Ceneton D6928
Uitgegeven op 14 september 2003 door dr. A.J.E. Harmsen,
Universiteit van Leiden.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
DE
LISTIGE VRYSTER,
OF DE
VERSCHALKTE VOOGD;
BLYSPEL.
IN VAERZEN AAN BYZONDERE MAAT
NOCH RYM GEBONDEN.
[Vignet: Nil Volentibus Arduum].
Te AMSTELDAM, by
ABRAHAM MARS. 1803. Met Privilegie.
COPYE
VAN DE
PRIVILEGIE.
HET DEPARTEMENTAAL BESTUUR VAN HOLLAND doet te weeten: Alzo ons te kennen is gegeeven by Commissarissen van den Stads Schouwburg te Amsteldam:
Dat der Supplianten Predecesseuren, de Regenten van het Wees- en Oude Mannenhuis der Stad Amsteldam, mitsgaders Regenten van den evengemelden Schouwburg, op den Isten van November, 1787. van Hun Ed. Groot Mog. de Staaten van Holland en Westvriesland, voor den tyd van vyftien achter een volgende jaaren hadden geöbtineerd prolongatie van Octroy, om de Werken, die ten dienste van het Tooneel reeds waren gedrukt, en van tyd tot tyd noch verder in het licht gebragt en ten Tooneele gevoerd zouden worden, alleen te mogen drukken, doen drukken, uitgeeven en verkoopen, en dewyl de Supplianten de voorsz. Werken, zoo van Treur- als Blyspellen, Kluchten, als anderszins, die reeds gedrukt en ten Tooneele gevoerd waren, of in het toekomende gedrukt en ten Tooneele gevoerd zouden mogen worden, gaarne alleen, gelyk voorheen, zouden blyven drukken, doen drukken, uitgeeven en verkoopen, ten einde dezelven, door het nadrukken van anderen, hunnen luister, zoo in Taal- als Spelkonst, niet mogten verliezen, en de tyd der Prolongatie van het voorschreven Octroy was geëxpireerd, en de Supplianten het zelve gaarne weder zagen geprolongeerd:
Zoo keerden de Supplianten zich tot deeze Vergadering, eerbiediglyk verzoekende, dat het ons behaagen mogte, de Supplianten nog voor den tyd van vyftien eerstkomende jaaren, te Octroijeeren, om, geduurende dien tyd, voorsz. Werken alleen te mogen drukken, doen drukken, uitgeeven en verkoopen, met verbod aan allen en een iegelyk, om de voorsz. Werken in het geheel of ten deele te drukken, te doen drukken, te verhandelen of te verkoopen, ofte elders nagedrukt binnen deeze Landen te brengen, uit te geeven ofte te verhandelen, op de verbeurte van alle dezelven, en zodanige boete tegen de Overtreeders, als deeze Vergadering naar haare wysheid zoude gelieven te statueeren, en hier van te verleenen nader Octroy in forma.
ZOO IS ’T, dat wy de zaake en het verzoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wezende ten verzoeke van de Supplianten, uit onze rechte Weetenschap, byzondere Magt en Authoriteit, dezelve Supplianten geconsenteerd, geaccordeerd en geoctroyeerd hebben, consenteeren, accordeeren en octroyeeren hunlieden by deezen, dat zy, geduurende den tyd van vyftien eerst achtereenvolgende jaaren, de voorsz. Werken, in dier voegen als zulks by de Supplianten is verzocht en hier voren uitgedrukt staat, binnen de voorsz. Lande van Holland alleen zullen mogen drukken, doen drukken, uitgeeven ende verkoopen, verbiedende daarom alle ende een iegelyken, de voorsz. Werken in het geheel of ten deele te drukken, naar te drukken, te doen naar drukken of te verkoopen, ofte elders nagedrukt binnen dezelven Lande van Holland te brengen, uit te geeven of te verkoopen, op verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte ofte verkochte Exemplaaren, ende een boete van drie duizend Guldens daar en boven te verbeuren, te appliceeren een derde part voor den Officier, die de Calange doen zal, een derde part voor den Armen der plaatse, waar het Casus voorvallen zal, ende het resteerende derde part voor de Supplianten, ende dit telkens zoo menigmaal als dezelve zullen worden achterhaald: alles in dien verstande, dat Wy de Supplianten met deeze Onzen Octroye alleen willende gratificeeren, tot verhoeding van hunne schade, door het nadrukken van de voorsz. Werken, daardoor in geenen deele verstaan, den innehouden van dien te authoriseeren ofte te advoueeren, veel min dezelven, onder onze protectie en bescherminge, eenig meerder Credit, aanzien, of reputatie te geeven, neen, maar de Supplianten, in cas daarinne iets onbehoorlyks zoude influëren, alle het zelve tot hunnen laste zullen gehouden wezen te verantwoorden, tot dien einde wel expresselyk begeerende, dat, byaldien zy dezen onzen Octroye voor dezelven Werken zullen willen stellen, daarvan geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie zullen mogen maken, neen, maar gehouden weezen, hetzelve Octroy in ’t geheel, en zonder eenige omissie, daar voor te drukken, of te doen drukken, en dat zy gehouden zullen zyn, een Exemplaar van de voorsz. Werken, op groot papier, gebonden en wel geconditioneert, te brengen in de Bibliotheek van de Universiteit te Leyden, binnen den tyd van zes weeken, nadat zy Supplianten de voorsz. Werken zullen hebben beginnen uit te geeven, op een boete van zes honderd gulden, na expiratie der voorsz. zes Weeken, by de Supplianten te verbeuren, ten behoeve van de Nederduitsche Armen van de plaats alwaar de Supplianten woonen, en voorts op poene van met ’er daad versteeken te zyn van het effect van deezen Octroye; dat ook de Supplianten, schoon by het ingaan van dit Octroye een Exemplaar geleverd hebbende aan de voorsz. Onze Bibliotheek, by zoo verre zy geduurende den tyd van dit Octroy dezelve Werken zouden willen herdrukken met eenige Observatien, Noten, Vermeerderingen, Veranderingen, Correctien, of anders, hoe genaamd, of ook in een ander formaat, gehouden zullen zyn wederom andere Exemplaaren van dezelve Werken, geconditioneerd als voren te brengen in de voorsz. Bibliotheek, binnen dezelven tyd, en op de boeten en poenaliteit als voorschreven.
En ten einde de Supplianten deezen Onzen Consente en Octroye mogen genieten als naar behooren, lasten wy allen ende eenen iegelyken, dien het aangaan mag, dat zy de Supplianten van den inhoude van deezen doen laaten ende gedoogen, rustelyk, vredelyk en volkomentlyk genieten ende gebruiken, cesseerende alle belet ter contrarie.
Gegeeven in den Haage, onder Onzen grooten Zegele hier aan doen hangen, op de negenden van November, in ’t jaar Onzes Heeren ende Zaligmakers, duizend agt honderd en twee.
Het Departementaal Bestuur van Holland,
S.P. VAN SWINDEN, vt.
Ter Ordonnantie van ’t zelve,
J.H. MOLLERUS.
Lager stond,
Aan de Supplianten zyn, nevens dit Octroy, ter hand gesteld
by Extract Authenticq, de Resolutien van de Staaten van Holland,
van den 28. Juny, 1715. en 30. April 1728. ten einde om zich daar-
naar te reguleeren.
COMMISSARISEN VAN DEN STADS SCHOUW-
BURG hebben, in hunne voorsz. qualiteit, het Recht
der bovenstaande Privilegie, alleen voor den tegen-
woordigen druk, van DE LISTIGE VRYSTER,
OF DE VERSCHALKTE VOOGD; Blyspel,
vergund aan ABRAHAM MARS. Amsteldam, den 26 October, 1803.
Geen Exemplaaren zullen voor echt gehouden wor-
den, dan die door den Secretaris van den Stads Schouwburg onderteekend zyn.
VERTOONERS.
STEILOOR, oudste,
GOEDAARD, jongste,
}
Gebroeders; Voogden van Ruf- fina en Willegond.
WILLEGOND, Zuster van Ruffina.
KATRYN, Meid RUFFINA, Zuster
}
van Willegond.
LEKKER, Knecht van Heerman.
HEERMAN, Vryer van Ruffina.
SLIKÔP, Notaris.
ZWYGENDE.
TWEE NOTARIS KLERKEN.
Het Tooneel verbeeld, in het eerste Bedryf, een
kamer in het huis van Steiloor. In het tweede,
de huizen en de buurt van Steiloor, Heer-
man en Sliköp. En in het derde
en laatste Bedryf, een boven-
kamer in Heermans huis.
De Geschiedenis van het Blyspel begint ’s namid-
dags, en eindigt voor middernacht.
DE
LISTIGE VRYSTER,
OF DE
VERSCHALKTE VOOGD;
BLYSPEL.
______________________
EERSTE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
In een kamer van Steiloors huis.
STEILOOR, GOEDAARD, beide zittende.
STEILOOR,opstaande.
Hoor Broêr al dat gebrui, dat talmen aan myne ooren,
Is lang genoeg, ik wil zo leeven, als ik wil;
Leef jy naar jou zin, en zwyg stil:
Want zie, ik wil, noch zel die taal niet langer hooren.
(5) Kyk Broêr, al benje een jaar of tien naa my gebooren,
Zo benje, vatje ’t wel, naar alle schyn
Vry oud genoeg om wys te zyn.
Ergo, daarom, zel ik jou in twee woorden zeggen,
Hoe dat de zaaken by my leggen:
(10) Ik heb jouw raad noch jouw vermaaning niet van doen.
Ik volg myn eigen raad, en leef op myn fatsoen.
Je meugt jouw raad aan and’re geeven;
Ik vind my wonder wel by myn manier van leeven.
GOEDAARD.
Maar elk belacht u, Freer.
STEILOOR.
Dat is my onbekend;
(15) Of die het doen, dat zyn maar gekken als jy bent.
GOEDAARD.
’k Bedank u Freer, en, ’k moet bekennen
Gy spreekt beleefd.
STEILOOR.
Als ’t is; maar zeg eens wat my scheelt?
Of moet ik my naar jouw bedillers zeden wennen!
GOEDAARD.
Uw straffen aart die fraaije liên verveelt,
(20) Uwe ommegang vol vieze grillen,
U staadig knorren, en uw eindeloos bedillen,
Ja zelfs uw kleed, en vreemd fatsoen van dragt
Maakt u heel woest, en by elk een verächt.
STEILOOR.
Ik zeg je hebt gelyk, jouw reden zyn vol kracht!
(25) Ik moest, volgde ik de zottigheden
Der waereld, my als jy, dus naar de mode kleeden,
Niet waer? je wout wel, naar dat ik jouw reên bezef,
Dat ik een kante das droeg, en geen linnen bef:
Een hoedje, geborduurd, net op drie haertjes,
(30) Dat losjes op een grote blonde pruik,
Een aape troonitje doet zien ter sluik:
In plaats van knevels, kattebaertjes.
Een bef van Point, die, tot der menschen spot,
Schynt door gegeeten van de mot.
(35) Een kamezool, propvol van gouwe en zilv’re bloemen.
Een rok met plooijen, die men wel een jak mag noemen;
En mouwen, die de mouwen van een smous
Beschaamen, als ze eens in de saus
Gedoopt, een half pont vet verslinden.
(40) Al dit komt ons van dat verduivelt vreemd fatsoen.
Een broek die als men ze aan zal doen,
Door naauwte scheurt, en in de plaats van binden
Wordt op de knie gerold, en elken schoen
Of veel te kort, of eens zo lang, als ’t hoeft te weezen.
(45) Volgde ik al die vervloekte hovaardy,
Dan was ik van uitlachen vry,
Niet waar, Broêr? is ’t niet zo?
GOEDAARD.
