Continue

Jonas Cabeljau, J.C.: Vertaling van de 21 heldinnenbrieven van Ovidius en de drie antwoordbrieven van Sabinus.
Rotterdam, J. Naeranus, 1657.

Exemplaren: GBR 1237 F 8, KBH 765 J 23 en 174 D 42 : 2,
UBA 450 G 3, UBGent CL 712 : 48 en Heremans 1669, UBL
1019 G 32 : 1 en 1197 F 17 : 1.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en
gemarkeerd met een asterisk; daarbij zijn de errata die in de
gedrukte tekst achterin zijn toegevoegd verwerkt.

I. PenelopeII. PhyllisIII. BriseisIV. Phaedra
V. OenoneVI. HypsipyleVII. DidoVIII. Hermione
IX. DeianiraX. AriadneXI. CanaceXII. Medea
XIII. LaodamiaXIV. HypermnestraXV. SapphoI. Paris
II. HelenaIII. LeanderIV. HeroV. Acontius
VI. CydippeI. OdysseusII. DemophoonIII. Paris

Continue
[fol. *1r]
Treurbrieven

Der blakende

VORSTINNEN:
EN
Minnebrieven
der
VORSTEN en VORSTINNEN,
van
PUBL. OVIDIUS NAZO,
EN
AULUS SABINUS.

Op gelijk getal van Vaarzen, in Neder-
duytschen Rijm, overgezet:


Door

JONAS CABELJAU, J.C.
                Non bene conveniunt, nec in una sede morantur,
                Majestas & amor.
———
[Typografisch ornament]

TOT ROTTERDAM,
_____________

Bij Joannes Naeranus, Boekverkooper op Steyger:
ANNO MDCLVII.


[fol. *1v]

                    SAPPHO PHAONI.

    Forsitan & quare mea sunt alterna requiris
        Carmina, cum lyricis sim magis apta modis:
    Flendus amor meus est; Elegia est flebile carmen.
        Non facit ad lachrymas Barbitos ulla meas.




[fol. *2r]



TREURBRIEVEN
DER
Blakende
Vorstinnen.

TOT. ROTTERDAM.
Bij Iohannes. Naeranus. 1657.

[De gegraveerde titel is vervaardigd door Crispijn van de Passe de Jonge.]



[fol. *2v: blanco]
Continue

[fol. *3r]

Illustri, magnifico Viro ac Domino,
D°. JACOBO CATS,
EQUITI AURATO, DOMINO IN
WULPEN, &c. ANTE ILLUSTRIUM,
AC PRAEPOTENTIUM DD. ORDIN.
HOLL. WESTFRISIAEQUE SYNDICO-
RUM PRIMICERIO; NUNC MA-
GNI SIGILLI CUSTODI, RE-
BUSQUE FEUDALIBUS
PRAEFECTO.

S. P.

MENSES, ante Martium, plus minus septem fuere, Vir illustris, quod otiosus nonnihil, Jurisprudentiae Aenigmata, aliquot horas, intermittere, quam cum Ovidio, moribundos Elisae cantus, Belgico carmine, non resonare, antetuli. Quod ubi pro voto, citius absolvissem; in tantum acutus at- [fol. *3v] que accensus denique sum; ut non solum Enonen, sed & omnes Heroidum epistolas à Penelope ad Sapphus usque silentium, mox quae restabant; pari passu evolvere impar susceperim; praecipuè feriis aestivis. succurrît doctissimi cujusdam, praeceptoris mei monitum; sine literarum usu, nec Platonem doctum, nec legislatorem disertum exstitisse. Quantum* utroque sacra Poësis valeat, vel doctus quilibet arbiter esto; prodest enim* haec & delectat. Neque didicisse ingenuas artes, verum exercere, & in dies concinnare, mollit mores nec sinit feros esse. Unde fit ut qui clarissimis Historiarum Oraculis imbutus, si negligere ceperit, brevi intellecturus sit ea, non aliter atque viator Sphyngem Thebanam. Quem tamen usum ita temperandum esse didici, ut jurisprudentiae progressus adornare, non impedire sentiatur; ne usus in abusum adulteretur, & lautissima animi fortunaeque pars, dignum remittatur opus. Sed uti Laelium & Scipionem (ascensius ait) nobile illud amicorum par post gravia negotia pueriles lusus tractasse ferunt; ita ubi severiore lectione animus languere ceperit, gratissimis poëtarum salibus eundem refricando juvat expungere, & recreare. Hoc quale quale opusculum intermissis otiis à me aliquando exaratum, nomini vestro inscribere ausus fui; non benevoli erga me affectus, vel operum tuorum novissimae editionis, quo munere me condecorare placuit, Rhedhostimentum, sed quia Musarum religiosissimum Cultorem, & fautorem agnosco; Pariter atque meum. [fol. *4r] Rogo itaque Vir magne, ut tu qui Beotiae nostrae Thebas uno pro Argis & Mycenis, altero quodam Helicone ipse illuminasti; Heroidum nostrarum quaerelis aures accommodare & sub tutelam recipere non dedigneris.
        HAGAE COMITIS, ex Museo nostro V. Ei-
            dus Augusti, 1657.

                    Nominis vestri observantissimus,

                                J. CABELJAU.



[fol. *4v]

ELEGIA

ad

Illustrem, magnificumque Virum ac Dominum,

D. JACOBUM CATSIUM,

Equitem Auratum, &c.

Cum post peractam ad Sereniss. Anglorum Rempubl.
Legationem, honorum plenus atque satur, in
CUREFUGIO suo, tranquille
jam diu habitaret.

SIT mihi fas penetrare tuos vir magne penates,
    Thuraque pro patrio, ferre Sabaea modo.
Non Tetricae mihi quaeque patent arcana Minervae.
    Eloquar aut latio fonte disertus ero;

(5) Si sacros nobis latices hausisse liceret,
    Queis nutrit Batavos Phoebus Apollo suos,

[fol. *5r]
Quos tu magne Pater tam largiter ipse bibisti;
    Divite tunc dives carmine vena foret:
Tunc virtutis amans, miles generosus in armis,

    (10) Prima darem tanto praemia parta duci.
Barlaeus Batavas potuit cantare per urbes
    Catsiacos versus laurigerumque caput;
A quo etiam numeris tua sunt conscripta Latinis
    Carmina quae Batavos ante dedére sonos;

(15) Augustaeque faces fulgent quae regia Princeps
    Elisabeth pulchro sustulit ipsa sinu,
At si magni unquam nobis reverentia vatis
    Sacra fuit, magno scribimus ista tibi.
Incipit attonitos mea Musa repellere vultus,

    (20) Et claustrum ingenii jam reserare sui;
Incipit haud aliis animo sed viribus impar
    Irruere in tanti fata canenda viri:
Sed mihi mens dubia est quae prima exordia sumam
    Succeduntque suo non bene verba loco;

(25) Materiam nostris praebes celeberrime curis
    Tot laudes, tanti munera honoris habes.
Scaldica fluctifragis genitum Zelandia terris
    Te tulit & patrio fovit amata solo;
Haec puero in primis & adhuc crescentibus in annis

    (30) Ingenii tenues fonte parabat opes;
Donec compositum traheret te fortior aetas
    Grandia finitimis quaerere verba locis.
Zodaicum Phoebique vices, Lunaeque labores,
    Et quantum Arctous distet ab axe Polus,

(35) Frigida quis tarde incedat post plaustra Bootes;
[fol. *5v]
    Quae sint Oleniae sidera clara Caprae;
Quid sit amor, pietas, odium, dolor, atque voluptas;
    Quae sint magnanimi fortia facta viri;
Quantum principibus regimen; respublica qualis

    (40) Optima sit populo; quâque regenda viâ;
Tandem jura placet Romae, sanctumque Senatum
    Discere, & horrendae numina Justitiae.
Urbs Leydensis, ubi Batavas jam cernis Athenas
    Hoc tibi delicium; praemiaque alta dedit;

(45) Edoctumque satis natali reddidit urbi,
    Quae gaudet sobolem sic recepisse suam.
Protinus emicuit doctae facundia linguae.
    Magnaque Walachrûm gloria parta tibi est.
Inculpatus ibi Themidis patriaeque Sacerdos

    (50) Legibus instructis moribus aptus eras,
Cum te consiliis in summa Oracula vatem
    Toxandrûm ascivit clara Metella caput.
Dulcia nonnunquam gravibus dabat otia curis
    Phyllis carminibus facta superba tuis;

(55) Nunc Rhodopen cecinisse juvat, quam turba procantum
    Aemula septena sollicitavit ope;
Nunc qualis Cleopatra viri complexibus Herens,
    Anguibus admotis, semisopita perit;
Aut casus Galante tuos & amara Rosettae,

    (60) Oscula, quae duram non meruere vicem.
Quo nostros formosa trahis Galathea labores,
    Inter Catsiacas gloria magna dapes,
Mollior interdum Cycno vel dulcior uvâ.
    Interdum undosis saevior aequoribus?

[fol. *6r]
(65) Daphnis abi; sprevit motas Galathea querelas;
    Ardes nec flammis tangitur illa tuis.
Interea ad coeptas laudes Vir magne revertor;
    Vestraque nunc animo res peragenda meo est.
Sat te praeposuit patriis urbs inclyta rostris,

    (70) Invidet aequoreo terra Batava solo.
Proxima Nereidum quae flumina quatuor ulnis
    Alligat, & celsum tollit ad astra caput,
Dordrechta illa antiqua & laudatissima Virgo,
    Te vocat, & rebus poscit adesse suis;

(75) Sic Nereis jam Nereidi, soror ipsa sorori
    Invidet, & magnum cantat ab urbe virum;
Ut prima ante alias Batavarum gloria matrum;
    Legis & imperii, te duce, jura ferat.
Quis non laetificas & vultu & voce salutes

    (80) Annuît, auxilio, suppeditante tuo?
Felix, heu multum! felix Dordrechta fuisset,
    Sumserat externum Virgo Batava virum:
Sed vixdum gemini licuit post tempora lustri
    Quem petiit, paucos continuisse dies.

(85) Haga potens ubi celsa suos Hollandia fasces
    Attollit, proprium te putat esse sibi.
Sic factus Batavus, Batavûm jam vota senator
    Dirigis, ulterius quo peto fata vehent?
Jamque ubi consedit procerum celsissimus ordo
    (90) Primaque dicendi credita summa tibi est;
Omnis in aptatos fixit sua lumina vultus,
    Quam celebret mores forma verenda tuos;
Non secus ac Cicero Orator sua verba diserte

[fol. *6v]
    Tarpejis patribus, consulibusque daret;
(95) Obstupuit grandesque animi miratur honores;
    Nec minus eloquio nobilitatis inest,
Seu patriae leges & avitae gentis origo,
    Seu pia posteritas vaticinanda venit;
Gentibus invitis, quid sit, memorare solebas,

    (100) Victrices Batavûm non timuisse manus;
Quis septemgeminûm non horreat arma leonum,
    Bellaque sub magno Principe gesta diu;
Cur jam paciferos dominatrix Belgica cantus
    Intonat, & fusas vincit oliva comas.

(105) Nestora sic magnis didici fulsisse Mycenus,
    Cum traheret Grajos in sua dicta duces.
Anglia funestas in bellum armare Phalanges
    Incipit, & nostras per mare raptat opes;
Arma sonant, armis Batavi quoque signa dedere;

    (110) Littora fraterno sparsa cruore rubent.
Quaeritur auxilium, diros quod temperet aestus,
    Quidque togam praestet praeposuisse sago;
Jura patrum claraeque datur tibi purpura gentis,
    Totaque te precibus nautica turba vocat.

(115) Nec mora; ad Anglorum, glaciali frigore, Regnum
    Per mare, per terras suscipis ire senex.
At nostri proceres post spretos mille labores
    Hostibus, infecta pace redire jubent
Tu titulos tantique operis transcribis habenas,

    (120) Attamen inceptae praemia pacis habes.
Horrida contemto mitescunt praelia Marte;
    Hoc pretium curae grande recentis erat.

[fol. *7r]
Tunc aulae strepitusque satur, quoque plenus honorum
    Altera pro studiis regna tuenda paras;

(125) Mens ubi tuta vacans, diris immunis ab armis,
    Otia curarum relligiosa colat.
Est locus assidue labens quem perfluit amnis;
    Texit inaequatum nuper arena solum;
Jam thymus & redolens riguo narcissus in horto

    (130) Crescit & ydaliis lilia mista rosis;
Celsa peregrinis stat operta in frondibus arbor;
    Musas Castaliam constituisse putes.
Hîc domus, hîc patria est, fidos huc ferre penates
    Juvit, & imperiis, flectere fata tuis;

(135) Hîc Amatus, quoque grata tibi Paphos atque Cythera est,
    Pindus & Aonii vallis amaena jugi.
O fortunatum cujus jam praemia surgunt
    Praemia Caesareo non renuenda throno!
Si qua fides proavûm sit habenda in carmine patrum,

    (140) Haec quoque ab aethereo credimus orta Deo.
Somnia laeta bibis longaeque oblivia curae,
    Felix &, rarum quod fuit ante, senex.
Sic qui orator erat, vestitus murice, in aulâ
    Consuetus Batavos jungere voce Deos,

(145) Jam propriis requie fruitur securus in arvis,
    Damon ubi Aspasia cum duce pascit oves.
Heu quam praestiterit, nullis novisse Quirites,
    Nec lubricum celsis invigilasse thoris!
Plus
Curaefugii dabit haec Sorgvlitia tempe,
    (150) Regia, nec patriis invidiosa locis.
Stet quicunque velit Tyrio sublimus in ostro,

[fol. *7v]
    Et, pede quam pulsat, vulgus adoret humum;
Praestat odoriferos leviter calcare Hyacinthos
    Liliaque & viridi cingere fronde caput.

(155) Rex alius sit gangis, & oppida cingat Hydaspes,
    Croesus & Aemathius sit dominator, idem;
Me Chloris saturet teneris complexa lacertis,
    Veris & Autumni munere dives ero.
Mella aliis, Casiaeque, & pulvis abundet Amomum;

    (160) Hic etiam nostras pascit Hymettus apes:
Buccinet armatos per regia limina cantus
    Lydius aut Husco carmine doctus eques;
Impavidum nobis modulator arundine carmen
    Pastor, & hic tremulos, dat Philomela sonos.

(165) Sic Satyri Dryadesque canunt Nymphaeque sorores,
    Cum Triviae aut Cereri florea serta parant.
Quaeve ducum gnatosque murusque stupere superbas
    Stultitia est? nobis rustica forma placet,
Procedit Rhodopé flavos redimita capillos,

    (170) Nubilis, Arcadium jam subitura thorum;
Haud aliter quam si niveis invecta columbis
    Cypris in amplexus vergat amata meos.
Te patriis satiatum epulis celeberrime CATSI
    Salgama; nec tepidis India lactat aquis;

(175) Scilicet, haec etiam nunquam tibi munera desunt;
    At redolent proprio salgama nata solo.
Quam pulchrum est dapibus mensas onerare creatis,
    Pendentes oculis qui placuere tuis!:
Ostrea, Rhombus, Halec, quoque Turdus, & aurea Perdix.

[fol. *8r]
    (180) Crebra manent gratus, piscis, avisque, cibus;
Sic celum fluctusque ferunt tibi divite cornu,
    Quod gremio tellus, quodque habet unda suo.
Jamque alibi attentus stellas, queis pingitur aether,
    Aspicis & summum noscis in orbe Deum;

(185) Carmina quae aeternos, etiam post funera, honores
    Promittunt, vati non periere suo.
Felix quem recolet Batavûm ventura potestas
    Post cineres fantem! caetera mortis erunt.
Virgilius Trojam, Trojam cantavit Homerus;

    (190) Abstulit his Lachesis lumen; at illa manent;
Naso canit venerem, nudam quam pinxit Apelles;
    Hos colit innumeris prona puella modis.

Catsius illaesos thalami conscripsit amores,
    Furtaque & incestas, turpia vota, faces;

(195) Novit & interdum latiis saltare cothurnis
    Lenior interdum belgica scena placet;
Illic tota virum vetus haec sententia cepit,
    Quid juvet gracilis, ni sale mixta, dapis?

Projicit ampullas & sesquipedalia verba,        HOR.
    (200) Qui nescit lepido promere dicta sono.
Non tu cum proavis Plautinas flacce camoenas
    Miraris, proavûm gloria caeca fuit;
Scilicet altisonos nimium laudare poetas
    Moris erat, lepidos das modo flacce sales.
(205) At nimium mea Musa tuis ne crede sagittis,
    Vena cadit; calamo jam labefacta manus;
Irruis in vastum, cui vix remeare licebit,
    Desine, sat rivos prata bibere tuos.

[fol. *8v]
Nunc tu grande decus patriae Batavûmque, tuûmque
    (210) Catsiadum, ingenii respice inertis opus.
Te propter, geminas Parnassi accessimus aras;
    Pace tua liceat proripuisse pedem;
Te propter, campum ingrediar, neque fortis Achilles
    Pugnans pro tanto nomine victor ero.


            Cecini XII Kal. Martii, 1656.

                            J. CABELJAU, J.C.



[fol. **1r]

AAN DEN

LEZER.

WAARDE LEZER;

    Ik bevinde, mijns oordeels, dat de Nederduitsche Dichtkunst, in deze tegenwoordige eeuw, zoo hoog geklommen is, dat dezelve met geen bedenkkelijkheden, hooger, schoonder, nochte heerlijker kan werden bedacht, ofte ingebeeld; waar van eensdeels oorzaak zijn de uitnemende lichten der Poëzie, dewelke in de tijd van dertig, ofte veertig jaren herwaards, de voorspoedige mogendheid van ons Vaderland, ook met een overvloedige fonteyn van schrandere Vaarzen, hebben verrijkt; waar van noch de voornaamste in ’t leven zijn; welkers namen ik (om niemand uit te sluyten) alhier niet op zal tellen. Anderdeels, dat het zommige der zelver beliefd heeft, onze Taal zeer zorgvuldiglijk te zuyveren van alle die onduytsche lapwoorden, dewelke niet alleen de rijmen, maar ook de rijmelooze ge- [fol. **1v] schriften, onzer Voorvaderen, zoo ontcierd hebben, dat het nu bij na ongelooflijk schijnt, dat zoo schoonen Juweel, als onze Tale, zoo lang met den drek ende vuiligheyd, van andere, heeft konnen bemorst blijven, ende noch dagelijkx bemorst werden; daar nochtans nu blijkt dat ’er geen Tale, ja zelfs de Latijnsche niet, zoo zuyver ende eygendlijk door haar zelven bestaat, als de onze: behoudens nochtans, dat wij bekennen, dat de Hoogduytsche onze Moedertaal is; maar als een schoone verwe, door haar zelven niet kan bestaan, maar moet vastgehecht zijn in d’een of d’andere zelfstandigheid, indien de zelve gezien zal werden: alzoo heeft ook onze taal, nu zoo zuiver hersteld zijnde, van noode gehad, dat het zout ende merg van de Grieksche, Latijnsche, ende andre aaloude beschrijvingen, stoffe zoude verschaffen, om haar luister ende heerlijkheid daar op uit te werken; ende dit deel, het welke wel het meeste tot de dichtkunst doet, is ook in dier maten, (inzonderheid door de lievende ijver van de beroemde Heer Joost van de Vondel) verricht; dat men nu alle de bloemkens ende aardigheden der Grieksche ende Latijnsche Poëten, in de spiegel van onze taal ziet herleven, en zeer kunstig nagebootst. Mij docht dat deze BRIEVEN geen klein licht tot vorderinge der liefhebbers, konden verstrekken, zoo om de brandende hertstochten, ende vrouwelijke bewegingen, als ook om het kort begrijp, van menige geschiedenissen, ende vremde [fol. **2r] namen, waar van een groot gedeelte tot noch toe onbekend is geweest, aan die gene, die maar de Nederduytsche tale verstaan; vele, zelfs onder de geletterde, meenen dat de boeken der Herscheppinge van OVIDIUS, ook voor zoo veel de namen der Personaadjen, ende eerste oorspronk der stoffe aangaat, enkele verdichtselen zijn; daar nochtans in tegendeel, dezelve, de bloem ende kerne zijn, van de alderoudste Historien der Grieken; blijvende zelfs, die Herscheppingen niet zijn eigen verdichtselen, want ook de voorverhaalde oudheid, daar stoffe toe verschaft heeft: gelijk ook deze BRIEVEN, niet wel konnen verstaan werden, dan uit de gronden der voornaamste Schrijvers; als daar zijn Herodotus, Plutarchus, Thucydides, Diod. Siculus, Dionysius Halicarnasseus; Strabo, Eustatius, Polybius, Plinius, ende andre; daar Suidas, ende laatst Angelus Poltianus, ook eenig licht toe hebben gebracht. Niet dat alle deze Boeken tot de uitlegginge der voorzeide Brieven noodig zijn (het welke geensins mijn werk was) maar ik zegge dat evenwel de gronden der Historien in de zelve begrepen, het pit, ja de eige stoffe dezer Brieven zijn; voor zoo veel de verhalingen van voorleden geschiedenissen in de zelve, aangaat. Het heeft mij goed gedacht die op gelijk getal van vaarzen over te zetten, om mijnen Poëet in alles na te volgen, op dat ik mij, afsnijdende de open zee van eigen bijvoegselen, zoo veel te beknopter op den zin zoude houden; en- [fol. **2v] de ook een eigen uitlegginge maken, voor die gene, de welke het believen zal, deze mijne duitsche vaarzen met de latijnsche te vergelijken, op zoodanige plaatsen, daar de Poëet wat duister is; werdende anders door breeder ontvouwingen, al den lettergreep en aardigheid der woorden weg genomen. Want als een woord dat in’t latijn veel zins heeft, in’t duits niet anders uitgedrukt werd, dan met veel woorden, om den zin te doen verstaan, zoo is’t mijns oordeels zijn aardigheid en zin al quijt gemaakt, en blijft niet anders als een zenuwloozen romp van ijdle woorden. Ik wilde dit niet met stilzwijgentheid voorbij gaan, op dat den bescheiden Lezer mij gelieve te vergeven, indien op zommige plaatsen, de vaarzen, wat stijver, ongemakkelijker, ofte ook meer besnoeid zijn, dan ik wel hadde gewenst; moetende dat de enge palen, waar in ik mij, om redenen voorverhaald, hebbe beklemd gehouden; ende niet mijn eigen onkunst toegerekend werden; ik hebbe de zelve zoo klaar uitgeleid als mij mogelijk is geweest; ende de duisterheden, met eenige aanteikeningen, uyt de beste Uytleggers, ende andere Historien, verlicht; zoo dat den Autheur door de zelve, zoo wel in’t latijn, als in mijn duitsch, verstaan kan werden. Daar zijn op zommige plaatsen verscheide lezingen ende zeer verschillende gevoelens over de zelve; daar uit hebbe ik genomen, die bij de meeste Overzienders, zijn voor goed gekeurd ende mij best behaagden; hebbende daar toe ge- [fol. **3r] bruikt, de onderscheidingen ende lezingen van Antonius Volscius, Hubertinus, Jodocus Badius, Ascensius, Manutius, Ciofanus, Mycillus, ende andre meer, de welke de uitgevingen der voorzeide Brieven hebben overzien, ende de misslagen elk naar hun goedvinden verbeterd. Ik heb ook de MINNEBRIEVEN, den naam van VORSTEN en VORSTINNEN gegeven, hoewel PARIS en HELENE om scherp te spreken, die alleen toekomt; maar volgens den regel A digniori vel potio fieri denominationem, is het mij, om mijn werk luister te geven, genoeg geweest, dat de twee voorverhaalde deze naam toekomt zijnde de andere niet te min van doorluchten huize.
    Daar is hier en daar al een fout door den Drukker ingeslopen, die ik niet heb konnen verbeteren, alzoo ik daar niet bij ben geweest, ’t geen nochtans den zin heel veranderd, nademaal ik over al de woorden gewoon ben zeer na te volgen, ik vermaan derhalven dat den Lezer de drukfauten altemet gelieve na te zien, vertrouwende voorts dat hij dezen mijnen geringen arbeid in dank aan zal nemen, ende met zijn bescheiden oordeel, mijne misslagen ten besten keeren, daar zulkx zal behooren. Vaar wel.



[fol. **3v]

Aan den Edelen Heer
MR JONAS CABELJAU,
op zijn
TREURBRIEVEN der BLAKENDE
VORSTINNEN.

DUs praald d’aloude Deugd met heerelijke lichten,
En doet voor haren glans al’s werelds luister zwichten.
    Gantsch Neêrland staat verbaast:
Enone doet haar klacht
    In Neêrduitsch aan de Vorst die met haar liefde lacht.

(5) Hypsipyle spreekt Duitsch: ach Jazon had gij ooren,
’k Wed dees vergode taal zouw u het hert bekoren!

    Eneas hoord gij niet? ’t Is Dido die beklaagd
    Haar noodlot in een taal die ijders oor behaagd.
Zag
Nazo eens weêr op hoe zouw hij zich verwond’ren,
(10) Dat Sappho voor hem quam in duitsche vaarzen dond’ren,
    En razen van de vlam die haar het hert verslind,
    Terwijl dat
Phaons ziel een anders schoonheid mind?
O waarde Voesterling van
Pindus versse beken?
Kund gij
OVIDIUS dus deftig Duitsch doen spreken,
    (15) Zoo roep ik uit de borst, betooverd door u vaars,
Dat gij alleen verdiend de Zophocleesche Laars.

                                                            C.D. BEVEREN.



[fol. **4r]

Op de vertaalde
TREURBRIEVEN der BLAKENDE
VORSTINNEN,
Van den weledelen Heer,
JONAS CABELJAU,
Rechtsgeleerde.

IS’t mooglijk dat uw edle Geest,
    Zoo braaf schoeid op een duitsche leest,

Ovidius deurluchte dichten?
    O Febus Zoon, wat Godheid heeft

(5) Uw Ziel zoo weten te verlichten,
    Dat
Nazo in uw rijm herleefd?
Hij leefd en zweefd in uw gezangen,
Ik zie de tranen op de wangen,
    Van ijder blakende Vorstin.

(10) Uw vaarzen zuchten, klagen, steenen,
    Vervloeken, lasteren de Min;
En doen mij weenen als zij weenen.
Hoe drukt uw pen de hartstocht uit!
Hoe zoet, hoe lieff’lijk valt uw luid!

    (15) Wie zou uw Zwanezang niet streelen?
Mijn geest verliefd op d’edle zwier.
    Gij zoud de Goon hier door ontstelen,
Heur levendmakend menschevier.

[fol. **4v]
    Hoe braaf kunt gij het doelwit raken?
    (20) Gij doet zoo wel ons harte blaken,
Als’t hart van ijder Griexsche Vrouw;
    Uw Brieven zijn vol vier en vonken,

Penelopé alleen blijft trouw,
    En
Fedre, onkuis, door liefde dronken.
(25) Ik brand van minne, schoone Enoon,
Wanneer gij Priaams valsche zoon,
    Zoo braaf, zoo vast weet t’overtuigen,
Dat zelf een afgebrand gemoed,
    Zou moeten voor de waarheid buigen,

(30) Veel meer een Prins uit Vorstenbloed.
d’Ontrouwe
Jazon heeft geen ooren;
Medea kan hem niet bekoren,
    Hoe datse vloekt, en klaagd en vleid.

Demofoön veracht de tranen,
    (35) Van Fillis die zoo treurig schreid,
Tot spot der trotse Tracianen.
    O kunstgeleerde Zanggodin,
    Hoe deftig spreektge van de min
Met hemelval in duitse vaarzen!

    (40) Gij zult als Eschillus t’Atheen,
Geschoeid met purpre Dichterslaarzen,
    Noch in des Amstels Schouwburg treên.

                                        J. DULLAARD.

Continue
[p. 1]

TREURBRIEVEN

DER BLAKENDE

VORSTINNEN

VAN

PUBL. OVIDIUS NASO.

Inhoud van den eersten Brief.

IK zal den Inhoud van den eersten Brief van onzen Poéet wat breeder ontvouwen, dewijl het begrip van veel volgende, daar aan is* hangende, in dewelke ik, om redenen, korter wezen zal.
ALS alle de Goden ende Goddinnen, behalven alleen ERIS, Goddinne der Tweedragt, ter bruyloft genood waren van PELEUS, EACUS Zoon, ende de Nimph THETIS zijn Bruyd; op den Berg [p. 2] Pelion in Thessalien. Zoo heeft zij, verstoord zijnde op die gene die met JUPITER aan tafel zaten, als JUNO zijn Vrouw, PALLAS ende VENUS, in ’t midden van henlieden een Appel geworpen, op dewelke geschreven stond; Dat deze gegeven werde aan de Schoonste. Ende als ijder van haar meende de schoonste te zijn, ende JUPITER over deze zaak geen oordeel wilde vellen, op dat hij, noch zijn Vrouw, noch zijn Dochters, aanstoot mogte geven; zoo heeft hij haar tot PARIS gewezen, die bij een Herder opgevoed zijnde, doe het Vée op den Berg Yda hoede; van dewelke hij haar belaste het oordeel ende vonnisse dezes twists, te eysschen. Deze PARIS was de zoon van PRIAAM ende HECUBA Koning ende Koninginne van Trojen; als zij van hem zwanger was, zoo droomdeze, datze een Fakkel baarde, die heel Trojen in brand stak; PRIAAM, hier op vragende het Orakel der Goden, verstond uyt de Wichelaars dat HECUBA een Zoon zoude baren, die zijn Vaderland in brand zou helpen; weshalven hij haar geboden heeft, ’t zij watze baren zoude, het zelve te doden. Maar als zij den Jongen, dewelke naderhand PARIS genoemd is, gebaard hadde; heeft de moederlijke zucht haar belet hem te doden, Ende PRIAAM bedriegende, heeft hem heymelijk aan de koninglijke Herders overgegeven om op te voeden. Hij is dan als een Herders Zoon, ofte zoo andere willen, als een Slaaf onder het [p. 3] Vée gequeekt; hebbende ENONE tot zijn Huysvrouw. Als de drie verhaalde Goddinnen tot hem gekomen waren in de Valeyen van Yda, zoo heeft elk (gelijk het in ’t pleyten gaat) hem trachten met beloften om te koopen; JUNO, als Koninginne der Goden, beloofde hem Rijkdom ende Koningrijken: PALLAS, Wijsheyd ende kennisse van alles: VENUS, Wellust, ende tot sijn gebruyk de schoonste Vrouw van den gantschen Aardbodem. PARIS haar in ’t breede gehoord hebbende, belaste datze naakt voor hem zouden staan, om dies te gewisser oordeel van haar Schoonheyd te konnen strijken: Ende eyndelijk, door VENUS beloften allermeest ingenomen zijnde, heeft voor haar gevonnist. Het welke JUNO en PALLAS ten hoogsten spijtende, hebben voorgenomen den ondergang van Trojen te betrachten; het welke aldus geschied is.
    PARIS wederom in gunst aangenomen zijnde van zijn Ouders, ende HECTOR, zijn Broeder, heeft een aanzienlijke Vloot toegerust, ende is met dezelve vertrokken na Sparten, alwaar hij van MENELAUS, de Broeder van AGAMEMNON, Koning der Grieken, als een Gast, zeer heerlijk onthaald wierd, de welke na een korte wijl, schielijk na Kreten moetende vertrekken, heeft zijn Huysvrouwe HELENA (die een Dochter van JUPITER ende LEDA was) belast, den Trojaanschen Prins in zijn afwezen wel te onthalen. Welke gelegendheyd PARIS waar- [p. 4] nemende, heeft haar, alzooze de schoonste was die men bedenken konde, ontschaakt, ende met zijn Vloot na Trojen gebragt. Als nu AGAMEMNON ende MENELAUS vaak te vergeefs Gezanten na Trojen gezonden hadden, om haar wederom te eysschen, zoo hebben zij besloten, ’t ongelijk met Wapenen te wreken, ende haar alzoo wederom te krijgen, ofte Trojen te verdelgen: Tot welken togt, als alle de Vorsten van Grieken zich ten oorlog vaardigden, heeft ULYSSES, de Zoon van LAËRTES ende ANTIKLIA, verdronken in de liefde van zijn nieuwe Huysvrouw PENÉLOPE, die zeer jong was, zich geveynst uytzinnig te zijn, om alzoo bij haar te mogen blijven, ende den Togt niet te volgen. Maar als PALAMEDES, een gaauw ende grootachtbaar Man onder de Grieken, dit bedrog ontdekte, zoo is hij gedwongen, met de andere Princen, na Trojen te vertrekken, alwaar hij betoonde hoe veel hij met list ende dapperheyd vermogt. Eyndelijk, na vele ende verscheyde slagen, na een tienjarige belegeringe, is de Stad ingenomen ende verwoest, als ULYSSES met de andere Hoofden der Grieken, mede te scheep ging om naa ’t Vaderland te keeren, zoo is zijn Schip, van wegen MINERVAAS gramschap (de welke wat kleyneer aangedaan was) met zoo gestadige buyen ende zeestormen gesloofd, dat hij van de andere afdwalende, tien Jaren geswerfd ende gedoold heeft, al eer ULYSSES met zijn Makkers t’huys [p. 5] konde geraken. Als nu PENÉLOPE, de Dochter Van ICARIUS en POLYCASTE, zijn Huysvrouw, haar tot noch toe eerbaar ende kuysch houdende, niet wist wat de oorzaak van zoo langen uytblyven was; zoo heeftze dezen Brief aan hem geschreven, in de welk zij hem met vele redenen poogd in zijn Vaderland te trekken; sprekende aldus.



Penélope aan Ulysses.

DIT schrijft Penélope, die traag zijt in uw Trouwe,
    Ulysses, schrijft niet weêr, maar vaardigd Schip en Paard;
Verwoest leyt Troje, doch tot vloek der Griekse Vrouwen;
    Heel Trojen en Priaam (a) was naauwlijx zoo veel waard.
(5) Och of, doe met zijn Vloot na Lacedemon (b) redde,
    Dien overspeel’gen Boef (c) in Zee verzwolgen was!
Ik ley nu niet zoo koel en eenzaam in mijn Bedde,
    Noch klaagde dat de Zon zoo traag volbrogt zijn pas;
Dat ik met webb’ en spoel vergat mijn lange nachten
    (10) Tot mij mijn moede hand ter Weduwkamer wees.
Hoe slim ’t gevaar noch was, noch ging ik ’t slimmer achten,
    De Liefden is een ding vol van benaauwde vrees.

        AANTEYKENINGEN.

    (a) Koning van Trojen. (b) Een Stad in Griekenland, alwaar Menelaus, de Man van Helena, regeerde, ende hij, volgens dien, woonachtig was. (c) Paris.

[p. 6]
Mij docht ik zag na u* de felle Trojers jagen,
    Op Hectors (d) groote naam besturf en beefden ik;
(15) ’t Zij dat ik hoord’, hij had Antilochus (e) verslagen,
    Antilochus die was daar d’oorzaak van mijn schrik;
Of dat Patroclus (f) sturf in ’t schijnvermomde wapen.
    Ik weende om dat de List ook had haar ongeluk;
’t Zij dat Sarpedons (g) Speer de fiere Borst deê gapen
    (20) Van Tlepoleen (h) zijn dood vernieuwde weer mijn druk.
In ’t kort, wie dat’er bleef van onze Legerhelden,
    ’t Viel op mijn lievend Hert zoo koud als ijs en steen;
Ik dank de goede God mijn kuysheyd zoo vergelde,
    Dat Troje leyt, en gij gezond na huys moogt treen;

    (d) De oudste Zoon des Konings Priáam, die een hooggeacht Krijgsman was, ende van wegen zijns Vaders hoogen ouderdom, het bewind des Rijks, ende den gantschen last des Oorlogs op den hals had. (e) Een vermaard Overste in’t Leger der Grieken. (f) Een jong Ridder onder de Grieken, die Achilles, als hij niet vechten wilde, om dat Briséis hem van Agamemnon afgenomen was, zijn Wapenen aanschoot: Patroclus ging met moed tegen Hector aan; Hector zoekende groote eere in te leggen, alzoo hij meende dat het Achilles (wel de strijdbaarste ende meestgevreesde onder de Grieken) zelfs was, vocht dapper met hem, ende versloeg hem eyndelijk; ’t geen Achilles, die hem zelve bemind had, zoo verdroot, dat hij het Hector, noch naderhand, met de dood heeft doen bezuuren. (g) Koning van Lijcien, die de Trojanen te hulp gekomen was. (h) De Zoon van Hercules ende Astioche, Koning van Rhodus, die de Grieken met de Rhodische Vloot te hulp quam.

[p. 7]
(25) De Vorsten zijn weêrom, de Grieksche Altaren branden,
    Men hangt des vijands roof voor onze Tempelgoôn.
De Vrouwschap vierd het heyl der Mans met offerhanden
    Die stellen haar den ramp van Troje breed ten toon.
De Jongheyd staat verzet, den Ouderdom verwonderd;
    (30) De Vrouw hangt aan de mond haars Mans, die vast verteld:
d’Een teykend op den disch een Slag, en menig honderd
    Zoldaten, hoe de Stad van buyten was gesteld;
Hier langs liep Simoïs (i), ’t Sigeessche (k) Veld en Haven,
    Daar stond het hoog Gebouw van Koning Priaams Hof (l).
(35) Hier vocht Eácides (m), daar ging Ulysses draven.
    Gins trokmen’t bloedig lijk van Hektor door’et stof (*)

    (i) Trojaansche Revier, die haar met de Revier Scamander vervoegd. (k) Een Veld, komende aan een van de hoofden van Trojen. Strabo verhaald, dat alhier het graf van Achilles was, als mede van Patroklus en Antilochus, daar de Ilienzers jaarlijx zieloffer deden. (l) Ilion of Pergamus. (m) Achilles, die Eácides genaamd word, om dat hij de Neef van Eákus was, zijn Vader was Peleus zijn Grootvader Eákus, de Zoon van Jupiter en Egina.

    (*) Hic versus in latino textu, diversimodo legitur, Hectoris cadaver terrebat equos qui sc. trahebant per pulverem; huc refer illud, Virgilii lib. 2. Eneidos.
        In sommis ecce ante oculos maestissimus Hector,
        Visus adesse mihi largosque effundere fletus,
        Raptatus bigis, & quondam aterque cruento
        Pulvere perque pedes trajectus lora tumentes.

[p. 8]
Dit hoorde uw Zoon (n), om u te zoeken afgezonden,
    Uit’s grijze Nestors (o) mond, hij tuigde’t weêr aan mij,
Hoe Rhezus (p) in zijn tent, en Dolon (q) in de ronde
    (40) Gedood zijn, deze in slaap, die door bedriegerij.
Gij dorst, ô roekelooze, en speelder van uw leven,
    Aanranssen ’s nachts met list het Tracisch Legerrot,
En op een oogenblik’er veel de doodsteek geven.
    Gij dacht nochtans wel eer aan mij, en veynsde u zot,
(45) Mijn hert dat sloeg van schrik wanneer men mij vertelde
    Dat gij op Rhezus paard door ’t Grieksche leger reed,
Maar wat baat mij ’t verderf van Ilion (r), de velden
    Daar uwen arm het hoog Gebouw ter neder smeet?
Indien ik blijf als doe de Stad uw macht nog trotste,
    (50) En dat ik eeuwig van mijn Man zal zijn ontvoegd.
Zoo duurd Pergaam (s) voor my, schoon’t lang ter neder plotste,
    Daar nu de Winnaar met gevangen ossen ploegd.
Daar eertijds Troje stond, moet nu de zeyssen snijden
    Het koren, dat van’t bloed der Frijgen (t) welig spruyt;
(55) De ploeg kan naauw de half begraven beenders mijden;
    De dikke muuren staan bedekt met gras en kruyd.

    (n) Telemachus, de Zoon van Ulysses en Penélope, die van zijn Moeder in verscheyde steden uytgezonden wierd om zijn Vader te zoeken. (o) Koning van Pylos in Grieken land, een zeer welsprekend Prins, die, om zijn verstand en grijze ervarendheyd, bij de Grieken hoog geacht was. (p) Koning van Tracien, die de achterwacht in der Trojanen leger had. (q) Een van de Oversten van Rhesus, die van Ulysses en Diomedes verradelijk zijn om hals gebragt, als zy ’s nachts in’t Leger vielen. (r) ’t Kasteel van Troyen. (s) ’t zelve. (t) Troianen: zy wierden ook Phrygen genaamd, om dat den Landbodem Phrygia heete.

[p. 9]
En gij, die winnaar zijt, blijft wech; ik kan nooyt peylen
    Wat oorzaak; in wat hoek of oord gij wreedaard zweefd.
Al wie van ver, en vreemd aan onze kust komt zeylen,
    (60) Die vraag ik veel na u, en of mijn Man noch leefd?
En of hij hem ooyt zag in vergelege hoeken?
    Zoo geef ik hem een brief, geschreven van mijn hand.
Ik deê in Nestors Stad te Pylos (v) onderzoeken;
    Maar ’t was te Pylos al onzeker misverstand.
(65) Te Sparten (w) meê, doch hier was ook niet waars te halen
    Waar steekje? en in wat land, wat steden, kust of oord?
Apolloos hooge Stad (x) mogt liever noch staan pralen;
    Ach ’k word nu zelf op mijn verkrege wens verstoord!
’k Zou weten waar gij vocht, en kon maar oorlog vreezen,
    (70) Ik zou aan veler klagt slechs meê deelachtig zijn;
’k Weet nu niet wat ik vrees, ’t komt alles voor mijn wezen,
    Daar staat een open veld voor mij van zorg en pijn.
Het Land heeft zijn gevaar, de Zee zijn stuursche wegen:
    ’k Meen staag dat dit of dat uw lange reys vergroot.
(75) Maar wijl ik dwaze (na gy manvolk zijt genegen)
    Dit denk, zoo zit misschien een ander op uw schoot;
Gij zit misschien en praat van uwe boersche Vrouwe,
    Die al haar tijd met wol en keurlijk linde spild.
Ik dool; en laat dat quaad mijn zinnen niet weêrhouwen.
    (80) Dat gij doch, als nu vrij, niet achterblijven wild;
Mijn Vaâr Ikarius die dwingt mij te verlaten
    Mijn Weduwbed, en mord gestadig dat ik wacht:
Maar ik ben de uwe, en het behoord zoo, laat hij praten;
    Penélope blijft trouw Ulysses Bruyloftsnacht.

    (v) Een stad in Grieken. (w) Sparten en Lacedaemon is een en ’t zelve. (x) Trojen word alzoo genoemd, om dat het van Apollo gesticht is.

[p. 10]
(85) Hij word nochtans door mijn zoo deugdsame gebeden
    En eerbaarheyd verzet, en toomd zijn ijver in.
De Dulichen (y) en die op ’t hoog Zacyntus (z) treden,
    En Zamers (aa) vrijen mij met ongetoomde min;
Zij woeden in uw Hof als losgelate honden,
    (90) En quisten uwen schat, mijn waardige ingewand
Wat zal ik van Polyb, Pyzander, d’ongebonden
    Eurimach, van de gierige Antinoüs (b) zijn hand,
En andre zeggen? die met onbeschofte brokken,
    Haar vullen van het geen gij kreegt met zweet en bloed,
(95) Den kalen Irus (c) en den haan van ’t vee te slokken
    Melanth, zijn ’t leste schuym der roovers van uw goed.
Drie zijn wij in getal met werelooze handen,
    Ik, Vaâr Laërtes, en Telemachus uw Kind (d).
Hij was eens schier met list ontsnapt uyt onze banden,
    (100) Als hij, ons tegen dank, na Pylos was gezind.
Ik bid de Goôn, datz’hem, na d’order der natuuren,
    Ons beyde, my en u d’oogappels luyken doen;
Dat wenst ons Herder (e), en wiens dagen lang verduuren
    Uw Voedster (f) en Eumées, die ’t varkenskot gaan hoên.

    (y) Deze waren twee in getal, en bragt zes knegten meê. (z) Deze waren vierentwintig. (aa) Deze waren twintig: alle Vryers van Penélope. (b) Uyt het getal der voorverhaalde. (c) Yrus was zeer arm, waar van noch ’t spreekwoord, Yro pauperior, is; hij was een vermaard Bedelaar van Ithaka, alwaar Penélope Hof hield, en bol van buyk, maar weynig van kracht; hij quam dagelijkx zig te Hoove opvullen, gelijk de Historiën verhalen. (d) Het Zoontje, gelijk gezeyd is. (e) Phyletus. (f) Euriklia, de Dochter van Pizenor, Ulysses Voedster, die Laërtes om dertig Ossen, alsse noch een iong Meysken was, gekogt had.

[p. 11]
(105) Laërtes kan het Rijk door zijn onbruykb’re jaren
    Rontom de Vijanden niet langer gade slaan;
Uw’ Zoon word haast meer mans, mag hem het leven sparen;
    Hij moest ook nu alree, aan ’s Vaders zijde staan.
En ik en heb’ geen macht d’onheusse van mijn daken
    (110) Te weren, daarom komt te rasser tot uw Land.
Gij hebt, ik bid gedenk, uw Zoon die nu moest smaken
    In ’t eerste van zijn jeugd, zijn Vaders kloek verstand;
Ziet op Laërtes om zijn oogen toe te sluyten,
    Die nu zijn stervens uur alle oogenblik verwacht;
(115) Ik die een Meysje was, wanneer gij trokt na buyten,
    Zal als gij weer komt, zien verouwd en zonder kracht.

Continue
[p. 12]

Inhoud van den II. Brief.

DEMOPHOÔN, de Zoon van THESEUS ende PHEDRA, van den Trojaanschen Oorlog wederkeerende, ofte zoo zommige zeggen, uyt zijn Vaderland in ballingschap gedreven zijnde, is door ongestuymheyd der Zee, in Thracien aangekomen, ende aldaar van PHYLLIS, de Dochter van LYCURGUS en CRUSTUMENA, dewelke doe, als Koninginne, over Tracien heerschte; zeer minnelijk onthaald met huysvestinge, tafel- ende bedgemeenschap. Als hij zich een wijl tijds bij haar onthouden, ende gehoord hadde de dood van Mnestheus, die zijn Vader THESEUS uyt de Stad van Athenen ende het gantsche gebied van dien had verjaagd, ende voor hem zelven bemachtigd. Zoo is hij, uyt begeerte van ’t Rijk te bekomen, naar Athenen vertrokken, Phyllis met diere eeden beloovende, dat hij binnen de tijd van een Maand wederom zoude komen, verzekerende dat hij maar eens te Athenen moeste zijn om zijne dingen effen te stellen. Zij heeft zijn Schepen dan laten verklutzen ende toerusten. [p. 13] Maar als hij van haar ontslagen was, heeft hij van geen wêerkomen geweten; derhalven nu al vier Maanden verstreken zijnde, heeft PHYLLIS dezen Brief aan hem geschreven, in dewelke zij hem vermaand, dat hij aan hare weldaden, ende zijne gedane beloften gedachtig zoude zijn, ende in getrouwheyd volherden: Het welke indien hij vergat, zoo dreygd zij haar Kuyscheyd, dewelke hij onteerd hadde, met een wreede, ende gemoedigde, dood te willen boeten.


Phyllis aan Demóphoön.

DEmophoön, ik klaag, uw Phyllis, uw Waardinne,
    Dat uw beloofde tijd allang is overtreên;
De Maan zouw nauw vervuld, geen nieuwe hoorens winnen,
    Voor gij weêr anker worpt aan onze Strand en Rheen.
(5) De Maan was viermaal vol, z’is viermaal weggeweken,
    En de Sithoonsche (a) Kust verneemd uw Schepen niet.
Maar rekenje al de tijd die ik verliefde reken,
    Zoo zieje dat mijn klacht niet voor haar tijd geschied.
Mijn hoop was langzaam, ’k loof ook traag (’t geen te gelooven
    (10) Vaak schaad’lijk is) uw list, die nu gantsch schaad’lijk min.
Dik als het witte schuym der baren golft na boven,
    Zoo dacht ik ’t was uw Zeyl, Demóphoön komt in.

    (a) Sithonien* is een gedeelte van Tracien, ende werd derhalven de Kust alzoo genaamd.

[p. 14]
’k Vervloekte Theseus (b) dat hij u niet had ontslagen,
    Hij heeft misschien uw Reys in ’t minste niet weêrstaan.
(15) Dan meend’ ik weer eens dat u ’t Onweer mogt vertragen,
    Of zeylend’ naar de Stroom van Hebrus (c), waart vergaan.
Ik heb de Goden dik voor uw behoud gebeden,
    Haar Altaars met Amoom en Wierook opgehoogd.
’k Sprak dik als Wind en Zee voorspoedig was, dees reden,
    (20) Nu komt hij, ’k weet hij komt zoo hij noch ademtoogd.
En daarenboven kost mijn heusse min wel spelden
    Alle oorzaak, al het geen dat yemand tegen houd;
Maar gij zijt traag, en laat verbond noch liefde gelden,
    Uw diergesworen Eed zoo heylig toevertrouwd.
(25) Demophoön gij gaaft uw woord en Zeyl de Winden,
    Uw’ woord en heeft geen trouw, uw’ zeyl geen weerkomst beurd;
Zeg wat heb ik misdaan? ’t en zij ik dwaaslijk minde,
    ’t Kan wezen dat ik u door misdaad heb verbeurd:
Alleen dit schelms, dat ik u schelmsche heb ontfangen,
    (30) Hoewel ’et op verdienst en reden was gegrond.
Zie waar zijn nu uw Eên en hand aan hand te prangen?
    Uw Goden die schier staag besturven in uw mond?
Waar is nu Hymen (d) die voor al mijn levens Jaren,
    Als borg en gijzelaar van uwe Trouw zou staan?
(35) Gij zwoerd mij bij de Zee en ongestuyme Baren
    Waar over gij zoo vaak moest heen en weder gaan;
En bij uw Grootvaâr (e) zijn ’t slechs geen verzierde flitsen,
    Neptuin, die met zijn Vork de woeste Baren stild;
Bij Boog en Pijlen die mijn leed nu vinnig spitsen:
    (40) Bij Pallas Beukelaar en ’t Gorgons Wapenschild.

    (b) De Vader van Demóphoön. (c) Een Rivier in Thracien. (d) De God des Houwelijks. Neptuin, de ZeeGod, was Grootvader van Demóphoön.

[p. 15]
Bij Juno anderwerf die d’ echte Houw’lijksbanden
    Bezorgd (f), en die Goddin die ’s Bruyloftsfakkels draagd (g).
Doen al de Goon nu wraak, wiens naam gij steld te schande
    Gij een, zijt niet genoeg, om zoo te zijn geplaagd.
(45) ’k Heb uw verflenste Vloot verklampt, en weer doen boeten,
    Ik heb het Schip gerust, dat mij mijn Trouw verzond;
Het roeytuyg afgerecht, den weg voor snoode voeten
    Gebaand, en ’t staal gescharpt waar door ik ben gewond.
’k Betrouwde uw lek’re tong, waar mee gij wel kond strelen,
    (50) ’k Betrouwde uw edel bloed, en dier besworen Goôn;
’k Betrouwde uw tranen (kan me ook met sijn tranen spelen?)
    Zij gaan ook na de kunst daar heenze zijn geboôn.
De Goôn geloofde ik ook. Wat zijn nu al die panden?
    Ik wier aan alle kant zoo doende licht misleyd.
(55) Noch spijt me niet zoo zeer dat ik met Rhee en Stranden
    U hulp, had hier mijn gunst haar leste steen geleyd;
Mij rouwd dat ik een gast zoo schandlijk heb vergonnen
    Mijn Bed, dat ik mijn Schoot aan hem verlenen most.
Ach dat doch op dien nacht mijn draad was afgesponnen
    (60) Doe Phyllis noch voor kuysch en eerlijk sterven kost!
Maar ’k hoopte en dacht u met verdiensten te gewinnen,
    ’t Is eerelijke hoop die op verdiensten beyd;
’t Is kleyne roem een lichtgeloovig Meysjes zinnen
    Te stelen, ’t oprecht hert verdiend medoogendheyd.

    (f) Juno is de Goddinne des Houwelijks. (g) Ceres werd gezegt des Bruylofts Fakkels te dragen. Want alsze noch niet wist dat Pluto haar Dochter Prozerpijn ontschaakt hadde, datze haar niet alleen bij daag, maar ook bij nacht mogt zoeken, zoo is haar Beeld, op den Berg Aetna in Sicilien, met twee brandende Fakkels geschilderd.

[p. 16]
(65) ’k Ben minnend, en een Vrouw in uw gevley verdronken,
    God geef dat dit de Krans van al uw eere zij;
En dat uw Beeld mee bij d’Egiden (h) mag staan pronken
    Uw’ Vaâr voor aan met zijn vergode Tijtelrij;
Als hier van Scyron (i) en Procrustus (k) is gelezen
    (70) Hoe Scynis (l), en de stier van Minos (m) is geveld;
Thebaanse Stad (n) verwoest; Centauren (o) wreed van wezen
    Geslacht, en Plutoos Rijk (p), in groote roer gesteld;

    (h) De Broeders en Vaders van Demóphoön, want zij van Egeus afkomstig zijn. (i) Zij verhaald zijn vaders daden. Sciron was de Zoon van Canetheus ende Emioche, een Struykroover, die van Theseus, als hij naar Athenen ging, om hals gebragt is. (k) Prokrustus dwong den reyzenden Man op een bed te gaan leggen, die langer waren als het bed, kapte hij zoo veel af alsze langer waren, de korter, rekte hij uyt: Deze is mede van Theseus doodgeslagen. (l) Een wreede Struykroover aan den Corinthischen Isthmus, die de lichamen der Reyzigers aan kromme palen* band, die hij met geweld wist recht te stellen, ende verscheurde de Menschen alzoo van een. (m) Deze was van boven een Man, van onder een Stier, die Pasiphaë, de Huisvrouw van Minos, Koning van Kreten, bij een Stier geteeld had. Gelijk wij breeder verhalen zullen in den inhoud van Ariadne aan Theseus. (n) Thebe de Hoofdstad van Beötien, van Theseus verwoest. (o) De Zonen van Juno en Ixion, Monsters, die, alsze Hyppodamia, de Huysvrouw van Perithous zijn vriend, op den Berg Pelion ontschaken wilden, gedood heeft. (p) Theseus is met Perithous in de Hel gegaan om Prozerpijn wederom te halen, alwaar veel strijd om ging.

[p. 17]
Laat dan op ’t laatst uw Beeld met deze Tijtels pralen;
    Dees is ’t die zijn Waardin, door list verliefd, bedroog.
(75) Van zoo veel stof om op uw’s Vaders deugd te malen,
    Scheen u het loos verraad van Ariadne (q) in ’t oog;
Dit volgje alleen in hem ’t geen u alleen ontschuldigd;
    Gij neemt wel d’ondeugd, maar geen deugd uw’s Vaders an;
Doch zij is nu ten trouw al beter ingehuldigd,
    (80) En rijd hoogmoedig op ’t gehalsterd Tijgerspan (r)
Maar mij verachten nu de Tracen (s) die ’k verachten,
    En dwong een Vremdeling, voor haar, verhoogd te zien;
d’ Een zeyd, zij mag nu na ’t geleerd Athenen (t) trachten,
Het strijdbaar Tracen zal, een ander wel gebiên.
(85) De daad betuygd het werk; ik wensch hem nooyt gelukke
[volgens de errata: (85) Aan d’uitkomst keurd men ’t werk. ik wensch hem nooyt gelukke]
    Zijn oogmerk, die een zaak, na d’uytkomst, laakt of acht;
Maar als uw Schip en riem al schuymend aan komt drukken,
Dan heb ik eerst het heyl voor mij, en ’t volk betracht.
Maar ’k heb geen heyl betracht, g’ en taald naar mijn Paleyzen,
    (90) Noch zult in Bistoons poel (u) ooyt wassen uwe lêen.

    (q) Thezeus liet Ariadne zitten op het eyland Naxus, zijnde een groote ondankbaarheyd betoond aan die gene, die hem van de dood verlost hadde, gelijk wij in Ariadnes brief zullen zeggen. (r) Ariadne is naderhand van Bachus in den Hemel opgenomen, op een wagen die van Tijgers voortgetrokken wierde. (s) Dit zijn de Vorsten van Tracien, die Phyllis niet begeerd had. (t) Athenen was een School van alle wetenschappen; ende werd op schimp gezeyd, dat Phyllis nu daar naar toe mag gaan, ende bij Demophoön wonen. (u) Een poel in Tracien. Het was een oud gebruyk, dat men, reyzende, onderwegen de voeten wiesch.

[p. 18]
’k Vergeet nooyt die gedaant, wanneer gij wech zoud reyzen,
    En dat uw Vloot vast uyt de Haven schoot, voor heen;
Hoe dat gij aan mijn Hals verwerd en vast bleeft hangen,
    En drukte zonder eynd, en kuste pas op pas;
(95) En weende mond aan mond op mijn beweende wangen,
    Al klagend dat de Wind zoo dra voorspoedig was;
Dat noch dit leste woord besloot uw valsche reden,
    Vaart wel mijn Phyllis wacht op uw Demóphoön;
Hoe wachten? die vertrokt om nooyt te rug te treden?
    (100) De Schepen die mijn Zee nooyt overvoeren kon?
Ik wacht nochtans; ey keer slechs laat tot uw Beminde,
    En hebt alleen in tijd, en niet in trouw misdaan.
Wat of ik droeve bid? Men zou misschien nu vinden
    Een and’re liefde, en Vrouw voor uwe oogen staan.
(105) Maar ’k meen gij nooyt, na mij, een Phyllis hebt gevonden,
    En vraagje wie ik ben, dees Phyllis? en van waar?
Die uw Demóphoön, van zukling schier verslonden,
    Met Havens en onthaal bevrijd heb van gevaar.
Wiens schat ik heb vergroot, die ’k arm heb mild gegeven
    (110) Mijn gaven, en die ik noch veel verrijken zou;
Op ’t machtig Rijkspoor van Lycurg (w) ten Throon verheven
    En Scepter naauwlijks te beheerschen van een Vrouw.
Zoo ver als Rhodope (x) tot Hemus (y) hooge boomen
    Sich spreyd, en Hebrus (z) zijn ontschote wat’ren stort;

    (w) De Vader van Phyllis. (x) Een Berg in Tracien. (y) Een Berg mede aldaar. (z) Een Rivier mede hier vooren verklaard.

[p. 19]
(115) Wie heeft mijn Maagdom met een slingsche Kraay (a) genomen,
    En kuyssche Gordel met een schelmsche hand ontgord?
Daar heeft Tesiphone (b) met duyvelsche gezangen
    Gespookt bij Schuyvix, en der Strygen (c) naar geluyd;
Daar was Alecto (d) bij, gekranst met korte Slangen;
    (120) Een Lijktoorts heeft het licht ontsteken voor de Bruyd (e).
Noch treê ’k, hoewel bedrukt, op Klippen, groene Stranden,
    En waar het vlak gezicht mijn oogen schier verblind.
’t Zij daags het Aardrijd zweld, of ’s nachts de kille tanden
    Der Sterren glinst’ren, ’k zie alzins na Weêr en Wind:
(125) En alsser maar een Schip van verre komt aan varen,
    Zoo wensch ik dat de Goôn mijn klagen eens verdriet.
Ik loop schier onbezuyst in ’t midden van de Baren,
    En waar de vlakke Zee haar hoogste Water schiet.
En hoe ’t meer naderd, hoe ik meer en meer bezwijke,
    (130) ’k Word flaauw, en ’t Dienstvolk stut mijn half bezweke leên.
Daar is een kromme Rotz, betrokken boogsgelijke,
    Haar endepunten zijn van afgebroken steen;
Hier was ik lest gezind van boven neêr te springen
    En na dat gij volherd, zoo heb ik ’t haast verricht,
(135) Laat mij het Water dan na uwen Oever dringen,
    En onbegraven doen ontmoeten uw gezicht.

    (a) Men verzierde in voortijden, als’er krajen aan yemands slinker zijde vlogen, dat dat een quaad voorteyken was, gelijk veel oude vaarzen zulks bewijzen, in achtinge genomen te zijn. (b) Een van de helsche Razernijen. (c) Alvinnen. (d) Een andere van de Razernijen. (e) Het was in bruyloften een grouwelijk voorteyken, als de fakkels aangesteken waren van brandend lijkhoud.

[p. 20]
Gij zult, hoewel gij ’t Staal in hardheyd moogt verwinnen,
    Noch zeggen, Phyllis ach! gij volgd mij veel te zuur.
Vaak dorst ik na Vergif, ’k neem dikmaals in mijn zinnen
    (140) Te spoeden door ’t Rapier mijn laatste levens uur;
Of ook mijn hals, die zich vaak aan uw ontrouwe armen
    Zoo geyl t’omvlechten gaf, te worgen in een strop.
’k Zal met een brave Dood mijn eerbaarheyd bekarmen,
    En wat de keur betreft, daar wroeg ik niet lang op.
(145) Men zal u op mijn Graf, als wreed geschreven vinden,
    En kennen dan aan dit, of zulk een Dicht uw aard:
Demophoön een Gast, heeft Phyllis, die hem minde,
    Ter dood gebragt; hij gaf haar d’oorzaak, zij het Zwaard.

Continue
[p. 21]

Inhoud van den III. Brief.

HET Koningrijk Trojen genoemd, dat in negen Prinsdommen verdeeld was, is ten tijde van den Trojaanschen Oorlog, geheel ende al onder het gezag van Koning PRIAAM geweest; als derhalven niet alleen de Trojanen die in de Stad waren, maar ook alle de omleggende Steden ende onderdanige Landschappen, in ’t begin Oorlog tegen de Grieken voerden, zoo heeft ACHILLES, de Zoon van PELEUS ende THETIS, met zijn metgezellen, dwingers van Steden, de plaatsen die dicht onder Ilion gelegen waren, aangetast, ende vele t’onderste boven gekeerd; onder dewelke de voornaamste zijn geweest die tegen over Lesbos lagen, als Theba, de Stad van ETION, de Vader van ANDROMACHE en PEDAZUS, het Land van EURIPILUS, TELEPHUS Zoon, en LYRNESOS. Uyt LYRNESOS heeft ACHILLES een Juffertje gekregen dewelke eygendlijk HYPPODAMIA genoemd was, de Dochter van BRIZES,* waar na zij ook alhier [p. 22] BRIZEÏS geheten word; en deze besloot hij zich zelven te houden. Hij kreeg ook ANSINOME, de Dochter van CHRISAS, Priester van APOLLO, die ook CRIZEÏS genaamd wierd, deze begeerde AGAMEMNON Prince van Grieken, voor zijn deel te hebben; maar als door het vyerig bidden des Priesters CHRYSAS, die dikwils Agamemnon gesmeekt hadde om zijn Dochter wederom te krijgen; APOLLO een groote Pest in’t Leger der Grieken zond, ende hij van CALCHAS zijn Wichelaar verstaan hadde, dat de Pest niet eer zoude ophouden, voor dat hij APOLLOOS Priester zijn Dochter weder gaf; zoo is hij genooddrukt geweest het gemeenebest meer te achten, dan zijn eygen wellust. CHRYZEÏS dan wederom gegeven hebbende, zond hij naar ACHILLES, om BRIZEÏS nu voor hem te halen, dewelke ACHILLES hem geenzins weygerde; maar ontstak niet te min hier door in zoo hevigen gramschap, dat hij AGAMEMNON in zijn aangezicht daar over dorst schelden, ja ook hem trachten te dooden, ten ware het PALLAS belet hadde, ende eyndelijk ook niet langer en wilde strijden. Als AGAMEMNON zag dat dezen toorn van ACHILLES, dewijl hij niet vechten en wou, hem, ende de zijne, zeer schadelijk was, zoo heeft hij voorgenomen hem te verzoenen. Hij zond hem met aanzienlijke perzonadjen BRIZEÏS wederom, nevens veel geschenken. ACHILLES weygerde haar ende ook de geschenken t’ont- [p. 23] fangen: Waarom zij hem dezen brief schrijft, in de welke zij klaagd over zijn al te hardnekkige verbolgendheid, ende hem bid, dat hij haar, van AGAMEMNON aan hem opgedragen, doch wederom wil nemen; dewijl, al waar ’t zake dat AGAMEMNON haar niet van zelfs opdroeg, het evenwel zijn schuldigen plicht zoude wezen haar wederom te eysschen: Dat hij de wapenen weder tegen de Trojanen wil aannemen, en ’t zij dat hij in ’t leger wil blijven, ofte enkel gezind is te vertrekken naar ’t Vaderland, dat hij, ten minsten, haar mede wilde nemen, die van Man, Broeders, ende Vaderland ontroofd zijnde, geen andere toevlucht, dan ACHILLES alleen had.


Brizeis aan Achilles.

DEES Brandbrief komt van u, geroofd’ Hyppodamije (a).
    Het schrift is naauwlijks Grieksch, maar een uytheemsche hand;
Wat vlek, of streep, gij ziet, komt uyt mijn tranen glijen;
    Dees tranen, niet te min, zijn tuygen van mijn brand.
(5) Mag ik van u, mijn Heer en Man, een weynig klagen?
    Zoo klaag ik van mijn Heer en Man met weynig reên.
Ik wijt u niet, dat ik zoo ras ben opgedragen
    Aan ’s Konings woord (b), hoewel ’t uw schuld ook vrij wat scheen.

    (a) Het eygen dat Brizeïs is. (b) Agamemnon.

