie en tien;
Op geen dukaat of acht zyn leeven heeft gezien!
(155) Neen, neen, ’k verzoek excus, ’k wil geen verraadster weezen.
SCHOUT.
Weg Grietje! benje slegt? laat u door my beleezen,
Most elk van ’t gelt, dat hy met eeren wind, bestaan,
De meesten zouden wel door hongersnood vergaan.
Zo ’k moest bestaan, van ’t geen ik eerlyk weet te winnen,
(160) Ik mogt wel raspen, en myn wyf mogt dan wel spinnen:
Wie denkt om eerlykheit, wanneer*hy vlast op poen?
’t Gaat met ons, als met elk, om ’t hebben is ’t te doen.
[p. 12]
GRIET.
Wel nu, je zegt zo wat, wat kan ’t my ook verscheelen,
Hoe ’k ook aan gelt kom? als ’t maar niet geschied door steelen;
(165) En, als ’k hem al verklik, daarom weet hy juist niet,
Dat zulks door myn bedryf, met voordacht is geschied.
SCHOUT.
Wel neen, geen zwarigheit; ik zal het zo wel schikken,
Dat hy geen argwaan heeft, van valsheit of verklikken!
’t Zyn kunsjes, die ’k verstaa! het is myn daaglyks werk,
(170) ’k Loop als voorheen, nu met de Pachters niet zo sterk.
GRIET.
Maar, dezen aanslag kon my lichtlyk wel berouwen!
Hy ’s gek, die als ik schrei, en gy lacht, ons vertrouwen.
SCHOUT.
’K Beloof u, op myn woord....
GRIET.
                                                  En als gy zulks vergat?
En ik zelf de oorzaak was, dat ik in ’t spinhuys zat?
SCHOUT.
(175) Weg, benje zot, maak staat op my, en op myn zeggen.
GRIET.
Maar, zo ’k bezorg, dat wy de vogel lagen leggen,
En vangen, moet gy my beloven, dat gy niet
Het meisje, dat hy hier, wanneer hy komt, meest ziet,
Zult mede neemen, of in ’t aller minste deeren!
(180) Want, ’t is een rykmans kint, als blykt aan haare kleêren,
Ze is meermaals hier geweest; ik weet niet waar zy woont,
Maar, schoon zy jong is, naar het uiterlyk vertoont,
Geloof ik, dat zy zelf ook reeds getrouwt moet weezen,
Aan een out Sirurgyn, die ’t vuur niet kan geneezen:
(185) Ze komt zo nu en dan, wanneer ik haar ontbie,
[p. 13]
Door een Besteedster, die haar woonplaats weet, en ’k zie
Heel zelden, dat zy gelt aan neemt, of ook prezenten.
Myn heer! ze is zo beleeft! en vol van Komplimenten!
En ofze haaren man al eens met hoorens kroont....
SCHOUT.
(190) Weg weg, een jonge vrouw word daar in licht verschoont!
Indien een jeugdig wicht, aan my, of myns gelyken
Getrouwt is, moet de man wat door de ving’ren kyken.
GRIET.
Gy zegt my toe, dat gy geenszins aan my, noch haar
Zult nadeel doen?
SCHOUT.
                              Geenszins!
GRIET.
                                                Fiat, dan zyn we klaar!
(195) Mits gy, een derdepart der buit, aan my zult tellen;
SCHOUT.*
Wees maar gerust zottin, wy zullen ’t heel wel stellen;
Maar zeg? wanneer zult gy zulks stellen in het werk?
GRIET.
Van avond.... wacht in ’t Hart, hy komt daar, naar ik ’t merk.
Ik zal dan Saar myn meit, als ’t tyd word om u stuuren.
SCHOUT.
(200) ’t Is wel, ’k verlaat me ’er op.
GRIET.
                                                        Adieu, ’t zal niet lang duuren.


DERDE TOONEEL.

EELAART. GRIET.

EELAART.
Wel Griet, hoe maakje ’t al?
GRIET.
                                                Wel, tot u dienst myn Heer.
[p. 14]
EELAART.
Daar is van avond geen okazie?
GRIET.
                                                    Dat was têer!
Niet waar? hoe zacht van vel, wat dunkt u, kon ’t behaagen?
EELAART.
Zo lang als gy zulk wilt, voor my weet op te jaagen,
(205) Heb ik den bras wat, van myn wyf, en al de rest.
GRIET.
Ik ken uw vrouw niet, maar.....
EELAART.
                                                Weg, dat ’s een vuile pest:
En schoon zy was al wel, verstandig, en goedaardig,
My dunkt één man, is meer als hondert wyven waardig;
Wie walgt geen lek’re spys, wanneer hy ze altyd eet?
(210) Verandering van kost maakt graagheit, als je weet.
Ik weet geen zaak zo slegt voor fyne mans, als trouwen!
Maar die der overstapt, als ik, heeft keur van vrouwen.
Een wys man, bind sich niet strikt aan de huuwlyks wet;
Hy slacht de kranken, en verandert licht van bed.
(215) Ik heb myn wyf om ’t gelt, en niet uit min genomen.
Nu Grietje, zulje eens zien, of Alida kan komen?
Maar draag wel zorg, dat ik hier doch niet word beklapt;
’K ben, tot myn ongeluk, wel twee drie maal betrapt:
Eens hier, eens te Amsterdam, en te Utrecht, wees voorzichtig,
(220) En blyf my doch getrouw!
GRIET.
                                            Myn Heer.....
EELAART.*
                                                            Ja! ’k ben wat schichtig.
GRIET.
Wees vry gerust, en tree maar in, daar ’s geen gevaar,
Ik zal zo by u zyn, tree binnen Heer. Saar, Saar.


[p. 15]

VIERDE TOONEEL.

GRIET. SAAR.

SAAR.
Hier ben ik al Juffrouw.
GRIET.
                                        Gaat eens naar Tryn van Daalen,
En bid haar, dat zy doch die Juffrouw eens wil haalen,
(225) Dat blonde meisje; zeg hier weer dat Heerschap wacht,
Daar zy de laatstemaal, by was tot hallef acht.
Daar komt een zootje aan gaan, dat niet heel veel zal weezen.
SAAR.
’t Is wel ik gaa,


VYFDE TOONEEL.

HENDRIK, GERART, PIETER, DANIEL,
GRIET.     Binnen de deur.
Zy kloppen aan.
GRIET.
                      Wie daar?
HENDERIK.
                                        Doet op, en wilt niet vreezen.
GRIET.
Ik kan onmooglyk niet, myn Heer ik heb belet,
(230) Myn huis is vol, en al de meisjes zyn bezet.
DANIEL.
Is wel hoor kochelin! ik zal ’t u wel betaalen!
Teef, komen we eens in huis, de duvel zal u haalen!
GRIET.
Myn Heer, myn huis is vol.
GERART.
                                            Geef één boutelje wyn!
[p. 16]
PIETER.
Je kent ons ummers wel, je weet wel wie we zyn,
GRIET.
(235) Ik kan onmooglyk niet.
PIETER.
                                                Ik zal ’t geen wy verteeren
Betaalen, doet maar op.
GRIET.
                                    Ik kan onmooglyk Heeren.
GERART.
Kom gaan wy.
HENDERIK.
                        Trek van leer.
DANIEL.
                                              Dat onbeleefde beest.
PIETER.
Zy dient te onthouwen, dat we ’er zyn vergeefs geweest.
Ze slaan de glazen in.
GRIET. van binnen.
Jouw schurken als gy zyt!