Voor my,
Ik kleed my naar ’t gebruik, en ’k zou voor opspraak vreezen,
Zo ik de rol van een Pedant
(50) Wou speelen tot myn schaade, en schand:
Want zie, my dunkt men moet zich altoos myën
Van eigenzinnigheid; myn’ meening is daarom
Juist niet van straks zo los de nieuwe pronkeryën
En malle modens na te volgen, neen, ik kom
(55) Zo ver niet, dat ik alle weeken
Myn kleed verwerp en my staag in een nieuw zou steeken,
Of nydig zyn zo ik op straat
Zie dat het kleed een ander mooijer staat;
Neen; maar men moet zich naar gewoonte en reden voegen,
(60) Om and’ren, en ons zelv’ te vergenoegen.
Geloof my, Broêr, het doet slechts kwaad
Aan hem, die koppig, steeds een vreemde weg in slaat.
STEILOOR.
Dus praaten al die wulpsche en jongen gekken,
Die al hun buitenspoorigheên
(65) In kleeding, ommegang, en zo voort, in ’t gemeen,
Alleenlyk met: het is de Mode thans, bedekken.
GOEDAARD.
Monfreer, ’k geloof dat gy myn vrolyke aard benydt;
Dewyl gy stadig op myn’ kleeding schrollend zyt,
En met verachting steeds myn jonkheid my verwyt?
(70) Als of, myn jeugd gedoemd om alle lust te derven,
Ik moest door spyt verkniest al gaande en staande sterven.
Verwaarloost, slordig, en zo moei’lyk als een draak,
My zelv’ ontrooven een geöorelofd vermaak.
Maar gy, met uw verlof, die tegen het betaamen,
(75) Een hooge spitse hoed, gelyk een huich’laar draagt,
Gy zelf behoorde u wat te schaamen
Dat gy op al myn doen staâg schimpt dus ongevraagd.
Gy die hartnekkig tegens reden,
Bespottende alle burgerlyke zeden,
(80) Gekleed gaat als...
STEILOOR.
Of jy ’t veracht,
Ik wil my houwen by de dragt
Zo als myn Grootvaâr, ja myn Grootvaârs Vaâr hem kleedden.
Ja spyt de waereld, draag ik zulk een hooge hoed,
Uit enk’le nedrigheid van een sinseer gemoed:
(85) Want aan ’t vergank’lyk is my ’t minste niet gelégen.
Een wambus dat my sluit om ’t lyf,
Is voor de warmte van de maag een groot geryf:
Een ruime broek heeft zyn gemak, en voor de regen
Kan ik ’t wel stellen met een mantel zonder degen.
(90) Ook hou ik veel van schoenen die niet styf
De voeten knellen, of door pynlykheid doen klaagen.
Kortom, de nedrigheid is myn behaagen;
En hy die zulks niet gaerne ziet,
Die sluit’ zyne oogen, ’t raakt hem niet.
TWEEDE TOONEEL.
WILLEGOND, STEILOOR, KATRYN,
RUFFINA, GOEDAARD.
WILLEGOND,tegen Ruffina.
(95) Ik neem dien last op my, ik zal ’t uw Voogd wel vraagen.
STEILOOR,tegen Goedaard.
Maar zacht!
KATRYN,tegen Ruffina.
Wel hoe! meug jy geen menschen zien?
STEILOOR,tegen Goedaard.
Kom dit wat heen!
RUFFINA.
ô Neen.
WILLEGOND.
Gy hebt wel slechte dagen,
Maseur.
KATRYN.
Wel Jufvrouw! ’t is ien ongemien
Geluk veur jou, dat jy by Goedaard, niet by deezen
(100) Bedilal zyt geraakt!
RUFFINA.
’t Is wonder dat hy my
Van daag niet opsluit, naar gewoonte.
KATRYN.
Sluiten? hy
Jou sluiten? wel hy mogt...
STEILOOR,tegen Ruffina.
Waar heen? wat zel dit weezen?
Waar ga jy?
KATRYN.
Wel dat weet zy niet.
WILLEGOND.
Ik vroeg myn Zuster of zy heden
Zich met me, in dit mooi weêr, wat wou vertreeden,
En zy...
STEILOOR.
Staat onder myn’ gebied.
Ga jy vry daar ’t je lust, ik zel ’t je niet beletten,
Maar jy, zo ’t jou belieft, blyf t’huis.
GOEDAARD.
Ei laat haar gaan
Daar ’t haar gevalt, Freer; wil u daar niet tegen zetten.
STEILOOR.
Ik ben jou dienaar, Broêr.
GOEDAARD.
Kunt gy dan niet verstaan
Dat me aan de jonkheid...
STEILOOR.
Die is zot, en onervaaren,
En kent de waereld niet.
GOEDAARD.
Is zy by Willegond
Dan kwalyk?
STEILOOR.
Dat zal ik wel zwygen; maar om rond
Te gaan, zy is hier wel.
GOEDAARD.
Maar...
STEILOOR.
Maar! hoor, al dat maaren,
(115) Dat helpt niet: kyk, zy staat hier onder myn voogdy,
En zel naar myne wetten leeven.
GOEDAARD.
My is dezelve magt op Willegond gegeeven.
STEILOOR.
’t Is zo; maar hoor eens Broêr, wat jy
Beöogt, met haar dus wild te laaten loopen,
(120) Dat is my onbekend; haar Ouders die zyn dood,
En dat haar Vader ons geboodt
Naauw toezigt op haar doen te neemen, wil ik hoopen
Dat jou noch niet vergeeten is.
En jy geeft hier groote ergernis,
(125) Dat jy jouw Willegond dus wulpsch laat leeven,
Daar ze aan haar Zuster een goed voorbeeld hoort te geeven.
GOEDAARD.
Maar, Freer, my dunkt...
STEILOOR.
Daar ’s luttel aan bedreeven.
Wat dat jou dunkt; maar my dunkt, dat
Indien ik iets te wenschen had,
(130) Dat ik jou onder duizend menschen
Niet dwaazer als je bent zou willen wenschen:
Want, zie eens, welk een onbescheid,
Dat jy staag Willegond met zo veel vryïgheid
By allerhande soort van vreemde laat verkeeren!
(135) Jy pronkt haar daag’lyks op met kostelyke kleeren
Naar dat de mode is. Wel, heel goed!
Jy bent haar Voogd; maar kyk, ik moet
En zal bezorgen dat Ruffina anders doet;
Zy zal niet als op heil’ge dagen,
(140) En Zondags in het zwart gekleed
Te voorschyn komen, en daar buiten, dat je ’t weet,
Een huislyk werksaam kleedje draagen,
En blyven t’huis, gestaag tot iets te doen gereed.
Dus zal ik, zo ik d’ééne of d’aare tyd wou trouwen,
(145) Haar tot een huis-, en tot geen loopvrouw houwen.
Dit is het, dat een maagd, die trouwen wil, behoort
Te doen; als op het huis te passen, styven, naaijen,
Haar koussen stoppen, en by leeg tyd koussen braaijen...
Voor al, haar wachten niet een woord
(150) Met andre Vryers ooit te paaten,
En zonder myn verlof nooit slent’ren langs de straaten.
O! ’t vrouwvolk, ’t vrouwvolk is zo zwak!
GOEDAARD.
Maar Freer, het schynt schier aan uw reden,
Of ’t aan u stond, om met Ruffine in de echt te treeden
(155) Zo gy maar woudt?
WILLEGOND.
Ja met gemak!
STEILOOR.
Wel waarom niet? al woud ik strak.
GOEDAARD.
Waarom? waarom? om dat de wetten
Zulks aan de Voogden in ons land beletten;
Ten zy een maagd, juist mondig zynde, haar
(160) Verkiezing, ’s Voogds verkiezing waar.
STEILOOR.
Ik weet daar weinig van; maar in vertrouwen,
Ik lach ereis met al die beuz’lery:
Is ’t hier verboôn, het staatme t’Uitrecht vry;
En voor de rest weet ik haar wel in huis te houwen.
RUFFINA.
(165) Gy hebt myns weetens heel geen reden...
STEILOOR.
Zwyg jou pry;
Ik zel jou leeren uit te loopen, zonder my.
WILLEGOND.
Maar zeker Heer...
STEILOOR.
Maar waar mag jy jou mond in steeken?
Kyk, jy bent al te wys, dat ik met jou zou spreeken.
WILLEGOND.
Ik ben, zo ’t schynt, by u verdacht
(170) Van onbehoorelyke streeken,
En moet u, zo ’k Maseur eens zien wil, daarom smeeken.
STEILOOR.
Geensins, heel niet; maar hoor, neem op myn reden acht,
Ik zal klaar spreeken: jouw bezoek doet haar ontstichten,
En daarom zo je jou voor altyd wacht
(175) Om hier te komen, zel je my op ’t hoogst verplichten.
STEILOOR.
Wel, luister. ’k Zal u ook myn’ meening kort en klaar
Doen hooren: ik heb haar nooit willen vraagen
Of uw manier van doen haar kan behagen;
Maar ik verscheel zeer veel van haar,
(180) Om zulk een dwang, om zulk mistrouwen te verdraagen:
En zeker ze is myn’ zuster niet,
Zo ze al die strafheid met geen haat’lyke oogen ziet.
KATRYN.
Wel foei! ’t is schande, en ’t past an Turken en Barbaaren,
Die in heur land het vrouwvolk dus bewaaren.
(185) Foei! op te sluiten is het werk van een tieran!
Wat beeld jy je in myn goeije man?
Daar ’s niemand die een vrouw haar eer bewaaren kan:
Zo zy onëerlyk is, vergeefs is al het sluiten
Met wacht van binnen en van buiten.
(190) Geloof me vry, wanneer een vrouw
Haar man wil weezen ongetrouw,
De drommel noch zen maet zel heur daar in niet stuiten.
Het allerzekerste is, in deuze staat,
Dat zich een man op de eer van zyne vrouw verlaat.
(195) Kyk, de eer is boven alle dingen,
Van zulk een vreemde en kwintige aard,
Dat zy alleenig van ons zelf wil zyn bewaard.
Was ik getrouwd, met een die me opsloot of wou dwingen,
Gantsch bloed! hoe zou ik hem de Koekkoeks zang doen zingen.
STEILOOR.
(200) Wel nou, leermeester, zyn deez’ lessen niet heel goed?
Dit hoorje met een stil en ongesteurd gemoed!
GOEDAARD.
Maar gy, monfreer, kunt gy het scherssen niet gedoogen?
Is ’t alles, wat zy heeft gezeid, niet waar;
Het is ook alles niet geloogen,
(205) De mensch bemind de vryheid; maar
Door strafheid wordt een ziel nooit tot zyn plicht geboogen:
’t Mistrouwen, zorg, en wat de jaloezy verdicht,
De grendels, tralie, slot, en diergelyke zaaken,
Die zullen nooit een vrouw, of dochter deugdzaam maaken;
(210) De eer, de eer alleen, houdt haar in heure pligt.
Ik zouw wel hart’lyk voor de trouwheid vreezen
Van eene vrouw die slechts door dwang...
STEILOOR.
Jou predikatie duurd vry lang.
GOEDAARD.
Genoodzaakt, eerelyk most weezen.
(215) Ik zou zeg ik...
STEILOOR.
Heb jy haast uit?
GOEDAARD.
En blyf by dit besluit,
Dat een die wys is, ’t hart moet van een dochter winnen:
Want heeft ze een afkeer in haar zinnen,
En wordt ze ons een gedwonge Bruid,
(220) Ze zal ons slechts in schyn, in ’t hart een ander minnen.
STEILOOR.
Al sprookjes van ’t Roodkousje.
GOEDAARD.
Ik weet
Hoe dat de jeugd, heel zagt, al speelend onderweezen
Moet worden, dat men zich ook nimmer straf noch wreed
Moet toonen als men haar berispt: want die dit deed
(225) Van ouds de jonkheid voor het woord van deugd steeds vreezen,
En afschrik krygen, daar, in tegendeel, de jeugd
Door zachtheid word gebragt tot eer en deugd.
Myn zorg voor Willegond heeft staag dit spoor gehouwen,
En ver van dat ik ooit, in zulk een ted’re ziel,
(230) De minste misslag voor een misdaad hiel,
Durfde ik haar jonkheid wel wat vryigheids vertrouwen.
Zy ga na ’t Bal, of na de Schouwburg, daar ze ’er tyd
In eerelyk vermaak met nut verslyt.