[p. 24]
Want mits Euribates (c) en Taltib om mij quamen,
    (10) Zoo waart gij strakx* gereed met uw geroofde Schat.
Den een zag d’ander aan, men mompelde te zamen
    Anxtvallig, hoe ons liefd zoo weke gronden had.
Waarom niet wat gemard? de tijd kan alles rechten;
    Gij hebt van mij niet eens een afscheydskus gesmaakt;
(15) Maar ’k weende, zonder eynde, en trok mijn blonde vlechten;
    Mij dacht, ik wier doe, voor de tweedemaal, ontschaakt.
’k Heb dik gezocht, door list, mijn Kamerwacht t’ontsnappen,
    Maar ’k was op ’s Vijands boôm, en vreesde meer gevaar;
Ik dacht zij mogten mij, in ’t open veld, betrappen,
    (20) En schenken dan aan d’een, of d’ander, Priaams Snaar.
Gij gaaft me, en ’t moest zoo zijn, maar wild nu gantsch niet hooren
    Van mij, gij blijft verhard in uw verbolgendheyd.
Patroklus (d), als ik ging, blies zelfs mij zacht in d’ooren,
    Wat schreydge? ’t is u maar voor korten opgeleyd.
(25) ’t Is weynig dat gij mij niet weêr eyscht, maar te strijden
    Om mij t’ontgaan? Ga heen, en draagt eens Minnaars naam.
De Koning heeft tot u aanzienlijk af doen rijden
    Heer Ajax, uw Verwant (e), en Fenix (f) groot van faam,
En Vorst Ulysses (g), om mij heerlijk weêr te brengen;
    (30) Men voegde veel Geschenks bij haar welsprekendheid.

    (c) Twee Trompetters, die van Agamemnon aan Achilles gezonden waren, om Brizeïs te halen. (d) Van deze is verhaald in* Penélope aan Ulysses. (e) Een vermaard Prins onder de Grieken. (f) De Zoon van Amintor,* mede een van de Grooten aldaar. (g) Prins van Ithaka, ende zeer welsprekend.

[p. 25]
Wel twintig Vaten, daar zich kunst en koper mengen,
    En zeven Drievoets, eens van werk en kost’lijkheyd.
Noch tien talenten Gouds tot dees’ prijswaarde stukken,
    En twalef Hengsten, alle in ’t loopen hoog geschat,
(35) En noch ten overvloed mogt u ten deel gelukken
    Wat keurlijk Juffrentuyg ’t veroverd Lesbos had.
En boven dien, tot Vrouw een van de drie Vorstinnen
    Van Agamemnons oyr. Maar gij behoeft geen Vrouw.
Indienmen mij door gift uyt ’s Konings hand most winnen,
    (40) Versmaatme nu de gift, dieme anders geven zou?
Achilles wat misdoe ’k om zoo te zijn misprezen?
    Waar is uw liefd’ van mij zoo schielijk heen gegaan?
Wil dan ’t rampzalig lot altijd Vervolgster wezen
    Van die het eenmaal drukt? Moet staag de roede slaan?
(45) ’k Zag Lyrnes (h) Vesten door uw Wapenkracht verslonden,
    En ik was ’t minste deel niet van mijn Vaderland:
Ik zag ’er drie door bloed en dood aan een verbonden,
    Gebroêrs, die eender buyk met mij had voortgeplant;
Ik zag mijn Man (hoe kloek hij was) ter neêr gehouwen,
    (50) En zijn zieltogend Hert noch snikken op de vloer;
Voort al ’t verlies kreeg ik, nochtans Achilles trouwe,
    Gij waart mijn Heer, gij waart mijn Man, gij waart mijn Broêr.
Gij zwoerd mij bij ’t ontzag uw’s Moeders (i) en haar Godheyd;
    Dat ik, tot mijn geluk, van u gevangen wierd.
(55) Te weten; dat men mij, die Bruydsgaaf heb, ten spot leyd,
    En vlied de Schatten die men u te houwlijk stierd.
’t Gerucht loopt ook dat gij, als morgen is geboren,
    Of ’t regend, buyd, of stormd, uw ankers lichten zult:
Welk schelmstuk, als het mij (rampzaal’ge) quam ter ooren,
    (60) Bezweek mijn hert en geest, door schielijk ongeduld.

    (h) Achilles nam Lyrnessus* in, alwaar Brizeïs gewoond had. (i) Thetis, Goddinne van de Zee.

[p. 26]
Vertrekken? ach voor wie zult gij me ellend’ge laten?
    Wat* hoofd of troost zal dan voor mij nog ov’rig zijn?
Dat liever, bid ik, d’Aard mij in haar holste vaten
    Verzwelg, of dat ik brand door ’s Blixems felle pijn,
(65) Eer gij de Ptsijsche Zee (k) zult zonder mij doen schuymen,
    En ik verlaten zie uw Schepen henen gaan:
En wilje voor uw land en Huysgoôn ’t Leger ruymen,
    Uw vloot zal aan mijn lijf geen grooten ballast laân:
’k Zal niet als Vrouw mijn Man, maar als slavin mijn Winnaar
    (70) Bij zijn; gij kond mijn hand tot linde en wol besteên:
’k Laat vrij de schoonste Vrouw van Grieken, u tot Minnaar
    Genieten, en als Vrouw uw Bruylofstkoets betreên,
Waar ’t datze zij de Snaar des Neefs van Vrouw Egijne (l)
    En God Jupijn, aan wie zijn oppergrootvaârschap
(75) De Zeevoogd Nereus (m) gun, en houze voor de zijne,
    Vermaagt aan Goôn op d’eerste en tweede en derde trap.
Brizeïs zal veracht, en dienstbaar voor u bukken,
    En spinnen nacht en dag geheele rokkens af.
Ik bid alleen dat mij uw Vrouw niet mag verdrukken,
    (80) Die mij (en ’k weet naauw hoe) niet heus zal zijn, maar straf;
En dat ze in uw gezicht mijn hayr nooyt af doet snijden;
    En dat je in goedheyd zegt, Dees is ook mijn geweest.
Of, ’k wild ook liever, dan dees snoô verlating lijden;
    Ach ’k werd hier door tot in mijn ingewand bevreest.

    (k) Pthya is een stad in Thessalien, waar na Achilles altemet Pthyus, gelijk van Larissa, Larisseüs genoemd werd. (l) Peleus Achilles Vader, gelijk wij hier voren gezeyd hebben, was de Zoon van Eacus; Eacus was geboren uyt Jupiter en Egina, de Dochter van Azopus. (m) De Vader van Thetis, Achilles moeder.

[p. 27]
(85) Maar waar na wacht gij doch, daar Agamemnons tooren,
    Hem rouwd, en Grieken heel neêrslachtig voor u knield?
Gij die het al verwind (eer alles gaat verlooren)
    Verwin uw gramschap ook, eer Hector (n) ons vernield.
Achilles wild ten strijd, doch eerst tot mijwaards wenden,
    (90) Slaat met voorspoedig lot den deyzenden Trojaan;
Den haat begon om mij, laatz’ ook mij weêr enden,
    En zietme voor ’t begin en eynd uws droefheyds* aan:
En acht’et u geen schand voor mijn gebeên te zwichten,
    Enides (o) heeft zich door zijn Vrouw (p) ten strijd geboôn:
(95) Ik heb het eens gehoord, gij kond het mij berichten,
    Althée (q) van Broêrs beroofd, verloekte haren zoon.

    (n) Hier voren vermeld in Penélope aan Ulysses. (o) Meleager, hij werd Enides genaamd, om dat hij de zoon van Eneus is. (p) Cleopatra (q) De Moeder van Meleager. Ovidius verhaald deze historie in’t brede, in zijn achte Boek der herscheppinge: Dat Meleager, Diana in ’t offeren verstorende, zij hem een wild zwijn in ’t land zond, dat alles onveylig hiel: Meleager de Grieksche Princen bij een geroepen hebbende, om dit zwijn te helpen vangen ende te dooden, ging ook zelfs ter jagt, waar ook haar bij vervoegde Atalanta, de Dochter van Scheneus, een zeer schoone Arkadische Nimph. Meleager van haar schoonheyd ingenomen werdende, heeft het zwijn zelfs gewond ende gekregen, ’t welk hij ’t hoofd afkapte, ende aan haar bragt: Het welke als het Pleuxippus ende Toxeus, Testus Zonen, die Meleagers Oomen waren, qualijck namen, ende haar de eere van deze buyt meenden af te nemen, zoo heeft Meleager [p. 28] haar doodgeslagen: Als Althea, de Dochter van Testus, verstond dat haar broeders van haar zoon om hals gebragt waren, zoo isse in droefheyd ende gramschap zoo zeer ontsteken, dat zij een paal, daar Meleagers leven aan hing (want zoo lange als de zelve duurde, zoo duurde ook zijn leven) in ’t vuur wierp, ende alzoo met dezelve zijn leven verteerde. Maar de Grieksche historien of Schrijvers verhalen dit heel anders. Zij zeggen, dat Althea haren Zoon maar vervloekte met geduurige vloeken, ende hem altijd een ongelukkig eynde wenschte; het welke Meleager zoo ontstelde, dat als de Vijanden op de muuren van Kalidon waren, hij uyt gramschap niet vechten wilde, tot dat eyndelijk Kleopatra, zijn Huysvrouw, hem ten strijd beweegde. Ende dit komt best met onze Poët overeen.

Hij was een strijdbaar man, hij smeet de wapens neder,
    Ontrok zijn Vaderland halsterrig zijnen plicht;
Zijn Vrouw alleen (zij was gelukkig) trok hem weder,
    (100) Maar mijn gebeden zijn bij u van geen gewicht.
Doch dit gaat mij niet aan, ’k heb mij ook nooyt gehouwen
    Als vrouw; men riep mij vaak als dienstmaagd tot mijn Heer
Ter kamer: ’k weet mij noemde eens slavin, Mevrouwe;
    Ik sprak dees naam bezwaard mijn dienstbaarheyd noch meer.
(105) ’k Zweer bij mijn mans gebeent (ach die nooyt grafsteê hielen)
    Gebeent, dat altijd hoog van mij moet zijn geacht;
De heyligheyd van mijn drie broeders brave zielen,
    Die met haar Vaderland, en voor zijn omgebracht;
[p. 29]
En bij ons beyder hoofd, dat wij te zamen bonden;
    (110) Bij uw beroemd rapier, vergieter van ons bloed,
Dat Agamemnon nooit, mijn schoot en heeft geschonden,
    En zoo ik u bedrieg, zoo doemtme uyt uw gemoed.
Dat ik nu sprak manhafte, ey zweert eens van gelijke
    Gij zwoert niet, dat gij van een’ge vreugde temd;
(115) Het volk meend dat gij treurd, daar dertle snaren strijken;
    Daar gij met uwe boel in gulle weelde zwemt.
En zoo’er iemand vraagd waarom gij ’t vechten weigerd?
    ’t Gevecht valt zuur; de snaar, de nacht, en Venus zoet;
’t Is beter op het dons in ’t minneperk gesteygerd,
    (120) Daar de Treïsche (r) lier uw ooren tuyten doet;
Als schilden in uw hand, en scharp gepunte speren,
    En dat een stormhoed druk’ uw braaf gekrulde pruyk;
Maar zeker u beviel al ongemeender eere
    Dan vrij te zijn; uw vreugd was strijd en krijgsgebruyk.
(125) Stond u den strijd slechs aan, doe gij mij naamt gevangen?
    En leyd uw lof nu met mijn Vaderland ter neêr?
De Goôn verzien’t, dat gij met fiere kracht meugt prangen
    Noch zelfs in Hektors borst uw Peleaansche speer (s)
Ha! Griecken zend mij zelfs; ’k zal zelfs mijn Heer gaan vleyen
    (130) Als afgezante, en bij mijn woord veel kusjes doen;
’k Zal meer als Fenix, of Ulysses tong bereyen,
    Geloof mij: ik zal meer als Ajax neefschap spoên.

    (r) De Lier werd hier alzoo genaamd van Orpheus, die in Tracien was, ende de beste lierzang en snarenspel verzonnen heeft. (s) Achilles Lants werd alzo genaamd, niet van zijn Vader Peleus, maar om datse gemaakt was op den Berg Pelion in Thessalien: hij was van Essenhout, gelijk Plinius getuygd, lib. 1. En Strabo lib. 10.

[p. 30]
’t Is wat bijzonders, zelfs, hem om den hals te varen;
    En dat maar zijn gezicht weêr in mijn boezem zeeg;
(135) Weest dan vrij straf en wreed gelijk uw moeders baren (t)
    Al zwijg ik stil, ik wed mijn schreyen maakt u dweeg.
Doch nu ook (dat uw Vaâr Heer Peleus zoo gedijen
    Zijn jaren; dat uw zoon zo fier ten strijde gâ)
Achilles ziet op uw bedrukt Hyppodamije,
    (140) Brand mij rampzaal’ge niet door eeuwige ongenâ.
Doch is uw liefde op mij in enkle haat verstoten,
    Dwingt (die gij zonder u te leven dwingt) ter dood;
Gij dwingt me ook al na ’k zie, mijn verw is al verschoten,
    De hoop alleen van u, houd mij noch uyt den nood.
(145) Begeeft mij die, ik zal mijn Man weêrom begeren,
    En broêrs; ’t is slecht een vrouw het sterven te gebiên.
Waarom gebiên? doorstoot mijn lijf met zwaard en speren,
    Daar woond een edel bloed dat uyt mijn borst zal vliên;
Dood mij door ’t eygen staal dat Agamemnons leven
    (150) Zoo na geroofd had, want Minerve schoot ’er in;
Maar spaar noch liever die gij ’t leven hebt gegeven;
    ’t Geen ik, noch vijand, kreeg, eysch ik nu als vriendin;
Dorst gij na bloed, zoo tap het uyt Troyaansche lijven,*
    Verdelg de trotse stad, het vijandelijk Pergaam.
(155) Alleen, ’t zij gij vertrekt, of dat gij noch zult blijven,
    Doet mij tot u ontbiên uyt Heer en Meesters naam.

    (t) De Zee van Thétis.

Continue
[p. 31]

Inhoud van den IV. Brief.

ALS MINOS, Koning van ’t Eyland Kreten, de Athenienzers overwonnen hadde, zoo heeft hij haar tot een straf opgeleyd, dat zij alle Jaar zeven lichamen harer Zonen ende Dochteren moesten zenden, om van den Minotaurus, dewelke van boven mensch van onder een stier was, verslonden te werden. Als het derde jaar THESEUS, de Zoon van EGEUS, Koning van Athenen, te beurte viel, zoo heeft hij, door hulp van ARIADNE, de Dochter van MINOS, die doe over Kreten heerschte, den Minotaurus verslagen, ende ARIADNE (dewelke hij, van wegen hare bijstand aan hem bewezen) beloofd hadde te trouwen; met PHEDRA haar Zuster t’scheep helpende, weg gevoerd. Maar door het aanraden van BACCHUS, heeft hij ARIADNE op het Eyland Naxus, ofte Chios, zoo zommige meenen, laten zitten, ende PHAEDRA mee nemende, tot zijn Vrouw getrouwd. Als THESEUS met PERITHOÜS van huys vertrokken was om PROZERPYN te ontschaken, ende zeer [p. 32] lang uyt bleef, zoo is PHAEDRA ondertusschen verliefd geworden op HYPPOLITUS haar Mans Voorzoon, die hij uyt HYPPOLITé, een van de Amazoonsche Vrouwen, geteeld hadde; dewelke, als hij een ongetrouwd leven leydende, zich met jagen oeffende, ende dat zij hem niet wel te spreken konde komen, zoo heeftze hem door dezen brief haar liefde geopenbaard, ende getracht met veel beweegde reden tot haar onkuyssche geylheyd te verlokken; ende wijs te maken dat ’er geen misdaad in het bijslapen van een Stiefmoeder ende Stiefzoon gelegen is: wijzende hem aan, dat ’er nu de beste gelegendheyd was, zijn Vader THESEUS van huys zijnde. Eyndelijk tracht zij haar Man zwart te maken, ende zoekt HYPPOLITUS met veel gebeden tot haar min te bewegen.


Phaedra aan Hyppolitus.

’t KRetenzer Vrouwtje wenscht aan d’Amazoonsche Jonker
    Geluk, dat zonder u, nooyt Phedra weder zag;
Lees vrij mijn brief, zoo ze is, ’t zij eerlijk, klaar of donker,
    Daar staat misschien noch yet, dat u behagen mag.
(5) Dus kanme in ’t sijffer wijd en zijd verborgen spreken;
    Een vijand leest het schrift dat van zijn vijand komt.
’kZocht driemaal spraak met u, maar driemaal is bezweken
    Mijn tong, en driemaal op mijn lippen ’t woord verstomd.
[p. 33]
Het ga zoo ’t mag, ’t is best, de liefd’en schaamt te mengen;
    (10) ’t Geen ik uyt schaamte zweeg, steld liefde in schrift ten toon.
Al wat Kupido doet, is noodig te gehengen,
    Zijn’ macht is algemeen op aardsche en Oppergoôn.
Hij zey mij eerst, doe ik in twijffel stond te schrijven,
    Schrijf, hij zal haast geboeyd voor uwe liefde staan.
(15) Ach dat Kupido, als hij mij nu staag doet blijven
    In brand, ook zoo mijn vuur in uwe borst wil slaan!
’k Bevlek mijn echte Trouw met geen onkuysche minne;
    Nooyt zeydme ook (vraagd het vrij) dat ik ondeugdzaam wier.
Hoe later liefd’, hoe meer zij klemd; ik brand van binnen;
    (20) Ik brand, en in mijn borst gloeyd een verborgen vier.
En als het eerste jok de teere Hokkelingen
    Verveeld, en ’t toomgebit een ongeoeffend Paard,
Zoo quaad kan ik de min, die ’k ongewoon ben, dwingen,
    Mijn Geest werd al te plots van zulken pak bezwaard.
(25) De konst van minnespel komt van de kindsche jaren,
    Wie ’t rijp van jaren leerd, die valt ’et zelden licht;
Gij zult het eersteling van mijne onwelkb’re blaren
    Genieten, daar de schuld ons beyder hoeksteen sticht.
’t Is fraay een schoone vrucht van ongeschonde takken
    (30) Te plukken, en een vers bedouwde ontlooke roos,
Maar d’eerste zuyverheyd moest ook zoo niet verzwakken,
    Mijn bloem van eerbaarheyd, die nooyt verflaauwde bloos.
Maar ’t lukt noch wel dat ik een waardig Ruyter vleye,
    Een schandelijke Boel versnood het Overspel.
(35) Al wou Vrouw Juno mij haar Broeders trouw bereyen,
    Dan koos ik voor Jupijn Hyppolitus noch wel.
[p. 34]
’k Leer nu ook nieuw bedrijf (geloof het pas) ’k derf tarten
    Het schrikkelijk gediert, ik ga met fiere moet
Ter jacht en boswaard, ik drijf breedgekranste harten
    (40) In ’t net; ik wijs de Brak dat hij me ’t Wild op doet.
Dan schiet ik eens na wild, of doel op smalle stijlen;
    Dan zet ik mij eens neêr op ’t zachte klavergras.
Nu is Diana (a) met haar boog en vlugge pijlen
    Mijn waardigste Goddin; ik volg uw voet ook ras:
(45) Dan lustme eens op een lucht Speelwagentje te rijden
    En stuyten, met den toom, der paarden snelle vlucht;
Dan loop ik weêr verwoet als Bacchus Heleïjden (b),
    En die op Ida (c) slaan ’t uytzinnig snaargerucht.
Of der halfgode geest van Saters en Driaden (d)
    (50) Door aangeblazen kracht, tot razernij ontsteld.
Want als de dolheyd stild, hoor ik mijn dwaze daden
    Vertellen; ’t innig vuur veroorzaakt dit geweld.

    (a) Diana is de Goddin van de Jagt, ende werd daarom met boog, pijlkooker inde handen uytgebeeld. (b) De Priesterinnen van Bacchus werden alzoo genaamd, om dat Heleus een van de namen is, daar Bacchus mede beteykend werd: Deze zijn uytzinnig alsse zijn Heyligdom bedienen, ende dat door dien zij door goddelijke inblazingen verwoed worden. (c) De Priesterinnen van Cybéle, een Goddin die in Phrijgien zeer geéerd wierd: Deze sloegen op trommelen, daar schaapsvellen overgespannen waren. (d) De Driades zijn Goddinnekens der Rivieren ende boomen, Halfgoden genaamd, om datse geen geheele Godheyd hadden, maar over rivieren ende boomen gesteld waren, ende na een lange eeuwe, met dezelve gezegt wierden te vergaan.

[p. 35]
Misschien komt ook dees Liefd door ’t noodlot van mijn Ouders,
    Want Venus trekt van ons geslacht haar prijs wel fier;
(55) Europa (e) d’eerste van ons bloed, is op de schouders
    Van God Jupijn vervoerd in ’t wezen van een stier;
En Vrouw Pasiphaë (f), mijn Moeder, is gekropen
    In zulk een schijnvalsch beest, en baarde ’er pak en schand;
d’Ontrouwe Thezeus, langs d’onzichtb’re draad geslopen (g),
    (60) Quam uyt den Doolhof door mijn Zusters gaauw verstand,
Ik, om niet te vergeefs mijn dochterschap te dragen,
    Maak nu, de lest van ons geslacht, ook ’t nootlot waar.
’t Komt ook van Gods besluyt; twee moest een huys behagen,
    Ik min uw deftig kroost; mijn Zuster minde uw Vaâr:

    (e) Als Europa, de Dochter van Agenor, Koning van Tyrus, aan de Zeestrand wandelde, ende het vée zag drijven, zoo quam Jupiter, die, van wegen hare uytnemende schoonheyd, op haar verliefde, ende veranderde zich in een schoonen Stier, zij vermaak nemende in den Stier, quam nader bij hem, ja klom eyndelijk op zijn rugge; die haar ophebbende, over Zee na Kreten voerde, ende besprong haar, alwaar Minos uytgekomem is. (f) Pasiphaë was de Dochter van de Zon, die op een Stier schandelijk verliefd zijnde, haar zelven in een houte Koe sluytende, hem alzoo opkreeg, ende den Minotaurus baarde: waar van in den tweeden brief gezegt is. (h) Deze historie werd mede in den tweeden brief verhaald.

[p. 36]
(65) ’t Is Thezeus en zijn Zoon op wien twee Zusters branden,
    Recht van ons beyder huys twee Zegestanders op.
Doen ’t Eleuzijnsche Feest van Ceres Offerhanden (h)
    Gevierd is, had ik best gebleven op den top
Van Gnossus* Stad en Berg (i), van doe wierde ik beklommen,
    (70) Mits ik uw wezen zag, van een ontsteke brand;
Uw kleed was witte zijde, uw hair bekranst met blommen
    Een bloosje verwde uw kaak als purper aan de wand;
En’t aangezicht dat nu een ander stuurs wil noemen,
    Zal manlijk en bestand na Phaedras oordeel zijn.
(75) ’k Wil Jongmans, die zich als de Meysjes çieren, doemen,
    De mans betaamd geen tooy, maar achtb’re zonneschijn.
De strafheyd die gij hebt, en ongeçierde vlechten,
    ’t bekroosde stof, dat past uw heerlijk wezen wel.
’t Zij dat gij ’t briesschend Ros den tajen hals wild rechten,
    (80) ’k Vermaak mij wonder in ’t bedreven paardespel.
’t Zij datje een zwakke lans met kragt om hoog zult drajen,
    Uw fieren arm doet straks mijn oogen op zich slaan.
’t Zij datje een Swijnspriet van Kornoeljenhout zult zwajen;
    In ’t kort, al watje doet, het staat mij wonder aan.
(85) Legt maar uw rouwheyd af, en aard der wildernissen.
    ’k Verdien niet dat ik door uw toedoen werd vermoord.
Wat baat u ’t Jachtspel van Diana nooyt te missen,
    Zoo gij het recht ontrekt dat Venus toebehoord?

    (h) Dit Feest werd alzoo genaamd van Eleuzis, een Stad in ’t Atheensche Land; ende wierd ook van de Athenienzers alle Jaar ter eeren van de Goddinne Ceres gevierd. (i) De Hoofdstad van Kreten, daar Minos zijn Hof hield: Hier trok Phaedra van daan na ’t voorschreven Heyligdom, ende zag Hyppolitus met de meeste genegendheyd.

[p. 37]
Den arbeyd zonder rust en kan niet duurzaam wezen;
    (90) De rust vernieuwd de kracht en sterkt vermoeyde leên.
Ziet hoe zelfs uw Diaan gebruykt haar boog en pezen;
    De Boog, dieme altijd spand, verzwakt en buygd tot een.
Cephaal (k) was ook vermaard op Bergen en Valeyën,
    En had al menig Zwijn en Tijger neêrgeveld,
(95) Hij streelde Auróor, die hem tot min zocht aan te leyën,
    En in haar Titons plaats, een jonge en frisschen Held (l):
Hoe vaak heeft Venus aan Adonis hals gehangen,
    Daar hij in haren schoot zoo diep geschakeld lag (m);
Enides (n) blaakte op ’t bloos van Atalantaas wangen,
    (100) Als hij ’t gevangen wild aan haar te brengen plag.
Laat ook in deze rij ons beyder namen komen,
    Uw Jacht is enkel boers indienze is liefdeloos:
’k Wil zelver met u gaan, en hol noch klippen schromen,
    Daar het kromtande zwijn of beer zijn schuylhoek koos.
(105) Den Isthmus (o) leyt in twee verwoede Zeen beslooten
    En ’t weêrgalmd wederzijds van beyder waterkant;
’k Zal hier met u Traezeen (p) bewonen en vergrooten,

    (k) De Zoon van Eolus,* of zoo Strabo getuygd, van Dionejus: Hy was getrouwd met Prokris, de Dochter van Eurichtheus,* Koning van Athenen: Hy was een groot Jager; ende als het eens op een tijd gebeurde, dat Aurora hem op den Berg Hymettus zag, vleydeze hem tot minne, het welke hij haar toestond. (1) De Man van Aurora. (m) Venus vleyde Adonis op gelijke wijze, als hij ter jagt ging. (n) Dit is hier voren verklaard. (o) Een engte tusschen de Peleponneesche ende Iönische Zee. (p) Daar zijn twee Isthmus, een in Achajen, ende een in Thracien, daar Trezema op leyt.

[p. 38]
    Ik keur ’t Pytheesche Rijk (q) al, voor mijn Vaderland.
Heer Thezeus is mijns sints te lang van huys gebleven,
    (110) Zijn vriend Perithoüs (r) verlaat hij nimmermeer;
Hij acht (ten waar dat wij de waarheyd tegenstreven)
    Voor Phaedra en voor u, Perithoüs te zeer.
Dit ongelijk komt ons van hem alleen niet drukken,
    Hij heeft wel grootelijks ons bey te kort gedaan:
(105) Hij sloeg mijn Broeder met zijn knods aan duyzend stukken (s),
    Mijn Zuster liet hij voor de wilde dieren staan. (t)
De moedigste Heldin der bijlgearmde Vrouwen (v)
    Heeft u geteeld, een Vrouw wel waard zoo grooten Zoon:
En vraagje waarze bleef? Zij is ter nêergehouwen
    (110) Van Thezeus, voor zoo groot’ een pand kreeg zij dien loon (x).
Zij heeft, als echte Vrouw, ook nooyt ten Throon gezeten,
    Op dat gij Bastaard blijft, onwettig tot het Rijk,
Hij teelde uw Broêrs bij mij, die ik nooyt zoo vermeten,
    Maar hij, opvoede tot uw smaat en ongelijk.

    (q) Alzoo genaamd om dat Pytheus, de Vader van Ethra, en Grootvader van Thezeus, daar geregeerd heeft. (r) Hier voren vermeld. (s) Thezeus droeg een knods na ’t voorbeeld van Herkules, daar hij den Minotaurus, Phaedraas Broêr, mede versloeg. (t) Ariadne, die hij op het Eyland Naxus liet zitten. Ziet den tienden brief. (v) De Amazonen gingen met een bijl, hangende aan de rechterarm, ten strijd. (x) Thezeus heeft zijn Vrouw Hyppolite om hals gebracht.

[p. 39]
(115) Och dat mijn Buyk en Vrucht, ô Allerschoonste op aarden,
    Indienze u hind’ren, zelfs in ’t baren was verscheurd!
Ga nu en houw het bed uws Vaders vrij in waarden,
    ’t Welk hij nu vlied, en met zijn daden van zich keurd.
En laat geen ijd’le naam van Maagschap u verschrikken,
    (120) Dat ik een Stiefmoêr om mijn Stiefzoons nachten vley,
Die fijnheyd is veroud, en gaat al lang op krikken,
    Die na Saturnus boersch gebied te gronde ley (y).
’t Is eerlijk bij Jupijn al wat ons kan gevallen,
    Zijn Zuster is zijn Vrouw, die maakt het alles goed (z).
(125) ’t Bijslapen vest haar bloed en stam met sterker wallen,
    Die Venus zelfs omheynd, en nimmer wagg’len doet.
Bid haar om heelens gaaf, ’t zal licht verholen blijven,
    ’t Kan alles onder schijn van ons verwantschap gaan;
Ziet yemand dat ik u omhels, hij zal ’t noch stijven
    (130) Met lof, en zien mij voor een trouwe Stiefmoêr aan.
Gij hoefd in ’t duyster niet te breken of te booren,
    Geen Wacht t’ontsluypen, noch des wreekers dulligheên;
Men zal in’t zelve huys ons zien gelijk te vooren,
    En kussen openbaar, als wij voor dezen deên.
(135) Gij zult met mij noch lof begaan in steê van schande,
    Al schoon gij in mijn bedde en armen wierd gezien:
Toefd slechs niet meêr, en knoopt d’ alreeds bereyde banden,
    ’k Wensch u, na gij mij doet, de Liefd’ zijn gunst wil biên.

    (y) Men zegt dat hij eerst in Italien geregeerd heeft, ende naderhand voor Oppergod verzierd is, dien Jupiter zijn Zoon het gebid ontnomen heeft. (z) Juno is met Jupiter van eenen Vader Saturnus, geboren.

[p. 40]
Ik schaam mij niet voor u ootmoedig neêr te buygen;
    (140) Ha! waar is nu mijn moed en woorden vol van pracht?
Ik had besloten lang te strijden, lang te tuygen
    Mijn kuysheyd, zo men van de liefd yets vasts verwacht,
Nu neyg ik voor uw knien bey mijn Vorstinlijke armen
    Neêrslachtig, och die mind, vergeet zijn deftigheyd;
(145) Mijn schaamte is al ontschaamd, wil ’t die ’t belijd erbarmen;
    Betoom uw straffen aard, die zich in stuursheyd vleyd.
Wat baat mij nu doch dat mijn Vader Zee en baren
    Beheerscht, en dat ook mijn Oudgrootvaâr Blixems schiet (a)?
Dat ik Apol, met zijn bestraalde pruyk en haren,
    (150) Des Hemels held’re Zon, mijn eygen Grootvaâr hiet?
Mijn Adel leyt nu door de liefde in ’t stof gesmeten;
    En spaard gij mij niet, spaar ten minsten mijn geslacht.
Ik heb tot houwlijksgoed het machtige Eyland Kreten,
    Hyppolitus, gebruyk de Koninglijke macht;
(155) Bedwing uw straf gemoed, mijn Moeder kost wel dwingen
    Een Stier (b), is uwen aard dan wreeder als een Stier?
Ey spaar om Venus wil, een van haar Voedsterlingen;
    Datz’ ook altijd uw min zoo handhaaf en bestier;
Dat u Diaan alzoo in ’t Jachtspel wil geleyden,
    (160) Dat in de bosschen u het wild zoo schoon mag staan;
Dat Saters, Pannen al de Godheyd van der heyden (c)
    U zoo begunstig, dat gij’t Zwijn zo dood meugt slaan;
Dat u de Nimphen (schoonze u Meysjes vijand achten)
    Zoo laven uyt haar Bron en beste Watervlied.
(165) ’k Stort tranen bij dees reên, gij leest gebeên en klachten
    Eens Minnares, en denkt, dat gij de tranen ziet.

    (a) Jupiter was Phaedraas Overgrootvader, gelijk gezegt is. (b) Hier voren verhaald. (c) De Berggoden.

Continue
[p. 41]

Inhoud van den V. Brief.

ALS HEKUBA, de Dochter van CYSSEÜS, ende de Huysvrouw van PRIAMUS, Koning van TROJEN, zwanger was, zoo droomdeze dat se een Fakkel baarde, die heel TROJEN verbrande; waar over PRIAAM ontsteld zijnde, ondervraagde daar op het Orakel van APOLLO; van dewelke, als hij verstond, dat hem een Zoon gebaard zoude werden, die zijn Vaderland tot ondergang zoude strekken, heeft hij geboden, datmen die Vrucht, zoo ras alsse geboren mogt zijn, zoude dooden: Maar HEKUBA, als zij het Kind, het welke naderhand PARIS, bij zommige ook ALEXANDER genaamd is, gebaard hadde; heeft, door moederlijke medoogendheyd bewogen, hetzelve aan de koninglijke Herders gegeven, om op te voeden (gelijk ik altemaal breeder in den inhoud van den eersten brief heb verhaald.) Als PARIS tot zijn jaren begonde te komen, ende op de velden dagelijks het Vée hoede, zoo heeft hij tot zijn Lief ende Herderin gekozen ENONE, een Nimph, dewelke [p. 42] hij ook getrouwd heeft, zoo Strabo getuygd. Als hij van zijn Vader gekend, ende wederom in gunst aangenomen was; zoo is hij na Sparten (als zommige schrijven, om EZIÖNE, de Zuster des Konings PRIAAMS, die zijn Moeye was, wederom te halen) vertrokken; alwaar hij HELENA, de Huysvrouw van MENELAÜS ontschaakte, ende na Trojen bragt: Het welke als het ENONE verstaan hadde, zoo heeftse dezen brief aan hem geschreven; waar in zij klaagd over zijn meyneed ende trouwloosheyd, hem biddende, dat hij zijn gantsche Vaderland, dat nu van de Grieksche Wapenkracht gedreygd wierd, niet in gevaar zoude stellen, maar dat hij HELEEN aan de Grieken wederom zoude geven, ende haar weder tot zijn Echtgenoot ontfangen.


Enone aan Paris.

LEest gij mijn Brief, of mag ’t uw nieuwe Boel weêrhouwen?
    Lees vrij, het is geen werk van een Myceensche hand (a),
Ik Pegazeesche (b) Enoón, beroemd in de Landouwen
    Der Phrijgen, klaag op u, die schend uw Houw’lijksband.

    (a) Enone smaad hier op Helena, die van Micenen was; een hoflijke Stad in Grieken. (b) Zij noemd haar alzoo van Pegas (zoo de meeste meenen) een Fonteyn, daar zij geboren was.

[p. 43]
(5) Wat God heeft zich gebelgd aan ons verknochte minne?
    Wat heb ik doch misdaan dat ik u missen moet?
Al wat gij lijd om schuld, dat lijd met zachter zinnen,
    Maar onverdiende straf is bitterder dan roet.
Gij waart noch niet zoo groot doe ik met u te vreden
    (10) Als Man, alreê een Nimph van grooten afkomst was. (c)
Gij die nu zijt de Zoon van Priaam (zuyv’re reden
    Ontzien geen Hoogheyd) waart een slaaf, die trouwde ik ras.
Wij rusten vaak bij ’t Vee, beschaduwd van de boomen,
    Het loof en groene kruyd dat was ons Herders bed;
(15) Wij hebben vaak op hooy en stroô ons slaap genomen,
    En met een slechte hut de grijze kouw verzet;
Wie wees u ’s Jagers weg, de heuvels en de pannen?
    De rotsen, daar het Wild zijn jongen voedsel gaf?
Vaak heb ik u verzeld, de netten uytgespannen,
    (20) Dik over berg en dal dreef ik de Honden af.
De Beuken tuygen noch mijn naam van u ontfangen,
    Men leest ’er noch Enoon van uwe hand gesneên,
En met de stammen groeyd mijn naam ook en verlangen;
    Groey Beuken, rijs vrij op tot luyster van ons tween:
(25) Daar is een Populier, ik denk vast aan die boomen,
    Op d’oever van een Beek, die onze hand noch kend;
Leef waarde Populier gegrondvest aan de Stroomen,
    In wiens ongave schors dit Dicht staat uytgeprent;
Als Paris zijn Enoon verlaat, en noch kan leven,
    (30) Zoo zal het water van den Xanth (d) te rugge gaan.
Keer Xanthus dan te rug, en gaat na boven streven,
    Want Paris leefd, en doet Enoón verlaten staan.

    (c) Zij was van de Rivier Xantus, ofte Scamander (zoo andere willen) geboren. (d) Een Rivier in ’t Trojaansche Land.

[p. 44]
Dien dag beschoor mijn ramp, van doen zag ik uw zinnen
    Veranderd, als ons min zoo koelen eynde nam:
(35) Doen Venus met Minerve, en ’s Hemels Koninginne
    Heel naakt voor uw gezicht om prijs ten oordeel quam (e).
Mijn oogen schoten vuur als gij mij dit vertelde,
    Ik sidderde van schrik in ’t merg van mijn gebeend;
Ik vraag straks oude liên, wat mij dit voorspook spelde,
    (40) ’k Verstond het ongeval, dat nu Enoon beweend.
De Mastboom werd gekapt, men zaagd de hooge Dennen,
    De Schepen loopen af bepikt en toegerust;
Gij weende op ’t afscheyd, wacht u slechs van dit t’ ontkennen,
    Maar schaamd het meer als uw voorgaande minnelust:
(45) Gij weende, en zaagt mij ook al weenende op de wangen,
    Wij mengden, mond aan mond, ons tranen onder een;
’k zag nooyt zoo aan den Olm een tajen Wijngaard hangen,
    Als uwen hals en arm gevlochten om mijn leên.
Ach, ach! hoe vaak, als gij quansuys de wind verbeyde,
    (50) Gaf u uw Volk de leus, nu was ’t voorspoedig weêr!
Hoe vaak quaamt gij weêrom, wanneer gij waart gescheyden!
    Hoe bang viel ’t leste woord, Vaar wel, ’k vertoef niet meer!
Een weel’ge wind omving uw lichte Zeyl en banden,
    De riemen op een rij, ook schuymden in de Zee;
(55) Ik stap, onzaal’ge, toe, en staroog van ons Stranden
    Na uwe Vloot, de Strand deeld van mijn tranen meê.
Ik bid de Zeegoôn, datze u spoedig overzenden,
    Recht op dat uwe spoed verhaaste mijnen val;

    (e) Het oordeel van Paris, ziet hier van op den inhoud van den eersten Brief.

[p. 45]
Zoo moest dan mijn gebed eens anders dwaalstar wenden,
    (60) Ach voor die straffe Hoer (f) was ik dan liefgetal!
Daar staat een groote Rots in’ t midden van de baren,
    ’t Was eerst een Berg, nu springt ’er ’t water steyl om hoog;
Hier zag ik eerst uw Vlag en Schepen hene varen;
    Ik dwong mij naauw, dat ik niet door de golven vloog;
(65) Daar blonk van ’t bovenschip mij ’t Purper straks in de oogen,
    Ik schrikte, want het leek geensins na Paris dragt;
Gij naderde en het Schip wierd dicht aan Land getogen,
    Doen zag ik, heel verbaast, wie gij na Trojen bragt.
Dit was noch niet genoeg, wat mogt ik dulle wachten?
    (70) Zij hing vast aan uw schoot, oneerlijke Vriendin;
Doen scheurden ik mijn kleed, en sloeg uyt al mijn krachten
    Mijn borst, en drukt’ mijn kaak bebloede nagels in;
’k Vervulde’t heylig oord van Ida (g) met mijn huylen,
    Daar bragt ik in mijn hol dees zilte tranenvloed;
(75) Laat ook alzoo Heleén veracht en eenzaam pruylen,
    En dat haar overkoom, het geenze mij nu doet.
Nu voerd gij nevens u, om over Zee te leyden,
    Het geen dat echte Mans zoo snood te schande stell’.
Maar doe gij noch waart arm, en ’t Vée, als Herder, weyde,
    (80) Zoo was Enoón maar Vrouw van u een arm Gezel.
Wat roerdme uw Staat of Pracht, Paleys of groote namen,
    Of onder vele ook meê te wezen Priaams Snaar;
Nochtans niet om dat zich Priaam zou moeten schamen,
    Of Hekuba, dat ik, een Nimph, haar Dochter waar;

    (f) Helena. (g) Een Berg in’t Trojaansche Land, daar Enone haar met Paris had onthouden, ende haar noch zelfs onthield.

[p. 46]
(85) Want ik ben ’t waard, en tracht, als Konings Vrouw, te komen.
    De Scepter past zoo wel mijn handen als de Staf;
Verachtme ook niet, dat ik met u op loof van bomen
    Ging rusten, ’t Purper voegdme al beter als dat kaf.
En veylig is ons liefd’ noch boven al; uw Landen
    (90) En dreygen geen gevaar noch uytlandsche oorlogsmacht;
Heleén werd wêergeëyscht met wraakgeneygde handen;
    Dit Houw’lijksgoed heeft u die trotse Vrouw gebragt.
En of g’er dan weêrom zult geven, moogt gij vragen
    Aan Hector uwen Broêr, of aan Polydamas (h),
(95) Gebruyk Antenors raad (i) en Priaam zelfs, wiens dagen
    En grijze ervarendheyd wel eer een zeylstar was.
Om een ontschaakte Boel uw Vaderland te schenden,
    Is schamens waard; haar Man rechtvaardige Oorlog rust:
En denk niet dat Heleén u trouw zal zijn ten ende,
    (100) Die zoo meyneedig keerd tot uw onkuyssche lust.
En na ik dreyg, zoo schreeuwd Atrides (k) onverduldig,
    Dat gij, uytheemsche Gast, zijn Echtband hebt verkracht:
Gij zult weêr schreeuwen; door geen kunst wierd ooyt ontschuldig
    Een misdaad, ’t is geschied, Heleén is weg gebragt.
(105) Nu blaaktse op uwe min, die eerst Atrides minde,
    Hij lichtgeloof’ge leyd nu eenzaam in zijn bed,

    (h) Een van de voornaamste Raadsluyden onder de Trojanen. (i) Mede een voornaam Raadsheer, die met Polydamas zeer rade (zoo Homerus getuygd) datmen Heleén moest weérgeven. (k) Menelaus alzoo genaamd om dat hij de Zoon van Atreus is.

[p. 47]
Andromache (l) is trouw, en trouw is haar Beminde (m),
    Steld na uw Broeders merk ook zoo uw Houw’lijxwet.
Maar gij zijt lichter dan de dorgedroogde blaren,
    (110) Die van een kleyne wind verwajen gins en weêr;
Gij weegt noch minder als verzengde korenaaren,
    Wiens zap op ’t vlakke veld de heete Zon verteer:
Dat hoorde ik (want het heugdme) uw Zuster (n) eertijds zeggen,
    Dus sprakse, en ’t hayr hing los ontvlochten om haar hoofd,
(115) Enoón wat doeje doch met ploegen en met eggen?
    Uw Ossen zijn vergeefs, gij plant onvruchtbaar ooft;
Daar komt een Grieksche Vaars, die Trojen zal verdelgen (o),
    Met u en ons, Iö (p), beletse, zij komt aan;
Terwijl ’t noch tijd is, doet het geyle Schip verzwelgen
    (120) In Zee; ach hoe veel bloed zal ons dat Schip noch staan!
Naauw zeyze ’et, of men moestse, uytzinnig, tegenhouwen,
    Mijn blonde hayr, van schrik en angst, wierd uytgespreyd;
Ach ware Zangeres, men mag u wel betrouwen,
    Dees Vaars is ’t die nu in mijn bosch en klavers weyd:

    (l) De Huysvrouw van Hector. (m) Hector. (n) Kassandra, de Zuster van Paris, een voorname Waarzeggeres. (o) Heleen werd hier verstaan bij gelijkenisse. (p) Dit is een stem van een uytzinnige, die plachten alzoo te roepen. Iö was geweest de Dochter van Inachus, ende om datze Jupiters boel was, veranderde Juno haar in een Vaars: ziet hier van op den veertienden brief, op het eynde.

[p. 48]
(125) Al isse schoon, zij is een Overspeelderesse,
    Haar God en Vaderland verlietse, en vlood met u;
Eerst roofde ’er Thezeus van haar teere Kinderlessen (q),
    (Zoo ’t Thezeus is, ’k meen ja) wat ondeugd roofdmen nu?
En bragt die grage Gast haar weder, ongeschonden?
    (130) Gij peynst misschien, hoe ik dit alles weet? ik min,
Al noemje ’et Roof, en zalfd met zulken naam haar wonden,
    Die tweemaal is geroofd, geschieden ’t met ’er zin (r).
En noch al blijft Enoón haar valsche Man bestendig,
    Hoewel gij waardig zijt t’ontfangen loon na werk.
(135) Veel rappe Saters mij lest zochten, heel behendig.
    Ik schuyldeme in een rond bewassen bladerperk;
En Faunus (s) met een krans van scherpe Pijn en Linden,
    Voor zijn gehoorend hoofd, tot mij op Ida klom.
De Zangvermaarde God van Trojen (t) mij eerst minde,
    (140) Hij heeft alleen geplukt mijn maagdelijke blom.

    (q) Diodorus verhaald, dat Thezeus, door aanraden van Perithoüs, na Sparten vertrokken zijnde, Heleen, die noch maar tien Jaren oud was, in den Tempel van Diana ontschaakte; het welke de Athenienzers qualijk nemende, zond hij haar na de Stad Amphidna om bewaard te worden, alwaar zij van haar Broeders, Kastor ende Pollux, die de Stad innamen, eyndelijk gevrijd is. (r) Eerst van Thezeus, en nu van Paris. (s) Faunus, was een voornaam Sater; dit volk had bokshoorens op ’t hoofd, ende waren half Goden. (t) Apollo werd alzoo genaamd om dat hij de God der gezangen ende spelen is, waarom hij ook met een Lier afgebeeld werd: hij heeft het Kasteel van Trojen gesticht.

[p. 49]
Nochtans met worst’len, want ik trok hem bij de vlechten,
    En krabde met mijn hand zijn neus en wangen stijf:
’k Eysch Parel, Goud, noch Steen, om ’t ongelijk te rechten;
    Geen vrijgebore Maagd verhuurd om loon haar lijf.
(145) Hij acht mij ’t waard; ik leer de kunst van Artsenijen,
    Hij gaf mij toegang tot al ’t kruyd en boomgewas (v)
Maar ach Rampzaal’ge, dat geen kruyd en kan gedijen
    Tot liefdsgenezing! hier komt mij geen kunst te pas.
Men zegt dat zelfs Apol voor de Phereésche Koeyen
    (150) Verschrikten (w), en hij ging meê zwanger van mijn quaal;
Maar dat geen kruyd, en ’t geen op vruchtbare aard mag groeyen,
    Of God mij geven kan, dat kond gij altemaal;
Gij kond het, ik verdien’t, ontferm uw waardig Meysje,
    Ik heb mij met geen Griek verplicht tot uw bederf (x).
(155) Maar ik ben d’uwe en was ook de uw van ’t eerste reysje
    Ons kindsheyds; ’k wil met u noch wezen tot ik sterf.

    (v) Hij is ook de God der Artsenijen of Medicijnen. (w) Alzoo genaamd van Phere, een Stad in Thessalien. (x) Hier slaat Enone op het gene de Grieken binnen Aulis deden, alwaar zij malkanderen met diere eeden verbonden, niet van Trojen te zullen gaan, voor dat de Stad verwoest zoude zijn.

Continue
[p. 50]

Inhoud van den VI. Brief.

OM dezen brief wel ende volkomen te verstaan, zoo moet ik het verziersel des gulden Vlies voor af verhalen, waar van Ovidius op veel plaatsen gewag maakt, ende wel op het breedste Libr. 3. Fastorum, circa finem.

ATHAMAS, de Zoon van EÖLUS, heeft tot zijn Vrouw gehad NEPHELE, dewelke hij quijt wier, alzooze tot een Goddin verheven wierd; doe trouwde hij INO,* de Dochter van CADMUS; die, alsse, na de wijs der Stiefmoeders, haar Mans Voorkinderen hate, eenig zaat gekookt ende toebereyd heeft, het welk de Akkerluyden moesten zajen; Als het in dat geheele Jaar geen vruchten voort bragt, ende dat ’er groot gebrek van gewas op volgde, zoo heeftmen een Priester uytgezonden, om van het Orakel een heelmiddel hier tegens te verzoeken: Maar den Priester van INO,* omgekocht zijnde, bragt tot antwoord, dat het Orakel begeerde, datmen PHRYXUS ende HELLE moest slach- [p. 51] ten tot een Zoenoffer, om de Goden te verzoenen: ’t welk als ATHAMAS, haarluyden Vader, weygerde, zoo is NEPHELE, haar Moeder, die nu een Goddin was, met een Wolk van den Hemel gekomen, ende belasteze te vluchten, gevende haar een Ram met een goude Vacht, dewelke haar over Zêe zoude voeren. Maar als HELLE, zijnde een Meysje, dat wat vreesachtig was, ende niet vast genoeg op den Ram zat, isse gevallen, waar van de Zee noch Hellespontus genaamd is. Maar PHRYXUS na Pontus vertrekkende, is in Kolchos aangekomen, alwaar hij den Ram offerde, ende de gulde Vacht in den Tempel van MARS ophing. Naderhand als AETA over Pontus heerschste, zoo heeft het Orakel uytgesproken, dat hij dan zoude sterven, als het gulde Vlies van eenige Uytlandsche, daer te scheep aankomende, zoude weggevoerd werden. Om deze reden wil, dede hij alle Uytlandsche dooden, weshalven niemand van andere oorden aldaer dorst aankomen. Ende zoo Diodorus verhaald, dede hij een hooge muur om den Tempel van MARS bouwen, ende met vele Wachters bewaren, waar van de Grieken, de Fabulae Murandae geschreven hebben. Men zey, dat ’er Stieren aan den Tempel stonden, die niet dan vuur bliezen ende ademden; dat ’er een rustelooze Draak was, die het Vlies bewaarde; dat die gene, die het Vlies rooven wou, den Draak in slaap moeste helpen, de Stieren tem- [p. 52] men, ende met dezelve ploegen; ende de tanden van den Draak in de aarden zajen, waar uyt gewapende Mannen zouden voortkomen, tegens dewelke hij strijden, ende dezelve overwinnen moest, ende dat alzoo het gulde Vlies te bekomen was. Het welke altemaal verdichtselen zijn, maar nochtans een anderen zin hebben. Op die zelve tijd regeerde in Thessalien PELIAS, de Zoon van NEPTUNUS, Broeder van EZON, JAZONS Vader, dewelke als hij van het Orakel vermaand was, dat hem de Dood dan nakende zou zijn, als hem, zijn Vader offerende, yemand met een naakte voet zoude verschijnen. Als hij op een tijd zijn Vaders Jaaroffer dede, zoo is JAZON, die zijn Schoen, in ’t slijk van de Revier Anaurus hadde laten steken, tot het Offer komende, hem alzoo ontmoet. Pelias gedachtig zijnde aan het Orakel, ried JAZON dat hij na Kolchos zoude gaan om het gulde Vlies te halen, op hope dat hij aldaar om hals raken zoude, vermits hij gehoord had, dat het geen werk voor menschen handen was. Maar JAZON, zijnde een moedig Ridder, trachtende naar grooten lof, heeft den togt aangenomen, ende is met vele der voornaamste Grieksche Jonkers bij een gekomen, ende heeft een Schip doen bouwen, ’t welke hij Argo noemde (zo zommige meenen, naar den naam des Bouwmeesters) en is met het zelve van Pegazus, een bocht van de Thessaalsche Zee, onder zeyl gegaan. De voornaamste daar [p. 53] op zijn geweest, KASTOR en POLLUX, TELAMON, ORPHEUS, HERKULES; ende JAZON, als Opperhoofd zelfs: De Schipper was TYPHIS. Eenigen tijd onderweeg geweest zijnde, zijn zij aan ’t Eyland Lemnos, tegen over Macedonien, aangekomen: Als de Vrouwen van dit Eyland, om datse een wijle tijds als bokken stonken (’t welke VENUS haar uyt verbolgendheyd gedaan hadde) van haar Mans verlaten wierden, die geen gemeenschap meer met haar begeerden te hebben; zoo zijn zij te rade geworden, dezelve wederom komende, al wat mannelijk was, te vermoorden, gelijk zij op eene nacht volbrogten; alleen HYPSIPYLE, die daar als Koninginne regeerde, behield haren Vader, THOAS, heymelijk in ’t leven. Als hier den Griekschen Adel aanquam, is dezelve zeer minnelijk van de Vrouwschap aldaar onthaald. JAZON genoot niet alleen de tafel-, maar ook het bedgemeenschap van de Koninginne: Na dat zij daar twee Jaren vertoefd hadden, zoo hebben de Ridders Jazon zeer aangemaand, zeggende, dat het tijd was te vertrekken naar Colchos om de reyze des gulden Vlies te volbrengen; JAZON is derhalven weder t’scheep gegaan, latende HYPSIPYLE zwanger, dewelke hij beloofde, zoo ras hij wederom quam, eeuwig in den Echt te zullen bijblijven: maar als hij in Colchos geland zijnde, door tooverkunst van MEDEA, den Draak in slaap geholpen, de Stieren vermeesterd, ende[p. 54] het gulde Vlies bekomen hadde, zoo is hij met MEDEA na Thessalien vertrokken, ende en dacht niet meer om HYPSIPYLE: Dewelke dit alles vernomen hebbende, dezen brief aan hem schreef, waar in zij hem verwellekomt over zijne behouwe reys, en hard klaagd, dat hij MEDEA voor haar heeft aangenomen, vervloekende haar Tooverkunst en wreedheyd, hem biddende, dat hij doch weêr bij haar wil komen, ende MEDEA laat varen. Eyndelijk spreekt zij haar vloek over JAZON en MEDEA uyt.


Hypsipyle aan Jazon.

’k HOor dat gij weêr gezond aan Argos (a) Kust en Wallen
    Gehavend zijt, met prijs der gulde Rammevacht;
’k Verwelkoom uw behouwd; zoo ver ’t u mag gevallen,
    Doch ’k had van uwe hand dees tijding eerst verwacht.
(5) ’t Kan zijn, doe gij mijn Rijk, uw vastverbonde Landen
    Woud aandoen, waart met storm en tegenwind bezwaard;
Gij had met alle wind een brief licht aan mijn Stranden
    Geschikt; Hypsipyle was wel eens groetens waard.
Waarom komt mij de faam, voor uwen brief, ter ooren,
    (10) Dat Mavors Stieren zijn geboeyd aan uwen Ploeg?
Dat gij de Tanden zaayde, en’t Volk zoo dicht als koren
    Gewapend opstond, dat ellkaâr ter nedersloeg;

    (a) Een voorname Haven in Thessalien.

[p. 55]
Den altoos wakk’ren Draak den buyt des Rams verzelden,
    Die door uw kloeke hand nochtans hem is ontroofd;
(15) Kon ik dit zelfs nu aan de zwaargeloov’ge melden,
    En zeggen, ’k heb zijn brief, hoe hoog wierd ik geloofd!
Wat klaag ik dat mijn Man zijn plichten heeft vergrepen,
    ’k Geniet een groote gunst, zoo ik maar d’uwe blijf.
’k Hoor dat een vreemde Kol (b) met u komt overschepen,
    (20) Die mijn beloofde Bed bezoedeld met haar lijf.
De Min geeft licht geloof; och ofmen mij lichtvaardig
    Mogt noemen, dat ik u beschuldig zonder reên!
Een Thessaaljaansche Gast ontfing ik lest eerwaardig,
    Van Argos, en hij had mijn drempel naauw betreen.
(25) ’k Vraag straks hoe vaart mijn Man, mijn Jazon al; zijn oogen
    Sloeg hij van schaamte neer, en boogze van mij af.
Flukx scheurden ik mijn kleên, en razend opgevlogen,
    Riep, Leefd hij noch, of roept mij ’t noodlot tot zijn graf?
Hij leefd noch, sprak hij, doch beschroomd; hij moest mij zweren:
    (30) ’k Geloofde uw leven naauw, al zwoer hij eed op eed.
En mits ik weêr bequam, vraag ik uw daad en eeren;
    Hij zey mij hoe gij Mars Stierossen ploegen deed;
Hoe dat in stêe van zaad, gespitste Draketanden
    Gij zaayde, daar terstond gewapend Volk uyt quam,
(35) Hoe dit aardschapen Heyr in eygen tweedracht brande,
    En al op eenen dag begin en eynde nam.
Hoe gij ’t Serpent vermande; ik vraag weêr na uw leven;
    De hoop en vrees deên mij in staag bedenken staan.
Wijl hij ’t al overloopt, in ’t spreken hoog bedreven,
    (40) Meld hij de wond, door uw ontrouw mij aangedaan.

(b) Medea.

[p. 56]
Ha! waar is nu uw trouw, en dierbezworen minne?
    En Fakkels beter waard een lijk te branden doen?
Ons Trouw was niet onkuysch, want Juno, d’ Echtgoddinne,
    En Hymen was ’er bij, bekranst met Mirtegroen.
(45) Geen Juno, noch dien God, maar helsche Razernijen (c)
    Die droegen ’t Fakkellicht in haar bebloede hand.
Wat kost mij ’t Mynisch (d) Volk, of Pallas Schip (e) gedijen?
    Gij Schipper Typhis wat roerde u mijn Vaderland?
Hier was geen gulde Vlies, geen Rammevacht te halen,
    (50) En Lemnos was ’t Paleys des grijze Oëtes niet (f),
Eerst was mijn vast besluyt (doch ’t noodlot deê mij dwalen)
    Dees Gasten onvertsaagt te slaan uyt mijn gebied,
En Lemnos Vrouwschap kost te vaak de Mans verwinnen,
    ’k Had met zoo fieren Heyr ons leven voorgestaan;
(55) Nu nam ik u als Man (g) ter stad en daken binnen,
    Daar gij twee Jaren liet in rust ten eynde gaan;
Nu ging ’t in ’t derde Jaar, als gij, ter reys genoodzaakt,
    Al wenend, met dees reên van mij gescheyden zijt;
Hypsipyle ’k moet weg (zoo Jazon weêr uw schoot naakt)
    (60) ’k Vertrek van u als Man, uw Man blijf ik altijd;

    (c) Gelijk in ’t verziersel van Tereus, lib. 7. Metam. (d) Alzoo werden de Makkers van Jazon, die men Argonouten noemd, om datze met het Schip Argo voeren, geheeten; van de Mynien een volk, dat eertijds in Thessalien quam woonen. (e) Het Schip Argo wierd alzoo genaamd, om dat het door Pallas voorzorge opgetimmerd was. (f) De Vader van Medea. (g) Ziet hier vooren.

[p. 57]
Ons beyder Vrucht, nochtans in uwen buyk ontfangen,
    Die leef; Ik ben der Vaâr, en gij ’er Moeder van.
Dus lang, de tranen staande op uw beveynsde wangen,
    Hield gij noch spraak; g’en kost, noch vingt doe niet meer an.
(65) Men zag u alderlest op ’t heylig (h) Argo komen,
    Een vlugge wind ging strakx in uwe zeylen slaan;
Het Schip schoot als een pijl door Nereus blaauwe stroomen,
    Doe zaagt gij ’t vaste Land, en ik het Water aan.
Daar staat, om allesins in Zee te zien, een Tooren,
    (70) Hier ging ik met mijn borst en oogen nat beweend;
’k Zag door de tranen heen, veel verder dan te vooren,
    Mits ’t oog zijn gunsten aan mijn brandend hert verleend.
’k Loof met een kuysch gemoed, veel Offerbloed te gieten,
    Dat ik ook moest voldoen; nu gij behouden zijt;
(75) Zal ik mijn woord voldoen? Medéa ’t heyl genieten?
    Ik berst schier, overstolpt van liefde en harde spijt.
Zal ik voor mijn verlies dan Geyt’ en Schapen slachten?
    Dat Jazon leefd, en ik ontroofd ben van zijn Trouw?
Ik was ook nooyt gerust, en had altijd gedachten,
    (80) Dat Ezon (i) zich een Snaar uyt Grieken kiezen zou;
’k Vrees Grieken, maar een Hoer uyt Pontus doet mij lijên,
    Ik krijg mijn wonden van een onverwachte kant.
Geen schoonheyd of verdienst, maar helsche Tooverijen
    Verstrikken u, en ’t kruyd, dat zij bezweerd en plant.

    (h) Heylig, om dat het Pallas toegewijd was. (i) Jazons Vader trachte hem in Grieken, ter plaatse van zijn geboorte, uyt te houwelijken.

[p. 58]
(85) Zij tracht de Maan haar perk in weêrwil af te sluyten,
    De Zon verduyst’ren, of doen zinken na beneên.
Zij kan der wat’ren loop en steyle vloeden stuyten,
    Zij zet een vaste Rots en Bosschen uyt ’er steên.
Zij waard op Berg en Dal met losontvlochte vlechten,
    (90) Zoekt zomm’ge beentjes van een versch gebranden romp;
Zij vloekt die van haar zijn, gaat wasse beelden rechten,
    Prikt met een scherpe naald d’onnoosle leverklomp (k).
En duyzend grillen meer, die ik niet kan vertellen;
    Wech Tooverkruyd, de deugd en schoonheyd maakt de Min.
(95) Kund gij dan zulk een Vrouw omhelzen en verzellen,
    Gaat gij gerust alleen met haar ter kamer in?
Alsse eer de Stieren de, doetze u het jok nu dragen,
    Zij streeld de wreede Slang, en u door eene kracht;
Behalven dat ze alzins haar zelven doet gewagen,
    (100) Van ’t geen gij met het puyk der Helden hebt volbragt.
En d’een en d’ander van uw Ooms (l) aanhangelingen
    Schrijft haar uw daden toe, en ’t werd van ’t volk geloofd;
Geen Jazon, maar Medé, door ’t kunstig tooverzingen,
    Heeft de Phryxeesche Vacht (m) des gulden Rams geroofd.

    (k) Dit dede Medea, buyten twijffel, om zommige op haar in liefde te ontsteken door tooverijen: want de Philozophen zeggen, dat de lever de zetel ende voedsel der liefde is. (l) Pelias die hem van kant had zoeken te helpen, gelijk in de voorreden gezegt is. (m) De Vacht is alzoo genaamd van Phryxus, gelijk mede in de voorreden gezegt is.

[p. 59]
(105) Dit laakt uw Moeder (n) gantsch, wild op haar oordeel passen;
    Uw Vader wil geen Snaar van ’t kouwde Noorder As.
Zij zoeke uyt Tanaïs (o) de Schijtische Moerassen,
    Van Phazis een gemaal, daar haar geboorte was (p).
Onvaste Jazon; los als windig Lenteweder,
    (110) Zeg waarom is uw woord noch lichter dan de blaân?
Gij gingt mijn Man van hier, komt gij als Man niet weder?
    Laat ik uw Vrouw noch zijn, als doe gij weg zoud gaan.
Wild gij van afkomst en aalouwde Hoogheyd roemen;
    Ik ben van ’t edel zaad van Thóas opgeleyd;
(115) Mijn Grootvaâr Bacchus Vrouw, is ’t hoofd bekranst met bloemen (q)
    En straald in ’t kleyn gesternt met held’re Godlijkheyd.
Mijn Bruydschat* Lemnos, was met zoo veel vruchtb’re Landen;
    En boven al dees pracht had gij Hypsipyle.
Nu heb ik ook gebaard, kust uwer tweelings handen, (r)
    (120) Het pak viel zoet, dat mij zoo grooten vader deê;
Ik ben ook in ’t getal gelukkig, die twee zonen,
    Twee panden heb gebaard, door gunst van vrouw Lucijn (s)
En vraagje wie haar kroost gelijkt? Zij beyde thoonen
    U algelijk; maar, van ontrouw, z’onnoozel zijn;

    (n) Alchimede, ofte Polypheme, zoo Herodotus schrijft. (o) Een Rivier in Schytien. (p) mede een Rivier aldaar. (q) Ariadne, Bacchus Vrouw, heeft een krans om haar hoofd, daar Bacchus haar meê verçierde als hij haar in den Hemel op nam; waarom haar gestarnte ook zoo staat. (r) Thoas en Euneris. (s) De Goddin van het Kinderbedde.

[p. 60]
(125) Die ’k u schier brengen liet gezanten voor ’er Moeder,
    Maar ’t wreede Stiefmoers hert, weêrhiel ’t beslote woord;
Ik vreesde voor Medé, Medé is veel verwoeder
    Als Stiefmoer, en haar hand ontziet geen kindermoord.
Die ’t lichaam van haar Broêr gescheurd aan duyzend stukken
    (130) Verstrooyde (t), vond mijn vleesch en bloed bij haar gena?
Van haar nochtans liet gij, ô dwaze, u dus verrukken,
    En slaat haar tooverliefd meer als mijn liefde ga.
Zij dorst, noch Maagd, zoo snood, een Man haar lichaam geven
    Als Overspeelderes; uw trouw was kuysch met mij;
(135) Zij heeft haar vaâr verraân (v), ik bergde Thóas leven (w),
    Zij vlied van Colchos af, ik blijf mijn Lemnos bij.
Maar wat of mij dit baat, moet deugd voor ondeugd zwichten?
    Doet haar, haar schelmstuk met uw liefde strijken gaan.
’k Prijs niet, maar doem de moord, die Lemnos vrouwschap stichte,
    (140) Doch spijt en gramschap laat geen wapens stille staan.

    (t) Als Medea met Jazon na Kolchos vluchte, ende haar Vader haar vervolgende, dicht op de hakken was, zoo namze haar Broertje Absyrtus, ende verscheurde het zelve, strojende de stúkken ende het ingewand hier en daar, om alzoo haar Vader op te houden, op dat hy die oprapende, zij te beter ontkomen mochten. Ziet den twaalfden brief. (v) Door haar gunst aan Jazon bewezen, ende met haar wegvluchten. (w) Dit slaat op ’t gene in den inhoud gezegt is, als al de Mans vermoord wierden, en zij haar Vaders leven behield.