ZESDE TOONEEL.

GRIET. buiten de deur naar de glazen ziende.

                                            Het lag my op myn leden;
(240) Die Hoerhuis houd, mag wel zyn glazen aanbesteden;
Myn glazemaaker, kan, daar twyfelt niemant aan,
Van ’t geen hy voor my stopt alleen, wel ruim bestaan:
Ze reek’nen in ’t gemeen, of wy het gelt half vonden;
En noemen ’t, als zy ons braaf snyden, geenszins zonden?
(245) ’t Zyn Hoeren zeggen zy, en ’t mag ’er heel wel af.
Als of een dief, geenszins te vreezen had voor straf,
Die van een’ and’ren dief, zyn makker, had gestolen;
Maar ’k loop in huis, ’k zie daar zoo’n dronke monster dolen;
[p. 17]
En naar ik merken kan, zo legt hy ’t hier op aan;
(250) Maar ’k lust geen dronke lui, dies zal hy moeten gaan.


ZEVENDE TOONEEL

FRANS.

Hey, hey! doet op, ik moet een kopje koffy drinken.


ACHTSTE TOONEEL.

FRANS, GRIET uit ’t venster.

GRIET.
Loop platluis van myn deur, of ’t zal ’er zeker stinken!
Loop naar een Vaantje toe, uw haring braad hier niet.
FRANS.
Kom doe gaauw op, ’k bin schief.
Ze sluit het venster.
                                                  Zeg hoor je wel, Griet, Griet?
GRIET ’t venster weder open doende.
(255) Brui van myn deur af vent.
FRANS.
                                                Ik wil ’er binnen weezen;
Al ben ik snottig Griet, jey, jey hebt niet te vreezen;
Ik heb een goeje dronk, ik mag me wyf wat slaen,
Maar dat is ook al, in een ogenblik gedaen.
GRIET.
Ik kan onmooglyk vriend.
FRANS.
                                      ’k Heb platen in de melis.
GRIET.
(260) Och jaa! ’t gelt dat gy hebt, geloof ik dat niet veel is;
Kom vriend, ik bid gaat heen, koop karmelk voor uw gelt;
’t Is by jouw, Fransbuur, mee niet al te breed gestelt.
[p. 18]
FRANS.
Nouw Juffrouw, laet my in, ’k zel jouw parool betaalen!
Al bin ik slegt geklied, ik bin niet van de kaalen;
(265) Ik kom miest alle daag, by mensen van Fartsoen,
’k Verzoek ook om jouw gunst, als jey my hebt van doen;
Gut meit, ik kan zo jent en kist of kast opsteeken.
GRIET.
Loop vent, je kunt by na van dronkenschap niet spreeken.
FRANS.
Doet op, of, of, of ’k haal en moker van myn huis,
(270) En beuk jouw slot, zo plat, als een geknipte luis.
GRIET.
Nouw lustig als een man, je bent wat droog van leever.
FRANS.
Schenk my de koffy, of ik breng jouw reis Janneever.
GRIET.
Dat ’s recht eens varkens drank, gelyk als gy nu bent;
’k Ben geen janneever, maar een goed glas wyn, gewent.
FRANS.
(275) Och jaa! ’k loof om de kool, dat ’s ook maar veur de boeren.
Kom, laet ik ien fles wyn, gaauw drinken met jouw hoeren.
GRIET.
Bruy naar uw huis, en zuip daar wyn vent, met je wyf.
Hy lacht
FRANS.
Wyn, dat ’s geen wyve drank, wat scharbier in heur lyf.
Doet op, doet op, allon, hoe kan je een mens zo tergen,
(280) ’K zel, als de Schout omloopt, jouw en je hoeren bergen,
[p. 19]
GRIET.
Loop dronke gek, loop heen, of ’k roep aanstonds de wacht.
FRANS. Zyn rok uit trekkende.
Dat wouw ’k wel reisjes zien, daer heb ’k lang nae getracht;
Ik heb recht vechtens lust, ik wouw nouw wel reis pluizen.
Gans bloed, wat jeukt myn huit, hoe plagen my de luizen.
(285) Ja ’k bin en raare ziel.
GRIET.
                                          Je lykt een dapper kwant.
FRANS.
Kom an, ik wed ik maak by jouw en Olyfant,
Laet ik maar van de nacht, by jouw myn kracht probeeren.
                                                          Ze sluit het venster.
Maar zeg reis, zeg reis, hei! zeg reis, ken je ook verkeeren?
                                          Ze doet het venster weêr open.
’K speul om en bottel wyn, met jouw, of met jouw pol,
(290) Maskie, wat bruit het myn, myn kop is toch op hol.
GRIET.
Kom lustig als een man, gaa heen, en laat u raaden.
FRANS.
Doet op.... de duvel haal de fotse karmenade;
Die was zo duvels zout, en daerom heb ’k zoo ’n dorst;
Maar, aprobo? zeg, zeg, lustje ook en entje worst?
(295) Oprecht, westfaals, parool, wacht wat, ik zel ’t je zoeken.
Waar ben je nouw? haruit, wel dat is om te vloeken.
GRIET.
Genacht.
FRANS.
              Hei, hei, sie daer, dat is en kostlyk end.
[p. 20]
GRIET.
Loop dronken duvel, loop, wie zouw dat slikken vent?
FRANS.
Ho, wil je en kleinder end? ik kan je al mee geryven.
GRIET.
(300) Loop geef jouw wyf dat end, zy zouw voorzeeker kyven,
Indien zy wist, dat jey zo veil waart met uw worst.
FRANS.
Al haal ik ze uit myn broek, wel, daer ’s niet mee gemorst.
Of lust je en hieltje van en ham? ik zel ’t je geeven;
Ik gae nooit aan de geip, of ’k zorg wel veur myn leeven.
(305) Daer is ’t al, heb je lust.
GRIET.
                                              Loop, loop.
FRANS.
                                                                Kom laet myn in,
Talm niet, ’k bin duvels gek, en narrig als ’k begin;
En schoon ik had gien gelt, wel ’k zelje niet lang borgen,
Al was het noch zo veul, je kreeg je gelt vast morgen.
Zeg, lustje en stuk? zo spreek, ik heb myn pens al vol.
GRIET.
(310) Wat drommel scheeltje vent? hoe nu toe, wordje dol?
FRANS.
Dol, dol, hoe duvel nouw, wel zwyn, ben jey bezeeten?
GRIET.
Zo ’t waar is slacht ik u, en zal ’t misschien niet weeten:
Gaa van myn deur, of ’t zal gewis u slegt vergaan.
FRANS.
Laet in, of ’k blyf uit pret, den heelen nacht hier staan!
(315) ’K wil joelen!
[p. 21]
GRIET.
                                Wacht dan wat, ik zal de sleutel haalen.


NEGENDE TOONEEL.

FRANS. Hy gaat, met zyn rug naa de
                deur, op den grond neder zitten.

Dat luuwt, nouw reis gebuist, ’k zel toch nouw niet gaen dwaalen.
’K mien mooy te luimen, met een smosje aan myne zy.