’t Gevalt my dat ze ’er kleed naar haare staat en jaaren.
(235) En ’k laat in haare keur, met wie zy wil, te paaren,
Niet tegenstaande ’t recht van myn Voogdy:
Want anders is de trouw een dwaaze slaaverny.
Doch zo myn staat en ook myn liefde haar behaagen,
Kan zy my trouwen, of haar keur vry elders draagen,
(240) Indien ’t haar lust.
Op deeze wyz’ leeft de een en de ander heel gerust,
En geen van ons vindt stof, noch reden om te klaagen.
STEILOOR.
Jouw woordjes zyn fluweel, en suiker zoet!
GOEDAARD.
Dit ’s myn verstand, my dunkt dat elk zo leeven moet,
(245) ’k Verwerp het straf bestier van zulke menschen
Die vaak de kinders na hun’ Ouders dood doet wenschen.
STEILOOR.
Maar hoor; de vrye toom die me aan de jonkheid geeft,
Valt moeilyk om daar naa weêr in te trekken;
En zy zal licht’lyk met jou gekken
(250) Zo die verand’ring in haar hart geen ingang heeft.
GOEDAARD.
Waarom veranderen?
STEILOOR.
Waarom?
GOEDAARD.
Wel ja.
STEILOOR.
’t Lykt scheeren!
GOEDAARD.
Vindt ge iets in haar dat de eer, of goede naam kan deeren?
STEILOOR.
Hoe! zo je ’er trouwt, zou jy haar, zonder jou verdriet,
Die zelve vryheid in de kleeren
(255) Behouden laaten?
GOEDAARD.
Waarom niet?
STEILOOR.
En laaten haar dan noch by ’t jonge volk verkeeren?
GOEDAARD.
Voorzeker.
STEILOOR.
Die zy dan ook somtyds weêr op de Thee
Of Koffi nooden zal?
GOEDAARD.
Dat beurt wel.
STEILOOR.
Op een Kaartje?
GOEDAARD.
Dat is ’t gebruik.
STEILOOR.
En dan een glaasje wyn?
GOEDAARD.
Al meê.
STEILOOR.
(260) En somtyds wat banket, pastei, of mangeltaartje?
GOEDAARD.
Gy hebt gelyk.
STEILOOR.
En als de maag
Vol water is?
GOEDAARD.
Dan heeft men graag
Een kelkje Frontinjak.
STEILOOR.
En dan aan ’t springen?
GOEDAARD.
’t Is als gy zegt.
STEILOOR.
Dus bederft men de jeugd in alle dingen.
(265) En hoor, mon Freer! recht uit gezeid,
Ons Holland overtreft der vreemde dolligheid:
Want op een chaise, of in een sleetje;
Of op ’t bezoek slechts van een Teetje,
Gebeurd ’er somtyds wel een beetje,
(270) In ’t afzyn van een vader, of een man,
Dat ieder juist niet raaden kan;
Maar deuze les zel jou niet baaten:
Want jy zult Willegond haar vryheid laaten,
Schoon dat een ieder jou bespot.
GOEDAARD.
(275) Het is zo.
STEILOORtegen Goedaard.
Je bent gek; loop heen jou groote zot. Tegen Ruffina.
Ga jy na binnen toe, en hoor niet na dit praaten.
DERDE TOONEEL.
GOEDAARD, STEILOOR, WILLEGOND,
KATRYN.
GOEDAARD.
’k Heb ’t u gezeid, ik zal my blind’lings op de trouw
Verlaaten van myn vrouw;
Dit ’s myn begrip, dus zal ik leeven.
STEILOOR.
(280) Gantsch bloed! wat zou ’k ’er wel om geeven,
Wat waar het goed, wat waar het goed,
Wierd hy een Koekernoet!
GOEDAARD.
Ik ben onkundig welk een lot my is beschooren.
Maar zekerlyk het schort
(285) Aan u niet, zo gy ’t niet en wordt:
Want naar uw wys van doen, zyt gy ’er toe gebooren.
STEILOOR.
Och arme spottert, ik moet lagchen om die praat!
Zie jy maar toe, het is wel jonger wedervaaren.
WILLEGOND.
Hoor: zo ’t gebeurt, dat ik met Goedaard kom te paaren,
(290) Behoeft hy niet te vreezen voor dat kwaad;
Maar zo ’k met u als vrouw moest leeven,
Zou ’k zorglyk u daar van verzeek’ring durven geeven.
KATRYN.
Het waar conscientie werk zo zy ’t hem deed;
Maar zulk ien ouwe Gryn daar is het aan besteed. Katryn gaat met Willegond haastig weg.
STEILOOR.
(295) Zo gy myn meid waard, jy meugt vreezen!
GOEDAARD.
Hoor, Freer, je moet zo kwaad niet weezen.
Heeft zy licht wat te stout gesmaald,
Je hebt het op je hals gehaald.
Verander van humeur, geloofme, laat u raaden;
(300) Een vrouw of dochter op te sluiten kan slechts schaaden.
Ik ben uw Dienaar, Freer.
VIERDE TOONEEL.
STEILOOR, alleen.
Je mogt de Drommel zyn!
Myn Dienaar? Dit ’s een volk! de een heel beroofd van zinnen,
Durft zulk een ydeltuit beminnen,
En deeze is al zo gek als hy. Lekker komt heen en weêr, door de deur in de
kamer kyken.
ô Myn, ô myn,
(305) Ik lach me slap! Hoe kan ’t geschieden?
Zyn dienstboôn zullen noch in ’t end die gek gebieden,
En myn Ruffyntje... maar, ik ga met heur op ’t land,
Daar zel zy veilig wezen: want
Haar Zus zou haar beploegd verstand,
(310) De lessen die zy door myn’ voorzorg heeft genooten
Wel haast uit heur geheugen stooten.
VYFDE TOONEEL.
LEKKER, STEILOOR, HEERMAN.
LEKKER.
Hy ’s in deez’ kamer die Ruffina houdt beslooten.
STEILOOR,by zich zelf spreekende.
Is ’t niet beklaagenswaerd, hoe lang hoe meêr te zien,
’t Verderf der zeden, zelf ook in bejaarde liên?
HEERMAN.
(315) ,, Ik spreek hem aan.
STEILOOR.
In plaats, dat in voorgaande tyën
De oprechte trouw, de zedigheid
Gepreezen wierd, wordt ledigheid,
Verkwisting, grootsheid, zotternyën...
HEERMAN.
,, Hy ziet my niet.
STEILOOR.
En meer ondeugden niet te lyën...
LEKKER.
(320) ,, Ik loof hy ziet niet wel uit ’t linker oog, myn Heer;
,, Groet hem van de and’re zy.
STEILOOR.
Dit werk dat deugd niet meer!
Na ’t land, na ’t land!
HEERMAN.
Is hy stikziende?
STEILOOR.
Neen, neen, het is zo hoog als ’t diende,
’t Gezelschap in de stad verleidt.
(325) Maar wat is dit? myne ooren tuiten!
Of is hier iemand die wat zeid?
HEERMAN.
Myn Heer...
STEILOOR.
Op morgen wis na buiten;
Op dat... de droes!... wat ’s dit? hoe komt dit volk toch hier?
De plaag noch toe!... ai, zie die hoed!... noch meer gezwier?
(330) Is ’t wel op my gemunt?
HEERMAN.
Myn Heer, gy schynt verslagen
Dat ik zo inkom, en u geen verlof deê vraagen.
STEILOOR,met een wreevelige stuursheid.
Dat ’s waar.
HEERMAN.
Dit onverwacht bezoek vindt gy licht vreemd?
STEILOOR.
Dat kon wel zyn.
HEERMAN.
Maar ’t is maar dat men ’t neemt.
STEILOOR.
Ik sta het toe.
HEERMAN.
Gy zult my lichtelyk verschoonen...
STEILOOR.
(335) Dat ’s hagchelyk.
HEERMAN.
Dat ik u kom myn’ dienst betoonen.
STEILOOR.
Dat scheelt my niet.
HEERMAN.
Dewyl ik onlangs in deez’ buurt
Een wooning heb gehuurd...
STEILOOR.
Het staat jou vry.
HEERMAN.
Vind ik my door de reden,
En door de kennis die ’k voor deez’, in Willemstad,
(340) Heb met myn Heer uw’ Broer gehad,
Verpligt, om u myn’ dienstbaarheden
Op te offeren, als een trouw gebuur.
STEILOOR.
Het zy dan zo; ter goeder uur.
HEERMAN.
’k Zag hem zo daad’lyk uit uw’ wooning treeden.
(345) En ’t is op zyn verzekering
Van uw beleefdheid, dat ik recht na binnen ging.
STEILOOR.
Zo veel te slechter.
HEERMAN.
Hy weet heuschelyk te leeven,
En hen, van wien hy eer’ ontfing,
Ook, op zyn beurt, behoorlyke eer te geeven.
STEILOOR.
(350) Hy ’s oud genoeg, en meester van zyn doen.
HEERMAN.
’t Is zo, myn Heer, ’k heb daar niet tegen.
STEILOOR.
Elk zoent zyn vrouw op zyn fatzoen;
My ’s aan een ander niet gelegen.
HEERMAN.
Gy hebt gelyk, myn Heer, ik prys
(355) Uwe ingetoogenheit; maar hebt gy wel vernomen
De goede tyding die ’er flusjes is gekomen?
STEILOOR.
Een die voorzichtig is, en wys,
Bemoeit zich niet met loogentaal, en droomen.
HEERMAN.
Ik sta het toe; maar voor ons land,
(360) Dit nieuws...
STEILOOR.
Voor liên van ons verstand,
Is geen ding nieuw.
HEERMAN.
Dit nieuws behelst gewenschte zaaken,
En word bevestigd uit den Haag van hooger hand.
ZESDE TOONEEL.
STEILOOR, RUFFINA, HEERMAN, LEKKER.
Heerman groet Ruffina, voor dat Steiloor haar ziet.
STEILOOR.
Dat weet ik niet; maar zou ik wel aan ’t dutten raaken?
Of schemert my ’t gezicht? Hoe zel ’t hier gaan?
(365) Ben ik betooverd; of verraân?
Zyn hoed zwierd heen en weêr; ’t gezicht geeft geen goed teken!
Waarop heeft hy ’t gemunt, met al die zotte streeken?
Wie geld dat nou? wat ’s dit? Tegen Ruffina.
Hoe kom jy daar te staan?
Loop straks na binnen aan jou werk...
RUFFINA.
Ik moet u spreeken.
STEILOOR.
(370) Na binnen. Och, wat ’s dit! Tegen Heerman.
Ik kom zo aanstonds weêr.
Of loop maar heen, zo ik niet daadlyk keer.
HEERMAN.
Ik zal wel wachten, haast u niet om my, myn Heer.
ZEVENDE TOONEEL.
HEERMAN, LEKKER.
HEERMAN.
Wat dunkt je van die gek?
LEKKER.
Myn Heer, ik zel je zeggen:
Hy ’s vinnig, bits, en zal u hinderpaalen leggen.
HEERMAN.
(375) Ik raas van spyt!
LEKKER.
Waarom?
HEERMAN.
Die Argus zal myn min
Verydelen, en haar opsluitende, zyn zin
Doen volgen door bedwang.
LEKKER.
Ai, wil niet eensjes vreezen,
Vermits dat deez’ jaloersche gek,
Heel maklyk zal te doeken weezen,
(380) Deur de eene of de andere slimme trek:
Want dit opsluiten, tegens reden,
Geeft u meer hoop, dat gy haar krygen zult tot vrouw.
En zo gy....
HEERMAN.
Maar, het is vier maanden reeds geleden,
Dat ik haar schoonheid heb gevierd, en aangebeden,
(385) En nooit gelegenheid gevonden, om myn trouw
Haar aan te bieden, en myn hart haar op te draagen.
LEKKER.
Maar heeft zy nooit gemerkt dat gy haar mint?
HEERMAN.
Voorzeker.
LEKKER.
Dat ’s genoeg een kans daar na te waagen:
De liefde is listig, en je bent geen kind.