[p. 61]
Kom, zeg; dat gij door storm eens schipbreuk had geleden,
    En in mijn havens quaamt met uw onkuyssche vrouw;
En dat ik u met bey mijn Zoontjes toe quam treden,
    Zoud gij niet bidden, dat u d’aard verzwelgen wouw?
(145) Met wat voor oogen zoudge uw Vrucht, met wat voor oogen
    Mij aanzien? Schelm, Wat straf, wat dood waart gij wel waard?
Ik zouw noch u behoud en leven licht gedoogen,
    Niet om dat gij ’t verdiend, maar door mijn zachten aard,
Men zag mijn aanzichts glants door ’t hoerebloed bestoven,
    (150) En ’t aanzicht, dat sij met haar treken heeft bekoord;
’k Wierd een Medéa van Medé; doch zoo daar boven
    d’Alheussche God Jupijn mijn bittre klachten hoord,
Zoo bid ik dat die hoer en schendster van mijn trouwe
    Gevoel, het geen ik voel, en proef haar eygen daad,
(155) En als ik, Moeder van twee Zoons en echte Vrouwe,
    Verlaten word, dat ook haar Man haar zoo verlaat;
En niet lang houw het geen zoo schandlijk is verkregen,
    En arger laat als vond; datze alsins balling zij;
En naz’er Broeder en haar Vader was een zegen,
    (160) Zoo blijfze ook tot den eynd haar Man en Kinders bij.
En laatse dan, als Land en Zee doorwaard is, vliegen;
    Datse arm, en zonder hoop haar eigen moordpriem wet;
Dus bid Hypsipyle, wie Jazon quam bedriegen,
    Nu leeft dan bey, geniet het diervervloekte bed.

Continue
[p. 62]

Inhoud van den VII. Brief.

DOen Ilion, en ’t gantsch Trojaanse gebied vermeesterd, ende de Stad in brand gesteken was van de Grieken, zo is AENEAS, de Zoon van ANCHISES en VENUS, zijn Vaderland verlatende, ende een Vloot van ontrent twintig Schepen, bij de Stad Antandrus gebouwd hebbende, met zijn Vader ende Zoontje ASCANIUS, die ook IÜLUS genaamd is, nevens alle de overige Trojanen, t’scheep gegaan, mede nemende hare Huysgoden, ende ’t geenze noch in der haast mede konden krijgen. Als hij met de Vloot zeven jaren gezwerfd hadde, ende zoo nu en dan op verscheyde kusten, als in Tracien, de Cykladische ende Strophadische Eylanden, Kalabrien, Drepanum ende andere plaatsen geland was; zoo is hij eyndelijk uyt Sicilien, van zijn Vriend ACESTES, vertrokken, om in Italien te geraken, welk zijn overleden Huysvrouw KREÜZA (die hij in den brand van Trojen achter gelaten hadde) hem ’s nachts in den slaap openbaarde, dat de Goden hem toegeschikt hadden, om voor hem ende de zijne eeuwig be- [p. 63] heerscht te werden; door ongestuymigheyd van de Zee, ende buyïge winden, is hij in Lybien aangekomen, een Schip achterlatende, alwaar doe ter tijd Dido, de Dochter van BELUS, ende de Huysvrouw van SICHARBAS (die Virgilius SICHAEUS noemd) uyt Tyrus vertrokken zijnde, om haar Broeder PIGMALIONS gierigheyd ende wreedheyd te ontvlieden, dewijl hij haar Man, om zijn Rijkdommen te bezitten, het leven benomen hadde, ende na ’t hare meê was trachtende; de nieuwe Stad Karthago bouwde. AENEAS wierd met zijn Metgezellen van haar rustig onthaald, ende de Koninginne verliefde zoo zeer op hem, dat zij haren brand niet langer konde verholen houden, maar openbaarde dezelve eerst aan haar Zuster ANNA, en naderhand met AENEAS ter Jacht rijdende, quam ’er een groote slagregen, zoo dat zijlieden en haar gevolg, van malkanderen verstrooyden: AENEAS ende DIDO raakten, bij geval, in een en zelve Spelonk om te schuylen, alwaar zij aldereerst het werk der liefde te zamen oeffenden, ende met gezang ende toejuychen der Boschnimfjes, trouwden. Maar als hij al te lang te Karthago bij DIDO vertoefde, zoo is hem zijn overleden Vader ANCHISES, in den droom, ende ook den God MERKURIUS dikmaals voor de oogen verschenen, hem vermanende, dat hij zijn reys vervorderen zoude, ende vertrekken naer Italien, het welke hem door het noodlot* toegeschikt [p. 64] was; hij liet derhalven (alhoewel zeer noode) de Vloot weder toerusten, ende meende alles voor DIDO verborgen te houden, ende heymelijk te vertrekken. Maar DIDO den snof in de neus krijgende, sprak hem, dies aangaande, met harde, ende niet min beklagelijke reden aan, verwijtende hem, dat hij haar weldaden zoo qualijk loonde; doch ziende, dat zij hem met geene reden konde bewegen, om bij haar te houden; zoo schreefse hem dezen brief, als hij voor de Stad gereed lag om anker te lichten, in de welke zij hem voor de laatste maal op’t ootmoedigste smeekt, om van voornemen te veranderen, ofte zoo hij enkel wilde, ende moest vertrekken, dat hij dan maar zoo lange wilde vertoeven, tot het onweêr der Zee gestild zoude zijn; ende dat zij ondertusschen haar liefde mocht leeren bedwingen: doch zoo hij haar ook dit weygerd, besluyt zij terstond haar zelven te dooden, met het eygen Rapier, dat hij haar vereerd hadde; makende tot dien eynde, in het laatste hares briefs, haar zelven een Grafschrift.


Dido aan Aeneas.

DUs* zingt een witte Zwaan, als’t noodlot is beschoren,
    In ’t natbedauwde gras aan den Meanderstroom (a).
Denk niet dat ik dit schrijf, als wouw ik u bekoren,
    Met mijn gebeden, ’k weet, dat ik te spade koom;

    (a) Een bochtachtige Revier. Ziet den negenden brief.

[p. 65]
(5) Maar nu ik eer en deugd lichtvaardig heb verstooten,
    Zoo is ’t een kleynigheyd, dat ik wat woorden spil.
Gij zijt gezind ter reys en Dido noch t’ontblooten
    Van trouw, die eene wind en schip vervoeren wil.
Enéas gij staat vast uw schepen met uw trouwe
    (10) t’Ontbinden, na een land, dat gij, noch u niet kend;
En ’t nieuw Karthago noch haar steygrende gebouwen
    En trekt gij u niet aan; als waart gij ’t niet gewend.
Gij vlied ’t gedane, en ’t geen te doen staat, zoektge u leven
    Straald hier op land en kroon, maar gij wild verder gaan.
(15) Wie zal zoo gek zijn, dat hij u zijn land zal geven?
    Waar zal dees ballingen den akker open staan?
Een andre Dido staat noch andre liefd t’ontlichten,
    Een andre trouw, om weer te drijven uwen spot.
Maar wanneer zultge een stad als mijn Karthago stichten,
    (20) En zien zoo mede uw volk van een verheve slot?
En schoon ’t u altemaal na wil en wensch gelukte,
    Waar krijgje een vrouw als ik, die u zoo streelen kan?
Ik brand gelijk een toorts, die was en sulpher drukte,
    Mijn hert en ziel roept nacht en dag Enéas an;
(25) Hij is ondankbaar en gantsch doof op mijn weldaden,
    Een man die ik met recht, veel liever missen mocht;
’k Wensch hem nochtans (al denkt hij anders) niet ten quade,
    Maar ’k scheld zijn ontrouw, die mijn geest ter wanhoop brocht.
Ach Venus spaard uw snaar, omhelst uw wreeden broeder
    (30) Cupido, broêr (b) laat hem bij u ten strijde gaan;

    (b) Dido noemd haar zelven de Snaar van Venus, ende Kupido Aeneas Broeder, om dat Aeneas de Zoon van Venus is, gelijk als Kupido mede doet.

[p. 66]
Of ik, (en ’t schaamd mij niet) die hem nu tot behoeder
    Geliefkoost heb, laat hij mijn liefd’ ook gade slaan (c).
Maar ’k droom, en zijn gezicht komt mij schijnvals verrassen;
    Hij scheeld veel van den aard die zijn Vrouw Moeder heeft;
(35) Een Rots, een harden Eyk, uyt klippen opgewassen,
    Die hebben u geteeld, en wat in Bosschen zweefd;
Of een onguyre Zee, gelijkme nu ziet woeden;
    Maar zeg, ey lieve zeg, waar wilje in ’t onweêr heen;
Waar vlieje in ’t onweêr? Laat mij ’t onweêrs gunst te goede,
    (40) Ziet hoe den Oostenwind de baren slaat aan tween?
’t Geen ik u liever zag (was ’t niet om mij) gebeuren,
    De wind en baren zijn rechtvaardiger dan gij;
Ik ben zoo veel niet waard, ’t geen gij niet kond bespeuren,
    Dat u, om mij t’ontvliên, de Zee tot Grafsteê zij;
(45) Dien haat staat u te duur, gij waagd te groote schatten,
    Zoo gij, om mij t’ontgaan, noch Zee, noch Dood ontsiet.
’k Zie straks de wind gestild, de baren glad, omvatten
    Heer Triton (d), die half naakt zijn Ros de toomen bied.
Och ofge ook met de wind veranderlijk mogt wezen!
    (50) ’t En waar gij harder waard dan de eik, gij zult het zijn;
Wist gij noch niet wat u van ’t onweêr stond te vrezen?
    Geloof je noch de Zee en dik beproefde pijn?

    (c) Dit is een afgebroken manier van spreken, bij de Latijnsche Orateuren zeer gebruykelijk in ontsteltenissen. (d) Een Zeegod, die met een kinkhooren afgebeeld word. Veel Schrijvers, zelfs van de laatste eeuwen, verhalen, dat ’er dusdanige Monsters in Zee zijn. Ziet Plinius, Varro, Gesnerus en andere.

[p. 67]
Dat gij, zelfs met goed weêr, uw Schepen af durft steken;
    Dat woeste vat heeft veel ellend’ en zwaar verblijf,
(55) Nooyt zijn meyneedige met heyl in Zee geweken;
    Die plaats eyscht rechte straf van trouweloos bedrijf;
Bijzonderlijk om liefde om dat de Mingoddinne
    Is naakt geboren uyt de Cythereesche Zee (e).
Ik bid noch voor de beul van mijn verdoolde zinnen.
    (60) Dat hij mag veylig zijn van Klip en quade Ree.
Leef, bid ik, zoo zult gij mij, niet ter dood, ontvlieden,
    Wild liever oorzaak zijn, dat ik eerst voor u sterf.
Neemt eens het quam zoo, ’k hoop het nimmer zal geschieden,
    Dat gij voor oogen zaagt uw Dood en gantsch bederf,
(65) Wat zoud gij denken? Straks zal u die valsche Trouwe
    Voorkomen, en het leed van mij uw Bedgenood.
Daar zal dan staan de Schim van uw verlaten Vrouwe,
    Betreurd, met bloedig hayr, tot naspook van de Dood.
Al wat u dan geschied, zoo zult gij zelfs noch karmen,
    (70) ’k Verdiend; al ’t Hemels vuur zal vallen tot uw pijn;
Wild mij een kleyne tijd noch nemen in uw armen,
    ’t Loon van een kort verblijf, zal uw behouding zijn.

    (e) Venus werd Cythereé genaamd, om datze uyt de Cythereesche Zee geboren is. Cicero verhaald in lib. de Nat. dat’er twee met de naam van Venus, ende drie Kupidoos geweest zijn; dat den eersten Kupido uyt Merkurius en Diana, den tweeden uyt Merkurius en de eerste Venus, den derden uyt de Cythereesche. Dionisius Halicarnasseus zeyd, dat Venus op het Eyland Cythera opgevoed is, alwaar Aeneas zijn Moeder noch een Tempel ter eeren zou gebouwd hebben. Venus is ex testiculis coeli & spuma maris, unde Graecis αφροδιτὴ, geboren.

[p. 68]
Doch ’k zorg voor u niet, wild maar ’t kleyne Zoontje sparen,
    Het is genoeg dat gij mijns levens Roover zijt;
(75) Wat quaad doet ’t Kind Askaan? Schenkt gij nu aan de baren
    De Goôn, die gij noch bergde uyt brand en harde strijd?
Maar ’k loof niet ’tgeen gij stoft, dat gij uw ouden Vader,
    En ’t ander Heyligdom op eygen schouders bragt (f);
Gij liegt het altemaal; gij zijt nu geen Verrader
    (80) Voor d’eerste reys, noch ik ben d’eerst van u veracht.
Vraag wie de Moeder van de schoone Iülus moorde (g)
    Ik antwoord, z’is ontzield, verlaten van haar Man;
Gij maakte mij veel wijs, dit was ’t dat mij bekoorde;
    Dees straf is grooter dan die schuld u geven kan.
(85) En ik en twijffel niet, of uw geprezen Goden
    Verdoemen u, gij hebt nu zeven Jaar gesloofd
Op Berg en Zee, ’k heb u mijn Havens aangeboden,
    Ik ken noch naauw uw Naam, en kroon terstond uw Hoofd.
Och of met dezen dienst noch alles was verzwegen,
    (90) En datme niet en wist, dat ik beslapen was!
Dien dag, dien dag, dat ons dien onverwachten regen
    Dreef ter Spelonk, dees is ’t die mij mijn noodlot las;
Ik hoorde een hol geluyd, ik dacht de Boschgoddinnen
    Ons juychten, ’t helsch Gespuys gaf voorspook van mijn leed;
(95) Wel aan geschonde Trouw, verzoend uw eerste minne
    Sicheé, tot wie ’k, eylaas! nu vol van schaamte treed.
Ik heb Sichéus in mijn Marmersteenen Tempel
    Behangen met Lauwrier en witte lamm’re vacht.

    (f) Aeneas droeg zijn Vader uyt den Trojaanschen brand op zijn schouders. (g) Kreüza.

[p. 69]
Hier hoorden ik zijn stem mij roepen op den drempel,
    (100) Hij riep zelf zoetjes, kom, Eliza (h) kom ter nacht.
Ik kom mijn waarde Man, ik toef niet mijn Beminde,
    Ik toef nochtans door schaamd van ’t geen ik heb misdaan,
Vergeefme, ’t was een Man om oogen te verblinden,
    Hij doet den haat van mijn misdrijf ter onschuld staan.
(105) Zijn Moeder en zijn Kind, zijn Vaâr zoo dier en waardig
    Die gaven mij den moet, dat hij wel blijven zou.
Zoo ik dan dolen most, dees oorzaak is rechtvaardig,
    Was zijn beloft maar goed, ’t en was mij geen berouw;
Mijn eerste lot duurd noch, dat mij rampzaal’ge Vrouwe
    (110) Ter dood verzellen zal met al zijn ongeluk;
Mijn Man word binnens huys voor ’t Outer neêrgehouwen (i).
    Mijn Broeder heeft de prijs van zulken schellemstuk.
’k Word Balling, ’k laat mijn Land, en Mans geheyligde assen.
    Mijn Vijand volgd mij na, ik raak’ er eynd’ling af,
(115) Aan Land en Zee, daar mij geen Broeder zal verrassen,
    Ik koop, de Stranden, die ik u ten houw’lijk gaf (k)
Ik heb een Stad gesticht, en wijd bemuurde Wallen,
    De Vijanden tot schrik, en trots in ’s Nabuurs oog;

    (h) Eliza was haar eerste naam, daar na wierdze Dido, van wegen hare vromigheyd, geheeten. (i) Pygmalion, Didoos Broeder, vermoorde haar Man, om zijn Rijkdommen te bezitten, voor ’t Outer zoo hij Offerhande dede, want hij een Priester van Herkules was. (k) Dido heeft de Stad Karthago gebouwd, met toestaan van de nabuurige volken, ende inzonderheyd van de Uticenzen, die Gezanten aan de Tiriers zonden, haar aanporrende, [p. 70] datze een Stad zoude stichten. Het is bij na een Eyland groot vier honderd en vijftig stadien, met een schoone muur omringd. Uyt het midden van de Stad was een Slot, Byrza genaamd: Boven aan den Tempel van Eskulapius, die de Huysvrouw van Asdrubal, alsse de Stad ingenomen hadde, verbrande. Als Dido de Stad stichten zoude, kochtze zoo veel Lands, alsse met een Ossehuyd zou konnen bedekken, die zij aan de allerkleynste riempjes sneé, ende kreeg daar zoo grooten ruymte uyt.
_________________________________________

Men dreygd, men wil mij Vrouw en Vreemd’ling overvallen,
    (120) Ik help noch naauw in ’t rouw mijn Stad en Poort om hoog.
’k Was duyzend Minnaars lief, die mij al klagend vleyden,
    Wie doch voor meenig Vorst alleen in ’t voorrecht zat?
Wat twijffeldge of nu zal Iárbas (l) mij gaan leyden
    Gevanklijk, wijl ik uw ontrouw het liefste had.
(125) Mijn Broeder leefd noch al, die met bloedgier’ge handen
    Bezoedeld met het bloed mijns mans, na ’t mijn ook haakt.
Zet neêr de Goôn, die gij met hand’len maakt te schande,
    Uw hand het Heyligdom al vrij t’onwaardig raakt.
Moet gij de Schermheer zijn van de gebergde Goden,
    (130) Zoo spijt het haar te zijn van vuur en zwaard bevrijd.
Misschien zult gijme noch, bezwangerd, zijn ontvloden,
    Dat gij met vleesch en bloed noch in mijn lichaam zijt.
Zoo zal dan ’s Moeders ramp ’t rampzalig Kind beërven,
    En gij zult oorzaak zijn van ’t ongebore Lijk;

    (l) Koning van Getulien, die Dido gevrijd had.

[p. 71]
(135) De schoone Iülus Broêr zal met zijn Moeder sterven,
    En eene straf trekt twee met een in ’t ongelijk.
Uw God (m) beveeld nu reys, ’k wou hij ook had bevolen
    Geen aankomst, noch Trojaan mijn bodem had betreên;
Met zulken Leydsman, ’k meen dien God, zoo gaat gij dolen,
    (140) En quist een lange tijd op Berg en woeste Zeên.
Gij kost aan Troje met geen meerder moeyte komen,
    Al stond het noch zoo schoon als ’t was in Hectors tijd;
Gij zoekt geen Simoïs (n), maar ’t zijn de Tyberstroomen (o),
    Te weten waar gij komt, dat gij daar gastvrij zijt.
(145) En na ’k aan ’t deyzen van die vergelegen Landen
    Bemerk, gij komt ’er naauw tot op uw ouden dag;
Kiest liever dit mijn volk; uw aangeboden Stranden
    En Schat, die ’k hier ten roof Pigmalion ontlag;*
Brengt llion hier in mijn Tyrus weêr ter stede (p),
    (150) En neemt, als Koning, dees gewijden Scepter aan;
Lust u den Oorlog, is Iülus niet te vreden
    Of hij moet kampen, en in ’t Veld ten strijde gaan,
En zegepralen, men zal hier haast Vijand vinden,
    Dees plaats is beyde op vreê en oorlog afgerecht,
(155) Ey doe ’t om Vader, Zoon, Dardaans geley en Vrinden,
    De rust der Goôn, en Schand van die ons lagen legt;
Zoo praal het al wat gij van Trojen hebt behouden
    Brengt hier des Oorlogs eynde en richtsnoer van uw schâ,

    (m) Merkurius. (n) De Revier van Troje. (o) De Revier in Italien, daar naderhand Romen aan gebouwd is: Hier verwijt Dido hem, dat hij zijn Vaderland niet en zoekt, maar een vreemd Land. (p) Als of ze zeggen wilde, Rekend dat gij uw Trojen weder oprecht, met het bouwen van mijn nieuw Tyrus, te weten Karthago.

[p. 72]
En laat Askanius in voorspoed zoo verouden;
    (160) Dat Grootvaârs rif toch eens met rust ten grave gâ.
Ik ben van Pthya niet (q), of van het groot Mycenen (r)
    Afkomstig; noch mijn Stam was tegens u gekant (s);
Schaamd gij u mij voor Vrouw, zoo wildme slechs verleenen,
    Den naam van uw Waardin, bied mij alleen de hand.
(165) Ik ken de golven wel die d’ Afrikaansche Stranden
    Afspoelen, en zomtijds zijn reysbaar, zomtijds niet;
Zoo ras de wind is goed, trek op uw zeyl en banden,
    Nu springt het lichte wier op Schip, en mast, en spriet.
Belast mij, ’k neem het aan, de beste tijd te hitten,
    (170) En als gij reyzen wild, zal ik u niet weêrstaan;
Het Bootsvolk en de Vloot vereyscht noch wat te zitten
    Ter Haven daarze, nu maar half verkoesterd staan.
Voor mijn verdienst, en zoo ’k u noch wat meê kan deelen
    Van liefdsmaak, voor de hoop des Houw’lijks, ’k bid om tijd,
(175) Niet lang, maar tot mijn smert slechs met de Zee mag heelen,
    En dat een kleyn verblijf mijn liefde allengsjes slijt.
Doch zoo gij niet en wild, zoo heb ik vast besloten
    Te sterven, scherpt op mij niet lang uw wreeden aard.
Och zaagje eens hoe mijn verw in ’t schrijven was verschoten,
    (180) Ik schrijf, en op mijn schoot leyt het Trojaansche Zwaard.
De tranen bigg’len langs mijn wangen op den Degen,
    Die straks, voor tranen, met mijn bloed besprengt zal zijn.

(q) Een Stad in Thessalien, daar Achilles altemet Pthius na genaamd werd. (r) Daar Agamemnon en Menelaus van daan waren. (s) Dit slaat ook op den Eed die de Grieken in Aulis deden.

[p. 73]
Hoe wel komt uwe gift op mijn bederf gelegen?
    Gij schenkt mij Moordgeweer tot korting van mijn pijn.
(185) Nu word mij d’eerste schicht* niet in de borst getogen,
    Daar staat allang een wond van mijn verwoede min;
Och Anna, Anna Zus, gij die mijn schuldige oogen
    Bewust zijt, brengme ook hout en vuur ter kamer in;
En als mijn Lichaam dan ter asschen is gezegen,
    (190) Zet niet Zichaeus Vrouw, maar dit op ’t Marmerdak,
Aeneas gaf het leed van sterven, en den Degen
    Aan Dido, die haar Borst met eygen hand doorstak.


Continue
[p. 74]

Inhoud van den VIII. Brief.

HERMIONE de Dochter Van MENELAUS en HELENE, is van TYNDARUS, haar Grootvader van ’s Moeders zijde, aan dewelke haar Vader MENELAUS, trekkende na den Trojaanschen Oorlog, haar aanbevolen hadde; ten Houwelijk beloofd aan ORESTES, de Zoon van AGAMEMNON, haar Vaders Broêr, ende KLYTEMNESTRA. MENELAUS hier van niet wetende, hadde haar, in ’t Leger voor Trojen, ook beloofd ende uytgehijlijkt aan PYRRHUS, de Zoon van ACHILLES; dewelke, als hij uyt het Leger t’huys quam, HERMIONE ontschaakte. Maar alzoo het Houwelijk met PYRRHUS haar uytermaten tegen stond, ende datse ORESTES ten hoogsten beminde, zoo heeftse hem bedektelijk doen boodschappen, datse lichtelijk uyt de banden ende bewaringe van PYRRHUS te verlossen was, indien hij haar wilde bijstaan na behooren; zij schrijft eyndelijk dezen brief aan hem, dewelke naderhand ook zoo veel te wege gebragt heeft. ORESTES, na dat hij zijn Moeder ende EGISTUS bei- [p. 75] de, om dat zij zijn Vader AGAMEMNON hoorens opgezet, ende om ’t leven geholpen hadden, gedood had; is daar over, van wegen zijn wroegend gemoed, in een dolligheyd geraakt, hem inbeeldende, dat hij zijn Moeders schim altijd voor zijn oogen zag, of datse hem op de hielen volgde; maar als hij hier van, door hulp der Artsenijen, genezen wierd, ende doen verstond dat PYRRHUS in denTempel van APOLLO te Delphos vermoord was; zoo heeft hij van stonden aan zijn HERMIONE weder tot hem genomen.


Hermione aan Orestes.

IK Hermioon schrijf u die eerst waart Man en Broeder,
    Nu Broeder (a), want den naam van Man een ander draagt.
De trotse Achilles Zoon, dien ijverzieken Hoeder,
    Houd mij hier, tegen reen, gekerkerd en geplaagd.
(5) Ik deê al wat ik kon, om ’t moedwil niet te stijven,
    Mijn vrouwelijke hand haar hoogste weêrstand bood.
Wat doeje Pyrrhus, ’t zal niet ongewroken blijven,
    Riep ik; Ik ben al lang eens anders Bedgenoot.

    (a) Hermione noemd Orestes haar Broeder, om dat hij haar Ooms Zoon was: Deze manier van spreken is bij de Oude zeer gebruykelyk geweest. In den veertienden brief, aan ’t eynde, noemd Hypermnestra haar Ooms Zonen mede aldus.

[p. 76]
Hij, doover dan de Zee, schoon ik Orestes noemde,
    (10) Trok mij vast in zijn Zaal, met ongehavend hayr;
Dat Lacedemon (b) wierd verwoest, en ’t Heyr ons doemde
    Tot slaven van haar lust, ik achten ’t niet zoo zwaar.
’t Verwinnend Grieken heeft nooyt Hectors Weduwvrouwe (c)
    Zoo afgerecht, doe ’t vuur heel Trojen stelde in brand.
(15) Maar gij Orestes, zoo u geenzins is berouwen
    Mijn liefde aanvaard uw recht, met onbeschroomder hand.
Gij zoud, indien een Dief uw Vee ter stal afleyde,
    U wap’nen, zult gij voor uw Vrouw dan stille staan?
Gedenk aan ’t voorbeeld van uw Schoonvaâr (d) die niet beyde,
    (20) Maar ving om zijn Heleén rechtvaardige Oorlog aan.
Indien hij luy en leeg in ’t Hof had leggen slapen,
    Mijn Moeder bleef noch deel van Paris, alsse was;
Geen duyzend Schepen met veel strijdbaar Volk of wapen
    Hebt gij tot dezen tocht van doen, kom zelfs maar ras.
(25) Ik ben ’t nochtans meê waard, en ’t strekt geen Man tot schande
    Een wreede slag te slaan voor ’t lieve Bruyloftsbed.
Gaf Grootvaâr Atreus (e) ons niet eyge maagschaps banden?

    (b) Zy noemd haar Stad, om datse doe ter tijd hier woonde. (c) Andromache. (d) Menelaus. Alhoewel zij eygendlijk met Orestes noch niet getrouwd was, zoo noemdse niet te min haar Vader zijn Schoonvader, om te toonen datse hem evenwel voor haar Man hield. (e) Atreus was de Vader van Agamemnon en Menelaus, ende, volgens dien, de Grootvader van Orestes en Hermione.

[p. 77]
    En waarje niet mijn Broêr, nu Man door ’s Houw’lijks wet?
Behoed uw Vrouw, als Man; Behoed; als Broêr, uw Zuster;
    (30) Twee namen houden u tot dezen dienst verplicht.
Mijn Grootvaâr Tijndar, die nu oud, en dan geruster,
    Zal wezen, gaf u zelfs ten houw’lijk, mij zijn Nicht;
Dat wist mijn Vader niet, die mij aan Pyrrhus loofde.
    Maar Grootvaârs Recht gaat voor van jaren en van macht.
(35) Mijn Trouw met u was kuysch, die niemand ’t zijne ontroofde,
    Maar neem ik Pyrrhus, zoo ontsteek ik uwe klacht.
Vaâr Menelaus zal ook onze liefd wel dulden,
    Kupido heeft zijn borst voor dezen meê gewond.
Het geen dat hem geviel, zal hij in u ontschulden,
    (40) Het voorbeeld van zijn min zal stijven ons verbond.
’t Geen hij mijn Moeder is, zijt gij mij; Pyrrhus paden
    Slaan al op Paris werk, gelijk de Phrijgen deên (f).
En of hij eeuwig praald op ’s Vaders groote daden,
    Noch moogt gij moediger op ’s Vaders Hoogheyd treên
(45) Die Tantalus Geslacht (g), Achilles zelfs beheerschte,
    De Vorst van ’t lang beleg, en Phrygiaans bezit.
Tot Oppergrootvaâr hebje ook Pelops Vader (h) d’eerste
    Die u aan God Jupijn verknocht in’t vijfde lid.

    (s) Zij wil zeggen: even als Paris Helena ontschaakte, zoo heeft Pyrrhus mij ontschaakt. (g) Tantalus was de Zoon van Jupiter, Vader van Pelops, en Pelops van Atreus, en zoo voort op haar lieden. (h) Dit is nu gezeyd.

[p. 78]
U zelfs ontbreekt geen roem, schoon u wat haat’lijk stelde
    (50) Uw daad, maar ’t was om wraak van Vaâr en Vaderslag (i).
’k Wou dat slechs beter stof uw dapperheyd verzelde,
    Dieme eer nooddringend als vrijwillig noemen mag.
Egystus is nochtans gesneuveld door uw handen,
    En heeft met eygen hals uw Vaders dood geboed;
(55) Hier mord Achilles Zoon, en keerd uw lof tot schande;
    Hij duld in zijn gezicht nochtans mijn wrevelmoed.
Ik berst, en met de spijt zoo zwellen ook mijn kaken
    Mijn boezem staat in brand van ’t ingekropte vier.
Heeft ijder niet bestaan bij Hermioón te laken
    (60) Orestes? en ik heb noch macht, noch wreed Rapier.
’k Mag schreyen, en mijn moed met zilte tranen koelen,
   Die langs mijn wangen, als gestorte beken, vlien;
’k Heb haar altijd alleen, haar laat ik altijd woelen
    Om mijn ontcierde kroost, dat zoo veel leed moet zien.
(65) Ik zie dees Dwaalstar zwerft om ons Geslacht en dagen,
    Dat Tantaals Dochterschap verstrek eens anders roof.
Ik zal nu van ’t bedrog des Waterzwaans (k) niet klagen,
    En hoe zich Jupiter in pluymgewaad verschoof;
Hoe dat Brizeïs, daar des Isthmus breede Stroomen
    (70) Twee Vloeden lozen, wierd op ’s Roovers Koets ontschaakt (l).

    (i) Dit is in den Inhoud gezeyd, hoe Orestes zijn Moeder ende Egystus doode. (k) Doe Jupiter Leda bekroop, zoo veranderde bij zich in een Zwaan, ende teelde een Ey bij haar, daar Helena, Kastor en Pollux uyt quamen. Ziet hier onder. (1). Ziet den derden brief.

[p. 79]
Heleén die, noch een Kind, van Thezeus was genomen (m),
    Door haar twee waarde Broêrs (n) te Amfidna vrij geraakt.
Heleén, die over Zee van Paris is geschonden,
    Heeft tot haar hulp verwekt de Grieksche Wapenkracht.
(75) Het heugdme naauw, nochtans geheugd mij ’t; alle monden
    En harten waren vol van anxt en bitt’re klacht;
Was ’t Grootvaâr, Zuster, Broêrs (o), ’t moest alles tranen storten,
    En Leda bad de Goôn, en haren Heer Jupijn (p).
Ik zelfs, heel kleyn, van rouw mijn korte hayr noch korte;
    (80) ’k Riep Moeder ga je heen? vertrekje zonder mijn?
Want Vader was van huys, en om niet te wantrouwen
    Aan ’t Pelopeésche lot, zoo word ik Pyrrhus loon.
Had zich Achilles voor Apoll’ maar konnen schouwen (q),
    Hij doemde nu ’t geweld van zijn ontaarden Zoon,

    (m) Ziet den vijfden Brief. (n) Kastor en Pollux haalden haar Zuster Helena met geweld uyt de Stad Amphidna, daar Thezeus, haar genomen hebbende, liet bewaren. (o) Tyndarus, Klytemnestra, Kastor en Pollux. (p) Zij noemd Jupiter Ledaas Heer, om dat zij Heleén bij hem geteeld had. (q) Dit werd alzoo gezeyd, niet dat Achilles van Apollo, maar in zijn Tempel is doorschoten, te weten, van Paris, die hem, met een gequetst been aldaar gaande, waar nam: alhoewel zommige verhalen, dat hij in een oproer om hals gekomen zoude zijn.

[p. 80]
(85) Wat schuld heeft ’s Hemels grim mij op den hals doen dalen?
    Wat Goden, wat Gesternt berokken mijn geween?
’k Was jong en moederloos, mijn Vader ging lang dwalen
    In ’t Oorlog; schoonze bey noch leefden, ’k was alleen.
Mijn waarde Moeder ’k heb u in mijn teerste dagen
    (90) Nooyt met een zoet gevley, of kinderpraat vermaakt;
Mijn teedere armtjes nooyt om uwen hals geslagen,
    Of als een waardig Pand na uwen schoot gehaakt.
Gij droegt voor mij geen zorg, geen Moeder mij verzelde
    Wanneer ik uytgehouwd ter Bruyloftkamer trad (r)
(95) En als gij weder quaamt (ik zal de waarheyd melden)
    Liep ik u te gemoed, die gantsch geen kennis had;
Doch aan uw schoonheyd merkte ik daatlijk dit ’s Heléne,
    Gij vraagde zelver meê, wie dat uw Dochter was?
Orestes trouw alleen is mij na wensch verschenen,
    (100) Die ben ik ook al quijt, en rept hij zich niet ras.
Mijn Moeder is met macht hersteld, en ik gevangen
    Van Pyrrhus; wat baat mij dan Trojens ondergang (s)?
Des Morgens als de Zon zijn held’re pruyk komt hangen
    Op ’t blaauw gewelf, dan valt mijn smert noch niet zoo bang,
(105) Maar als de droeve nacht met zwarte duysterheden
    Mijn kamer en gemoed in nare banden sluyt,
Zoo vliên, in steê van rust, de tranen langs mijn leden,
Ik schuw en schrik alsins, als van vergiftig kruyd.

    (r) Het was in den ouden tijt gebruykelijk, dat de Moeders en Matronen met de Priesterin, de Bruyd ter kamer verzelden. Vide Scriptores de ritu nuptiarum. (s) Zij wil zeggen, Trojen is verwoest tot straf van zulke ontschakinge, is dit nu beter?

[p. 81]
Ik schrik, en leg verbaast, als zonder te vermijden,
    (110) Mijn hand onkundig aan zijn Schyrisch lichaam (t) raakt.
En mits ik ’t schennis voel, trek ik mijn leên ter zijden;
    En denk dan dat mijn hand onteerd is en mismaakt.
Men hoordme Orestes dik in steê van Pyrrhus noemen,
    ’k Bemin die misslag, als een leus van beter lot.
(115) Ik zweer bij ons Geslacht, en die het al kan doemen,
    Jupijn, ons Wortelstam, des Hemels Oppergod,
En bij uw Vaders romp, mijn Oom, die u moet achten,
    Wiens beenders, zat van wraak, nu rusten zonder pijn;
Dat ik eerst sterven zal, en in mijn Jeugd versmachten,
    (120) Of Tantaals Zoon zal Man van Tantaals Dochter zijn.

    (t) Dit zeydse tot verachting van Pyrrhus, om dat hy in onecht geboren was op ’t Eyland Scyros. Het leyt tegen over Magnesia.

Continue
[p. 82]

Inhoud van den IX. Brief.

JUpiter heeft ALKMENA, in de gedaante van haar Man AMPHITRION, onder de knie gekregen, ende drie nachten aan een knoopende, HERKULES bij haar geteeld; den welken, als hij tot zijn Jaren quam, EURISTHEUS, Koning van Mycenen, door de arglistigheyd van JUNO, op dat hij alzoo om hals komen mogte, tot groote ende bezwaarlijke werken rade. Maar, vermits hij in sterkte van lichaam en verstand zeer uytmuntende was, zoo is hij altijd overwinnaar geworden: Onder and’re ACHELOUS vermeesterende, die een Rivier was; die liep uyt den Berg Pindus in Thessalien, ende zich in verscheyde gedaanten wiste te veranderen, als in een Serpent, Stier ende diergelijke, met dewelke hij streed, ende dong om het Houwelijk van DEJANEIRA, de Dochter van ENEUS, Koning van Kalidon, dewelke hij tot zijn Vrouw ende Bedgenoot kreeg. En voorwaar, alhoewel hij alle andere Monsters, zeer mannelijk, hadde verslagen, zoo heeft hij evenwel moeten bukken onder [p. 83] het jok van vrouwelijke liefde. Op een tijd als hij den jongen EURINOMUS, die hem diende, om een beuzeling, doorsteken had; zoo is hij van droefheyd, met zijn Huysvrouw DEJANEIRA ende zijn Zoontje HYLUS, van Kalidon vertrokken. Onderwegen bij de Revier Evenus komende, wierd hij NESSUS gewaar, die een Centaurus, dat is, half man en half stier was; deze was aldaar gewoon den reyzenden Man om loon over te varen. Als hij DEJANEIRA overgezet hadde, zoo wou hij haar verkrachten; HERKULES noch aan d’overzij zijnde, en horende dat zijn Vrouw zeer om zijn hulp kermden, heeft NESSUS met een pijl doorschoten. Hij, om niet ongewroken te sterven, beloofde DEJANEIRA dat hij haar een Artsenij zoude geven, waar door zij te wege zoude brengen, dat HERKULES nooyt eenige andere Vrouw ter wereld, dan haar, zoude beminnen. Hij belaste haar, datse met olij, ende het bloed zijner wonde, dat van de pijl droop, HERKULES rok zoude besmeren; dat daar door te wege gebragt zoude werden het gene hij haar beloofd hadde. Zij dede ’t gene NESSUS haar belaste, zonder HERKULES weten. HERKULES quam ondertusschen te verlieven op Iöle, de Dochter van EURYTUS*, Koning van Echalien, den welken, als hij hem zijn Dochter weygerde, hij in zijn Stad belegerde, ende met alle heerschappij overwon: Hij holp EURYTUS* om ’t leven, ende bezat Iöle, hem t’eene- [p. 84] maal aan haar liefde overgevende, ja zoo zeer, dat hij op haar gebod zijn Knodze en Leeuwenvel af ley; ende het gene ’t schandelijkst is, zich niet en schaamde op zijn Juffers opgeschikt, met haar te spinnen ende te najen: Ja hij raakte even onder hare verwijfde onderdanigheyd, gelijk hij voor dezen, onder OMPHALE, Koninginne van Lydien, bij dewelke hij LAMUS teelde, gedaan had. Als dieshalven DEJANEIRA verstond dat hij zoo slaafachtig in liefde op Iöle verblind was, zoo heeftse dezen brief aan hem geschreven, waar in zij hem zijne voorleden daden ende Doorluchtigheyd voor oogen steld; op dat zij alzoo, met vergelijkinge van dezelve, ende ’t gene hij deed, hem te beter mogt beschamen. Maar alsse onder ’t schrijven tijding kreeg, dat HERKULES doodlijk ging quijnen, dewijl hij aangetrokken hadde dien rok, die met NESSUS bloed vergiftigd was, zoo wierdze ziende dat NESSUS haar bedrogen had, met een zware droefheyd bevangen; besluytende haren brief met vergiffenis bidden ende diere eeden, dat zij hem den rok onnoozel ende tot een goed eynde gegeven had: Ende hem wenschende het eeuwig Vaarwel, beraadslaagde, tot straf van haar onwetende daad, haar zelven te verworgen.



[p. 85]

Dejaneira aan Herkules.

NU moet Echalien ons Hoogheyd meê bekleden,
    Maar fij! de Winnaar bukt voor een verslaafde Vrouw;
Lest liep een snoode maar door al de Grieksche Steden,
    Die uwe deftigheyd te schand’lijk passen zouw;
(5) Dat gij, wie nooyt een berg van rampen kost verwinnen,
    Noch Juno zelfs, nu waart van Iöle verheerd.
Dat wensch Euristheus en des Hemels Troongoddinne
    Uw Stiefmoêr (a) die uw schand tot haar verheuging keerd.
Maar gij schijnt niet die geén, om wie zoo groot te ontfangen,
    (10) (Zoo’t waar is) eene nacht niet groot genoeg kost zijn;
En Venus schaad u meer dan Juno, die u prangen,
    d’Een wijlze u hoogd, en d’aâr met slaafsche minnepijn.
Denk hoe de Wereld, door uw onverwinb’re krachten,
    Bevredigd is, zoo ver als Nereus Stromen gaan,
(15) Het Aardrijk en de Zee moet u voor schermheer achten,
    Men ziet van ’t Oost tot West uw groote daden staan.
Gij droegt den Hemel eerst, die u daar na zal dragen,
    Gij torste ’t hoog Gesternt op Atlas schouderblad (b).
Maar wat is ’t anders als uw schande na te jagen,
    (20) Zoo gij uw eerste glants met Overspel beklad?

    (a) Juno werd Herkules Stiefmoêr genaamd, om dat Jupiter zijn Vader was. (b) De verzierselen melden, dat Herkules eerst den Hemel getorst heeft, en dat Atlas in zyn plaats gekomen is; gelijk men noch ziet in de Sterrekunst.

[p. 86]
Gij hebt noch in de wieg, zoo moedig, vast genepen
    Twee Slangen (c), u* getoond zoo grooten Vader waard;
’t Begin is beter dan uw eyndwerk aangegrepen;
    Uw kindse deugd is met uw ouderdom ontaard.
(25) Wie duyzend Monsters, noch Euristheus kost benouwen,
    Die Juno nooyt verwon, verwind Kupido nu.
Maar ik schijn wel gehuwd, men noemdme Alcides (d) Vrouwe,
    Die Snaar des Dondergods geworden ben door u.
Zoo quaad een Hokkeling het lastig jok kan lijden,
    (30) Zoo werd een mind’re Vrouw verdrukt van grooter Man.
’t En is geen glorij maar een schaauw van zuurder tijden;
    Die wel wil trouwen, trouw die haar gelijken kan.

    (c) De verzierselen verhalen dat Alkmena, Herkules en Iphiklus te gelijk baarde, doch Herkules uyt Jupiter ende Iphiklus uyt haar Man Amphitryon. Ende als Juno twee Slangen in de wieg of ’t kinderbed zond, zoo begon Iphiklus zeer te schreyen van schrik: als de Ouders hier op aan quamen, om te zien wat het Kind schorte, zoo vonden zij Herkules, zonder eenige vervaarnis, in bey zijn handen drukken en slingeren de Slangen, die hem van de Stiefmoederlijke wrok waren toegezonden. (d) Herkules word ook Alcides genaamd, van αλκὴ, dat in ’t Griex kracht en sterkte te zeggen is; of ook beter, gelijk Herodotus zegt, van Alceus, die zijn Grootvader van Stiefvaârs zijde was: Alceus was Amphitrions Vader.

[p. 87]
Mijn Man is staag van huys; dik kustme een Gast de handen;
    Mijn Man jaagt Monsters en vergrimde Dieren na.
(35) Ik kruysme als Weeuw in huys, met zielkuyssche Offerhanden,
    Dat hem zijn Vijand niet verniel of dood en sla.
Mij dunkt ik zie altijd verwoede Leeuwen zwieren,
    De honden van uw bloed vast schuymen en beplengd.
Dan droom ik eens van romp en ingewand der Dieren,
    (40) En wat de nare nacht mijn Geest te voorschijn brengt.
Alsins verneem ik na onzek’re landgeruchten.
    Dan schep ik eens wat moed, dan zijg ik weêr ter neêr.
Uw Moeder ziet u niet, en vloekt Jupijns genuchten;
    Noch Vaâr Amphitryon, noch Hylus komt niet weêr (e).
(45) Euristheus brouwd al ’t quaad, als Haan van Junoos toren,
    Volbrenger van haar spijt, die al te lang volherd;
Dit is noch lijdelijk; maar mij komt staag te voren,
    Dat alsins Vrouw en Maagd van u beslapen werd.
Ik zwijg van Auge, die door u bezwangerd baarde
    (50) Aan den Partheen (f), ik noem ’t Ormeensche Nimfje niet (g).

    (e) Dit is Vader en Zoon. (f) Herkules bezwangerde Auge, de Dochter van Aloeus, Koning van Arkadien, die naderhand Telephus gebaard heeft. Als haar Vader zag dat haar buyk dik was, niet wetende datse zwanger ging bij Herkules, gaf haar aan een Schipper over, om onder water te verdrenkken. Als zij in het Schuytje was, kreeg ze den arbeyd op den hals, ende bad den Schipper dat hij haar op ’t land wilde zetten, om iet noodzakelijks te doen, ’t welk hy eyndelijk inwilligde: Alhier baarden zij het Kind aan den Partheenschen Berg, [p. 88] onder de schaduw van een Bosken: het Kind wierd van de herders opgeraapt, die het aan een Hinde vonden zuygende; het welk de Koning Korytus naderhand, als zyn eygen kind opvoede, dit het Telephus noemde, om dat het aan een Hert gezogen had, ab Ἔλαφος, ziet Strabo libr. 14. (g) Als Herkules den Koning Ormenus* van Arkadien verzocht, dat hy hem zijn Dochter Astydamia ten houwelijk wilde geven, zoo weygerde hy ’et zelve, vermits hy wist dat Herkules met Dejaneira getrouwd was. Herkules daarom verstoord zijnde, deed hem den Oorlog aan, ende de Stad ingenomen, ende den Koning om ’t leven geholpen hebbende, heeft hy Astydamia gekregen ende onteerd, by de welke hy Chrysippus teelde, ziet Diodorus hier op.

Noch hoe gij ’t met die troep van vijftig Zusters klaarde,
    Waar van gij ’er niet een haar Maagdom houden liet (h).
Ik zal maar eene Hoer en Overspeelster melden,
    Die oorzaak is dat ik haar Lamus Stiefmoêr heet (i).

    (h) Dit waren vijftig Dochters, die de Koning van Thespien, of zoo zommige zeggen, de Koning van Teuthras, bij verscheyde Vrouwen gewonnen had; en Herkules, noch een Jongen zijnde, altemaal, d’een voor d’ander na bezwangerde: ziet Diodor. (i) OmphaIe, Koninginne van Lydien, bij dewelke hy Lamus* geteeld heeft: Want als Herkules Iphytus uyt den Tyryntischen toorn gesmeten had, zoo zey het Orakel dat hij die dood niet kost boeten, of hij moest verkocht werden, en- [p. 89] de het geld, daar van komende, aan Iphitus Kinderen gegeven werden. Hij was verkocht aan Omphale, die hy haar heele Land van Struykroovers zuyverde, ende Sileus, die den reyzenden Man tot het wijngaardwerk dwong, doode; waar over hij eyndelijk van Omphale in vrijheyd gesteld wierd, ende haar bijslapen genoot.
_________________________________________

(55) Meander de Revier, die al de zelfde Velden
    Doorsnijd, en kringsche wijs zijn takken kromd en breed (k).
Heeft Baggen om den hals van Herkules zien hangen,
    Dien hals die onvermoeyd den Hemel heeft getorst.
Gij schaamde niet uw arm met goudgespan te prangen,
    (60) Te paarlen uw gewricht, en grootgezielde borst;
Te weten, onder zulk een arm is dan gesneuveld
    Die Leeuw, die pest, wiens vel uw slinker schouder dekt (l).
Gij hebt uw rouwe hayr gemijterd en gekeuveld (m),
    Aan ’t welk een populier al beter ciersel strekt.
(65) Gij schaamd u niet, na wijs der dert’le Vrijsterwichters,
    Dat gij u hebt omgord met een Meoonsche riem (n).
Gij dacht aan geen gedaant des wreede Moordestichters
    Die tot der paarden voêr, verwoed met zwaard en priem

    (k) Ziet den zevenden brief in ’t begin. (1) Een Leeuw, die hij in ’t Nemeesche bos vermande, wiens vel hij altijd op zijn slinker schouder droeg. (m) Een verciersel, afkomstig van de Barbaren. (n) Dit was de manier onder de Lydische Juffers.

[p. 90]
De Menschen slacht (o). Had u Busyrus (p) dus zien pralen,
    (70) ’t Was schamens waard te zijn verwonnen van uw hand.
Mogt nu Antheus van uw hals die vodden halen,
    Hij vrijde zich van zo verwijfden Winnaars schand (q),
Men zecht noch dat gij bij d’Yoonsche Jufferpoppen
    De gave spinkorf hield, en vreesde uw Meesteres;
(75) Die al verwinb’re hand, die duyzend Monsterkoppen
    Vernielde, past nu op een spinkorfs hengeles.
Gij slaat uw sterken duym aan linde en wol te spinnen,
    Gehoorzaam op de taak der schone Meestervrouw.
Hoe menigmaal, als gij den scheerdraad om zoud winnen
    (80) Brak in uw groove hand de spil aan ’t Weefgetouw!
Men zegt dat gij, och arm! zoo dikmaals hebt staan beven
    Voor ’t geesseltuyg dat uw Bazin te voorschijn brogt.
Hier bralde gij van roem, en uw grootdadig leven,
    Die dingen die gij doe u beter schamen mogt.
(85) Te weten, dat gij noch een kind, twee booze Slangen
    Aanvatten, en haar staart verplette met uw hand.
Hoe gij ’t Tegeesche Zwijn aan d’Erimant gingt vangen (r),
    Dat staag onveilig hiel het gantsch omleggend land.

    (o) Diomedes in Tracien, die zijn Gasten vermoorde, en het vleesch de paarden te eeten gaf, met welke eygen straf hem Herkules naderhand betaald heeft. (p) Busyrus slagten zijn Gasten in Egipten, ’t gene Herkules hem ook met de dood beloonde. (q) Een Zoon des Aardbodems, en Worstelaar, dien Herkules om hoog smeet en verplette. (r) Een Zwijn van Tegeé, een Stad bij den berg Erimanthus, in Arkadien.

[p. 91]
Gij zweegt niet van zoo veel rampzaalge menschen hoofden (s)
    (90) Hoe Paarden zijn gemest met weelig menschevlees (t).
Hoe dat gij Gerion* (v) zijn vee en leven roofde,
    Een drievoud Monster, schoon ’t zich een in drie bewees.
Hoe gij den helhond dwongt, die ook drie hoofden voerde
    Op een lijf, daar een tros van slangen krield’ voor hayr (w).
(95) Ook van de waterslang, die honderd tongen roerde,
    Daar gij ’er, een geknot, wierd straks weer twee gewaar (x).
Ook van Antheus ’t pak dat in uw slinker zijde
    En rechter arm gedrukt, ellendig stikken most (y)
Hoe gij den troep der wreê Centauren snel in ’t rijden,

    (s) (t) Hier boven verhaald. (v) Gerion, een Monsterman in Spanjen, die Herkules overwon, en al zijn vee wegvoerde. (w) Cerberus: Hecateus Milesius verhaald, dat ’er in den Tenarus een lak in Lakonien een Slang met drie hoofden was, ende alzoo het zelve lak tot in den afgrond bij Pluto zijn ingang hadde, zoo is Cerberus daar van verzierd, die van Herkules gedood is in ’t lak; waar van gekomen is, dat Herkules den driehoofdigen Cerberus gedood had. (x) Een Slang in ’t Larnéesche lak met honderd hoofden, die, als m’er een kapte, twee in getal aanwiessen, en Herkules door vier en vlam noch ten lesten verwon. (v) Hier vooren op letter (q).

[p. 92]
    (100) Tweevoudig van gedaante, op’t vlak vernielen kost (z).
Kond gij dees dingen dan in ’t purper en scharlaken
    Verhalen? stuyt dan zulk gewaad uw reden niet?
Ja de Lardaansche Nimph dorst zelfs u wapens naken,
    En droeg tot haar cieraat, ’t geen gij zoo schand’lijk liet (a).
(105) Ga nu en blaas vrij op, erkaauwd uw groote dingen,
    Zij was met meerder recht een Man, als gij doe waart.
Zoo veel te grooter isse, als ’t u, uw zelfs te dwingen,
    Veel grooter is dan ’t geen gij ooyt hebt aangevaard.
Zij treet nu in het spoor van al uw goed en eere.
    (110) Wijkt uyt uw goed, uw lof komt nu aan uw Vriendin.
O schand, een leeuwerib, Alcides rouwe kleeren,
    Dekt nu een geyle zij en woonplaats van de min;
Gij doold; ’t is misverstand, ’t en zijn geen leeuwebeuyten,
    Maar d’uw; gij zijt des leeuws verwinnaar, zij is d’uw.
(115) Een Vrouw, naauw sterk een wiel te drajen of te steuyten,
    Droeg pijlen, zwart van ’t bloed der slangen, die ik gruw.
Haar hand droeg uwe knods, de temster aller dieren (b),
    Zij zag haar Mans geweer ook door een spiegel aan.
’k Had dit maar slechs gehoord, ’t gerucht kan veel verzieren,
    (120) Maar ziet, daar komt mijn leed zelfs voor mijn oogen staan.

    (z) Van boven menschen, van onder paarden, die Herkules altemaal vernielde, alsse op het huys van PhoIus, een der Centauren, geweld deden. (a) Omphale: hier vooren vermeld. (b) Omphale schikte haar op met Herkules tuyg.

[p. 93]
Men brengt voor mijn gezicht een vreemde en slaafsche Hoere (c).
    Men gund niet dat ik heel het euvel dat ik lij.
Gij doetse midden door de Stad (d) gevanglijk voeren,
    Men leydse mij in spijt en tegenwil voorbij.
(125) Zij treed niet als verheerd, in ’t hayr ontcierd te houden,
    Zij dekt haar wezen niet tot teeken van verdriet;
Zij stapt grootmoedig voort, en blinkt van baren goude.
    Als gij in Phrygien u ook vercieren liet.
Zij toond een groots gezicht aan ’t volk, als uw Voogdesse.
    (130) Als of haar Vaâr en stad noch heerschte in vollen schijn.
Misschien verlaat gij noch uw echte Minprincesse,
    En zij zal dan in steê van Boel uw Vrouwe zijn.
Een schandlijk houwlijk mag die snoode min bekleden,
    Des groote Alcides, en d’Euritisch (c) Iölé.
(135) Mijn geest bezwijkt van schrik, een kouw doorgrild mijn leden,
    Mijn hand zijgt in mijn schoot gantsch machteloos en dweé.
Gij hebt met vele mij bemind, doch zonder schande,
    En spijt ’et niet, gij hebt tweemaal om mij gestreên (f).
En Achelóus vlood al tranend uyt zijn randen,
    (140) En trok zijn hoorens in zijn stompe hoofd bij een (g).
De halfman Nessus sturf van uw vergifte pijlen,
    Hij heeft in de revier gestort zijn paardebloed.
Maar wat of ik al raas? Ik schrijf, en onderwijlen
    Versta ik dat mijn Rok u doodlijk quijnen doet.

(c) Ióle. (d) Tyrinthe, of bij zommige Trachine: alwaar Dejaneira woonde. (e) Zy werd alzoo genaamd van Eurytus,* haar Vader. (f) Eens met Achelous, en eens met Nessus: ziet den inhoud. (g) Ziet als gezegt is.

[p. 94]
(145) Ach wat heb ik gedaan! moest ik mijn zinnen derven!
    Vervloekte Dejanier, bereid u straks ter dood.
Zal dan u waarde Man op Eta (h) droevig sterven,
    En gij noch ov’rig zijn, die hem dien gruwel bood?
Wat heb ik anders noch waarom men mij mag noemen
    (150) Alcides Gemalin? Mijn dood tuyg ons verbond.
Gij Meleager zult in mij een Zuster roemen (i),
    Vervloekte Dejanier bereid uw dood terstond.
Ach, ach, rampzalig huys, zoo hoog, ten val, verheven!
    Mijn Vader Eneus drukt een droeven ouderdom;
(155) Mijn Broeder Tydeus moet in verre landen zweven (k),
    En d’ander keerde in ’t vier al levende om en om (l).
Mijn Moeder ging het zwaard in haren boezem douwen (m),
    Vervloekte Dejanier bereid u straks ter dood.
’k Begeer alleen bij ’t recht van ons gewijde trouwe,
    (160) Denk niet dat ik uw bloed ooyt met mijn wil vergoot.
Als Nessus vier’ge borst was van uw pijl doorschoten,
    Zoo sprak hij, Dit mijn bloed maakt vaste liefdens grond.
’k Heb u den Rok gestierd met Nessus bloed begoten;
    Vervloekte Dejanier bereid uw dood terstond.

    (h) Een berg in Thessalien; daar Herkules doode lichaam verbrand is. (i) Zij was de Zuster van Meleager. (k) Als deze zijn Broeder Menalippus onverhoeds om hals gebragt had, ging hij vrijwillig uit zijn Vaderland. (1) Meleager: Ziet den derden brief. (m) Althea deé dit van droefheid, om datse rouw had over het leed datse haar Zoon Meleager gedood* hadde.

[p. 95]
(165) Nu Vader vaar dan wel, vaar wel mijn Zuster Gorge (n),
    Mijn Vaderland en Broêr, die ik als balling derf (o),
En gij, ô laatsten dag, en eynde mijner zorgen;
    Mijn Man, ach kunt maar slechs, en Kind (p), vaar wel, ik sterf.

    (n) Een van Altheas Dochters. (o) Tydeus, als gezegt is. (p) Hylus, haar Zoontje.

Continue
[p. 96]

Inhoud van den X. Brief.

ALS THEZEUS het lot te beurte gevallen was om van Athenen na Kreten gezonden te worden, tot buyt van den Minotaurus, die PASIPHAË, des Konings MINOS Vrouw, bij een Stier geteeld had; zoo is hij, tot dien eynde, in den Doolhof gesteld, die MINOS hadde doen maken; maar als ARIADNE, des Konings Dochter, op THEZEUS verliefd zijnde, hem een middel aanwees, hoe hij, den Minotaurus verslagen hebbende, uyt den Doolhof zoude geraken, ende dat hij het zelve alzoo te wege bragt met een draat, die hij in ’t inkomen vast bond, ende daar langs weder uyt quam; zoo is hij met haar, en haar Zuster PHEDRA, van Kreten gevloden, ende eyndelijk geraakt op het Eyland Naxus, alwaar hij, door aanmaninge van den God BACCHUS, haar liet zitten, staande heymelijk van haar zijde op, des morgens, alsse noch zeer vast in slaap was: Gelijk ik altemaal in den Inhoud van den vierden brief, genaamd Phaedra aan [p. 97] Hyppolitus, heb verhaald. Zoo ras alsse ontwaakte, en THESEUS missende, ’t gantsche schelmstuk gewaar wierd; heeftse dezen brief aan hem geschreven, in de welke zij klaagd over de wreedheyd ende hardheyd van THESEUS, hem verwijtende zijne al te gruwelijke ondankbaarheid over hare weldaden; ende biddende met veel klachtreden, dat hij zijn schip doch weder tot haar wil wenden, was ’t niet om bij haar te blijven, ten minsten om haar ter aarden te helpen, want zij voor zijn komst, licht meende dood te zijn.


Ariadne aan Thezeus.

GEen Monster is zoo wreed, als Thezeus, ooyt bevonden;
    Waar was ik snooder als aan uwe trouw verplicht?
Nu zend ik u dees brief van d’eyge strand en gronden,
    Van waar gij, zonder mij, uw anker hebt gelicht.
(5) Daar mij mijn eygen slaap, en uw verraders treken
    Bedrogen; schelm, die op mijn slaap uw lagen bouwd;
’t Was schemerlicht, den dag begon pas deur te breken,
    De vog’len noch te roest, en ’t Aardrijk wierd bedouwd.
Ik was half sluym’rig, en noch tusschen slaap en waken,
    (10) Steek ik mijn handen uyt na Thezeus, en ik strijk,
’k Voel niemand; ’k strijk mijn hand weêr over ’t gantsche laken,
    ’k Doortast het heele bed, ’k voel mensch noch mensch gelijk.
[p. 98]
De schrik ontschoot den slaap, mijn glaaz’rige oogen branden,
    Ik vlieg gelijk een pijl van ’t heyloos weduwbed;
(15) Mijn borst weêrgalmd, terstond van ’t klappen mijner handen,
    ’k Verscheur mijn hairen door den slaap in ’t war gezet.
De Maan scheen noch; ik oog zoo ver ik na kost oogen,
    Maar ik zag niet als strand en water voor mij staan;
Dan ben ik hier, dan gins uytzinnig heen gevlogen,
    (20) Het hooge duynzand zag geen Juffervoeten aan.
En onderwijl ik niet dan Thezeus riep en schreeuwde,
    Weêrgalmde ’t hol gesteent geduurig anders niet,
De plaats herschreeuwde uw naam, zoo dikmaals als ik schreeuwde,
    Het scheen de plaats was gantsch beweegd met mijn verdriet.
(25) Daar stond een berg bedekt met weinig groene struyken,
    Nu is ’t een rouwe klip van uytgeëten steen;
Hier klom ik op, de moed deê mij geweld gebruyken,
    En staroog wijd en zijd, de baren overheen;
Hier zag ik, want ik had ook wreede tegenwinden,
    (30) Hoe ’t schip, met vollen schoot, door Nereus baren streek;
Ik zag u, of mijn hart wou uwe zeylen vinden;
    Doe wierd ik koud als ijs; mijn kracht en geest bezweek:
’k Leg lang in zwijm, mijn stem allengs word reed en reeder,
    ’k Schreeuw Thezeus, Thezeus, met een vreesselijk geschal,
(35) Waar vluchtje, schreeuw ik; keer, keer schelmsche Thezeus weder,
    Wend om het roer, uw Schip ontbreekt* zijn vol getal.
[p. 99]
En ’t geen de stem ontbrak, heeft handgeklap voltogen;
    ’k Vermengde mijn gekarm met handgebaar en slaan.
Op dat g’et geen gij niet kost hooren, na mogt oogen;
    (40) Mijn armen wezen veel bedroefde teekens aan.
’k Ging aan een lange rijs twee witte doeken spreyen,
    Als bakens voor die geen, die mij vergeten had;
Mits raakt gij uyt mijn oog; doe ging ik eerst aan ’t schreyen,
    Mijn wangen hingen noch door droefheyd slap en mat.
(45) Wat was mijn oogen werk doe anders dan te wenen,
    Na datse uw Schip of zeyl niet langer konden zien?
Dan liep ik barrevoets verwoed op rots en steenen,
    Als Bacchus Priesterin, die ’t snaargeluyd doet vliên (a)
Of tot verstijvens toe, zat ik op kouwde klippen,
    (50) En als mijn zitplaats was van steen, was ik een steen.
Dik liep ik na het bed, de kusplaats onzer lippen,
    Dat nu niet lev’ren kon d’ontfangen zoetigheên.
Ik volg, zoo veel ik kan, in plaats van u, uw schreden,
    Op ’t bed, uw legerplaats, en neêrgedrukte steê;
(55) Daar val ik neêr, en stort mijn tranen met dees reden,
    Wij lagen met ons tween alhier, geef weêr de twee.
Hier quamen wij te saam, waarom niet bey gescheyden?
    Ontrouwe bedje, waar ’s mijn waarste wederpand?
Wat doe’k, waar zal ’k alleen gaan doolen aan der heyden?
    (60) Het land is woest, ’k zie vee, noch werk van menschen hand.
’t Is alzins Zee, men ziet geen Schipper noch Matrozen,
    Niet slechs een eenig schip dat over Zee zal gaan.
Doch neem, ik zag een schip en volk, die zeewaard kozen,
    Waar loop ik, en hoe zie’k mijn Vaders oogen aan?

    (a) Ziet deze manier van doen in den vierden brief, op letter (c).

[p. 100]
(65) Dat Eólus (b) nu al begunstigd mijn gebeden,
    Neptuyn (c) mijn voorspoed geeft, noch zal ik balling zijn.
O machtig Kreten, trots op honderd groote Steden,
    Ik zie u nimmer weêr,* ô woonplaats van Jupijn (d),
Mijn vaderlijk ontzag, mijn Land en eygen erve,
    (70) Twee lieve namen zijn door mijn misdrijf verraân (e):
Als ik, om Thezeus niet in ’t doolhof te doen sterven,
    Den draad heb toebereyd, waar langs gij uyt zoud gaan.
Wanneer gij tot mij zwoert, alzoo moet ik ontvouwen
    ’t Gevaar; ons leven lang zult gij de mijne zijn.
(75) Wij leven bey (en ik ben d’uw niet) zoo de Vrouwe
    Niet levend is vermoord, door aangedane pijn.
Moest mij de knods, die eerst mijn Broeder sloeg, vermijden (f),
    Uw trouw nam met mijn dood, dus dood en grafsteê an.
Ik overdenk nu niet alleen wat ik zal lijden,
    (80) Maar al wat ooyt of ooyt verlaten lijden kan;
’k Zie duyzenderley slach van dooden voor mijn oogen;
    De dood schijnt lichter dan ’t vertoeven van de dood.
Strakx komt van hier of daar een tijger aangevlogen,
    Die in mijn ingewand zijn klauw en tanden stoot.

    (b) De God der winden. (c) Zeegod. (d) Men zegt dat Jupiter in Kreten opgevoed is, gelijk uyt veel oude vaarskens, zoo in ’t Griex, als in ’t Latijn overgezet, blijken kan. (e) Dit is in den inhoud verhaald, en kan uyt de volgende vaarskens verstaan werden. (f) Den Minotaurus, die Thezeus met zijn knods doodsloeg.

[p. 101]
(85) Misschien dat in dit land ook rosse leeuwen zwieren,
    Dat zich hier wolven en vergrimde tijgers voên;
Men zegt dat deze Zee wanschapen Monsterdieren
    Opwerpt; doch een rapier kan mij de doodsteek doen.
Laat ik maar nooyt, ten prooy en slavernij beschoren,
    (90) Gevanglijk en geboeyd, tot taakwerk zijn gedoemd;
Wiens Vader Minos is, wiens Moeder hooggeboren
    Uyt Phoebus (g), en noch ’t meest, die gij hebt Vrouw genoemd.
Aanschouw ik Aard en Zee, met al die woeste vakken,
    Mij dunkt dat Aard en Zee mij duyzend rampen stierd;
(95) Zie ik den Hemel, ’k vrees der Goden Bullebakken (h).
    Of wacht alle oogenblik het hong’rig berggediert.
’t Zij dat ’er op dit land nu menschen zijn en wonen,
    ’k Mistrouw haar, ’k heb geleerd wat vreemde linkers doen (i).
Och of Androgeus noch leefde en mogt verschonen
    (100) ’t Atheensch vergote bloed, en heyloos offerzoen (k);
En Thezeus dat uw knods niet had geroofd het leven
    Van die van boven Man, van onder was een Stier,
En dat ik u geen draad, tot uytkomst had gegeven,
    Dien draad die van mijn hand zoo dik hertogen wier!