TIENDE TOONEEL.

GRIET uit ’t venster. FRANS zittende voor de deur.

GRIET.
Daar dronke bedelaer, ga nu myn deur voorby.
                                                        Zy sluit het venster.
FRANS.
                                                Hy proest, en vryft zyne oogen.
Ze loog ’t niet, toen ze flus riep, weg of ’t zelder stinken.
(320) Wel biest, ik had wel dorst, maar ’k vroeg gien pis te drinken.
’t Is al en aardig slot, dat weet ik by de tast:
Een kluchtig slotje, daer zoo’n sleuteltje toe past.
Een strondpot op myn kop te gieten! ’t zelje rouwen.
                                                        Ze opent het venster.
GRIET.
Je krygt noch meer, zo jey den bek niet kort wilt houwen.
(325) Loop naar een nachtkit toe, in ’t gangetje by spoek.
Daar kunje joelen, met drie stuivers in je broek.
                                                        Ze sluit het venster.
FRANS.
Kom, Fransje, gae maar vaar, je kent je nouw niet vreken.
Als ’k uitgeslaepen bin, zel ik je kommen spreeken.
De droes, Frans repje gat, of jey word uitgelacht.
(330) ’K ontwyk die vrouwluy, die daer kommen op de gracht.


[p. 22]

ELFDE TOONEEL.

ALIDA, SAAR, GRIfile:///Volumes/Hades/Dutch/Ceneton/Facsimiles/BurgGehorendeSchout1712/image/BurgSchout171224.jpgfile:///Volumes/Hades/Dutch/Ceneton/Facsimiles/BurgGehorendeSchout1712/image/BurgSchout171224.jpgET. in de deur.

ALIDA.
Volgt ons ook iemant naa? ik bid u zie ter degen.
SAAR.
Neen Juffrouw, wees gerust, je bent te zeer verlegen;
Ik heb gien mens gezien, en ’k zie noch niemant niet.
ALIDA.
Ik was bedurven, zo my imant had bespied.
(335) Goên avond Grietje.
GRIET.
                                        Hee! wie drommel zou ’t verwachten!
Hoe komje by myn meit?
ALIDA.
                                        ’K ging uit, met die gedachten,
Om eens te komen zien, hoe het al met u was,
Ze ontmoete me op straat.
GRIET.
                                            Wel! dat kwam recht van pas.
ALIDA.
Ze zei my, dat gy haar naar Tryntje had gezonden;
(340) En ziet, dus onverwacht, heeft zy me op straat gevonden;
’k Heb nu wat meerder tyd, en heb my dus verkleet;
Om dat men altemets, terwyl ’t vroeg is, niet weet
Wie my ontmoeten kon.
GRIET.
                                        Kom, wilje binnen treden?
Gy zult het voorwerp zien, van uw genegentheden.
ALIDA.
(345) Maar Grietje, draag wel zorg, dat ik niet word verrast!
Ik doe ’t om geen gewin, maar ’k heb een oude kwast,
Die my, ’k spreek vry met u, in het minst niet kan vermaaken;
Hy ’s and’re mooglyk zoet, maar my, kan hy niet smaaken:
[p. 23]
Ook is hy, zo hy zegt, op een bruinet gezet,
(350) En ik ben reed’lyk blond, nooit komt hy in het bed,
Of keert zich aanstonds om, in plaats van wat te praaten;
Men kan niet, die men wil, beminnen, ook niet haaten;
Maar, ’k loof niet dat hy slaapt, als hy by and’re legt:
En schoon hy oud is, ’k wed, ken ik hem maar te recht,
(355) Dat hy zo kouwt niet is, als hy zich weet te houwen.
Dan heeft hy pyn in ’t hooft, dan is hy eens verkouwen,
En altyd scheelt ’er wat; en ik, een jonge vrouw,
Weet, dat in ’t steenen, niet bestaat het zoet der trouw.
Myne Ouders, hebben my gedwongen aan dien droogen;
(360) Ik kan de vent niet zien, noch dulden voor myne oogen;
Doch ’k denk, vriend speel u rol, ’k pas ook wel op myn beurt;
’t Leet dat men niet en kent, word zelden zwaar betreurt.
Maar, komt de Schout hier wel, als in veele and’re huizen?
GRIET.
De Schout, de Schout? die moet vertrekken met zyn luizen;
(365) Die heeft geen vat aan my; hy moesjankt hier omtrent,
Maar ik, ik smout hem niet, ’k ben ander volk gewent;
By Machtelt opedeur, daar komt hy alle dagen;
Ik mag de vent niet zien, ik kan hem niet verdraagen.
Hier woond een meisje, dat, hier in dit naaste huis,
(370) Verlede by hem sliep, maar Juffrouw, hy ’s niet pluis:
Hy slaapt ’er dikmaals, maar hy weet van geen betaalen.
De meisjes doen niet als geduurig op hem smaalen.
Geen nuwertje in de Stad, daar hy niet straks op bikt.
’t Had korts niet veel gescheelt, of ’t waar zyn vrouw verklikt;
(375) dat weet hy, daarom zal hy my niet heel veel plaagen;
Want, zo ’k eens over hem kwam aan ’t Gerecht te klaagen,
[p. 24]
Hy kreeg om mynent wil, dat stel ik vast, den schop;
En daarom, vrees niet kint, ik heb den duim ’er op,
Tree binnen als ’t je blieft.
ALIDA.
                                              ’t Is heel wat aârs te zeggen,
(380) Als aan een drooge paaij zyn oude zyd’ te leggen.


TWAALFDE TOONEEL.

SAAR. GRIET.

SAAR.
Hoe Juffrouw, hoe wat ’s dut? wie het dat weer gedaan?
GRIET.
Lichtmissen, afgerecht op glazen in te slaan.
Loop binnen, by myn heer, zeg, hy niet hoeft te vreezen,
Want ik den heelen tyd zelf aan de deur zal weezen.
(385) Zeg hy de kamer sluit, of ’t somtyds eens geviel,
Dat ik besprongen wier door eene losse ziel,
En kom dan aanstonds hier.
SAAR.
                                          ’t Is wel, het zal geschieden.
GRIET.
En wacht me niet heel lang, ik moetje wat gebieden.


DERTIENDE TOONEEL.

GRIET veegt de gebrooke glazen by een,
en zingt ondertussen.

Wat dunkje van Mauwerus Langbeen. &c. &c.


VEERTIENDE TOONEEL.

GRIET, SAAR.

GRIET.
Wel ben je daar, dat ’s goet, loop, maar niet lang te draalen,
(390) Je moet den Onderschout, my hier terstond eens haalen.
[p. 25]
Hy zit in ’t Hart en wacht.
SAAR.
                                            Goet, ’k loop ’er aanstonds heen.


VIJFTIENDE TOONEEL.

GRIET.

Nu word het dunk my tyd, om eens in huis te treên;
Maar wat voor volk is dat? ’k verschuil my achter ’t deurtje,
En tracht te zien, of ik hen ook ken door het scheurtje.


ZESTIENDE TOONEEL.

HENDERIK, GERART, PIETER, DANIEL.
    EEN SPEELMAN, GRIET achter de deur.

        Zy zingen een speelen te gelyk.

