Adriaen Boelens - Oneenige-trouw

Adriaen Boelens: Oneenige-trouw. 1648.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton01018 - Ursicula
In deze uitgave is de fractuurletter in een aparte kleur weergegeven;
evidente zetfouten zijn gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

DE

KLUCHT

Van de

Oneenige-trouw,

In ’t Rijm gestelt
Door A.B.

[Vignet: Stadswapen van Amsterdam]

t’AMSTERDAM,
Gedruckt voor Adam Karelsz, 1648.

[fol. A1v]

PERSONAEDIEN.

IAN LEGHACHTER, de Man.
GRIETIE LICHTNAERS, sijn Vrou.
MICHIEL IANSEN PROPDARM,* haer Vader.
MODDE van GOMPEN, sijn Moeder.
COME MELIS, de Buerman.
LYSIE VRAGELGATS, het Buerwijf.
Mr. IORIS LEEPOOG, de Barbier.
LOECKEVENT, de Blinde.
PLONIE, sijn Wijf.
MIEWES, Achterlam de Creupel.
REYNIER, de Pol.
MODDEGE THEUNUS, de Schoudt.

[fol. A2r]

De Eerste Uytkomst,

Jan Lechachter, en Grietje Lichtnaars.

Griet.

NOu hoe is het soekje ’t nest Ey, selje gaen so laet het lukken?

Ian.

Dat wilje nouw met jou beste verstandt, maer werentelijck ’t hiele werck raeckt aen stukken.
Griet. Jy seldt op de Fartel, of ick hekel jou ten huysen uyt.
Voort segh ickje, wel hoe wort ick hier van een Man ebruyt.
Ian. (5) Hoort Grietje kenje mijn voor jou Man, soo laet mijn oock eens spreeken.
Jy bent so ongerust als de Maent van Maert, laet jou boosheydt so niet uytbreeken.
Griet. Wis hangh-gadt jy mijn goedtje te luysen, neen Vaer jy komt’er niet aen te pas.
Jy selt na mijn Pijpen dansen, schoonder gien Man meer in de Werelt was.
Jy seldt de neus inde wint steecken, en maeken mijn een stuyver te winnen.
(10) Wat meenje wel jou leeghwaghen, datwe met de kop ebruyt zinnen?
Dat jy malle pis dief met mijn slippen in d’ as zitten zou,
En leve vande blaetjes, en bewaren mijn als een Veugel in de kou?
En dat ik mijn Moers Erf-goet, met jou Luysebos sou verteeren?
En jy op jou muyltjes leegh gaan? neen seker in wouje liever wat of smeren.
(15) Jy seldt de hande uyt de mou steken, en winnen mijn de kost te veuren.
Ian. Wel nou ick selt doen, Heer Griet, hoe machje me soo versteure?
Je hebt in jou jeucht immers by de groote ghedient:
Misselijk dat mijn daer van daen eerdaechs wel een Officy wort verlient.
Griet. Ja kijck, wat sout met jou ook al wesen, dat sulken luy ons dan niet en hulpen?
[fol. A2v]
(20) Trouwens je was noch iewers toe bequaem, je mocht aende Zee rijen met een Kar, en halen schulpen;
En comen dan met een nat gat ’t huys, gelijk de arme Zee luy doen:
Gut hoe sou den Duyvel dan krimpen, ick wet hy hem dan wel haest in en uyt sou spoen.
Ian. Ack’re mast Wijf hoe ringhel oorje mijn oock! gans bloemer hart hoe speelje ook den beest.
Griet. Wel hadden de goe luy de milde hant niet geopent, wat waerje doch geweest?
(25) Segh Treutelaer, hadje wel een goet hembt dat jou kale bille deckte?
Heugh jou wel dat al de wijde Werrelt, segh proncke-pint met jou geckte;
Toen men deur jou Mantel wel boonen siften* kon?
En dat die ouwe Totebel jou Moer om twaelf stuyvers sweecx voor de Burgers spon?
En wat jou Vaer belanckt, ik loof niet datje het selfs kundt weten.
Ian. (30) ’t Is hooch genoech, mijn goe wijfje, benje dol, of benje beseten?
Ick beken dat ick door jou verhoocht ben, ist dan noch niet wel?
Griet. Ja sulken Vrouw ben ik; en ik wil dat alle man na mijn luysteren sel.
Je moet er deur. Heb ik jou teghen lust en sin moeten trouwen,
Soo sel ick jou niet beeter als voor mijn honsjonghen houwen.
(35) Cost jy schyn heyligh mijn Vaer bepraten dat hy worde een Coppelaer:
Je seldt dan oock zien, met wieje huyshouwen moet, met mijn of met mijn Vaer.
Ian. Wel rijt jou den Elft Griet? Griet. Ick sel niet veur jou wijcken.
Ian. Griet! Griet!
Griet. Ja Vaer, Griet heet ick, en ick sel de daet met de naem laten blijcken.
Laet jou gheen wonder doen soo mijn handt jou stracxjens klinkt;
(40) Datje tot inde aert, met kous en schoene sinckt;
En daer sel dan niet buyten blijven als ’t hooft, en de rechter arm, op dat als ick begin te spreeken,
Jy mijn seer eerbiedelijck sult groeten, tot een beleefheydts teeken.
[fol. A3r]
Ian. Wilje daer aen, so sou ick jou neemen by ’t eene been,
En smijten jou inde Lucht, voor hondert Drommels heen,
(45) Ja dat jou de Mugghen opghevreten souwen hebben, eer jy om leegh kost koomen.
Dat is by get, hart tegen hart. Griet. Jy sel ’t jou nochtans wel betoomen.
Ian. Wel hoe wou jy het dan hebben alst nae jou zin gongh?
Griet. Datje mijn alle daeghs, dikke duyten sou brenghen, en dwongh
Jou keel van slikken, en dat jy mijn alle mooje dinghen sout koopen.
(50) Maer wat Duyvel, ick moet by jou als een sletvinck loopen:
Je bent mijn vleys dief, en je suypt mijn hart en bloet.
Je neemt mijn rust en lust, en maeckt dat ick altijdt steenen moet.
Jy bent gien Man als een aer, ’t is hier nacht en dagh al van vasten.
Ian. Bloet wijf sooje niet en swijcht, ik sou mijn selver wel aen tasten:
(55) De kop die loopt mijn om, het bloedt wordtme warm,
Je het immers allerley Huysraet, kronje al hou jy jou so arm.
Griet. Ik mochten Duyvel, een blindt Paert mach tot onsent mit vryer harten springen!
En noch sou het geen scha doen; ja wel wy hebben kostelijcke dingen!
Ian. Wel is onse Herreberchje dan soo vaes? Griet. Ja Esel, ’k wet de Lommert geeft
(60) Geen Vijftigh gulden voor al onse Inboel: Ian. Soo waer als sy leeft!
Swijcht Wijf, of wy sullen malkaer wat anders leeren,
Griet. Wat wou jy toch doen, sech ghepluckte Veugel sonder veeren?
Isser wel stoel of banck in Huys, sech dat iet wat lijckt?
Ian. Sie daar, wat is dat? Wout-aap, zieje wel dat blijckt,