    (g) Pasiphaë is de Dochter van Phoebus, en Ariadnees Moeder. (h) De oude Historien vermelden, dat de Goden, alsse op iemand verstoord waren, of ook op eenzame plaatsen, haar in veelderhande gedaanten veranderden, ende de menschen alzoo gruwelijk verschenen. Buyten twijffel het eyge dat wij nu, of ook noch bij de Indianen duyvelsche gespoken noemen, die het voor Goden houden. (i) Dit slaat op Thezeus. (k) Androgeus is een van Minos Zonen geweest, hij wierde [p. 102] van Egeus, Thezeus Vader, om hals gebragt, om dat hij vrees had of Androgeus met Pallas Zonen, daar hij groote vriendschap meê hadde, hem het Rijk mogten ontnemen: Ende dit vermoorden* was oorzaak waarom de Athenienzen alle Jaar zeven Jongelingen tot een straf aan Minos zenden moesten, om van den Minotaurus opgeëten te werden: Gelijk breeder gezegt is in den inhoud van den vierden brief.
_________________________________________

(105) Maar ’t is niet vreemd dat gij na harden strijd ten lesten
    Verwinnaar bleeft, en ’t Beest ter aarden nedersloeg,
Zijn hoornen konden in uw stale borst niet vesten,
    Gij hoefde geen Pantsier, uw lijf was hard genoeg:
Gij bragt niet meê als key en harde diamanten,
    (110) Gij had een Thezeus in die ’t hardste steen verwind.
Vervloekte slaap, die u tot mijn bederf gingt kanten,
    Maar doch een eeuw’ge nacht was een tot mij gezint.
Ontrouwe Winden, fier op mijn verraders woorden
    Die al te dienstbaar tot mijn vloek en tranen waard;
(115) Vervloekte hand, die mij, en mijnen Broeder moorde,
    En ijd’le naam van trouw, die al dees rampen* baard!
De wind, de slaap en trouw, die hebben t’zaam gezworen
    Tot mijn verderf, dees drie besloten mijnen val.
Zoo zal ik, stervend, dan geen Moeders beden hooren,
    (120) Geen mensch genieten die mijn oogen luyken zal;
Zoo dwaald mijn arme schim op onbekende kusten,
    Daar is geen Landvriendin die ’t Lijk bezalven kan;
Op d’ onbegrave leên zal het gevogelt rusten,
    Zoo ’n graf is voor mijn dienst, dit ’s mijn vergelding dan.
(125) Gij zult haast prachtig op d’Atheensche haven landen,

[p. 103]
    En midden in den kring van uwen Adel staan,
En stoffen breed hoe gij de Monsterbul vermande,
    En snedig, langs den draad, kond uyt den Doolhof gaan;
Verteld ook hoe gij mij, zoo valsch en onbewogen
    (130) Verlaten hebt, ontrekt mijn naam uw tijtels niet.
Och hadje mij van ’t top des schips eens voor uw oogen
    Zien staan, uw wezen had geschrikt van mijn verdriet.
Aanschouwdme ook nu eens, niet met oogen, maar gedachten,
    Hoe’k aan een steenklip hang, daar baar op baren stoot.
(135) Zie mijn ontvlochten hair, als treur’ge Vrouwen plachten,
    Mijn kleed zoo nat betraand, of ’t niet dan regen goot.
Mijn gantsche lichaam trild als koren op den velde,
    Mijn schrift gelijkt geen schrift, door ’t beven van mijn duym,
’k Wil van verdienst (die mij zoo qualijk lucht) niet melden,
    (140) Acht vrij uw dankbaarheyd en mijn verdiensten ruym,
’k Verdien geen straf: ben ik geen oorzaak van uw leven,
    Met wat voor reên zijt gij doch oorsaak van mijn doot?
Nu reyk ik over Zee mijn armen, die vast beven
    Van ’t klappen en gebaar dat op mijn boezem stoot.
(145) Aanziet dit weynig hayr noch op mijn hoofd te vinden;
    ’k Bid om dees tranen, die uw valsche daden voên,
Keer Thezeus, keer uw schip, en zeyld met heusser winden;
    En sterf ik eer gij komt, gij zult mijn uytvaard doen.

Continue
[p. 104]

Inhoud van den XI. Brief.

EOLUS, Koning der Winden, die in Eölien heerschste, hadde zeven Zonen, ende even zoo veel Dochters, gelijk Diodorus getuygd: Hier onder zijn geweest KANACE en MAKAREUS, de welke, alsse schandelijk minden, ende bij malkander sliepen, bedekkende haar misdaad onder schijn van haar bloedverwantschap; zoo heeft KANACE, van haar Broeder bezwangerd zijnde, een Zoon gebaard, dewelke zij haar Voedster belaste heymelijk uyt het Hof te dragen, ende op te laten voeden; maar als de Voedster het Kind, onder schijn van ten Offer te zullen gaan, onder haar schoot, ende met groente bedekt had, zoo heeft het arme wicht zijn zelven met schreyen verraden; want EOLUS dit hoorende, liet het buyten in de Woestijne, tot spijze der honden en wolven leggen: Hij zond, door een van zijn Lijftrawanten een degen,* en belaste, datse het zelve na haar verdienste, zoude gebruyken: men geloofd datse hier mede haar zelven het leven benomen heeft. [p. 105] MAKAREUS vluchte na Delphos in den Tempel van APOLLO (alwaar zommige Grieksche Schrijvers verhalen, dat hij Priester wierd; ook dat hij naderhand met ORESTES schuldpligtig geweest zoude zijn aan de dood van PYRRHUS, die in den zelven Tempel vermoord is, gelijk wij in Hermione aan Orestes gezeyd hebben) daar KANACE, voor haar sterven, hem dezen brief zond, ende haar bedroefden stant te kennen gaf; biddende dat hij doch de beendertjes van het uytgeleyde kind, wilde bij een doen verzamelen, ende bij de hare in eene kruyk begraven.


Kanace aan Makareus.

DOch zoo ik noch wat schrijf in duistre trane regen,
    Zoo word mijn brief noch vuil van’t bloed haars meesteres;
Mijn rechter houd de pen, mijn slinker hand den degen,
    ’t Papier* leid op de schoot en wacht mijn zwaneles.
(5) In zulk een wezen schrijft Kanace aan haren broeder,
    Want ik mijn straffen Vaâr, dus best behagen kan;
’k Wouw dat hij ’t zelver zag, die wreede kinderwoeder;
    ’t Vervloekte schouwspel ga voor ’s Meesters oogen an.
Maar hij is bijster straf, en wreeder dan zijn winden,
    (10) Hij zouwd wel ongemoeid, met drooge wangen, zien.
’t Doet veel zich staag ontrent zoo barssen volk te vinden,
    Hij past wel op den aard van zijn verwoede liên.
[p. 106]
Is’t Notus, Zephyrus, zij zwichten voor zijn reden,
    De Scytische Aquilo, en Eurus d’alderveerst (a);
(15) Hij dwingt wel winden, maar geen eigen hevigheden,
    Zijn drift heerscht over hem al meer, dan hij beheerscht.
Wat baat mij nu, dat ik zoo veel gekroonde Goden,
    d’Almachtige Jupijn zelfs voor mijn Grootvaâr ken?
’k Moet niet te min door ’t zwaard mijn eigen lichaam dooden,
    (20) Met wapens tot mijn moord, die’k niet gewoon en ben.
Ach Macareus, och of dien dag doe onze zinnen
    Zoo schand’lijk doolden, na mijn sterfuur was volbracht!
Broêr, waarom droegt gij mij ooit meer dan broederminne?
    Waarom was ik u ’t geen nooit Zuster mogt, of plagt?
(25) Ik voelde meê al brand en onbekende vonken,
    ’k Weet niet wat Troetelgod in mijn ontstelde borst;
Mijn aanzicht wierd gantsch bleek, mijn gladde kaken zonken,
    ’k At weinig spijs, en meest dat ik’t niet weigren dorst.
Ik had geen zachten slaap, de nachten schenen jaren;
    (30) Ik zuchte zucht op zucht, schoon ik geen reden vond.
’k En zag nochtans geen reên, wat dit voor teikens waren,
    Ik kost geen liefdens wond, en zelfs was ik gewond.
Mijn oude Voedster heeft het schennis eerst gerooken,
    Mijn Voedster zei mij eerst, lief Eolis (b) gij mind;

    (a) Dit zijn de vier Winden, Oost, West, Noord en Zuyd. (b) Dit is zoo veel gezeyd als Dochter van Eolus, want de Grieksche namen van Vrouwen, veel op een is uytgaan, en alleen verschelen van haar Vaders naam, dat die op een os uytgaat.

[p. 107]
(35) ’k Wierd rood en heb van schaamt mij oogen neêrgedoken
    Dit teeken was genoeg, voor die haast reden vind.
En nu begost allengs d’ontmaagde buik te zwellen,
    ’t Oneerlijk pak bezwaard hoe langs hoe meer mijn leên.
Wat wist mijn voedster niet al artzkunst toe te stellen,
    (40) En bracht haar stoute hand op heimelijke steên.
Op dat zoo ’t pak (dit hieldme alleen voor u verzwegen)
    Uit zijn geboorte plaats ontijdig uit zouw gaan;
Ach! ’t al te leefzaam kind weêrstond rapier en degen,
    Het was te zeer omheind, hem kost geen vijand schaân.
(45) Nu had Vrouw Lunaas lamp al negenmaal geschenen,
    Den Hemel toonden ons de tiende maneschijn,
Ik wist geen oorzaak van mijn smert en schielijk stenen,
    Ik was een nieuw soldaat, en kost geen barenspijn;
Ik schreeuwde; zwijg, wat wildg’uw eigen schand beruchten,
    (50) Sprak ’t ouwe wijf, die op mijn mond haar handen slaat.
Wat doe ’k ellendige? de pijn dwong mij te zuchten,
    Maar ’k liet het noch, door vrees, door schaamt, en ’s voedsters raad.
’k Hertrek mijn zuchten weêr, en half ontschote woorden,
    ’kVerzwelg mijn moed, en drink mijn eygen tranen op;
(55) De dood stond voor de deur; Lucijn (c) geen smeeken hoorde,
    En most ik sterven, ’k wist mijn schande raakte in top;
Als gij mistroostig op mijn lijf uw kleed en hayren
    Verscheurde en borst aan borst mijn boezem hebt gestoofd;

    (c) De Goddin van ’t Kinderbedde, gelijk ik in Hypsipile aan Jazon gezeyd hebbe: De Moeders riepen deze Godheyd in barensnood aan.

[p. 108]
Leef liefste Zuster leef, Lucijn die help u baren,
    (60) Leef, riept gij. dat uw dood geen dubbeld leven roofd.
Schep moed en kracht, gij zult uws broeders uytverkoren,
    En vrouw zijn van die geen, uyt wie gij moeder zijt (d).
’k Was dood, geloofme ’k wierd op dit geluid herboren,
    Mijn buik wierd van’er pak en schande strakx bevrijd.
(65) Wat juigje al? Eolus zit midden op den Drempel;
    Laat doch uw misdaad nooyt voor’s Vaders oogen staan;
De vlijtige ouwe wouw wil ’t kindjen* in de Tempel
    Bestommlen met Olijve en dunne wijngerd blaân;
Zij gaat een looze beê, en offergaaf bereyen,
    (70) Het volk staat uyt de weeg, mijn Vaâr wijkt zelfs uyt spoor;
Zij was nu al na bij, het schaapje met zijn schreyen
    Verraad zijn eygen zelfs, en treft mijn Vaders oor;
Flux grijpt hij ’t en ontdekt de schijnvalsche offerhanden,
    Het Hof weêrgalmd en dreund van zijn ontsteke keel;
(75) En als een laauwe koelt het water op de stranden
    Doet stribblen; als een rijs, of lange koren steel,
Zoo trilden ook mijn hert, mijn ingewand en spieren;
    Mijn bed’ en rustplaats beefd van ’t bevende gewicht;
Hier schiet hij toe, en meld mijn schand met vreess’lijk tieren;
    (80) Hij houd zijn handen naauw uit mijn bedroefd gezicht.
Ik heb, van schaamte, niet dan tranen uytgegoten,
    Mijn tong was flaauw van schrik, en bracht geen woorden uyt;
Hij had ook al geboôn zijn neefje te verstooten
    In d’eenzaamste woestijn tot kraaje en honden buyt.

    (d) De Historien getuygen, dat al Kanaces Zusters en Broeders aan malkanderen getrouwd waren, ende dat het zelve aldaar geoorloofd was, maar dat Eolus Kanace en Makareus altijd gehaat had.

[p. 109]
(85) ’t Ellendig kindje schreyde, als of’t zijn leed vermoede,
    Hij bad zijn Grootvaâr met die taal die hij doe kost;
Denk eens mijn waarde Broêr, hoe dat ik was te moede;
    Gij weet aan u gemoed, hoe’t mijne wezen most;
Wanneer mijn vlees en bloed, mijn waardigste ingewanden
    (90) Een schelm voor mijn gezicht, na ’t Bosch, den wolven bragt.
Mits ging hij van mij af; doe wrong ik eerst mijn handen,
    Doe krabde ik eerst mijn kroost met onverduld en klagt.
Wijl komt’er een trawant mijns Vaders met een degen,
    Bedrukt in ’t aangezicht, en sprak dees harde reên,
(95) Dit zwaard zend Eolus, en last u t’overwegen
    Uyt uwe schuldverdienst, hoe dat gij ’t zult besteên.
Ik weet wel hoe, ik zal ook, fier, in’t hert begraven
    Dit vaderlijk geschenk, ’t vervloekte moordgeweer.
Gij Vader kroond mijn Echt met deze Bruylofsgaven,
    (100) Maar Vader dit geschenk verrijkt uw Dochter zeer.
Bedroge Houwlijkxgod (e) voerd ver van mij ter zijen
    Uw fakkels, en ontvlied de daken* vol van schand;
Maar brengt uw toortsen hier, gij helsche Razernijen (f),
    Op dat de nare vlam mijn Lijkhoud (g) steek in brand.
(105) Trouwd Zusters, trouwd tot heyl en beter lot beschoren,
    Doch dat mijn misdaad u altijd voor oogen sta.

    (e) Hymen; zij noemd hem bedrogen, nademaal zij gemeend had met haar Broêr te trouwen, gelijk haar andere Zusters gedaan hadden, of daar na noch deden; alhoewel het zommige tegenspreken, gelijkmen ook uyt de volgende vaarzen wel zou konnen besluyten. (f) Deze werden ook met Fakkels afgebeeld; ziet Hypsipile aan Jazon. (g) In die tijden verbrandemen de doode lichamen op een hoop hout, en men dede de asch in een kruyk, ende zette dezelve in ’t graf.

[p. 110]
Wat heeft het Kind gedaan, zoo nieuwelijkx geboren?
    Waar meê heeft hij verdiend zijn Grootvaârs ongenâ?
Indien hij kon de dood verdienen, men verziere
    (110) Dat hijze heeft verdiend; maar’t is mijn schuld ach, ach!
Geboren Moeders ramp, en roof der wilde dieren!
    Ay mij! die zijt verscheurd op uw geboortedag!
Bedroefd geboren pand der heylooze Echtgenooten,
    Dit was uw allereerst en laatste dag met een.
(115) ’k Heb u niet overweend, met tranen niet begoten,
    Noch met ontbonden hayr bij u in ’t graf getreên.
Ik mogt niet op uw lijk de kouwe kusjes plukken,
    Het vretig wolfgediert mijn vleesch en bloed verslind;
Ik zal ook met dees wond mijn Zoontjes voetstap drukken;
    (120) ’k ben niet lang Moeder, ’k blijf ook niet lang zonder Kind.
Doch gij, die te vergeefs van uw rampzaal’ge Zuster
    Verhoopt zijt (h), ey vergaâr uw Zoons verstrooyd gebeent,
En breng het dan bij d’asch zijns Moeders, daar’t geruster
    Verblijf in eene kruyk begraven en beweend.
(125) Leef lang, gedenkme altijd, beschreyd mijn kouwe leden,
    En schrik niet, maar bemind het Lijk van die u mind;
Voldoet doch uw, te zeer verachte, Zusters beden,
    En wil, ik doe de wil die Vader is gezind.

    (h) Dit slaat op het gene gezegt is.

Continue
[p. 111]

Inhoud van den XII. Brief.

HOedanig de oorzaak van Jazons reys na Kolchos, ende den voortgang van dezelve geweest is, heb ik in’t breede ten meerendeel verhaald in de voorrede van den zesten brief, genaamd Hypsipile aan Jazon. Ik zal op deze plaats daar alleen bijvoegen, wat zich met Jazon en Medea in ’t bijzonder toegedragen heeft.

DEwijl JAZON in ’t bloeyen van zijn jeugd, en schoon was, zoo is hij van MEDEA, de Dochter van den Koning Eta* ende HEKATE, zoo ras hij in Kolchos aangekomen was, zeer beleefdelijk onthaald ende bemind: Ende alzoo zij, boven alle andere, ervaren was in het tooveren ende zwarte kunsten, heeft hij haar zeer gevleyd ende gebeden, dat zij hem hulp ende bijstand wilde doen in alle zijn aanstaande zwarigheden, die hij in ’t verkrijgen van het gulde Vlies hadde te verwachten; MEDEA heeft hem, op vaste eeden van trouwbelofte, geholpen, ende geleerd door wat middel hij aan zijn gewenschte beuyt zoude konnen geraken: Als hij derhalven [p. 112] het gulde Vlies bequam, zoo is hij heymelijk met MEDEA daar van daan gevloden, uyt vreeze, dat de Koning ETA hem mogt doen vermoorden, gelijk ook geschied zou hebben, want hij haar zeer vervolgde: Als ETA haar dicht op de hakken was, zoo heeft MEDEA haar Broérdje, ABSYRTHUS* genaamd, aan stukken gescheurd, ende in ’t vluchten hier ende daar verstrooyd; op datse alzoo haar Vader, zoekende na zijn Zoons beenen en ingewanden, mogt ophouden, ende alzoo veylig met JAZON t’scheep geraken. Zij zijn ten lesten behouden in Thessalien gekomen, alwaar MEDEA EZON, haar Mans Vader, die hoogen ouderdom had, de keel afsteekt, met kruyden in een ketel verkookt, ende alzoo weder jong en fris gemaakt heeft. Als de Dochters van PELIAS, die mede zeer oud was, dit vernamen, zoo baden zij MEDEA, dat zij haar deze kunst wilde leeren, om alzoo haren Vader ook jong te konnen maken. MEDEA op PELIAS gebeten zijnde, vermits hij JAZON altijd gehaat, ende van kant had zoeken te helpen, ried haar datse hem de keel zouden afsteken, ende al ’t ouwd bloed schoon uyt laten loopen, dat zij dan het lichaam met nieuw ende fris bloed zouden vullen: Maar zoo ras als de Meysjes haren raad gedaan hadden, heeft PELIAS den geest gegeven. Diodorus en andere verhalen, dat JAZON tien Jaren met MEDEA te Korinthen huys gehouden heeft, ende dat hij [p. 113] twee Zonen bij haar teelde, in welken tijd, zij in hooger eeren wierd gehouden, niet alleen om haar schoonheyds wil, in de welke zij uytstak, maar ook om haar voorzichtigheid, ende andere deugden met dewelke zij vercierd was: maar naderhand, als de jaren ook de schoonheyd verslensten, zoo is JAZON verliefd geworden op GLAUCA, de Dochter van KREON, dewelke de Poëten KREÜZA noemen; die hij ten houwelijk verzocht, met toestaan van haar Vader. Als ’er nu al een dag van trouwen, ende tot de staatsij desselfs bestemd was, zoo heeft JAZON het zelve aan MEDEA te kennen gegeven, ende tragte haar tot een vrijwillige Echtscheyding te bewegen, zeggende dat hij KREÜZA genegen was te trouwen, niet tot haar verachtinge, maar op dat hij door dat middel zijn Zoons in het koninglijk Paleys zoude voeren. MEDEA over deze woorden zeer verbolgen zijnde, ende Hemel, Hel en Goden tot haar hulp roepende, heeft JAZON, ondankbaar aan haar voorleden weldaden, haar uyt den huys gestooten, ende KREÜZA tot hem ingebragt. Zij heeft derhalven, razende van gramschap, hem dezen brief geschreven, in dewelke zij hem zijn ondankbaarheyd, ende diere eeden indachtig maakt, ende hem bezweerd, dat hij, is ’t niet om harent wil, ten minsten om haar beyder gemeene Zonen, haar wederom wil nemen, ende indien niet, zoo dreygd zij hem het zelve ten hardsten te zullen wreken.



[p. 114]

Medea aan Jazon.

’k GEdenk, hoe ik, die was der Kolchen Koninginne,
    Voor u ten dienste stond, doe gij mijn hulp verzocht.
Was bij de Zusters die des menschen leefdraad spinnen (a)
    Mijn spil doch doe ontrold, en schielijk afgewrocht!
(5) Doe kost Medea noch ter kuisscher uure sterven;
    Al wat mij na die tijd geviel, was al tot pijn.
Ai mij! Waarom most ooyt het grieksche Schip gaan swerven
    Om de Phryxeesche (b) vacht, daar gij woud meester zijn!
Waarom zag Kolchos ooyt ’t Magnesische Argo (c) varen,
    (10) Gij Grieken waarom dronkt gij ooyt uyt Phasis (d) vloed?
Waarom behaagden mij te zeer uw blonde hayren,
    Uw schoonheyd, en uw tong zoo valsch en honig zoet?

    (a) Deze Zusters werden ook Parken genaamd, en zijn drie in getal, Klotho, Lachezis en Atropos,* ende werden gezegt des menschen leven met een spil af te spinnen; waar van het vaarsken is in’ t Latijn: Clotho colum portat, Lachesis trahit, Atropos occat. Medea wil hier in ’t kort zoo veel zeggen, datse wenste doe gestorven te zijn. (b) De gulde Vacht werd alzoo genaamd van Phrixus; ziet hier op na den inhoud van den zesten brief. (c) Het Schip Argo werd alzoo genaamd van de Stad Magnesia, in Thessalien, waar ontrent het gebouwd is. (d) Een Revier in Kolchos.

[p. 115]
Maar doe voor d’eerste maal een schip aan onze stranden
    Zoo fier genaakte en bracht die stoute gasten aan;
(15) d’Ondankb’re Jazon had onkundig in de tanden,
    En ’t blazend vlammevyer der stieren ingegaan; (e)
Hij had’et zaad gezaayd, zijn vijanden gevonden,
    Op dat den Bouwer van zijn werk mogt zijn geloond (f)
Wat al trouwloosheyd had met u gegaan te gronde?
    (20) Van hoe veel grouw’len, schelm, had gij mijn hoofd verschoond!
’t Genoegd noch yets, een dienst d’ondankb’re te verwijten.
    Dees vreugd, dan dees alleen, geniet ik van uw hand.
Gij waart gelast, te spoên na Kolchos ’t Phasich Schyten (g)
    Doe quaamt gij in mijn Rijk en welig Vaderland;
(25) Daar was Medea ’t geen hier is uw nieuwe Vrouwe,
    Zoo rijk haar Vader is, zoo was mijn Vader meê;
d’Een heerscht Korintusch Rijk (h) en d’ander tot het kouwe
    Gebergt der Schyten, langs de slinker kant der Zee.
Mijn Vader (i) Eta haald de jonge manschap binnen,
    (30) Gij Grieken zet u neêr op’t prachtig tafelbed;
Doe heb ik u gezien, doe leerde ik u eerst zinnen,
    En kennen wie gij waart, dit was mijn eerste smet.
Ik zag u, ’k wierd verrukt van vuur dat ik niet kende,
    Gelijk een toorts voor ’t beeld der groote Goden brand;

    (e) De Stieren van Mars, die hij overwinnen en doen ploegen most, eer hij ’t gulde Vlies konde bekomen, bliezen niet dan vuur uyt hare neusgaten. (f) De Draketanden, daar het gewapend volk uyt quam. (g) Kolchos is een gedeelte van dat Schytien, ’t welk aan de Revier Phazis leyt. (h) Kreon, Vader van Kreüza, Koning van Korinthen. (i) Aeta, Medeaas Vader.

[p. 116]
(35) En gij waart schoon, en mij mijn noodlot tot u wende;
    Mijn oogen waren van uw oogen al vermand;
Gij schelm wierd het gewaar, wie kan de liefd bedekken?
    De vlam vliegt strax om hoog, ’t geen haar verraden doet.
Wijl zegt de Koning u, dat gij de harde nekken
    (40) Der stieren aan de ploeg en kouter spannen moet.
Haar horens niet alleen, deên ’s menschen hart vertzagen,
    Haar locht en was geen locht, maar vier en bare vlam;
Haar voeten en haar neus met hard metaal beslagen,
    ’t Welk zwart was van den rook, die uyt haar adem quam.
(45) Men heet u ook met u ter dood beschore handen
    Te strooyen over’t land het krijgsvolkteelend zaad;
Dat met zijns zelfs geweer uw lichaam aan zouw randen,
    Den oegst, die baren most zijns zaayers hoogste quaad.
Noch was het zwaarst, hoe dat gij d’altijd wakende oogen
    (50) Des Wachters (k) sluym’ren deed, door kunst of tooverwet;
Dit hiel u Eta voor, die treurig opgevlogen
    Met uw gevolg verlied het purpre tafelbed.
Hoe ver was ’t doe van daar, Kreüzaas Rijk te meenen?
    Uw groote Kreons Maagd, zijn schoonvaârschap en eer.
(55) Gij gaat zwaarmoedig heen, ik volg u na met weenen,
    En spreek met zachter stem, vaar wel doorluchte Heer.
Als ik nu (gantsch doorwond) ter koets was neêrgelegen,
    Bracht ik de nacht (hoe lang z’ook was) met tranen door;
Staag komt mij ’t aardgedrocht, en wreede stieren tegen,
    (60) De rustelooze Draak komt mij gestadig voor.
Hier staat de liefd, daar vrees, en vrees de liefd vergroote;
    Mijn waarde Zuster (l) quam des morgens tot mij treên,

    (k) Den Draak. (l) Kalcyope, Medeaas Zuster.

[p. 117]
Daar vondse ’t gantsche bed met tranen overgoten,
    Mij plat op’t aangezicht, mijn vlechten onder een.
(65) Sij bid voor’t Mynisch volk (m) om hulp; d’een bid en d’andre
    Geniet’et heil; wat z’eyscht voor Jazon ’k weyger ’t niet;
Daar staat een bosch zoo dicht bewassen aan malkandre
    Van eik en pikboom, daar de zon naauw stralen schiet.
Hier is (altijd, daar was) een Kerk, Diaans geheten,
    (70) Wiens beeld van vremder hand, in baren goude stond,
Gij hebt misschien die plaats ook met mijn naam vergeten,
    Hier spraakt gij d’eerst, aldus uit uw trouwlooze mond;
Fortuyn heeft al de macht, en schikking van mijn ziele,
    Mijn leven, en mijn dood aan u ter hand gedaan;
(75) De macht alleen vernoegd; gij kond mij doen vernielen,
    Maar zoo gij mij behoud; uw lof zal hooger gaan.
Ik bid bij ’t ramp, dat uw genade kan verzachten,
    ’k Bid bij uw edel bloed, en Grootvaâr, die ’t all’ ziet, (n).
Bij’t drievoud wezen en Diaans geheime krachten (o) ,
    (80) En zoo dit volk misschien noch andre Goôn eerbied,
O Maagd ontfarmd u mij, ontfarmd mijn volk en hoede,
    Maakt mij ter eeuwigheyd aan uwen dienst verplicht,
En zoo gij niet versmaad een man uyt Griekschen bloede
    (Maar, waar krijg ik de Goôn tot mij zoo reed en licht?)
(85) Mijn ziel zal eer in rook en dunne locht verdwijnen,
    Dan ik ooit andre vrouw als u tot bijslaap ken;

    (m) Alzoo wierden de Argonauten genoemd; ziet den zesten brief. (n) De Zon was Medeaas Grootvader, ende Aetas Vader. (o) Diana werd met drie wezens voorgebeeld, om datse de Maan in den Hemel, Diana op der Aarden en in de Bosschen, en Prozerpijn in de Hel is.

[p. 118]
Dat tuyge Juno, die het houwlijx licht doet schijnen (p)
    En die Goddin tot wie ’k met u ten Tempel ben (q)
Dees een, en ’t minst van dien was krachtig te bewegen
    (90) Mijn teerheyd; en uw hand in mijne hand gedrukt.
Ik zag uw tranen; gaan die ook al valsche wegen?
    Dus wierd ik meysje, dra van uw gevley verrukt.
’k Gaf dat gij ongeschend, de felle stieren spande;
    De kouter die doorsne de nooyt doorsnedene aard.
(95) Gij vuld in steê van zaad, het land met draketanden,
    Daar rijst een leger uyt geharnascht en geswaard.
Ik zelfs die tegengift bereid had, stond van vreeze
    Gantsch bleek, mits ’t volk zoo haast volmaakt ten oorlog quam;
Tot het aardschape heyr (ellendiglijk verrezen
    (100) Tot ’s Broeders nederlaag,) malkander ’t leven nam.
De Draak, die klatren deed zijn schubben, wreed t’aanschouwen,
    Die hischte, en veegde d’aard met zijn gekronkte borst.
Waar was uw Bruidschat* doe? uw Koninglijke Vrouwe?
    En d’Isthmus die twee zeên met hare vloeden torst? (r);
(105) Ik die Princes, die nu onedel en Barbare (s),
    Nu arm, nu gruwelijk in Jasons oogen schijn,

    (p) Juno is de Goddin des Houwelijks. (q) Diana. (r) Dit hervat Medea, om dat Korinthen aan den Isthmus leyt. (s) Men moet alhier aanmerken, dat eertijds alle volkeren en geslachten Barbaren genoemd zijn geweest, die geen Grieken waren, waar van naderhand de Latijnen bevrijd zijn, inzonderheyd doe de Grieksche Mogendheyd afnam, ende de Latijnsche taal de zetel der geleerdheyd gekregen heeft, ziet Scaliger de causis linguae Latinae.

[p. 119]
Heb ’t brandende gezicht in diepen slaap doen varen,
    En veyligde de vacht, die uwen roof zouw zijn.
’k Laat Rijk en Vaderland, en scheep met Jazon over,
    (110) Ik acht het voor geschenk in ballingschap te gaan;
Mijn Maagdom word een buyt van een uytheemsche Roover;
    ’k Laat Moeder lief, ik laat mijn waarde Zuster staan.
Maar u mijn Broeder liet ik niet verlaten blijven (t)
    Op deze plaats alleen bezwijkt mijn hert van pijn;
(115) Het geén mijn hand dorst doen, en durftse nu niet schrijven,
    Ik was ook (doch met u) zoo waard verscheurd te zijn.
Ik schroomde niet mijn lijf (want wat zou ’k doe noch schromen?)
    Ter Zee, een vrouw, en nu bevlekt met broedermoord.
Waar ’s nu Diaan en Goôn, (v) dat wij bei straf bekomen,
    (120) Ik van mijn licht geloof, gij van uw valsche woord.
Och of Symplegas (w) ons geklemd had en geschonden,
    En mijn gebeent gewild in ’t uw te pletter slaan!
Of Scylla ons tot roof gestierd had voor de honden!
    Het paste Scyllaas plicht d’ondankbre mans te schaan (x)

    (t) Absyrtus, die zij in stukken scheurde; gelijk in den inhoud verhaald is. (v) Al de Goôn daar wij bij zwoeren. (w) De Zymplegades zijn twee klippen in den Tracischen Bosphor, die de Poëten verzierd hebben tegen malkanderen te stooten: hier is altijd een groote engte, zomtijds schijntet ’er wijder te zijn: Juvenalis, Lukretius en andere, maken hier gewag af, ’t gene ik, om kortheyds wil, niet zal aanroeren. (x) Scylla, is een vervaarlijke plaats in de Siciliaansche Zee. Homerus verhaald in zijn Odisseen, datse was de Dochter van Phorcus en Kreteis.

[p. 120]
(125) Of had Charibdis ons gedompeld naar beneden
    Die drinkt en uitbraakt den Ciciliaanschen vloed. (y)
Gij keerd weêr ongeschend in uw Thessaalsche Steden,
    Daar gij de gulde Vacht ten Tempel hangen doet.
Wat zeg ik van die twee, die ’t waardste leven rooven,
    (130) Daar kinderzucht, het bloed uit ’s Vaders strot doet vlien? (z)
Gelijk ’t een ander laakt, zoo moet gij ’t in mij looven,
    Voor wie ’k gedwongen ben, zoo vaak geen quaad t’ontzien.
Gij dorst (mijn spijt en kan geen kracht van woorden toonen)
    Gij dorst mij zeggen, ga vertrek uit Esons huis;

    (y) De Poëten beschrijven Charibdis een oud Besje te zijn, en heel happig, dewelke, alsse Herkules beesten heymelijk gestolen had, van hem in de Zee geworpen zoude zijn, alwaarze nu haar met opslokken behelpt; ende is mede in de Siciliaansche Zee gelegen. Justinus lib. 4. cap. 1. verhaald, dat de Schippers ontrent Scylla en Charybdis, meenden dat’er honden basten van wegen de holle diepte, waar van daan het verziersel gekomen is. De Poëten verhalen, dat als Glaukus, een Zeegod, Scylla minde, ende dat Circe, wederom op Glaukus verliefd was, die haar verachte, dat zij, daarom verstoord zijnde, de fonteyn, daar Scylla haar in waschte, vergiftigde; ende als Scylla eens op een tijd, tot haar schaamte toe, in ’t water gegaan was, in een hond veranderde; die nu alhier een ijder aanbast. (z) De Dochters van Pelias, die haar Vader den hals afsneden door Medeas raad; ziet den inhoud.

[p. 121]
(135) ’k Vertrek op uw gebod, verzeld met bei mijn zonen
    En met mijn liefd tot u; die volgd mij trouw en kuis.
Maar als uw houwlijkxzang mij schielijk quam ter ooren,
    En ’t fakkellicht voor uw vervloekte Bruilofdsbed,
En dat de fluyt u deê de zegelieden hooren,
    (140) Maar mij veel treuriger dan eenig lijktrompet;
Zoo schrikten ik, doch liet dien gruwel weêr ontvallen,
    Maar in mijn borst nochtans verbleef een kouwe vrees.
Men hoord niet dan gejuig en Hymen Hymen schallen (a)
    En hoe ’t meer naderd, hoe mijn droefheyd meer verrees;
(145) Veel slaven hebben doe bedektelijk gekreten,
    Wie wouw de bode zijn van zoo vervloekten maar?
En ’t zij hoe ’t was, ’t was best voor mij, het niet te weten
    Maar ’t hert (als of ik ’t wist) was treurig en gantsch zwaar,
Wanneer uyt mijn gebod mijn jongste zoon van beiden
    (150) En uyt nieuwsgierigheid, voor ’t hoog gewelf bleef staan;
Ga Moeder sprak hij, ga; ’k zie Vader Jazon leiden
    Een trein, en zelfs in’t goud op een Karros voor aan.
Strakx sloeg ik op mijn borst en scheur van rouw mijn kleeden,
    Mijn aangezicht wierd van mijn nagels schier doorkloofd;
(155) De spijt ried mij door ’t volk in’t midden toe te treden,
    En rukken ’t kranscieraat, van ’t nieuw gekrulde hoofd,
’k Bedwong mij naauw, dat ik niet, zoo verscheurd van hayren,
    Uytschreeuwde, deze is mijn, en sloeg ’er handen aan.

    (a) In het Houw’lijkxfeest riepmen gemeenlijk Hymen met juychen aan, als God des houw’lyks.

[p. 122]
Juyg nu mijn Vader, juygd gij Kolchen die ’k liet varen,
    (160) Mijn Broeder trek nu zoen van die u dood ging slaan.
Ik word van Vaderland, van Rijk en Erf versteken,
    Nu van mijn man verschopt, die ’t alles was alleen;
Kon ik dan slangen en der stieren wreedheyd breken,
    En kon ik eene man niet tot mijn wil besteên?
(165) En die de felle vlam zoo kunstig heb verdreven,
    Ben ik niet machtig om mijn eygen vlam t’ontvliên?
Bezweringen en kunst en kruyd heeft mij begeven,
    Diaan noch Hekate wil mij meer bijstand biên (b)
Ik heb geen blijden dag, de nachten zijn mij jaren,
    (170) Geen slaap verzacht mijn vleesch, en woond mijn geesten bij.
Ik kan een Draak, en niet mijn zelfs tot rust bedaren,
    Mijn kunst is ijder een veel gunstiger dan mij.
Een Hoer omhelsd die leên die ik u heb behouwen,
    Sij gaat nu met de vrucht van al mijn moeite door
(175) Misschien terwijl gij stoft bij uw gants dwaze vrouwe (c),
    En praat vast smaak’lijk voor haar onrechtvaardig oor,
Gaat gij veel leeds uyt mijn gedaant’ en zeden rapen;
    Zij lache, en hoor met vreugd Medeaas fouten aan,
Zij lache, en ga met pracht op Tyrisch purper slapen,
    (180) Zij zal noch weenen, en mijn brand te boven gaan.
Zoo lang ik vier en zwaard, en kruiden heb ter handen,
    Geen vijand van Medeé, of hem is straf bereid.
Doch of mijn smeeken trefte uw ijzere ingewanden,
    Zoo hoor nu reên te laag voor mijn grootmoedigheyd.
(185) Want ikme u nedrig toon, ’t geen gij u vaak quaamt tonen.
    ’k Ontzie mij niet dat ik voor uwe voeten val;

    (b) De Goddin des Toverkunsts. (c) Zij noemd Kreüza, Jazons nieuwe Vrouw, dwaas, om datse niet aanmerkt dat hij haar zoo wel bedriegen zal, als hij Medea nu doet.

[p. 123]
Ben ik te slecht, zoo ziet op ons gemeene zonen,
    Daar Stiefmoêrs wrevelmoed mijn vrucht mishand’len zal.
Zij zijn u te gelijk; haar beeld onsteld mijn aders,
    (190) Zoo dikmaals ikze zie, zoo smelt ik in mijn rouw.
Ik bid u bij de Goôn, en glans mijns Grootevaders,
    Bij mijn verdienst en Zoons, twee panden onzer trouw,
Geef weêr het bed waar voor ik alles liet ter zijden
    Maakt uw beloften heus, en bied me uw wedergunst.
(195) Ik eysch u niet om volk, of stieren te bestrijden,
    Of dat een Draak in slaap verzink door uwe kunst,
’k Eysch u, die ’k heb verdiend, dien gij ons zelfs quaamt schenken,
    Die Vader, mij met een tot Moeder, hebt gemaakt.
Gij vraagd na ’t houwlijkx goed, wild aan dat veld gedenken
    (200) Alwaar gij ploegen most. en winnnaar zijt geraakt;
Het is die goude Vacht, die wol zoo schoon van goude
    Die zoo ’k ze u weder eysch, gij weygerig zult zijn;
Dat ik de Grieksche jeugd, en Jazon heb behouden;
    Ga, schelm, en stel nu ’t goed van Kreon eens bij ’t mijn.
(205) Dat gij nu leefd en bij Kreüza neêr moogt leggen,
    Die Schoonvaâr hebt; ja dat g’ondankbaar wezen kond;
Is ’t mijn; die ’k in der ijl, maar wat wil ik voorzeggen
    Haar straf? de gramschap heeft mijn hert van wraak doorwond.
’k Zal doen al wat de moed mij raad, al zoud mij rouwen,
    (210) Mij rouwd, ook vaak de dienst, voor zoo ontrouwen man.
Dat moet die God, die nu mijn borst bewoond, aanschouwen;
    ’k Weet niet wat mijn gemoed ook meer bedenken kan.

Continue
[p. 124]

Inhoud van den XIII. Brief.

ALS de Grieken met de Wapenkracht na Trojen zouden vertrekken, zoo heeft het Orakel tot antwoord gegeven, dat die gene, die d’eerste uyt de Vloot der Grieken, op den Trojaanschen bodem zoude stappen, door ’s vyands handen, om hals zoude komen; als derhalven PROTEZILAUS, de Zoon van IPHIKLUS, een Prins van groote dapperheyd, met veertig Schepen, zoo Homerus getuygd, nevens d’andere Grieken t’zeyl was gegaan, ende dat de gantsche Vloot van Griekenland, van wegen den storm, in Aulis, een Haven van Beötien, aan anker moest blijven leggen; zoo heeft LAÖDAMEJA, de Dochter van AKASTUS ende LAÖDATHEA, zijnde de Huysvrouw van PROTEZILAUS, alzooze hem zeer trouw beminde, dezen brief aan hem geschreven; in de welke zij hem toond hoe hard dat haar zijn vertrek gevallen was, ende vermaand dat hij doch niet te stout wil zijn, dat hij altijd gedachtig zij aan ’t Orakel; ende zoo ’t moge- [p. 125] lijk is, doch de allerlaatste, uyt de Vloot, aan land wil springen; ende zoo hij ’t niet om zijnent wil, dat hij ’t ten minsten om harent wil, wilde doen; dat zij zeer bevreest voor hem was, vermits zijn Beeld haar zoo dikmaals in haar slaap quam verschijnen; het welk voorzeker een quaad voorteyken is geweest: Want PROTEZILAUS grootmoedig zijnde, is allereerst op ’t land getreden, ende ook daar na van HEKTOR, of van AENEAS, zoo zommige schrijven, om ’t leven gebragt.


Laódameja aan Protezilaus.

LAódameja zend, en wenschte te beklijven
    Dees groet van heylzaamheyd, aan haren Man en Vrind.
Men zegt dat u de storm in Aulis doet verblijven,
    Ach doe gij van mij vlood, waar was hier tegenwind?
(5) Doe had de storm gemost uw riemen tegenstreven,
    Die tijd was recht bequaam voor d’ongestuyme kou;
’k Had u meer kusjes, meer vermaningen gegeven,
    Daar lag noch veel op ’t hert, dat ik u zeggen wou.
Gij zijt mij flukx ontroofd, uw zeyl wierd van de winden
    (10) geroepen, dat Matroos, maar mij niet, aan en stond;
De wind was voor Matroos wel goed, maar niet die minde,
    Protezilaus, ’k word ontworsteld van uw mond;
Het woord bleef onvolmaakt in mijn bevelen hangen,
    Ik zey zoo noô Vaar wel, die droevige afscheids beê.
(15) De wind blies sterk van ’t Noord, en ging uw zeylen prangen,
    Protezilaus was nu ook al diep in Zee.
[p. 126]
Ik deê mijn best, zoo lang ik kon, mijn Man t’aanschouwen,
    Mijn oogen zagen, tot den eynd, uw oogen aan;
U kon ik niet, maar kon noch uwe zeilen houwen,
    (20) Mijn wezen bleef verzet op uwe zeylen staan;
Maar na dat ik, noch u, noch zeylen meer kon oogen,
    En dat ik niet als Zee voor mij t’aanschouwen vond,
Zoo is mijn licht met u ook schielijk heen gevlogen,
    Ik zeeg, in duysternis, ter aarden daar ik stond.
(25) Naauw heeft Iphiklus (a), naauw Akastus hoog van jaren;
    Naauw heeft mijn Moeder met koel water mij verfrist;
Zij deên goê diensten, maar die mij ondienstig waren,
    Ellendige, dat u de dood doe heeft gemist!
Zoo dra mijn geest bequam, quam weer mijn smert ontvonken
    (30) De wettelijke liefd’ doorknaagd mijn kuysch gemoed.
En ik en zorg niet meer mijn vlechten op te pronken,
    Of stijf in ’t goud te treên, verzeld met Juffrenstoet.
Ik vlieg, dan gins, dan hier, als Thyas, opgestegen
    Van Bacchus Wijngaardspriet, uytzinnig woeden gaat (b);
(35) De Vrouwschap van de Stad bezoektme, en roeptme tegen:
    Laódamey trek aan uw koninglijk Gewaad;
Te weten, zal ik braaf in Tyrisch purper (c) blinken,
    Hij onder Ilion in bloedige oorlog staan?

    (a) Protezilaus Vader. (b) De uytzinnigheyd, of eer Godsdronkenheyd van Bacchus Priesterinnen, is op voorige plaatsen genoeg aangewezen. (c) Dit is altijd der Koningen en Princen dragt geweest; het Tyrisch, Punisch of Zidoons rood, ’t welk al eenderley is, is het schoonste rood, dat ooyt bij de Poëten uytgezongen wierd.

[p. 127]
Ik vlechten kemmen, en zijn hoofd in ’t ijzer klinken?
    (40) Zal ik in ’t prachtig kleed, en hij in ’t harnasch gaan?
Ik zal, zoo veel ik kan, met slorsicheyd verzellen
    Uw moeyte, en treurig zijn dees gantschen oorlogstijd.
Vorst Paris, schoon ten val uws Rijks en Landgezellen,
    ’k Wens, datge als quade gast, zoo slechten vijand zijt;
(45) ’k Wou, of dat gij Heleens gedaante had misprezen,
    Of datse in tegendeel uw schoonheyd had veracht.
Atrides (d) die te fier in wraaklust zijt ontrezen,
    Ay mi! wat zal uw wraak verwekken veler klacht!
Och dat de Goôn van mij quaâ voorbeduydsels wenden,
    (50) En gij weêrkomstig schenk uw wapens aan Jupijn (e).
Maar ’k vrees, zoo vaak ik denk op ’t oorlog en ellenden,
    Mijn tranen vliên als sneeuw, dat smelt voor zonneschijn.
Pergaam (f), en Tenedos (g), en Simoïs (h) en Ide (i),
    En Xanthus (k) klinken mij verschriklik, schier van naam.
(55) Hij had haar nooyt ontschaakt, had hij gevreest te strijden,
    Hij was een gast, hij kost zijn krachten altezaam.
Men zag hem, zoo men riep, veel goude ketens dragen,
    Die aan zijn lichaam wees de Phrygiaansche schat,
Verzien van Vloot en Volk, bequaam tot wreede slagen,
    (60) Hij heeft noch’t minste deel zijns Rijx niet meê gehad.
Heleen ik denk dat u die Mogendheyd verleyde,
    En meen ook dat die zelfde ons Grieken krenken kan.

    (d) Menelaus. (e) Hier van getuygen al de Historien, niet alleen der Grieken, maar ook van de Romeinen; dat, alsse behouden uyt den strijd quamen, zy haar wapens ophingen in den Tempel van Jupiter, Ammon, Pheretrius, Kapitolinus, &c. (f) Trojen. (g) Een Eyland tegen over Trojen. (h) De Revier van Troyen. (i) Den vermaarsten Berg daar ontrent. (k) mede een Revier, ziet den viifden brief op letter (c).

[p. 128]
Ik vrees een Hektor (l), ’k weet niet wie, na Paris zeide,
    Ving Hektors stalen arm vaak bloedige Oorlog an.
(65) Wild Hektor, ’t zij wie ’t is, zoo ik u lief ben, schouwen,
    Maakt dat gij u die naam altijd voor oogen steld.
En schouwd gij hem, zoo wild u ook van and’re onthouwen,
    En beeld u in dat daar veel Hektors zijn te veld.
Maakt dat gij zegt, zoo vaak als gij ten strijd zult treden,
    (70) Laódamey gebied dat ik haar leven spaar.
Zoo Trojen vallen moet voor ’t Heyr der Grieksche Steden,
    Zoo val ’et ook dat u nooyt wonde of slag weêrvaar.
Dat Menelaus vecht, en op zijn vijand rijde,
    Hij roof van Paris, ’t welk hem Paris deê voorheen;
(75) Hij val ’er in, en die ’t van recht wint, wint in ’t strijden,
    Hij haal uyt midden van den vijand zijn Heleen.
Dit raakt U niet, uw strijd zij ’t leven te bewaren,
    En dat gij weêr* met vreugd uw lieve Huysvrouw ziet.
Dardanen wild ’er een, uyt zoo veel Grieken sparen,
    (80) Op dat gij met zijn bloed het mijne niet vergiet.
Hy is geen man om met het blanke zwaard te vechten,
    En met een vreeslijk hert de vijanden te slaan;
Hy kan het beter, die zoo veel met liefd’ kan rechten (m),
    Protezilaus minn’, laat and’re in d’Oorlog gaan.
(85) Ik had u schier, ’k bekend, weêrroepen en gebeden;
    Ik liet ’et, mits ik vrees van quaâ voorteykens had.
Doe gij na Trojen, uyt de deur uws Hofs, zoud treden,
    Zo struykelde uwe voet, als g’op den drempel trad (n),
Ik zuchten als ik ’t zag, en sprak in ’t grond mijns harten.
    (90) Dat dit doch tekens van mijns Heeren weêrkomst zijn,

    (l) Prince van Troyen. (m) Paris. (n) Het is bij d’Oude altijd een quaad voorteyken geweest, den voet ergens aan den dorpel te stooten.

[p. 129]
’k Verhaal dit nu, op dat gy niet te stout wild tarten
    Uw Vijand; maakt dat al mijn vrees in rook verdwijn.
Ik weet ook niet wie ’t lot met zijn besluyt zal meenen
    Die d’eerst op ’s Vijands boôm zijn voeten zetten zal;
(95) Rampzalige die d’eerst om ’s mans verlies zal weenen!
    De Goden helpen u wat langsaam aan de wal.
Laat onder duyzend doch uw Schip het duyzenst wezen,
    En zeylen ’t alderlaatst door d’afgematte vloed:
Ook dit vermaan ik, zijt de laatst uyt ’t Schip ontrezen,
    (100) ’t En is geen Vaderland dat u verlangen doet.
Maar als gy weerkomt, haast met riemen, zeyl en winden,
    Springt dan op uwe strand met opgeheven kracht;
’t Zij Phoebus schuyld, of aan den Hemel is te vinden.
    Gij zijt mijn rouw by daag, gy zijt mijn rouw by nacht;
(105) Doch meer des nachts dan daags, de nacht is ’t zoet der Vrouwtjes
    Alsse in de omhelzingen der Mans geschakeld zijn.
Ik troostme in ’t eenzaam bed met droom en valsche koutjes,
    Bij fout van ware vreugd, bemin ik de ijd’le schijn.
Maar waarom komt uw Beeld mijn geest zoo bleek bestoken?
    (110) Hoe komt’er zoo veel klagts uyt uw verflaauwde keel?
’k Schiet uyt mijn slaap, en bid de valsche Nachtgespoken,
    Daar ’s geen Thessaals Altaar, dat ik niet mede en deel
Met reuk en tranen, die in ’t vette wierook branden,
    Gelijk de vlam ontsteekt van opgegote wijn.
(115) Wanneer zal ik u weer met uytgestrekte handen
    Ontfangen, en eens flaauw zelfs van mijn blijdschap zijn?
Wanneer zult gy in ’t dons, met my gelijk te voren
    Omarmd, vertellen ’t roem van al uw oorlogsdaân?
In welk vertellen, schoon ik smaak’lijk toe zal hooren,
    (120) Zoo zullen tusschen ons veel kusjes ommegaan.
[p. 130]
Hier is ’et altijd zoet het spreken wat te staken,
    Die zoete toeving helpt de tong te gladder voort.
Maar als my Trojens Beeld, en wind, en Zee komt naken
    Zoo word mijn goede hoop in nare vrees versmoord.
(125) Ook dit beweegdme, dat de winden zelver weeren
    De Vloot, noch wilmen voord, en tergd d’onwill’ge Zee:
Wie zagm’ in weerwind na zijn Vaderland ooyt keeren?
    Gij, zelfs in weerwind, vlied uw vaderlijke Reê.
Neptuyn zal u ook tot zijn Stad geen vaard verschaffen (o),
    (130) Waar loopt gylieden? keerd weer ijder tot zijn huys;
Waar loopt gy Grieken? hoord de winden u bestraffen;
    ’t Is geen geval, de Goôn verlengen ’t zeegedruys.
Om een onkuyssche Hoer (p) het Krijgschtrompet t’ontsteken?
    Keer Grieksche Schepen, keer uw zeylen, wijl gy moogt.
(135) Maar wat weerroep ik haar! wijkt wech weerroepens teken,
    En dat een zachte wind de Vloot na Trojen poogd.
’k Benij de Vrouwen die op haar Trojaansche stranden
    Haar Lijken, en van dicht haar vijand zullen zien;
Een Nieuwgehouwde zal haar Man met eygen handen
    (140) Den helm opzetten, en de blanke wapens biên;
Zij zalz’ hem geven, en in ’t geven kusjes krijgen,
    Die slag van dienst zal zoet voor bey de lieven zijn,
Zij zal hem uytley doen, en woord aan woorden rijgen,
    En zeggen, Offerd haast dees wapens aan Jupijn.
(145) Hij die noch vers Mevrouws vermaning kan bezeffen.

    (o) Neptuyn heeft het Slot van Trojen, met Apollo, gesticht; ende werd Trojen daarom haar Stad genaamd. (p) Heleen.

[p. 131]
    Zal denken op zijn huys, en vechten niet te bloot;
Zij zal met welkomst hem zijn helm en schild ontheffen,
    En zijn vermoeyde leên ontfangen in haar schoot.
Wij zijn onzeker; wy geperst met eeuwig vreezen,
    (150) Gelooven dat geschied, al wat geschieden kan;
Doch wijl gy Krijger wild in d’and’re Wereld wezen (q),
    Toond my een wassebeeld, het aanzicht van mijn Man;
Dat geef ik mijn gevley, en lieftaal onzer trouwe,
    Dat werd van my omhelst met ingebeelde schijn;
(155) Geloofme,’t is iets meer, dan dat ik ’t beeld aanschouwe,
    Gaf ’t maar geluyd, het zou Protezilaus zijn;
Dit zie ’k, dit is in plaats van u ter schoot gezeten,
    En, als of ’t spreken kon, zoo klaag ik het mijn smert;
’k Zweer by uw komst, en lijf, die ik mijn Godheyd hete,
    (160) Bij ’t vier, dat bey ontstak mijn Bruyloftslicht en hert,
En bij uw hoofd, ’t welk och of ik ’t met grijze hayren
    mogt zien! och of gij ’t zelfs weerbragt, ter goeder tijd;
Dat ik u volgen zal, ook waar gy moogt vervaren,
    ’t Zij datge ach! t geen ik vrees; ’t zy dat gy ovrig zijt.
(165) Dit kleyn vermaningtje besluyt mijn laatste blaren,
    Indien gy voor my zorgd, zoo zorg voor u altijd.

    (q) Dit zeydse, om dat Trojen in Azien leyd, ende de Grieken wonen onder Europa.

Continue
[p. 132]

Inhoud van den XIV. Brief.

DANAUS, de Zoon van BELUS, Koning van Hoog-Egipten, had vijftig Dochters, uyt verscheyde Vrouwen, geteeld, die alle in ’t leven waren; dewelke, als EGIPTUS, zijn Broeder, die even zoo veel Zoons hadde, ten houwelijk verzocht, om met zijn Zoons, haar Neven, te mogen paren (zoekende alzoo aan het gebied te geraken) zoo heeft DANAUS het zelve geweygerd; te meer, om dat hij, al een wijl geleden, door het Orakel verstaan had, dat hij van Zwagers hand om ’t leven gebragt zou werden. DANAUS, om het gevaar te ontgaan, daar hem zijn Broeder meê dreygde, ruste een schoone Vloot toe, ende vertrok met dezelve na Peleponezus in Griekenland, alwaar hij GELAMAR, die daar heerschte, ende van de Borgers zeer gehaat was, verdrijvende, het Gebied der Argiven bequam. EGIPTUS, ondertusschen willende zijn Broeders macht bespieden, zond zijn Zonen, met een geweldig Heyrleger, naar hem toe, met last, dat zij niet weder t’huys zouden keeren, voor dat DANAUS [p. 133] den hals gebroken, of zij in ’t bezit van zijn Dochteren houwelijk zouden zijn. DANAUS, aldus in Stad, van haar belegerd ende gedrongen zijnde, beloofde haar zijn Dochters te zullen geven, de Bruyloftstaatsij werd tot dien eynde gereed gemaakt, ende ter bestemder tijd, zeer aanzienlijk gehouden: maar DANAUS belaste, datmen de Bruydegoms Slaapwijn zoude te drinken geven, het welke ook heymelijk geschiede. Hij riep zijn Dochters in een kamer by malkander, onder dekmantel van haar goede vermaningen te zullen geven, aldaar gaf hy haar elk een moordpriem, ende belaste haar, datse, zoo ras als haar Bruydegoms, door den sterken drank, vast in slaap zouden zijn, elk den haren, in zijn bed zouden vermoorden; het welke zy, om haar Vaders aangedane spijt te wreken, aannamen, ende ook altemaal volbragten; uytgenomen alleen HYPERMNESTRA, die, uyt een teere meêdogendheyd, haar Bruydegom LYNUS (Euzebius noemd hem LYNCEUS) verschoonde, ende wakker makende, voor dag en daauw uytliet: zy had hem geraden inder ijl na zijn Vader EGYPTUS te vertrekken,* ende dien het stuk te kennen te geven, het welke hem gelukte. Maar als DANAUS, des morgens vroeg, van kamer tot kamer, de Lijken van zijn Zwagers quam tellen, ende bevond dat een ijder haar werk had volbrogt, behalven HYPERMNESTRA, zoo heeft hy haar doen binden, ende in wrede gevanke- [p. 134] nisse doen stellen. Weshalven zy dezen brief aan LYNCEUS, die haar rechtzweir en Man te gelijk was, schreef; ende bad dat hy haar hulp wilde brengen, ende uyt de gevankenisse wilde verlossen; ofte indien zy ondertusschen quam te sterven, dat hy ten minsten zorg wilde dragen voor haar begravinge. Het Orakel is ten lesten waar geworden, want DANAUS is, in ’t vijftigste jaar zyner Argivische regeringe, van LYNCEUS vermoord, die zijn Vrouw HYPERMNESTRA, in vrijheyd stellende, het Gebid bezeten heeft.


Hypermnestra aan Lynceus.

IK schrijf u, eenigste die leefd van zoo veel Broeders,
    Daar al de rest vermoord, van Vrouwen handen leyt,
Ik zit hier opgekluyst, geboeyd, omringd met hoeders,
    En de oorzaak van dees straf was mijn medogendheyd.
(5) Om dat mijn handen uw onnoozel bloed ontsagen,
    Ben ik schuldplichtig; ’k wierd geloofd, had ik gedorst;
’t Is best dees schuld, dan zoo mijn Vader te behagen;
    Mijn rouwd niet dat mijn hand van moord is onbemorst.
Schoon hy my brand in ’t vier (a), dat ik niet heb ontwaardigd,
    (10) En ’t Bruylotsfakkellicht my zelfs in’t aanzicht dreef,

    (a) Zij spreekt hier van haar Huwelijksvier, op een aardige wijze.

[p. 135]
Of keel door’t staal van hem, te snood my toegevaardigd,
    En ’t geen mijn Man niet kon, zijn Vrouw de doodsteek geef:
Hij zal mijn bleeke mond doch nimmer doen gewagen
    Van rouwen, ’t rouwd my niet dat ik ontschuldig blijf;
(15) Laat Danáus in mijn wrêe Zusters haar beklagen,
    Dees uytkomst volgd gemeen op goddeloos bedrijf.
Als ik die Moordnacht noem, zoo beefd mijn hert van kouwe,
    Een schiel’ke trilling doet mijn vingers stille staan.
Die hand, die gy bequaam tot mansmoord hebt gehouwen,
    (20) Schroomd datse schrijft de moord, die zy niet hêeft gedaan.
Ik durf naauw; ’k zal nochtans: De Zon was al gescheyden,
    ’t Was ’t laatste tip des daags, en ’t eerste van de nacht;
Men gaat ons na ’t Paleys van Vorst Pelasgus (b) leyden (c),
    De Schoonvaâr zelfs ontfangd der Docht’ren wapenkracht;
(25) Men ziet van alle kant de goude lampen branden,
    d’Autaren, tegen dank, met heylloos reuk beklad;
’t Graauw roept vast Hymeneé (d), maar Hymen vlied die schande,

    (b) Dionisius verhaald, dat Pelasgus, de Zoon van Jupiter en Niöbe geweest is, ende d’allereerste Koning van Argos was; hier van daan zijn al d’ Argiven naderhand Pelasgen genoemd. (c) In dit Paleys wierd de Bruyloft gehouden, daar Egyptus geherbergd was, en zijn Schoondochteren ontfing. (d) De God des Houwelijkx, Gelijk in den voor gaanden brief gezegt is.

[p. 136]
    De Huysvrouw van Jupijn wijkt zelver uyt ’er Stad (e).
De Bruygoms vol van wijn (wie ’t volk veel zegen gaven)
    (30) Bekranst met bloemcieraad (f), die werden heen geleyd,
Ter Bruyloftskamers in, ter kamers hare graven;
    Een ijder stapt op ’t bed, ter Lijksteê toebereyd.
En als haar nu de wijn en spijs in slaap versmoorde,
    En Argos,* zorgeloos, in diepe ruste lag,
(35) Docht mij* dat ik rondsom ’t zieltoogend zuchten hoorde,
    En ’k hebt nochtans gehoord, en ’t was zoo als ik dacht.
Mijn bloed vlood wech, mijn Geest en oogen gantsch verblinden,
    ’k Lag stijf van klamme kouw, in’t nieuwe Bruyloftsbed.
En als een dunnen air beweegd van zachte winden,
    (40) Als Populierloof van een labberkoelt verzet,
Zoo trilde ik, of noch meer; gy zelfs laagt al verwezen,
    En ’t was meê Slaapwijn die men u gegeven had,
Het vinnige gebod mijns Vaârs ontschoot de vreeze,
    ’k Rijs op, en heb ’et zwaard al bevend aangevat;

    (e) Argos word Junoos Stad genaamd, niet om datse die gesticht zoude hebben, maar om datse die zeer lief* had: Te Argos en Micenen hadse haer Tempels ter eeren, daar haar beeld, zeer kostelijk gewrocht stond. (f) Dit was een oud gebruyk, zelver onder Princen, alhoewelze in andere dingen prachtig genoeg waren, maer de bloemen wierden doe in meer waarden gehouden, die nu schier boere cieraad zijn.

[p. 137]
(45) ’k En lieg niet, ’k hebt rapier al driemaal opgeheven,
    Driewerf viel uyt mijn hand het vreeslijk zwaard ter neêr;
Maar weêr door ’t streng gebod dat Vader had gegeven,
    Hiel ik op uwe keel het blanke moordgeweer.
Maar vrees, en deugdsaamheyd, weêrstond die euveldaden,
    (50) Mijn kuyssche hand ontvlood het werk haar opgeleyd:
En scheurende mijn hayr en purpere gewaden,
    Heb ik tot mijn gemoed met zachter stem gezeyd:
Ach Hypermnestra! g’ hebt een strengen Vaâr t’ ervaren,
    Volbrengt zijn wil; dat dees zijn Broed’ren voetstap druk;
(55) Ik ben een Vrouw, en Maagd, zacht van natuur en jaren,
    Mijn teere hand en kend geen grouw’lijk oorlogsstuk,
Maar doch, wijl ’t tijd is, volg uw kloeke Zusters daden,
    ’k Geloof dat al de Mans al bloeden in ’er bed.
Kost ik maar deze hand tot eene moord beraden,
    (60) Zoo wierdse van het bloed haars Meesteres besmet;
Waarom verdienden zij de dood, door ’t Rijk te houwen
    Haars Ooms, daarme anderzins maar vremde Zwagers zag?
Neemt, zij verdiendeze; wat doen wij arme Vrouwen?
    Wat misdaad maakt dat ik niet deugdsaam wezen mag?
(75) Wat gaan my degens aan? een Meysje past geen moorden,
    Mijn hand is best bequaam tot wol en ’t spinnewiel.
Mits volgd een brakke daauw van tranen op mijn woorden,
    Die uyt mijn oogen op uw lichaam nederviel.
Is gijme omhelzen woud, en armen, loom van’t slapen,
    (80) Uytsloegt, hebt gy uw hand schier in het zwaard gestrekt.
[p. 138]
Ik vreesde nu den dag, mijn Vaâr, en Vaders Knapen;
    Gij wierd van dees mijn klagt ook uyt uw slaap gewekt.
Licht, licht dan, eenigste van zoo veel Broêrs, uw leden;
    Dees nacht, ’t en zijge u spoed, blijft u een eeuwig pand.
(85) Gij rijst verbaast, flukx vliên des slaaps beteuterdheden,
    Gy ziet het vinnig zwaard in mijn bevreesde hand.
Gij vraagd my d’oorzaak; ga, wijl ’t nacht is, vluchtig wijken;
    Terwijl ’t noch nacht is vlucht. Ik blijf, en gy vlucht heen.
’t Was morgen, Danaus die teld zijn Zwagers Lijken,
    (90) Daar elk ter moordsteê lag, men mist’er u alleen;
’t Spijt hem, in eene, ’t heyl van Nevemoord te missen,
    Hij klaagd dat al het bloed nu weynig voordeel toond.
Men rukt mij uyt zijn hand in wreê gevankenissen,
    Verscheurd van kleed en hayr, zoo word de deugd geloond.
(95) Te weten van die tijd noch Junoos tooren groeyde,
    Wanneer een Mensch een Koe, een Koe wierd een Goddin (g),
Ach ’t is al strafs genoeg dat een teer Meysje loeyde,
    En dat die schoone niet Jupijn mag staan ter min.