Ach zoete meisje zonder gal. &c. &c. &c.
HENDERIK.
(395) Ik heb ze al in de neus, en zalze ook wel betrekken.
Bloet zo myn oogmerk lukt, hoe zal ik met haar gekken.
GERART.
Als zy niet open doet, die onbeleefde hoer,
Zo loopen wy gelyk, de deur vlot op den vloer.
HENDERIK.
Maar, laat ons ’t geen wy doen, met zorge wel besteeken.
PIETER.
(400) Ja goet, gy hebt gelyk, malkander eerst te spreeken.
GERART.
Daar is geen kochel?
DANIEL.
                                Neen, daar is ’er geen zo ’k hoor.
HENDERIK.
Maar Karel komt ’er veel, die speelt ’er hallef voor;
[p. 26]
Hoewel zulks ons niet scheelt, indien wy pollen vinden,
Die wy niet kennen, en zich durven onderwinden,
(405) Om ons te hinderen, die pakken wy ’t eerst an;
En, zynder meer als een, elk grypt dan maar zyn man.
GERART.
Maar, zo daar by geval een kennis mogt logeeren?
HENDERIK.
Die laaten wy stil gaan, zelf zonder hem te deeren.
Piet, blyf als ’t ons gelukt, hier met den speelman staan,
Tegens GERART en DANIEL.
(410) Doorzoek jeyluy het huis, en val de hoeren aan;
En doet met hen gelyk wy flus zyn afgesproken.
DANIEL.
Goet, goet.
HENDERIK.
                  En als ik ’t al in stukken heb gebroken.
Zal ik de Hoerwaardin, meê sleepen op de straat,
Kom dan aanstonds maar weer, en vrees in ’t minst geen kwaat.
DANIEL.
(415) Nu eens een viertje Piet.
PIETER.
                                                Fiat! wat wilje maaken?
HENDERIK.
Weg, dans niet, maaken wy hier slegts in huis te raaken.
DANIEL.
Neen eerst eens braaf gedanst, eer noch ons werk begint.
HENDERIK.
Allon, wacht dan niet lang, speel op, vlug als den wind.
Schraap op vent, ben je doof?
SPEELMAN.
                                              Myn heer, wat zal ik speelen?
DANIEL.
(420) De Graaf van Holland, of Antwerpen, ’t kan niet scheelen.
        Ze dansen, en met de laatste sprong in huis.


[p. 27]

ZEVENTIENDE TOONEEL.

PIETER. SPEELMAN.
Men hoort van binnen, goed aan stukkent slaan, en
    verbaast schreeuwen, terwyl de Speelman speelt,
            Prutje, prutje, prutje, en wat een.


ACHTTIENDE TOONEEL.

PIETER. SPEELMAN. DANIEL. GERART. EELAART
    in ’t hemt, met zyn broek alleenig aan. ALIDA.
        MIETJE. LETJE. KAATJE, huilende.

Gerard heeft Elaards klederen over zynen arm, en, bene-
    vens Pieter en Daniel, den blooten degen in de hand.
GERART.
Piet, houw de Vrouwluy vast.
ALIDA.
                                                Myn heer, wil my verschoonen,
’k Ben een getroude Vrouw.
GERART.
                                            Zo komt ge uw man hier kroonen?
Ze is nog al mooy van smoel, zeg zoete meid, ik wed
Gy wel gedogen zult, ’k hem ook een kroon op zet?
Tegens Eelaart.
(425) Myn heer, gaa jey maar heen, zie daar, daar zyn uw kleêren;
Wy snoepen zelf wel eens, dies zullen we u niet deeren;
Maar zorg, dat gy nooit weer komt in zoo’n beesten huis;
Die wyslyk snoepen wil, zoekt zulks meest onder ’t kruis.
PIETER.
Want, dit zyn beesten, die ’t in ’t minst niet kan verscheelen,
(430) Wie zy verraaden, als zy in den buit slegts deelen.
Spoed u, ’t is kouwt, Myn heer, trek uwe kleedren aan.
[p. 28]
EELAART.
Ik heb een mantel, die ’k zal om myne ooren slaan.
’k Bedank uw goetheit Heer, en gaa met u te groeten,
En spoei my hier van daan, uit vrees van meer te ontmoeten.
GERART.
                        Der Speelman speelt de Engelschen mars.
(435) Allon, speel eens een mars, kom lustig, laat ons gaan,
Kom, ’t is geen tyd voor ons, om hier heel lang te staan.
ALIDA.
Waar zullen wy na toe? ’k geloof je zult my deeren.
GERART.
Jey hebt een slegt geloof, dies moet ik u bekeeren,
En brengen op een plaats, daar gy wel zyt bewaart.
PIETER.
(440) ’k Zie Hend’rik komt al uit, voort, eer hier volk vergaart.
ALIDA.
Myn heer laat my doch los, helaas! ik ben bedurven.
GERART.
Gaa voort, gaa voort.
ALIDA.
                                Wel ik heb ’t nooit met u verkurven.


NEGENTIENDE TOONEEL.

HENDERIK. GRIET.

HENDERIK.
Wel, waarom wout gy my niet open doen, zeg beest?
GRIET.
Wie scheldje voor een beest? ik ben nooit beest geweest.
HENDERIK.
(445) Dat ’s waar, je bent het noch, dat hebje niet gelogen.
Heugt u wel teef, dat gy my hebt zo snood bedrogen?
Toen gy my door de wacht, schoon ik geen mens misdeed,
Bracht in de kordegarde, en zo myn goudbeurs sneed,
Dat mooglyk in geen jaar, die wond zal zyn geneezen?
[p. 29]
GRIET.
(450) Ei Heintje lief, laat los, laat u nog eens beleezen!
Och! ik moet in de kraam, en noch vier maanden gaan.
HENDERIK.
Ja van een noordse balk, een Bok, of Bavejaan;
Een tandelooze best, zoekt my hier wys te maaken,
Dat zy eerlang, noch wel in ’t Kraambed mogt geraaken.
(455) Ja waarlyk jey bent zwaar, van twee, dat ’s meer als een,
Je zult verlossen, in een kweilstoel zo ik ’t meen;
Je zult een Spanjaart, en een Fransman teffens baaren.
GRIET.
Och schud my doch zo niet, ’k bid laat my wat bedaaren
HENDERIK.
Zoo ’n oude Kochelin, en een uitgesleeten staal,
(460) Zouw kunstig passen, aan een nieuwe geesselpaal.
Zeg, zeg? houw jey niet veel van eygen gereed linnen?
GRIET.
Och, ’k ben een vyandin, een vyandin van spinnen!
HENDERIK.
Wel naaij jey liever dan?
GRIET.
                                s      Dat kan ik niet meer zien;
’k Heb wel zo veel genaait alleen, als and’re tien;
(465) Het was myn hantwerk, daar ’k voor deezen van moest leeven.
Die ’k eens bedient heb, heeft my altoos werk gegeeven.
HENDERIK.
Nu zouw hy wyzer zyn. Ha, ben je daar? dat ’s pas.


[p. 30]

TWINTIGSTE TOONEEL.

HENDERIK. GRIET. GERART. DANIEL.
                PIETER. SPEELMAN.

HAal met u allen hier de kist nu, loop wat ras.


EENENTWINTIGSTE TOONEEL.

HENDERIK. GRIET.