Griet raast en slaat hem.

(65) Jou Hons-vot, Schelm, Dief, selje soo (sech Duyvel-jager) met mijn goetje leven?
Daer sel ick jou veur Haene veughelen, daer sel ik jou de klop veur gheven.
Daer, dat isser veur.
[fol. A3v]

Ian slaet weer.

Daer pry en neemt die slach oock veur goet.

Griet slaet hem met de Besem-stock.

Jy dat dan.
Ian. O! mijn kop! de duventer! het bloet!
Griet. Dat schaedt jou niet, al had de slach noch harder vaert genomen.
Ian. (70) Daer sal jou duysent Duyvelen, veur op de vodde komen.
Ik mijn best na de Barbier, weer jou flus hoorje wel Griet?
Het sel jou te etter en te bloet uyt sweren, soo ick aers Jan Lechachter hiet. Binnen
Griet. So moet het heur allegaer gaen, die de ghestuerde Wijven bedille.

Reynier de Pol uyt.

Hy sel nou wel fijnder zinghen, sou ick wedde wille.
(75) Hy moet weten dat ick Griet hier, en ben niet vervaert voor sulcken Jannen.
Maer in een teugel moet mense houwen, sulcke nesse bollege Mannen.
Maer sacht, wie komt daer, hoo hoo, ’t is Reyniertje lieve leven!
Reyn: Wel hoe, hoe benje dus ontstelt?
Griet. Och! ick ben so vermoeyt, ik staen en tril; ja al mijn leden beven.
Reyn: Van zulke kleyne torn? Griet. Och! hebje het dan gesien?
Reyn: (80) Och ja ick was verheught, toen ick het sach gheschien.
Griet. So moetmen de Henne tasters leeren, Wijven tegens haer sin te trouwen.
Hy mach die Tekst tot naerder uytlegginge altijt by provisie onthouwe.
Ick kon het Hooren-beest niet wech krijghen, en ick had jou een uur gheset.
Ick vreesde dat mijn lust, door hem sou weesen belet.
(85) Mijn Troetel lief, om hels jou Grietje eens, wilje segh ouwe Vryer?
Ghy sijt mijn Troost, mijn vreucht, ja mijn eenighe verblyer,
Reyn. Mijn harteblat, indien de dau, de vrucht
Vermaek verleent, indien de soete lucht
Int voor Jaar t’ winter hart ontsteeckt, met al’t vernoegen,
[fol. A4r]
(90) So sal ick dan de vreught van ons daer neffens voeghen,
En sien eens wat vermaeck ’t ghemoet het beste past
U zoete lippen sijn de banden dien my vast
Verbinden aende Reecx van Liefden. Al ’t vermoghen
Van Venus, woondt alleen, in uwe schoone ooghen.
(95) Mijn hart! Griet. Mijn Trooster! Reyn: Lieff! Griet. Mijn schoone Son! Reyn: Een kus!
Griet. Wel duysent. Reyn: Och ick brant! Griet. Ghy brant mijn. Reyn: Neen ick blus.
Griet. U asem kan de vlam ontsteecken. Reyn: U begeeren,
Meught ghy verkrijgen, kom laet ons na binnen keeren
Griet. Terwijl de Barbier, mijn Man verbindt sult ghy
(100) Mijn oock verbinden, en gheneesen mijn heel vry. Binnen.

De Tweede Uytkomst,

Come Melis, en Lijsje Vraggelgats,
Twee Buurluy.

Melis.
MAer Lijsje Vraggelgats, dat was een spul, dat Armeluy malkaer soo smeten:
Men sou segghen sy slaen malkaer een dicht lijf, wantse hebben anders niet veel te eten.
Lijs. Ja Come Melis, vroome luy meugent doen, maer het en past haar niet.
Melis. Mijn lieve Buurwijf, daar is soo veel dat in Amsterdam geschiet,
(105) En datmen met goe ooghen moet aensien; weetje wel dat Pieter heeft gevochten,
En dat Kroontje een kindt thuys kreegh? Ja, Ja hy mach wel bochten
Met sijn sieke lijf; peet Diewer schrijft het op
En salt hem aen sijn Erf-goet korte, en Bartel krijcht de Schop
Van Teuntje dat is eerst een volck, sy pleghen malkaer het snot uyt de neus te licken:
(110) En Pieternel leyt nou rechte voort ook aen twee stikken,
Wat sel Gijsbert wonder toesien, als hy thuys komt dat Langhs de vloer
[fol. A4v]
So drie vier stroo strontjes lopen, die haer Moer maeken tot een* hoer.
Maer dat is gebruyckelijk, in een Oostindische reys, sy sullender in geen Kerk af preken.
Lijs. Hou jy daer Register off Melis, je weet vast al de streeken.
Melis. (115) Neen ick Lijsjen maarje weet wel, dat tot onsendt de stapel is
Van Niewe konvertijsjes, want dat mach sijn leven niet mis:
Ik moet over al, tol off hebben, wat dat de vrouwe mijn niet verhalen,
Dat brenghen mijn de meysjes thuys, en ik heb kennis aen duytssen en walen.