(390) Had ik als jy geweest...
HEERMAN.
Jy spreekt als onbedreeven;
Zo ’k haar niet spreek, hoe kan ik haar verzek’ring geeven
Van myn min?
LEKKER.
Het goud, Heer, maakt een koppelaar.
Geef aan de meid wat geld, zy helpt u licht by haar.
HEERMAN.
Daar is geen meid, of knecht, in huis, het is verlooren.
LEKKER.
(395) Zwyg stil, daar komt hy weêr, hy mogt ons hooren.
ACHTSTE TOONEEL.
HEERMAN, STEILOOR, LEKKER.
HEERMAN.
Myn Heer, gy woont hier in een mak’lyk huis.
STEILOOR.
’t Is waar.
HEERMAN.
Is ’t niet wat eenzaam?
STEILOOR.
He, wat blief je?
HEERMAN.
Ik vraag het maar.
STEILOOR.
En ik, ik zeg het maar, dat al dat vraagen,
Een man als my, niet kan behaagen.
(400) Dit dunkt me, is jou genoeg gezeid,
ô Vraager in der eeuwigheid!
HEERMAN.
Vergeef het my: zo ’t u niet mogt verveelen,
Wenschte ik tot mynent somtyds de eer
Te hebben, om met u, myn Heer,
(405) Een roemsteekje, of piket te speelen.
STEILOOR.
Ik dobbel niet.
HEERMAN.
Het is alleen om tydverdryf.
STEILOOR.
Dat zei Markolfus ook, en sloeg zyn wyf.
HEERMAN.
Ik zal u ook somtyds wel de vryheid neemen,
U te bezoeken, als myn vriend,
(410) En buurman.
STEILOOR.
’k Ben daar heel niet meê gediend.
Laat ons met vreên, loop elders teemen;
Ik ben al moe hier dus te staan,
En ’k raad jou straks na huis te gaan.
STEILOOR.
Zal jou toonen
Waar dat de deur is, en dat wy tot onzent woonen,
Kom jy hier ooit eens weer.
LEKKER.
,, O, die verbruide gek!
STEILOOR.
Wat zeg je?
HEERMAN.
Ik blyf uw dienaar Heer.
NEGENDE TOONEEL.
STEILOOR.
Loop veur den Drommel! jy zult met die hoofsche zwieren
(420) My zo niet loeren! die manieren,
En dat bezoek gevalt my niet.
Al was ’t schoon dat myn Broêr ’t hem riedt,
Het geeft my achterdocht, en groot mishaagen.
Ik moet Ruffina eens gaan vraagen,
(425) Of zy ook weet, op welk een grond, dit zaakje leit;
Ze is niet geveinst, licht dat ze ’t zeit.
Einde van het Eerste Bedryf.
TWEEDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
Op de straat voor de huizen van Steiloor en Heerman.
STEILOOR, RUFFINA.
STEILOOR.
Wees jy gerust, ik weet dit heel wel uit te werken.
RUFFINA.
,, O liefde! wil my voorts met uwen raad versterken!
,, Op dat deez’ list volvoer’ het oogmerk van myn’ min.
STEILOOR.
(430) Hoe hiet hy?
RUFFINA.
Heerman.
STEILOOR.
Ja, ik weet, hy is hier in
Deez’ buurt, nou onlangs komen woonen;
Het is die losbol die nog straks
Zo* stout was, dat hy zich tot mynent dorst vertoonen:
Ja toch, dat was bezoek askaks!
(435) Neen, Olfert is te leep, ’k zel daar een schot veur schieten
Eer ik na ’t land ga, schuim van alle deugenieten!
RUFFINA.
’k Beken dat ik iets stout besta;
Maar wie zou zulk een straf onthaalen niet verdrieten?
Men dwingt me ’er toe.
STEILOOR.
’t Is een verleijer, dat blykt klaar:
(440) Ja een verleijer is ’t, ’t is waar.
Myn troosje, ik ga, treê jy in huis, en wacht me daar.
TWEEDE TOONEEL.
STEILOOR, alleen.
Verliezen we geen tyd, om hem zyn les te leezen.
’k Verwonder my niet meer, naar ’t geen ze my daar zeit,
Van zyn beleeftheên, en zyn vriend’lykheid;
(445) Maar wacht, ik zal hem van die zotte min geneezen.
Dit dunkt me is ’t huis daar ik moet weezen.
Laat ons eens zien wat of hy zeggen zal.
De Duivel haal die stoep! ô die verbruste val!
Wat hoeft die drumpel zo ver uit te steeken?
(450) Een mensch zou zo de nek wel breeken.
’k Wou dat hy ze op zyn bed had. Hy wil aankloppen.
DERDE TOONEEL.
HEERMAN, na huis gaande, STEILOOR,
LEKKER.
HEERMAN.
Heer, het is my leed,
Dat gy gevallen zyt.
STEILOOR.
My ook. ’k Wou jou wat zeggen.
HEERMAN.
My, Heer?
STEILOOR.
Ja jou, hoor toe, ik zel ’t jou uit gaan leggen. Lekker sluit de deur op.
HEERMAN.
Myn Heer, als ’t u belieft, ’k bid dat gy binnen treedt.
STEILOOR.
(455) Wy kunnen ’t hier wel doen.
HEERMAN.
Heer, hoe zou dat geschieden?
Nu gy my het geluk komt aan te bieden
Van uw bezoek...
STEILOOR.
Ik moet je spreeken; maar met haast,
HEERMAN.
Maar zeker, my?...
STEILOOR.
Ja jou. Hoe! maaktje dat verbaasd?
HEERMAN.
Ik ben verblyd, en voel myn ziel als opgenomen
(460) Door de eer die gy...
STEILOOR.
Laat de eer daarze is; ik ben gekomen...
HEERMAN.
Myn Heer, treê in.
STEILOOR.
Neen, ik zel daar niet toe verstaan.
HEERMAN.
Maar Heer...
STEILOOR.
Maar Heer, maar Heer; ik zel niet verder gaan.
HEERMAN.
Myn Heer, zo ’t is om u te vergenoegen...
Maar zeker, Heer, het zal niet voegen
(465) Op straat te spreeken, ’k bid treê binnen toch, myn Heer.
STEILOOR.
Men hoofd doet van die komplementen zeer.
Met die liflaffery mag ik men kop niet breeken;
Ik wil hier voor de deur, en staande, met je spreeken.
Zel jy me dwingen? dat is wel impertinent!
HEERMAN.
(470) Maar ’t is...
STEILOOR.
’t Is onbeleefd, je maakt me moeilyk,
My dwingen?
HEERMAN.
Maar...
STEILOOR.
Jy bent een kwelgeest! Sellement...
LEKKER.
Bloed! hoe zel dit nog gaan in ’t end?
STEILOOR.
Ja, ’t is onmensch’lyk, ’t is verfoeilyk!
My weig’ren...
HEERMAN.
Heer, zo ik het deê...
STEILOOR.
(475) My weig’ren hier een woord of twee
Te hooren?
HEERMAN.
Maar myn Heer, het volk zou met my spotten.
STEILOOR.
Al wie zich aan het volk steurt, zyn maar zotten.
Hoor luister...
HEERMAN.
Maar myn Heer, ’t is geen welleevendheid...
STEILOOR.
Dat ’s Duivels! noch al? is het niet genoeg gezeid?
(480) Kom hier eens, hoor! laat al die wisje wasjes varen,
En luister na het geen dat ik je zel verklaaren.
Zeg, weet je wel, dat ik de Voogd, en meester ben
Van een jong meisje, spreek?
HEERMAN.
ô Ja, myn Heer, ik ken
Haar ook van aanzien.
STEILOOR.
Wel, van haar, sprak ik je gaaren.
(485) En wyl je ’t weet dat ik haar Voogd ben, weet je dan
Ook wel, dat zy alleen myne oogen kan behaagen,
En dat ik in het kort haar man
Zal worden? dat ze my genegenheid moet draagen,
En dat zy niemand aârs bemint als my alleen?
(490) Zeg weet je dat? zeg op.
HEERMAN.
ô Neen.
STEILOOR.
Wel weet je ’t niet, ik zeg het jou, dat jy, naa deezen,
Haar ongekweld laat, of je meugt wel vreezen.
HEERMAN.
Wie, ik, myn Heer?
STEILOOR.
Ja jy, jy, jy!
HEERMAN.
Wie zeit u dat ik haar ooit lastig viel?
STEILOOR.
Zy, zy;
(495) Die zulks niet liegen zal; dies laat het veinzen vaaren.
HEERMAN.
Wie zegt gy, Heer?
STEILOOR.
Zy zelf, Ruffina, die, gelyk ’t
Een eerb’re dochter voegt, my sints haar jonge jaren
Bemind heeft, dat hier wel aan blykt,
Om dat ze my durft in vertrouwen openbaaren,
(500) Dat ze al jouw pooging, en gelonk acht als de wind:
Dit doet ze u zeggen, en dat je ’er vergeefs bemint.
HEERMAN.
Hoe, Heer, most zy my dit door u juist laaten weeten?
STEILOOR.
Ja, en zy raadt jou, zoete knecht,
Dat jy jou zinnetjes, vry op een ander legt:
(505) Geen mensch heeft ooit haar hart, als ik alleen, bezeten.
Ik ga, onthouw ’t geen ik jou heb gezegd.
HEERMAN.
Wat dunkje, Lekker, moet ik uit dit voorval spellen?
,, Hoe kykt hy nou!
LEKKER.
Gy hebt geen reên u meer te kwellen
Myn Heer, deez Jufvrouw heeft meer als gemeen verstand:
(510) Zy mint u zeker, een die norsse dwingeland...
STEILOOR.
,, Wat zeit, wat zeit hy?
LEKKER.
Parst haar tot deez’ listigheden.
De pots is fyn; maar zacht, hy ziet ons aan,
En ’t geen wy spreeken, zou hy lichtelyk verstaan.
HEERMAN.
Kom, volg my, laat ons binnen treeden.
STEILOOR.
(515) ,, Ja, trek maar heen.
HEERMAN.
Ik lach me slap om zulk een Haan!
VIERDE TOONEEL.
STEILOOR alleen.
STEILOOR.
Hy is versteld, en... maar daar is myne uitgeleezen!
Dat Troetelpoppetje, hoe zedig staat heur weezen!
VYFDE TOONEEL.
RUFFINA, STEILOOR.
RUFFINA.
,, Ik vrees dat Heereman myn’ list niet heeft gemerkt.
STEILOOR.
Wat zegje bekjelief?
RUFFINA.
Of ge iets hebt uitgewerkt?
STEILOOR.
(520) Myn troosje, ik kom met vreugd versterkt,
Weêrom, en wist door reên jouw kweller te overwinnen;
Hy loochende in het eerst jou te beminnen;
Maar ik ontdekte in ’t end de grond van zyne zinnen:
Want na dat ik ’t hem had uit jouw naam gezeid,
(525) Heeft hy het niet meêr wederleid;
Hy heeft beloofd van zich te onthouwen,
Jou na deez dag weêr aan te schouwen.
RUFFINA.
Durft gy u op zyn woord vertrouwen?
STEILOOR.
Wel ja.
RUFFINA.
Ik niet.
STEILOOR.
Waarom? wat is ’er dat je let?
RUFFINA.
(530) Gy had uw voeten van de drempel naauw gezet,
Wanneer ik achter uit myn venster lag te kyken,
Of ’k zag terstond van verre een man,
Zeer wel gekleed, beleefd, met buigen, en met stryken...
STEILOOR.
Wat zegje? hoe! sprak hy jou an?
RUFFINA.
(535) Ja, en uit Heermans naam, gy kunt eens denken,
Hoe ik ontsteld was!
STEILOOR.
Zou je niet
Ontsteld zyn liefstentje? zou ’t niet jou zinnen krenken,
Wanneer je zulk bedrog van zulke guiten ziet.
RUFFINA.
Terwyl dat hy zyn’ dienst my aan kwam bieden,
(540) Gooit hy deez’ gouwe doos in myne schoot,
Waar in ik merkte, dat een brief was.