GRIET.
Ei Heintje laat my los.
HENDERIK.
                                    Ja doch.
GRIET.
                                                ’K zal zeker schreeuwen,
(470) En roepen om de wachts.
HENDERIK.
                                        Tut tut, dat zyn geen Leeuwen;
En als je noch eens dreigt te roepen om de wacht,
Zal ik je met myn kling, bedanken op je vacht.
Kom, benje daar, dat ’s goet.


TWEENTWINTIGSTE TOONEEL.

HENDERIK. GRIET. DANIEL. PIETER. GERART.
    SPEELMAN, met de kist, en de hoeren daar in.

GRIET.
                                    OCh och, men wil my smooren!
HENDERIK.
Wat ’s daar an, als ’t zo valt, zyt gy ’er toe geboren.
(475) Vat op gelykerhand, en plak ’er ’t beest maar in.
GRIET.
Help, help!
HENDERIK.
                Dat gelt hier niet, laatst uw, nu mynen zin.
[p. 31]
Sa Pieter, spyker toe. nu kun je leeren klappen.
Hy spykert de kist toe.
DANIEL.
Kom Gerart, laten wy terwyl eens braafjes nappen,
’t Is van haar eigen wyn, ik weet niet of ze u lust?
GERART.
(480) Schenk op die koop maar in, ik ben ’er in gerust.
Drinkt en, gooit het glas tegen den grond.
Daar legt den bras.
HENDERIK.
                            Spring op, nu is ’t eerst tyd van dansen.
De Speelman springt op de kist.
GERART.
Allon, zaag wakker op.
SPEELMAN.
                                    Wat.
PIETER.
                                            De galjart de Fransen.


DRIEENTWINTIGSTE TOONEEL.

Ze dansen, terwyl Saar, de Schout, en de dienders komen, zy
    vlugten, de Schout en de dienders hen naa, maar
        komen wederom, zonder imant te hebben gevat.


VIERENTWINTIGSTE TOONEEL.

SAAR, GRIET. en de hoeren in de kist

ZO, dat is goet, ik wouw de Schout ’er al ien had.
Der is gien huis, dat wat bekent is, in de stad,
(485) Dat onze nering doet, of ’t weet van heur te spreeken.
Maar, met drie haesten reis hier in ons huys gekeeken.
GRIET.
Saar, saar,
SAAR.
                Wie hoor ik daer?
GRIET.
                                            Ik ik,
[p. 32]
SAAR.
                                                    Hoe droes is ’t nouw?
(490) ’t Geluit komt daer van daan, en ’t leikt nochtans Juffrouw.
Daer komt de Schout al weer, ik gae reis binnen loopen;
Hoe, wat is dut nouw weer? staet onze veurdeur open?
Dat staet me niet wel an, wat of dut toch beduit,
’K denk onze Juffrouw, en de meisjes zyn niet uit:


VIJFENTWINTIGSTE TOONEEL.

SCHOUT. KLAAS. en noch twee dienders.
Griet en de hoeren in de kist.

SCHOUT.
(495) DAt zyn eerst gasten Klaas.
KLAAS.
                                        De duyvel mogt ze vangen.
SCHOUT.
Daar is ’er meenig een; gerabraakt of gehangen,
Die nimmer zo veel kwaat bedreef op ’s heeren straat,
Als deeze schellemen, des avonds vroeg en laat.
Foey! dat je ’er noch maar een van ’t zootje had gekreegen.
KLAAS.
(500) Het scheelde weinig, of ’k waar deur en deur geregen.
’K zit liever, inderdaat, drie dieven achter ’t gat,
Als een recht Lichtmis, neen, die word niet ligt gevat;
Ze weeten al te wel den degen te regeeren,
En hebben ’t kunsje vast, van stooten en pareeren.


ZESENTWINTIGSTE TOONEEL.

SAAR. SCHOUT. KLAAS, en noch twee dienders. Griet en de hoeren in de kist.

SAAR.
(505) Och Schout! wat raed, wat raed, daer ’s niemant in ons huis
[p. 33]
Och och! wat gaet my aan?
SCHOUT.
                                          Hoe maak je zoo ’n gedruis?
SAAR.
Het is daer binnen, al in diggelen geslagen!
Wist ik myn Juffrouw maar, ik zouw ’er niet nae vragen
SCHOUT.
Wel is ’er niemant in;
SAAR.
                                    Neen.
SCHOUT.
                                            Is de haas verjaagt?
(510) Dat zouw de duvel doen!
SAAR.
                                                Wat word en mens geplaagt!
SCHOUT.
Ze hebben zich misschien versteeken by de buuren:
KLAAS.
                                    Griet bonst van binnen tegen de kist,
Wat, spoekt het hier?
GRIET.
                                Help, help!
SCHOUT.
                                                  Wat zyn dit nu voor kuuren?
GRIET.
Ei help me, ik smoor! ik smoor!
SCHOUT.
                                                    Kom loop eens om een smit,
Ik ben verzekert, dat hier imant binnen zit.
(515) Die Labberlotten zyn bekent door zulke grappen;
Ik zal hen, hier of daar, wel onvoorhoeds betrappen.
Laatst dreef ’er ’s morgens vroeg, een kalktobbe in de gracht,
En in de tobbe, zat een oude klapperwacht,
Aan twee drie honden, en zes katten, vast gebonden
(520) Met touwen aan malkaar, al kunsjes, uyt gevonden
[p. 34]
Door hen, of huns gelyk.
GRIET.
                                        Ei help, of ’k geef den geest.
SCHOUT.
Ik wedze zeekerlyk hier doende zyn geweest:
Hier zit wis imant in.
KLAAS.
                                  Myn Heer ik hoorze spreeken,
SCHOUT.
Kom haal met spoed een smit, om ze aanstonds op te breeken.
SAAR.
(525) Ik gae nae dronke Frans.
SCHOUT.
                                                  Maar kom doch spoedig weer,
Of ’k zend een diender heen.
SAAR.
                                              Ik zel, ik zel, myn Heer.


ZEVENENTWINTIGSTE TOONEEL.

SCHOUT. KLAAS. en noch twee dienders.
GRIET en de hoeren in de kist.

SCHOUT.
DAt ’s recht een slegte vangst, de Snoeper my ontkomen!
Die ’k nu zo zeeker dacht te hebben; wie zouw ’t droomen!
Wat schade ’t, zo ’k noch maar een Lichtmis had gevat.
KLAAS.
(530) Myn Heer, maar zo de droes in deeze kist eens zat?
SCHOUT.
Die zouw ik evenwel wel weeten te betrappen.
Ik wed ik zorge droeg, dat hy niet zoude ontsnappen.
Ik greep hem by zyn kop, en bracht hem voor gewis,
Dan naar een vriend van my, die zegt ’er geen en is;
(535) En hy heeft groot gelyk, zo veele met hem meenen;
Altoos, hoe ’t weezen mag, my is hy nooit verscheenen.
FRANS. van binnen.
Wel wacht wat malle biest, laet ’k eerst myn broek an doen.


[p. 35]

ACHTENTWINTIGSTE TOONEEL.

FRANS. SCHOUT. KLAAS. en noch twee dienders.
    SAAR. GRIET. in de kist met de and’re hoeren.