Mr. Ioris, Leepoogh en Ian Lechachter uyt.

Lijs. Daer komt Mr Joris Leepoogh, met Jan Lechachter aen sijn sy.
(120) Sie Hoe is hem ’t hooft bewonden? Melis Kom gaen wy eens daer by.
Ian Sy sel weten dat sy heur man geslagen heeft dat wil ik heur wel sweeren.
Mr. Maer Jan buur ik ben genootsaekt dit den Schout te adverteeren:
Want die sulken passienten niet aenbrengt, valt in een Swaare Boet.
Ian. Maer quijten al jou Maets, heur Conscientie soo?
Mr. ’t Komt op sijn selfs aen die qualik doet.
Lijs (125) Maer Mr. is onse buermans wont al wat te beduijen?
Mr. Alle hooft wonden sijn niet sonder prijkel. Ian: Ja selse mijn soo bruyen?
Melis. Hoor Jan buer versteurt jou niet, want dat selder gien goet toe doen.
Mr. d’Ontsteltheydt is jou quaedt, jy moet’er jou veur hoen.
Ian. Gae Mr. seght het de Schoudt aen en wilt het quetsuer vry quaet genoech maken,
(130) Ick hoop dat sy daerom tot loon in ’t spinhuys wel sal raken.
Lijs. Nou Jan buur laat jou toorn niet over jou wijsheydt gaen, ’t is immers jou wijff.
Ian. Ten roert jou niet dat stikken vleys, ick wenscher de nikker op heur lijff.
En ick sel mijn Moer halen, die selder anders op de Tempel rijen.
[fol. A5r]
Melis. ’t Is een haesticheydt gheweest, ay wilt het gheduldigh lijen.
Ian (135) Ja soo geduldigh dat ick de onbarmhertige hans, wel de garde* rijken wou,
Daer hy heur Ruggevel, wat rau mee quesperen zou.
Mr. Nou ick ga na de Officier. Ian En ick na me ouwe moer:
Als die dit dan siet, die seld’er dan wel weer bruyen die Akkrementse hoer, Binnen
Lijs Dat is een paer volcx neen by loo drinckt onse Koerdt een reys,
(140) Ik laet hem met de gardijn mis vry. O! ho wy tasten malkaer niet aen ’t vleys.
Off ’t is soo een grilletje, dat hem inde zin komt schieten
Dat laet ick hem willigh toe ick denk ick mach het veur een morgen, off nacht soentje genieten.
Wat dunckt u gaet het dan niet beter, als malkaer opt lijff te kappen;
En dat wy doen dat blijft tusschen ons twee, en niemant salt na klappen.
Melis. (145) Ick verstae het oock soo maer de wegh Lijsje is verby de deur men moet de vreemde oock niet versmaden.
Lijs Dat is waer vaer souwen jou wijffs kinderen wel op vijff off ses na kunnen rade
Wie dat heur vaertje waer en wie heur behoeder is?
Melis. Holla Lijsje mijn wijff is te eerlijk, neen moer dat schietje seecker mis.
Maer wille wy eens propbeeren, of ick mee niet ben vande kloeken,
(150) Ick ben te vreen laet jou man tot onsendt en ick by jou hier versoeke.
Lijs. Jou schort een praetje vriendt, en het lijck wel malle kal:
Maer het selme nuew doen hoe het met onse Buurtjes af loopen sal.
Melis. Ay lieve Lijsje dat sel wel te doen staen off sy altemet eens samen kijven
Hy sal wel Jan Lechachter en zy Grietje Lichtnaers blijven.
Lijs. (155) Nou goeden dagh Buurman, hoorje d’een off d’ander dagh weer wat van heur strijt,
Soo bid ick jou dat jy mijn terstont, een weynich daer van over smijt.
Melis. Dat sel ick wel doen, maer hoor iens noch ien woort, als jou Man te nacht, wil krayen
[fol. A5v]
Soo moetje hem wat sachtjens maer niet met de besemstock paejen, Binnen.

De Derde Uytkomst.

Modde van Gompen al Spinnende, en
Singende uyt.

HEt voer een Schipper Laveere,
(160) Laveeren al om sijn Loon,
Hy vrijden een Keuninghs dochter, Claas Clikke
Dirck Swikke, Frans Iokop, Steve
Sparredam, Sparredam, Spinadje.
Leere Lap, Schape nat Stampadje,
(165) Vande rompompijne kraeck neutjes maeck Schelpen,
Te Keulen al aen de Kroon.

Och Moeder zey sy Moeder
Iy moeter myn gheven raet,
Myn volght noch alle dagen
(170) Rampiere koele messe.
Seuve, negen dikke duytze dolle,
En korte geweere,
Soo Hupschen Landes knecht nae.

Wel heer hoe ben ick dus vrolijk toch het kan al tijt geen donkere wolken sijn.
(175) ’t En is geen halven arrebeydt die met vreughde voort gaedt: maer pijn
En hart seer is het die met teugen-heyt de kost winnen,
Ick ga rechte voort in mijn gout soo makkelijk te spinnen.
Het vlasje schiet te wonderlijcke moy, het is soo sacht als een zijt.
Wel wat komt hier? Ja, ja, alweer een duure tijt.