STEILOOR.
Kan ’t geschieden,
Dat zulke Schrobbers!... maar hoe snood
Wordt nou de waereld!
RUFFINA.
En toen ging hy aanstonds schuiven.
STEILOOR.
Hier blykt zyn valsheid! Bloed, kryg ik hem in myn’ kluiven!
(545) Myn bekje, jy bent waerd dat ieder jou beklaagt,
Om zulke parten als jy van dien schurk verdraagt.
Dit zyn die kunsjes die de vagebonds gebruiken,
Om ’t visje, op die manier, te krygen in de fuiken.
RUFFINA.
Nu dwingt my de eerbaarheid, dat ik
(550) Hem ’t doosje met den brief, weêrom beschik.
Durfde ik ’t u vergen.
STEILOOR.
O! daar is niet aan bedreven,
Kom, geef jy ’t maar, ik zal ’t hem straks weêrom gaan geeven.
RUFFINA.
Daar is ’t zo ik ’t ontfing. Ik ben ’er van ontsteld!
STEILOOR.
’t Is goed; maar laaten wy de brief eens saamen leezen.
STEILOOR.
Hoe, zou jouw eer daar deur verminderd weezen?
RUFFINA.
Zo gy de brief laast, wierd ik zekerlyk verdacht:
Want elk zou denken dat ik hem beminde.
STEILOOR.
Zacht!
Dan is het beter dat wy die niet open maaken.
RUFFINA.
(560) Een Dochter, zo ze niet in opspraak wil geraaken,
Die moet voor alle zaaken,
Geen minnebriefjes leezen, Heer!
En las ik deez’, hy zy my noch veel meer
Met brieven kwellen; nu zend ik hem alles weêr,
(565) Verzegeld als het was.
STEILOOR.
Dat heb je klaar doen blyken.
O Deugd! waar vindt men heurs gelyken!
Ik ga zo na hem toe, myn troost, myn waardste pand!
RUFFINA.
De brief, myn Heer, is in uw hand,
Gy kunt die echter, zo gy wilt, vry open breeken.
STEILOOR.
(570) O neen! ô neen, ik zal dat veurneem laaten steeken;
Jou reden zyn gegrond, ’t is my gebleeken:
Ik prys jouw overgroot verstand.
Ik ga hem, en daar na de boekverkooper spreeken,
Om ’t boekje van de Huuw’lyksband:
(575) Ga in, dat zellen wy dan leezen op het land.
ZESDE TOONEEL.
STEILOOR alleen.
Zo, dat gaat wel! Myn hart dat springt van vreugden!
Dat ’s eerst een voorbeeld van weêrgâlooze eerbaarheid!
Zy breekt de brief niet op! Dat zyn de zuiv’re deugden
Die maagden passen! O! zy volgt myn les, al zeit,
(580) En schelt myn Broer, op myn’ manieren, ’k leef geruster
Zy scheelt geen kleintje van haar Zuster!
De opvoeding, ô! de opvoeding doet
Een wond’re werking op ’t gemoed,
En maakt de meisjes, of tot goede, of kwaade wyven! Hy klopt aan ’t huis van Heerman.
ZEVENDE TOONEEL.
LEKKER, STEILOOR.
LEKKER.
(585) Wat is ’er van uw dienst, myn Heer?
STEILOOR.
Geef dit jou meester, aanstonds weêr,
En zeg hem, dat hy voortaan ’t schryven
En giften zenden, vry laat blyven:
Dat myn Ruffina niets om zyn schenkaadje geeft,
(590) Dat haare gramschap hier door is geraakt aan ’t kooken.
Dat zy deez’ gouwe doos, noch brief heeft opgebrooken:
En doet hy ’t nog eens, ’k weet wat hy te wachten heeft.
Ga, zeg hem dat.
ACHTSTE TOONEEL.
HEERMAN, LEKKER.
HEERMAN.
Wat heeft die Gek nu weêr bedreeven?
LEKKER.
Hy gaf me dit, myn Heer, en zei, dat al uw doen
(595) Vergeefs was, en dat ze u ook nooit gehoor zou geeven.
HEERMAN.
De Juffer?
LEKKER.
Ja.
HEERMAN.
Geef hier, dit doet me iets goeds vermoên.
(Hy oopent, en leest de brief.) Deez’ brief zal onverwacht in uwe handen komen;
Maar, hoe ook myn bestaan, by u word opgenomen,
Ik vind me in zulk een droeven stand,
(600) Dat ik genoodzaakt ben te springen uit de band.
De schrik die ’k heb, dat ik, in weinig dagen,
Zal moeten in een haat’lyk huuw’lyk treên,
Doet my, als wat ik kan, tot myn’ verlossing waagen.
Bemind ge my, zo red me uit deeze zwaarigheên:
(605) ’k Verwacht uw antwoord; wil geen tyd verliezen.
Op dat gy weeten moogt wat weg ik zal verkiezen:
Verliefde harten, met elkanders leed begaan,
Die kunnen zich, door een half woord. verstaan.
LEKKER.
Wat dunkje, Heer, van deze reden?
(610) Voor zo een Meisje, dat by niemand heeft verkeerd,*
Is zy, dunkt me in de min, al redelyk geleerd.
HEERMAN.
Ach! ’k vind haar zo volmaakt van geest en leden,
Dat zy verdiend, en waard is, aan te zyn gebeeden!
En deeze trek van haar verstand,
(615) Waar door ze ’er liefde my betoond, met achting,
Verdubbeld myne kuissche brand,
En overtreft ver myn’ verwachting.
LEKKER.
Al zafjes, zwyg wat stil, myn Heer:
Want zie, daar komt die Gek al weêr.
HEERMAN.
(620) Maar wat wil dat papier?
NEGENDE TOONEEL.
STEILOOR, HEERMAN, LEKKER.
STEILOOR.
Zo, zo, de Heeren Staaten
Verbieden door plakkaaten
De vreemde Waaren in te brengen! ô! dat ’s braaf!
Wel ja, men wierd aârs van den vreemdling wel een slaaf,
’k Heb dit Plakkaat, ô ja! op ’t boekje toe bedongen.
(625) Het zal Ruffina ook verstrekken tot een leer.
HEERMAN.
,, Is ’t anders niet?
STEILOOR,terwyl Heerman de Brief overleest.
Ja wel! ja wel, dit bolt me zeer!
De Rotzak maakte ons al te hooge sprongen,
En wou dat wy altyd naar zyne pypen zongen, Tegen Heerman.
En jy Monsieurtje, die my naar de mode groet,
(630) Jy zelt door giften, noch door brieven, armen bloed,
Niet opdoen; neen, je zelt niet trekken;
Het Meisje is al te wys, ze zou maar met jou gekken,
Zy het me lief, je ziet hoe dat ze met jou lacht.
HEERMAN.
’t Is waar, ’k heb reeds bespeurd en ernstig overdacht,
(635) Dat niemand immermeer Ruffina zal beleezen,
Dan hy, die haar is van het noodlot toegeweezen;
Dies is het zotheid dat men gunst van haar verwacht.
STEILOOR.
Wat? zotheid? dolheid! ’k durf het zweeren.
HEERMAN.
Dierhalven heb ik afeleid,
(640) De hoop, tot het bezit, van haar bekoorlykheid.
Een Medevryer als gy zyt...
STEILOOR.
Wil me ekskuzeeren,
HEERMAN.
Neen; ’t waar al lang geschied, indien ik had verstaan,
Dat gy de Juffer zelf wou trouwen.
STEILOOR.
Ik wil ’t gelooven.
HEERMAN.
En ik zal voortaan,
(645) Uw’ liefde heel goedsmoeds aanschouwen,
En my, in rust, en vreeden houwen,
Nu ’k weet dat zy u mint.
STEILOOR.
Dat ’s wysselyk gedaan.
HEERMAN.
Uw deugden zyn zo groot,dat gy haar moet behaagen.
Ja, ’k deê onreed’lyk, in dit kas,
(650) Zo ’k van eene and’re meening was.
STEILOOR.
Dat ’s een geweeze weg.
HEERMAN.
Maar zo ’k u iets dorst vraagen?
STEILOOR.
Wel wat?
HEERMAN.
Een enk’le gunst, tot mind’ring van myn’ pyn.
STEILOOR.
Laat hooren, ’t mag ’er ligt na zyn.
Wat is de beê? zeg op, zeg op vry, zonder schroomen.
HEERMAN.
(655) Dat gy aan haar, die my myn’ vryheid heeft benomen,
Betuigt, dat myne min, gantsch onbevlekt...
STEILOOR.
Hy ’s mal!
HEERMAN.
Nooit heeft getracht, met hart of zinnen,
Haare eer te kwetsen, maar haar wet’lyk te beminnen.
Zo ’t my niet wierd belet.
STEILOOR.
,, Hy ’s zot! ik zal, ik zal.
HEERMAN.
(660) En dat myn zuiv’re keur, gegrondvest op de reden,
Niets wenscht, als met haar’ wil, in de Echt te treeden.
STEILOOR.
Ik zal.
HEERMAN.
Ja zeg, zeg vry, dat haare aantrek’lykheden
Zo diep staan in myn ziel geprent,
Dat ik haar’ schoonheid, tot het end
(665) Myns leevens, zal in achting houwen.
En zo ik niet met haar kan trouwen,
Dat zy u zulks verschuldigt is.
STEILOOR.
Wel, dat is zeker, en gewis.
Vertroost jou in jouw druk, ik zal ’t haar kenbaar maken.
LEKKER.
(670) Men Heer, daar zal een dronk op smaaken!
STEILOOR.
Dien arme bloed, dien, arme bloed!
Wat of hy toch uit vryen doet!
TIENDE TOONEEL.
RUFFINA, STEILOOR.
RUFFINA.
Zyt gy daar weer?
STEILOOR.
Ik voel zyn leed mu ’t harte raaken.
RUFFINA.
Hoe dat?
STEILOOR.
Hoe dat? hy ziet zyn hoop vergaan,
(675) Om dat jy noch de Doos, noch Brief hebt opgedaan;
Maar hy verzocht my zeer, dat ik jou zou verklaaren,
Dat hy nooit dacht met jou, als wettelyk te paaren.
Waarachtig, ’t is een eerlyk man!
RUFFINA.
,, Ik beb daar wel verzekerd van.
STEILOOR.
(680) Wat zeg je?
RUFFINA.
Dat ik hem moet haaten.
Zo gy me recht bemind, zult gy ’t hier niet by laaten.
STEILOOR.
Neen, ’t is nou wel.
RUFFINA.
Nou wel? daar hy sints heeft besteld
My tegens dank, deez’ nacht te schaaken met geweld!
Is dat zo wel?
STEILOOR.
Neen dat is kwaad.
RUFFINA.
Wil my vergeeven?
(685) Het is een eerlyk Man, die my nooit van zyn leeven...
STEILOOR.
Neen, neen, dat gaat te ver: maar vrees niet; want in ’t kort
Zal jy je zien van hem ontslagen.
RUFFINA.
Zo ik dit langer moet verdraagen,
Of zo ’k in ’t minst van hem beleedigt word,
(690) Zal ik ’t u wyten. Zou ik zulke dingen lyen?
O! hy bedriegt u, door zyn’ list, en veinzeryen.
Wat ben ik ongelukkig, dat
Gy immer liefde voor my hebt gehad!
STEILOOR.
Nou, nou, myn suiker doos, je moet je wat bedwingen.
(695) Ik ga voort heen, en ’k zal hem fyner leeren zingen.
RUFFINA.
Zeg, dat ’t ontkennen toch geen ingang by my vind,
Dat ik dit voorneem wist, eer hy ’t durfde openbaaren,
Of zo hy echter meent van my te zyn bemind,
Dat hy zyn aanslag slechts begint,
(700) En juist niet wacht, dat ik ’t hem tweemaal doe verklaaren.
Hy zal dan zien hoe hy zal vaaren.
STEILOOR.
Wat, wat, ’t is kinderwerk, ’t raakt kant noch wal,
Werentig, ’k loof de vent is mal.
Laat my begaan.
RUFFINA.