    (g) Iö, de Dochter van Inachus, was zeer schoon, ende Jupiter gebruykte haar tot zijn bijzit; ende als hij eens op een tijd met haar in overspel betrapt wierd, zoo veranderde hij haar in een Koe of jonge Vaars, ende schonkse aan Juno, dieze aan Argus, de Zoon van Aristor te bewaren gaf (want Juno op haar loosheyd deze [p. 139] Vaars van hem verzocht had, op dat hij daar niet meer meê boeleren mogt) die honderd oogen had: Jupiter liet hem door Merkurius in slaap helpen, ende veranderde zijn oogen in een Paauwestaart. Het welke, als het Juno hoorde, dat Argus gedood, en aldus veranderd was; zoo is die vaars eyndelijk, door haar bestier, in Egipten geraakt, en heeft aldaar de menschelijke gedaante weder gekregen; en is voor een Goddin by de Egiptenaren aangenomen, ende Izis genaamd. Een vermaarde Godheyd onder de Egiptenaars.
_________________________________________

De jonge Vaars stond op haar natte Vaders (h) Oever,
    (100) Daar zagse in ’s Vaders stroom haar eygen hoorens niet.
En alsse spreken wou, zoo loeydeze, en te droever
    Schrikt van haar stem, verschrikt alss’ haar gedaante ziet.
Wat vluchtge ellendige, wat staard gy naar om hooge?
    Wat ziet gy ’t water aan, en teld uw nieuwe leên;
(105) Gy Boel van God Jupijn, gevreest in Junoos oogen,
    Zijt in uw hongers nood met loof en slik te vreên;
Gij drinkt uyt de Fonteyn, en ziet verbaast uw wezen,
    Vreest, dat de wapens die gy draagt u niet en slaan;
Ja gij die God Jupijn ook waardig scheent voor dezen,
    (110) Moet nu op ’t bloote gras met bloote leden gaan.
Gy loopt door zee en land, en maagschappe rivieren,
    Gij neemt uw weg door zee, door beek en land na ’t valt.
Wat ’s d’oorzaak van uw vlucht; wat gaatge ach! Iö zwieren,
    Door zeên? gy kond doch nooyt ontvluchten uw gestalt.

(h) Inachus, haar Vader, heeft deze Revier zijn naam gegeven.

[p. 140]
(115) Waar spoed gy Inachis (i), gy vlied en volgd al ’t eygen,
    Gy zijt de Leydsvrouw, en ’t gezelschap van die leyd.
De Nijl, wiens zeven vloên haar water zeewaard neygen (k)
    Die heeft de dulle Boel ’t koewezen afgeleyd.
Op ’t laatst, wat noem ik ’t geen my oude liên vertelden,
    (120) Mijn jaren geven my wel stof genoeg van klagt;
Mijn Oom en Vader gaan met wapenkracht te velde (l),
    Wy laten Rijk en Hof verdreven en veracht.
Dien Wreedaard (m) heerscht, en zit alleen ten Troon verheven,
    Wy zwerven, arme Troep, met d’arme Grijzaard heen;
(125) Van zoo veel Broeders (n) is maar de eenigste in het leven,
    ’k Beschrey de Dooden, en die haar den doodsteek deên.
Want ik moet met dees Broêrs ook zo veel Zusters missen,
    Dat beyder troep ontfang de tranen mijner jeugd;
Ik werd om u gekluyst in wreê gevangenissen:
    (130) Wat doetme schuldige, beloondme zoo de deugd?
Ik eertijds honderste der bloedverwante magen,
    Zal, laten d’eene Broêr zoo droef ten grave gaan.
Maar Lynceus, zoo gy toond voor my noch zorg te dragen,
    En waardig zijt de gift, die ik u heb gedaan,
(135) Zoo brengt mijn hulp, of doodme, en als ’t volbragt zal wezen,
    Legt dan, in ’t heymelijk, mijn lichaam op het hout,

    (i) Dit is zoo veel gezeyd als Inachus Dochter. (k) De vermaarde Revier de Nijl, in Aegipten, loost haar water door zeven uytgangen, in Zee: Hier kreeg Inachis haar gedaante weer. (l) Dit is in den inhoud verhaald. (m) Egiptus. (n) Zy noemd haar Ooms Zonen haar Broeders, ’t welk gebruykelijk is, gelijk wy in Hermione aan Orestes gezeyd hebben.

[p. 141] Begraaft mijn beenders dan, beweend, en trouw belezen,
    En schrijft* dit kleyn Gedicht, daar gy mijn Grafsteê bouwd:
De balling’ Hypermnestre ontfing voor trouwe hoede,
    (140) Quaâ loon, de Dood, die zij haar Broeder heeft ontbragt.
’k Zouw wel meer schrijven, maar mijn handen zijn te moede
    Van’t wigt der boejen, en de vrees beneemt mijn kracht.

Continue
[p. 142]

Inhoud van den XV. Brief.

DE Grieksche Historischrijvers verhalen, dat ’er twee met de naam van ZAPPHO zijn geweest; doch na de omstandigheden van de zelve verhalingen, is het onzeker welke de Poëet alhier meend. Suidas, Elianus en andere, schrijven dat de eene ZAPPHO EREZIA geweest is, een uytnemende Poëtesse; die in de tijden van Alceus, Pittacus, ende Tarquinius Priscus vermaard was; die ook de Snaarzang gevonden heeft. Zommige schrijven haar den Lierzang toe: zij had tot haar leerlingen ANAGORA, MILEXIA, KONGILLA,* KOLOPHONIA, EUTHEA en ZALAMINA. Zij had ook drie Vriendinnen, THELEZIPPA, ATHIÖLA of ATTHIS, en MEGARA of MAGORA; met dewelke* zij schandelijke liefde oeffende. Deze heeft de Lierzangen, Elegien, Jamben, en andere soort van verssen geschreven. De andere ZAPPHO wierd MYTYLENéA bijgenaamd, om datse van Mytylene was, een Eyland, op ’t welke twee Steden la- [p. 143] gen, de eene Mytylene, en d’ander Methymna geheten; het zelve Eyland werd ook gemeenlijk Lesbos genaamd: Zij was jonger dan de voorgaande, ende ook een vermaarde Poëtesse in allerley soort van Dichten, ende inzonderheyd mede in Lierzangen: Wie van beyde nu alhier verstaan werd zal ik met de Historien niet krakkeelen. Altijd ZAPPHO is zoo vermaard geweest, datse de tiende Zanggodin genaamd wierd: Zy was de Dochter van SCAMANDRONINUS, ende had een Broeder CHARAXUS, die zoo zeer verliefde op RHODOPE, een Hoertje, dat hij met groot geld, ja schier met al dat hij hadde, haar kocht uyt de handen van zeker Philozooph, die ’er in Egipten gebragt hadde om geld te verdienen, alhoewel Herodotus dit wat tegenspreekt. Zy heeft haar Lierzangen meenigmaal tot Klaaglieden gebruykt over haar Broeders geyle en malle liefde, hem verwijtende, dat hy al zijn goed met een Hoer verquist had. Maar van deze naam is zij ook niet vrij geweest; zy ontstak in zoo hevigen liefde op PHAÖN, dat zij niet een oogenblik van hem duuren konde. Elianus verhaald (na de uytlegginge van Baptista Egnatius, een geleerd Man van de voorleden eeuwe) dat PHAÖN, als de schoonste des gantschen Aardbodems, van VENUS heymelijk bewaard wierd; andere schrijven dat PHAÖN een slecht Jongman was, die zijn kost won met volk over de Revier te zetten; en dat VENUS eens quam [p. 144] om van hem overgevoerd te worden, ende geen verding met hem gemaakt hebbende, haar openbaarde datse een Goddin was, ende een alabaster flesken gaf met kostelijke* zalve, waar meê, als hij zich eens gesmeerd had, hij de schoonste des Aardbodems wierd, in voegen dat alle de Lesbische Juffers in liefde op hem ontstaken: Doch deze omstandigheden zijn verziersels, maar dat ’er zoo schoonen PHAÖN en Poëtische ZAPPHO geweest is, hou ik voor waarachtig, indien maar eenige van de Grieksche Historien geloof verdienen, nademaalze altemaal daar vol af zijn. Als PHAÖN uit Lesbos na Sicilen vertrokken was, zoo ontstak ZAPPHO in zoo brandenden liefde op hem, dat zij het niet langer konde harden, maar besloot van de Leukadische klip, zijnde een hoek van Epyrus (welke men zeyde dat de kracht hadde van de hitte der liefde te genezen) in Zee te springen; doch onderwege beslootse noch eerst een brief aan hem te schrijven, dewelke zommige zeggen aldus met haar eygen hand in ’t Griex gesteld, ende van Ovidius in ’t Latijn overgezet te zijn; andere meenen dat Ovidius daar maar de voornaamste aardigheden uytgehaald zou hebben, ende met het zijne vermengd, gelijk hij in zijn Brizeïs aan Achilles veel bloemkens uyt Homerus te pas gebragt heeft: Doch dat het gelooffelijker is, dat het Ovidius eygen vinding mag genoemd werden, zoumen uyt verscheyde vaarskens, zoo [p. 145] van hem, als andere konnen beweren, indien zulx alhier te pas quam. ZAPPHO geeft hier aan PHAÖN haar brand, zoo geyl, alsse mag, te kennen; het welke Ovidius, buyten twijffel, alzoo gesteld heeft, om datse boven de vrouwelijke natuur blaakte, dewijlze niet alleen de Mans zeer verdoold minde, maar ook Vrijsters met onkuysheyd wist te gerieven; waarom zij van Horatius Mascula, dat is Manachtige, ZAPPHO genaamd is.


Zappho aan Phaön.

ZAagt gij zoo ras mijn brief zich toonde voor uw wezen,
    Niet daat’lijk datse quam van mijn geleerde pen?
Of zoo gij niet de naam van Zappho had gelezen,
    Zoud gij niet konnen zien dat ik de Schrijfster ben?
(5) Gij vraagd misschien waarom ik overslaande Dichten
    Gebruyk, dewijlmen meest mijn Liergezangen ziet;
Mijn liefde is treurig, ’k zalze ook dus op ’t treurigst dichten;
    De Lier of Cijther slaan op mijne tranen niet.
Ik brand gelijk een vier van vinnige oostewinden
    (10) Gedreven door een oegst van vruchtbaar koren, doet;
En Phaón is nu ver op Etnaas (a) boôm te vinden,
    En ik en blaak niet min als Etnaas zulphergloed.

    (a) In Sicilien, alwaar den berg Etna leyd, die geduurig niet als zulpher uytbraakt; de Philozophen geven hier verscheyde reden van, maar mij behaagd geen van allen beter, als die Justinus geeft in zijn vierde boek, Cap. I. alwaar hy van Sicilien handeld.

[p. 146]
Ik kan geen Dichten meer op welgestelde leden
    Uytvinden; al mijn rijm komt uyt een ijd’le veêr:
(15) Geen Juffertjes van Pyrrhe (b), en Metymnesche Steden (c),
    Noch ’t and’re Lesbiaans gezelschap smaakt mij meer.
’k Veracht nu Amythoon en Cydno mijn Vriendinnen,
    Geen Atthis is mij meer zoo waardig als voor heen;
En honderd and’re, die ’k niet zonder schuld kost minnen, (*)
    (20) ’t Geen ik eerst vele gaf, bezit gij schelm alleen.
Gij hebt zoo schoonen kroost, en spelbequame jaren,
    O kroost, dat mijn gezicht zoo meenig strikje spand!
Neemt Lier en Boog, men zal in u Apol weêrvaren (d),
    Zet hoorens op, gij zult een Bacchus zijn in ’t land (e).

    (b) Deze Vaarzen werden op verscheyde wijzen gelezen, zoodanig dat d’een leezinge d’ander niet gelijkt: deze stond mij best aan. (c) Beyde Steden van Lesbos. * Hae sunt puellae illae Lesbides, quarum Sappho tribas fuit; hoc est, quas insultando fricavit. Dit is in den inhoud verhaald met de namen der zelver. (d) Apollo werd met een Lier, die hij van Merkurius gekregen heeft, en Boog afgebeeld. (e) Waarom Bacchus met hoornen afgebeeld werd, verhaald alleen Diodorus voor zoo veel bekend is: Hij schrijft libr. 4. Histor. dat Ammon in den Oorlog een helm gebruykte, daar een ramshoofd op stond gesneden of gebeeld. Daar zijnder die zeggen, dat hij kleyne hoorntjens aan den slaap zijns hoofds hadde; en dat daarom zijn Zoon Bacchus ook zoo in ’t aanzien was: Hy is naderhand een God geworden.

[p. 147]
(25) Ging Bacchus Ariadne (f), Apol niet Daphne minnen (g),
    Hoewel ’er geen van bey, of Lier, of maat verstond?
Maar ik krijg zoete rijm uyt bron der Zanggoddinnen,
    Men zingt nu Zapphoos naam door ’t gantsche Wereldrond,
Alceüs mijn gezel (hoewel hij hooger steygerd)
    (30) Van Vaderland en Lier, behaald geen grooter eer (h).
Indien mij de natuur wat schoonheyd heeft geweygerd,
    Ik boet met mijn verstand de schaâ van schoonheyd weêr.
Ik ben wel kleyn, maar heb een naam die alle landen
    Vervuld; ik draag dan met mijn naam haar grootheyd meê:
(35) Ben ik niet blank, ziet hoe de Grieksche Perzeus branden (i),
    Op ’t geel landaardig kroost van een Andromadé.

    (f) Ziet den tienden brief, en den tweeden letter (r), (g) Daphne was de Dochter van Ladon, of Amiklas, zoo andere meenen; en op dat Apollo haar niet mogt verkrachten, zoo veranderde Jupiter haar in een Lauwrierboom; waarom dezelve, noch tot op dezen dag, Apollo toegewijd is, om datmen meende hem die aangenaamst was. Plinius zegt dat dezen boom best groeyd ende cierd op den berg Pernassus. (h) Daar was een Zoon van Herkules en Omphale zoo genaamd; dit is Alceus van Mitilenen, een vermaard Poëet in Lierzangen, die ook veel in zijn tijd geschreven heeft; waarom Zappho hem ook haar Medebroeder noemd. (i) Een Indiaans Meysje; waar van Ovidius op een plaats zeyd;
        Andromaden nigris, Perseus portavit ab Indis.

[p. 148]
Vaak zietme een witte duyf met ongelijke paren,
    Een zwarte Tortelduyf en groene Papegay (k).
Doch zoo u niemand, als door schoonheyd, liefd’ kan baren,
    (40) Zoo werd ’er geen uw Gaay, zoo werd’er geen uw Gaay.
Maar doe gij laast mijn rijm, hebt gijme ook schoon geheten,
    Gij zwoert dat ik alleen ten eynde spreken most;
Ik zong (’t gedenktme, want verliefde niets vergeten)
    Gij gaaftme in ’t zingen kus op kus, zoo veel gij kost,
(45) Dit preest gij ook, ik viel u zoet in alle deelen,
    Maar doe voornaamst wanneerm’ aan ’t werk der liefde gaat,
Doe kost mijn geylheyd u meer dan natuurlijk strelen
    In ’t kittelig getril, en suykerzoete praat;
En dat na ’t heet gesmelt van ons verluste reysjes,
    (50) Mijn lichaam lag vermat van Venus zoete pijn.
Nu is uw nieuwe beuyt Ziciliaansche Meysjes;
    Wat gaat mij Lesbos aan, ’k wil een Zicijlsche zijn.
En gij begaat doch nooyt mijn doling van den lande,
    Zicijlsche Vrouwen, en Zicijlsche Jufferrij;
(55) En dat zijn valsche tong u nimmer maak te schande;
    Al wat hij u nu zeyd, dat zeyd’ hij eerst tot mij.
En gij ook Ericijn die de Zikaansche bergen
    Bewoond (l) want ik ben d’uwe, ey geef uw Zangster hoop.
Wil dan de quâ Fortuyn mijn doelwit eeuwig tergen,
    (60) En blijftse altijd verhard in haar begonnen loop?

    (k) Plinius verhaald dat de Papegayen en Tortelduyven zeer gaarn en wel paren. (l) Aldus werd Venus genaamd van den berg Erix in Zicilien, die haar toegewijd is; Aetna is toegewijd aan Vulkanus.

[p. 149]
’k Was maar zes jaren ouwd, als ik met droevig weenen
    Mijn vaderlijk gebeente ontijdig heb besprengd:
Mijn Broeder mind een Hoer, verslaafd en arm met eenen,
    ’t Geen hem, met schande en schaamt, zijn hoogste schade brengt (m).
(65) Hij roeyd nu arm en kaal door Nereus blaeuwe stroomen,
    En zoekt nu qualijk ’t geen hij qualijk heeft verdaan;
Hij haat ook mij, dat ik hem vaak heb doorgenomen,
    Dit brengt mijn vrijigheyd, en trouwe tong mijn aan.
En eveneens of mij noch quelling mogt ontbreken,
    (70) Zoo hoopt mijn Dochtertje noch staag mijn zorgen op.
Gij koomt, als laatste druk, u in mijn klagten steken;
    Mijn Schip werd van zijn wind zoo niet getast in top.
Mijn hayr hangt om mijn hals verwerd en slap ontvlochten,
    Mijn vinger heeft geen span van ed’le steenen aan;
(75) ’k Ben slecht gekleed, ik heb in’t haayr geen goude bogten,
    Mijn hoofd ruykt van geen Miirrh of Arabiers Ladaan (n).
Wie zouw mij doch eer biên, Of wie zou ik bekooren?
    Hij, eenigste oorzaak van mijn ciersel, is nu wech;
Een lichte pijl kan licht mijn zachte hert doorbooren:
    (80) Hij maakt dat ik gestaag in liefd’ verzonken leg.
’t Zij dat op mijn geboort de Parken (o) deze wetten

    (m) Zij spreekt van haar Broêr Charaxus, die Rhodope zoo verslaafd minde. (n) Plinius verhaald, dat dit de twee edelste Reukgewassen van Arabien zijn, daarmen, in ouden tijd, kostelijke zalve van plagt te maken. (o) Van deze is verhaald in den twaalfden brief in ’t begin.

[p. 150]
    Mij gaven, en dat ik zoo strengen leefdraad kreeg;
’t Zij dat de weetvlijt zich tot een gebruyk gaat zetten,
    Thaleja (p) maakt mijn aard aantrekklijk en gedweeg.
(85) Wat wonder is ’t zoo mij uw eerste bloeysel raakte,
    En zoetste levenslent, die ooyt een Man geviel?
Auroor ik vreesde ofg’ hem voor Cephalus ontschaakte (q),
    En ’t was geschied, ’t en waar u d’eerste schaking hiel.
Dat Phoebus Zuster, die het al doorziet (r), hem zage,
    (90) Zij lengde Phaöns slaap, daar quam geen eynde van (s):
En Venus voerd’ hem op in haar yvoren wagen (t),
    Maar zij ziet datse ook zelfs haar Mars behagen kan.
O noch geen Jongeling, noch Kind, bequame jaren!
    O luyster, ô juweel, en glorij van uw tijd!
(95) Kom hier mijn schoone, kom weer in mijn boezem varen,
    Ik bid niet dat gij mind, maar dat gij ’t minnen lijd.

    (p) Een van de negen Zanggoddinnen, die meest over de Lierzangen gesteld is. (q) Aurora wierd op Cephalus zoo verliefd, datse hem in den Hemel opnam. (r) De Maan is Phoebus Zuster, ende werd daarom ook Phoebé genaamd. (s) Zy eygend hier op ’t verziersel van Endymion, die een Jager was; ende des nachts vaak krijgende, van Luna, die op zijn schoonheyd verliefde, in slaap gehouden wierd, op datse hem dies te beter mogt streelen. (t) De Poëten schryven Luna een zilveren, en Venus een yvoren wagen, met twee duyven toe. Het yvoor was eertijds by de Ethiöpiers in de hoogste achtinge, en alle jaar eenige Olyfants tanden aan haren na buurigen Koning van Persien moesten geven, gelijk Herodotus getuygd.

[p. 151]
Ik schrijf, de tranen vliên, als beken, uyt mijn oogen,
    Aanziet op deze plaats het morssige gestel.
Lag uwe reys zoo vast, gij had met eer vertogen,
    (100) Zoo gij maar had gezeyd, Mijn Lesbisch kind vaarwel;
Gij hebt noch tranen, noch mijn kusjes meê gedragen,
    In ’t kort, ik vreesde niet ’t geen ik betreuren most.
Daar ’s niets van u bij mij, als ongelijk en klagen,
    Gij naamt geen gift, waar door g’ aan my gedenkken kost.
(105) Ik gaf geen les, doch had geen andere te geven,
    Dan dat gij t’aller tijd mij woud gedachtig zijn.
Ik zweer u by mijn liefd’, die nooyt ver af gaat zweven,
    Bij ’t negen Zusters tal, mijn Godheyd naast Jupijn.
Dat, mits ik iemand* hoorde, uw vreugd vlied heen, vermanen,
    (110) In lang noch schrijven kon, noch spreken eenig woord,
Mijn mond en had geen spraak, mijn oogen geene tranen,
    Mijn hert lag in een ijs van stijve kouw versmoord.
Ik sla mijn droeve borst na d’overval der smarten,
    Wat stilt, ik heb geen schaamt met afgesneden hayr
(115) Luytkeels te huylen, als een Moeder, teer van harten,
    Haar Zoon na ’t lijkhout brengt, en volgd de droeve baar.
Mijn Broêr Charixus juygt, en groeyd in mijn ellenden,
    Die voor mijn weenend oog staag heen en weder zweefd;
En op dat hij mijn leed best mag tot schande wenden,
    (120) Zeyd hij, wat treurd dees Vrouw, voorwaar haar Dochter leefd.
Daar liefde is, is geen schaamt, ik kon mij niet betoomen
    Voor ’t Graauw, dat mij verscheurd, en naakt van boezem zag.
Gij Phaón zijt mijn zorg, ik zie u in mijn droomen,
    O droomen schoonder als een lichtbestraalden dag!
[p. 152]
(125) Daar vinde ik u, hoewel gij woond op andre kusten;
    Dat maar die vreugdeslaap wat langer duuren mogt!
Vaak dunkt my met mijn hals in uwen arm te rusten,
    Vaak dat ik weêr om d’uw mijn eygen armen vlocht.
Ik voel die kusjes, die uw tong mijn slabbrig boorde,
    (130) Die gij zoo lekker gaaft, zoo lekker van mij kreegt.
Dik vley ik u met een onfeylbre schijn van woorden;
    Mijn mond waakt in den slaap op ’t geen mijn Ziel beweegd.
Ik schaam mij dat ik zeg de rest! ’k voel alle dingen,
    En ’t smaakt mij, en ik moet geduurig Phaön zien,
(135) Maar als de held’re Koets van Titan (v) aan komt springen,
    Dan klaag ik dat de slaap zoo ras gaat van mij vliên.
Ik loop in holen en in bosschen, of spelonken,
    En bosch my helpen kon, daar eerst mijn vreugde waar;
Hier dwaal ik, arm van geest (als die de tooverdronken
    (140) Erichto (w) heeft verwoed) met losontbonden haar.
Ik zag spelonken die ongave Tuphsteen dekte (x),
    ’t Geen in mijn oogen, als Mygdonisch marmer (y), blonk.
Ik vond een bosch dat ons ons rustplaats vaak verstrekte,
    Een koele schaauw van breê gekranste boomen schonk.

(v) De Zon werd Titan genoemd, van Titéa, die zijn Moeder was. (w) Een groote Tooveres, daar Lucanus ook gewag af maakt. (x) In’t Griex Tophos, een steen die zacht is, ende licht tot zand kan gemaakt werden. (y) Mygdonien is een gedeelte van Phrygien of Bythinien, in kleyn Azien, daar eertijds het schoonste Marmer van daan quam.

[p. 153]
(145) Maar ik en vinder niet des boschs en mijnen Heere,
    De plaats is slechte grond; hy was ’er houw’lijkxgoed.
Ik kende noch een zoô, geperst van onze kleêren,
    Het gras wiesch krom van ’t wicht, en ’t trappen van de voet;
Hier val ik neêr en druk de plaats, die gij voor dezen
    (150) Gedrukt hebt, ’t lieve gras dronk eerst mijn tranen op:
De boomen toonden zelfs haar meer dan treurig wezen,
    Door ’t hangen van ’er blaân; geen beesje queeld in ’t top.
Het Dauliaansche dier alleen, die droeve Moeder
    Zingt* rouw, datse Ytis voor haar Man heeft omgebragt (z),
(155) Zij queeld om Ytis, ik om mijn trouwloozen Hoeder,
    Zoo lang dat al de rest stilzwijgd te middernacht.
Daar loopt een heldre beek, zoo klaar als glas t’aanschouwen,
    Een heylge bron, men zegt, daar houd een God zijn woôn,
Beschaauwd van Waterlooth (aa), wiens takken breed ontvouwen
    (160) Een bosje zijn, de kant begraast met dunne zoôn;
Als ik hier moê en mat, al weenend neêr ging zitten,
    Quam daatlijk een van de Najaden (b) voor mij staan;
Zij stond en sprak; Nadien een al te fellen hitte

    (z) Dit is Philomela, alzoo genaamd van Daulia, alwaarze gewoond heeft: Zij treurde dat zij* niet liever Tereus haar Man als Ytis doode, waarom zij eyndelijk, zoo de Fabulen zeggen, in een Nachtegaal veranderd is. (aa) In’t Griex Lothos, een boom die veel in Afrika, aan de kanten van ’t water, wast: Ziet Plinius. (b) Veldnimfen en Halfgoddinnen.

[p. 154]
    U brand, zoo moet gij na d’ Ambracische oorden gaan (c);
(165) Apol ziet van om hoog een vak met waterstreken,
    Het volk noemd het d’ Acteesche en Leukadijnsche Zee (d),
Hier heeft Deukalion (e) in Pyrrhaas liefd ontsteken,
    Zich neêrgestort, zijn lijf quam ongeschend beneê.
Terstond vertrok de liefde, en liet zijn boezem glippen,
    (170) Deukalion word vrij van ’t vier dat hem omringt,
Die plaats heeft deze wet, kiest strakx de hooge klippen
    Van Leucas, schroomd niet dat gij van een steenrots springt.
Mits datse ’et zey vertrokse: ik ben verbaast ontrezen,
    Mijn dik bezwangerd oog en hiel geen tranen in.
(175) ’k Zal gaan, ô Nimphen, na de rots my aangewezen;
    Dat vrees en schrik zich wijk voor mijn verwoede min.
’t Zij wat het zijn zal, ’k wild noch beter dan nu achten;
    Kom windje schort my op, myn lijf heeft kleyne wicht.
En gij Kupido stutme in ’t vallen op uw schachten,
    (180) Op dat mijn dood geen schand voor Leukas watren sticht.
Dan zal ’k Apol, ons beî gemeene gift ophangen,
    Mijn Lier, en onder aan dit eerst en volgend Vaars;
De Zangster Zappho hing hier dankbaar Lier en Zangen
    Voor u Apol; de Lier kend ons voor Eygenaars.

(185) Maar waarom zend gij mij doch na de Actesche* kusten,
    Daar uwe weêrkomst best kan heelen al mijn pijn?

    (c) De Ambrasische Bocht leyd in Epyrus, gelijk Plinius zegt; en hier is de Leukadische klip. (d) Ziet den inhoud. (e) Deukalion was de Oom van Pyrrha.

[p. 155]
Gij kond mij beter dan’t Leukadisch vak verlusten,
    En om uw schoonheyds wil zult gij mijn Phoebus zijn.
Kond gij (ô wreeder dan dien Leukas en die baren!)
    (190) Dan dragen, zoo ik sterf, de tijtel van mijn dood?
Maar hoe veel beter was mijn borst met u te paren,
    Dan datmenze in de Zee van hooge rotsen stoot!
Dit zijn die dingen die gij Phaön zeer pleegd t’achten,
    ’t Gene in uw oog zoo vaak vernuftig is geweest.
(195) Ik wou dat ik ook nu welsprekend was, mijn krachten
    Zijn van de droefheyd dood, al ’t ramp verdwelmd mijn Geest.
Ik kan mijn oude kracht niet meer in ’t rijmen schouwen,
    De Kam zwijgt stil van rouw, de Lier en heeft geen zwier.
Lesbiden (f) Zeegeslacht, getrouwd, en noch te trouwen;
    (200) Lesbiden, die uw naam krijgt van de Eoolse Lier (g);
Lesbiden die mij hebt doen minnen tot mijn schande (h),
    Maakt dat gij tot mijn zang niet meer uw reyen leyd.
Al wat u eer geviel, bragt Phaón uyt den lande,
    Ellendige, hoe na had ik daar MYN gezeyd!

    (f) Hier spreektse al de Lesbische Meysjes in ’t algemeen aan. (g) Lesbos en Tenedos zijn Eölische Eylanden genaamd geweest, en daarom word de Lier zoo genaamd, om dat Zappho en die Juffers van Lesbos waren. Eustatius verhaald, na de meyninge der beste Geographi, dat al die tusschen den Peloponeeschen Isthmus woonden, behalven de Athenienzen, Eöli wierden genaamd; zoo wijd spreyden zich die naam: zoo dat het geen wonder is dat Lesbos ook daar onder word gerekend. (h) Hier spreekt zij de drie aan, met dewelke zij schandelijke liefde oeffende: ziet den inhoud.

[p. 156*]
(205) Maakt dat hij weêrkomt, en gij krijgt uw Zangster weder;
    Hij geeft, hij neemt de kracht van mijn vernuftigheên.
Helpt ook mijn bidden? Word zijn boersch gemoed wat teder,
    Of blijft het hard? En voerd de wind mijn woorden heen?
’k Wou dat die eyge wind uw zeyl weêrom zou slepen;
    (210) Een heylzaam werk zoo gij noch laat verstandig werd.
’t Zij dat gij weêrkomt, en ’t reysoffer uwer Schepen
    Bereyd: wat breekt gij met vertoeven noch mijn hert?
Gij Venus, telg der Zee (i) (de Zee holp vaak die minden)
    Maakt gij het Schip maar los, de wind zal ’t voord doen gaan;
(215) Kupido zal het roer zelfs stieren na de winden,
    Hij zal zijn teere hand zelfs aan de zeylen slaan.
’t Zij dat uw enkle lust is Zappho ver t’ontvlieden,
    Gij vind nochtans geen reên dat ik ben vluchtens waard:
Laat slechs uw wreede brief mij droeve dit gebieden,
    (220) Dat ik het noodlot van ’t Leukadisch vak aanvaard.

    (i) Cythereé, om datse uyt de Cythereesche Zee geboren is: ziet den zevenden brief op letter (e).

                                            EINDE.

Continue
[p. 157]



MINNEBRIEVEN

der

VORSTEN en

VORSTINNEN.

TOT ROTTERDAM,
bij Ioannes Naeranus. An°. 1657.



[p. 158: blanco]
[p. 159]

Aan den

LEZER.

DEZE brieven werden by al die gene, die van ouds haar werk gemaakt hebben van OVIDIUS eenigzins te verklaren, vervolgens in den rey na de voorgaande, die ik TREURBRIEVEN DER BLAKENDE VORSTINNEN, genoemd heb, gezet. Maar, mijns oordeels, zyn het twee byzondere Werken; dewelke ook met malkanderen zoo veel gemeenschap niet en hebben, of zy konnen met reden verdeyld werden, nademaal de eerste vijftien Brieven, die hier voor aan staan, altemaal van Vrouwen zijn, die blaken in de min; die haar, of trouwlooslijk ontvoerd,* of ten minsten ellendiglijk geweygerd is. Daar, in [p. 160] tegendeel, deze zes brieven, die ik MINNEBRIEVEN, noem; niet alleen achter de andere, maar ook zoo wel van Mans als van Vrouwen zijn, die malkanderen ten wederzijds antwoorden, tot een ende dezelve genegendheyd; waarom de Poëet dezelve ook achter aan by malkanderen gesteld heeft; om alzoo die gene, die van stoffe verschillen, ook elk by den haren, van plaatse te onderscheyden. Ik heb evenwel dit met geen stilzwijgendheyd willen voorby gaan, op dat den bescheyden LEZER, de reden hoorende, my niet qualijk afneme, dat ik een verdeylinge van een Werk gemaakt heb, dat van andere niet verdeyld werd.

Continue
[p. 161*]

MINNEBRIEVEN

DER

VORSTEN

EN

VORSTINNEN;

VAN

PUBL. OVIDIUS NAZO,

ENDE

AULUS SABINUS.

Inhoud van den eersten Brief.

WAT de reden ofte oorzaak is geweest van PARIS reys naar Griekenland, werd bij de Historien, zeer verscheiden gekrakkeeld. Herodotus Halikarnasseus, verhaald in ’t leste boek van zijn Historien, dat de Kretenzen, in [p. 162] Phaenicien aangekomen zijnde, EUROPA, de Dochter van den Koning AGENOR, geroofd zouden hebben, in gedachten houdende het ongelijk, dat de Phenicen IÖ, de Dochter van den Koning INACHUS ontschaakt hadden, dat de Grieken nu, dewijlze dezen smaad met smaad vergolden, ende, gelijkmen zegt, het kamp op was, de bedrijvers van een tweede spijt zijn geweest; ende na Kolchos varende, MEDEA, tegen wil en dank van haar Vader ETA, na Grieken ontvoerd hebben; dat na de tweede eeuw daar aan, ALEXANDER (de Zoon van PRIAAM, Koning van Trojen) diemen PARIS noemd, voorgenomen heeft ook met roof een Vrouw uyt Grieken te halen, meynende, dat, gelijk het de voorverhaalde, in de naaste eeuwen zonder straf vergaan was, dat het hem alzoo ook wel zoude gelukken.
    Andere verhalen weêr, dat de oorzaak van dees reys zoude geweest zijn, HEZIONE, de Zuster van LAÖMEDON, dewelke HERKULES aan TELAMON, tot een vergeldinge van zijn dapperheyd, geschonken had, dewijl hij, in de eerste overwinninge van Trojen, voor alle andere, eerst Pergaam besteygerd had; om deze wederom te halen, zeggen zij, dat PARIS naar Grieken vertrok.
    Het gemeene gevoelen is, ’t welk de Poëten ook toestemmen, dat VENUS, in de Valleyen van [p. 163] Yda, HELEEN aan PARIS beloofd zoude hebben, ’t welk wij in den eersten brief der TREURBRIEVEN, hebben verhaald, ende alhier niet breeder en zullen ontvouwen. PARIS is dan met ENEAS (zoo Septumius verhaald) te Lacedemon komende, van MENELAUS heerlijk ontfangen ende onthaald. Maar als ontrent die tijd al de Voorneven van MINOS, om ATREUS Goed te deelen, na Kreten moesten vertrekken, ende MENELAUS mede een van dese zijnde, zijn Huisvrouw belaste, in zijn afwezen, den Trojaanschen Prins wel te onthalen; zoo heeft PARIS, de gegeven gelegendheyd waarnemende, HELEEN, zoo veel hij kon, getracht tot zijn liefde te verlokken; het welke hij eerst met allerley bevallijke reden, lonken ende krachtige, doch niet al te openbare, teykenen in ’t werk gesteld hebbende, heeft hij eyndelijk met dezen bekunstigden brief haar zijn gantsche hert geopenbaard; te kennen gevende, met wat een gloed van min hy op haar brande, zich van alle kanten fraay voor doende, daar de Minnaars gewend zijn haar smakelijk te maken; ende om dat hem bekend was, dat den aard der Vrouwen broos is, ende zeer verrukkelijk door schoonheyd, edeldom, glory ende diergelijke, zoo brengt PARIS al bij, dat hem om HÉLENES liefde te vervullen, eenigsins te bate komen, ende in tegendeel, haar tot haat van haar Man ontsteken kan. Hij raad haar derhalven met [p. 164] hem weg te vlieden, verzekerende dat hij haar met de Trojaansche macht kan beschermen.


Paris aan Helena.

IK Paris zend Heleen dees groet van heylzaam leven,
    ’t Geen mij van uwe hand alleen te wachten staat;
Is ’t oorbaar dat ik spreek? of zal ik bakens geven
    Eens vuurs, dat nu van zelfs al veel te hooge gaat?
(5) ’k Wou alles was bedekt, tot dat de tijd mogt komen
    Van vrije en veylge vreugd, met schrik noch vrees belaân;
Maar ik en veyns niet wel, wie kan het vuur betomen,
    Die, door zijn eygen vlam, zoo schijnbaar word verraân?
Verwacht gij tot de zaak, nochtans mijn eygen reden,
    (10) Zie daar, ik brand, daar hebt gij ’t blijk van mijn gemoed;
Ey spaar dan die ’t belijd, lees met geen stuursicheden
    Dees brief, maar als een Vrouw van uwe schoonheyd doet.
’t Verheugd mij zeer dat gij mijn Brief hebt aangenomen,
    Het geeft mij moed ook zoo te raken in uw schoot;
(15) God geef het, en dat ik ter rechter weg mag komen,
    Die mij de Liefdgoddin tot uwen toegang bood.
Want weet, op dat gij niet door onverstand moogt dolen,
    Ik ben, door Gods geheym en voorraad, hier gebragt;
Ik eysch wel groote prijs, maar heuslijk mij bevolen:
    (20) Vrouw Venus heeft mij u beloofd ter bruyloftsnacht.
[p. 165]
Met deze Leydsvrouw zijn mij de Zigeesche (a) stranden
    In ’t Phereklesche (b) Schip, ontvoerd aan Spartens reê;
Zij gaf mij goede wind na d’aangename Landen,
    Zij is ter zee geteeld, dies heeft zij macht ter zee.
(25) Dat zij volherde, en als de Zee mijn borst doe blaken,
    Dat zij mijn wensch in haar gewenschte haven stier:
Ik bragt mijn vuur ter plaats daar ik geen vuur kan naken,
    Die vlam is de oorzaak van dit lange zeegezwier.
Want onweêr, noch gedool, dreef ons aan deze kusten,
    (30) ’t Lakoonsche land (c) dat was mijn zeylstar en mijn wit;
En denk niet dat ik mij om schat ter zee ging rusten;
    Dat maar de Goôn behoên de Schatten die ’k bezit!
Ik quam ook geensins om de Grieksche Steên te aanschouwen,
    Mijn Steden zijn al meer van rijkdom, staat, en pracht;

    (a) Dit is zoo veel te zeggen, als de Trojaansche stranden: Sigeum is een voorhoofd van Trojen, ’t gene de Grieken in de belegering inhielden, en begroeven aldaar Patroklus, Achilles en Antilochus; daar ook de Sigeese Stad gebouwd is. (b) Paris noemd zijn Schip alzoo, van Pheréklus, de Zoon van Armonides, den welken, zoo Homerus schrijft lib. 5. Iliad. dat Minerva zeer beminde; hy was een uytnemend Bouwmeester, ende had de Schepen bekunstigd met de welke Paris Helena ontschaakt heeft. (c) Lakonien is ’t Land daar Lacedaemon de Hoofdstad van was, en Helena haar onthiel.

[p. 166]
(35) ’k Eysch u, die Cytheré (d) die schoone, my ten trouwe
    Beloofde; eer ik u kost; heb ik na u gejacht.
’k Zag eer met mijn gemoed, dan met mijn oog, uw wezen,
    De Faam was d’ eerste boô van ’t kroost van mijn Vriendin;
Het is nochtans niet nieuws, zoo ik met fiere pezen,
    (40) Gelijk ’t behoord, van ver gewond, uw schoonheyd min.
Dit is ons nootlot, welk, op dat gij niet moogt storen,
    Hoor ’t gene ik u vertel voor een waarachtig ding;
Ik was noch in de buyk mijns Moeders ongeboren,
    Die nu, ter voller dragt, op ’t uyterst zwanger ging.
(45) Zij droomde datse een Toorts in ’t baren voort zag komen
    Uyt haar ontslooten buyk, in vuur en vlam gesteld (e),
Zij werd van schrik ontwaakt, daar zy het grouwlijk droomen
    Aan Heer Priaam (f), hy aan de Wichelaars verteld.
De Wichelaar voorzeyd dat Ilion (g) zou branden
    (50) Van Paris vuur; zulk vuur draagt nu mijn borst rondom:
Mijn kroost en geest (schoon ik uyt d’armste van den Lande
    Geteeld scheen) was een merk van heym’lijke Edeldom.

    (d) Venus alzoo genaamd. (e) Dezen gantschen droom is verhaald in den Inhoud van den eersten Brief der TREURBRIEVEN. (f) Koning van Trojen, Man van Hekuba, en Vader van Paris. (g) Ofte anders Troje.

[p. 167]
Daar staat, wat van de weg, in Idaas (h) boschvalleyen,
    Een plaats, bezet met Pik en Eyken dicht op een;
(55) Daar gaat, noch schaapje, noch klipminnend geytje, weyen,
    Geen trage koe het gras af bijten en betreên.
Hier leunde ik op een boom, en zag de hoogverheve
    Gebouwen van Pergaam (i), en Zee, en muuren aan;
Daar scheenme, op ’t trappen van mijn voeten, d’aard te beven:
    (60) ’k Meld ware reên, schoon zij ’t geloof te boven gaan;
Mits zag ik Atlas (k) Neef (l) van boven nederdalen,
    En wenden zijnen keer voorvluchtig na mij toe.
’t Was heus dat ik het zag, ’t zy heus dat ik ’t verhale,
    En in de God zijn hand zag ik een goude roê (m);
(65) Mits zette ook Cytheré, met Juno, en Minerve (n)
    Haar teere voeten op de zachte klavergrond;
Mijn hair rees overend; men zag mijn verf besterven,

    (h) Een zeer langen Berg, met veel schoone boschachtige Valleyen, alwaar Paris het oordeel over de Goddinnen wees. (i) Hier werd de gantse Stad van Trojen door verstaan. (k) De Grootvader van Merkurius. (1) Maja was de Moeder van Merkurius, en zij een Dochter van Atlas en Plejone. (m) De Poëet slaat tegenwoordig op’t gene Virgilius in zijn 4. Boek van Aenéas, zegt; dat Merkurius een goude Roê in de hand draagt. (n) Dit zijn de drie Goddinnen, daar nu gewag af gemaakt is.

[p. 168]
    Als my de Vleugelboô (o) zey, Vrees niet op dees stond:
Gij zijt Kroostkeurder, staak ’t Goddinkrakkeel, ’t spijt wie’t spijt,
    (70) Welke een van schoonheyd span de kroon van d’andre twee:
En op dat ik het niet mogt weygren zoo gebied hy ’t
    Uyt God Jupijns bevel, mids vlood hij van beneê.
Terstond herquam de geest, en mijn vrijmoedig wezen,*
    Ik schroomde niet dat ik elk met mijn oog ontgon;
(75) De prijs was elk wel waard, en Rechter most ik vrezen,*
    Dat ijder van haar drien zijn zaak niet winnen kon.
Maar een van drien nochtans beviel my boven allen,
    Op dat gij weten moogt wie dat my minnen doet.
Men vreest en duchter zoo, elk lokt, om schoonst te vallen,
    (80) Mijn oordeel met geschenk en onuytmeetlijk goed.
Minerf loofd my veel deugd, en Juno Koningrijken,
    Ik duchte of ik bestand (p) of machtig wezen wou;
Doe lachte Venus zoet; Ey Paris wild niet kijken
    Op giften, zy zijn beî vol anxt, wie ’t voorrecht hou.
(85) Ik zal u geven, ’t geen gy eeuwig moogt beminnen,
    Dat schoone Ledaas (q) Telg in uwe omhelzing vaard;

    (o) Hier slaat de Poëet weêr op die gemelte plaats van Virgilius, die hem met vleugels aan ’t hoofd, en aan de voeten beschrijft; en dat om zijn vaardigheyd, ten dienst van de God Jupiter. (p) Het woord Fortis, schijnt hier op de wijze van de morale, of zedelijke Philosophie, voor standvastigheyd, ’t welk aldaar een van de voornaamste deugden is, genomen te werden. (q) Helena, de Dochter van Leda.

[p. 169]
Dus sprakse: en in geschenk, en schoonheyd, na recht zinnen,
    Voor best gekeurd; ging zy verwinster hemelwaard.
Het noodloot onderwijl tot mijn geluk genegen,
    (90) Werd ik, door een vast merk, gekend voor ’s Konings Kind;
Ons Huys juygt om haar Zoon, naar lange wijl herkregen,
    Daar Troje, met een dag, mijn huldefeesting intt.
En, als gij mij bevalt, beviel ik ons Princessen:
    Gij kond alleen den wensch van vele meester zijn.
(95) ’k Had slechs geen koninglijke en edle Minnaressen,
    Ik was de Nimphen (r) ook haar liefde, en zorg, en pijn:
Ik stak nochtans van al de walg, na dat mijn krachten
    Verdoolden in de hoop van ’t houwlijk van Heleen:
’k Zie daags u met mijn oog, en ’s nachts met mijn gedachten,
    (100) Wanneer de zachte slaap mijn kracht heeft afgestreên.
Wat zult gij zelfs nu doen, dieme ongezien deed blaken?
    Ik brande, schoon het vier noch verre van mij was;
En ik en kost mijn zelfs die hoop niet langer staken,
    Of haalde mijnen wensch door Nereus (s) Waterplas.
(105) De Troische bijl doorkerfd de Phrygiaansche (t) Pijnen,
    Waar datter maar een stam bequaam was tot de Zee;

    (r) Dit slaat op Enone, een Nimf, die hem, en hy haar, in de Valleyen van Yda, zeer standvastig bemind hadde: ziet den vijfden brief van de TREURBRIEVEN. (s) De Zee alzoo genaamd van Nereus, Zeegod. (t) Het Land daar Trojen op leyd, is Phrygien genaamd.

[p. 170]
Het hooge Gargar (v) ziet zijn hoog geboomd verdwijnen,
    En het lang Yda deeldme ontelbre balken meê.
De quastige Eyken buygdme om kielen af te bouwen,
    (110) Het kromme Schip werd met zijn ribben dicht doorwrocht;
Men voegd ’er mast, en spriet, en zeyl, om wind te houwen;
    ’t Penseel maald Goden op de voor- en achterbocht:
Maar op ’t geen ’t welk my voerd, daar stond de Mingoddinne,
    Beloofster van haar trouw, geschilderd met haar Zoon (w).
(115) Als alles was voltooyd van buyten en van binnen,
    Zoo wierd ik daatlijk na de Egeesche (x) Zee geboôn,
Mijn wensch, en offer, wierd weêrstaan van beî mijn Ouders,
    Men schort, zoo veel men kan, mijn reys met woorden op,
En Zus Kassandra, met de vlechten langs de schouders (y),
    (120) Wanneer het Bootsvolk nu de zeylen trok in top,

    (v) Dit is in ’t Griex zoo veel als de hoogte van een berg te zeggen; maar op deze plaats diend het in ’t bijzonder voor een gedeelte van den berg Yda genomen te werden, ’t welk alzoo genaamd word; aan wiens voet een Stad gestaan heeft, ook alzoo geheeten. (w) Dit is al in zeer oude tijden gebruykelijk geweest Beelden op de Schepen te houwen of te schilderen. (x) Griekse Zee. (y) De Zuster van Paris, een vermaarde Waarzegster, die al de rampen van Troyen voorzeyde: ziet den vijfden* brief der TREURBRIEVEN.

[p. 171]

Riep; Ach waar loopje! gij zult brand weêr met u brengen,
    Gij weet niet na wat vuur gij door dees baren haakt.
O ware Zangster! ’k voel ’t gemelte vuur my zengen,
    Nu in mijn teere borst een felle liefde blaakt.
(125) ’k Raak uyt de Havens, en van Eólus (z) begunstigd,
    Werd ik aan uwe kust, Ebaalsche (aa) Nimph, gebragt.
Uw Man onthaaldme als gast, dit is ook zoo bekunstigd
    Door hooger voorbesluyt, en Goddelijke macht.
Hij toonde mij wel al, dat in de hooge wallen
    (130) Van Sparten heerelijk, en schoon t’aanschouwen viel;
Maar dat gepreze Kroost, en schoonste ding van allen,
    Dat was ’t, en anders niet, dat mijn gedachten hiel.
’k Stond stijf, als ik u zag, mijn hert en ingewanden,
    Voelde ik, op nieuws doorwond, en kloppen moê en mat;
(135) Zoo ’n Kroost, zulke oogen, na mijn best onthouwen, branden,
    In Venus, doeze naakt voor my ten oordeel trat.
Indien gij te gelijk om d’Appel had gedongen,
    Het had met Venus prijs al wonder schrap gestaan;
De Faam heeft wel veel groots, en schoons, van u gezongen,
    (140) Daar ’s ook geen Land, of ’t doet van schoon’ Heleen vermaan;
Noch uws gelijk en vindme ook nergens by de Phrygen,
    Geen andre komt by u, zelfs van ’t zonstralend Oost;
Geloofje ’t wel; uw lof kan tot de daad niet stijgen,
    De Faam is schier onheus in ’t melden van uw kroost;

    God der winden: ziet den elfden brief der TREURBRIEVEN. (aa) Hy noemd Heleen alzoo van haar Grootvader Ebalus, de Vader van Tyndaar.

[p. 172]
(145) Ik vind hier meerder dan my Venus heeft beleden,
    En uwe glorij is verwonnen van haar stof.
Zoo brande Thezeus (b) dan, die ’t alles wist, met reden,
    En uwe roof scheen waard een Man van zulken lof.
Als hij u moedernaakt, na wijs uws Lands, zag spelen,
    (150) In’t glimpend worstelperk (c) een Vrouw met naakte Mans.
Ik prijs ’t hem dat hy u ontschaakte, maar met vele,
    Verwonder ik dat hy zoo braaf verkregen kans
Ooyt weêrgaf; ’k liet mijn kop eer van mijn hals afhouwen,
    Dan ik u uyt mijn koets en armen rukken liet.
(155) Neemt dat mijn handen u ooyt wederlaten wouwen,
    Neemt dat ik levend leed, dat gij mijn schoot verliet;
Moest ik u geven, ik zou eerst nochtans wat winst, en
    Iet nemen, Venus bleef niet gantsch een ijdle schijn.
Of uwe maagdom zou geplukt zijn (d) of ten minsten,
    (160) ’t Geen buyten quetzing van uw maagdom, roof kon zijn;
Geef u maar, Paris zal u nimmermeer bezwijken,
    Tot eene vlam uw asch in mijne lijkasch doofd.

    (b) Plutarchus en Diodorus verhalen, dat Thezeus Heleen, noch zeer jong zijnde, ontschaakt heeft; en dat zy van Kastor en Pollux, haar twee Broeders, weder gevrijd is: ziet den achten brief der TREURBR. (c) De Worstelaars besmeerden haar naakt lichaam met oly: het was aldaar het landgebruyk, want die van Lacedaemon vermaakten haar boven alles in ’t worstelen; waar van men ook geloofd dat zy de vinders zijn. (d) Om de gegeven gelegendheyd.

[p. 173]
Ik heb u meer geacht dan al die Koningrijken,
    Die mij de Troongoddin zoo rustig heeft beloofd.
(165) Wijl ik uw hals maar met mijn armen mogt omringen,
    Misprees ik Pallas deugd, en gaven van verstand,
Doe ’k Venus, met Minerve, en Juno om ’t prijsdingen,
    Gantsch naakt ten oordeel kreeg in Ydaas klaverland.
Mijn keur en rouwd mij niet, noch zalme ooyt dwaaslijk schijnen,
    (170) Mijn zin werd nooyt ontzind, dien aard werd nooyt ontaard.
Lijd gij maar nimmer dat mijn hoop in rook verdwijne,
    Dat bidde ik, ô Princes, zoo grooten moeyte waard!
’k Ben geen onedle, die op edle min gaat vlammen,
    En Paris Vrouw te zijn, verkleynd doch nooyt uw roem.
(175) Zoekt gij een Pleyas (e) en Jupijn in onzen stamme,
    Men vindser: Op dat ik geen Middelgrootvaârs noem;
Mijn Vader draagt de Kroon van de Asiaansche Landen (f),
    ’t Onmetelijkst, het schoonste, en rijkst van ’s werelds rond.
Gij zult ontelbre Steên, Gouddaken, veelderhande
    (180) Gebouw en Tempels zien, waar ’t datm’er Godheyd vond.
Gij zult dat Ilion, en hooggetoornde wallen
    Aanschouwen, in ’t geluyd van Phoebus Lier gebouwd (g);

    (e) Jupiter sliep bij Elektra, de Dochter van Atlas, een van de zeven Pleyaden, een Gesternt in den Hemel. (f) Het is op veel plaatsen vermeld, dat het Trojaanse Rijk, heel Azien behelsde. (g) De Poëten verzieren allesins, dat Trojen gebouwd is van Apollo, onder zijn bijwezen en snaarzang.

[p. 174]
Wat zal ik van ’t getal der strijdb’re Mannen brallen?
    Dat Land omvangt naauw ’t Volk dat in zijn kreyts zich houd.
(185) De Vrouwschap zultg’u, als een bijzwerm toe zien wajen,
    Ons Hoven noch te kleyn voor Trojens Jufferpracht.
Hoe vaak zegt gij noch wel, Hoe arm is ons Achajen (h)!
    ’k Wed gij elk Huys bij elk van uwe Steden acht.
’t Sta mij nochtans niet toe uw Sparten te misprijzen;
    (190) Het Land van uw geboort, is mij een heylig Land.
Maar Sparten spaard en gaard; uw praal eyscht andre wijze;
    Die plaats is al te slecht voor zoo’n uytnemend pand.
Dat Kroost most maat noch eynde in breede rusting houwen,
    En overdadig zijn staag in nieuwe overdaad.
(195) Als gij het ciersel van ons Mannen gaat aanschouwen,
    Wat denkt gij hoe ’t met ons Dardaansche Juffren gaat?
Steld u maar rekklijk, wild geen Phrygisch Prins verstooten,
    Princes, geboren op het Terapnesche Land (i).
Hij was een Phrygiaan, en uyt ons bloed gesproten,
    (200) Die aan der Goden disch nu ’t Nektar met zijn hand
In ’t water mengd, en drinkt; (k) een Phryger was ’t, wiens minne

    (h) Of Peléponezus, een gedeelte van Griekenland, alzoo genaamd van Achaeus, de Zoon van Xuthus. (i) Terapnae is een Stad in Lakonien. (k) Ganimedes, die, als hij op Yda, Jupiter offerde, van hem zoo zeer bemind is, dat hij, in de gedaante van een Arend, neder quam ende hem alzoo ten Hemel opvoerde.

[p. 175]
    Auroor zoo zeer beviel, dats’ hem ten Hemel riep (l):
Anchizes ook van ’t zelfd’, met wien de Mingoddinne
    Op Ydaas reukprieel in de armen lag en sliep (m).
(205) Ik meen ook niet, dat, zoo in schoonheyd, als in ’t strijden,
    Gij Menelaus zult verheffen boven mij.
’k Zal u geen Schoonvaâr, die de Zon te rug deed rijden,
    Bijzetten, voor wiens disch de paarden vliên ter zij (n).
Priaam heeft ook geen Vaâr die Schoonvaârs ging vermoorden,
    (210) En deelde ’t water, na zijn schelmstuk, namen meê (o);
Mijn Overgrootvaâr hapt ook na geen ooft, noch smoorden
    Gestaag van heete dorst in ’t midden van de Zee (p).

    (1) Titonus, de Broeder van Laömedon, die van Auroor zoo bemind is, uyt dewelke zy naderhand Memnon, een vermaard Trojaan, gebaard heeft. (m) Hier is Aeneas van gekomen, aan de vloed van Simoïs. (n) Dit is ’t Gastmaal van Thiëstes, die, van zyn Broeder Atreus, zijn eygen Kinderen opgedist wierd, die hij onwetende op at; van welken grouwel de Poëten verzieren, dat de Zon zijn paarden te rugge keerde: De historie is te lang om hier te verhalen. (o) Pelops, Overgrootvader van Heleen, die den Voerman Myrtilus in ’t water smeet, waar van het zijn naam kreeg. Hij vermoorde ook Enomaus zijn Schoonvader. (p) Tantalus, Pelops Vader, die de Poëten verdichten in een Berg veranderd te zijn, die midden in ’t water staat, en eeuwig dorst heeft; en boven op zijn kruyn allerley ooft, en evenwel gestaag hongerd.

[p. 176]
Wat raakt dat evenwel, zoo gij haar nazaat achte
    Ten houwlijk waard? Jupijn moet zelfs haar Schoonvaâr staan.
(215) Ha schennis! die onwaarde omhelst u gantsche nachten,
    Hij kan in uwen arm en schoot zijn lust verzaân.
Maar ik aanschouw u, als den disch naauw is begonnen,
    Die tijd heeft ook al veel dat mij misnoegen doet.
Ik wil mijn vijanden zoo bittre gastmaals gonnen,
    (220) Als ik, neêrzettende mijn wijn, vaak hebben moet.
Het spijt mij Gast te zijn, wanneer ik voor mijn oogen
    Uw hals, met de armen van dien Boer, moet zien omarmd:
Ik berst van spijt en nijd (wat zal ik ’t al op hoogen?)
    Als hij uw leden in zijn mantel stoofd en warmd.
(225) Als gij met ernst en smaak beî kuste in mijn aanschouwen,
    Zoo maakte ik dat mijn glas strakx voor mijn oogen stond.
Ik dook met mijn gezicht, als hij u vast bleef houwen,
    Mijn spijs bleef traag, en groeyde in mijn onwilge mond.
Ik zuchte vaak, en zag, datge op mijn zucht, in ’t kussen,
    (230) U naauw van lacchen kost bedwingen, welig Dier.
’k Zocht dik mijn vlam met wijn te blusschen; maar wat blusschen?
    Zij groeyde, en in mijn vier was dronkenschap van vier;
Ik keer mijn hoofd ter zy, om van al’ t zien te onthouwen,
    Maar gij trekt strakx mijn oog weêr tot uw zonneschijn.
(235) Ik ducht wat ik zal doen; ’t is pijn dit werk te aanschouwen,
    Maar u gantsch niet te zien, dat is noch grooter pijn.
[p. 177]
Ik strij, met kracht en macht, mijn dolle liefd (zoo woeldse)
    Te heelen, maar de min verraad zijn veynserij:
Het zijn geen praatjes, gij gevoeld mijn liefd, gij voeldse:
    (240) En och ofse u alleen maar openbaar en zij!
Hoe vaak heb ik mijn hoofd, al schreyend, afgebogen,
    Op dat hij de oorzaak van ’t geween niet vragen mocht!
Hoe vaak, in ’t drinken, stelde ik u een min voor oogen,
    Daar ik elk woord, bedekt, op u te passe brogt!
(245) En gaf een leus van mij, vermomd in valsche namen,
    Ik was (zoo gij ’t niet weet) die Minnaar, dik vermeld.
Ja zelfs, op dat mijn tong geen dertle reên mocht schamen,
    Heb ik mij, meenigmaal, als dronken aangesteld.
Eens was, het heugdme noch, uw sleuyer wat ontschoven,
    (250) Dit maakte dat mijn oog uw naakte boezem zag;
Een boezem die al ’t sneeuw, en melk ver ging te boven,
    En blanker dan Jupijn in Ledaas armen lag.
Ik zat verbaast van zulk gezicht, en liet ontglijden
    ’t Gedraayde Glas (q), schoon ’t in mijn handen was gedrukt.
(255) Als gij uw Dochtertje gekust had, hebbe ik blijde
    Van Hermioontjes mond (r) uw kusjes afgeplukt,
’k leunde overrug, en zong vast oude vrijerijen,
    Ik gaf met lonken u verborgen vier in ’t oog.

    (q) Men gebruykte in den ouden tijd veel gedraayde glazen. (r) Het Dochtertje ’t welk Helene bij Menelaus geteeld had.

[p. 178]
Ik dorst voor Klymene, en voor Ethra, d’eerst belijen
    (260) Van al uw Jufferstoet (s), mijn smekende vertoog,
Die mij niet anders dan gestadig vreezen melden,
    En ’t midden mijner beên verlieten, daar ik bad.
’k Wou dat de Goôn tot prijs, eens grooten krijgs, u stelden,
    En dat, die winnaar was, u dan ten houwlijk had.
(265) Als de Scheneesche prijs Hyppomenes in’t loopen
    Won (t), als Hyppodamey in Phrygische armen sprong (v).
Als Acheloüs kamp hem Herkles deê bekoopen,
    Wijl hy, om uwen schoot, Deïaneira dong (w).
Zoo zou mijn dapperheyd het hoofd ten top uytsteken,
    (270) ’k Zou u doen zien dat gij het werk mijns arbeyds zijt.
Nu weet ik niet dan u, ô schoonste Beeld, te smeken,
    En uw Heldinnekniên t’ omhelzen, zoo gij ’t lijd.

    (s) Twee Staatjoffers, en trouwe karen van Heleen, daar in de voorreden gewag af gemaakt is. (t) De Zoon van Megareus, die Athalanta, de Dochter van Schaeneus, in ’t loopen overwon: de Poëten zeggen, dat Venus hem holp, en drie appelen gaf, die hij haar voorworp, en alzoo haar loop hinderde. (v) Dit werd verstaan van Pelops, dewelke, als hy, uyt Peleponezus, in Phrygien voer (gelijk Thucidides verhaald) Hyppodameya, de Dochter van Aenomaus, tot zijn Vrouw trouwde, die hy, tot een prijs zijns overwinnings, behield. (w) Herkules vocht met Achelous, een Rivier, die hy overwon: ziet den negenden der TREURBRIEVEN.

[p. 179]
O pronk! ô praal van twee Gebroêrs (x); ô pand der panden!
    Zelfs waard Jupijn, indien gij niet zijn Dochter waart!
(275) Of ik zal noch, met u als Vrouw, te Trojen landen,
    Of balling gaan ten grave in uw Tenarische aard (y).
Geen punt eens schichts is pas mijn borst in ’t vleesch gezonden,
    ’t Vergif is door en door, tot in ’t gebeent verspreyd;
Dat heeft (hoor ’t weêr) dat mij een Hemelpijl zouw wonden,
    (280) Die ware Zangeres mijn Zuster mij voorzeyd (z).
Heleen laat af van ’t lots beschore min te ontleggen,
    Zoo maakt gij, tot uw wensch, de Goden toegedaan.
Mij komt veel voor, maar om meer mond aan mond te zeggen,
    Laatme, in de stille nacht, tot u in d’armen gaan.
(285) Of schaamd gij u, of vreestg’ uw echte min te schenden?
    Te breken ’t kuysch verbond van ’t wettelijke bed?
Ach al te slecht’ Heleen, dat ik niet boersch zeg, kende
    Gij ooyt zoo schoonen Kroost van misdaad onbesmet?
Gij moet uw wezen, of verandren, of niet straf zijn?
    (290) Daar ’s groote strijd met schoon-, en eerbaarheyd te gaar:
De blonde Venus, zelfs Jupijn, ten troon vaak afzijn
    Om steelmin; zulk een min gaf u Jupijn tot Vaâr.

    (x) Kastor en Pollux. (y) Of Lakoonse. (z) Ziet Ennius in de Tragoedie, alwaar Kassandra voorzeyd den Trojaansen val; en dat, alsse de Vloot toe zag rusten, datse uyt den Hemel een pijl, op Paris hoofd, zag vallen.

[p. 180]
Gij kond, indien de kracht der liefde blijft in ’t telen,
    Naauw kuysch, en Dochter zijn van Leda en Jupijn.
(295) Maar weest dan eerbaar, als mijn Trojen u zal strelen,
    Laat ik voor een en al, alleen uw misdaad zijn.
Laat ons die zond’ nu laân, die ’t Houw’lijk zal ontladen,
    Indien mij Venus maar geen ijd’le woorden gaf;
Maar zelfs uw Man raad u dat, niet met mond, maar daden,
    (300) En om geen min zijns Gasts te hind’ren, blijft hij af.
Hij had geen beter tijd om Kretens Rijk t’ aanschouwen,
    O wonderlooze Man! hij ging, en sprak in ’t gaan,
Mijn Vrouw, ’k belast u deze Idésche (aaa) Gast te houwen,
    Onthaald hem, in mijn plaats, gelijk ik heb gedaan.
(305) Maar gij vergeet het gene uw Man met veel geboôn zeyd;
    Gij draagt geen zorg met al voor uw Idésche Gast.
Meynd gy dat dezen Mensch, die hert’loos is, uw schoonheyd,
    Met zijn verstand, Heleen, ooyt kan of heeft doortast?
Gij doold, hij kendse niet: Hiel hij ’t voor groote schatten
    (310) ’t Geen hij bezit, hij had geen Vreemd’ling zulkx betrouwd.
Maar wijl mijn reên, noch gloed, u kan het vier doen vatten,
    Zoo is ’t noodzaaklijk dat zijn goedheyd ons verstout.
Of wij zijn gek, gelijk w’ hem anders ver verwinnen,
    Indien zoo veyl’gen tijd blijft vrucht’loos zonder spel:
(315) Hij bragt mij tot u, schier met eygen hand, ter minne;
    Gebruyk d’eenvoudigheyd van uwes Mans bevel.

    (aaa) Of Trojaansche.