De Kreupel leyt de Blinde, den een Singht en d’ ander speelt; onder-*
tussen loopt een wijf voor om haer Aelmis by Modde van Gompen.

(180) OCh wie ist doch alhie bestelt?
De boosheyt heerst jets in der Welt.
Boosheyt hat ihr genommen eyn,
Beyd gros unt kleyn,
Boosheyt is iet zuudt gahr gemeyn.
(185) Nun bessert euygh, es is hooch ’t zeyt.
[fol. A6r]
Las ab von alle has unt neyt,
Slies Boosheyt ferne aus deyn harts.
Die Tybel Swarts,
Das saghe ik dihr aen allen scharts;
(190) Wo ferne ihr das nicht unt thut,
Wehrt ihr geworffen in de glut,
Dort unden in der hellen pijn,
Drumb las toch seyn,
Die boosheyt, sambt ihr valschen schyen.
Modde (195) Wech, wech, ick hoor gedoe soo veel alle dagen.
Wilje singen dat ick quaet doe, en durfje me noch om Aelmis vragen?
dat lijkt niet, jy most al anders queele off de hont sit op de tas.
Kreup: Wo, no, tho, dem katte krankt zingh ich d’ ou nicht toe pas?
Blinde Dem galge noch toe, wen ich man om jeijn ander oort zongh by dem strooten,
(200) Soo sultze mie wel hooren on ’tieren farhern Laufen looten.
Modde Dat is al eeve-veel ofje schoon noch soo barmhertigh als een Jeronimus siet
Soo schuylter wel een boefjen onder jy sint de beste Broeders niet.
Maer singht mijn wat vrolijckx siet het wil nou met mijn soo schikken:
Soo sel ick jou wat geven, en ick eens uyt paters vaetje swikken.
Kreup: (205) Wo dat is ’t reed’lich gesacht dat huppen is mijn herts leevesten vrijnt.
Wijff Hetstu* noch nicht huppet doe heffs husz on hoff verhuppet, wie eyn vijnt.
Da schal dusendt knumel in dijn huppen faeren je wet mien wille.
Kreup: Do seet tho Plonie, ein woordt soo goet alse twee, swicht stille.
Oder du west wel dat pumpes de Lose ijs plonie, plonie zee. tho!
Wijff (210) Ja swalge bute, swalge bute, i maket mek soo moo.
Doe versoopen ridder dem sup duuvel moet dek in der huut sitte.
Modde, Wel hoe legge de sinne over hoop wat kal is ditte?
Ken jy kleyne gemeente niet akkerdeeren, en sechje yeder soo veel goets veur?
Kreup: Wie schallen die eyn deun mooken. Modde. wel gaet’er dan me deur.
[fol. A6v]
(215) Blind: Noe Mewis zing her an, ein honsdrek op dijn noose:
Verstijt doe de moesik nicht? noe soo thoo’, noe zint wie boosen.

Singen en speelen de Voos
Allemande Boelense.

O Wijn, O dus bist vol hupsch, en fijn,
Ier machet lust, und macht das jeder of wil by dir froelich zeyn:
Wan man dich lustich trinckt,
(220) Den ainer lauft en springht,
Der ander lust zu singen,
Der dritten sucht het spil,
Aud eyn jeder doet deyn wil.

Ier macht auch alten luuten junck,
(225) Und doet ihn froelich singhen durch ein gute bacherachse trunck:
Wanneer ich aufs dem glas
Mis trinken auft eyn pas,
Ben ich erfreyt vom hertsen,
De glaezeren gar vol,
(230) Vertreybt onmut en schmertzen
Und gevalt de sinnen* wol.

Is’t bachus dan omb, en omb soo gut,
Drumb geeb ick willich ober voor zeyn gunst aen hem mijn blut,
Zeyn vrijndeliche macht.
(235) Dem lieb ich dach und nacht,
Hern wirth wilt freylich schreijben:
Es kan (das ist gewis)
Keyn gelt im sekkel blijen
Nu dem weyn soo herlich ist.
[fol. A7r]
Modde (240) wat seghje me daer van? hou dat, en die kanne bier noch toe.
Kreup. O! doe smukke mukke hier Mewis ick brengh het doe.
O! dat smakket soo lijde sute! Wijff sup dat het doe dree mooi door den hals weer oet loope.
Kreup. Plonie eyn kolappe in die snatse Plonie, ik segget doe Ploni doe schalst het bekopen.
Blind. Noe wedder eyn maal.
(245) Lath talke vry gahn, ijdt istr wol eer im
Schlope gedahn, lath Liefken fry kriesken,
Lath Tryne vry grijne, laet plonie frij
Stene, hoppas filias vief vinger in solt
satt, vief on twintich kanne bier moken den
(250) Hals u att, ha sa he, lustigh haraver, ont wedder
Heraver door nicht is daer blijft nicht aver,
Hi ja’ch noch al graver.

Ian Lechachter uyt.

Modde wel wie komt hier? jemini, Jan hoe is’et vaer?
Ian. Vol lyen en swaricheyt, Och moertje het schortme daar.
Modde (255) wat is het benje sieck waer let het jou wel andtwoorje me niet op me vraghen?
Ian. Wat souwer wesen Besse? maer me wijf het me een gat in’t hooft geslagen.
Kreup. Behoet ons van dem Swijn O! Hern was kreegh sy tot ’er loon?
Ian. Watte? dat ick deur gingh, en men moer sall’er de butter wel broon.
Moer Dat ’er gans lijden schent gaffjes weer niet vanje vuysten?
Ian. (260) Wel neen want ick vreesde voor noch een party blauwe puysten.
Modde Mijn lieve Jan mijn ongheluckighe Seun, wech speul-luy aen een kant.