Maar gy moet boven al,
(705) U toonen heftig kwaad te weezen.
STEILOOR.
Ja, Schaapje, jy hoeft daar niet veur te vreezen,
Ga jy maar in.
RUFFINA.
Wel, ik verwacht u daatlyk...
STEILOOR.
Ja.
Ik kom straks weêr.
RUFFINA.
’k Verlang ’er na!
ELFDE TOONEEL.
STEILOOR, alleen.
Dat ’s een juweeltje van de Vrouwen!
(710) Men mag op haare deugd, met recht, wel Kerken bouwen.
Ja wel, wat ben ik ook gelukkig! Maar, holla. Hy klopt aan ’t huis van Heerman.
TWAALFDE TOONEEL.
STEILOOR, HEERMAN, LEKKER.
STEILOOR.
Loop, roep jouw Meester hier, loop dra.
HEERMAN.
Myn Heer, wat jaagt u hier?
STEILOOR.
Hoe, durf je dat noch vraagen?
Jou zotte parten, daar jy ons meê plaagt.
HEERMAN.
U plaagen?
STEILOOR.
(715) Ja, en zo ’t meer gebeurt, zel ik ’t de Schout gaan klaagen.
HEERMAN.
Stel u te vreden, Heer, ik zal...
STEILOOR.
Stel u te vreên?
Met al die praatjes stuur jy my gestaag weêr heen.
HEERMAN.
Maar Heer...
STEILOOR.
Maar Heer, is dat fatsoen dat jy jouw zaaken
Zo schelmsch durft schikken, om van deze nacht te schaaken
(720) Een eerlyk meisje, dat met hart en ziel my mind?
HEERMAN.
Wie zeit dat?
STEILOOR.
Zy, en dat jy je aanslag slechts begint.
HEERMAN.
Is ’t waar? maakt zy me zulks bekend?
STEILOOR.
Myn’ lieve vrind,
Hoe, twyffel jy? kom, kom, ik zal haar hier doen komen,
Dan heb jy ’t uit haar mond, en uit myn mond, vernomen.
DERTIENDE TOONEEL.
HEERMAN, LEKKER.
HEERMAN.
(725) Ik sta verbaasd, door ’t geen hy my verhaalt.
LEKKER.
Myn Heer, die gek word schoon betaald
Door haare list. Maar zacht...
VEERTIENDE TOONEEL.
RUFFINA, STEILOOR, HEERMAN, LEKKER.
RUFFINA.
Wat heeft u toch bewoogen
Dat gy my leid, daar ik zyn byzyn moet gedoogen?
STEILOOR.
Kyk, hy verächt Monkeur (had y dat wel gedocht?)
(730) De last die ik hem flus heb uit jou naam gebrocht:
Hy meent dat ik ’t heb uit myne duim gezoogen,
Daarom is zyn verzoek alleen,
Dat jy ’t hem zelf zegt, zie dat weet hy ’t van ons tweên.
RUFFINA.
Kon ik u myn gemoed, niet klaar genoeg ontdekken,
(735) En kunt ge myne min wel meer in twyffel trekken?
HEERMAN.
Mejuffer, ’t geen dien Heer, my van u heeft gezeid,
Maakt my verwonderd, en vol van verlegenheid.
Ik twyffelde eerst; maar ’k heb nu een besluit genomen,
Al uw begeerens na te komen
(740) Dit vonnis dat ik met onzekerheid verstond,
Wenschte ik al beevend ook te ontvangen uit uw’ mond.
RUFFINA.
Neen Heer, gy moet u van dit vonnis niet beklaagen,
’k Dêe door myn Voogd, u flus myn’ meening overdraagen,
Myn wil is dat ge uwe pligt betracht,
(745) Daarom neem op myne woorden acht:
Ik zie twe mannen voor myn oogen,
De een heeft op myne ziel een groot vermoogen:
Want myn genegenheid wil dat ik hem verkies
Tot Bruidegom, en zonder tyd verlies.
(750) Hier toe voelt zich myn’ ziel geneegen;
En de ander heeft, voor al zyn valsche schyn van deugd,
Noch nooit als haat van my verkreegen.
Ik ben in ’t byzyn van den eenen, heel verheugd,
Hy kan alleenlyk my bekooren:
(755) Door hem te zien wordt myne vreugd herbooren:
Indien ik leeven moest met de ander, ’k stierf van rouw.
Dit is genoeg betoond, wie dat my kan behaagen.
Hy, wien ik eeuwig min zal draagen,
Maak’ alles vaardig tot de trouw,
(760) Op dat ik eind’lyk word uit deeze dwang ontslagen.
STEILOOR.
Je zelt, in ’t kort, in ’t kort jou wenschen zien vervuld,
Myn lammetje, neem slechts een weinig tyds geduld.
RUFFINA.
Ik spreek wat vry; maar ’t is zo ver gekomen
Dat my zulks niet op ’t kwaadst dient aggenoomen.
STEILOOR.
(765) Heel niet.
RUFFINA.
Want ik verklaar de grond van myn gemoed,
Aan hem, dien ik bemin; ’k ontdek zulks zonder schroomen.
’k Weet dat hy zich vermaakt in zulk een zoet:
O ja, ik kan myn’ vreugd’, myn’ liefde niet betoomen.
STEILOOR.
Myn zoete Tortelduif!
RUFFINA.
Ik word van blydschap stom,
(770) Nu dat ik vry aanschouw, myn’ lieve Bruidegom!
Mishaagt u dit ook?
STEILOOR.
Och! hoe zel ik ’t jou beloonen!
RUFFINA.
Dat hy dan zorge draag zyn’ liefde my te toonen;
Opdat ik, in het kort,
Van zulk een haat’lyk mensch ontslagen word.
STEILOOR.
(775) Daar bekje, kus myn’ hand.
RUFFINA.
En dat voor al zyn’ zuchten,
Jy myne trouw, * te deezer stond Terwyl geeft zy haar rechterhand aan Heerman, dieze kust.
Ontfange: want voor eenig trouwverbond
Met anderen,behoeft zy niet te duchten.
STEILOOR.
Nou, nou myn neusje, nou myn suikerpeertje, nou,
(780) ’k Beloof ’et jou, met bei myn handen,
Je zelt niet heel lang watertanden. Tegens Heerman.
Kyk, zie je ’t wel, hoe trouw
Dat zy me lief heeft? Kyk, ik doe het haar niet zeggen.
HEERMAN.
Ik zie ’t. Men hoeft het my niet klaarder uit te leggen.
(785) Ik heb Mejuffers zin verstaan.
Ik zal in ’t kort, haar van dat haat’lyk mensch ontslaan.
RUFFINA.
Ja, die verbolging kan ik langer niet gedoogen.
STEILOOR,tegens Heerman.
Nou zie je ’t zelver veur jou oogen.
HEERMAN.
’k Zal haar gehoorzaam zyn, naar myn vermoogen.
STEILOOR.
(790) Och armen bloed!
RUFFINA.
Ontstel u daarom niet, myn Heer.
STEILOOR.
Gansch niet, maar ik moet hem beklaagen.
Dat kruis valt hem heel zwaar te draagen.
Jou haat is al te groot.
RUFFINA.
Beklaag hem niet te zeer.
Ik heb, om hem aldus te onthaalen, dubb’le reden.
(795) Ik heb verdriets genoeg om hem geleden.
HEERMAN.
’k Beklaag my niet van zulk een haat,
Myn’ wensch is, u te zien in een geruster staat.
Hier toe zal ik myn zorg en vlyt, besteeden.
Vaar wel.
STEILOOR.
Het deert me dat het jou zo kwalyk gaat.
HEERMAN.
(800) Mejufvrouw doet ons recht, myn hart is wel te vreden.
LEKKER.
De Duivel die bedacht nooit zulke listigheden!
VYFTIENDE TOONEEL.
STEILOOR, RUFFINA.
STEILOOR.
Myn Zoetert, schoon de tyd, dat ik je tot myn’ vrouw,
Gelyk ’t gezeid was neemen zou,
Gesteld was, over veertien dagen,
(805) Laat zulks op morgen zyn, is ’t jouw behaagen.
RUFFINA.
Op morgen?
STEILOOR.
Zacht, ik weet wat jou dus doet verstaan,
Je wenscht, je wenschte wel, dat zulks reeds was gedaan.
Jou schelmpje, wees jy maar te vreên, het zal wel gaan.
RUFFINA.
Maar...
STEILOOR.
Laat ons binnen treên, en t’zaamen
(810) De korste dag van onze trouw beraamen;
’k Moet nog eens uitgaan, en ’t wordt laat.
RUFFINA.
,, ô Liefde! ô liefde! geef me raad,
,, En uitkomst, in deez’ droeven staat!
Einde van het tweede Bedryf.
DERDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
In een Kamer van het Huis van Heerman.
HEERMAN, zynen Degen aandoende, en twee
Pistooltjes in zynen zak steekende;
LEKKER, slaapende.
HEERMAN.
Hou Lekker! het word tyd dat wy onze aanslag waagen.
LEKKER,zich uitrekkende.
(815) Och, hei! Wat aanslag, Heer?
HEERMAN.
O luiaard! is dat vraagen?
Is ’t jou vergeeten hoe de zaaken zyn gesteld?
Ik zal Ruffina, ja, het geldt ook, wat het geldt,
Deez’ nacht verlossen uit haar droeven kerker:
Want hoe dat Steiloor haar wil dwingen door geweld,
(820) Myn’ liefde is tot haar hulp nog sterker.
LEKKER.
Fiat, ’t is goed; kom, laat ons die jaloerse Vent
Bedriegen.
HEERMAN.
Maar ik vrees...
LEKKER.
Heer, laat dat yd’le vreezen.
Waar vrees je voor?
HEERMAN.
’k Vrees datze reeds in slaap zal weezen:
Wat middel om haar dan te spreeken?
LEKKER.
Ik beken ’t,
(825) Je bent afgryslyk gaauw, dat je al die zwaarigheden,
Voor af bedenkt; maar weet je niet,
Dat een’ verliefde ziel, niet slaapen kan?
HEERMAN.
Met reden:
Want dat bevind ik aan my zelve nu.
LEKKER.
Ei ziet
Dit werk eens aan! zou zy dan lichter slaapen
(830) Als jy, myn Heer? zy is rechtschaapen
Verlieft, en, vatje ’t? een verliefde Dochter, ken
Haar zelf niet troosten.
HEERMAN.
Lustig, ben
Je noch niet reed? maar zacht! wie komt hier binnen loopen?
Hoe? stond de deur in ’t Voorhuis open?
LEKKER.
(835) Ik weet het niet.
HEERMAN.
Wie is daar?
TWÉDE TOONEEL.
RUFFINA gemastert met een Sluyer om het hoofd,
HEERMAN, LEKKER.
RUFFINA.
Ik,
Myn Heer.
HEERMAN.
Hoe gy, hoe gy, Mejufrouw? Ach! de schrik
Heeft my zo veel niet, als de vreugd, de spraak benomen.
Zyt gy uw wreede Voogd, zyn’ boeijens dan ontkomen,
Myn Engel? Mag my het geluk
(840) Gebeuren dat ik u, ô, pronkbeeld aller Vrouwen!
Om wien myn’ ziel zo lang in druk
Geleeft heeft, eindelyk in vryheid kan aanschouwen?
RUFFINA.
Ik ben verzekerd, dat myne eer
Hier veilig is, en op ’t vertrouwen,
(845) Dat gy myn’ liefde in waard’ zult houwen,
Kom ik hier vlugten; ’k geef me in uw bescherming, Heer. Zy gaat in eene Leuningstoel zitten.
HEERMAN.
’t Geluk kon nimmer my met meerder gunst bestraalen;
Wat vreugd kon by deeze eer, die gy me toont, ooit haalen,
O Schoone nu uw’ komst my van de dood bevryd!
(850) Ik leefde alleen om u, en ach! wie durfde ’t denken
Dat my de min, dus onverwachts zou schenken
Een schat die my wierdt door uw straffe Voogd benyd.
RUFFINA.
Ik zou de dood veel minder vreezen,
Als vrouw van Steiloor moeten weezen;
(855) Doch zo ik door myn stout bestaan,
Van zelve hier by u te komen, aan
Kwaâ spreekers stof gaf, om...
HEERMAN.
Ai, laat ons daar van zwygen.
’t Geen ik uit liefde deê, hebt gy uit nood gedaan;
Dit spyt me, en doet me schaamte in ’t aanzigt krygen.
RUFFINA.
(860) Ik moest me van zyn dwang ontslaan,
De dag van morgen deed me beeven.
HEERMAN.
Gy moogt op myne trouw, gerust en zeker gaan...
LEKKERhem stilletjes by de mouw trekkende..
,, Je vreesde dat ze sliep daar even.
HEERMAN.
En duizendmaal zou ik het leeven
(865) Verliezen, als u te begeeven:
Maar, ik bid u, zeg my hoet dat gy ’t ontkomen zyt,
En hier in huis kwaamt?
RUFFINA.
Dat zult gy weeten op zyn tyd.
Doch, zo gy wilt dat ik gerust by u mag blyven,
Bezorg voor eerst dat een Notaris, hier
(870) Ons wederzydsche Trouwverbintenis kom schryven.
LEKKER.
,, Dit vryen gaat heel naar de zwier,
,, Dit Blyspel hoeft geen vyf bedryven.
HEERMAN.
Loop Lekker, loop eens met ’er haast
By Monsieur... Monsieur... die hier naast
(875) De deur woont.
LEKKER.
Wie? by Dokter Nukken?
HEERMAN.
Wat Dokter? Rekel, hoe zal ’t lukken?
By Monsieur...
LEKKER.
Wie!
HEERMAN.
Notaris...
LEKKER.
Ja,
Ik weet, Notaris Slik-op.
HEERMAN.
Ga.
LEKKER.
Maar Heer, hy heeft het Podegra.
HEERMAN.
(880) De tyd verloopt met praaten:
Je zult hem met gemak van acht’ren binnen laaten:
Doch zorg voor alle dingen, dat
De voordeur aanstonds in het nachtslot word geslooten.
LEKKER.
Ik heb jouw meening wel gevat.
(885) ,, Het Muisje is in de val! ô Poesje lik jouw pooten!
DERDE TOONEEL.
RUFFINA, HEERMAN.
RUFFINA.
Myn Heer, indien myn’ Voogd, de stoutheid had
My hier te zoeken?
HEERMAN.
Ik zou hem veel eer doorstooten,
Dan u ontbeeren.
RUFFINA.
Dus zal myne min vergrooten
Door uwe min, waarom ik zyne dwinglandy
(890) Ontvlugt ben.
HEERMAN.
Ach! myn lust, myn ziel, myn welbehaagen!
Ik bid u, zeg me in ’t eind, hoe kwaamt ge vry?
RUFFINA.
Dat heeft zich zeldzaam toegedraagen;
En ’k denk vast, of ik niet te veel heb durven waagen.
Terwyl dat Steiloor uit was, om
(895) Al wat ’er tot de reis en ’t huuw’lyk was van nooden,
Gereed te maaken, ben ik met een stille trom,
Myn’ kerker, en met één, myn slaverny ontvlooden;
Maar naauw’lyks was ik, uit myn druk,
Op straat geraakt, of, tot myn ongeluk,
(900) Ontmoette ik hem: ik stond verlegen,
Als iemand die by schoon weêr, onderwegen,
In ’t open veld, verrast wordt, van een harde regen:
Tot dat de Liefde, in dien benaauwden staat
My by kwam springen, met deez’ raad:
(905) Hy gaf my in, dat ik myn’ Dwing’land diets zou maaken,
Dat Willegond, myn zuster, nu
Niet lang verlêen, verliefd geworden was op u;
Dat zy, om zeker tot haar oogwit te geraaken,
Uw’ liefde toetsen wou, op mynen naam,
(910) Waar toe zy deeze nacht, myn’ kamer had verkooren,
Als zynde daar toe best bekwaam.
Dit klonk myn Voogd, als of het waar was, vreemd in de ooren,
Hy gaf me een straf bevel, dat ik van stonden aan
Myn Zuster uit myn’ kamer zou doen gaan:
(915) ’k Beloof ’t hem; doch met voorbedingen
Dat hy, om mynent wil, in dit geval,
Haar niet bestraffen, zien, veel min toespreeken zal.
Dus kom ik, in haar’ schyn, dien dans te ontspringen.
VIERDE TOONEEL.
LEKKER, HEERMAN, RUFFINA.
LEKKER.
Myn Heer, daar kwam ik net van pas.
HEERMAN.
(920) Wel, spreek, waar blyft dan de Notaris?
LEKKER.
Hy ’s reeds binnen,
’t Was goed dat hy juist met zyn zwager beezig was
Met kwater trooi. Ik moest een glaasje met hem ninnen.
HEERMAN.
Je maakt jou wat gemeen.
LEKKER.
Zyn klerk dat is myn vriend;
O! ’k heb Sieur Sliköp wel zo meenigmaal gediend,
(925) Met myn eerwaarden naam te tekenen, in zaaken
Daar and’ren zwaarigheid in zouden maaken;
Maar kyk, hy selt de lui weêr rykelyk te vreên.
HEERMAN.
Vraag of het hem belieft in dit vertrek te treên.
LEKKER.
Na ’t zeggen van de klerk, is Sliköp ook gebeên
(930) Van Steiloor...
HEERMAN.
Maar wie mag daar kloppen?
LEKKER.
O, Sint Felten!
RUFFINA.
Och! ’t is myn Voogd.
LEKKER.
Hier ryd de Droes op stelten!
RUFFINA.
Die my gemist heeft! ’t is zyn klop, myn Heer het hart
Dat beeft me!
HEERMAN.
Ei, houw slechts moed, ’k zie ’t eind’ van onze smart,
Indien wy éénsgezind, onz’ zaaken wel beleggen.
(935) Loop, Lekker, doe maar op, en is het Steiloor, laat
Hem hier wat wachten.
LEKKER.
Wel ezaad.
VYFDE TOONEEL.
RUFFINA, HEERMAN.
RUFFINA.
Kom, gaan we, dat hy my niet ziet, ’k moet u iets zeggen,
’t Geheele werk staat aan Notaris...
HEERMAN.
’t Is myn Vriend,
Hy zal het doen, en heeft me in zwaarder zaak gediend.
(940) Maar, ’k hoor gerucht!
ZESDE TOONEEL.
LEKKER, GOEDAARD, STEILOOR.
LEKKER,tegens Goedaard.
Ai Heer, ik bid u, kom maar binnen,
Myn Heer zal aanstonds by u komen, wacht
Een weinig, zo het u belieft.
ZEVENDE TOONEEL.
GOEDAARD, STEILOOR.
GOEDAARD.
Dus in den nacht
My op te kloppen, Freer! Wel wat meugt gy beginnen?
Zou Willegond hier zyn? Ei, ei, ’k geloof het niet.
STEILOOR.
(945) Maar hoe onnoozel zel je kyken, als je ’et ziet!
GOEDAARD.
Hoe kan het moog’lyk zyn, daar ik haar van myn leeven,
Geen woord, noch reden, tot misnoeging heb gegeeven;
Maar zelf in haare keur gesteld, om naar haar’ zin,
En haar humeur, een man te mogen kiezen?
STEILOOR.
(950) Ja, ja, dat is het zaakje, en zy heeft stip hier in
Jouw raad gevolgd, ook zonder tyd verliezen.
O! al die strafheid die is kwaad!
Dit zeidje, ben ik niet bedroogen:
Door strafheid wordt een vrouw nooit tot heur plicht geboogen.
(955) ’t Mistrouwen, zorg, en wat de jaloezy verdicht,
De grendels, traalie, slot, en diergelyke zaaken,
Die zullen nooit een’ vrouw, of dochter, deugdzaam maaken.
De eer, de eer alleen, houdt haar in heuren pligt.
Vergeefs is al het sluiten
(960) Met wachters binnen, en van buiten;
Het allerzekerste is, in deezen staat,
Dat zich een man op de eer van zyne vrouw verlaat:
Myn zorg voor Willegond wist op deez’ grond te bouwen.
Zy ga na ’t Bal, of na den Schouwburg, daar ze ’er tyd
(965) In eerelyk vermaak, met vreugd verslyt.
Maar mogt ik jou nou eens afvraagen in vertrouwen,
Wat voor een slag van Bal dat zy hier saamen houwen?
Zou jy niet lichtelyk gelooven dat ze thans,
Daar met hem danst een vreemden dans?
GOEDAARD.
(970) Monfreer, ik bid u laat dat spreeuwen, en dat smaalen,
En wil my met eenvoudigheid,
Zo als het werk gelegen leit,
Met twee drie woorden, slechts verhaalen.
STEILOOR.
Heb ik jou daatlyk niet gezeid
(975) Hoe dat jouw Willegond, op Heerman, lang verleden,
Verliefd was? en dat ze in den schyn
Van myn Ruffina, die hem heden
De zak gaf, met hem in gesprek wou treeden
Tot mynent?
GOEDAARD.
Maar, Monfreer, hoe kan ze hier dan zyn?
STEILOOR.
(980) Ik joeg haar weg. Hoe fraai heeft ze u daar uitgestreeken!
GOEDAARD.
Maar Freer...
STEILOOR.
Maar, Freer, ik zag dat zy hier binnen trad,
En dat ze een faalie om het hoofd geslaagen had;
Geloofje ’t niet, zo kus men... knie.
GOEDAARD.
Spraakt gy met haar?
STEILOOR.
Wel neen.
GOEDAARD.
Zo is ’t noch niet gebleeken
(985) Dat zy het is.
STEILOOR.
Je zult het zien. Maar, luister toe,
En let eens hoe dat ik geen ding ten halven doe.
Zo haast ik zag dat zy hier binnen was gesloopen,
(Want, zie, zy vondt, als óf ’t zo was bestéld,
De veurdeur open.)
(990) Ben ik ten eersten, stil, en zonder veel geweld
Te maaken, na den Schout geloopen;
En ’k heb met eenen de Notaris hier... verzocht,
Dat hy zich by der hand zou houwen,
Om, zo de linker niet met Willegond wouw trouwen,
(995) Dat hy dan aanstonds na de boeijen wierd gebrocht.
Zie, al dit werk doe ik ter liefde van heur zuster,
Die my zal trouwen, ’t jou interest ook dit maar
Te helpen voredern, dan leeven wy geruster,
En buiten opspaak: wank ik loof niet dat gy haar
(1000) Noch denkt te trouwen, Broêrtje, daar
Ze een ander mint? dat waar te dwaas een onderwinden.
GOEDAARD.
Neen, die lafhartigheid zult gy nooit in my vinden;
Vermits myn meening was, haar slechts met haare wil
Te trouwen, zal ik daar in ’t minst niet over klaagen,
(1005) Zo haar een ander kan behaagen
Meer als ik doe; maar dat ze my...
STEILOOR.
Zus, zus, zwyg stil!
’k Hoor iemand.
ACHTSTE TOONEEL.
NOTARIS SLIKÔP, en Klerken, STEILOOR,
GOEDAARD, LEKKER.
NOTARIS.
O! myn toon! Ik ben uw’ dienaar, Heeren.
STEILOOR.
Ho, Sinjeur Sliköp! schort ’er ietwes aan het been?
NOTARIS.
Ja Sinjeur Steiloor, was ’t slechts aan de toon alleen;
(1010) Maar dan is ’t in de knie, en dan...
STEILOOR.
Je moet het smeeren.
Ik viel hier flusjes op de stoep een blaauwe scheen,
Maar ’k voel noch weinig pyn.
LEKKER,binnen gaande, tegens de Notaris.
Myn Heer, hier zyn wel stoelen.
NOTARIS.
Eer ’t morgen wordt zel jy je blaauwtje beter voelen.
O my! men knie!
STEILOOR.
Hoor hier, daar is voor ’t Flerecyn,
(1015) Geen beter raad, als Rynsche wyn.
NOTARIS.
Ik dankje.
STEILOOR.
Maar hoe staan de zaaken?
Dewyl jy hier...
NOTARIS.
Oei, oei!
GOEDAARD.
Voor ons gekomen zyt.
Hoe meent het de Galant, met ’t Juffertje te maaken,
Dat hy, met haare wil, zo fyntjes wist te schaaken?
NOTARIS.
(1020) Ik dien myn’ vrienden, met geneegenheid en vlyt;
En ’t werk... Oei, oei, men voeten! en ’t werk is zo gelegen,
Dat, zo gy ’t huuw’lyk derizeert,
Behoeft men geen geweld, noch dwang te pleegen:
Want de een en de ander is hier toe genegen.
(1025) Ik heb om uwent wil dit zo geménageert,
Dat Heerman dit kontract bereids heeft onderschreeven.
GOEDAARD.
Maar is de Juffer?...
NOTARIS.
Die heeft ook haar woord gegeeven.
En wil niet uit de kamer gaan,
Daar zy haar zelf heeft opgeslooten,
(1030) Voor dat gy beiden dit zult hebben toegestaan,
En onderteekend.
STEILOOR.
Broer, hoe zel jouw kiel nou stooten!
NEGENDE TOONEEL.
HEERMAN, STEILOOR, GOEDAARD,
NOTARIS SLIKÔP, en Klerken.
HEERMAN.
Ja Heeren, niemand zal haar uit
Myn’ handen krygen, voor dat ik van dit besluit
Verzekerd ben. Gy kent me, en volgens uw verwachting
(1035) Ziet gy dat ik myn pligt, uit vrye wil, en achting
Voor uw geslacht, voldoe. Keurt gy dit trouw verbond
Voor goed, zo moet gy dit kontrakt, terstond,
Tot myn gerustheid, ondertekenen,
Of anders moogt gy rekenen
(1040) Dat ik, hoe dat het ga, in dit geval,
My eer, van lid tot lid, zal laaten kerven,
Als dat ik haar, die ik bemin, verlaaten, zal.
STEILOOR,tegens Heerman.
Neen, neen, wy willen heur bezit jou niet doen derven. Tegens Goedaard.
De onnoz’le bloed! Je ziet dat hy niet beter weet
(1045) Of ’t is Ruffina. Dit is wel aan hem besteed!
Ha, ha!
GOEDAARD,tegens Heerman.
Is ’t Willegond?
STEILOOR.
Een vyg; ’t is niet een beet
Broer; kaalje booke!
GOEDAARD.
Maar...
STEILOOR.
Maar, kunje dan niet zwygen?
GOEDAARD.
’k Wil weeten of...
STEILOOR.
Zwyg stil; ’k zal hem wel binnen krygen.
De Droelikater, zwyg!
HEERMAN.
Het zy dan wie het zy,
(1050) Ruffina heeft myn trouw, ik beb de haare ontfangen,
En ’k vind geen reden aan uw kant, noch tegens my,
Dat gy dit weigert, of my hier toe hoeft te prangen.
GOEDAARD.
Het geen myn Heer daar zeit, Monfreer...
STEILOOR,tegens Goedaard.
Zwyg stil, noch eens, praat slechts niet meer.
(1055) ’k Zel jou ’t geheim daar naa ontdekken.
Laat ons dit huuw’lyk slechts voltrekken. Tegens Heerman.
Hoor, wy staan ’t beide toe, dat jy zult trouwen, met
De Juffer, die hier in jou woning
Verborgen is.
NOTARIS.
O ja, dat lydt ook geen verschooning:
(1060) Die klauze is net in dit kontrakt gezet,
Haar’ naam alleenlyk is daar open in gebleeven,
Om dat ik haar niet heb gezien;
Maar als gylieden dit zult hebben onderschreeven,
Zo kan ze u allen, zelf, hier van ’t uitsluitzel geeven.
GOEDAARD.
(1065) Ik sta het toe, dat zulks maar daat’lyk mag geschiên.
STEILOOR.
Ik ook. O bloed! hoe wil ik straks aan ’t lachchen tyën!
Kom teiken Broertje, kom.
GOEDAARD.
Die eer komt my niet toe:
O, gy zyt de oudste!
STEILOOR.
O, weg met al die sarmenyen!
Kom, teiken, teiken maar. Wat! ben je slecht?
GOEDAARD.
Maar hoe?
(1070) Gy spreekt van Willegond, en hy spreekt van Ruffyntje.
STEILOOR.
Wat Drommel scheelt het jou, of ’t Geertruy is, of Tryntje.
Maar of ’t Ruffyntje was? ben jy niet wel te vreên
Dat hy ze trouwt?
GOEDAARD.
O ja.
STEILOOR.
Wel teiken dan slechts heen,
’k Zal dan ook teikenen.
GOEDAARD.
Ik kan dit niet bevroeden!
(1075) Daar is ’t.
HEERMAN.
Nu gy, myn Heer.
STEILOOR.
Dat ’s juist niet noodig.
HEERMAN.
Neen,
Gy moet ook teekenen.
STEILOOR.
O jou onnooz’le bloeden!
Zie daar, zie daar, daar is ’t. Ik lach me stom!
NOTARIS.
Wy komen illico weêrom.
Oei, oei, men toon!
TIENDE TOONEEL.
GOEDAARD, STEILOOR.
GOEDAARD.
Monfreer, hoe zal ik dit begrypen?
STEILOOR.
(1080) Hoor, jy hoeft jouw verstand daar over niet te slypen.
Ik zeg ’t is Willegond, in myn Ruffyntjes schyn,
’k Verzekertje, het kan geen ander zyn.
GOEDAARD.
Wel hoe! zou Heerman zulks niet weeten?
Dat waar te dom; nooit wierdt hy dus van my versleeten.
STEILOOR.
(1085) Hoor, dom, of niet dom, ’t is gewis;
Maar zie, daar komt ze met ’er meid, zie of ze ’t is.
ELFDE TOONEEL.
WILLEGOND, GOEDAARD, STEILOOR,
KATRYN.
WILLEGOND.
Myn Heer, ’k heb t’huis gehoord...
GOEDAARD.
Moest gy my dus beloonen,
O Willegond! en op deez’ wyze uw afgunst toonen?
Heb ik, zo lang als gy by my gewoond hebt, uw
(1090) Geneegendheid getracht te dwingen, dat ge nu
Myn goedheid dus veracht? Heb ik niet honderd maalen
Betuigd, dat ik u in de trouw
Meestresse van uw keur, en vryheid laaten zou?
En moest gy my met zulk een’ munt betaalen?
(1095) Dit had ik nooit van u gedacht.
’t Berouwt my niet dat ’k u zo zacht
Gehandelt heb; maar ik verdiende, naar myn oordeel,
Dit loon niet, voor myn’ liefde en zorgen tot uw voordeel.
WILLEGOND.
Hoe! wat is dit, nyn Heer? ik kwam
(1100) Hier, om dat ik in huis vernam
Dat my uw Broeder...
STEILOOR.
Ja, jou Boeder...
WILLEGOND.
Gy moet weeten,
Dat ik, noch nu, noch ooit, uw goeddoen zal vergeeten.
Ja, niemand zal my ooit beletten u tot man
Te neemen; tot bewys hier van,
(1105) Op morgen kunnen we, is ’t uw wil, ons huw’lyk sluiten.
GOEDAARD.
Wel, Freer, hoe komt dit met uw woorden over een?
STEILOOR.
Ei, laat my eens begaan. Kom jy nou eerst, van buiten,
Hier in dit huis?
WILLEGOND.
Wel ja,
STEILOOR.
Ja, zeg je? en ik zeg neen.
WILLEGOND.
Ik kom hier, wyl my kwam ter ooren
(1110) Dat gy na Heermans waart, en my van wanbehooren
Beschuldigde. Ei, wie heeft die laster u verhaald?
STEILOOR.
Je hebt op ’t Bal geweest met Heerman? wat je ’er saamen
Gedanst hebt, is wel licht te raamen.
GOEDAARD.
Is dit zo fraai, Monfreer, dat gy dus smaalt
(1115) En schempt op Willegond haar leeven?
LAATSTE TOONEEL.
NOTARIS SLIKÔP, en Klerken, RUFFINA,
HEERMAN. LEKKER, KATRYN, WIL-
LEGOND, GOEDAARD; STEILOOR, die, zo haast als hy Ruffina ziet komen, en kent, onbeweeg’lyk, zonder spreeken, blyft staan.
NOTARIS.
Hier is de Juffer, die ’t kontrakt heeft onderschreeven.
RUFFINA.
Myn Zuster, wil het my vergeeven.
Zo ik my van uw’ naam gediend heb. Ach! gy weet
Hoe ik geperst wierd, door myn leed
(1120) En onvermydelyke plaagen.
Myn’ groote drukt wordt licht veroordeeld door uw’ deugd,
Wiens spoor ik volg met groot behaagen;
Maar ’t Lot onthaalt my met verdriet, en u met vreugd:
Dies drong de nood my, om deez’ list te waagen. Tegen Steiloor.
(1125) Wat u belangt, myn Heer, ik zal
My niet ontschuldigen: want met my op te sluiten,
En straf te dwingen, geeft gy me oorzaak dat ik buiten
Uw toestaan, u bevry voor grooter ongeval.
Het scheen wy waaren voor malkand’ren niet gebooren.
(1130) Ook ben ik zulk een man niet waard.
De hemel heeft me ’er een verkooren
Die my in weêrliefde, en in jaaren evenaart.
HEERMAN.
Voor my, myn Heer, al myn verlangen
Is dat ik haar mag van uw hand ontfangen;
(1135) ’k Zal u verplicht zyn voor die gunst.
LEKKER.
Katryn, die trek is uit de kunst!
KATRYN.
Veel beter kon men zulk een Steiloor niet betaalen.
WILLEGOND.
Ik weet niet, of die trek veel pryzens kan behaalen;
Maar de al te hooge nood spreekt haar van laster vry.
GOEDAARD.
(1140) Monfreer, gy staat versteld; maar als ik zie hoe gy
U zelf hebt in dir werk gewikkeld,
Indien het einde uw ziel met wroeging prikkelt,
Denk, dat hy die een misslag doet,
De straf ook zelf geduldig draagen moet.
(1145) Het slimste is...
STEILOOR,na eenigen tyd gemymerd te hebben.
Neen, ’t verstand is my benoomen!
’k Word dol! Is ’t waar? of zyn ’t ook droomen?
Neen, ’t kan in myn begrip niet komen!
Hoe! zulk een ontrouw, zulk een schand!
Zulk een bedrog, als deez’, deez’ feeks daar heeft bedreeven,
(1150) Wierd met geen pennen ooit beschreeven
In eenig land!
Die Toverheks! ik had voor haar myn leeven
Wel opgezet; ja ’k had deez’ hand,
Voor haar, eer dat ik stierf, wel in het vuur verbrand!
(1155) Elendig zyn ze die haar op een vrouw verlaaten!
Ze zyn schynheilig, vol fenyn,
Geen Nikker in de Hel kan zo boosaardig zyn!
De beste is waerdig als de pest te haaten,
Als zynde een geessel van een man.
(1160) Ik haat, ’k verlaat, ’k vervloek haar san,
En ’k wensch dat ze alle veur een Duiker mogen vaaren!
LEKKER.
Heel goed!
GOEDAARD.
Hy zal wel haast bedaaren;
De tyd brengt alle ding ten besten.
NOTARIS.
Ik ga heên,
En blyf uw Dienaar. O, myn been!
HEERMAN.
(1165) Geen vreugde op aard’ die myn geluk kan evenaaren!
Myn Engel gunme uw hand en gaanwe saam beneên.
RUFFINA.
Myn’ hand alleen niet, maar myn liefde en trouw met een.
LEKKER.
Dit ’s ’t loon voor die met dwang de vrysters kwellen.
En ’t middel om ’t verstand dier zotten te herstellen:
Want hoe men geld, of liefde sluit,
(1170) Het een en ’t ander moet ’er uit.
EINDE.
Tekstkritiek:
vs. 610: verkeerd, er staat: verkeerd.