FRANS.
DAer bin ik al, ik heb ien klomp an, en ien schoen,
Zo haestig is die meit, ho Schout! wat wil je hebben?
(540) ’K bin dronken maatje.
SCHOUT.
                                    Weg, brui van my malle gebben;
Slaa deze kist eens op.
FRANS.
                                    Die kist? wel dat ’s myn kist.
SCHOUT.
Slaa ze op!
FRANS.
                  Myn eige kist?
SCHOUT.
                                          Slaa ze op, je bent vergist.
Je bent niet wakker, wel hoe wouw jouw kist hier komen?
FRANS.
Ik zeg je ’t is myn kist, wat duvel ’t is gien droomen
(545) Ik heb ze noch daer flus, zien staen daer an de sluis,
Vlak veur myn deur.
SCHOUT.
                                Weg gek, slaa ze op! je hebt abuis.
FRANS.
Abuis? hoe duvel nouw?
SCHOUT.
                                      Wel, zo ’t uw kist mogt weezen,
Zal ’t de uwe blyven, want gy hebt geenszins te vreezen,
Dat imant, ze onbedacht zal steeken in zyn zak.
FRANS.
(550) Zeg Schoutje? heb jey ook en goeje pyp tebak?
SCHOUT.
Ja, slaa de kist eerst op.
[p. 36]
FRANS.
                                      De kist? ’k zel ’t my wel wachten,
Zie daer, ik klim ’er op, neem jey reis in gedachten,
Om deuze kist, myn kist, nouw te oop’nen met gewelt.
Al ben ik arme Frans, al heb ik weinig gelt,
(555) Zo staen ik op myn recht.
SCHOUT.
                                                Kom als een man, slaa ze open.
FRANS.
Ik wouwje liever, met je rakkers, op zien knoopen.
Ik ben een eerlyk man, dat weet al wien me kent.
Maar wat ’s en rakker toch?
SCHOUT.
                                          ’K zeg sla de kist op vent.
FRANS.
Dat praatje lykt hum niet, zel jey me dan betaalen?
SCHOUT.
(560) Ja ja.
FRANS.
                  De duvel zel, dat zweer ’k, de kist dan haalen.
Griet klopt tegen de kist.
Maar Schout, wat droes is dut? me dunkt het spoekt ’er in.
SCHOUT.
Slaa ze op! wat talmje vent, hoe hebje ’t in den zin?
FRANS.
Wel ’t het in deuze kist, noch nooit gespoekt vuer deezen.
GRIET in de kist.
Slaa ze op, ik smoor, ik smoor!
FRANS.
                                                Wat duvel mag dat weezen?
KLAAS.
(565) Geef my den moker dan.
FRANS.
                                            Weg vent, weg hangebast
Maak paternosters, om en dief zyn handen vast;
Maar treê niet in myn amt; de moker te regeeren,
[p. 37]
Dat doen in deuze stad, niet aârs as lui met eeren.
In Duitsland, telt men jou, net met en hont iengaal.
SCHOUT.
(570) Beukze op, of ’k beuk op u, en staak die stoute taal.
FRANS.
He he! jey ook, jey ook, in Duitsland moet je weeten,
Zouw gien recht eerlyk man, met je uit ien schottel, eeten
SCHOUT.
Wat zeg je reekel? fluks, slaa daadlyk op de kist.
FRANS.
De duvel beultjes maat, dat was niet al gemist.
(575) Nouw kom ik zel ’t maar doen, om ruzie te beletten;
Maar ’t is geweld’nary, en strydig met de wetten.
Hoe duvel kom je hier?
SCHOUT.
                                    Wie weet dat, dronken beest?
FRANS.
Ei Schoutje maat, doe jey ’t, ’k bin zeeker wat bevreest.
Als hier de duvel reis mogt binnen zyn gesloopen,
(580) Wat drommel ging my an? sie daer, Schout mak jey ze open.
SCHOUT.
Vend, ’k raadje talm niet meer.
FRANS.
                                                Nouw nouw, ik tey ’er an.
Allon, dat ’s in ien slag, ’er ’t heele deksel van.
Ze is open Schoutje maat.
SCHOUT.
                                        Licht op, licht op.
FRANS.
                                                                    Met zinnen.
Och ’t lykt wel tovery! de duvel zit ’er binnen.
(585) ’K word nuchtre van de schrik; die nouw en droes wil zien,
Die kom zyn best maar hier, hier binder meer als ien.


[p. 38]

NEGENENTWINTIGSTE TOONEEL.

SCHOUT. GRIET. LETJE. KAATJE. MIETJE. ALIDA. FRANS. SAAR. KLAAS en noch twee dienders.

GRIET.
OCh, had ’t noch wat geduurt zo had ik moeten smooren.
MIETJE.
Die schoften daar zy zyn!
KAATJE.
                                        ’K ben blint.
LETJE.
                                                            Ik kan niet hooren.
SCHOUT. hartig laggende.
Hoe komen zy zo zwart, hoe raakte je in die kist?
GRIET.
(590) Och Schout ’k ben hallef doot, ik wouw dat jey ’t al wist.
Ik ben byna gesmoort, en ken noch naauwlyks spreeken.
Tegen Frans.
Beest, waarom ons zo lang, daar in noch laaten steeken ?
FRANS.
De pispot.
GRIET.
                Klaas, help jey dat meisje daar eens uit.
FRANS.
Hoe, noch en duvelin? wat of dut toch beduit?
(595) Het zin gien duveltjes, maar echte duvelinnen.
Zwartinnen in myn kist, wie duvel zouw ’t verzinnen.
SCHOUT.
Dat vinde ik zeker raar. Wel Griet, hoe gaat het hier?
GRIET.
Ja, als men hoerhuis houd, is ’t geenszins al plezier.
Drie lichtemissen Heer, zyn in myn huis gedrongen,
(600) En hebben my, en heur, geslagen, en gedwongen;
Ze voerden heurluy weg, en brachten ze op straat.
Ik wist niet waar naar toe, want ’k was ook in geen staat,
Om hen, en ook my zelf, ach lasie! te bewaaren.
[p. 39]
Och och Myn heer, ik bid, laat ik eerst wat bedaaren....
MIETJE.
(605) Ons, sleeptenze alle vier, als beesten uit het huis,
En brachten ons terstond, daar ginter aan de sluis,
En opende deez’ kist, daar zy ons binnen smeeten.
Toen hebben zy, op ons, en op Juffrouw gebeeten,
Het aanzigt zwart gemaakt, en sleepten ons zo voort;
(610) En ’t is tien tegens een, dat wy niet zyn gesmoort.
GRIET.
En toen ik kwam op straat, naar menigte van slagen;
Toen sleepte zy deez’ kist, tot hier; en al myn klagen,
En bidden, bate niet, men wierp my in de kist;
Daar vond ik ’t volkje weer, dat ik eerst had gemist.
SCHOUT.
(615) Maar hoe ’s den Snoeper doch ontkomen, waar gebleven?
GRIET.
Die hebben zy met een ten huizen uitgedreeven.
MIETJE.
En, naar hy lang genoeg had naakt op straat gestaan,
Sprak een van hen, Myn heer, gy kunt maar heene gaan.
Gaf hem zyn kleêren, en toen is hy weg geloopen.
SCHOUT.
(620) Dat liegje, men kan my, zo licht geen kool verkoopen.
MIETJE.
Wel jey verkoopt ons kool, wat of jey legt en schelt,
Jey slaapt heel dikmaals by, maar nimmer geef je gelt.
SCHOUT.
Zwyg Vrouwmens! maar jey Griet, heb jey me niet bedrogen?
Was hy wel eens in huis?
GRIET.
                                Heb ik je ooit voorgelogen?
SCHOUT.
(625) Klaas, gaa jey maar naar huis.
KLAAS.
                                                    ’t Is wel, genacht Myn heer.