De speul luy binnen

Ick mocht wel vrolijk zijn terwijl de bry dus is aengebrandt.
Ick selder daer veur kreelisse, bloedt krijgh ickse onder mijn handen,
Ick selse verscheuren, ja ick selse vreten met mijn tanden.
Ian. (265) Dat hiet trouwe mortje, dat hiet heijlike aen een griet,
Ach hadje gesien hoe Fierjenselijk dat sy mijn ten huysen uytstiet,
Je sout jou harte bloet gedroncken hebbe, jy soutje moet niet kunnen stillen.
[fol. A7v]
Modde Ick selt’er uyt korrenen sou ick wedde willen.
Sy sel vanden Ael vreeten, men sleutelrijckx vast al na heur kop.
(270) Ick moet’er leere manne slaen ick mach’er ruympjes op.
Wy selle dan sien wies haen voortaen sal Keuningh wesen.
Ian. Mijn lieve moertje verstoort jou soo niet, jy moet voor de buure vresen.
Gaeter met sachtsinnicheydt aen, secht het heur met ghemack.
Modde Kom hier jy houten dirck, ick wou dat ick in jou vodde stack.
(275) Sy sou een aere haen met een dubbelde kan hebben, jase trouwen!
Waerom quam het by? Ian. Jy weet wel dat ick er gien huys mee kan houwen.
Als sy met kijnt is, dan is’er dit en dan schort’er dat.
En de drommel doet meer als hy kan, ’t was slim ghenoech al hadt
Ick daar een sloodt, daer ick het uytschepten, mijn dunckt sy het gien klagen.
Moer (280) Nou mijn deughdelijcke vaer jy souter anders plagen:
Jy sout heur de heyl’ge dagen in den Almenak leren, in de vasten eet men geen vleys.
Ian. Jae moertje, maek jy dat de gansen wijs begon men dat een reys,
Sy sou speulen deur al dese geuserij verlier ick de Oude koor sangh.
Neen Schaep sy Regeleert haer na de rest, sy volcht diewers voorgangh.
(285) Ick heb het al vast slimgenoech al werck ick dat ick swiet,
Soo is’t noch al kijk, Jan Lechachter hoe het hy ’t nou dus briet,
Hy slooft hem te wonder uyt, wat dunckje is dat wel te dulden!
Moer Maer wat seyt de Meester van’t gat? Ian. Ja gans hondert gulden!
Die is al na de Schoudt, en daer is oock een spulletje aen vast.
(290) Daer moet boet gelt wesen, somma ick ben in last:
Ick heb de pijn, de schae, en schant, het quelt mijn aen alle kanten,
Sy spinnen met wijven versien de huys houwen met sulke panten.
Moer Kom draegh mijn spinnen wiel in, ick moet de vaer eens opt lijff,
[fol. A8r]
En vragen hoe hy sijn kint groot gemaeckt het, en segh jy van jou wijff
(295) Het quaetste datje weet, soo sullen wy samen raetslagen,
Hoe wy ons in dit stuk, ten besten sullen dragen.
Ian. Ja maer ick weet niet mortje, de vaer is sulken opsichtige Man.
Moer Hy mach Baertje buer eens kussen, wel wat gaet ons dat an;
Kom in huys schickme mijn jak, en help mijn huyck op’t hooft
Ian. (300) Nou dan wat een spul een Mens hem selver aendoet, ick hat het noyt gelooft,
Dat heyliken soo veel voeten inde aert hat, mijn docht ick hoefde niet te vresen,
d’Eersten dach docht mijn wat het sal altijdt bruyloft wesen:
Maer het kinckende paert komt after aen, daerom Jongeluy Spiegeltje aen my.
Toest de Grieten eerst te degen, eer gijse neemt aen u sy.
(305) ’t Sijn veeltijts goe appelen, maer qua wijven haet sulk trouwen,
Men moeten haer by de woorden gelooven, en by de kleeren vast houwen:

Jan Lech-achter, en Modde van Gompen uyt.

Modde. Trouwe vriendt, dat is een werckje, dit is een Schoon gewelt.
Het komt jou nou thuys, ick heb het jou langh genoech van te veuren gespelt
Jy sout niet hoger gevlogen hebben, als jou vleugels reijcken kosten.
Ian. (310) Dat heeft het al, ick wens dat ons die goe man mijn van heur of heur van mijn verlosten
Ick mach dit veur mijn pekelsonden Reekenen van mijn jonge tijt:
En dencken dit is hier mijn vaghe-vuur, ’t is billijck dat een Mens wat lyt.
De deught woont selden in een volle borst van weelden.
O! heyligh, heyligh, dat d’oprechte liefde teelden,
(315) Die gelt-zak niet bemint noch’t koppelen danken moet.
Modde. Daer komt het niet van daen jy toont jou als een bloet,
Jy moest’er vonck achter geven, en laeten heur jou vuysten smaecken.
Ian. Get Moertje hadme vaer de buert somtijts in rep, en roer willen maeken,
Soo most hy dat maer ghedaen hebben, ick mien! ick mien!
[fol. A8v]
(320) Jy had hem met jou rokken-bal, en sleutelreeckx versien.
Jy had een paer handen als misthaken, wy hebben ’t wel bevonden.
Modde. Snoer jy jou lange tongh, of’k sweer jou by gans wonden!
(Ben jy nou dus geteystert) jy krijght wel iens soo veel.
Ian. Vertoorent jou niet Mortje, wy hebben geen verscheel.
(325) Ick secht maer by gelijckenis, maer hier selle wy moeten wesen.
Modde Nou klop: Ian. Ick durff niet! Modde Begin jy nou te vresen?
Soo moetje doen, en speulen zet’er jou lijff na, als een die jou gendagh biet.

Sy klopt.

Michiel Iansen Propdarm.