[p. 181]
Gij legt zoo langen nacht alleen op ’t eenzaam laken,
    En ik leg ook alleen op d’ eenzame mattras:
Laat ik met u, en gij met mij, een vreugde smaken,
    (320) Die nacht zal klaarder zijn als ooyt een middag was.
Dan zal ik mij bij al wat God kan zijn, en noch is,
    Met onverbreeklijke eên verbinden aan uw trouw;
Dan zal ik, zoo mijns zelfs vertrouwen geen bedrog is,
    Zelfs maken dat gij bid te wezen Paris Vrouw.
(325) Zoo gij u schaamd, of vreest van dat gij mij moogt schijnen
    Te volgen, al de schuld zal mij te laste staan.
Want ik heb Thezeus en uw Broeders daad tot mijne
    Ontschulding, waar treftme ooyt een naarder voorbeeld aan?
U roofde Thezeus (b), zij de Zusters Leucippiden (c),
    (330) Ik zal de vierde naam tot dees voorbeelden doen.
’k Heb hier de Troysche Vloot gewapend, en ten strijde
    Gemand: de wind en riem zal haast veel waters spoên;
Gij zult, als Koningin, door de Dardaansche Steden
    Trots treên, en ’t volk zal u voor een Goddin zien gaan:
(335) ’t Kanneel, en Cinnamoon (d), zal branden op uw schreden,
    En ’t snikkend offerhand zijn borst op de aarde slaan:
Mijn Vader, Zusters, Broêrs, en Moeder met geschenken,
    Al d’ Ilienzers (e), en gantsch Trojen in uw schoot;

    (b) Dit is gezegt op de tweede letter (b). (c) Phoebe en Elayra, de Dochters van Leucippus, dewelke Kastor en Pollux geroofd hebben, vechtende, om harent wil, met Idas en Lynceus. (d) Daar is tweederley soort van Cinnamoon, wit en zwart, ’t een is kostelijker als ’t andre, zoo Plinius verhaald. (e) De Trojanen werden zoo genaamd van Ilion.

[p. 182]
Ik kan op ’t minste deel naauw van uw pracht gedenken,
    (340) Die grooter wezen zal, dan u mijn brief begroot.
En als gij zijt ontschaakt, zoo vreest geen Oorlogsbenden,
    En dat groot Griekenland zijn macht bij een vergaard.
Wierd van zoo veel ontschaakte, ooyt een door krijg in’t ende
    Weêrroepen? Dat ’s maar wind, en niet eens vreezens waard.
(355) Der Noordsche Tracen Vloot voer met Erechthis over (f),
    En in’t Bistoonsche Land (g) ontstak geen Krijgstrompet.
Medé verzelde op ’t Schip de Pegazésche Roover (h),
    Maar Kolchos (i) heeft geen voet op Griekens boôm gezet:
Ook Thezeus, die u roofde, ontroofde ’t pronk van Kreten (k),
    (350) Nochtans is Minos nooyt om haar ten tocht geweest.
De schrik is hier meer dan ’t gevaar is af te meten,
    Men schaamd zich datme uytvreest, ’tgeenme onbedachtlijk vreest.

    (f) De Tracen roofden, met den Noordenwind, Orithia, de Dochter van den Koning Erechteus, uyt Athenen; waar van Zetes en Kalais geboren zijn. (g) Een gedeelte van Tracien. (h) Jazon quam, om ’t gulde Vlies te halen, uyt Grieken in Kolchos; ’t welk hij bekomen hebbende, nam hij Medea, des Konings Dochter, mede: ziet den twaalfden der TREURBRIEVEN. (i) Haar Vader Land. (k) Ariadne, de Dochter van Minos, die hem uyt den Doolhof hulp, met dewelke hij heen ging, en op ’t Eyland Naxus liet zitten: ziet den tienden der TREURBRIEVEN.

[p. 183]
Maar neemd al, zoo gij wild, een bloedige Oorlog brande,
    Ik heb ook wapenkracht, en staal dat hinder doet,
(355) En d’Aziaansche weelde en wijkt geen Grieksche Landen,
    Daar ’s overvloed van volk, van paarden overvloed.
En Menelaus zal in moed niet zwaarder wegen
    Dan Paris, noch is tot de wapens meer bequaam.
Ik heb, noch jongen, ’t vee gevrijd, en weêrgekregen,
    (360) Mijn vijanden geslacht, en kreeg hier door mijn naam (l).
Ik heb, noch jongen, meer dan Jongmans overwonnen,
    Ilioneus (m) en zelfs Deïphobus (n) doen vliên.
En meend niet dat mijn macht niet dan van dicht zou konnen,
    Mijn pijl hecht in de plaats daar ikse wil gebiên.
(365) Gij kond zijn eerste jeugd op zulken daad niet roemen,
    Gij kond Atrides (o) nooyt mijn kunsten doen verstaan:
Al noemd gij ’t al, gij zult mij nooyt een Hektor (p) noemen,
    Hij zal, van duyzenden, alleen voor Krijgsman gaan.
Gij weet niet wat ik mag, mijn kracht bedriegt uw zinnen;
    (370) Gy weet niet van wat Man gij haast zult zijn Gemaal.
Of Grieken zal dan om Heleen geen krijg beginnen,

    (1) Hier van is Paris Alexander genaamd geworden, van wegen zijn dapperheyd. (m) Die was niet alleen sterk, maar ook zeer welsprekend. (n) Ook een fier Borst, daar Virgilius veel gewag af maakt, Paris Broeder. (o) Menelaus, alzoo genaamd,* om dat hij Atreus Zoon is. (p) Paris oudste Broeder, en allerdapperste der Trojanen.

[p. 184]
    Of ’t Dorisch (q) Leger zal bezwijken voor mijn staal.
Maar’k acht de moeyte ook waard een fellen krijg te aanvaarden
    Om zulken grooten Vrouw; de prijs des krijgs is groot;
(375) Ook gij, zoo om uw dingt, den gantschen kreyts der aarde,
    Zult een onwelkbre naam beërven na uw dood.
Treed gij maar onbeschroomd van hier, en volgd, na waarden,
    Met gunst der Goôn; ’t bezit der Schatten, die ’k u bood.
    (q) Alzoo werden de Grieken ook genaamd: de Doren zijn eygendlijk een volk in Peloponesus, die, alsse eens daar uyt gedreven wierden, Pernassus in hielden; maar naderhand, door de Herakliden, hersteld zijnde, in Peloponesus veel Steden gesticht hebben.

Continue
[p. 185]

Inhoud van den II. Brief.

DAAR zijnder veel die hard drijven, dat dezen Brief niet van Ovidius is, maar dat al de Antwoordbrieven van Aulus Sabinus beschreven zouden zijn; ’t gene zij met de getuygenisse van Ovidius zelfs willen bevestigen, nademaal hij, in zijn Elegien, aldus aan Makrus schrijft.

        Quam cito de toto rediit meus orbe Sabinus,
            Scriptaque diversis rettulit ille locis!
        Candida Penelope signum cognovit Ulissis:
            Legit ab Hyppolito scripta noverca suo.
        Jam pius Aenéas miserae rescripsit Elisae,
            Quodque legat Phyllis, si modo vivat, habet,
        Tristis ad Hypsipilen ab Jasone littera venit,
            Dat votam Phoebo, Lesbis amica lyram.


                        ’t Welk, in Duyts, aldus is:

    Hoe ras heeft mijn Sabijn schier ’sWerelds rond doorkeken,
        En schriften meê gebragt van vele plaats en tijd!

[p. 186]
    Penélope, die trouwe, ontfangt Ulisses teken:
        De Stiefmoér leest het schrift van haren Hyppolijt.
    De vrome Aeneas schrijft nu antwoord aan Elize,
        En Phyllis, zooze leefd, krijgt blijk van’s minnaars vier.
    Vorst Jazons Scheydbrief komt Hypsipile af te wijzen,
        En Zappho schenkt Apol haar toebeloofde Lier.


Het welke niet veel tot de zaak schijnt te doen, dewijl hij ondertusschen geen gewag maakt van HELEEN; maar daar op voegd hij deze twee Vaarzen, daar onder:

        Et Paris est illic, & adultera nobile crimen,
            Et Comes extincto Laodameja, viro.


                        ’t Welk, in Duyts, is:

    En daar is Paris, en de faamruchte Overspeelster.
        En Vrouw Laodamey verzeld haars Heeren dood.


Waar mede zij licht overwonnen werden, na veler gevoelen, die meynen dat die Brieven, niet van Sabinus konnen zijn, nademaal, noch PARIS, noch LAODAMEJA, antwoorden, maar zelfs schrijven. Een ijder kan hier nu van zelfs oordeelen, zoo als ’t hem zal gelieven.
    HELENE dan, PARIS Brief gelezen hebbende, heeft hem dezen Brief, tot antwoord, geschreven; in dewelke zij, in ’t eerste, hem toegraauwd, ende bekijft, als ofse heftig verstoord was: daar na, op datse haar eerbaarheyd mogt beschermen, tracht- [p. 187] ze PARIS aanradingen, met tegenwerpen, te ontzenuwen; gevende nochtans eenige vonkjes van haar, op datse niet schijnen mogt zijn liefde, heel ende al, in de wind te slaan; ende alzoo betoondse opendlijk (gelijk in den stijl, ende veranderlijke driften, van dezen Brief doorgaans te zien is) dat den aard der Vrouwen onstandvastig ende veranderlijk is; zijnde haar Neen veeltijds haar Ja, ende haar Ja haar Neen:* volgens het zeggen van Ovidius, in ’t eerste Boek van de Konst der Minnen:

    Forsitan & primo veniet tibi littera tristis,
        Quaeque roget ne se sollicitare velis;
    Quod rogat illa, timet; quod non rogat, optat ut instes
        Insequere, & voti, postmodo compos eris.

                            ’t Welk, in Duyts, aldus is:

Gij zult misschien, in ’t eerst, een droeve Brief ontfangen,
    En die u bidden zal, dat gij haar niet meer vrijd;
Haar vrees is ’t geen zij bid; ’t geen zij niet bid, verlangen;
    Houd aan, en gij zult haast zijn met uw wensch verblijd.


    HELEEN, eyndelijk genegen zijnde PARIS wil te voldoen, zoo heeft haar, zoo eerlijker, als veyliger, gedacht, indien zij malkanderen ietwes wilden zeggen, of in ’t werk stellen, het zelve niet meer te schrijven; maar door ETHRA ende KLYMENÉ, haar twee trouwe Staatjoffren, en Karen, te verrichten; het welke, als zij nader- [p. 188] hand meermalen deden, zoo is HELENE eyndelijk van PARIS, met deze gespelen, naar Trojen gevoerd.


Helena aan Paris.

DEwijl nu uwen Brief mijn oogen dorst onteeren,
    Zoo acht ik ’t kleyne roem dat ik niet weder schrijf.
Gij Vremdling durfd de Goôn van ’t Gastaltaar (a) bezeeren,
    En eysschen ’t wetlijk recht van een gehijlijkt Wijf:
(5) Te weten, daarom heeft de haven der Spartanen
    U, moê en mat van reys, ontfangen in haar schoot?
En schoon gij quaamt van ver, met vreemde wimpelvanen,
    Of mijn Paleys, voor u, de deur niet toe en sloot?
Op dat gij zulken dienst met smaaddoen zoud vergelden?
    (10) Waard gij, die zoo aanquaamt, een Vijand of een Gast?
En ik en twijffel niet, of gij zult nu noch schelden
    Mijn klacht, hoe billijk z’ is, voor boersch; maar scheldse vast;
Laat ik vrij boersch zijn, en maar nooyt oneerbaar wezen,
    En dat mijn levens perk blijf zonder vlek of smet.

    (a) De Heydenen, van groot aanzien, plegen, alsse eenig voorneem gast kregen, te zijner komst, Jupiter te offeren; waarom de Gasten gezecht wierden onder zijn bescherming te zijn.

[p. 189]
(15) Heb ik geen droevig kroost in een schijnveynzend wezen,
    Is ’t dat ik geen stuurs oog, geen barsse tronij zet:
Mijn naam is nochtans wit, en ’k boerte zonder zonde,
    Geen Overspeelder droeg, tot noch toe, roem van mij.
’t Geen mij te meer ontzet, waar op gij ’t onderwonden
    (20) Hebt, en wat d’oorzaak van de hoop mijns houw’lijkx zij.
Is ’t om dat Thezeus mij eens, met geweld, ontschaakte (b) ?
    En schijn ik eens geroofd, nu waard een tweede roof?
Het had mijn schuld geweest, zoo mij zijn vleyen raakte,
    Maar doe ’k geroofd ben, was weêrstaan en wangeloof
(25) Al ’t mijn’, hij kost nochtans geen vrucht zijns arbeyds plukken:
    ’k Ging t’ huys, en had niet dan wat vreezen uytgestaan;
Die Geylaard kost mij maar een weynig kusjes drukken,
    Met worst’len, anders heeft mij Thezeus niet gedaan.
Maar uwe boosheyd was, na ’k zie, zoo niet te vreden,
    (30) God zegen ons! hij had geen aard als Paris heeft;
Hij gaf mij reyn wêerom, zijn matigheyd en reden
Verschoonden zijn misdrijf, ’t rouwd hem zoo lang hij leefd.
Beroud ’et Thezeus, om dat Paris hem zou volgen?
Ten eynde ik eeuwig op het volk haar tongen rij?

    (b) Dit is in den voorgaanden brief verhaald op de tweede letter (b).

[p. 190]
(35) ’k Vergram nochtans niet; wie is Minnaars ooyt verbolgen?
    Zoo maar de liefd’, die gij voorgeeft, niet valsch en zij:
Want hier aan ducht ik ook, niet dat ik u mistrouwe,
    Of dat ik niet te recht mijn eygen schoonheyd ken;
Maar om dat licht geloof, vaak schâ deed aan de Vrouwen,
    (40) En ik van ’s mans gevley, voor valsch, verzekerd ben.
Maar andre vallen, en de kuyssche Vrouwen oordeeld
    Men schaars; wat let mij een te zijn van ’t schaars getal?
Want dat mijn Moeder u bequaam scheen, na wiens voorbeeld
    Gij meende dat gij mij licht brengen zoud ten val (c);
(45) Mijn Moeder is misleyd, daar zij geen roover kende,
    Den Overspeelder was met veren overdekt (d).
Maar zoo ik zondig, ik kan niet tot onkund wenden;
    Geen doling, die mijn schuld met wolken overtrekt.
Zij doolde wel, en boet haar fout met ’s Roovers grootheyd,
    (50) Waar in ik mijn geluk, en bloed krijg van Jupijn;
Gij roemd uw Stam, en Huys, en Pracht, en alles zoo’t leyd;
    Ons Huys kan groot genoeg op zijn aaloudheyd zijn.
’k Zwijg dat mijn Schoonvaâr noemd Jupijn zijn Oudgrootvader,
    En Tantaals gantsche Huys, en Pelops (e), en Tyndaar (f).

    (c) Leda teelde Heleen bj Jupiter, die zich in een Zwaan veranderde, waar van Heleen, Kastor ende Pollux quamen. (d) Dit is nu gezegt. (e) Dit zijn [p. 191] haar Grootvaârs van haar Vaders zijde; Pelops is de Zoon van Tantalus, en Tantalus van Jupiter. (f) Haar Vader van Natuuren, hoewel de Poëten verzieren dat Jupiter haar Vader is.
_________________________________________

(55) Vrouw Leda geeft mij selfs, Jupijn haar Pluymverrader,
    (Die koesterde in haar schoot een valsche Zwaan) tot Vaâr.
Ga nu en haal vrij op den oorsprong van de Phrijgen,
    En Vorst Laomedon (g), en zijnen Zoon Priaam (h),
Die ik verdacht houw, maar die u, op ’t hoogst, doet stijgen
    (60) Als vijfde (i), die zal d’eerst zijn van mijn bloed en naam.
Schoon ik de Scepter van uw Trojen machtig reken,
    Zoo meene ik niet dat dees voor d’uw te wijken hoefd.
Kan deze plaats nu niet in pracht en volk uytsteken,
    ’t Is een Barbarisch Land (k), daar gij dus breed op schroefd.
(65) Uw brief is mild, en loofd zoo grooten schat en Steden,
    ’t Geen zelfs Goddinnen zou bekooren tot gehoor:
Maar zoo ’k de palen wou van kuyscheyd overtreden,
    Zoo gaaft gij aan mijn schuld zoo veel te grooter spoor:

    (g) De Vader van Priaam. (h) Koning van Troje. (i) Jupiter teelde bj Elektra, Dardanus; Dardanus teelde Erichthonius, Erichthonius Tros, Tros Ilus, llus Laomedon, Laomedon Priaam, en Priaam Paris. (k) Ik heb in den twaalfden der TREURBRIEVEN vermeld, dat alle volkeren, die geen Grieken waren, voor dezen, Barbaren genoemd zijn geweest.

[p. 192]
Of ik zal eeuwiglijk mijn faam onsmetlijk dragen,
    (70) Of ik word eer van u, dan van uw gift, ontschaakt.
En even als ik die niet laak, zal mij behagen,
    Altijd uw schatgaaf, die de schenker kostlijk maakt.
Ik acht uw liefd te meer, dat gij, om mijnent wille,
    Komt over lange Zeen in nood en tegenspoed.
(75) Ik merk ook, Stoutaard nu, zelfs aan den disch, die grillen,
    Schoon ikse trachten zal t’ ontveynzen, die gij doet.
Gij Geylaard zit mij vast en straald met dartle lonken,
    Zoo sterk, dat mijn gezicht het naauw verdragen kan;
Gij zucht, en neemt het glas, daar ik uyt heb gedronken,
    (80) Daar ik mijn lippen had, zet gij uw lippen an.
Hoe vaak zag ik u met oogwenken, die schier spraken,
    Hoe vaak met vingers mij bedekte teekens doen!
Ik vreesde dikmaals dat mijn Man de zaus mogt smaken,
    En bloosden op mijn kaak, niet buyten elkx vermoên.
(85) ’k Heb dik, of binnens monds, of overluyd gekeven,
    Heeft hij geen schaamt? en dit mijn woord had waarheyd in:
Ik vond ook op het blad des disch mijn naam geschreven,
    Met letters van roô Wijn (l), en onder aan, Ik min.
Mijn oog en kost nochtans dat schennis niet gelooven,
    (90) Ha, ha! nu leer ik dat men zoo ook spreken kan:
Door dit pluymstrijken, zoo ’k de deugd doe had verschoven,
    Had gij mij licht verleyd, dit trof mijn boezem an.

    (l) Dit zijn de bruyne Grieksche Wijnen, die noch hedensdaags in deze Landen, van de Straatvaarders, gebragt werden.

[p. 193]
Gij hebt ook, ik beken ’t, een kroost dat ongemeen is,
    En in uw armen kan een Meysje willen gaan;
(95) Maar het is beter dat ’er zonder misdaad een is
    Uw Vrouw, dan vreemde liefd’ mijn kuyscheyd zou verraân.
Leerd, na mijn voorbeeld, ook te konnen schoone ontbeeren,
    Zich van ’t behaagde goed t’ onthouwen is een deugd.
Hoe vele meend gij dat begeerden uw begeren,
    (100) Denkt gij dat Paris oog alleen tot keuren deugt?
Gij ziet niet meer, maar durfd meer stoutlijk onderwinden,
    En gij hebt niet meer geests, maar minder schaamte in ’t lijf:
’k Wou dat gij doe hier waard gevoerd met fiere winden,
    Als duyzend Minnaars om mij dongen tot haar Wijf.
(105) Zoo ’k u gezien had, ’k had van duyzend u verkoren,
    Ik weet, al waar ’t mijn Man, dat hij dit toestaan moet:
Nu zoekt gij een verkochte, en vreugd allang te voren
    Ontplukt; uw hoop quam traag, nu eyschtge eens anders goed.
Doch schoon ik wensch te zijn uw Troysche Vrouw, mijn lieven
    (110) Heer Menelaus is mij noch zoo niet ontsind;
Houd op mijn teere borst met vleyen te doorgrieven,
    En doet geen hinder aan die gij zegt dat gij mind.
Laat mij voor ’t lot, dat mij ten deel viel, eerbaar strijden,
    En draagt de schande niet dat gij mijn eer ontschaakt;
(115) Maar Venus heeft u dat beloofd, en in hoog Yde
    Haar laagten, toonden u zich drie Goddinnen naakt.
[p. 194]
Als d’een u Krijgsroem wou, en d’ander Rijken schenken,
    Zoo sprak de derde, Gij zult Man zijn van Heleen.
Voor mij, ik kan ’t naauw van des Hemels Godheyd denken,
    (120) Dat die haar schoonheyd aan uw oordeel heeft beleên.
En laat dat alzoo zijn, het ander is gelogen,
    Dat ik u tot den loon uws keurs ben toegebragt.
Ik was nooyt in mijns zelfs vertrouwen zoo bedrogen,
    Dat ik mij ’t grootst geschenk zelfs van Goddinnen acht.
(125) Mijn schoonheyd is vernoegd de menschen te gevallen,
    En Venus brengt mijn lof roemnijdiglijk te pas.
Maar ik weêrspreek niets, ik acht ook dees roem met allen;
    Want wat zou ’k weygeren te zijn ’t geen ik graag was?
En gij; vergramd niet, dat ik u zoo zwaar geloofde;
    (130) In groote dingen is ’t geloof gemeenlijk traag.
Mijn eerste vreugde is dan, dat mij zelfs Venus loofde;
    Mijn tweede, dat ik u, als grootste prijs, behaag.
En dat gij noch Minerfs, noch Junoos trotse blijken
    Geacht hebt, doe gij van Helene hebt gehoord.
(135) Zoo ben ik u dan deugd; ik u doorluchte Rijken,
    ’k Moet staal zijn, zoo dees borst, mij niet tot min bekoord;
Geloofdme, ik ben geen staal, maar weyger te beminnen
    Die geen, die ’k inbeeld dat naauw werden kan mijn Man;
Wat zal ik met de ploeg op ’t wellend strand beginnen,
    (140) En volgen hoop, die mij de plaats niet geven kan?
Ik ben tot steelsche min gantsch rouw, en met geen kunsten
    Bedroog ik ooyt mijn Man, dat tuygen al de Goôn.
[p. 195]
Ook nu dat ik by schrifte, in ’t heymlijk, toon mijn gunsten,
    Dat nieuw gebruyk steld eerst mijn hand aan u ten toon.
(145) Gelukkig zijnze die ervaren zijn! mijn vreezen
    Is, dat tot mijn misdrijf de weg te zwaar zal zijn:
Ik vrees in ’t quaad; nu zelfs sta ik verzet van wezen,
    En meen dat ik elkx oog gevest zie op het mijn;
En ’t is geen meenen, ’k heb het Graauws gemor vernomen,
    (150) En Ethra (m) zeyme al veel uyt d’ een en d’anders mond:
Maar gij slechs, veynst, ten zij gij woud tot afstand komen:
    Maar waarom afstand doen, daar gij ’t ontveynzen kond?
Speel; doch bedektelijk; het is wel groote vrijheyd,
    Maar niet de grootste, dat mijn Man niet t’huys en is;
(155) Hij is wel verd van huys, daar hem de nood deun by leyd,
    En d’ oorzaak van zijn spoed was billijk en gewis.
Ik vond ’et ook zoo goed; ik als hij stond en duchte
    Of hij zouw gaan of niet; sprak, Gaat, en keer weêr dra:
Hij kuste mij op dit voorteeken blijde, en zuchte,
    (160) En sprak: Slaat doch ons Huys, en Troysche Gast, wel ga;
’k Weerhiel mijn lacchen naauw, ’t welk mits ik tracht te dwingen,
    Zoo kost ik anders niet hem zeggen, dan, ’t Is wel.

    (m) Een van haar twee trouwe Joffren, hier voren vermeld.

[p. 196]
De voorwind ging zijn Schip wel haast aan Kreten dringen;
    Maar meend daarom niet dat u past alle euvelspel;
(165) Mijn Man is zoo van hier, dat hijme, in’t afzijn, ga slaat;
    Weet gij niet dat den arm der Koningen ver strekt?
Mijn faam bezwaard mij ook, want hoeme uw mond meer na gaat
    In lof, hoe met meer recht zijn vrees werd opgewekt.
Die lof strekt mij tot scha, die nu mijn roem doet stijven,
    (170) ’t Was beter dat mijn faam in ’t eerste al was misleyd.
En acht niet vreemd, dat hij vertrok, en mij liet blijven
    Bij u; hij heeft betrouwd mijn zede en eerbaarheyd:
Hij vreesde wel mijn kroost, maar steunden op mijn leven,
    Mijn deugd maakt hem goê moed, mijn schoonheyd vrees in ’t lijf.
(175) Gij pord mij vast; ey quist geen tijd, van ’t zelfs gegeven,
    En diend u van uw Mans eenvoudige verblijf.
En ’t lust mij, en ik vrees, en kan geen keurwil houwen,
    Ik heb vaak, twijffelig, dan dit, dan dat gekeurd:
En ik leg zonder Man, en gij legt zonder Vrouwe,
    (180) En mijn gedaant lokt u, en d’ uwe mij, om beurt.
De nachten vallen lang, nu voegd ons ’t praten t’samen,
    En gij (ô smert!) zijt zoet, en in het eygen huys;
’k Moet sterven, zoo mij al dees dingen geen val ramen:
    Ik weet niet wat ik toef, maar ’k vrees dat ikme ontkuysch,
(185) Och of gij, ’t geen gij my quaad aanraad, wel kost dwingen!
    Dus was mijn boersheyd best te jagen uyt haar kot:
’t Geweld doen is vaak nut, zelfs die het quam bespringen,
    Voorwaar zoo was de dwang mij ook een dienstig lot.
[p. 197]
Laat ons ’t begonne werk, wijl ’t nieuw is, en nooyt paste,
    (190) Best steuyten, nieuwe vlam verdoofd van weynig vocht.
Der Gasten liefde is los, zij doold, gelijk de Gasten,
    En vlied, zelfs alsmen niets voor vaster hield of docht.
Dat is Hypsipile (n), en ook Minos Maagd (o) weêrvaren,
    Elk wachte op ’t Bruyloftsbed, maar zij en kregen ’t niet.
(195) Men zegt ook dat gij na een min van vele jaren,
    Ontrouwe, uw trouwe Enoón, zoo schandelijk verliet (p):
Doch gij ontkend het niet, en alles na te vragen
    Van u, zoo gij’t niet weet, was al mijn zorg en vlijt.
Neemt dat gij u al woud in min standvastig dragen,
    (200) Gij kond niet, uwe Vloot zal spoeden op ’er tijd.
In ’t vaardigen van het gewenschte nachje, in ’t praten,
    Zoo zal ’t u wind zijn die u voer na ’t Vaderland,
Gij zult, in ’t heetst gestreel, vol nieuwigheyd verlaten
    Uw vreugd: daar raakt ons liefd, dan met de wind, van kant.
(205) Of zal ik, na uw raad, u volgen, en aanschouwen
    ’t Hoog Troje, en achtersnaar zijn van Laomedon?

    (n) Koningin van ’t Eyland Lemnos, daar Jazon aan quam, als hij na Kolchos trok, om ’t gulde Vlies te halen, daar hij twee Zonen bij teelde, ende zitten liet: ziet den zesten der TREURBRIEVEN. (o) Ariadne: ziet den tienden der TREURBR. (p) Deze is van Paris verlaten, doe hij na Grieken, om Heleen, ging: ziet den vijfden der TREURBR.

[p. 198]
’k Wil ’t brallen van de faam voor zoo gering niet houwen,
    En maken dat zij met mijn schande ooyt vullen kon
Mijn Steden: Wat zegt dan ons Sparten, wat gantsch Grieken,
    (210) Wat Azien? Wat zegt uw Troje dan van mij?
Hoe zal dit voor Priaam, en voor uw Moeder rieken?
    Voor al uw Broeders (q), en Dardaansche Jufferrij?
Ook gij, hoe zult gij mij, voor trouw, ooyt konnen hopen?
    En niet bekommerd door uw eygen voorbeeld zijn?
(215) Wat vreemdling, met zijn Schip, te Trojen komt in loopen,
    Zal oorzaak wezen tot uw vrees en stage pijn;
Hoe vaak zult gij, vergramd, mij Overspeelster noemen?
    Niet eens gedachtig dat uw schuld mijn schuld aantrok?
Gij zult zelfs doender zijn van ’t schennis, en ’t zelfs doemen;
    (220) Ik bid dat mij eer d’ Aarde in haren boezem slok!
Maar ik zal in de praal van Trojen Godlijk streven,
    En dragen grooter schat dan ik ooyt had verwacht,

    (q) De Broeders van Paris waren Hector, Helenus, Chaon, Troilus, Deiphobus, twee met de naam van Polydorus, Ezacus, Antiochus, Teucer, Demoon, Kremon, Gergytiones, Cebriones, Phorbas, Doryklus, Polydamas, Antiphon, Agathus, Hypporis, Aganous, Laocoon, Iphitus, Thestius, Thimetes en Polytes. Zijn Zusters waren Kreuza, Kassandra, Ylione, Lykaste, en Polyxena.

[p. 199]
’k Zal stijf van Purper zijn, en kostlijke geweven,
    En ’t goud van alle kant zien vloeyen tot mijn pracht.
(225) Vergeef het die ’t belijd, ik acht uw gift zoo groot niet;
    Ik weet niet op wat voet dat Land mij droeg, en hoe!
Zoo iemand mij misdoet, wie is ’er die zich bloot bied
    Voor mij, waar vliegt mijn Broêrs en Vaders hulp mij toe?
De valsche Jazon ging Medéa alles loven (r),
    (230) En zij is niet te min verjaagt uyt Ezons huys (s),
Daar was geen Aetes om t’ ontfangen dees verschoven (t),
    Geen Zus Kalciope (v), verzachster van haar kruys;
Zulks vrees ik niet, hoewel Medeé ook niet ging vreezen,
    De goede hoop werd in haar wikken dik miszind;
(235) Gij zult bevinden, dat elk Schip en Vloot voor dezen,
    Een stille haven sloot, die nu de Zee verslind.
Die Toorts vervaard mij ook, die Hekuba (w) vertelde,
    Daar zij, voor ’s barens tijd, van droomden in haar bed:
’k Vrees ’t Wichelaars vermaan, die ’t volk zeyd, dat voorspelden
    (240) Dat Troyen van Griekx vuur in brand zou zijn gezet.
En als u Cytheré begunstigd om ’t prijs winnen,
    Dat zy door uwe keur twee zegeteekens draagt,
Zoo vrees* ik voor die twee, wiens schoonheyd uwe zinnen
    En oog (zoo ’t waar is ’t geen gij roemd) niet heeft behaagd.

    (r) Dit is hier voren uytgeleyd. (s) Ezon was de Vader van Jazon. (t) De Vader van Medea. (v) Haar Zuster: ziet den twaalfden der TREURBRIEVEN. (w) Ziet den voorgaanden brief op letter (c).

[p. 200]
(245) En ik en twijffel niet, zoo ik u volg, of ’t strijden
    Zal volgen (ach!) ons min zal door de zwaarden gaan.
Drong, op ’t Centaurisch heyr in ’t harnas toe te rijden,
    d’Atraasch’ Hyppodamey (x) d’ Emoonsche Ridders aan (y)?
En meynd gij dat mijn Man, in zijn getergden toren,
    (250) Mijn beyde Broeders (z), en Tyndaar zoo traag zal zijn?
Dat gij u braaf beroemd, en brengt veel strijd te voren,
    Uw aanzicht heeft doch van die woorden gansch geen schijn.
Uw lijf is Venus meer dan Mars ten deel gevallen;
    Laat sterke in ’t Oorlog gaan; gij Paris mind maar sterk:
(255) Zegt Hector (a), die gij roemd, dat hy, voor u, de wallen
    Beschermd; uw krijgsmanschap vereyscht een ander werk:
Dat zouw ik, zoo ’k wijs en wat stouter was, eens proeven,
    ’t Geen eenig Meysje, zoo zij wijs is, proeven zal.
Of ik zal ’t noch misschien doen, en mijn schaamte ontschroeven,

    (x) Hyppodameja, de Dochter van de Rivier Atrax, die Perithous, de Zoon van Ixion, ten wijve nam: men hiel de Bruyloft op den Berg Pelion, in Thessalien: De Centauren die daar bij waren, alsse het Vrouwvolk verkrachten wilden, wierden aldaar van Thezeus en Herkules verslagen, en in de vlucht gedreven. (y) Thessaalsche. (z) Deze zijn hier voor genoemd. (a) Deze is mede genoemd.

[p. 201*]
    (260) Als ik verheerd, in tijds, beî d’ armen neyg ten val.
Dat gij verzoekt dat wij ter sluyx dit zelver spreken,
    Ik weet wel wat gij zoekt, en t’samenspreken heet,
Maar gij verhaast te zeer, wiens oegst ik onrijp reken,
    Dees toeving gund misschien uw wensch, schoon gij ’t niet weet.
(265) Laat ons voortaan de pen, wijl ’k moê ben, nederleggen,
    Noch schrijven meer ’t geheym van ons schuldkundig hert,
De rest door Klymene, en door Ethre (b), ons karen, zeggen,
    Die mij twee Raadsluî zijn in vreugde, en anxt, in smert.

    (b) Haar twee Staatjoffers, daar nu dikmaals gewag van gemaakt* is.

Continue
[p. 202]

Inhoud van den III. Brief.

DE Hellespontische Zee, scheyd Europa ende Azia van malkanderen, met een engte (zoo Herodotus en Plinius getuygd) van niet meer dan zeven stadien; alwaar twee Steden, tegen over malkanderen, gelegen zijn, als namentlijk, Lampsakos en Abidos, in Azien, Kalliopolis ende Sestos in Europe. Abidos was het Vaderland van LEANDER, een jong Heer, van grooten en doorluchtigen Huyze; ende lag tegen over Sestos; alwaar HERO, Priesterin van VENUS, een schoone ende welgeboren Juffer, afkomstig was en woonde. Deze wierd van LEANDER zoo vieriglijk bemind, dat, gelijk Philostratus verhaald, hij gewoon was, des nachts, door den Hellespont, tot haar te zwemmen; tot welken eynde zij een brandende fakkel op een toorn liet zetten, tot een baek waar op hij aankomen zoude. Maar als ’er op een tijd eens zoo hevigen storm ontstak, dat de Zee, niet alleen tot zwemmen, maar ook tot varen onreysbaar was; ende dat die nu al zeven dagen had [p. 203] geduurd, zoo heeft LEANDER, vernemende een Schipper, die zoo stout was, dat hij, door de woeste baren, het van Abidos op Sestos, dorst aanzetten; hem dezen brief aan zijn Beminde HERO, mede gegeven; in de welke hij haar eerst toond, dat zijn liefde standvastig, ende onbeweeglijk, gegrond blijft; daar na klaagd, dat hem van wegen de onstuymigheyd der Zee, de macht en gelegendheyd, van tot haar te konnen zwemmen, benomen was; ende haar tot geduld en standvastigheyd* aanmaand, belovende dat hij, binnen korten tijd bij haar zou wezen; ende al waar ’t schoon dat de Zee noch niet bedaard mogt zijn, dat hij zich nochtans liever het gevaar wilde onderwerpen, als haar bevallig wezen, en omhelzing te derven; waar van Martialis, in zijn eerste boek, het vijfentwintigste dicht; makende een onderscheyd tusschen de zachtmoedigheyd van den Keyzer DOMITIANUS, en de wreedheyd van de Zeegod NEPTUNUS; van LEANDER aldus schrijft:

    Cum peteret dulces audax Leander amores,
        Et fessus tumidis jam premeretur aquis;
    Sic miser instantes effatus dicitur undas:
        Parcite, dum propero; mergite, dum redeo.

[p. 204]
                                                                Dat is:

    Wanneer Leander, stout, de zoete min ging plukken,
        En hij moé onder ’t jok van ’t briesschend water zwom;
    Zoo bad hy (zegtmen) dus de golf die hem quam drukken,
        Spaar mij nu ’k ga; verzwelgme als ik weér herwaards kom.

    De Historien verhalen, dat LEANDER op een nacht, als de Zee al te hol ging, in ’t zwemmen verdronken is; en zijn lichaam, ’t welk te Sestos aan quam drijven, aldaar begraven. Deze min en geschiedenisse van HERO en LEANDER, heeft de Grieksche Poëet Muzaeus, met heerlijke en onsterffelijke vaarzen bezongen.


Leander aan Hero.

DEN Abidener zend, u Sestis Kind, mits dezen,
    Zijn groet, die hij liefst zelf bragt, was de Zee gestild:
Zoo mij de Goôn, ter min, reed en goedgunstig wezen,
    Zoo leest gij dit mijn schrift, schoon dat gij niet en wild:
(5) Zij zijn niet reed, want wat vertoeven zij mijn varen?
    Zij gunnen mij geen loop door de bekende Zee.
Gij ziet den Hemel zelfs zoo zwart als pik, de baren
    Verwoed van zulken storm, die nooyt schips toegang leê.
Een Schipper, in dit stuk vrij stout, die u ’t schrijfteken
    (10) Mijns hands behandigd, ging ter Haven uyt in ’t diep;
[p. 205]
Ik had ’er opgegaan, ten waar dat op ’t afsteken
    Van ’t Schip, het gantsch Abide alsins ter schouwplaats liep.
Ik kost mijn Ouders nu, gelijk voor heen, niet helen
    Mijn liefde, en schoon ik wou, zij kost niet zijn bedekt.
(15) ’k Schreef strakx, en zey, Ga brief, gelukkig onder vele,
    Nu werd die schoone hand haast tot u uytgestrekt;
Misschien raakt gij ook aan haar zoete lipjes boorden,
    Wijl zij den sluytdraad (a), met haar witte tanden, breekt.
Als ik dit had gezeyd, met zacht geluyd van woorden,
    (20) Zoo maak ik dat mijn hand de rest op ’t schrijfblad spreekt.
Ach ’k weet, hoe liever ik haar zwemmen zag, dan schrijven!
    Dat zij mij vlijtig bragt door de gewone vloed.
z’ Is wel bequamer om ’t stil water te doorklijven,
    Maar z’ is ook meê bequaam te dienen mijn gemoed.
(25) Het zijn nu, ’t geen mij wel een jaar schijnt, zeven nachten,
    Dat d’ ongestuyme Zee, met heessche golven, bruld:
Zoo mij in al dees tijd ooyt slaap mijn borst verzachte,
    Zoo blijf de dulle Zee noch lang in ongeduld.
’k Zit treurig op een klip, en zie noch pas uw stranden,
    (30) En raak met mijn gemoed, daar ’t lichaam niet kan zijn:

    (a) Het is van ouden tijden al gebruyklijk geweest, dat de Minnaars, en verliefden, haar brieven met zijde bewonden, en alzoo sloten.

[p. 206]
Ja ’k zie uw fakkelbaak zelfs van den tooren branden (b),
    Of ’k zie het, of mijn oog heeft ingebeelde schijn.
’k Heb driemaal, op ’t droog zand, mijn kleeren neêrgesmeten,
    ’k Heb driemaal naakt bezocht t’aanvaarden de quâ reys:
(35) De dolle Zee weêrstond mijn jong, en stout, vermeten,
    En overstolpte mij, in ’t zwemmen, reys op reys.
Maar gij, ontemmlijkste van de verwoede winden (c),
    Wat krijgt gy tegens my, met opset, zonder end?
Gij woed niet op de Zee, maar my, zoo gy niet zinde,
    (40) Wat zoud gij doen dat u geen liefde was bekend?
Schoon gij zoo zuur zijt, kond gij wreedaard niet missaken,
    Dat u ’t Akteesche vuur verhitte, al waard gij koud (d),
Dat iemand u, wanneer gij gingt om vreugt te smaken,
    ’s Luchts toegang afsloot; hoe of gij ’t verdragen zoud?
(45) Verschoon wat, blaast uw aâm met meer gematigdheden;
    Dat u Hyppotades (e) alzoo niet slims belast.
Ik bid vergeefs; hij briescht en bruld op mijn gebeden,
    Noch toomd in ’t minst de Zee, die hy in ’t holste tast.

    (b) Dit is den Tooren, daar in den inhoud gewag af gemaakt is; zij stond ontrent acht stadien van Sestos. (c) Boreas, of den Noordenwind, werd alzoo genoemd, om dat hij de zuurste van al de winden is. (d) Orithia, de Dochter van Erichteus, Koning van Athenen, die van Boreas ontschaakt is, ende in Tracien gevoerd gelijk de Poëten verdichten: ziet den eersten brief op letter (f). (e) De Uytleggers krakkeelen gemeenlijk over [p. 207] het geslacht ende afkomst van Eolus; daar zijn ’er meer, als een, geweest, doch niet op eene tijd: Het is zeker, dat dit dezen Eolus is, die een Zoon, ofte Dochters Zoon, van Hyppotas, den Trojaan, was; die, buyten twijffel, geboren is uyt Egesta; altijd hij is Koning der winden geweest, en heeft in Eolien geheerscht; hoewel ’t gevoelen hier zeer verscheyden is: ziet den elfden brief der TREURBRIEVEN*, alwaar van hem gehandeld werd.
_________________________________________

Och wou my Daedalus nu stoute wieken geven,
    (50) Schoon dat wy hier niet ver zijn van d’Ikaarsche Ree (f)!
’k Zou ’t lijden, ’t zy ’t geen zy, mogt in de locht maar zweven,
    Dat lijf, dat vaak dreef op genade van de Zee.
Doch onderwijl de wind en Zee voor mij niet deugen,
    Herdenk ik ’t reysje doe ’k u d’eerstemaal bezat.

    (f) Daedalus, zijnde van den Koning Minos in gevangenisse gesteld; wist zich zelven, en zijn Zoon Ikarus, vleugels te maken, waar mede hij over Zee vloog, ende alzoo de gevangenisse ontquam: maar als Ikarus te hoog, ende te dicht aan de Zon vloog, zoo smolt het was, daar de vleugels mede vast gemaakt waren, zoo dat hy in Zee viel ende verdronk; waar van de Ikarische Zee haar naam heeft: doch Varro meend, datse alzoo genaamd is van Ikaros, een Eyland daar ontrent.

[p. 208]
(55) De nacht quam aan (want mij ’t geheugen doet verheugen)
    Als ik, verhit van min, uyt ’s Vaders drempel trat.
Ik toefde niet, ’k wierp met de vrees mijn kleeren neder,
    ’k Sloeg mijn taje armen door de dunne watervloed.
En Luna gaf (g) op reys my schemerlichtend weder,
    (60) Als een gedienstige verzelster van mijn spoed.
Dees zag ik aan, en sprak, Begunstig, my ô schoone,
    En laat u ’t Latmische gebergt (h) voor oogen staan.
Endimion (i) laat u niet toe uw straf te toonen,
    Wend tot mijn minnereys uw oogen (bid ik) aan.
(65) Denk hoe gy, om een Mensch, Goddin ter aarden helde:
    ’k Spreek waarheyd, met verlof, ’k volg zelfs ook een Goddin (k),
Laat my haar hoog gelaat, de Godheyd waard, niet melden,
    Die schoonheyd viel nooyt, dan Goddinnen, waarlijk in.
Geen nader, als zy, kan ’t by u en Venus halen,
    (70) Geloofd mijn woorden niet, gebruyk uw oogen hier;
Zoo veel, als al ’t gesternt, als gij met heldre stralen,
    O Zilvre, van u straald (l), moet zwichten voor uw vier:

    (g) De Maan. (h) Op den berg Latmius, lag Endymion op een nacht en sliep, en als Luna hem zag, ontstakse, van wegen zijn schoonheyd, in zulken liefde tot hem, datse hem in slaap hiel, en geduurig kuste; waar van hij ook Latmius Endymion genoemd is. (i) Dat is, als gij op uw liefde tot hem gedenkt. (k) Te weten, mijn Hero. (1) Plinius verhaald, dat de Maan blank en wit van gedaante is, waarom de Poëten haar ook Zilvere noemen.

[p. 209]
Zoo veel ook schoonder is die schoone, als alle schoone,
    En Cynthia (m), indien gy twijffeld, gy zijt blind.
(75) Dus ging ik ’t, of altijd niet anders haar vertoonen,
    En zwom ’s nachts door de stroom, die zich voor my ontbind.
De stroom droeg Lunaas beeld, door ’t zwemmen staag herboren,
    En in de middernacht was heldre dageraad.
Geen stem van mensch of veé genaakten ooyt mijn ooren,
    (80) Behalven ’t water daar mijn lichaam tusschen slaat.
Alleen d’Alcyonen (n), gedachtig aan haar minne
    Tot Ceyx (o), die queelden my, ik weet niet wat, zoet lied.
Als nu vermoeydheyd scheen beî d’ armen t’ overwinnen,
    Hefte ik mijn lijf, dat ik tot boven ’t water schiet.

    (m) Luna, die ook de Maan is, werd Cynthia genaamd, van den berg Cynthus, in ’t Eyland Delos, alwaar zij met Phoebus geboren is, ende hij ook Cynthius van heet. (n) Dit zijn vogeltjens, die op de Zee nestelen, ende zoo lange zij haar nest maken, is de Zee stil; zommige zeggen, dat zij zes, zommige negen, andere elf dagen daar mede bezig zijn. (o) Nikander verhaald, gelijk als ’t zelve verdichtsel ook in ’t elfde boek van de Herscheppingen van Ovidius staat; dat Ceyx, de Zoon van Lucifer, tegen wil en dank van zijn Vrouw Alcyone, na ’t Orakel van Apollo vertrekkende, in Zee verdronken is. Alcyone, de Dochter van Scyron, den Atheenschen struykroover, of zoo zommige [p. 210] zeggen van Eolus; nu met haar Man bekommerd zijnde, is in haar droom van Jupiter vermaand, datse naar strandt gaan zoude; alsse daar haar mans dood lichaam aangedreven vond, zoo heeftse uyt droefheyd, haar zelven, van een steenrotse, in Zee geworpen: De Goden met erbarming bewogen zijnde, hebben haar beyde in Vogels, diemen nu Alcyonen noemd, veranderd, alwaar zij nu noch haar oude min en liefde oeffenen. Egezandrus verhaald, dat ook de Dochters, verstaan hebbende haar Vaders dood, in deze vogels veranderd zyn.

(85) Als ik, van verre, uw licht zag branden, In dien viere
    Is mijn vier, sprak ik; op die strand daar is mijn licht.
Strakx voelde ik weêr, met kracht, beî mijn moede armen zwieren,
    En ’t water scheen my, by ’t eerst scheen, wel eens zoo licht.
De min, die krachtig in mijn grage boezem brande,
    (90) Maakt, dat ik gantsch geen kouw, der kille baren voel.
Hoe meer ik voordschiet, en mij naderen uw stranden,
    Hoe min ’er overig is; hoe vlijtiger ik woel.
Als ik nu zichtbaar was, komt gij my strakx moed dragen
    Door uw aanschouwen, en maakt dat ik spoedig spoê.
(95) ’k Tracht nu met zwemmen ook mijn Juffer te behagen,
    En werp mijn armen na uw Godlijke oogen toe.
Uw Voedster wederhiel u naauw in Zee te springen,
    Want dit zag ik ook zelfs, en ’t was geen veynzerij,
Zy wrocht nochtans niet uyt, hoe zeerze u mogt bedwingen,
    (100) Dat uwe voet niet nat van d’ eerste barning zy.

[p. 211]
Gy naamt my in uw arm, daar gy my kusjes drukte,
    Waard voor de groote Goôn (p) te halen over Zee:
Gy gaaftme een tabbaard, die gy van uw schouwders rukte,
    En maakte mijn nat hayr, met droogen, weêr gedwee.
(105) Laat ons de rest, met dien bewusten toren, spellen,
    En nacht, en licht, dat my de weg door ’t water wijst (q).
De vreugden van dien nacht, en zijn niet meer te tellen,
    Als ’t wier dat uyt de grond van Hellespontus rijst (r).
Hoe korter tijd wy by malkander mogten blijven,
    (110) Hoe meer men zorgd, dat die niet vruchtloos door mogt gaan,
En als nu Titoons Vrouw (s) de nacht haast zouw verdrijven,
    Was Lucifer, Auroors voorganger (t), opgestaan.
Wy staplen kus op kus, om strijd, en zonder orden,
    En klagen hoe gantsch rasch de nachten zijn van kant.
(115) Als ’t bittre Voedsters woord my dus tot scheyden porde,
    Ging ik den toren af, weêr na de kouwe strand.

    (p*) Daer is onderscheyd tusschen de naam van Goden in ’t algemeen, ende de groote Goden in ’t bijzonder: Varro meend dat Hemel en Aarde voor de groote Goôn genomen zijn; andere houden Jupiter, Merkurius, en Minerva daar voor; de Egiptenaren willen dat het Isis ende Ozyris zij. (q) Ziet hier voren op de letter (b). (r) Dit is de enge Zee, die Europa en Azia van malkander scheyd, daar in den inhoud van gezegt is: zy voerd haar naam van Helle, die aldaar verdronken is. (s) Aurora. (t) De Zoon van Aurora, ende voorbode van den dageraad.

[p. 212]
Wij scheyden schreyende, ik kies weêr de Maagdestroomen (v);
    Naoogende mijn Lief, zoo lang ik oogen kon.
Zoo waarheyd werd geloofd, ik schijn, in ’t herwaards komen,
    (120) Een zwemmer; als ik keer, een arm schipbreukig man.
Zoo gy ook dit geloofd, den weg tot u schijnt hellend,
    Maar van u isse steyl, en een onroerend vat.
Wie zoud gelooven? ik kies ’t Vaderland zielquellend,
    En t’ondank, ja ’k toef nu zelfs t’ondank in mijn Stad.
(125) Ach waarom moet de Zee, die ’t hert een maakt, afsnijden?
    Is ’t eene ziel, en niet een land, dat ons beî draagt?
Dat of uw Sestos my neem, of u mijn Abyde,
    Want my uw land zoo zeer, als* u het mijn, behaagd.
Waarom word ik ontroerd staag met d’ ontroerde baren?
    (130) Waarom* kan my de wind, zoo lichten vijand, schaân?
De kromme Dolphijns zelfs (w), zijn nu ons min ervaren,
    Ja ’k acht my voor geen visch schier onbekend te gaan.
Men ziet het strandwed’ van mijn dikbezwomme veren (x),
    Versleten, even als een wielrijk wagenspoor.
(135) Eerst klaagde ik dat ik niet, dan dus, kost gaan en keeren,
    Nu klaag ik dat ik dit ook, door quâ wind, verloor.

    (v) Dit is zoo veel, als Maagd Helles stroomen. (w) Dit bijgevoegd woord, werd eygendlijk de Dolphijns, diemen ook Simons noemd, waar na Plinius zegt dat zij luysteren, toegepast. (x) ’t Water datmen bereyst en bevaard.

[p. 213]
Ziet d’ Atamantsche zee (y) is grijs van dolle baren,
    De Haven houd haar Schip naauw veylig voor ’t geweld.
’k Meen dat dees zee, doe zy haar naam, van ’t ondervaren
    (140) Des Maagds,* die zy nu houd, eerst kreeg, zoo was gesteld (z).
Dees plaats is slim genoeg berucht door ’t ramp van Helle,
    Haar misdaad, op dat zy my spaar, maakt naams genoeg.
’k Beny nu Phryxus, wie door ’t woeden van de felle
    Zeestorm, een goude Ram behouden overdroeg.
(145) Ik wil nochtans geen dienst van Ram of Schip begeeren;
    Dat my het water maar tot zwemmen bruykbaar schijn.
’k Hoef niemands hulp, laat ik maar derwaards gaan en keeren,
    ’k Zal Schip, en Schipper, en zelfs den Schipreyzer zijn.
’k Zal ’t op geen Helice (aa), of Phaenicische Arktos (b) houwen,
    (150) Ons liefde past niet op ’t gemeene vaargesternt.

    (y) Den Hellespont word ook alzoo genaamd, om dat Helle, de Dochter van Athamas is. (z) Hoe Helle verdronken is, te weten, zitttende, met haren Broeder Phryxus, op een Ram met goude wol; is altemaal verhaald in den inhoud van den zesten brief der TREURBRIEVEN, alwaar de geschiedenisse des gulden Vlies verhandeld werd. (aa) Het groote Beergesternt aan den Hemel, daar de Grieken gemeenlijk op zeylden. (b) De Cynozure, of kleyne Beergesternt, daar de Phaenicen op zeylden.

[p. 214]
Laat andre Andromade (c), en de heldre Kroon aanschouwen (d),
    En de Pharrasche Beer (e), die in ’t koud Noorden barnd.
Maar dat haar Perzeus, en Jupijn, en Bacchus minden (f),
    Is my zoo veel niet waard, dat zy mijn leydsluy zijn.
(155) Ik zal een vaster star, dan deze starren vinden,
    Met wiens geley mijn liefd niet stierd een duystre lijn.
Als ik die zie, kan ik tot Kolchos (g), ja zelfs ’t veerste
    Van Pontus (h) gaan, en waar ’t Thessaalsche Schip ging vlot.

    (c) Dit was de Dochter van Cepheus, daar Euripides van schrijft: zij is, om Perzeus wil, dieze zoo zeer beviel, in den Hemel opgenomen, ende ook aldaar een Ster. (d) De Kroon van Ariadne, de Dochter van Minos, die, van Thezeus, op het Eyland Naxus, verlaten zijnde, van Bacchus in den Hemel opgenomen is, ende een heldre Kroon van Sterren om ’t hoofd heeft; ’t welk de Kretenzen voor een bijzonder Gesternt volgen. (e) Dit is de groote Arkadische Beer, alzoo genaamd van Pharrazos, een Stad in Arkadien. (f) Perzeus beminde Andromade, Jupiter Kalisto, of de groote Beer, daar nu af gesproken is, en Bacchus Ariadne. (g) Het Land daar Jazon Medea van daan roofde. (h) Dit kan, of voor ’t Land Pontus, of voor ’t uyterste der Wereld, genomen werden, alwaar het Schip Argo, daar Jazon op was, aan en af quam: ziet den twaalfden der TREURBRIEVEN.

[p. 215]
’k Wil voor Palaemon (i) dan in ’t zwemmen wezen d’eerste,
    (160) En die het zeldsaam kruyd zoo schielijk maakte een God (k).
Mijn armen hangen dik vermat van ’t staag bewegen,
    Ik sleepse naauwlijkx meê door ’t groote vak; maar als
Ik tot haar zeg, ’k Zal u strakx geen geringe zegen
    Uws arbeyds geven, datge omhelst uw Juffers hals;
(165) Strakx zijn zy rap, en spoên haar zwemprijs te genaken,
    Als een los paard, dat uyt d’ Elesche kerker (l) jaagt.
’k Loop na mijn eygen vuur dan zelfs, dat my doet blaken.
    ’k Volg u meer dan ’t gesternt, ô allerwaarste Maagd,

    (i) Een Zeegod, anders Melicerta, die zich met zyn Moeder Ino, alsse van Bacchus uytzinnigheyd ontsteken was, in Zee geworpen heeft, ende door Venus, voorbede van Neptunus, ontfangen is, alwaar zij beyde Zeegoden zijn: De Heydenen schreven Palaemon de behoedenisse der Havenen toe, waar van zij hem ook Portunus, in ’t Latijn, noemen: De historije van de gantsche verdichting, is te lang om te verhalen. (k) Glaukus, die, als hij stond en viste, ende zag dat de visschen, die hij gevangen, ende op de kant van ’t water gelegt hadde, eenig kruyd aten, daar van zij terstond in ’t water sprongen; zoo wilde hij de kracht daar van ook proeven, ’t welk hij gedaan bebbende, is hy mede terstond in zee gehuppeld, ende een Zeegod geworden. (1) Elis en Piza waren twee Steden van Arkadien, daar de wedloopen van paarden zeer gebruykt en geoeffend wierden, waar toe zij de paarden ook een wijle op stal hielden, eer de loop aanging.

[p. 216]
Wel waard den Hemel, maar blijft noch wat hier beneden,
    (170) Of wijst my weg die my van hier ten Hemel voerd.
Gij zijt hier, en helaas! uw minnaar haast ontgleden;
    En met mijn zinnen werd de zee ook omgeroerd.
Wat baat my dat my geen groot vak maakt afgelegen?
    ’k Werd niettemin van zulk een kleynen vak weêrstaan.
(175) Ik ducht of ik niet eer op ’t eynd van ’s Werelds wegen
    Wou zijn; en verre met mijn lief mijn wensch begaan.
Hoe naâr gy nu zijt, hoe my nader ’t vuur doet branden,
    En ik heb u niet staag, maar staag noch hoop te baat.
’k Grijp ’t gene ik min (zoo na zijn wy) schier met mijn handen,
    (180) Maar dit maakt dik (helaas!) dat ik schier tranen laat.
Wat is het anders na ’t afdeyzend ooft te reyken,
    En nagaan, met zijn mond, de hoop van ’t vliedend nat (m)?
Zoo krijg ik u dan nooyt, dan met des zees wilteyken,
    En geen tempeest zal my zien van mijn lief omvat.
(185) En wijlder niets en is zoo los als wind en baren,
    Zoo zal mijn hoop altijd zijn op de wind en zee.
Doch ’t is noch storm; maar hoe maakte ik ’t of ’t grimmen waren
    Van Plejas (n) en Boóót (o), en het Olenisch Veé (p)?

    (m) Dit slaat op Tantalus, een Berg, die midden in zee leyd, ende gestadig dorst: ziet den eersten brief op de derde letter (p). (n) De Poëet noemd hier een, voor ’t getal van meer; want de Plejaden zijn zeven in getal, een Gesternt aan den Hemel, staande voor de knijen des Stiers, die met haar op- en ondergang, onweder be- [p. 217] teikenen. (o) Deze word ook Arctophilax genaamd, om dat hij de vuurige wagen volgd en behoed; bij werd voor een oud Man uytgebeeld; zijn Gestarnt is dagelijks genoeg bekend. (p) Hier door kan men verstaan, of het Geytgestarnte alleen, of ook met een alle de andre Bokken, aan den Hemel. Sij werden Olenisch genaamd, van Olenae in Achayen, dit gesternt verwekt ook regen en buyen.
_________________________________________

Of ik en ken noch niet mijn losheyd, of de minne
    (190) Zal dan zelfs onbedacht, my in de zee doen gaan.
En meend niet dat ik loof ’t goed weêr dat zal beginnen,
    ’k Zeg u geen traag bewijs van mijn beloften aan.
Wil maar het water dus noch weynig nachten woeden,
    Zal ik de reys bestaan, en zwemmen zeewaard in;
(195) Of my lukt onbezeerd, mijn stoutheyd dan ten goede,
    Of sterven werd het eynd van mijn benaauwde min.
’k Zal nochtans wenschen, om te spoelen aan uw stranden,
    En dat uw haven mijn schipbreukig lijf genoot.
Dan zult gy weenen. en ’t aanraken met uw handen,
    (200) En zeggen, Dezen was ik oorzaak van zijn dood.
Te weten, ’t voorwik van mijn dood mag u verstoren,
    En in dien deele is u mijn brief onaangenaam.*
Klaagd in dien deele niet; maar dat de zee haar toren
    Doch eynd, breng, bidde ik, by mijn wensch, uw wenschen t’zaam.
(205) ’k Heb maar een kleyne wind van doen om gins te komen.
    Als ik uw strand betreê, laat dan de storm begaan.
Daar zal mijn Scheepje in zijn bequame haven stromen
    En ’t kan ter wereld in geen beter haven staan.
[p. 218]
Dat Boreas (q) my daar sluyt, daar ’t zoet valt te wachten,
    (210) ’k Zal dan tot zwemmen leuy, ’k zal dan voorzichtig zijn.
’k Zal op de stomme zee niet schelden met mijn klachten,
    Noch treuren, datse toond den zwemmer droeven schijn.
Laat t’saam de wind, en mijn zwakke armen my weêrhouwen,
    En laat ik daar door twee oorzaken zijn belet.
(215) Als het de storm lijd zal ’k my op mijn lijf betrouwen,
    Houd gy uw fakkelbaak maar staag ten toon gezet.
Laat voorts mijn brief met u de wacht voor my ’s nachts houwen,
    Die ’k bid dat ik haast strakx mag volgen op haar tret.

    (q) De Noordewind, op de eerste letter (c) vermeld.

Continue
[p. 219]

Inhoud van den IV. Brief.

HET is niet te wel bekend, van wie dezen tegenwoordigen brief is, als mede de voorgaande, ende de twee volgende: want dat die van LEANDER aan HERO, noch die van AKONTIUS aan CYDIPPE, noch die van CYDIPPE aan AKONTIUS, ooyt van Ovidius ofte van Sabinus geschreven zijn; meynen zommige datmen besluyten kan uyt deze vier volgende* Latijnsche vaarskens, dewelke Ovidius, in ’t tweede Boek van zijn Elegien, op die eygen plaats, daar in den Inhoud, van den voorgaanden Brief, gewag af gemaakt is, aan Makrus schrijft:

    —— quod Penelopes verbis reddatur Ulyssi,
        Scribimus, & lachrimas Philli relicta tuas:
    Quod Paris, & Macareus, & quod malegratus Jason,
        Hyppolitique parens, Hyppolitusque legant.
    Quodque tenens strictum Dido, &c.

[p. 220]
                                    Dat is.

    ’k Schrijf ’t geen Penélope aan Ulysses zend te lezen,
        En ’t herteleed dat gij verlate Phyllis lijd;
    ’t Geen Paris, Makareus, d’ondankbre Jazons wezen,
        En Hyppolijt groet, en de Vaar van Hyppolijt.
    ’t Geen Dido, met het blood rapier, &c.


Het is wel waar dat Ovidius, zoo met deze, als alreeds andere verhaalde vaarzen, aan de gemelte Makrus van zijne brieven gewag maakt; maar daar uyt kan niet volgen, dat al die hij daar niet noemd, dat hij die niet zoude geschreven hebben; nademaal ’er verscheyde, bij alle de Overzienders van Ovidius, eenpaarlijk, voor de zijne werden gehouden, die op de gemelte plaats, aan Makrus, nochtans niet opgeteld* werden, zoo dat het voorverhaald gevoelen, na mijn oordeel, niet veel steunsels heeft. Ik heb den Lezer niettemin dit willen mede deelen, gelijk ’t mij mede gedeeld is. Nu tot de zaak.
    HERO, den Brief van LEANDER ontfangen hebbende, schrijft hem dezen tegenwoordigen tot antwoord; in dewelke zij niet tracht, dan hem te kennen te geven, datse hem zeer vieriglijk wederminde, ende haar minnaar tot wederzijdsche bijeenkomst, en omhelzingen, aanmaand; nu beschuldigd zij zijn traagheyd, om te betoonen hoe oprecht, en standvastig zij minde: dan vaard zij tegen de Zee [p. 221] uyt, datse zoo ongestuym blijft, dan vreest zij, of hij niet een andere uytverkoren rnag hebben, en zij alzoo verlaten zij: Maar terstond, na de gewoonte der verliefde, die doch alles vreezen, deze verdachtheyd latende varen, neemd zij een ander gevoelen van hem; ende bid hem eyndelijk, dat hij doch niet, dan met stil weder, tot haar wil komen, of zich op reys begeven, nademaal zij al vreemde en vervaarlijke droomen droomde, die geen goed voorteyken schenen te hebben.


Hero aan Leander.

LEander, op dat ik die groet, welk mij laatst bragten
    Uw woorden, met ’er daad ook krijg, komt te gelijk:
Alle uytstel valt my lang, die ons geneugt doet wachten;
    Vergeef het die ’t belijd, ik min onlijdelijk.
(5) Wij zijn gelijk in brand, maar ongelijk in ’t minnen
    Van kracht; de Mans zijn van natuuren meer gestijft:
De Meysjes zijn, gelijk van lichaam, teer van zinnen;
    ’k Bezwijk, zoo gij noch maar een weynig van mij blijft.
Gij Manvolk slijt, dan in de jacht, dan in het bouwen
    (10) Van het vermaaklijk land, veel tijd te veldewaard:
Of ’t Pleythof blijft u, of ’t vet Worstelperk (a) ophouwen,
    Of gij stuurd, met den toom, den hals van ’t dravend Paard:

    (a) De Worstelperken, en oeffenbanen, waren bij de Grieken, en nabuurige plaatsen, zeer gebruykelyk; men [p. 222] oeffende zich alhier voornamendlijk met worstelen, loopen en danssen, besmerende het lijf met olije, om niet licht vast gehouden te konnen werden: ziet den eersten brief op de tweede letter (c).
_________________________________________

Dan vischt gij met den hoek, dan vogeld gij met strikken (b),
    Gij neemd den avond met een vrolijk glaasjen in.
(15) Wijl ik dit al niet doe, wat werk zal ik mij schikken?
    Wat rest mij, schoon mijn brand zelfs kleyn is, dan de min?
’k Doe ’t geen mij rest, en min u, ô mijn eenig leven
    En troost; ook meer dan ik geloofd heb, dat ik kon;
Of ’k prevel van u, met mijn waarde Voedster; even
    (20) Verwonderd, om wat reên, of hij geen reys begon.
Of ziende na de zee, nu woest van booze winden,
    Zoo scheld ik haar, schier met uw eygen woorden: Stild.
Of als de zee wat schijnt haar wreedheyd in te binden,
    Zoo klaag ik, dat gij wel kond komen, maar niet wild:
(25) De tranen, wijl ik klaag, vliên uyt mijn minnende oogen,
    Die d’oude en zwakke Vrouw (c) staag afdroogd. O mijn Ziel!
’k Zie vaak of op het strand uw schreden noch staan mogen,
    Als of het zand staag d’ eens gedrukte vormen hiel.

    (b*) Deze manier van visschen, ende vogelen te vangen, is de alleroudste, ende gemeenste. (c) Mijn Voedster.

[p. 223]
En op dat ik van u mag vragen, of u schrijven,
    (30) Vraag ik wie van Abide (d) al komt, of derwaards gaat.
Hoe dikmaals kus ik wel het kleed, dat gij laat blijven
    Op Hellespontus strand (e), als gij mijn schoot verlaat!
Als ’t licht verbij is, en de nacht, Vriendin der Vrouwen (f),
    Den dag verdrijvende, ons de heldre sterren toond;
(35) Ga ik strakx op den top des Torens (g) ’t waaklicht bouwen,
    Als de gewone baak, die u de wegen schoont.
En werkende aan mijn webb’, met spil en spoel te stuuren (h).
    Zoo brengt mijn vrouwekunst den nacht ter morgenstond.
Nu zult gy vragen wat ik spreek in zoo veel uuren?
    (40) Niet dan Leanders naam, besterfd staag in mijn mond.