[p. 40]

DARTIGSTE TOONEEL.

SCHOUT. GRIET. KAATJE. LETJE. MIETJE.
                ALIDA. SAAR.

SCHOUT.
Nu, laat dit dan zo zyn, het strekt my tot een leer;
Maar, wie is ’t meisje nu, dat by hem heeft gezeeten?
GRIET.
Dit is ze; maar Myn heer, zy wil dat juist niet weeten.
SCHOUT.
Kom, geef wat water, dat ze eens ’t aanzigt wast, ’k wil zien....
GRIET.
(630) Ik bid uw houd uw woord, zo ’k iets by u verdien.
FRANS.
Ja jey verdient heel braaf den rug te zyn gevreeven;
Die pispot, weet je wel?
MIETJE.
                                Nu, zul je my wat geeven?
SCHOUT.
Weg, houd uw bek, of ’k zal u toonen myne kracht.
Maar Griet, niets op te doen? dat had ik niet verwacht!
(635) Juffrouw, gy zyt getrouwt; nu ’k hier niet wist te haalen,
Moet gy my, voor die geen die weg is, nu betaalen.
Indien uw man zulks wist...
Zy verandert haar stem.
ALIDA.
                                          Die weet het wel Myn heer.
SCHOUT.
Weet hy het? dan is hy een hondsvot zonder eer.
Weet hy, dat gy hier zyt in een bordeel? weet hy...
ALIDA.
(640) Ja, ja, hy weet Myn heer zulks al zo wel als gy.
SCHOUT.
Dan is ’t gewis een schelm, niet waard op aard te leeven;
[p. 41]
Hy weet dat gy hier zyt? wel, dat ’s niet te vergeeven.
ALIDA.
Ik volgde slegts zyn spoor, want ik weet voor gewis,
Dat hy niet ver van hier, ook in een hoerhuis is.
SCHOUT.
(645) Wel, als gy zulks wel weet, mogt gy uw hart ophaalen;
Maar, gy moet echter my, voor al de rest betaalen.
ALIDA.
Myn heer, zo gy recht wist, wiens huisvrouw dat ik was,
Gy zout my geenszins gelt afvorderen;
SCHOUT.
                                                              Loop ras
En haal wat water hier.
SAAR.
                                    Koman ik zel wat krygen.


EENENDARTIGSTE TOONEEL.

GRIET. SCHOUT. LETJE. KAATJE. ALIDA. FRANS.

GRIET.
(650) MYn heer....
SCHOUT.
                                Ik lach daar mede, en rade u stil te zwygen.
GRIET.
Maar hoe...
SCHOUT.
                  Zwyg stil, hoe nouw? ik luister maar naar gelt,
Ik neem haar mee, zo zy my niet te vrede stelt;
En u zo gy niet zwygt.
GRIET.
                                    Myn heer, gy hebt gezwooren....
SCHOUT.
Wel nu, wat steekt daar in? da’s maar een eed verloren.
(655) Die vrouwtjes, die hun man zo kronen...
GRIET.
                                                                Maar wat zal...
[p. 42]
SCHOUT.
Laat my begaan, zwyg stil, en houwd gy u maar mal.
Daar is geenszins verbeurt, aan zulke snode vrouwen,
Die walgen van hun man, en ’t met een ander houwen.


TWEENDARTIGSTE TOONEEL.

SAAR. SCHOUT. GRIET. LETJE. KAATJE. ALIDA.
FRANS.