Mich: Wel genavont Gerbrichje, en jy Seun ben jy soo hiel wel niet?
Waerom hebbje de doek veurt hooft? Ian. Ja Schoon-vaer dat kom ick jou klagen.
Modde. (330) dat most jy dat eereloose pant, jou schoone dochter vragen.
Mich: Wat schort’er hebje weer gekeven? ick sie hier langer geen raet.
Modde. als’t is Bestevaer, dat doet datmen sijn kind’ren in heur Jonckheyt soo veel toelaet.
Hadje de wijsemans leer gevolgt, en heur de garden wat meer laeten proeven,
Jy had jou Conscienci meer gequeten, en wy souwen ons nou soo niet bedroeven.
Mich: (335) Wel hoe raesie soo wat is’er gaens, jy kijft en ick weet niet waarom.
Ian. Hoor schoon-vaer d’oorsaeck dat ick hier kom,
Is om dat mijn wijffje heur aen mijn te buyten gegaen heeft ter goeder trouwen
Jy selter believen te versien, of ick kan’er gien huys mee houwen.
Sy het mijn geteystert met de beesem stock, dat’er het Roo sweet na quam.
(340) Mijn Grietje is te oploopende van moet seecker sy valt mijn te gram.
Modde. ’t Is een moy Grietje, ’t is een liefje treeter niet op, hoor Michiel, wil ick jou wat seggen!
Jy selt jou dochter bestraffen, of daer sel een ander huysie leggen.
Is dat vroome vrouwe werck, dat sy mijn goe onnosele Jan,
Soo kronen sal dat heur de pokken schen, Foy heur an.
[fol. B1r]
Mich: (345) Al stilletjes, maer hoe quam het by, jy gafter misschien oorsaek.
Modde. Als het is krimp-kloot wees jy’er noch een voorspraek.
Ian. Sacht moertje laet u Soon spreeken, de rede vaertje van ons verschil zinnen
Soo gheringh dat ick selver niet en weet wat dat de reden binnen.
Modde. Jae kijck iens, dat is huys houwe, ick segh noch ’t en kan niet langh bestaen.
(350) Soo boos hoofdich te wesen en soo kostelijk diep zee te gaen.
Daer loopt niet ien dagh deur, off daer moeten drie off vier drumpel meyden wesen.
’t Is dan een Nayster, dan een lapster, dan een waster, dan die, en dan desen.
En die haer het beste na de mondt praten houden het hok het langsten in.
Men sou soo een Ridders goet verteeren daar om is dit de juyste sin.
(355) Jy selt’er in dienen te versien, of ick sel’er raet toe schaffen.
Mich: luyster, ick sal eens mettje bij’er gaan, en het sy ons gelijck soo sal ickse bestraffen.
Ian. Soo ’t jou belieft, och ick hoop dat sy eens goe sinnen krijgen sel.
Mich: Dat wens ick jou van herten mijn Seun jy spreekt hiel wel:
Maer wacht een omme sien ick sal mijn mantel krijgen.

Michiel in, en weer uyt.

Ian. (360) Iget Moertje hoe voerje oock uyt. Modde. wel sou ick veur hum swijgen?
Ian. Maer zie hy is een man die op sijn repetatie staet.
Modde. Wel het is hier omgekome, hier en is langer gien raet:
Jou melck-muyl sel jy jou ouwe Moer bedillen een vrouw van sestigh jaren?
Heb ick jou daer voor groot gemaekt, daer wil sint velten in vaaren.
Ian. (365) Ick bidje swijgh toch, Vaertje ick hoop niet dat jou dese moeyten verdriet:
Mich: het komt mijn al qualikjes gelegen, maer om datje dat selver siet,
Dat ick heur onderrechten durff,* soo sel ick’er mijn nae stellen,
Nou Gerbrich jy in ’t midden. Modde. Wat meuchje mijn met de hooveerdij noch quellen,
[fol. B1v]
Reyn: Zie uyt off niemant vande buuren hier ontrent
(370) Int uytgaen mijn verspien, op datmen u niet schent.
Griet. mijn trouwe sorgh die niet alleen voor minne wonde,
Maer voor mijn eer ook siet, ick blijff aen u verbonde.
Reyn: U minnelijck vermaeck dat lokt mijn als de blom
De bije, en keert mijn hert altoos na ’t uwen om.
(375) Margrietje ik mach u wis mijn Schoone perel noeme
Griet. Ick sal mijn leve van u Meester wercke roeme
Reyn: Die al u schoonheyt siet en nimmer wort bestreen
Die heeft geen hert, ’t is wint, hy is gewis een queen,
En ’k looff dat let jou Man, jy streeld’ hem anders sachter.
Griet. (380) Dats soo want denckt om niet heet hy geen Jan Lechachter
Reyn. Nu zie eens of de haen hier klaer is om te gaen.
Griet. O! ongeluk wat raet gins komt mijn vaertjen aen,
En Jan, en oock sijn moer, wat duycker sal ik maeken,
Reyn Sie jy geen kans veur mijn hoe dat ick wech sal raeken?
(385) Soo sluyt mijn ievers in, want vinden sy mijn hier
Soo gaet jou pot van schant en oneer strak te vier
Griet. Sacht ick bedenk daer wat ick moetme raesent toone
En haer het aengesicht met mijn maeghde water kroone:
Sie jy dan hoeje best een sluypert maken kunt.
Reyn. (390) Al wel ick waght het luk dat ons den handel gunt.

Michiel Propdarm. Modde, en Ian.

Mich: Een kruysen op de borst is een schoon juweel maar als men het in ’t hert moet dragen
Door dusken oorsaeck, soo verkort men te besuckt de droeve ouwe dagen.
Modde Ja vaer daer aen kunnen sien waer dat het grijse hooft van daen komt.
Mich: Ja ick heb mijn dage wel wat over ghebrocht ick sie dit wijntje is gestomt:
(395) Het leeken in ’t ierst brie dinghen maer het vervolgh is te bitter
Ick heb met mijn dochter redelijk huys kunnen houwe ’k heb mitt’er
Noyt verscheel gehat sint dat Moer goe meyt
Op’er uyterste het kijnt mijn beval. Ian Ja vaertje dat het sijn bescheyt.
Jou het sy ontsien, en mijn dunktse mach sy bedillen en seggen.
[fol. B2r]
Mich: (400) Nou klop wy selle sien waerom de sinnen soo over hoop leggen.

Griet doet de deur open, en giet hun drie
een pot met pis in ’t gesicht, ter
wijl snapt Reynier uyt.

Griet. Jou op trecker, jou eerloosre bullebak, waer hebje nou weer geweest?
Jy hoeren dop jy wijve smijter, jou rechte tover geest:
Jy selt mijn noch in ’t dolhuys helpen, daer binje op uyt daer soeckje mijn te drijven.
Reyn. Dat ’s uyt de boeje nu niet langer hier te blijven.
Griet. (405) Ick sel mijn selffs noch verdrincken, ick heb al rotte kruyt geriet:
En daer ben jy de oorsaeck of, jy rechte wijven verdriet.
Moer Foey dat swijn, dat heur harme schen. Ian. Hoe bijt de pis in mijn oogen.
Foey den elderment, dat sweer ick sal ick jou uyt droogen.
Griet. Sie ick selje noch verscheuren, vreete sel’kje schelm, dieff, dieff,
Mich. (410) Hoe is’et Griet ben jy dol? Griet. jy hebt een ander lieff,
Daer suypje reynse-wijn mee, en ick moet mijn belijen met peuselaer,
Jy bent niet mans genoech veur een wijff, jy sint een rechte treuselaer,
Jy hoept te veel buytens huys, en komt hier met een lege nap.
Ian. werentelijck de hoer is droncken, men hoort het aen heur klap.
Modde. (415) Dat is een venus hat sy een hals bant, dat is een baseliskus boosheyt.
Griet. Ick ben een vrouw met eeren elff rib, en loop mijn noot niet klagen:
Maer jy gebruyckt mijn voor jou esel, en doet mijn al de last dragen.
Ian. Dat liech jy hoerachtigh. Mich. Wel dochter Grietje kint.
Hoe raesje soo hersseloos, ick ben jou vaer ben jy ontsint?
Griet. (420) Ay my! (Sy valt in swym)
Ian. Wel hoe Wijff, wijff, Grietje, Grietje. Mich. Beste kijnt, sy is hiel buyten weste
Modde Een schorteldoeckx bant veur haer neus Mich. ick vrees dit is haer leste.
Modde, Soo daer becomtse weer. Griet. Och set mijn op een [fol. B2v] stoel.
Wel kijnt wat komt jou over, hoe maek jy sulcken gewelt.*
Griet. Och vaertje ick wist niet waer me* sinnen waeren wanneer benje hier gekome?
Ian. (425) Kijk dat is oock een vraegh ick heb mijn Schoon vaer met mijn moer mee genomen.
Om dat jy mijn flusjes een gat int hooft sloegh daerom heb ik het gedaen.
En oock om dat sy jou wat souwe kappittelen, soo boos niet meer tegens mijn aen te gaen.
Griet. Heb ick jou gequest ick weet’er niet off. Mich: En sie mijn hier staen druypen.
Mijn kostelijcke gesette kraech, wel hoe laetje sulken buyen in jou sinnen kruypen?
Griet. (430) Och heer ick weeter niet off. Modde. jou Schoenen weet’en ’t niet.
Sie ick eens sien als een verdroncken kat, jou rechte manne verdriet.
Ian. Was ick als jy fatsoen ick wou alden orlementen ontkennen.
Maer wy hebben alle drie wat gekregen, sie hoe nat datwe bennen.
Mich Wel dochter hoe tierje jou soo an, dit is geen wijse luy’er doen
Griet. (435) Och vaertje moet ick wel eens spreeke? Mich: Wat was de oorsaeck van jou woen?
Griet. Mijn Man, och vaertje, mijn man die leyt mijn het vuur soo na aende Scheenen,
Dat ick altemet krancksinnich ben, ick loop, en vliegh, daer heenen,
Och hy leeft met mijn als de kat met de muys, soo met slaen
Met gnorre, met kijve, met hoerejagers, inde kroegh te gaen
(440) Hy is na dat het schijnt over gekomen, en daer hy is hy soo scheynheyligh by de menschen,
Dat ick ongelijck moet hebben, dit doet mijn na mijn sterven wenschen:
Dit beneemt mijn de sinnen dat ick somtijts niet weet wat ick doe:
Vergeef het mijn vaertje dat ick mis daen heb, ey hout het mijn ten goe,
Ick was half kranksinnich en de schult moetje op Jan wijte.
Ian. (445) Daer speult sint felten me, dat sou de drommel spijte
Schoonvaer sy liecht al den bruy, sy seyt niet een waer woort
Griet. Soo weynigh acht hy myn vaertje, soo leeft hy met [fol. B3r] mijn, voor
Duysent drommels wenst hy mijn daegs wel in’t lijff, en hondert spaense pokke.
Ian. En jy wenstse mijn met Tonnetjes vol. Griet. dat moetje Jokke.
(450) Ick weet het wel jy verbluft mijn deur gaens jy geeft mijn genoech de klop.
Ian. Dat wil de nicker doen, wat plaech hoe kom ick dan aen dit gat in mijn kop.
Of wilje klaertje klonters dat mijn oock hieten liegen
Neen byloo ick heb de Smart, ick voel het jy seltme niet bedriegen.
Griet. Heb ick jou geraeckt ick heb het mee in sulcken dollicheyt gedaen
(455) Off jy heb het gekregen toen ick mijn verweerde toen jy mijn flus wout slaen
Modde. Daer is hy de man niet na hy is al te goet aerdigh van leven:
Ick heb hem wel hondert mael ghesmeete en hy dorst mijn gien suuer op gesicht gheven,
Griet. Soo is hy dan met het trouwe wel verandert die goetheyt betoont hy niet aen mijn.
Modde.* Ick heb hem selfs gedragen en sonder vaer groot gemaeckt de schult moet by jou sijn.
Mich: (460) En ick heb heur gemaeckt, ick weet wat sy is, sy sel’er dat wel wachten.
Mijn leven hoorden ick (als nou) van heur gien klachten
Griet. Och vaertje ick heb geen schuldt Mich: Wel Jan dit luyt hiel ongelijk.
Leeff jy soo met mijn dochter Ian. Maer dit geeft and’re blijk
Sel sy heur man soo teykenen dat wou de drommel geven.
Mich: (465) Ja wel als jy het oock soo maeckt, jy sout stil mit’er leven.
Griet. Schoon-Mortje och onse Jan is soo verandert, als nacht en dach.
Modde. Ick kan het qualick geloven schoon ick het selver sach.
Mich: Hoor Gerbrich sy hebbe beydegaer schuldt, ick sie hier niet anders deur te raecken,
Als dat wy tusschen ’er beyde peys en vreede maecken.
Modde. (470) Och ja, maer belast jou Dochter dat sy sulcke dinge* niet meer doen moet.
Mich: Dat sel ick doen, maer sechje Jan dat hy hem oock wat bet’ren moet.
Ian. Ick segh noch Wijf, jy hebt schult en jy wilt het niet [fol. B3v] belyen.
Griet. Treet iens in jou gemoet, jy selt mijn wel bevrijen.
Mich: Nou, Nou, al langh genoech, sie dochter het is jou Man,
(475) Jy selt hem in alle dingh ghehoorsaem sijn, en gaen soo niet meer an!
Onthout dit veur een Regel, hoor ick weer sulcke geruchte,
Soo sel ick jou op een ander wijs eens na behooren tuchte.
Ian. Ja wis schoon-vaer. Griet. Och valt mijn me vaer teugen, soo ben ick een bedurve vrouw.
Modde Hier Jan, hier segh ick en luyster dit segh ickje nou,
(480) Jy seltme jou wijff, soo niet versnuyven, off ick sel jou kleunen.
Ian. Sy liecht het Mortje. Modde, Hou men de beck dicht toe, doet als ien vande degelijke Seune,
Leef vrindelijck in jou huys-houwe, jy moet een goe veurganger sijn,
Off mijn vuyste sellen ’t jou leeren onthout dit van mijn.
Mich: Wel nou dochter, geef jou man de hant, hoe stae jy als de traege.
Griet. (485) Ja vaertje, ick wil het wel doen als mijn man hem beter wil dragen,
Modde Nou bidmen kaer om vergiffenis, flucx segh ick doet het voort.
Ian. Liefste vergeeffje mijn, al onse questij soo spreek een troostelijk woort.
Griet. Jae hartje, en salje aen mijn Raese jou leven niet meer denkken.
Ian. Neen Engeltje. Modde. wat soo, daer moetje men kaer elk een soentje veur schenkken.
Ian. (490) Nou Bakkisje, laete wy iens tappe, onse ouwers hebben al dorst begaen,
Griet. Wel Soetertje krijcht de kan, Troostertje sy moet daer binnen staen,
Mich: Wat soo die pays is ghemaeckt, die vree is haest ghetroffen.
Modde Als de Luy vredens gesint sijn so moetmer niet op sloffen.

De Schout uyt.

Griet. Wel wie komt hier? de Schout wel wat off dat beduyt?
(495) Sie hoe hongerich siet hy, wel hy komt hier vuer uyt!
Schout. Genavont vroutje, ik slaeye voor eerst inde boeten,
Datje jou man hebt bloet-gelaten, en dat sulje mijn betalen [fol. B4r] moeten.
Ian. Mijn heer ’ten het niet te beduye, maer soo een dol mens jou dat doet?
Wat verbeurt die? Schout. Tot hun en is geen boet,
(500) Als datmen hun van straet bant, daer sy weer bedaeren.
Ian. Argo soo selje hier dan niet op doen, want toen mijn wijff so begon uyt te varen,
Was sy met de kop gequelt, en komt het heur weer aen,
Schout Oom, soo sal ick jou ontbien, op dat wy jeus een middel beraen,
Hoe wy metter sulle leven. Schout. Wel dat zijn moye saeken,
(505) Jy selt het al even wel met mijn dienen of te maeken.
Mich: Hoor heerschip hier is niet te quaet, kom soo ’t jou belieft wat in,
En drink iens met ons om, ondertusschen vertel ick jou de sin,
Vooreerst ist man en wijff, ten anderen de dolheyt.
Schout. Seer wel dan. Modde Kom mijn heer, kom mee in huys, en sie de volheyt
(510) Van heur goe aert. jy sult dan selver ’t vonnis geven,
Kijve Man, en wijff, sy soenen ’t weer off, en moeten ’t samen leeven.

FINIS.

[fol. B4v: blanco]

Tekstkritiek:

vs. 27: siften er staat sisten
vs. 112: een er staat: Een
vs. 135: de garde er staat garde
fol. A5v: speelt; onder- er staat speelt onder
vs. 206: Wijff Hetstu er staat wijff Het stu
vs. 231: sinnen er staat sinneu
vs. 367: durff, er staat duurff,
vs. 423: er staat gewelt. Dat is geen rijmwoord; dus misschien is gewoel bedoeld.
vs. 424: me er staat mee
[p. 19] dinge er staat din-

DE KLUCHT Van de Oneenige-trouw, In ’t Rijm gestelt Door A.B.

t’AMSTERDAM, Gedruckt voor Adam Karelsz, 1648.