    (d) De Stad daar Leander woonde. (e) De Zee, in den voorgaanden brief nu dikmaal vermeld. (f) De Nacht werd gezeyd der Vrouwen vriendin te zijn, om datse allerbequaamst tot wellust is, ende de Vrouwtjes haar Mans, en Minnaars, dan in de schoot, en armen, konnen houden: ziet den dertienden van de TREURBRIEVEN, op letter (f): Dezen Toorn heeft Sestos, niet min als het Graf van Hekuba, en de Kapel van Protezilaus, vermaard gemaakt; gelyk Theopompus getuygd. (g) De Fakkel nu vermeld. (h) Het spinnen was bij deze volkeren een gebruyk; zelfs onder de alleredelste Juffers, maar zij sponnen en weefden op een heel endere manier, met spillen.

[p. 224]
Meynd gij niet Voedster, dat mijn Vreugd’ al uit zijn Ouders
    Huys is? of wakenze all’, en vreest hij ’s Vaârs gekijf (i)?
Meynd gij niet dat hij ’t kleed al afleyt van zijn schouwders?
    Dat hij zijn lichaam al besmeerd met vette Olijf (k)?
(45) Zij knikt staag ’t jawoord; niet dat haar mijn kusjes moejen,
    Maar d’innigloome slaap beweegd het Bessenhoofd;
En na een kleyne wijl, zeg ik nu komt hij roejen,
    ’k Weet vast, dat hij nu met zijn arm de baren kloofd:
En ’k oog dan eens, en bid dan eens met ankstig stenen,
    (50) Dat u een goede wind den weg gemaklijk maakt.
Mijn oor schept dikmaals een geluyd, dat mij doet meenen,
    Dat haar al ’t barngeruys van uwe landing naakt.
Als ik dus ’t meerendeel des nachts heb staan vergapen,
    Zoo kruypt de slaap, ter sluyks, mijn glaazige oogen in.
(55) Gij Linkerd moet misschien onwillig bij mij slapen,
    En komt, schoon dat gij zelfs geen komen hebt in’t zin:
Want ik droom dan, gij schijnt nu dicht bij mij te wezen,
    Dan dat mijn schouder natte omhelzende armen torst;
Nu dat ik uw nat lijf den rok geef, als voor dezen,
    (60) Dan dat wij onze leên beî stoven borst aan borst;
En veel noch, dat een tong, die regel houd, moet zwijgen,*

    (i) Zommige lezen deze woorden, in den Latijnschen text, heel anders; doch deze lezing behaagd mij best. (k) Men plagt, eermen zwom, en in ’t water dook, zijn lichaam met olij van de Olijf te bestrjken, daar Pallas de vindster van is.

[p. 225]
    Geneugt gedaan; maar schand datmen ’t gedaan verhaald.
Helaas! die vreugde is kort, en kan geen leven krijgen,
    Want met de slaap zijt gijme ook altijd afgedwaald.
(65) O vierge Lieven, laat ons eens met vaster krachten
    In ware bedvreugd zijn, voor droom en valsche schijn!
Waarom slijt ik, in koeld, zoo vele weduwnachten?
    Waarom kond gij zoo vaak, zeg Zwemmer, van mij zijn?
’k Beken de dolle zee heeft noch geen zwemmers stromen,
    (70) Maar gistre nacht hebt gij veel zachter weêr gehad.
Waarom liet gij dat gaan, en vreesde niet ’t geen komen
    Kost? waarom zoo goên kans ontglipt, en niet gevat?
Dat u weêr strakx, zoo ’n kans tot zwemmen quam te voren,
    Hoe veel datse eerder komt; hoe veelze ook beter zij!
(75) Maar d’ ongestuymheyd quam de zee weêr haast verstooren,
    Gij raakt dik, als gy spoed, in minder tijd bij mij.
’k Meen laagt gij hier verwaayd, gij vond geen reên van klagen,
    Geen storm bragt, wijl gij mij omhelsde, u hinder aan.
Voorwaar ik hoorde dan met smaak de winden jagen,
    (80) En ’k zouw nooyt bidden dat de baren zachter gaan.
Doch wat is u gebeurd, dat u nu meer doet schromen?
    Dat gij nu vreest de Zee, die gij eerst hebt veracht?
Want mij geheugd datse, als men u zag herwaards komen,
    Niet min, of altijd niet veel min, te woeden plagt.
(85) Als ik u toeriep; Zoo, komt gij zo los aanstrijken,
    Ach dat uw dapperheid mij doch geen tranen baard!
Waar van dees nieuwe vrees? Kost ook die stoutheyd wijken?
    Dat zwemmers hert, eer voor geen duyzend zeén vervaard?

[p. 226]
Weest nochtans liever dit, dan ’t geen gij plagt te wezen
    (90) En reyst doch veylig door een stille waterplas;
Zoo gij maar d’eygen blijft, en alsme uw brief deed lezen,
    Mij mind, en dat uw vuur niet werd een doodkouwe as.
’k Vrees niet zoo zeer de wind, die opschort mijn verlangen,
    Als wel dat uwe liefd niet dool gelijk de wind;
(95) Dat ik u niet zoo waard ben om ’t gevaar te aanvangen,
    En minder prijs schijn, dan het werk dat gij begint.
Dik vrees ik, of u mag mijn Vaderland mishagen,
    Dat ik een Sestisch Meysje op geen Abider pas (l).
Ik kan het nochtans al geduldiger verdragen,
    (100) Dan dat, ’k weet niet wat Hoer, uw slaafsche ophouding was.
Dat andere armen zich om uwe leden wonden,
    En dat een nieuwe min ’t eynd van ons trouwmin waar.
Ach dat ik liever sterf, dan gij my dus zoud wonden!
    En dat mijn lijf voor uw ontrouw ten grave vaar.
(105) En ik en zeg dit niet, dat gij mij ooyt voorteken,
    Van droefheyd gaaft, of mij een nieuwe maar ontsteld;
Maar ik vrees alles (want wie minde ooyt onbezweken)
    En ’t afzijn dwingt datmen zig met veel vreezens queld.
Gelukkig Vrouwvolk, dat door ’t bijzijn en ’t bijleven
    (110) De ware misdaân kend, de valsche niet en vreest!
Maar ons treft d’ijdle smaat zoo wel als de bedreven
    Ons schend, en ’t misverstand van elk, wond elk om ’t meest.
Och dat gij quaamd; of dat geen Vader hier, en winden,
    En nieuwe Bijzit is, die u van Sestos weerd!

    (l) Al waren deze Steden over malkanderen gelegen, zoo waren zij evenwel als van twee bijzondere Werelden, nademaal de eene een Europische, en de ander een Aziaansche Stad was.

[p. 227]
(115) Want zoo ’k ’er van een hoor, zal mij de rouw verslinden,
    Ach gij misdoet zoo zeer, zoo gij mijn dood begeerd.
Maar gy zult niet misdoen, en dit ’s al dwaas vervaren;
    En ’t onweêrs nijd is ’t, die met kracht, uw toekomst stoord.
O ramp! ziet hoe de strand gebeukt word van de baren,
    (120) En Phoebus in een poel van zwarte wolken smoord (m).
Misschien dat aan de zee de Moeder quam van Helle (n),
    Die met volle oogen haar verdronken kind beweend.
Of Ino (o), Zeegoddin, mag ’t water wreedlijk quellen,
    Wijl ’t haar Stiefdochters naam, die zy gantsch haat (p), ontleend (q).
(125) Die plaats, zoo zy nu is, begunst geen teere Meysjes;
    Hier zonk Maagd Helle; hier komt mij mijn leed van daan.
Maar gij Neptuyn (r), zoo gij uw vuur en smokkelreysjes
    Noch heugd, most gy geen liefd’ met winden tegenstaan.

    (m*) De Zon alzoo genaamd. (n) Nephele, een Zeenimf, die in een wolk veranderd is, en den regen stort, alzo werd zij gezeyd haar Dochter te bewenen. (o) De Stiefmoeder van Helle, ende de Huysvrouw van Athamas, dewelke, alsse haar in Zee storte, in een Zeegoddin veranderd is; de Grieken noemen haar gemeenlijk Leukothoë: ziet den voorgaanden brief op de tweede letter (i). (p) Dewijl zij Helles Stiefmoeder is, hate zij Mans Voordochter, naar der Stiefmoederen gewoonte. (q) De Zee heeft haar naam van Helle, gelijk nu dikmaals gezeyd is. (r) De Opperzeegod.

[p. 228]
Zoo maar uw steelmin, die gij naamd met Amimone (s)
    (130) En Tyro (t), dat schoon kroost, niet dwaaslijk werd geloofd,
Met Ceyx en Antons kind (v), en stralende Alcyone (w),
    Meduza, toenze noch geen slangen had om ’t hoofd (x),

    (s) Dit was een van de Dochters van Danaus, de Broeder van Egiptus; daar in den veertienden der TREURBRIEVEN af gehandeld is: dewelke, alsse met een kruyk om water ging, en dat een Sater haar naliep, om haar te onteeren, zoo riepse Neptunus hulp aan, die haar bij zich nam, ende zelfs wat goeds dede, daar Nauplius, de Vader van Palámedes, van gekomen is. (t) Een uytnemend schoon Meysje, de Dochter van Zalmoneus, die in Elis heerschte, die de Revier Enipeus zeer beminde, deze is naderhand van Neptunus, die zich in de gedaante van Enipeus veranderde, bekropen; daar Neleus, de Vader van Nestor, mitsgaders Pelias, die in Thessalien heerschte, van quam. (v) Deze lezinge is in ’t Latijn mede verscheyden, doch heb de bovenstaande aangenomen; het zoude te lang vallen te verhalen wie het mag wezen: de nieusgierige Lezer kan Ovidius nazien in het zeste Boek van zyn Herscheppinge, alwaar hij veel Minnaressen van Neptunus opteld. (w) Een van de Plejaden, uyt Atlas geboren, die uyt Neptynus, Lykaon en Hyrieus geteeld heeft, gelyk Hyginius verhaald. (x) De Dochter van Phorkus, en de Nimf Cetho; dewelke, alsse beyde haar Zusters in schoonheyd, te boven [p. 229] ging, Neptunus ook van schoonheyd, en voornamentlijk van hayr, zeer beviel; en hij, alsse ging wandelen, ende hem ziende, na den Tempel van Pallas vluchtede, aldaar gekregen, ende onder de knije gelegt heeft; waar over Pallas, ten hoogsten gebelgd zijnde, heeft haar hayr, dat Neptuyn zoo zeer beviel, in zerpenten veranderd: ziet de rest in ’t zeste Boek der Herscheppinge.
_________________________________________

Celeno, nu om hoog by ’s hemels Voedsterlingen (y),
    Princes Laódice (z), en meer namen die ik las (aa),
(135) Neptuyn, deze, en noch meer, na de Poëten zingen,
    Zijn ’t, in wiens geyle schoot wel eer uw rustplaats was.
Waarom dan, die de min zoo vaak zelfs zijt ervaren,
    Ons de gewone weg, door onweêr afgesneên?

    (y) Mede een van de Plejaden, daar Neptuyn Nykteus bij geteeld heeft; deze is, met haar andere Zusters, in den Hemel opgenomen. (z) Men vind van twee verscheyde Laódicees, een die de Dochter van Agamemnon, Koning der Grieken, was; de ander van Priaam, Koning van Trojen, die de Poëet nu misschien meend. (aa) Neptuyn had noch meer lievelingen, gelijk als Lybia, de Dochter van Epaphus, daar Buzyris uyt geteeld is: en de Nimf Peribaea, de Dochter van Eurimedon, daar Nauzitheus, de Vader van Alcynous, van gekomen is: ook Thoozá de Dochter van Phorkus, daar men zegt, dat hij Polyphemus bij kreeg.

Houd op gy vinnige, en strijd met de woeste baren;
    (140) Dit smalle water scheyd twee Werelden van een (b).
’t Past u Groote, of dat gij most groote Schepen quellen,
    Of dat uw grim zelfs op een heele Vloot ontstak.
Een Zeegod, een jong Borst, die zwemd, in nood te stellen,
    Is schande, en heeft min eer, dan eenig stilstaand vak,
(145) Hij is wel edel, en van hoogen stam gekomen,
    Maar trekt geen oor uyt uw verdachte Ulisses (c) bloed.
Verschoon hem, hoed ’er twee; hy zwemd, maar aan die stromen
    Hangt, met Leanders lijf, mijn hoop en eenig goed.
Wijl hoor ik ’t kaarslicht (want ik schrijf bij ’t kaarslicht) krissen (d),
    (150) Dat in mijn ooren, als een goed voorteken klinkt.
Mijn Voedster laat wat wijn in ’t heylzaam kaarsje sissen.
    Ha, zeyd sy, morgen is ’t getal meer, en zy drinkt;
Maakt dat wij meerder zijn, en haspeld door de baren,
    O gij, die ’k in’t prieel heb van mijn hert gezet!
(155) Keer tot uw leger, die uw minnewacht liet varen;
    Waarom strek ik mijn leên in’t midden van het bed?
Vreest gantsch niet, Venus zelfs zal u te hulpe komen,
    En zelfs een Zeetelg u de zeebaân maken klaar.
Ja my lust dik te gaan in ’t midden van de stromen;
    (160) Maar doch hier was, van ouds, voor Manvolk min gevaar.

(b). Europa en Azia, als gezegt is. (c) Neptunus hatede Ulisses, om dat door zijn schalkheyd, Palamedes, daar Neptuyn de Grootvader af was, om hals raakte; daarom dede hij hem ook zoo veel jaar op Zee zwerven en doolen; waar van bij Homerus de Odisseen van Ulisses zijn. (d) Een gemeen geruys der kaarssen en lampen, als ’er in ’t lemt iet haperd.

[p. 231]
Want doe Broér Phryxus, en zijn Zuster, herwaards weken,
    Waarom gaf ’t Meysje alleen de woeste Zee haar naam (e)?
Licht vreestge of u de kracht, tot keeren, mogt ontbreken,
    En dat, tot dubbel werk, uw leên zijn onbequaam;
(165) Maar laat ons, van beyds zij, ter halver wege komen,
    En kusjes geven op het opperst van de zee.
En laat ons elk zoo weêr naar onzen bodem stroomen,
    Dat zal wel kleyn, doch meer als niet zijn, voor ons twee.
Och of, dat schaamt, hier, die ons dwingt ter sluykx te minnen,
    (170) Of de bevreesde min de faam wat gaf te goed!
Nu strijd de schaamte en liefd, twee vijanden van binnen (f):
    Ik twijffel wat ik kies; dit ’s eerlijk, dat is zoet.
Mits Jazon aan den boôm van Kolchos maar eens lande,
    Heeft hij, op zijn vlug Schip, Medea weggebragt (g),
(175) Mits Paris maar eens quam aan Lacedaemons stranden,
    Quam hij terstond weêrom met zijn geroofde vracht (h)

(e) Dit is nu dikmaals gezeyd. (f) Dat liefde en schaamte groote vijanden zijn, werd bij al de Philozophen, zeer fraay, uytgebeeld. (g) Jazon, een Griekx Prins, gaande na Kolchos, om’t gulde Vlies te halen, nam Medea, des Konings Dochter, mede: ziet den twaalfden der TREURBRIEVEN. (h) Paris voer met een Vloot, van Trojen, na Sparten, alwaar hij Helena, de Vrouw van den Koning Menelaus, ontschaakte, en na Trojen bragt: ziet den eersten en tweeden brief.

[p. 232]
Gij moet, van die gij mind, en vaak bezoekt,* vaak varen,
    En zwemd zo dikmaals als gij schroomd voor scheepstempeest.
Doch maak, dat gij zoo, Borst, verwinnaar der wreê baren,
    (180) ’k Zeg zoo de zee veracht, dat gij haar niet min vreest.
De zee vernield en scheurd het sterkst bewrogte Steven,
    Meynd gij dat uwen arm meer mag als riem en spaan?
Leander, ’t zwemmen dat gij zoekt, doet Schippers beven,
    Deze uytkomst volgd gemeen op Schepen die vergaan (i).
(185) Helaas! ik zoek u ’t geen ik râ, niet t’overstemmen,
    ’k Bid dat gij moediger als mijn vermaning zijt.
Als gij maar komt, en uw natte armen, moê van ’t zwemmen,
    Terstond, omhelzende, om mijn hals en schouwders smijt.
Maar ach zoo vaak ik mij keer tot de blawe baren,
    (190) Zo weet ik niet wat kouw mijn bevend hert doorgrild,
Niet min doet mij ’t gezicht van gistre nacht vervaren,
    Schoon ik doe Prozerpijn (k) mijn offer heb gespild.
Doch ontrent daag’raad, als de kaars begon te zwakken,
    De rechte tijd, wanneer me ooyt ware droomen zag (l),

(i) Te weten datse zwemmen en drijven. (k) Men offerde Prozerpina, des nachts, zwert offer, ’t zij beesten, of ander goed. (1) De Oude meenen zelfs, dat de droomen, ijdel zijn, maar datse niettemin, ontrent de morgenstond geschiedende, beduydsel hebben, om dat de maag dan van geen spijs en drank, gelijk in de voornacht, overladen is.

[p. 233]
(195) Liet ik den draad uyt mijn slaaploome vingers zakken,
    En leg een kussen daar mijn hoofd op rusten mag.
Hier droomde ik, dat ik op de torentrans gezeten,
    Een Dolphijn zwemmen zag door d’ongestuyme zee.
En na dat hem de golf in ’t strand had vastgesmeten,
    (200) Verliet hij, met het nat der baren, ’t leven meê (m).
Dit vrees ik, ’t zij, ’t geen ’t zij, en lacht niet om mijn droomen,
    En neemt de zwemreys niet, dan met stil water, aan.
Spaard gij uw zelfs niet, spaar uw Meysje, uw uytgenomen
    Vriendin, die ’t nooyt, ’t en zij ’t u welgaat, wel kan gaan.
(205) ’k Zie nochtans hoop dat zich de matte zee zal temmen,
    Snijt gij met gantsch uw lijf het zachte water door:
En wijl de zee noch is onreysbaar om te zwemmen,
    Zoo leg uw tijdverdriet dees brief, tot zalving, voor.

    (m) De Dolpijns hebben groote gelijkenis met de Menschen, ende zijn daar ook vrienden van; daarom meend zij dat dit een voorteyken van Leanders ongeluk mogt zijn.

Continue
[p. 234]

Inhoud van den V. Brief.

AKONTIUS is van Cea, een der Cykladische Eylanden, alwaar hij woonachtig was, vertrokken na het Offerfeest van DIANA, ’t welk op Delos, het vermaarste der voornoemde Eylanden, door een groote bijeenkomst van jonge Jufferschap, gevierd wierd. Hier zach hy CYDIPPE, een Edele, en welgeboren Juffer, daar hij in liefde zeer hevig op ontstak: maar als hij van wegen de ongelijkheyd, van haar beyder afkomst en geslacht, haar niet wel ten houwelijk dorst verzoeken, zoo heeft hij een looze vond bedacht; hebbende op een zeer schoonen appel geschreven deze twee naarvolgende vaarskens:

    Juro tibi sanè per mystica sacra Dianae,
    Me tibi venturam comitem sponsamque futuram.


                                                            Dat is.

    Ik zweer u bij Diaans verborgens Heyligheden,
    Dat ik uw Bruyd zal zijn, en trouwlijk toe zal treden.


[p. 235]
Of zoo Antonius Volscius uyt Artemidorus, of iemand anders wil vast maken; deze vaarzen de voorgaande niet ongelijk.

    Me tibi nupturam (felix erat omen) Akonti.
        Testor quam colimus, numina magna Deae.


                                                            Dat is.

    Acontius* ’k zal u (’t was een goed voorwik) trouwen,
        Dat zweer ik bij Diaan, wiens Godheyd ik nu vier.


    Dezen Appel, die men den rechten Pomum amoris, of Liefdenappel zoude mogen noemen, wierp hij voor de voeten van ’t Meysje, de welke, alsse onwetende, ende niet eens denkende op zoodanigen bedrog, den appel opraapte, ende de geschreven regels las, zoo heeftse door ’t zelve lezen, haar in der daad aan AKONTIUS verbonden; want het was een wet ende verbintenisse, dat al het gene voor de Goden, in den Tempel van de Deliaansche DIANE gezegt ende beloofd wierd, voor vast ende bondig gehouden most werden. Als nu haar Vader, een weynig hier na, onwetende van ’t gene aldaar geschied was, haar aan een ander van grooter staat uythijlijkte; zoo is CYDIPPE van een schielijke koorts bevangen: ’t welk AKONTIUS verstaan hebbende, schreef hij haar dezen tegenwoordigen brief; in [p. 236] dewelke hij haar aanwijst, dat haar deze koorts en ziekten nergens anders van daan quam, dan dat zij haar eed niet hield, dewelke zij in den Tempel van DIANE, met aanroepinge van haar Godheyd, zoo heyliglijk had gezworen, en dat de Goddinne, door het bewegen van haar hoofd, haar beloften als voor goed gekeurd en aangenomen hebbende, nu haar meyneed wilde straffen. Ende op dat zij niet, op nieuws, schromen mogt van door zijn brief bedrogen te werden, zoo begint hij van die kant, daar zij ’t meeste in beduchting zoude konnen staan: ende gaat zoo voort, met alle redenen ende middelen bij te brengen, die haar eenigzins mogten bewegen om haar beloften te voldoen. Eyndelijk en op ’t allerlaatste, wend hij al zijn arbeyd aan om haar tot haat en afkeer te verwekken van die gene, aan dewelke haar Vader haar beloofd had; mits hij zegt dat haar haar ziekte en qualijkvaren, om dieswille aanquam, en bij bleef.


Acontius aan Cydippe.

VRees niet; gij zult hier niets op nieuws uw Minnaar zweren:
    Het is genoeg dat gij mij eens zijt toegezeyd.
Doorleestse; en wild de koorts zoo van uw lichaam weeren,
    Die myne pijn is, ’t zij waar ze u maar pijnlijk leyt.
[p. 237]
(5) Wat word gij schaamrood? want ik meen uw eerbre wangen
    Nu blozen, alsse deên ter Tempel van Diaan (a).
’k Eysch uw beloofde bed en trouw, geen schand t’ontfangen:
    ’k Zoek u, als echte Man, niet als hoereerder, aan.
Herdenk die woorden, die die afgeplukte boomvrucht,
    (10) Als ikse u toewierp, tot uw kuyssche handen bragt;
Daar zult gij zien, dat gij beloofd, ’t geen ik met schroom zucht,
    En wensch, dat gij, ô Maagd, eer dan Diaan gedacht (b).
Nu vrees ik dit ook; ja die eige vrees en schromen
    Neemt toe, gelijk mijn vuur ook toeneemd, mits gij mart:
(15) De liefde eerst kleyn, die mij eer kort heeft ingenomen,
    Verheft zich door de hoop, die gij mij stuurde in ’t hart:
Gij gaaft my hoop, en dees mijn brand deed u betrouwen;
    Ontkennen kond gij ’t niet; het tuygd zelfs een Goddin (c);
Zij was ’er bij, en zoo wouze ook uw reên onthouwen,
    (20) Het scheen zij knikt ’er hoofd op d’eed, als ’t was haar zin.

    (a) Hij meend dat Cydippe haar door ’t zien van dezen brief, vreezende datse weder bedrogen mogt zijn, ontset zal hebben, gelijk zy dede, doeze de regels, op den appel geschreven, gelezen had. (b) Want door Diaans geheugnis, krijgt zij de koorts; maar door Cydippes rechtmatig gedenken, zou Akontius haar bekomen. (c) Diana.

[p. 238]
Zeg vrij dat ik u met mijn arglist heb bedrogen,
    Als men ’t de liefd maar wijt, dat ik heb list aanvaard.
Wat zocht mijn arglist dan uw trouw alleen te mogen
    Bezitten? dat zelfs ’t geen gij klaagd, maakt my u waard.
(25) Ik ben noch van natuur, noch oeffning zoo bedreven,
    Geloof my, Meysje, gij maakt dat ik schrander werd:
De schrandre min (d) heeft u met woorden, die vast kleven,
    Zoo my noch kunst ontbrak, verbonden aan mijn hert.
’k Maakte u trouwwoorden, die’k na zijn voorwoorden spelde,
    (30) ’k Was arg, wijl ik mij met die Raadsheer had bezind,
Laat men dit doen dan, list en mij arglistig schelden,
    Zoo ’t arglist is, dat men wil houwen ’t geen men mind.
Zie ’k schrijf weêr, en ga u weêr bedewoorden zenden,
    Dit is een tweede list, en geeft weêr reên van klagt:
(35) Misdoe ’k met minnen, zoo misdoe ’k noch zonder ende;
    En ’k zal u zelfs begaan, schoon gij u van my wacht.
Veel andre haalden haar lief Meysje door den degen,
    En is een sluykse brief in my een euveldaad?
God geef dat ik u met meer knoopjes vast geregen
    (40) Mag zien, op datge uw trouw van geene kant ontgaat!
Wij rollen eene steen, daar ’s noch veel zoort t’ erlangen,
    Mijn brand en laat niet toe iets onbeproefd te zijn.
Schoon ’t onvast is of ik u vang, ’k zal u doch vangen,
    ’t Bestier staat aan de Goôn, maar ’k wed gij werd noch mijn:

    (d) Kupido word ook zelfs de naam van Min gegeven.

[p. 239]
(45) Gij zult, met een t’ ontgaan, niet al mijn strikken mijden,
    Die u de min meer heeft gespannen, dan gij ducht.
Zoo my geen kunst en helpt, zal ik met wapens strijden,
    En dragen u geroofd op ’t lijf dat om u zucht.
’k Ben die niet die de daad van Paris (e) zal bestraffen,
    (50) Noch iemand die ’n Man was, op dat hij Man zijn zou;
Ik zal ook, maar ik zwijg (f); dat my de dood ten straffe
    Mijns roofs zij, ’k achtse min, dan ik u missen wou.
Gij most zoo schoon niet zijn, men zou u matig vrijen,
    Ik werd gedwongen van u kroost om stout te zijn;
(55) Dat doet gij, en dat doen die ’t sterrevuur bestrijen,
    Uw oogen oorzaak van mijn brand en minnepijn;
Dat doet uw elpenhals en blondgekrulde hayren,
    En armen, wie ’k bid, dat mijn hals t’ontvlechten geeft;
Uw schoonheyd, uw onboersch en eerbaar kroost (g), en jaren;
    (60) Uw voeten, als ik meen, dat Thetis naauwlijkx heeft (h).
    (e) Paris ontschaakte Helena, ende bragtse na Trojen, ’t gene op veel plaatsen gezegt is, ende niet van noode hier te verhalen: ziet den eersten en tweeden brief. (f) Dit is weêr een afgebroken manier van spreken, bij de Poëten zeer gebruykelijk. (g) De schaamte is het schoonste van alle natuurlijke deugden, alsse rustig, en niet door plompheyd komt. (h) De Dochter van Nereus, de Moeder van Achilles, Goddin van de Zee, die van Homerus met zilvere voeten uytgebeeld werd, om haar blankheyds wille, wijl zij geduurig in Zee is.

[p. 240]
Ik was gelukkiger, kost ik van ’t andre ook spreken,
    En ’k twijffel niet, of ’t gantsch gestel is als ’t een deel.
’t Is dan niet nieuws, zoo ’k door dees schoonheyd wierd ontsteken,
    Zelfs van uw eygen tong begeerde een trouwjuweel.
(65) Op ’t lest, als gij bekend van mij te zijn gevangen,
    Weest, Juffertje, dan vrij gevangen in mijn fuik.
’k Lij graag den haat, laat maar, die lijd, zijn prijs ontfangen,
    Waarom zou zoo’n stout stuk zijn zonder vreuchtgebruyk?
Eer roofde Telamon Hezione (i), en Achillis
    (70) Bryzeïs (k), en elk volgde ’er winnaar haren Man.
Weest vrij verstoord en gram, maaktme uyt zoo zeer uw wil is:
    Als ik u maar verstoord en gram genieten kan.
Ik, die de gramschap maak, zalze ook, gemaakt, verzachten,
    Vergun my maar de kans, dat ik u weêr verzoen;
(75) Laat my maar weenend voor uw oogen stilstaan wachten,
    En laat my woorden by mijn zilte tranen doen.
    (i) Herkules gaf Telamon, tot een vergeldinge, van dat hij de eerste Pergaam besteygerd hadde, Hezióne, de Zuster van Laómedon, ten prijs, die hij daar ook geroofd had, en daar na Teukrus bij teelde: ziet den inhoud van den eersten brief. (k) Achilles roofde, in’t innemen van Lyrnezos, Brizeis, de Dochter van Brizes: ziet hier van den derden der TREURBRIEVEN: Alhoewel deze gelijkenissen hier slecht te pas komen, nademaal deze haar beuyt om haar verdiensten kregen, ende hij eystse om zijn bedrog.

[p. 241]
En, als de slaven, die de wreede tuchtzweep vreezen (l),
    Mijn handen, met ootmoed, neêrbuygen tot uw knien.
Gij kend uw recht noch niet, ’k word ongehoord verwezen;
    (80) Roep my tot u. en wild me, als Oppervrouw, gebiên.
Schoon gij, met heerschappij, my by het hayr mogt rukken;
    Al was mijn aanzicht, van uw kneukels blaauw, en bont;
’k Wild alles lijden: licht mogt eene zorg my drukken,
    Dat zich de schoone hand aan my niet quets of schond.
(85) Bedwingt mijn leên, noch met voetijzers, noch met keten,
    ’k Zal vast geboeyd zijn met den band van uwe min:
Als dan uw gramschap zich, na wensch, heeft uytgequeten,
    Zult gij zelfs zeggen, hoe geduldig dat ik min.
Gij zult zelfs zeggen, als gy my ziet alles lijden,
    (90) Die zoo wel diend, dat die mijn eygen dienaar zij!
Nu ben ik aangeklaagde; afzijnde, en daar mijn zijde
    Doch zoo rechtvaardig is, staat my geen voorspraak by.
Dat ik schreef, ’t geen de min my laste, is al mijn misdaad,
    Dees klacht, dit brengt gij tot mijn last alleenlijk in.
(95) Maar Delia (m) verdiend met my niet datse misgaat,
    Houd gij geen woord aan mij, zo houd het de Goddin.

(1) Men plagt de slaven, tot een teken van haar slavernije, altijd met roeden en zwepen te kastijden. (m) Diana werd alzoo genaamd, om datse geboren is, nevens Apollo, op ’t Eyland Delos, daarze ook zonderling geéerd en gevierd wierd.

[p. 242]
Zij zag u, en zag op ’t bedrog, uw bloozend wezen,
    En nam uw woorden met geheugsame ooren aan.
’k Hoop beter, maar daar is geen vinniger als deze (n),
    (100) Wanneer ze’er Godheyd maar ziet kleyneer aangedaan.
Dat kanmen in het Zwijn van Kalidon (o) bespeuren,
    Waar door de Moeder op haar Zoon haar wreedheyd bood (p).
Dat tuygd Aktaeon, die zich zag, voor ’t wild, verscheuren,
Van die, met welk hij ’t wild te voren bragt ter dood (q),

    (n) Te weten Diane. (o) Dit was een wild zwijn, dat door de gramschap van Diana, in ’t land gezonden was, en ’t gantsch omleggende bosch en veld van Kalidon, onvrij en woest hield, ’t welk naderhand, met een aanzienlijke jagt van Edelluyden en Juffers, van Meleager gevangen wierd. (p) Meleager vereerde ’t hoofd van ’t zwijn aan Athalante, om haar dapperheyd ende schoonheyd (want zij was mede ter jagt) waarom zijn Ooms zoo op hem, en hij op haar in gramschap ontstak, dat hij haar ’t leven benam; ’t welk oorzaak gaf dat zijn Moeder hem vervloekte: ziet hier van breeder den derden der TREURBR. op letter (q). (q) De Zoon van Aristeus en Autonoé, dewelke, als hij zich zonderling met de Jagt vermaakte, eens op een tijd in ’t bosch neêr ging zitten, alwaar hij Diana haar moedernaakt zag wasschen in een fonteyn; waar over zij verstoord zynde, ende op dat hy ’t niet zou konnen [p. 243] vertellen wat hij gezien had, hem in een hert veranderde; ’t welk oorzaak gaf dat zijn eygen honden, meenende dat hij een waarachtig hert was, hem verslonden.
_________________________________________

(105) Ook die vermete Vrouw, die steen wierd op den velde (r),
    Daar zij nu noch staag traand op de Mygdoonsche grond (s).
Helaas Cydippe! ’k schroom de waarheyd u te melden;
    Dat het niet schijn of ik mijn zaak op leugens grond.
’k Zeg u, en dat is, dat (geloofdme) zelfs ten tijde
    (110) Van trouwen (t), gij zoo vaak legt zieklijk in uw bed;
Zij zoekt uw nut (v), en wil u van meyneed bevrijden,
    En wenscht dat met uw trouw, uw lijf bleef onbesmet.

    (r) Nióbe, de Dochter van Tantalus, dewelke als zij bij Amphion, de Zoon van Jupiter en Antiópe, twaalf, of zoo andere zeggen, veertien Kinderen teelde, zoo heeftse haar zeer opgeblazen, van wegen haar vruchtbaarheyd, boven Latona, verheft; Diana en Apollo de Kinderen van Latona daar over verstoord zijnde, hebben haar Kinderen met pijlen doorschoten, en Nióbe en Amphion, die daar over weenden, zijn aan den berg Sypilus, in Mygdonien, van Jupiter in een steenrotse veranderd, daarze nu noch gestadig druppen, als ofse weenden. (s) Het land dat Phrygien afscheyd gelijk breeder in den laatsten der TREURBRIEVEN gezeyd is. (t) Als uw Vader u aan dien anderen, volgens zijn belofte, meend uyt te zetten. (v) Diana.

[p. 244]
’t Komt hier van daan, hoe vaak gij haar wild tegensparren,
    Dat zy zoo vaak u met haar tuchtigroê kastijd.
(115) Hou op de stijve boog des fiere Maagds te zarren,
    Zij is noch zoenelijk, zoo gij maar rekklijk zijt.
Hou op uw teere leên met koorts in ’t graf te brengen,
    Bewaar dat schoone kroost, dat ik ’t gebruyken mag,
Bewaar dat edel kroost, geteeld om my te zengen,
    (120) En ’t bloosje, dat eer op uw blanke wangen lag.
Mijn vijanden, en wie u min tot mij weêrhouwen,
    Wensch ik die pijn, die my uw koorts heeft aangebragt.
’k Hebt even bang, ’t zy dat gij ziek zijt, of zult trouwen,
    En ’k zou niet weten welk van tween ik minder acht.
(125) ’k Verknijs my vaak, dat ik gaf stof tot uw ellenden,
    En denk hoe ik u, door mijn arglist, holp in pijn,
En bid dat al de straf van mijns Meestres eedschenden
    Op mijn hoofd val; en zy door my bevrijd mag zijn.
Doch om te weten hoe gij ’t maakt, ga ’k elke stage,
    (130) Vol zorg, dan hier, dan gins om ’t huys, datmen ’t niet merkt,
’k Betrap ter sluykx uw maagd, en dienstknecht, om te vragen,
    Hoe’t met de slaap al gaat, of u de spijs wat sterkt.
Ellend’ge dat ik geen Arts raadbedrijf (w) mag wezen?
    Uw handen niet bestier, en op uw ziekbed zit!
(135) Ellendg’e weêr dat ik zoo ver ging uyt uw wezen!
Daar ’s licht een ander by, om wie ’k doch gantsch niet bid.

    (w) Dit zijn die gene die ’t bevel der Artsen en Medicijns met haar eygen handen uytvoeren.

[p. 245]
Hij prangd die hand (x), en zit bij ’t ziekbed op en paste,
    Tot spijt der Goôn, tot spijt van my, en ’s Godheids schand.
En wijl hij met zijn duym haar slaande pols zal tasten,
    (140) Houd hij, om dies wil, haar blanke arm vaak in zijn hand.
Hij voeld haar boezem, en licht mag hij kusjes drukken,
    Die loon gaat verder dan het ampt der Artsen raakt.
Wie heeft u toegestaan mijn oegst voor heen te plukken?
    Wie heeft u toegang tot eens anders hoop gemaakt?
(145) Die borst is mijn, gij neemd mijn kusjes tot uw schande,
    ’t Is mijn beloofde lijf, ontrek uw hand van ’t mijn!
’t Zal mijne, die gij raakt, zijn; schelm ontrek uw handen,
    Zoo gij ’t hier na doet, zultge een overspeelder zijn.
Kiest uyt de vrije een die geen andre weer begeeren
    (150) Als eygen, dat goed heeft zijn Heer, zoo gij ’t niet weet.
Geloof vrij mij niet, ziet d’instelling van ’t eedzweren,
    Maakt dat zij ’t zelfs leest, op dat gij ’t geen leugens heet.
Ga, zeg ik u, ’k zeg, gaat, uyt mijn bruydskamer wijken,
    Wat doet gij, wijk van hier, dit bedde en is niet vrij:
(155) Want datge ook van belofte eens menschen woords doet blijken (y),
    Daarom staat noch uw zaak niet even schoon met mij.
Dees loofde zich aan mij, de Vader, d’eerst na deze,
    Aan u; maar zij is zelfs haar nader dan haar Vaâr.

    (x) Dit geschiede om bequamelijk de pols te konnen voelen, of aderlaten, en is een woord dat in ’t Latijn eygendlijk de Artsen toegepast werd. (y) Haar Vaders, die maar een Mensch was.

[p. 246]
De Vader loofde u deze, en dees zwoer mijn’ te wezen,
    (160) Hij deê ’t voor Menschen, zy voor een Goddins Altaar.
Dees vreesde eedbreukig, die een leugenaar te heten:
    Ducht gij ook welk van tween meer ankst en kommer baard?
In ’t kort, om beyds gevaar, by een eens af te meten,
    Zoo ziet op d’uytkomst, dees leyd ziek, daar die wel vaard.
(165) Wij strijden ook een strijd, verscheyden aangevangen,
    Ons hoop en is geen een, ons vrees is ook geen een.
Gij eyscht haar veylig; ’t is mijn dood, haar niet t’ erlangen,
    En ik min nu, daar gij misschien zult min besteên.
Zoo gij gezorgd had voor rechtvaardigheyd en reden,
    (170) Zoo had gij voor mijn brand behoord ter zij te staan.
Wijl nu die fellaard strijd voor onrechtvaardigheden,
    Cydippe, wat of u mijn brief wil doen verstaan?
Hy maakt dat gij daar legt, Diaan ten straf gegeven,
    Indien gij wijs zijt, zoo verbied dien mensch uw huys,
(175) Door hem raakt gij in zulk een streng gevaar van leven,
    Och of hij voor u sturf, die u helpt in dit kruys!
Wie, zoo gij wegstoot, en die geen Goddin en hate,
    Bemind, zult gij terstond, en ik ook zijn gezond.
Maagd, staak uw vrees, laat u geduurig welzijn baten,
    (180) Eerbied den Tempel maar, bewust van ons verbond.
Des hemels Godheid maakt geen os, of zoenbloed, blijde,
    Maar woord en trouw, dieme ook moet zonder eed voldoen (z).

    (z) Een Heydensche spreuke, maar ook voor een Kristen aanmerkelijk, gelijk EZAÏE Capitt. I. doorgaans geleerd werd.

[p. 247]
Veel willen vuur en staal om haar gezondheyd lijden,
    En andre zoeken troost by zap van bitter groen (aa).
(185) Dit alleen hoefd gij niet, schouwd maar meyneedigheden,
    Laat u en my, door ons gegeven trouw bestaan.
d’Onkundigheyd zal uw begane schuld bekleden,
    Ons Trouwverbond was u slechs uyt het hoofd gegaan.
Nu leerd gij ’t weêr, zoo door mijn brief, als uw ellenden,
    (190) Die zoo vaak als gij tracht t’ontleggen, gij dus lijd.
Schoon gij dit alle ontgingt, zoo zultge u tot haar wenden,
    En smeken om geboort, als gij in ’t baren zijt (b).
Zij zal ’t aanhooren, en ’t gehoorde naauw doorkloven,
    En vragen van wat Man zy u in arbeyd vond.
(195) Doet gij haar een beloft, zy kend uw valsch beloven;
    Zweerd gij, zij weet dat gij ook Goôn bedriegen kond.
Om mij geef ik niet veel; ’k heb grooter zwarigheden,
    Mijn hert is ankxstig voor uw leven, en uw lijf,
Waarom beweenden uw droeve Ouders u alreede,
    (200) Die gij onkundig maakt van uw altaarmisdrijf?
En waarom heeld gij ’t haar? schoon gij uw Moeder alle
    Ding zegt (c), Cydippe uw doen, en heeft niet schamens in:
Meld haar op order, hoe gij mij eerst hebt bevallen,

    (aa) Aphothekers drankjes. (b) Diana is ook de Goddin van ’t baren en kinderbedde, doch met een andere naam, Lucina geheeten. (c) De Dochters zyn gemeenzamer ende vrijer met de Moeder, als met den Vader.

[p. 248]
    Wijl gij het Feest vierd der geboogde Veldgoddin (d).
(205) Hoe ik u ziende (zoo gij hier op hebt gekeken)
    Strakx stond verzet, en op uw leên mijn oogen hiel,
En wijl ik u te zeer doorzie (een zichtbaar teeken
    Van dolheyd) ’t opperkleed mij van de schouwders viel;
Daar na dat, ’k weet niet van wat kant, quam aangevlogen
    (210) Een Appel, die u arge en slimme woorden brogt;
Dat om dat gijt ’t laast voor Dianaas heylige oogen,
    Door’s Godheyds naameed, uw belofte is vast geknocht.
Doch op dat zij ’t begrip der regels ook mag hooren,
    Zoo zegt die woorden weêr die gij ter tempel laast.
(215) Trouwd, zal zij zeggen, die Diaan u heeft beschoren,
    Die gij uw Trouwmin zwoerd, die zij mijn Schoonzoon haast.
’t Behaag mij, ’t zij wie’t zij, wijl ’t eerst Diaan behaagde;
    Dus zal uw Moeder zijn, zoo zij een Moeder is,
Doch of zij na mijn staat, van waar, en wie ’k was, vraagde,
    (220) Zij zal zien dat Diaan zocht uw behoudenis.
Het Eyland Cea van d’Egesche Zee besloten (e),
    Eer door de Nimphen van’t Korycisch hol vermaard (f),
Dat is mijn Vaderland; en acht gij edle loten,
    Zoo is mijn Vaderrij en Stam geen schamens waard.

    (d) Diana werd met boog en koker afgebeeld, voor zoo veel alsse de Goddinne van de Jagt is. (e) Dit is ’t Eyland, in den inhoud vermeld, daar Akontius woonde. (f) Wie de Koricysche Nimphen geweest zijn, is onzeker, daar is een spelonk in den Berg Par- [p. 249] nassus, daar veelderhande Nimphen zich onthielden, waar van zij dezen naam konnen hebben, ten waar men anders wilde zeggen, dat Ovidius in ’t tiende boek der Herscheppinge, deze eygen Nymphen meende, alwaar hijze Karthesche noemde, van Karthéa, een van de vier Ceaansche Steden.
_________________________________________

(225) Ik heb ook Rijkdom, en ga heus voor Goôn en Menschen;
    En heb ik anders niet, de min maakt u tot mijn.
Gij zoud u zulken Man, schoon onbezworen, wenschen;
    Bezworen most hy d’uw, al was hij dus niet, zijn.
Dit lasteme, in mijn droom, schuttersch Diaan (g) te schrijven,
    (230) En wakend wou de Min (h) dat ik dit schrijven zou;
Van welke, des eens pijl fel hechte in mijnen lijve,
    Wacht dat des anders u geen wond in ’t hert en douw.
Ons beyder heyl is een, ontfermd u en mij t’effen.
    Wat draald gij ons beyde een, en d’eygen hulp te doen?
(235) ’t Welk zoo ’t gebeurd, als nu de slagtbazuyn zal heffen (i),
    En dat op Delos aarde (k) ons Offerrund zal bloên:

    (g) Dit is nu gezegt op de letter (d), waarom Diana alzoo geheten werd. (h) Het is ook gezegt op de letter (d) dat Kupido alzoo genaamd werd. (i) Als ’er offerhande gedaan zou werden in den Tempel, zoo staken de Priesters het Trompet, tot een teken, om het volk bij een te vergaren. (k) Antonius Volscius zegt op deze plaats: Het Eyland Delos leyd in d’Egeesche [p. 250] Zee (men noemdse hedensdaags de Archipelago) midden in de Cykladische Eylanden; het heeft een Stad op de vlakte, ende heeft een Tempel van Apollo en Latona; ’t was voor dezen, zoomen verdichte, drijvend; maar alzoo Latona nu haast zou baren, zoo is het vast en staande gemaakt, ende met vier marmore zuylen ondersteund (gelijk Pyndarus zeyd) het is altijd hoog geacht geweest; en hier quamen van alle kanten en oorden de Jufferen en Maagden, om Diana eer aan te doen, die zij zeer statelijk offerden.
_________________________________________

’k Zal daar dan een goud Beeld, des heylzame Appels, hangen,
    En maken datme uyt dees twee vaarskens d’oorzaak grond:
Akontius tuygd met dit Appelbeeld, en Zangen,
    (240) Dat het volbragt is ’t geen daar opgeschreven stond.

’k Wil met geen meerder reên uw zwakke leden prangen,
    Maar doen ’t gemeen besluyt; Vaar wel, en blijf gezond.

Continue
[p. 251]

Inhoud van den VI. Brief.

DEzen brief werd eenstemmelijk, van alle de Overzienders en Uytleggers van Ovidius werken, maar voor twaalf vaarzen gerekend te zijn; ende dat alle de volgende daar van een ander zijn aangeklampt, nademaalze gantsch niet met de netheyd en aardigheyd van het Ovidiaansche zout, noch ook met den stijl van Sabinus schijnen overeen te komen, ’t gene men, mijns oordeels, ook bekennen moet. Maar dat de voorzeyde vaarzen zoo verwerpelijk zouden zijn, dat, gelijk als de gemelte Overzienders, die niet eens waardig geacht hebben, met eenige de minste bijvoegingen te verlichten, gelijk zij de andere wel op verscheyde plaatsen gedaan hebben; dat ik ook alzoo na henluyden voorbeeld, die nevens de andere, niet en zoude vertalen, kan ik niet zien. ’t Zij dan van wie dezelve zijn, ik heb het de pijne waard gedacht, die hier bij te voegen, om de voorgaande Brieven, bij dezen Brief, alsse van twaalf regels was, geen monster te doen gelijken.
[p. 252]
    Als nu CYDIPPE verstond dat haar deze koorts van wegen DIANAAS verbolgendheyd, om dat zij, door weygeren van haar eed te voldoen, de Goddin groote kleyneer aandede, aanquam; zoo heeftse liever, tegen haar Vaders wil en dank, AKONTIUS begeren willen inwilligen, dan langer op deze manier gepijnigd en afgemat te werden. Zij schrijft hem dan dezen Brief tot antwoord, in dewelke zij, voor eerst en al, zeyd; dat zij zijn toegezonden Brief niet met woorden, of tongroering, had durven lezen; op datse, gelijk ’t met den Appel gegaan was, niet weêr d’een of d’andre Godheyd mogt bezweren. Daar na verhaald zij, hoe listig hij haar aan dien Appel geholpen had, ende vaart daar over heftig tegen hem uyt. En voorts is dezen Brief, gelijk als van een Vrouw geschreven, ook vol allerley klagten, scheldwoorden en aanroepingen: Zij spreekt in ’t breede van zijn oorzaak en reys na Delos, zeggende dat hij haar met enkele bedriegerij misleyd had, en dat zij aan dien eed niet was gehouden. Eyndelijk komt zij tot haar Godsdienstige verbintenis en ontsag dat zij de Goddin toedroeg, en ontschuldigd haar zelven, met verzekering, dat zij van dien anderen Vrijer, aan welken haar Vader haar beloofd had, noch vrij en ongeschend was, en om dat AKONTIUS verzocht bij haar te mogen komen, verhaald zij hem hoe ’t met haar ziekte gelegen was, gevende hem alle de schuld; onderwerpende haar niet te min ter bestieringe van hem, en de Goddinne.



[p. 253]

Cydippe aan Acontius.

IK vreesde, en ging uw Brief stilzwijgend overleggen,
    Op dat mijn tong niet weer, op nieuws, mogt zijn misleyd.
’k Meen, ’k had weêr vast geraakt, ’t en waar na uw zelfs zeggen,
    Gij ’t hield genoeg, dat ik u eens was toegezeyd.
(5) ’k Wouze ook niet lezen, maar had ik u straf gevallen
    Zoo had de qua Goddin haar licht noch meer verstoord.
’t Zij wat ik doe, ’t zij ’k haar met zoenreuk wil gevallen,
    Zij blijft u evenwel meer gunstig, dan ’t behoord.
’k Geloof u nu dat sij u handhaafd, met haar toren (a),
    (10) Zij was zoo gunstig nooyt voor haren Hyppolijt. (b)
Maar beter mogt de maagd, geen maagdejaren storen (c)
    Die ’k ducht, of zij mij niet eer korten af en snijd. *

    (a) Dit slaat op dit vaars in den Brief van Akontius,
    ’k Zeg u, en dat is, dat (geloofme) zelf ten tijde,
tijde, alwaar hij haar bad om te gelooven. (b) Dezen heeft Diana door den grooten artz Esculapius van de dood weêr ter leven doen brengen; gelijk de Poëten op veel plaatsen verhalen, en hier te lang vallen zoude. (c) Om dat Diana ook een maagd is, behoorden zij die gunst toe te dragen. * Met dit vaars zeggen de uytleggers, dat Ovidius ophoud; ’t welk ook een geheele Brief zou kunnen schijnen, nademaal Cydippe ziek was, en zoo af brak, maar deze reden is niets te gewichtig. Het is wel waar dat zieke niet zoo lang kon- [p. 254] nen schrijven, maar wie weet niet, dat dezen Brief, en de heele geschiedenisse maar een verdichtsel is, gelijk andre meestendeel.
_________________________________________

De koorts blijft even streng, en openbaard geen reden,
    En door geen artzkunst werd mijn bangheyd yet verlicht.
(15) Hoe lustig, denkt ge, ik nu naauw antwoord op uw beden?
    Hoe ’k op mijn elleboog mijn bleeke leên naauw licht?
Hier komt de vrees nu bij, dat niemand ’t minst gewagen,
    Als de bewuste vrouw (d) van ons beurtschrijven raapt;
Zij houd den Drempel in, en die na mijn doen vragen,
    (20) Zeyd zij, op dat ik u vrij schrijven mag, zij slaapt.
Als eyndlijk nu de slaap dekmantel om te weren
    ’t Bezoek, door ’t lang verblijf, niet meer gelooflijk is,
En sij volk komen ziet, die ’t hart valt af te keeren
    Zoo spouwdse eens en geeft mij zoo een beteykenis.
(25) ’k Verlaat mijn woorden half volmaakt, zoo als ik spoede,
    En prommel ’t schrift in mijn benaauwde borst met vlijt.
’t Welk daar na weêr aanvaard, mijn vingers weêr maakt moede,
    Gij ziet zelfs wat een moeyt en arbeyd gij mij zijt.
’t Geen; (e) ’k sterf zoo gij verdiende, op dat ik waarheyd spreke,
    (30) Maar ik wil beter, dan ’t hoord, en gij waard zijt, zijn.

    (d) Mijn voedster. (e) Dit is wederom een afgebroken manier van spreken, en bij de Latijnen gebruykelijk in verwondering of ontsteltenis,* gelijk op meer plaatsen is aangewezen.

[p. 255]
’t Is dan om u, dat ik voor uw bedriegers treken,
    In ’s lijfs gevaar zoo vaak lij en leê bittre pijn;
Dees prijs krijgt mijn trots kroost van u te zijn geprezen,
    En ’t is mijn scha, dat ik uw oogvermaak kon voên;
(35) Had gijme als leelijk, ’t geen ik liever had, verwezen,
    Zoo had mijn lijf, veracht, geen artzenij van doen;
Nu holptme uw lof in ’t leed, ’k werd nu door uw ’t saam strijden
    Verraân en krijg mijn wond zelfs van mijn eygen goed,
Wijl gij voor hem, noch hij voor u, wil staan ter zijden,
    (40) Maakt gij dat zijn, en hij, uw wenschbeloft niet spoed.
’k Werd als een schip gesold ’t welk op de holle stroomen
    Een felle wind aanstoot, de barning wederstoot.
Als nu mijn ouders de gewenschte dag zien komen, (f)
    Hoe meer die naderd, hoe mijn koortsbrand meer vergroot,
(45) En wreê Persephone (g) op de stond selfs van ’t toestellen
    Mijns trouwens, komt op ’t felst op mijnen drempel staan.
’ Nu schaam ik, en vrees, schoon geen vroegingen mij quellen,
    Dat ik der Goden wrok schijn op mijn hals te laân.
d’Een drijft dat dit slechs door ’t geval mij toekomt vallen,
    (50) En d’ander dat dees man de Goôn gantsch tegen staat.
En denk niet dat de faam ook u te na gaat kallen,
    Daar ’s volk dat zegt, ik hex mijn ziekte en ziek gelaat.
Mijn quaal is zichtbaar; maar onzichtbaar d’oorzaak; strijden

    (f) Te weten, om mij met’er daad uyt te hijlijken aan die gene, dewelke zij mij verloofd hebben. (g) Of anders Prozerpina, de Huysvrouw van Pluto, God en Koning der onderaardsche Zielen.

[p. 256]
    En dingen is uw werk; ik word vast uitgeteerd,
(55) ’k Zeg’t nu (doch wild me niet na uw gewoont benijden (h))
    Wat zoud gij doen door haat, die zoo door min bezeerd?
Bezeerdge uw lief, zoo zultge uw vijand wijslijk minnen.
    Ik bid, tot mijn behoud, dat gij mij haten wild;
Of uw gewenste meisje is u gansch uyt de zinnen,
    (60) Die gij, o wreedaard, zoo onwaardlijk ’t leven spild;
Of valt gij te vergeefs de wreê Diaan te voeten
    Voor mij; wat roemtge u dan? gij hebt bij haar geen macht.
Neemt hoe gij ’t wild; zoo gij Diaan niet wild verzoeten,
    Zoo slaat gij mij, zoo gij niet kond, sij u, geen acht.
(65) Ik wouw dat ik of nooyt, of niet te zelver stonde,
    ’t Land Delos had gezien in onze Egésche Zee (i).
Doe voer mijn heyloos schip op nijdge watergronden,
    En ’t was een heyloose uur die mij daar reyzen deê.
Wat voet deed mij uyt treên! wat voet, van huys belenden!
    (70) Wat voet heeft mij op mijn geschilderd schip doen gaan!
De weêrwind deed nochtans mijn zeylen twee maal wenden;
    Ach dwaze! ik lieg, die wind die was mij toegedaan;
Die was mij toegedaan, die mij in ’t gaan deed keeren,
    En die de reys weêrstond tot dees beschore laag;
(75) Och ofse ook had mijn schip stantvastig willen weren!
    Maar ’t is te dwaas dat ik van winden losheyd klaag.
De grootheyd van de naam dwong mij, ’k most Delos zoeken,

    (h) Te weten, gij benijd mij, om dat gij mij in dees bangheyd laat leggen, en Diaan voor mij niet aanroept. (i) Het Land daar Dianas Tempel stond, nu dikmaal vermeld.

[p. 257]
    En ’t scheen dat mijn loom schip niet spoedig voort wouw gaan,
Hoe vaak schold ik voor traag de riemen uyt met vloeken,
    (80) En klaagde dat de wind ons schoot niet vol* wou staan!
Ik was nu Thenon, en Mykoon, en Andros Landen (k)
    Voorbij en kreeg doe het schoon Delos (l) in’t gezicht;
’k Riep, als ik ’t zag van ver, waar vlied gij Eyland, stranden,
    Of werd gij weêr in Zee, als eertijds, opgelicht (m)
(85) ’k Was nu bij land wanneer de zon bij na aan ’t dalen,
    Zijn purpre paarden het gebit ontleggen wouw (n),
Met welke als hij weêr, na gewoont, vroeg aan quam pralen
    Gebood mijn moeder dat men ’t hayr mij kemmen zouw;
Zij steekt mij goud in ’t hoofd en ringen aan de handen,
    (90) Zij schiet mijn schouders zelfs den purpren tabbaard aan;
Strax gaan wij op ’t altaar, wijn en geel wierook branden,
    Ter eere van de Goôn, die over ’t eyland staan (o)

    (k) Mede drie Cykladische Eylanden. (1) Hier slaat Cydippe op de aardigheyd van de naam, want Δῆλος is, in ’t Grieksch, schoon en helder te zeggen. (m) Het is in ’t laatste van den voorgaanden brief gezegt, dat het Eyland Delos driftig plag te zijn, en door ’t baren van Latona, bestendig gemaakt is. (n) Dit is een ommeweg van spreken, en beteekend het wierd avond; want de Zon werd verdicht met een gouden wagen, en purpere paarden te rijden, ende daar mede des avonds in Zee te duyken, en ’s morgens weder op te staan. (o) Apollo en Diana.

[p. 258]
En wijl mijn moeder nu het offerbloed gaat plengen,
    De rookende auterhaard-feest ingewand bereyd;
(95) Gaat mij mijn Voedster ook in andre Tempels brengen,
    Daar ons ’t voetwandlen in veel heyl’ge plaatzen leyd.
Hier ga ’k spanceren door de hoog verwelfde bochten,
    Daar zie ’k veel Konings gift (p), en alsins beelden staan,
’kVerwonder het Altaar van horens t’zaamgevlochten (q),
    (100) En Boom, daar de Goddin haar buykvrucht heeft ontlaân (r);
En al wat meer (want ik heb alles niet onthouwen,
    Noch lustme dat ik ’t zeg) op Delos wezen mogt.
Wijl ik hier toekeek, quaamt gij mij misschien aanschouwen,
    Daar mijn eenvoudigheyd u, licht om vangen, docht.
(105) Nu ga ’k Diaan in haar verheven Tempel groeten,
    Waar of men veil’ger plaats dan deze vinden zouw?
Daar rold den appel met dat vaars mij voor de voeten;
    Helaas! ik zwoer u daar schier andermaal mijn trouw (s);

    (p) Ter eeren van de Goden opgehangen. (q) Van dit Altaar schrijft de Grieksche Poéet, Callimachus in Hymno Apollinis. Het werd verdicht van Apollo zelfs opgebouwd te zijn; en dat Diana, als zijnde Goddin van de Jagt, hem daar toe allerley horens van wilde beesten verschafte. (r) Een Palm of Dadel en Olijfboom, op dewelke Latona leunde, doeze van Apollo en Diana verloste, als te lezen is in zeste Boek der Herscheppingen. (s) Hoedanig dit vaars geweest is, is onbekend, het is voorzeker in ’t Grieksch geweest; doch deze geschiedenisse of verdichtsel, is bij geen Schrij- [p. 259] ver volkomen verhandeld, en daarom hebben Volscius en Hubertinus, twee Uytleggers van Ovidius, als zijnde de brieven in ’t Latijn, dit vaarsken, elk in ’t bijzonder, in die Taal uytgebeeld; als in den inhoud van den voorgaanden brief te zien is.
_________________________________________

Mijn Voedster neemtse op, en verwonderd, heet mij ’t lezen,
    (110) Ik las uw slimme laag, o groote Zangpoéet!
Mits ik zeg ’t woord van trouw, bedwelmd mijn geest en wezen
    Van schaamt, mijn aanzicht werd doorrood en gloejend heet;
Ik hiel mijn oogen in mijn boezem stijf bestorven,
    Mijn oogen, diensters van het werk dat gij begost.
(115) Wat juychje al Linkert, of wat eer hebt gij verworven?
    Wat roem is ’t dat gij Man een Maagd bedriegen kost?
’k Stond niet gemaanschild en gebijlt om slag te houden,
    Gelijk Penthizilé op der Trojanen grond (t);
Daar was geen riem gebeeld met Amazoonschen goude,
    (120) Als van Hippolyta (v), dat u te rooven stond.

    (t) Als Trojen belegerd was, zoo quam Pentheziléa, Koningin der Amazonen, met hare Krijgsheldinnen, de Trojanen te hulp, die naderhand noch van Achilles verslagen is, en ook beweend, na hij ’t gedaan had: waarom de Grieken ook, om eers wil, haar doode lichamen aan de Trojanen, om te begraven, gegeven hebben. (v) Mede een Koningin, of Princes der Amazonen, die van Herkules, in een slag, ver- [p. 260] wonnen is: want onder andere zwarigheden; die Euristeus Herkules opgeleyd hadde, was deze een; dat hij den wapenriem van Hippolyte, tot hem moest brengen: na dat Herkules haar verwonnen had, schonk hij haar ten wijve aan Thezeus, die daar Hyppolitus bij teelde, daar den vierden der TREURBR. aan geschreven is.
_________________________________________

Wat brald gij roem, dat mij uw woorden woorden zonden (w)?
    En mij, onnoozel Meysje; uw arglist heeft misleyd?
Een Appel bragt Cydippe, en Atalant haar wonden (x),
    Gij zult Hyppomenes de tweede zijn gezeyd (y).
(125) Maar beter was ’t dat u dat Jongsken hield ter stede,
    ’t Welk, gij zegt, dat ik weet niet wat voor Fakkels draagt (z).

    (w) Een aardige manier van spreken; want in ’t eerste werden woorden in haar eygen beteykenis genomen, in ’t tweede voor bedriegerij en loosheyd. (x) Atalante, de Dochter van Scheneus, liep met haar Minnaars om strijd en die zy in’t loopen verwon, moesten den dood sterven, doch die haar in ’t loopen verwon, zou haar ten wijve hebben; maar alsse zoo snel in ’t loopen was, datse ontelbre Iongmans aldus om ’t leven had geholpen, zoo heeft eyndelijk Hyppomenes, door hulp van Venus (want hij haar goude appelen toewierp, daarze na bukte) haar voorbij geloopen, en zich alzoo bezitter van haar schoonheyd gemaakt. (y) Deze is nu genoemd. (z) Kupido, de Minnegod, dewelke zij als een Maagd, om eerhaarheyds wil, niet en kende.

[p. 261]
Gij most niet met bedrog, maar na der vromen zede,
    Verbidden, niet verraân, daar gij uw kans aan waagd.
Waarom zocht gij, doe gij mij aanzocht, niet te tuigen
    (130) Die dingen, waarom ik u zelfs aenzoeken most (aa)?
Waarom woud gij mij eêr met dwang, dan reden buygen,
    Zoo gij indien, ik hoorde uw reên, mij vangen kost?
Wat helpt u nu al uw instelling van eedzweren?
    En dat mijn tong beriep d’aanwezende Goddin (b)?
(135) ’t Is’t hert dat zweert, met dit had ik geen ’t minst begeren,
    Het hert alleen geeft aan de woorden trouw en zin.
De raadslag van ’t gemoed zweert, en doet eeden binden,
    En geen band deugd,’t en zij van’t oordeel rijp doorlet,
Zoo ik mijn trouw met u heb willen onderwinden,
    (140) Zoo eyscht het wettig recht van u beloofde bed;
Maar zoo ’k u niet gaf dan geluydslaan, zonder weten,
    Zoo neemt gij te vergeefs vergeefse woorden an:
’k Heb niet gezworen, maar las reên die eed vermeten,
    ’k Moest u, zoo doende, niet belezen tot mijn Man.
(145) Bedrieg dus andre, zend uw brief op ’t appelzenden,
    En zoo dat deugd, maakt datge eens rijkens schat meê draagt.
Doet Koningen, door eed, haar Rijken t’uwaards wenden,
    En het zij ’t uw, ’t geen u ter wereld maar behaagd.
Gij zijt veel grooter (en geloofme) als dees Goddinne (c),
    (150) Zoo in uw schrift zulk een gereede Godskracht leyt;
Doch als ik dit gezecht, en u’ gestreng, mijn minne
    Ontsegt heb; als de zaak mijns eeds wel is bepleyt:

    (aa) Als edeldom, afkomst, groote daden, en diergelyke dingen, de welke de Meysjes verlokken. (b) Diaan. (c) dezelve.

[p. 262]
Beken ik, dat ik vrees de quaâ Latoïs (d) toren,
    En houw ’t daar voor, dat ik van daar mijn wonde ontfang.
(155) Want waarom, zoo vaak als ’t Bruydsoffer komt te voren (e),
    Stort ik zoo vaak weêr in, verflaauwd en adembang?
De Houwlijksgod (f) is nu wel driemaal weggeweken
    Van mijn gestrekte hoofd, en vluchte ’t Bruyloftslicht (g),
Zijn moede hand heeft het zo vaak naauw weêr ontsteken,
    (160) Hij schud de Fakkels naauw, dat hij de vlam verlicht.
De balsem druypt staag neêr van zijn gekroonde haren (h);
De sleuyer blinkt om ’t hoofd van enkel Bruydssaffraan (i);

    (d) Diana werd alzoo genaamd, om datse de Dochter van Latona is, zijnde in ’t Grieksch zeer gebruykelijk. (e) Om te trouwen met mijn eerst toebeloofde Minnaar. (f) Hymen. (g) Als men trouwde, pleeg men fakkels te ontsteken, die men verzierde dat Hymen, Ceres en Kupido droegen, ’t welk een goed teyken van ’t Houwelijk was. (h) Dit werd ook op de Houwelijkxgod uytgebeeld, maar geschiede eygendlijk aan den Bruydegoms. (i) Ook dit, en geschiede gemeenlijk aan de Bruyds, die haar hoofd met een saffraanverwigen sleuyer plegen te bedekken, alsse ten trouwen, en van ’t trouwen gingen, en alzoo op een vreugdekoets t’huys geleyd wierden: ziet van al deze omstandigheden ende Feestplegingen van ’t Houwelijk, die in d’oude tijden, bij verscheyde volkeren gebruyklijk waren, die schrijvers, die geschreven hebben De ritu nuptiarum, en inzonderheyd, Jacobi Lydii Sermones convivales, achter de Faces Augustae gedrukt.

[p. 263]
Als hij den drempel naakt, de tranen, en de nare
    Doodvrees ziet,* en veel, gantsch op zijn cieraad niet slaan;
(165) Smijt hij de krans van ’t hoofd, nu stijf ter aard gebogen,
    En wist het dicht Amoon (k) van zijn gekrulde haar;
Hij schaamd sich blij t’ontstaan voor bittre wenende ogen
    En werd des sleuyers bloos nu op zijn wang gewaar.
Maar mij, ô wee! verteerd een koorts het merg der benen
    (170) En ’t schouwderkleed is mij nu al te zwaar gelaân;
Ik zie mijn Ouders op mijn lijf en aanzicht wenen,
    En voor een Bruyloftstoorts, zie ik een Lijktoorts staan (l).
Spaar mij aâmtoogende, ô geboogde Veldgoddinne (m)!
    En zet mij d’Artzhulp doch van uwen Broeder bij (n),
(175) Het strekt u schand dat hij ’s doods oorzaak doet verwinnen,
    En u, in tegendeel, mijn dood te laste zij.
Heb ik, als gij wiescht in de Beekfonteyn, uw leden,
    Het bad onkundig met mijn oogen aangeraakt (o)?
Heb ik, van zoo veel Goôn uw Altaars overtreden (p)?

    (k) Een kostelijk gewas, daar men zeer riekende Balsem en Poeder af maakte. (1) Men gebruykte ook toortsen voor de doode lijken, zoo dat de Bruylofts en Lijktoortsen, alzins btj de Poeten, als twee strijdende dingen tegen malkanderen werden gesteld. (m) Diana. (n) Apollo, de God der Artsenijen. (o) Dit slaat op Actaeon, die ter jagt zijnde, Diana haar in een fonteyn naakt zag wasschen; waarom zij hem in een Hert veranderde. (p) Dit slaat op Aeneus, dewelke, als hij al de Goden offerhand brogt, zoo ging hij het Altaar van Diana onbedachtelijk voorbij, waarom de Goddin gebelgt zijnde, zond dat wild zwijn in ’t land van Kalidon, dat alles woest maakte: het verdichtsel is genoeg bekend.

[p. 264]
    (180) En is uw Moeder van mijn Moeder ooyt gelaakt (q)?
’k Heb niet misdaan, dan dat ik meyneed heb gelezen,
    En dat ik ben geleerd door een bedrieglijk dicht;
Maar gij ook, zoo gij u niet veynst verliefd te wezen,
    Zoo wierookt, en uw hand eerst zwaar, maakt mij nu licht.
(185) Waarom maakt zij, die zich verbelgd (r), dat uw beloofde
    Vriendin, noch d’uw niet is; dat zij ’t niet werden kan?
Uw gantsche hoop hangt aan mijn lijf; wat roofd, en roofde
    Mij de Goddin mijn lijf, en u de hoop daar van?
En gij, denk niet dat die, die ik ben toegeschreven
    (190) Tot Vrouw, mijn zieke leên stoofd, en zijn hand opzet (s):
Hij neemt wel plaats bij mij, zoo ver ’t hem word gegeven,
    Maar hij weet dat mijn bedd’ ook is een maagdebed.
Na’t schijnt, ook heeft hij, ’k weet niet wat van mij vernomen,
    Want hij vaak tranen laat, daar ik geen reden grond;
(195) Hij smeekt mij schromend, en kan schaars tot kussen komen,
    Hij noemd mij somtijds zijne, uyt een bevreesde mond.
En ’t is niet nieuws, wijl ik zoo schijnbaar word verraden,
    Wanneer hij inkomt keer ik op mijn Rechter zij;
’k Spreek niet, en veyns mijn oog met slaap te zijn beladen,
    (200) En werp zijn hand, die na mijn boezem tast, van mij;
Hij zucht en steend diep uit zijn ’s herts geheymenissen,
    En houd mij voor verstoord, al is hij ’t schoon niet waard,

    (q) Dit slaat op Nióbe, die, om datse haar in vruchtbaarheyd boven Latona verhefte, van Diana en Apollo, met al haar kinderen doodgeschoten is: ziet op deze en de voornoemde letter den voorgaande brief. (r) Diana. (s) Dit slaat op ’t gene Akontius in zijn brief klaagde.

[p. 265]
Zoo ’k u mogt zeggen dat die vreugd u doet verfrissen,
    Zoo ’k u mogt zeggen, dat mijn hert zich u verklaard,
(205) Zoo ’k spreken kost, gij waart, die mij die laag gingt bouwen
    Veel eer mijn gramschap waard, en ingenomen haat.
Gij bid dat men u gun mijn zieke leên t’aanschouwen,
    Gij zijt ver af, en doet nochtans van ver mij quaad.
’k Wist niet waarom uw naam Akontius mogt wezen,
    (210) Gij hebt een scharpe schicht die wijd en verre wond (t),
Voorwaar ik ben van zulk een wond noch niet genezen,
    Die mij uw schrift van ver als met een werppijl zond.
Doch wat zoud gij hier doen, een droevig beeld t’aanschouwen,
    Twee vreugde tekenen van uw vernufte geest (v)?
(215) Mijn lichaam is een schim, mijn verf bloelooze kouwe,
    Gelijk mij heugd dat op uw appel is geweest.
Ik moet het bloosje van mijn blanke wangen missen;
    Dus placht de marmersteen op verscher snee te zijn;
Dus is het zilver dat me op gastmaals placht te dissen,
    (220) ’t Welk als men ’t raakt, is koud als ijs en kristallijn.
Ziet gij mij nu; gij wraakt, dat gij mij van uw leven
    Ooyt saagd; en zegt dees is mijn strikgespan niet waard;
Gij zult de trouwbeloft mij garen weder geven,
    En wenschen dat Diaan haar moeyte en gramschap spaard;
(225) Gij zult misschien mij weêr het tegendeel doen zweren,
    En zenden mij wat nieuws, dat ik weêr lezen mag;

    (t) Zij leyd hier den oorsprong van Akontius naam uyt, want Ακόντιον is in ’t Grieksch een schicht of pijl te zeggen. (v) Het een vreugdeteeken is, dat gij mij met den appel bedrogen hebt. het ander dat ik nu dus gequeld ben, om dat ik den eed, die gy mij hebt doen lezen, niet wilde houden.

[p. 266]
Maar doch; ’k wouw gij mij zaagt; na u gewenst begeren,
    En weten mogt hoe ziek uw Bruyd te bedde lag.
En wijl, Akontius, uw borst kan staal verduuren,
    (230) Zoo bid, gij, uyt mijn naam, verlof aan de Goddin.
Op dat gij dit ook weet; ik laat na Delphos stuuren
    Dat ons ’t Orakel zeg, hoe ’k mijn gezondheyd win (w).
’k Weet ook niet hoe de faam met momplen is behangen
    De tuyger klaagd, dat men zijn woorden niet geloofd (x);
(235) Dat zegt de God en spraak (y), en mijn orakelzangen,
    Maar u ontbreken geen orakels voor uw hoofd;
Waar van komt u dees gunst, ’t en zij uw handen boden
    De Hoofdgoôn (z) een nieuw dicht, dat haar licht aan mag staan.
Wijl u de Goôn me zijn, volg ik ’t ontzag der Goden
    (240) En wil nu met gemoê tot uw begeerte gaan.

    (w) Apollo plag te Delphos, in zijn Tempel, door de Priester gevraagd zijnde, Orakel van toekomende dingen te voorzeggen, die gemeenlijk* zoo geschieden; waarom de Grieksche Princen en Vorsten, als zij een Oorlog, of iet gewigtigs aan zouden vangen, altijd na Delphos zonden om ’t Orakel, daar van zij veeltijds dubbelzinnige antwoord kregen: alle historien zijn daar zoo vol van, dat men dit naauwelijkx voor een fabel houden kan; maar eer te gelooven is dat de duyvel zich hier onderhouden, en alzoo onder het deksel van Apollo, der Heydenen blindheyd gevoed en gesterkt heeft. (x) Apollo, of iemand anders, zoo men het verstaan wil. (y) Apollo. (z) Ik heb in den brief van Leander uytgeleyd, dat ’er onderscheyd tusschen Groote- en Oppergoôn in ’t byzonder, en ’t woord van Goden in ’t gemeen is.
.
[p. 267] Ik heb mijn Moeder het verschalkt verbond beleden,
    Zij dook haar aangezicht vol schaamte na beneên.
De rest is nu uw werk; zelfs dit ’s ook overtreden
    De maagdplicht, dat ik durf met u in schriftspraak treên.
(245) ’k Heb nu mijn zwakke leên genoeg vermoeyd met schrijven,
    Mijn zieke hand en past niet langer op dit spel.
Wat rester noch; ’t en zij dat ik nu zijn en blijven
    Wil d’uwe, dat mijn Brief voor ’t laatst u schrijf? Vaar wel.

Continue
[p. 268]

ANTWOORDBRIEVEN

VAN

AULUS SABINUS.

Inhoud van den eersten Brief.

AULUS SABINUS, is onder het gebied van den Keyzer Octavius, en ten tijde van OVIDIUS vermaard geweest; hij heeft aan zijn beminde Vriendin Trizena* een Boek geschreven, en ook eenige onderhanden gehad, die hij libros fastorum noemde, ’t welk na de uytlegginge van Antonius Constantius* Farensis, die mij best aanstaat, te zeggen is, Boeken van jaar- en dagregister; waar bij men de gedenkwaardigste heldendaden en geschiedenissen, ’t zij bij de regeringe, der Burgermeesters, of andersins, kost narekenen. Hij heeft ook, (behalven dat vele meynen, dat de antwoorden der MINNEBRIEVEN van hem [p. 269] zouden zijn) Brieven geschreven, waar mede Ulysses aan Penélope, Hippolytus aan Phaedra, Paris aan Enone, Eneas aan Dido, Demophoôn aan Phyllis, Jazon aan Hypsipyle, en Phaön aan Sappho, geantwoord hebben; dewelke altemaal, uytgenomen deze drie, die wij nu in handen hebben, door de achteloosheyd der voorlede eeuwen zijn uytgebluscht.

ULYSSES den Brief van PENELOPE gelezen hebbende, antwoord daar op, slaande op al ’t gene zij hem tegen geworpen had. Hij verhaald vorders verscheyde zwarigheden, die hij altemaal met een wonderbaarlijke kloekmoedigheyd uytgestaan had; eyndelijk, door den waarzegger TYREZIAS en de Goddin PALLAS, van het toekomende verwittigd zijnde, voorzeyd hij haar, dat hij in bedelaars kleeren, binnen korten tijd, in zijn Vaderland Ithaca, bij haar zoude komen; ’t welk als hij naderhand dede, zoo heeft hij, in zijn eygen Hof onbekend zijnde, van de Vrijers van PENELOPE, vrij wat smaad geleden; doch van zijn Zoon TELEMACHUS, ende twee Verkenhoeders, bij gestaan werdende, heeft hij na een hard gevecht, haar altemaal den hals gebroken. Op ’t laatste van zijn ouderderdom is hij noch van TELEGONUS, zijn zoon die hij bij CIRCE geteeld had, met een vergiftige pijl doorschoten.



[p. 270]

Ulysses aan Penélope.

PEnelope ’t geval heeft eyndlijk aan dees Landen
    d’Ellend’ge Ulysses met uw kuysche Brief begroet;
Ik kende uw waarde hand en trouwe zegelpanden,*
    Zij gaven mij veel troost in al mijn tegenspoed.
(5) Gij maakt mij uyt voor traag; ’k wouw dit ook liever heten,
    Dan melden ’t geen ik leê, en noch al lijden zal;
Dat heeft mij Griekenland in ’t minste niet verweten,
    Doe ik my dol veynsde, en mijn vloot hield aan de wal (a),
Maar wel, dat ik uw schoot, noch wouw, noch kost, ontberen;
    (10) En gij waart d’ oorzaak dat ik mij dus hield ontzind.
Gij bid dat ik u doch niet weêrschrijf, maar weêrkeere,
    Zoo lang ik tot u keer, keerd mij de tegenwind.
Mij houd geen Trojen op, die vloek der Grieksche Vrouwen,
    Dat Trojen is nu asch, en maar een droeve grond;
(15) Deïphobus leyd neer, en Hector neêrgehouwen (b),

(a) Het is in den Inhoud van den eersten der TREURBRIEVEN verhaald, dat Ulysses, om den Trojaanschen tocht te ontgaan, ende alzoo bij zijn nieuwe Huysvrouw Penélope te mogen blijven, zich geliet dol te zijn; ’t welke van Palamedes ontdekt wierd. (b) Twee Zonen van Priaam, Koning van Trojen, dewelke wel de dapperste, ende meestgevreesde Krijgshelden onder de Trojanen waren.

[p. 271]
    En Asius (c), en wie uw hert meer heeft doorwond.
’k Versloeg der Tracen Vorst (d), en ben haar Heyr ontkomen,
    ’k Heb met haar Paarden door mijn Legerwacht gepraald;
Ik heb ’t noodschikkige Palladium genomen,
    (20) En midden uyt Tritoons Altaar en Kerk gehaald. (e)

    (c) De Zoon van Dymas, en Broeder van Hekuba, doch van een verscheyden Vader, ende Oom van Hektor; die de Trojanen mede hulp bragt tegen de Grieken, gelijk Homerus lib. 2. Iliad. verhaald. (d) Rhezus, Koning van Tracien, die de Trojanen mede te hulp gekomen zijnde, bij nacht van Ulysses in zijn Tente overvallen, en om hals gebragt wierd. (e) Dit was een overoud Beeld van Pallas, ’t welk, als ’t Kasteel ende den Tempel van Minerva te Trojen gesticht wierde, ende het dak daar noch niet opgeleyd was, uyt den Hemel gevallen is, ende zich in den Tempel een plaats verkoren heeft. Als dit een ijder, boven maten, verwonderlijk scheen, heeft Apollo een Orakel uytgesproken, Dat de Stad zoo lange in haar vollen stand blijven zoude, als dat Beeld daar in beslooten zoude zijn. Als derhalven de Grieken wantrouwden van de Stad ooyt te zullen konnen veroveren, ten zij het Palladium daar eerst uyt genomen wierd; zoo is dat meesterstuk Ulysses en Diomedes, die twee arge en dappere waaghalzen waren, opgeleyd. Deze maakten bij nacht [p. 272] behendig in de Stad te komen, ende bragten het zelve, uyt den Tempel genomen hebbende, in ’t Leger der Grieken: waar mede de Stad doe van dit noodschikkig hoofd ontbloot zijnde, lichter om winnen was.
_________________________________________

Ik schroomde niet als hoofd van ’t paardbeleyd te blijven (f),
    Hoe zeer Cassandra riep, Trojanen, brand het paard, (g)

    (f) Dit was een houten Paard, van onmetelijke groote, ’t welk de Grieken, hen gelatende ofse uyt de Belegeringe wilden scheyden, dicht bij de Stad lieten staan, ende de Trojanen inhaalden: Het was vol voorname Grieken, waar onder Ulysses een was; zij lieten het zelve ’s nachts, door Sinon, haar heymelijken Verspieder, open doen, en bragten alzoo, uytspringende, de Wacht om hals; waar op terstond het gantsche Leger der Grieken toeviel, ende de Stad vermeesterd wierd. (g) Virgilius, ende veel andere, verhalen, dat Laökoön, de Broeder van Kassandra, dit riep; doch uyt de Latijnsche text schijnt het mij geraadzamer op deze plaats het voor Kassandra te nemen; gelyk ook Tryphiodorus uytdrukkelijk zeyd, dat niet Laôkoön, maar Kassandra deze woorden sprak. Laókoön was de Zoon van Priaam, en Priester van Apollo Tymbraeus. Kassandra was de Dochter van Priaam, en mede een vermaarde Waarzeggeres; doch zij wierd nooyt geloofd: [p. 273] Want als Apollo haar om bijslapen vleyde, heeft zij’t hem na lang bidden, toegestaan; op die voorwaarde, dat hij haar den Geest van waarzeggen wou geven; maar als hij ’t gedaan hadde, zoo stelde zij hem te leur. Apollo, zijn ingeblazen goddelijke kracht niet konnende intrekken, bid dat hij haar dan maar een kusje mogt geven; ’t welk als zij hem toeliet, spouwde hij in haar mond, en maakte datse, schoon waarzeggende, nooyt geloofd zou werden.
_________________________________________

Verbrand ’et, het steekt vol gespuys van schelmsche Argiven (h),
    ’t Welk ’t arm Trojaans geslacht, de leste doodsteek baard.
(25) Achilles had ontbloot van Grafsteê moeten leggen,
    Ik bracht hem Thetis op mijn eygen schouders weêr (i).
En Grieken wouw ook zulk een dienst geen loon ontzeggen.
    Ik kreeg voor ’t lijkbehoud zijn wapens en geweer (k).

    (h) Grieken. (i) Als Ulysses met Achilles na Trojen gezonden was, om van verdrag te spreken, ende hij ook voor zich zelven het Houwelyk met Polyxena, des Konings Priaams Dochter, quam verzoeken, zoo is hij van Paris, in den Tempel van Apollo, verraderlijk doorschoten, ende van Ulysses, die hem op zijn schouwders nam, uyt de Stad gebragt. (k) Om deze Wapens was een groote woordenstrijd tusschen Ulysses en Ajax, daar den breeden raad der Vorsten ’t recht over uytsprak; ziet het dertiende boek der Herscheppingen.

[p. 274]
Maar wat is ’t al? de Zee verzwolg het, ’k heb geen Schepen,
    (30) Geen Scheepgezellen meer; de Zee bezit het al;
De liefd alleen, die mij met zoo veel ramp benepen,
    Verduurd heeft, blijft mij bij, die ’t al verduuren zal.
Die heeft geen Scylla met haar hongerige honden,
    Noch wreê Charybdis in haar dwarrelkolk versmoord (l);
(35) Geen felle Antiphates (m), geen tweevoud lijf verslonden,
    Dat op een zoete wijs de Schippers kitteloord (n);

    (l) Twee gevaarlijke plaatsen in de Siciliaansche Zee: ziet den twaalfden der TREURBRIEVEN op letter (x en y). (m) Koning der Lestrigónen, die menschen vlees at, ende een van Ulysses makkers opvrete; en zijn Vloot in zee deed verzinken, uytgenomen alleen het Schip daar Ulysses zelfs op was. (n) Dit zijn de Zirenen, die de Poëten verdichten dat van boven Jongvrouwen, en van onder visschen zijn. Zij zijn de Dochters van de Revier Achelous en de Nimph Kalliope; drie in getal, met namen Parthenope, Lizia en Leukozia: Als deze haar op de Siciliaansche strand onthielden, ende gewend waren, met zoet zingen, de Schippers op droogten te lokken, die zy dan, met al haar volk, opslokten; zoo hebbenze ook Ulysses Vloot, die daar voorbij voer, door deze zoete toonen, in haar net zoeken te krijgen; doch den Vorst deed zijn volk de ooren met was toestoppen, op dat zy het zoet geluyd der Zyrenen niet zouden hooren, en alzoo zijn zij dat gevaar ontkomen.

[p. 275]
Niet, dat mij d’een’ belas met Kolchisch tooverminnen (o);
    Niet, dat mij d’ander schonk haar statelijke trouw (p);
Elk loofde, datse mij den sterfdraad overwinnen,
    (40) Elk, d’onderaardsche reys van Styx ontleggen zouw.
’k Heb u nochtans gezocht, en al dees schat verstoten,
    Die zoo veel uytstaan most ter Zee, zoo veel te Land.
Maar gij zult nu licht, in dees vrouwe naam geschoten,
    De rest niet overzien met een bedaard verstand;
(45) En wat mij Circe (q), en mij Calypso (r) waard mag wezen,
    Met onbekende vrees gantsch opgetogen staan.
Voorwaar doe ik heb van Antinoüs gelezen,
    En d’andre, is mij, helaas! mijn bloed en geest ontgaan.
Bij al die glaasjes, en bij al dat vrijermallen,
    (50) Wat zal ik zeggen? dat gij heus blijft in uw woord;
Hoe kan ook yemand u, zoo gij staag weend, bevallen?
    En werd dat schoone Kroost, door ’t schreyen niet versloord?
Gij zijt ook al verloofd, ’t en zij haar ’t webb’ bedroge,
    En gij staag rusteloos, ’t gedane werk ontdoet; (s)
(55) Het is een vrome treek, maar zoo vaak gij uw oogen
    Met weven krenkt, zoo vaak die treek u d’uitval spoed.

    (o) Circe, de Dochter van Sol en Perze, Zuster van Oëtes, Koning van Kolchos, en Moey van Medea, een vermaarde Tooveres; daar Ulysses een wijl tijds bij was, en Telegonus bij teelde. (p) Kalypso, een Zeenimph, de Dochter van Oceánus en Thetis, die in ’t Ogyzisch Eyland heerschte; en Ulysses, op hope van zyn Houwelijk, mede lang ophield. Deze beyde beloofden Ulysses onsterffelijk te maken: ziet Homerus lib. 5. Odyss. (q r) nu vermeld. (s) Als Penélope van haar Vrijers niet met vreden gelaten wierd, zoo [p. 276] beloofdeze d’een en d’ander haar Trouw te volbrengen, als haar Web afgewrogt zoude zijn; ’t welk op dat het nooyt geschieden mogt, ontdede zij ’s nachts, ’t gene zij daags gedaan had.
_________________________________________

Ach Polypheem! ’k had best verslonden door uw tanden,
    Mijn leven, schuw voor zulk een herteleet, geënd. (t)
’k Had best gevallen door der Tracianen handen,
    (60) Doe ’k mijn verstrooyde Vloot t’Ismaar heb ingewend (v);
Mijn bloed best doe geplengd voor Plutoos zwarte Altaren,
    Doe ik het noodlot schorte, en Styx gevaar ontquam (w);

    (t) Als Ulysses, na lang doolen, in Sicilien aanquam, zoo is hij aldaar in het Hol van Polyphemus, met twaalf van zijn Makkers, gegaan; waarvan ’er den Reus zes verslonden hebbende, is Ulysses, die hem, met een brandend hout, zijn eenig oog uytstak, met zijn zes overgeblevene Gezellen, in rammevachten, daar uytgeraakt, en ’t gevaar ontkomen. (v) Een Stad in Tracien, daar Ulysses, van wegen ’t onweêr, zijn Vloot liet havenen, en eyndelijk noch met groot gevaar van daan quam. (w) Ulysses is door de Revier Styx in de onderaardsche Rijken, bij der Dooden Schimmen gekomen, alwaar zijn Moeder, en andere, hem veel voorzeyden: Hij verhaald nu wat hij daar gezien heeft.

[p. 277]
Daar zag ik, ’t geen uw Brief voor mij vergeefs wil sparen;
    Mijn Moeder die noch leefde als ik de reys aannam (x),
(65) Zij zey mij ’t eygen werk mijns huyschs, en in mijn klachten
    Is zij drie maal van mijn omhelzing afgevloôn;
Ik zag Phylacides die ’t lots geval verachte;
    Dees heeft op Hectors Stad den eersten storm geboôn (y);
Hij is gelukkig met zijn welgeprezen Vrouwe,
    (70) Zij heeft haar waarde man blijde in der dood verzeld (z).
Haar leefdraad was noch niet van Klotho afgehouwen (aa)
    Maar zij kiest deze dood voor d’uur haar toegesteld.
Ik zag, en kost mijn oog van tranen niet betomen,
    Atrides (ai!) mismaakt, door versche moorderij (b);
(75) Dien man had Troje niet beledigd, niet doen schromen,

    (x) Antiklea. (y) Protezilaus werd alzoo genaamd van Phylace, daar hij van daan was. Deze wierd, alzoo hij eerst op den Trojaanschen bodem sprong, om hals gebragt, want het Orakel zulkx had voorzeyd: ziet den dertienden der TREURBR. (z) Laódameya, zijn Vrouw, dewelke haar Man zoo lief had, datse, alsse zijn dood verstond, haar zelven ook ’t leven benam. (aa) Een van de drie Parken, die men zegt des Menschen Leven te spinnen. (b) Agamemnon, die ’t opperste gezag had onder de Grieken, is van Aegystus, die met zijn Vrouw Klytemnestra in overspel leefde, om hals gebragt: ziet den achtsten der TREURBRIEVEN.

[p. 278]
    Hij was ’t dol Nauplion, en ’t gantsch Eubé voorbij (e);
Wat is ’t? Hij heeft zijn ziel geloosd door duyzend wonden,
    Wijl hij Jupijn beschenkt met weêrkomst offerhand (d);
Dees grage boet, schonk hem Heleen voor trouwverbonden,
    (80) Die eerst met vreemde mans haar kuyscheyd bracht ter schand (e).
Ach wat baat mij, als in den hoop der Trooysche Vrouwen
    De Vrouw van Hector en zijn Zuster heeft gestaan (f),
Dat ik liefst Hecuba (g), nu oud, voor mij wouw houwen,
    Op dat ik nooyt in liefd, voor u verdacht mogt gaan!
(85) Zij gaf mijn Schepen, d’eerst, het gruwelijk voorteken,
    Wanneer men haar niet in haar eygen leden vond,
Zij heeft tot eind haars klachts een wreed gebasch ontsteken,
    En stond met een hervormd in een verwoede Hond (h).
Van zulken Monsterstuk deê Thetis ’t water hollen* (i),
    (90) Dat Eolus (k) strax met de felste winden stijft;
Hier door moet ik nu wijd en zijd schipbreukig sollen,
    En raak waar mij de wind en ’t water hene drijft.

    (c) Ontrent deze Kusten liepen veel Grieken in ’t weêromkomen, gevaar,* nademaal de Eubeers wreken wilden de smadelijke dood, die zij haren Koning Palamedes* t’onrecht aangedaan hadden. (d) Hij is in den Tempel vermoord. (e) Heleen liep met Paris wech. (f) Andromache en Polijxena of Cassandra. (g) Koningin van Trojen. (h) Hekuba is in een Hond veranderd: ziet het dertiende boek der Herscheppinge. (i) Zeegoddin. (k) God der Winden.

[p. 279]
Maar zoo Tyresias (l) zoo voorberaân van ’t blijde,
    Als een waar wichelaar mijns onspoeds is geweest,
(95) Zoo heb ik ’t al wat hij me op Land en Zee te lijden
    Voorzeyd heeft, uytgestaan, en zworf nu* met goê geest.
Nu komt mij Pallas,’k weet niet op wat Strand, verzellen.
    En trekt mij daar heen, daar ’t den Reyzer veylig leyd;
Ik heb nu Pallas eerst, na Trojens nedervellen,
    (100) Gezien, te middertijd, wasse in verbolgentheyd (m)
Al wat eer Ajax deê heeft hij voor all’ ten ende
    Alleen misdaan, als een gemeene Argiven haat (n).
Noch uw Tydides (o), wiens krijgsdapperheyd zij kende,
    Heeft zij verschoond, dieze ook ter dood toe dolen laat.
(105) Noch Teucer Telamons telg, en der Trooysche Vrouwe (p),
    Noch hem, voor wien een Vloot van duyzend Schepen waar.

    (1) Een voornaam Wichelaar van Thebe, die Ulysses veel voorzeyd heeft. (m) Van Pallas gramschap, om dat Ulysses haar beeld onwaardiglijk geroofd hadt, is op meer plaatsen gewag gemaakt. (n) Daar zijnder twee met den naam van Ajax geweest, beyde uytnemende Vorsten onder de Grieken; de eene was Ajax, de Zoon van Telamon; d’ander Ajax de Zoon van Oileus. deze heeft Kassandra, in den Tempel van Pallas, verkracht en onteerd; waar over de Goddin ook op hem verstoord zijnde, hem, met zijn byhebbende Grieken, zeer deed zwerven en doolen. (o) Diomedes, de Zoon van Tijdeus, en Koning van Aetolien, hier voren verhaald. (p) Telamon heeft Teucer geteeld bij Hezióne: ziet den vijfden der MINNEBRIEVEN op den letter (i).

[p. 280]
Welzaalge Plisteens Zoon, die’t zij, waar’t zij, aanschouwen
    Kost uw liefwaarde Vrouw; zij maakte uw hert niet zwaar (q).
’t Zij dat de winden, of de Zee u tegensparde,
    (110) Uw min en is u tot geen ramp of druk weêrstaan;
Geen wind of stroom had macht dat zij uw kusjes marde,
    Uw armen konden staag omhelzen en omslaan.
Och of ik meê zoo doolde! uw bijzijn zouw de baren
    Verzachten, Vrouw, met u zouw mij niets lastig zijn.
(115) Dat ik versta mijn zoon (r) met u noch wel te varen.
    Verlicht nu zeer mijn hert van veel bekommerings pijn;
Die, ’k nochtans klaag, dat nu weêr door de holle stroomen,
    Na ’t Herkuleesches Sparte (s), en ’t Nestorsch Pylos gaat (t);
’k Houw van die liefdzucht niet vermengd met zoo veel schromen,
    (120) ’t Was al lang dwaasheyd, dat men hem daar reyzen laat.

    (q) Wie dit is weet ik niet; de Historien zeggen, dat Agamemnon en Menelaus Zonen zijn geweest van Plisthenes, en dat zij Atriden genaamd zijn geweest, om dat zij bij haar Vaders Broeder Atreus opgebragt zijn: Laat dit alzo wezen; wie van beyden heeft zijn Vrouw mede in den togt gehad? Menelaus altijd niet, want die was bij Paris te Trojen; zoo moest het Agamemnon zijn, dezes Vrouw heeft nochtans, in zijn afwezen, met Aegystus geboeleerd; ’t en ware men zeyde, dat Aegystus mede ten togt was: Den Lezer gevoele hier van wat hem geliefd. (r) Telemachus. (s) Of Lacedaemon. (t) Hier voren vermeld.

[p. 281]
Maar ’t ramp is op zijn eynd, de Zanggod (v) riep mij tegen,
    Weet Vriend; dat gij haast van uw Vrouw omarremd werd;
’k Zal maar voor u alleen zijn kenbaar, veynsd uw zegen
    Met loosheyd, en bedekt de blijdschap in uw hert.
(125) Niet om te vechten, of in open strijd te loopen;
    Dus heeft hij mij voorzeyd van zijn lauriervertoog (w),
Licht onder ’t tasten, als de glazen staan te hoope,
    Zal het goê tijd zijn voor des wrekers wapenboog,
En men flux in d’onziene (x) Ulysses zich ontzetten;
    (130) Ach ’k bid dat doch die dag wat haast kom voor den dag!
Die blijde ons bed vernieuw, en oude kamerwetten,
    Dat gij uw Lief, en ik mijn Lief genieten mag.

    (v) Apollo. (w) Laurus word bij de Pöeten veeltijds voor Apollo zelfs genomen, om dat hem de Laurier toegewijd is. (x) Onzien, om dat hij in bedelaars kleeden komen zoude.

Continue
[p. 282]

Inhoud van den tweeden Brief.

MET dezen Brief, doet DEMOPHOÖN zijn best, om zijn verwetene trouwloosheyd te zuyveren, ende zijn wederkomst, die hij lang, boven zijn belofte uytgesteld had, te ontschuldigen, veel reden en oorzaken tot dien eynde bijbrengende. Dan zeyd hij dat hij van de zijne daar van daan gehouden werd; ende bestraft over zijn toeving, die hij in Tracien by Phyllis gemaakt had; dan staat hij zijn zaak, met de ongelegentheyd van reyzen voor. Eyndelijk beloofd hij haar, dat hij eer korten, ook tegen de aldergrootste onstuymigheyd der Zee, bij haar meende te komen; het welk hij ook, zoo sommige meynen, volbracht heeft. Doch al eer hij aanquam, had Phyllis van wegen haar ongeduldige liefde, haar in een strop verworgd; Zij is door barmhartigheyd der Goden in een Amandelboom, zonder bladeren, veranderd; dewelke doe DEMOPHOÖN die omhelsde, als ofse de aankomst [p. 283] ende het bijzijn van haren Bruydegom voelde, terstond loof en bladeren schoot. Men zegt dat de Amandel voornamentlijk van den ZEPHYRUS of weste wind, die zijn wech door Attica ’t Atheensche Land na Tracien neemt, bloeyd en groeyd; wijl den ZEPHYRUS zoo veel is als ζωηφόρος dat is levenbrengend; nademaal zij de planten en kruyden begunstigd om te botten en te spruyten. En daar van daan komt de verdichtsel of spreuke, dat PHYLLIS vreugde toond en wel tierd, om dat haar Minnaar van Athenen wederkeerd.


Demophoón aan Phyllis.

DEmophoön schrijft, uyt zijn Vaderstad Athenen;
    Zijn Phyllis, en denkt aan ’t geschonke Vaderland;
Meend niet dat andre liefde, en Vrouw uw lief ontlenen,
    Maar dat hem het geluk nu vrij wat tegenkant.
(5) Uw Schoonvaâr Thezeus (a), om wie gij vergeefs mogt beven,
    En die misschien uw vier gestookt heeft om en d’om,
Is van een snoode Gast uyt Rijk, en Erf verdreven (b),
    Dit eind geniet hij van zijn hoogen ouderdom.

    (a) De Vader van Demophoön, en, bij gevolg, de Schoonvader van Phyllis, dewijlze zijn Vrouw meende te zijn. (b) Menestheus heeft Thezeus uyt Athenen verdreven: ziet Plutarchus in vita Thesei.

[p. 284]
Wiens wapenkracht sloeg de gemaanschilde Amazonen (c)
    (10) Daar hij een waard Gezel des groote Alcides (d) wier;
Die van groot vijand zich gemaakt heeft Minos Zone (e),
    Doe hij verwonnen zag de horens van zijn Stier.
Mij werd uytlandigheyd verweten, en mijn Broeder (f)
    En lijd niet dat ik zwijg noch mij ook houw bewust.
(15) Wijl gij zijt, (zegt hij) uw beminde Phyllis hoeder,
    En uwe hertsgloed in uytheemsche liefde blust,
Is onderwijl de tijd voorvluchtig ons ontgleden,
    En een beklaaglijke uur uw toeving ondergaan;
Gij had licht ’t ongedane of konnen tegentreden,
    (20) Of immers in ’t gedane ons toeval bijgestaan.
Daar gij meer lust had in de Rodopesche Rijken (g),
    En ’t Meysje, om wie gij meer dan alle Rijken geeft.
Hier bulderd Athamas, daar hoor ik mij deurstrijken,
    Van Ethra d’ouwe Vrouw nu bijna uytgeleefd (h).

(c) De Amazonen waren die strijdbare Vrouwen, daar in den eersten Brief gewag af gemaakt is; zij droegen Schilden, op de manier van een halve Maan. (d) Herkules; die ook met de Amazonen gestreden heeft. (e) Als ’t lot op Thezeus gevallen was, om na Kreten gezonden, en van den Minotaurus opge-eten te werden, zoo versloeg hij hem, en maakte door hulp van Ariadne des Koning Minos Dochter, uyt den Doolhof te komen, die hij tot zijn Vrouw nam. Ziet den tienden der TREURBR. (f) Hippolytus, of Athamas. (g) Dus werd Tracien genaamd, om dat aldaar den Berg Rhodope leyd. (h) De Vrouw van Egeus ende Grootmoeder van Demophoön; vele meenen [p. 285] dat dit die zelve Ethra is geweest, daar wy veel gewag af gemaakt hebben in den Brief van Heleen aan Paris; maar uyt de omstandigheden en de tijd, kan ik zulks niet wel toestaan, behalven dat die Ethra, over al dingen toegeschreven werden, die meer Jonkvrouwen dan oude luyden passen.
_________________________________________

(25) En dat de hand haars Zoons haar oogen niet mag sluyten,
    Verwijt zij, dat dit mijn, dus lange, toeving deê.
Voor mij, ’k ontken ’t niet, men zag haar veel klachten uyten,
    Wanneer mijn Schip lag op de Traciaansche Reê;
Demophoön, wat toeftge, uw zeyl werd van de winden
    (30) Geëyscht; Demophoön ziet op uw Vadergoôn;
En neemt tot voorbeeld zelfs uw Phyllis en Beminde,
    Die mind, zoo, datse nooyt verlaat haar Land en Woon;
Zij bid niet dat zij u verzel, maar gij wild keeren,
    Die haar Barbarisch Rijk meer dan uw Rijxkroon acht;
(35) Ik weet nochtans dat ik mijn wensch vaak, en begeren,
    Door tegenwind ontfing, onwetend, in dees klacht,
Dat ik vaak uwen hals omhelzende; overblijde
    Was, dat de Zee al weêr op ’t felste wierd verwoed;
’k Zouw dit niet schromen voor mijn Vader te belijden,
    (40) Dat uw mildadigheyd mij stelde op vrije voet
Gij zult bekennen dat ik niet onvoelig scheyde
    Van Phyllis, noch mijn Zeyl voorbarig gaf de schoot;
Ik schreyde, en bleef noch vaak, vertroostende u die schreyde,
    Schoon ik den dag van mijn vertrek zoo vast besloot.
(45) Men geeftme een Tracisch Schip; ’t geen Phyllis kon niet* schenken,
    Belastse maar dat niet te spoedig wech mogt gaan.
[p. 286]
Vergeef het, die ’t belijd; wild op Minoïs denken (i),
    Zijn oude liefd’ en heeft met hem noch niet gedaan (k);
Hij zeyd, zoo vaak men hem ’t gestarnte ziet aanschouwen,
    (50) Dat Meysje, dat daar aan den Hemel praald, was mijn.
God Bacchus last, dat hij zijn uytverkoren Vrouwe
    Hem wijk, zoo moet hij aan verlating schuldig zijn.
En na mijn Vaârs doen, scheld men mij ook vals te zweren,
    Gij straf Zithoontje (l) vraagt geen reên van mijn verblijf,
(55) Noch acht niet ruym genoeg mijn pand van weêr te keeren,
    Schoon mij geen andre liefd weerhoud, geen ander Wijs.
Hebt gij geen kennis van ’t verdrijven en verderven
    Van Theseus, en ’t verhaal van ons ellendig Huys>
Hoord gij niet van mijn rouw om ’s Vaders droevig sterven?
    (90) (Helaas ’k heb boven dit verlies noch zwaarder kruys!)
Niet van Broêr Hyppolijt? die zich in ’t paardehollen
    Door rotz en klippen, tot aan Zee, in stukken rijd (m).

    (i) Ariadne, alzoo genaamd, om datse de Dochter van Minos was. Thezeus liet haar op het Eyland Naxus zitten, en ’s morgens, heymelijk van haar zijde opstaande, voer met zijn Schepen heen: zij is eyndelijk van Bacchus opgenomen, daar zij nu zijn Vrouw is, en met een krans van Sterren aan den Hemel praald. (k) Thezeus. (1) Hij noemd Phyllis alzoo, om dat Sithonien een gedeelte van Thracien is, daar zij heerschte. (m) Als Thezeus Ariadne had laten zitten, en zij van God Bacchus opgenomen was, zoo nam hij haar [p. 287] Zuster Phaedra ten houwelijk; die, in haar Mans afwezen, zeer verliefde op zijn Voorzoon Hippolytus; doch hy was zoo zeer ter jagt genegen, dat hij haar geen gehoor gaf: zij, ziende dat hij haar onkuyssche begeerte niet wilde inwilligen, heeft hem aan zijn Vader, haar Man, beklaagt dat hy haar had willen verkrachten: Hippolytus, merkt dat zijn Vader, door de treken van zijn Stiefmoeder, in haat tegen hem ontsteken zijnde, hem om hals wilde brengen; neemt hij derhalven de vlucht aan, en, op een wagen zittende, rijd de Zeekant langs; als hier de Zeekalveren, die doe ter tijd op strant waren, haar zelven, met een groot gedruys, in zee smeten; zoo zijn de paarden daar zoo van verschrikt, datse begonden te hollen; ende Hippolytus over klippen en rotsen rukkende, ellendig om hals holpen. Eskulapius heeft hem, naderhand, uyt de onderaardsche poelen, weder geroepen ende levend gemaakt: hij is doen na Italien gegaan, om zijns Vaders gramschap niet meer onderworpen te zijn.
_________________________________________

’k Ontschuldig nochtans niet mijn weêrkomst; schoon ’t lotrollen
    Mij staag nieuwe oorzaak geeft, eysch ik maar kleyne tijd.
(65) ’k Zal Vader Thezeus (’t geen mij rest) eerst Grafsteê bouwen,
    Laat hem ter aard’ gaan met lijkstaatzij, na zijn staat.
Geef mij verlof en tijd; ’k verblijf niet uyt ontrouwe;
    Ja ’k weet geen Land, dan ’t uw, daar ik mij op verlaat.
[p. 288*]
Al wat gemak ik kreeg, na dat Pergaam verbrande,
    (70) Wat toeving, d’oorlog, of de Zee mij heeft gedaan,
Was Tracien alleen, ’k houw hier mijn Vaderlanden,
    Dit zie ’k voor eenig scherm van al mijn rampen aan.
Zoo ’k noch geen zinnen mis. Doch ik sla ’t minste gade,
    Dat ik nu een rijk Hof heb, ’t welk’t Atheensch niet wijkt,
(75) Noch stootme aan ’s Vaders ramp, noch ’s Moeders euveldaden (n),
    Noch dat Demophoön’t geluk nu schier bezwijkt.
Kom; neemt; gij zijt mijn Vrouw, en dat ik aan wouw randen
    ’t Phebésche Troje (o), een krijg die tien jaar duuren zouw?
Gij hoord, Penélopé, die prijstme in alle Landen,
    (80) Een levend voorbeeld van een onbevlekte trouw (p).
Zij heeft een treek met haar trouwhertig webb’ verzonnen,
    En ’t nakend Houwlijk staag met kunsjes afgeweerd,
Wijl zij het geen zij daags spon, ’s nachts weêr heeft ontsponnen,
    En haar gedane werk weêr is in wol verkeerd (q).
(85) Maar Phyllis gij vreesd dat de Tracen nu verachten
    Uw Houwlijk, kond gij straffe in yemands armen gaan?
Neemt gij ooyt trouwen van een ander in gedachten?
    En kan die vrees (r) noch uw meyneed niet tegen staan?

    (n) Phaedra heeft haar zelven om ’t leven gebragt. (o) Trojen is onder ’t snaargeluyd van Phoebus Lier gesticht en gebouwd: ziet den eersten der MINNEBR. op de tweede letter (g). (p) Penélope sloeg alle Minnaars standvastig af, tot dat Ulysses weder quam. (q) Ziet den eersten brief op de eerste letter (s). (r) Te weten de vrees, dat de Tracen u verachten.


[p. 289]
Och wat een leed zal u die daad, ach wat roo kaken
    (90) Verwekken, als gij ziet van dicht mijn Zeyl en touw!
Gij zult lichtvaard’ge dan te laat uw klachten wraken,
    En zeggen ach ik zie Demophon (s) was mij trouw;
Demophon komt weêrom, misschien door ’t vreesljk woeden
    Van booze winden, en een brijsschend watervak;
(95) Ach waarom most ik mij, tot ’k weet niet wat schuld spoeden!
    Ik brak de trouw, die’ k heb geklaagd dat hij mij brak.
Volherd doch, ach volherd eer dus, dan nieuwe ellenden,
    Dan, Phyllis, droever maar van u mijn boezem naakt!
Wat stroppen dreygd gij u? o ramp! wat gruwlijk ende?
    (100) Dat Volk heeft ook al vrij te stoute Goön geraakt.
Laat blijven, bid ik, merkt het Huys met schand beladen
    Van ontrouw, straffe, met geen dubble vlek van schand (t)
Dat Gnosis ’t noodlot trof (v) verschoond mijn Vaders daden;
    Ik ben niet waard, dat men mijn naam met valsheyd brand.
(105) Nu voer die wind mijn Brief, die eerst mijn zeylen lade,
    ’k Zal komen, maar nu houdme een deugdzaam werk van kant.

    (s) Men zegt zoo wel Demophon, als Demophoön. (t) De eene schand is, dat mijn Vader Ariadne verlaten heeft, de tweede zou zijn, dat ik u verliet. (v) Alzoo werd Ariadne genaamd van de Stad Gnossos, in Kreten, daar haar Vader Hof hield.

Continue
[p. 290]

Inhoud van den derden Brief.

PARIS, om dat hij den houwlijxband had gebroken, wijl hij, zijn Vrouw ENONE verlaten hebbende, HELEEN ontschaakt ende te Wijve genomen hadde; bekend terstond, in ’t begin van zijn Brief, dat hij ENONE ongelijk gedaan heeft. Daar na zich zelven ontschuldigende, werpt hij de misdaad op den hals van KUPIDO, die men niet wel tegenstaan kan, maar die zonder eenige reden, de verliefde trekt daar hij begeerd: en ook bijzonderlijk in haar beschoren lot; ’t welk hem HELEEN, al lang eer hij haar kende, toegeschikt had. Eindelijk na dat hij haar noch zeer neemt te loven en te verheffen, zoo vermaand hij haar tot geduld, zeggende, dat zij, die zoo ervaren was in de kunsten van APOLLO en HECATE, nu haar krachten behoorde in te spannen, om of PARIS zijn nieuwe liefd, weêr op haar te doen verandren, of haar zelfs, van haar oude liefde te genezen.
[p. 291]
    Men zegt dat Enone in zulken hevigen en gestadigen gloed van liefde op PARIS blaakte, dat zij, als hij van PHILOCTETES met een pijl dood geschoten zijnde, bij haar gebracht wierd, het Lijk omhelzende, ende de Wonden koesterende, mede den geest gaf, en met hem begraven is.


Paris aan Enone.

MYN hand, beken ik, Nymph, zoekt stof om weêr te schrijven
    U; die zoo billik klaagt, dat ik u heb gegriefd;
Zij zoektse, en vindse niet, zij voeld slechs haar misdrijven,
    t’Ontbinden’t geen zij voeld, verbied haar tweede liefd;
(5) Zoo dees zijn wreedheyd toomd, ben ik van zelfs verwezen,
    Wat helpt het al? uw zaak valt ongelukkig uyt;
De min (a) ontrekt mij, u gewezen, in zijn pezen
    En slavernij; zoo zijn wij ook eens anders buyt.
Gij zijt eerst aan mijn Bed verknocht, en in de bloodheyd
    (10) Mijns jeugts, had gij mijn min, noch onverlept en teer.
Ik was noch niet zoo groot; maar op dien Vaders grootheyd (b)
    Daar gij mij trots op noemd, was ik ook doe een Heer.
Ik dacht nooyt Hector of Deïphobus (c) zijn Broeder
    Te zijn, doe ik en gij met mij de Schapen dreeft.

    (a) Het is op veel plaatsen gezegt, dat de Min voor Kupido genomen werd. (b) Koning Priaam. (c) Twee Zoons van Priaam.

[p. 292]
(15) Ik kon geen Hecuba (d) dan met den naam van Moeder,
    Gij waart wel waard, dat gij haar Snaar voor eeuwig bleeft.
Maar liefd’ aanschouwd geen reên, Nymph, neemt u zelfs te rade,
    Gij zijt gequetst, en schrijft gequetst; noch dat gij mind;
Daar Pan en Satergoôn vaak om uw Houwlijk baden,
    (20) Blijft gij ten eynd, tot u verworpe Trouw gezind;
Te meer noch; dat mijn liefd, door ’t noodlot was beschoren,
    En de Waarzangeres mijn Zuster ’t had voorzien (e);
De naam van Tyndaris (f) klonk mij noch nooyt door d’ooren,
    Noch eenig Vorstestam, die Grieken mogt gebiên.
(25) Nu vind gij ’t alles waar; ’k behouw alleen de wonden,
    Gelijk ik om uw hulp ook nedrig smeeken moet;
Mijn dood en leven is aan uwe macht gebonden,
    Maak nu mijn boezem, d’uw, zoo gij mij leven doet.
’k Weet dat gij weende; doch mits dit ons Zangster (g) wikte
    (30) Spraakt gij, ik bid (ach!) dat dit quaad ver van ons blijf;
Dat dit zoo ’t lot niet schik, schoon het de rest zoo schikte,
    Dat ooyt Enoon, gequetst, kan missen Paris Lijf.
Die eyge min die, mij door zoo veel ramp ooyt zwieren,
    Nooyt aarzlen deed, (houw, ’t mij ten goe) doet u ook schaad.

    (d) Vrouw van Priaam, Koningin van Trojen. (e) Kassandra, ook op veel plaatsen vermeld: ziet den eersten Brief, op de eerste letter (g). (f) Alzoo werd Helene genoemd, om dat zij, menschelijkerwijze, de Dochter van Tyndaar was; alhoewelze bij de Oude verdicht is uyt Jupijn geteeld te zijn. (g) Kassandra.

[p. 293]
(35) Die God heerscht als hij wil op wreedgehoornde Stieren (h),
    Hij steekt als ’t hem beliefd Jupijn in pluymgewaad (i).
Heleens gedaant wierd zoo ten Hemel, niet geprezen
    Op Aarde (o schoone Beeld geboren tot mijn gloed!)
Zoo niet Jupijn had in een Zwaan vermomd* zijn wezen:
    (40) Hij viel op Danaë eer als een gulde vloed (k),
Hij quam als Vogel het pijndragend (l) Yde aanschouwen (m),

    (h) Jupiter verliefd zijnde op Europa, de Dochter van den Koning Agenor, veranderde zich in eenen schoonen Stier; dewelke Europa eerst aanschouwde, daar na streelde, en eyndelijk op zijn rugge ging zitten; doe liep hij met haar deur de Zee, en bragtse behouden uyt Phaenicien in Kreten: ziet het tweede boek der Herscheppingen, op ’t eynde. Ten ware men dit op den Stier van Pasiphaë wilde uytleggen, ’t gene, mijns oordeels, niet wel sluyten zou. (i) Jupiter op Leda verliefd zijnde, veranderde zich in een Zwaan, en liet zich zoo koesteren in haar schoot, daar hij Helene, met Kastor en Pollux bij teelde. (k) Hy is mede op Danaë verliefd, en quam, als een gulden Regen, in haar schoot vallen; daar Perzeus uyt voort gekomen is. (1) Hij ontstak ook in liefde op Ganimedes, en veranderde zich in eenen Arend, en den schoonen Jongen opnemende, vloog met hem ten Hemel; alwaar hij nu onder ’t getal der onsterffelijke gerekend werd, ende Jupijns Schenker en Tafeldienaar is. Hier van werd Jupiter bij de Schilders altijd met een Arend uytgemaald. (m) Den Berg Yda was vol masten en Pijnboomen.

[p. 294]
    Hij stond in ’t midden van Agenors Horenvee (n);
Wie zouw geloovcn dat Alcides zich liet houwen
    Aan Juffertaak? De Min was ’t die hem spinnen deê (o).
(45) Men zegt ook, dat hij zat in ’t Coosche Meysjes kleeren (p)
    En men zag haar in de Nemesche Leeuwe vacht (q).
Enoon, mij heugt dat gij Apol (’k meld mijn oneere)
    Ontvlucht hebt, en mijn Bed, meer dan het zijn geacht (r).
Niet dat ik meer was dan Apol; maar dat zijn schichten
    (50) Cupido met dees zin u toeschoot van zijn boog;
Doch zulken waarden Boel kan noch uw schâ verlichten,
    ’t Is ’t zaad van God Jupijn (s) dat ik voor u verhoog.
Maar mij raakt minst, dat zij van’t grootste zaad der Goôn is,

    (n) Dit is nu gezegt op de letter (h), (o) Herkules, die sterke en dappere Held, was zoo verslaafd, eerst op Omphale, Koningin van Lydien; daarna op Yóle, de Dochter van Eurytus, Koning van Echalien; dat hij met baar, in Juffers kleederen en verciersels, zat en naayde en spon: ziet den negenden der TREURBR. (p) Herkules trok Omphales kleeren aan. (q) Omphale schikte baar met Herkules tuyg op; te weten, met zijn Knods, ende het Nemésche, of Kleonésche, Leeuwevel, ’t welk Herkules op zijn slinker schouder droeg. (r) Apollo had Enones maagdom eerst genomen, waarom hij haar ook de kunst van Artsenijen, en een waarzeggenden Geest gaf: ziet den vijfden der TREURBR. op letter (v), (s) Heleen geboren uyt Jupijn.

[p. 295]
    Mij treft alleen, dat men geen schoonder Kroost en vond.
(55) En och of ik was een slecht keurder van ’t geen schoon is!
    En, Pegazesche Nymph, op Ydaas (t) Heuvels stond!
Zoo zouw mij noch Minerfs, noch Junoos grim doen beven,
    Om dat ik Venus in mijn oogen hield voor schoon (v).
Zij deeld de Minnevlam aan andre uyt, snel, en even;
    (60) Zij matigd na haar wil de Fakkels van haar zoon (w);
Nochtans had zij geen macht haar eygen schicht t’ontmijden,
    De Boog die schoot haar zelfs daarze andere meê queld.
Haar man zey dat hy haar met Mars vond aan d’een zijde,
    Dees klacht is voor de Goôn Jupijn ten toon gesteld (x).

    (t) Hier plagt Paris, met Enone, het veé te hoeden. (v) Het Oordeel van Paris, heb ik verhaald in den inhoud van den eersten der TREURBRIEVEN. (w) Kupido. (x) Venus, de Vrouw van Vulkanus, heeft haar in overspel verloopen met den God Mars: als Sol, die Hemel en Aarde overziet, dit eerst zag, heeft hij Vulkanus het zelve gewezen, en hem daar bij geroepen; die terstond, uyt gramschap, alzoo hij de God van ’t ijzer en staal, en smitskunst is, haar met een geweefsel van zeer fijne, doch sterke ketenen van ijzerdraad, die nochtans onzichtbaar waren, zoo vast aan een schakelde, dat Venus en Mars moesten blijven leggen, gelijk hij haar, in ’t werk der liefde, geschikt hadde, zonder lit of vinger te konnen roeren. Doe riep hij Jupiter, en al de Goden daar bij, om het [p. 296] werk te aanschouwen, makende een groot misbaar ende klacht over het ongelijk dat zijn Wijf hem aandede; alwaar veel gelags omging, ende de twee Lievelingen mooy ten pronk lagen. Vulkaan vloekte en zwoer bij Hemel en Hel, dat hij haar verlaten wilde, en dat zij heen loopen mogt. Merkurius zeyde, dat hij mede zoo wel eens met de gekroonde Venus woude leggen. De Goddinnen waren daar ook bij geroepen, doch bleven’er, om eerbaarheyds wil, van daan.
_________________________________________

(65) Nu rouwd het haar, en Mars ging ver van ginder wijken (y),
    En zy ook wijkende, acht nu meer Anchizes min,
Om dien Anchizes wouw zy Hemelschoon gelijken,
    Tot wraak, vernedrende de hoogheyd van Goddin (z).

    (y) De Zeegod Neptunus, doe ’t spel lang genoeg geduurd had, bad Vulkanus zeer, dat hij de twee Minnespeelders los wou laten, ende het ijzere web ontschakelen, ’t welk hij, na lang quellen, toestond: flukx vertrok Mars na Tracien, en Venus na ’t Eyland Cyprus, alwaar zij, in haar Bosch Paphos, haar Tempel bezocht; met Amoom en Balsem bereukt, en goddelijk gevierd wierd. Dezen gantschen handel beschrijft Homerus in’t breede lib. 8. Odyss. (z) Venus is verliefd geworden op Anchizes, een Trojaanschen Prins, die zeer schoon was, en zijn tijd meest op ’t [p. 297] land, in de Valleyen van Yda, deurbrogt, met vee en jagen. Zij toonde haar op ’t allerschoonst, ende welriekends voor zijn oogen; ontveynzende nochtans datse een Goddin was, tot dat zij met hem een wijl tijds ter koets gelegen hebbende, hem uyt slaap ontwaakte, en in volle glantsch voor hem stond, belastende dat hij geen Mensch zeggen zoude wat ’er geschied was.
_________________________________________

Wat wonder is ’t dan dat die Min my kost verblinden,
    (70) Die Min waar onder ik ook nooyt kost veylig staan.
Atrides mind gequetst, die’k ongequetst beminde,
    z’Is met my ongequetst met een op ’t pad gegaan.
Nu zie ik voor dees roof my wonder spel beloven,
    En duyzend Schepen gaan gewapend na Pergaam,
(75) Ik vrees niet, dat men des krijgs oorzaak niet zal loven,
    Haar Kroost is waardig dat het Vorsten rot te zaam.
Geloofd gy my niet, ziet op ’t Heyr der felle Atriden (aa)
    Die men dus wedereyscht, strekt mij ook dus tot vrees.
Doch ziet gij hoop, dat gij die zin my steld ter zijden,
    (80) Waar zijn u kruyden dan, en zang die my belees?
Daar niemand u gaat in Apolloos kunst te boven,
    Die waarlijk droomd met de Phebésche Hecate (b)?
My heugd dat ik met u heb Star en Maan ontschoven
    Door Neveldamp; dat ik met u den dag afsneê.

    (aa) Agamemnon en Menelaus, oversten der Grieken. (b) Hekaté werd ook Phoebé genoemd, om datse de Zuster van Phoebus is: Zij is de Goddin der Tooverkunst en wonderdaden.

[p. 298]
(85) Ik hoede d’Ossen, ’k stond verbaast, dat ik de Beeren,
    En Leeuwen vreedzaam op uw woorden voort zag gaan;
Wat zal ik melden, dat op uw ontbod van keeren,
    Bey Xanth, en Simoïs (c) zijn loop most tegenstaan.
Hoe vaak stond zelfs verzet in de belezen stroomen
    (90) Uw Vader, als een die zijn Dochters werk mistrouwd (d)!
Enoón nu is ’er plaats, gaat; hy heeft voorgenomen
    Nu, of uw Minnevier, of ’t mijn te maken koud.

    (c) Twee vermaarde Phrygische Rivieren: De Xanth werd gezeyd de Vader van Enoon te zijn; alhoewel zommige willen dat het een ander zij. (d) Wat dit, en het volgende, te zeggen is, laat ik een ander oordeelen.

                        EYNDE.

Continue
[p. 299]

Aan mijn

Vriend tot *** Rotterdam,

Over het toezenden der

TREURBRIEVEN

HIer is de Treurtaal dan, van driemaal vijf VORSTINNEN,
VORSTINNEN, of altijd, die, en wie VORSTEN minnen,
    Daar uw Kalliope nieuwsgierig na verlankt;
    Verlankt, maar die terstond niet wel zal zijn bedankt;

(5) Om dat een heesche Gans, voor heldre Zwanelessen;
Hier steekt het rouwtrompet van Nasoos Minprincessen.
    Ik sprak eens van een kind, nu is het voortgebracht,
    Maar ’t is een misgestalt, en schepsel van de nacht,

[p. 300*]
Een Monster, een Chimeer, en aller Dichtren schande;
(10) Onwaardig dat het raak uw priesterlijke handen.
    Het komt noch traag, als of ’t een Herkules zou zijn,
    Uyt een driedubble nacht van d’Oppergod Jupijn.
Nu denkt gij aan die tijd, dat ik Apolloos Tempel
Bezocht; en met mijn Brief dorst naken uwen drempel:

    (15) Besluyt ook eens, niet na mijn doen, maar na gij zelf
    Zoud doen, indien mijn reuk getreft had aan ’t gewelf,
Daar zijn bestraalde Koets zoo schoon, en heerlijk, flonkerd,
Hoe zou die Minnetoorts zoo zichtbaar zijn verdonkerd?
    Want ik in zoo veel tijds wel tien en tienmaal meer

    (20) Gerijmd heb, doe Apol begunstigde mijn veêr.
Maar ’k weet wel wat mij schort; ik stond in’t eerst al stijver
In mijn Godsdienstigheid, ik laat dien heyl’gen ijver
    Vernielen door een drift van andre aantrekklijkheên,
    Ver van d’Aóónsche rey, en ver van Cythereen.

(25) En als ik dan eens spraak met mijn Goddin zal houwen,
Zoo sink ik in een poel van enkel misvertrouwen,
    De zelfsgeteelde straf van ’t vroegende gemoed;
    ’t Geen mijn standvastigheid zoo vaak verwagg’len doet.
Doch ’t is niet eers genoeg dien luijster zo t’ontluistren,

[p. 301*]
(30) En dat een loome vrees mij eeuwig in zal kluystren;
    Ik heb van nu voortaan bj Pindus, en zijn God,
    Ten dierst gezworen, dat, zoo mij maar ’t minste lot
Van Febus Priesterschap mag werden aanbevolen,
Ik, met een reyn gewaad, en moedig zal gaan dolen

    (35) Op Pindus, en Parnas, Aóón, en Helikon,
    Daar Aganip, en het Kastalisch Hengstebron,
Uyt zilvere aders springt, en reuk uyt Muskuskoffren;
Om mijn gemijterd Hooft voor eeuwig altijd t’offren,
    Ten dienst van al die geen die hem ten dienste staen,

    (40) En van Melpomene, myn waardste Deliaan.
Dan kan ik van Belloon, van Ruyters, en van Paarden,
Van Lants, en Beukelaar, van Schilden, en van Zwaarden,
    En hoe de Krijgsschalmey ooyt bloedige Oorlog stak,
    Met Maro en Lukaan, doen davren ’t Hemeldak.

(45) Dan kan ik de gordijn van Venus open schuyven,
En mij, met
NAZO, zacht verlusten op ’er duyven,
    Tot d’Ambrozyne geur van haar Ydalisch hoofd,
    En d’alverwinbre glans, mijn kracht heeft afgesloofd.
Dan kan ik Amaril, en Doris, met Laurieren,

(50) Voor hals- en armcieraad, zoo veel ik wil, vercieren;
    En in den luyster van haar oogjes spieglen gaan,
    Gedienstiger, dan ooyt een Minnaer heeft gedaan.

[p. 302*]
Ik zal myn Doris noch met Lauwrekrans behangen,
En maken haar eens trots, en moedig, door mijn zangen

    (55) (Gelijk Sekundus, ’t kroost van schoone Julia,
    Zijn Brandheldin bezong, en snee ’t op ’t koper na,
Om staag in ’t doolhof van haar oogen te verwarren)
Als ik de stralen zie van haar ontsteke starren.
    Maar Doris heeft noch nooyt mijn lippen zoo ontmaagd,

    (60) Schoon zij de Tulp, en Roos, op hare wangen draagt,
Dat ik haar met een kus, van zichtbre min, quam groeten,
En knielde voor ’t altaar van heur Heldinnevoeten.
    Mijn Themis heeft my vrij wat anders gemanierd,
    Doe zij mijn hoofd eens heeft gekeuveld en gecierd

(65) Met d’achtbre Diádeem, en maagschappe gewaden,
Die ’k nooyt benevlen zal door damp van euveldaden.
    Ik heb haar eens beloofd, met diergezwore trouw,
    Dat ik, voor andre, alleen haar Godheyd vieren zou,
Zoo lang de Rubikon* van haar geheym zou duuren,

(70) En ik het heylig Recht te rechte kan bestuuren;
    Schoon dat de Minnegod mijn vriendelijk lachte toe,
    En Venus vaak beloofde een Rhodepeésche Schoe.
Maar Doris is een Kind van uytgeleze schoonheyd,

[p. 303*]
Wel waardig datmen haar voor mijn Goddin ten toon leyd;
    (75) Ik acht haar hemelhoog: Noch acht ik Themis meer.
    ’k Zal die Godsdienstiglijk, en met ontsaglijke eer,
Noch offren, als ik doe, zes Lente- en Zomertijden;
Dan weet ik, datse mij geen Nimphje zal benijden.
    Als ik die dagen eens, met vlijt, heb doorgebragt,

    (80) En dat mijn eenzaamheyd na teere weelde tragt;
Voor zorg, laat Doris dan mijn vrijheyd vrij verslaven,
En in de diepste kuyl van haren schoot begraven,
    En smelten merg en bloed op een verzengd autaar,
    En teuglen met een vlecht van ’t blondgekrulde haar,

(85) Dat hals en schoudren van Mygdonisch Marmer dekte.
Maar ’t scheeld geen derdendeel, of ik met Doris gekte;
    Apollo, roep mij weêr tot uw verheve Throon,
    Die met uw heldre Pruyk ’t Paleys van al de Goôn
Bestraald, en Pindus, ver voor Pelion, begunstigd;

(90) Zoo maar een vonkje van uw Geest mijn Geest bekunstigd,
    Zoo bidde ik dat gij mij in ’t goude water wast,
    En een Bataafsche Laars zoo aan de voeten past,
Als hem, die
Koningsklagt, gezalfde Treurtooneelen,
Aan ’t Amsterdams Atheen, hoogdravend, gaf te spelen:

[p. 304*]
    (95) Dat ik bij Erato d’yvore Luyt leer slaan,
    En met Terpsichoré vaak mag ten reye gaan;
En als ik op de kruyn van ’t Hemeltin zal stappen,
Zoo stijft mijn beenen in ’t besteygren van de trappen;
    Maakt mijn grootmoedigheyd in uwen Godsdienst dol,

    (100) Ik deel mijn weetvlijt dan met Themis en Apol.

                                                                    J. CABELJAU.

                                                UYT.

Continue


Tekstkritiek

Behalve de gedrukte errata zijn de volgende verbeteringen aangebracht:

fol. *3r Quantum er staat: Quamtum
fol. *3r enim er staat: enin
p. 24 in of beter: in de brief van er staat: van
po, 25 Lyrnessus er staat: Lyzenos
p. 35 ’(f)’ staat cursief.
p. 64 Dus er staat: Duus
p. 88 Ormeus bedoeld is: Ormenius
p. 94 gedood er staat: gedaad
p. 111 Koning Eta er staat: Koning van Eta
p. 112 ABSYRTHUS er staat: ABSYNTHUS
p. 114 Atropos er staat: Atrops
p. 153 Zingt er staat: Zintgt
p. 153 zij er staat: hij
p. 159 ontvoerd, er staat: onvoerd,
p. 293 vermomd er staat: vermond

Continue