SAAR.
Daer ’s water.
SCHOUT.
                        Kom Juffrouw, ’k moet zien wie dat gy zyt.
(660) Kom, ’k heb al lang genoeg gewacht, kom, kom, ’t word tyd.
ALIDA.
Myn heer, ’t zal u gewis in eeuwigheid berouwen.
SCHOUT.
My rouwen? durft gy my noch voor den boer dus houwen?
ALIDA.
’k Zeg ummers, dat myn man wel weet dat ik hier ben.
SCHOUT.
Kom wasje, opdat ik zie of ik uw weezen ken.
GRIET.
(665) Myn heer, ei! laat ’er gaan, ’t kon ook wel eens gebeuren,
Dat uwe vrouw, voor haar, een ander kwam te keuren.
SCHOUT.
Myn vrouw? wel beest, myn vrouw? die mint my veel te opregt.
Spreek wat voorzigtiger, je weet niet wat je zegt.
GRIET.
Wel waarom? mag een vrouw zo wel niet eensjes snoepen,
(670) Als mannen, die hun vrouw daar nimmer by en roepen?
SCHOUT.
[p. 43]
Wy mannen, mogen doen, al ’t geen ons maar behaagt.
GRIET.
Wel, ’t is een doetje vriend, die zulks altyd verdraagt.
SCHOUT.
Al zag myn vrouw, my by een ander vrouwmens leggen,
Zy zouw my dekken, en geen woord daar tegen zeggen.
MIETJE.
(675) Ja Schout? je zegt het wel, maar ik geloof, dat zy
Hier tegenwoordig was, en wist dat gy met my
Laatst eenen heelen nacht, te bedde had gelegen,
Zy niet zouw zwygen.
SCHOUT.
                                  ’K zeg, ’t best voor u gezwegen.
FRANS.
Ja ’k loof myn lieve knaap, dat al jouw kracht, bestaat
(680) In wat opsnyery, en malle gekke praat:
Bloet! was ik als jouw wyf, ik zouw jouw niet verschoonen;
Maar braafjes op myn beurt, dat Schoute veurhoofd kroonen?
Jei miester van jouw wyf! wel wie lacht daer niet om?
SCHOUT.
Ja, nooit spreekt zy één woord.
FRANS.
                                                Dat ’s jammer, is ze stom?
SCHOUT.
(685) Neen zot.
FRANS.
                        Kan zy dan jouw, wanneer jey raast wel hooren?
SCHOUT.
O ja!
FRANS.
          En is zy hier, of te Amsterdam gebooren?
SCHOUT.
In Amsterdam.
[p. 44]
FRANS.
                        Dat ’s mooy! ho, ho, nouw weet ik wis,
Dat al jouw zeggen, een verbruide leugen is.
Een Amsterdamse vrouw? die kan geen duvel dwingen?
(690) Ik heb ’er ook ien, maar de henker ’k mot zo springen!
Ik spreek, maar als ’t heur blieft, zo niet, dan zwyg ik stil,
Want al myn willen, zyn maar jonkjes van heur wil.
Zeg, kenje in al de stad my wel tien huizen toonen,
Waar van je zeggen kent, dat daer de mannen woonen.
(695) Gy, ik, en al de rest, die legt ’er ook maar t’huis.
SCHOUT.
Wat maakt dien dronken gek, een vreeselyk gedruis.
Ja vent, ’k woon in myn huis!
FRANS.
                                            Dat kan onmeuglyk weezen.
Der zyn, in Amsterdam, gien vrouwen die mans vreezen:
Ik eet, drink, slaap, kak, pis, wanneer ’t myn wyf gebied.
SCHOUT.
(700) En als zy zwygt?
FRANS.
                                    Dan eet, drink, slaap, kak, pis, ik niet.
SCHOUT.
Jey bent dan wel verzien.. Mejuffrouw, niet te draalen.
Wasch af, want gy moet meê, wilt gy my niet betaalen.
GRIET.
Myn heer, misschien heeft zy zo veel niet in haar zak.
SCHOUT.
Juweelen heeft zy wel, die draagt men met gemak.
GRIET.
(705) Maar, weet je wel Myn heer, hoe wy zyn afgesproken?
SCHOUT.
Wat word ’er lichter, als een ’s Schouten woord gebroken?
Kom Juffrouw, gy moet mee, hoe! ’t is myn eige vrouw.
[p. 45]
FRANS.
Wat duvel zegje vent? hoe duvel, gaet het nouw.
Wat zegje nouw Myn heer? en Amsterdams legentje,
(710) Wat staat die kroon jouw mooy? wel jey, jey bint en ventje.
Heer, dat ’s een brave vrouw! myn heer de Schout zyn wyf:
Zo goet! dat ze yder een laet kruipen op heur lyf.
,, Al zag myn vrouw, my by een ander vrouwmens leggen,
,, Zy zouw my dekken, en geen woord daar tegen zeggen.
(715) ,, Myn vrouw, wel beest, myn vrouw, die mint my veel te opregt.
,, Spreek wat voorzigtiger, je weet niet wat je zegt.
SCHOUT.
Och och, wat gaat my aan!
FRANS.
                                          Beuk my weer op myn kleêren.
SCHOUT.
Karonje, ’k zal u dat, dat zweer ik, verleeren.
ALIDA.
Griet en Alida, knielen wederzyds den Schout.
Och man, vergeef het my.
GRIET.
                                        My ook, och ’k wist het niet.
FRANS.
(720) Die ’s by myn zolen mooy; wat of ’er niet geschiet.
                                Hy knielt mede, recht voor den
                                Schout, en begind te zingen.
                Och Jan dat gy uw zelven zaagt,
                Watte horens datje draagt; &c. &c. &c.
SCHOUT.
Wel mogt zy zeggen, dat my ’t weeten zouw berouwen?
Tegens Griet.
Verradelyke beest, dat hebt gy my gebrouwen.
GRIET.
Och waarlyk niet myn heer.
[p. 46]
ALIDA.
                                            Neen, zy weet nergens van.
SCHOUT.
Wist gy, toen zy hier kwam, niet, dat ik was haar man?
GRIET.
(725) Och neen!
SCHOUT.
                    Wat gaat my aan, helaas! myn beenen beeven,
Zoude ik met zulk een beest, en schandvlek langer leeven?
ALIDA. opstaande
Zoude ik met zulk een schelm, alleen te vreede zyn,
Die by de hoeren loopt, en altyt knort op myn?
SCHOUT.
Zwyg hoer.
ALIDA.
                Zwyg schelm, die my niet anders doet als plagen,
(730) Kom an, ik ben gereet, klaagt gy, ik zal ook klaagen.
GRIET.
Myn heer vergeef het haar, jey doet ook wel eens wat.
FRANS.
Dan was ’er gien zo groot en Koekoek in de stad.
Ken nou den Schout zyn kop niet vry van horens houwen,
Wel wie, wie durft ’er dan noch op en wyf vertrouwen?
(735) Zeg vrind? ,, jouw vrouw, jouw vrouw, die mint jouw al te oprecht,
,, Spreekt wat voorzigtiger, je weet niet wat je zegt.
,, Al zag myn vrouw, my by een ander vrouwmens leggen,
,, Zy zouw my dekken, en geen woord daar tegen zeggen.
Hy lacht.
SCHOUT.
Jouw roofster van myn eer! ik gaa en vraag om raat,
(740) Wat my in deeze zaak, best te verrichten staat.
FRANS, de Schout vast houdende.
Maar Schoutje, lieve man, laet jouw van myn gezeggen......
[p. 47]
SCHOUT.
Neen, ’k meen myn dagen by die hoer niet weer te leggen,
Ik gaa.
FRANS.
          Maar, was ’t niet best, dat jey dat achter liet?
Zo mennig in de stad myn vrind, al ziet men ’t niet,
(745) Pronkt met en harte kroon, ik zouw het laeten steken.
SCHOUT.
Ik zal my wel van u.....
ALIDA.
                                    En ik van u my wreeken.
Zo gy het rugtbaar maakt, zo doe ’k ook meê myn best.
SCHOUT.
’K gaa morgen naar ’t Stadshuis, en prezenteer request.
GRIET.
Waar toe?
FRANS.
                Wel om die kroon weer van zyn kop te zaagen.
(750) Weg, ’t zel wel wennen gek, zo veele die ze draagen.
ALIDA.
Tegens Mietje en Griet.
Gy zult verklaaren al wat gy my hebt verhaalt.
Gy, dat hy by u sliep, en noch niet heeft betaalt.
En dan zal ik eens zien, wie het proses zal winnen.
SCHOUT.
Weg hoer, ik gaa naar huis.
ALIDA.
                                          Ik ook schelm.
FRANS.
                                                                Al met zinnen.
(755) Monsieur, Myn heer, Monsieur, allon, gelt moeter zyn.
SCHOUT.
Betaal hem Griet.
GRIET.
                            Ik zal! kom drink een glaasje wyn,
Ik zal u dan met een, wel rykelyk betaalen.


[p. 48]

DRIEENDARTIGSTE TOONEEL.

GRIET. ALIDA. KAATJE. MIETJE. LETJE. FRANS. SAAR.

JA met en pispot op myn kop, noch reis onthaalen.
ALIDA.
Ik gaa naar huis, gy zult wel zorgen voor myn goet.
GRIET.
(760) O ja, heel wel; genacht, en houd maar goeje moet.


VIERENDARTIGSTE TOONEEL.

GRIET. MIETJE. KAATJE. LETJE. FRANS. SAAR.

GRIET.
Kom buurman, kom in huys, je moet ’er niet van praaten.
FRANS.
Als jey me wel betaalt, dan kenjer je op verlaaten.
Wat droes, wie kan der nouw staat maaken op zyn vrouw?
Al slootje en trouwloos wyf, in eene lieuwriks kouw,
(765) Of in een varkens schot, je kent toch niet beletten,
Dat zy, wanneer ze wil, jouw horens op gaat zetten;
Daarom, doet allegaar als ik, blyf by je wyf;
En, voelje hier of daar, zoo’n uitwas an ie lyf,
Zo denk, als ik voortaan zal denken al myn dagen,
(770) De horens iens geplant, verdwynen niet door ’t klaagen.
De Schout die draagt ze wel, misschien dat het in ’t kort,
Nouw is ’t alreeds bedekt, publyk de mode wort.

EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 107 Kraak mand’len eischen, er staat: Kraak mand’len, eischen,
vs. 107 open, er staat: open.
vs. 161 wanneer er staat: wanner
vóór vs. 196 sprekersaanduiding ontbreekt
vóór vs. 220c Eelhart er staat: Elhart


Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands