JANUS VAN DEN BROUCKE, 1693 - 1737

Jani van den Broucke
Poemata.
Dordrecht, J. van Braam, 1741.

Gebruikte exemplaren: KBH 764 G 27 en Bibliothèque de la Faculté de Théologie, Les Fontaines Chantilly (Lyon) (ook bij books.google).
8°: *8, A-H8, I6; [16], 139, [1] p.


Continue


[P. 18-24: twee heldinnenbrieven]

EPISTOLA I.
AENEAE AD DIDO OVIDIA-
NAM RESPONSIO.

SI liceat sonti sese, Regina, tueri,
    Haec certe insonti copia danda mihi est.
Perlege, quid cessas? renuis? sum Troïus auctor
    Aeneas, nuper qui tibi carus eram.
(5) Haec ego conscripsi, puppi volitante per aequor
    Tyrrhenum, sed non, hei mihi! sponte mea.
Vela tument, vocat & Zephyros in vela ferentes,
    Nautica gens, Zephyros sed meus odit amor.
Si me sponte mea paterentur vivere Parcae,
    (10) Non essem aequoreis nunc ego pondus aquis;
Non foret Italiae mihi nunc mens ulla videndae:
    Sola fores oculis tu Cynosura meis:
Junctaque Trojanis Sidonia viribus arma
    Urgerent Nomades, Cirtesiosque feros.
(15) Fata sed Ausonias cogunt me quaerere terras,
    Haec dudum indicio sunt tibi nota meo.
Illic tecta Deis ponenda penatibus; illic
    Maenia magna mea sunt statuenda manu.
Tanta tamen potui jussa & promissa Deorum
    (20) Negligere, heu! solo captus amore tui.
Aeneanque pium fecit tua forma scelestum,
    Et mihi Dis ipsis major Elisa fuit.
Sed tandem Pater omnipotens (quid vera negabo?)
    Eripuit menti nubila tanta meae.
(25) Nunc monitus Heleni, nunc Phoebi oracla recordor,
    Nunc repeto Harpyae corde tremente minas:
Et patris & moestae me territat umbra Creüsae,
    Et misero requiem lux mihi noxque negat.
Arguor Ascianium regnis fraudare futuris,
    (30) Sumque mea ipsius judice mente reus.
Hinc pietas, hinc relligio me jussit abire;
    Attamen invitus regna Latina sequor.
Poscis, ut exiguo requiem mihi tempore quaeram,
    Dum veniat velis aura secunda meis.
(35) Temporibus certis Libyci maris aestuat unda;
    Et certo tutum tempore praebet iter.
Haec mihi commemoras; credo tibi: justa videris
    Poscere: turbato gurgite vela dedi.
Sed Pater omnipotens in me fera fulmina mittat,
    (40) Sorbeat aut tellus corpus aperta meum,
Si meus est exstinctus amor: Retinacula solvi,
    Non ego diffiteor, praecipitante manu:
Nec mihi de ventis, nec tempestatibus anni,
    Nec de te, quereris quod male, cura fuit.
(45) Cura licet de te fuerit, sed vicerat illam
    Relligio, & magni jussa verenda Jovis.
Nam mihi de coelo missus caducifer Hermes
    Adfuit ante torum, tristia verba ferens:
Nate Dea, quid in hac remanes uxorius urbe?
    (50) Irritant magnos otia faeda Deos.
An tibi non pluris fiunt promissa Deorum?
    Debentur nato regna Latina tuo.
[p. 20]
Surge age, tende fugam; perdet fera flamma carinas,
    Ni subito coeptum capere pergis iter.
(55) His dictis Deus in tenues evanuit auras:
    At mihi concretus frigore sanguis erat.
Surgenti ê thalamis occurrit fidus Achates,
    Huic refero visus ore tremente meos.
Accedunt socii: mens omnibus una, Deorum
    (60) Jussa sequi, madidis & dare vela Notis.
Rumpimus ergo moras, & vestra relinquimus arva,
    Sed decedentem saevius urit amor.
Crede mihi, Regina, novo seu lumine fulget,
    Sive latet Phoebus, tu mihi semper ades.
(65) Continuo veteres repeto gemebundus amores:
    Continuo Didus nomen in ore meo est.
Augentur nostri tamen, heu! sine fine dolores,
    Ut relego vestra scripta notata manu.
Horrida in immeritum Aenean convicia fundis:
    (70) Perjurum Aenean, sed sine jure, vocas.
Cumque tamen paullum rabies, atque ira resedit,
    Possis, quod prohibent me dare jussa Deum.
Blanditiisque meam tentas male flectere mentem,
    Omniaque intendis, quae tibi dictat amor,
(75) Horrendasque minas addis, queis Jupiter obstet!
    Te filum vitae rumpere velle tuae.
Jamque rogum scribis structum, gladiumque paratum.
    O pungunt animum singula verba meum!
Parce, precor, Regina, tuae, pulcherrima, formae,
    (80) Ne perdat sidus Punica terra suum.
Si tibi non parcas, (quod Dii prohibete!) futurae
    (Officium est matris) parce, precor, soboli.
Clausus, Elisa, tuo meruit quid corpore fetus?
    Est nondum vitae conscius ille suae.
(85) Esto memor, monitusque meos ne respue surda:
    Quem jugulas fetum, Cypridis ille nepos.
[p. 21]
Quo feror insanus? quid si modo ludis, Elisa?
    Ut leviter tentes pectoris ima mei.
Non es crudelis, tenero nec languine gaudes:
    (90) Mollius ingenio nil queat esse tuo.
Hac spe tutus ero, sed vincitur illa timore,
    Dum scio quid mulier rapta furore queat.
Verte manum Dido, nec numina magna lacesse:
    Ira furor brevis est, tempore victa cadit.
(95) Scribere plura vetat rabies violenta profundi,
    Dum nimium nostram verberat unda ratem.
Ergo stylum tollo; tu coeptum tolle furorem:
    Parce tibi & generi; sic ego salvus ero.


EPISTOLA II.
RESPONSIO PROTESILAI AD LAO-
DAMIAM OVIDIANAM.

DUm nostrum remorantur iter ventusque fretumque,
    Accepi dulci scripta notata manu.
Illa mihi memori sunt pectore semper habenda,
    Solamen multis illa futura malis.
(5) Sed tamen, ah! liceat sine crimine vera fateri;
    Perdere conaris me pietate tua.
Degener omnino, nec tali conjuge dignus,
    Ignavus sequerer si tua jussa, forem.
Poscis, ut evitem pugnas: quae gloria restat,
    (10) Cui non stat fixum cuncta pericla pati?
Ultima de cunctis sit nostra carina carinis,
    Ultimus ipse mea desiliamque rate?
O foedum, meritoque atro carbone notandum
    Consilium! nisi tu Laodamia fores.
[p. 22]
(15) Hectora, vis, fugiam, quia fortis & acer in armis:
    Hectore ne inferior Protesilaus ero?
Troja duces magnos genuit secunda, sed Hellas
    Majores gremio protulit alma suo.
Hectora si fortem metuas, natumque Diones,
    (20) Ilionea ferum, Deïphobumque trucem:
Pyrrhus ubi est audax? ubi pugnacissimus Ajax?
    Tydides dextra Merionesque carent?
Respice Divinum Aeaciden, quo nulla dederunt
    Saecula majorem, saecula nulla dabunt.
(25) Tunc tuum non pluris habes male sana maritum,
    Ut non sit minimis annumerare pudor.
Turpis formido mihi non nisi nomine nota est:
    Conspicua hinc virtus, nobilitasque patet.
Terga dare ignoro, soleo quia caedere terga;
    (30) Quaeque mihi data sunt vulnera, pectus habet.
Armorum crepitu nihil est mihi dulcius; aures
    Nil mulcere magis quam tuba rauca potest.
Ilion & Tenedos, Simoisque, & Xanthus, & Ida,
    Haec, haec sunt animo nomina grata meo.
(35) Quid mihi cum spectris, quae te vidisse cubantem
    Venturi memoras omina certa mali?
Haec nihili facio; mihi sunt, si vera fatebor,
    Non nisi quae demens somnia narret anus.
Sed tibi concedo, tu foemina nescia Martis,
    (40) Nec nisi lanigeram ducere sueta colum.
Ast ego vir: non vana viros insomnia fortes,
    Quae referunt noctu facta diurna, movent.
Quantumvis mihi jure metus spernantur inanes,
    Non tamen abjicitur sollicitudo mei.
(45) Magnum erit indicium casti mihi semper amoris,
    Et nondum ex animo me cecidisse tuo.
Et quoties relego tua scripta, videbere praesens
    Gloria faeminei Laodamia chori.
[p. 23]
Terge oculos, mea vita, tuos; te sentio flere;
    (50) Conveniunt motu corpora nostra suo.
Terge oculos, mea vita, tuos; nimis aspera verba
    Effudi, fateor, nec toleranda tibi.
Sed studio, virtutis eram sublatus in altum,
    Aethereosque mihi cor erat igne calens.
(55) Non ego sum praeceps, quamvis animosus & audax,
    Temperat & subitam mens bene casta manum.
Dii faciant, capiam nunquam temerarius arma!
    Dii faciant, nulli sim quoque laude minor!
Quotidie madeat Phrygio mihi dextra cruore!
    (60) Quotidie lauris condecorerque novis!
Opponatque mihi se formidabilis Hector,
    Ad cujus nomen Graecia tota tremit:
Vulnera mille feram contentus, si modo noster
    Hectoreo mixtus sanguine sanguis eat.
(65) Qui dantur Marti, Veneri quoque dantur honores:
    Cypridi, Gradivo qui placet, ille placet.
Scis me, qui Marti jam sum devotus atroci,
    Posse etiam Paphiae sacrificare Deae.
Quare igitur vanos, mea lux, depone timores,
    (70) Cedentisque tamen sis memor usque viri.
Exspecta numquam nisi cinctum tempora lauro,
    Et dantem reduci tela cruenta Jovi.
Aut vincam, aut moriar: non est sors tertia: felix
    Semper honorato Laodamia viro.
(75) Nec tibi, si moriar, sim, conjux chara, dolori,
    Qui cadit in bello, non sine laude cadit.
At mihi si reditum concedant fata benigna,
    Accipiant gressus littora curva tuos;
Occurrensque mihi, flammae documenta prioris,
    (80) Dum claudunt linguam gaudia, muta dabis.
Tum mea formosis invades colla lacertis,
    Osculaque accipies plurima, plura feres.
[p. 24]
Cumque domum petimus, Danais absentibus acta
    Foeminea referes garrulitate mihi:
(85) Quot vicinorum rapuit vis ferrea fati,
    Quotque maritali succubuere jugo.
Inter vina hilares dicemus nobile bellum,
    Magnaque Grajorum, magnaque facta Phrygum.
Tunc tibi praeteritos dabitur ridere timores,
    (90) Umbrasque & somnis spectra molesta tuis:
Tunc quoque, quod prohibent nunc intervalla locorum,
    Ibis in amplexus, & satianda, meos.
Eveniet: maneas modo Laodamia fidelis,
    Fidus, ut ante, tibi Protesilaus ero.


[P. 25-29: lofdicht op Valentijn]

IN INDIAM ORIENTALEM
A
FRANCISCO VALENTINO
FUSIUS DESCRIPTAM.

[Onder de titel ‘In Indiam Orientalem Antiquam et Novam luculente descriptam a
viro venerando D. Francisco Valentino quondam Verbi Divini Ministro doctissimo
fidelissimo in insulis Amboina et Banda.’ in: Fr. Valentyn: Beschrijving van oud
en nieuw Oost-Indiën. Eerste deel. Dordrecht / Amsterdam, J. van Braam /
G. onder de Linden, 1724. KBH 185 A 5.]

INdia, quae genitrix gemmarum, & divitis auri
    Spargis odoriferas per tua colla comas:
Cujus in adspectu roseas Aurora quadrigas
    Jungit, Apollineas praegrediturque faces:
(5) Fert animus tua regna, urbes, tua templa, domosque
    Cernere; quid fluctus, quid tibi terra ferat;
Quae studia; & mores populis; quae gloria regum,
    Foedera quae faciant; qualia bella gerant.
Nec mora, tentemus; sed nulla pericla subire,
    (10) Nec juvat immensae taedia ferre viae.
Non tamen Oceani posco tractare tridentem;
    Nec regere Aeoliae claustra sonora domus,
Ut mihi coerulei vastum maris aequor aranti
    Praebeat optatum ventus & unda viam.
(15) Non ego Triptolemi cupio fraenare dracones,
    Vel quibus Aeetis perfida vecta fuit,
Nec veniant pedibus Persei talaria nostris,
    Quo mihi per coeli nubila detur iter.
Sola VALENTINI cultissima pagina, sola
    (20) Sufficit, haec tantae dux erit una viae.
Haec faciet Patriae dulces non linquere fines,
    Et tamen externas visere posse plagas.
Hac duce, despiciam fluctus, rabidasque procellas,
    Crebraque de piceo fulmina sparsa polo,
(25) Et quassos scopulos, fractasque ad littora voces,
    Hic ubi navifragos mors manifesta rapit:
Hac duce, per silvas errabo tutus opacas,
    Antra petam, humano non adeunda pede;
Hac duce, desertas visam inviolatus arenas,
    (30) Nulla ubi ferventem sublevat unda sitim;
Aërios scandam montes, & inhospita saxa,
    Nubila quae celso vertice summa secant.
Nec mea terribiles turbabunt corda leones,
    Coeruleique angues, fulmineaeque tigres;
(35) Nec metuam barros immani mole minaces,
    Quaeque magis forsan monstra stupenda creas.
Ibo, ubi saeva ferox incendit praelia Mavors,
    Et Ganges rubras volvit, & Indus aquas.
Insani caecas contemnam militis iras,
    (40) Quaeque duas causas spicula mortis habent.
Jam mihi, jam videor per aperta pericula praeceps,
    Quaecunque aut tellus, aut habet unda, rapi.
Jam feror Aurorae per regna potentia, & adsum
    Praesens, quo cupidum me meus ardor agit.
(45) Prima meis TERNATA oculis flammantia pandit
    Culmina, nec levius, quam furit Aetna, furit.
Ut propius venio, regali sanguine tinctam,
    O vere species horrida! monstrat humum.
Tu melius tollis virides, AMBOINA, capillos,
    (50) Qua nil, quod perstet, gratius Eurus habet.
Fallimur? an Nereus montes super arduus instat,
    Fluctibus & nubes aequiparare cupit?
Immo ita: totum humeris montana cacumina pontum,
    Apta magis silvas sustinuisse, gerunt,
(55) Et quo vix penna tendunt trepidante volucres,
    Invenit hosptium squammea turba suum.
Illic CELEBES studiis asperrima belli
    Coeruleis scindit nubila summa jugis.
Ille magnanimis LUCONIA servit Iberis,
    (60) Et clarum a regis nomine nomen habet.
Parte alia horrendas sumit JAPONIA poenas,
    Grexque peris variis Xaveriane modis.
Discite Justitiam moniti, nec avara cupido
    Tecta toga sanctae relligionis eat.
(65) Ad Zephyrum innumeris quae surgit turribus aula,
    Nilque, nisi auratum, qua videatur, habet:
Haec illa est, quam larga *PARENS humectat AQUARUM,
[* Flumen MENAN, quae vox significat Mater aquarum.]
    Hanc Sedem nivei Rex elephantis habet.
Regia quae centum nitidis innixa columnis
    (70) Undique luminibus nobile monstrat ebur;
Illa tenet solium fulgenti adamante coruscum,
    Quo nil splendidius Phoebus ab axe videt.
Hic sedet, & late vibrat sua sceptra Tyrannus,
    Quem Ganges rutilis dives adorat aquis:
(75) Hic sedet, & plus, quam solio radiante, superbit,
    Quod TIMUR invictos inter habetur avos:
Ille TIMUR, qui totam Asiam servire coëgit,
    Cui dedit & vinctas Africa tosta manus.
En tua, PERSEPOLIS, sublimia rudera cerno,
    (80) Quondam Thyrsigero victima caesa Deo!
O utinam tunc, cum tua tecta superba petebat,
    Rex Macedo stygiis obrutus esset aquis!
Forsan adhuc stares, Cyrique arx alta maneres,
    Impune & posses spernere tempus edax.
(85) Nunc JAVAE spectemus opes, & maxima regna,
    Quam famulis Nereus undique honorat aquis.
Hic video, MOELANA, tui monumenta sepulcri,
    Cui nil, quo certet, Barbara Memphis habet.
Adspicio formosam urbem, quae nomine pulso
    (90) Natali, Patriae nomine laeta meae est.
O Salve Batavi sedes invicta Leonis,
    Quae caput e tumidis nobile tollis aquis!
Ad tua fragrantes comportat littora messes
    India, & Europae munera laeta capit.
(95) Hinc Leo in infestos fatalia fulmina torquet,
    Hinc sociis certam praebet amicus opem.
Evectam in tantum te nunc spectasse cacumen
    Quam juvat, ad cunas, & rediisse tuas!
Dum varios casus, dum tot discrimina volvo,
    (100) O urbs aeterni numine fulta Dei!
Dum stupeo Heroum facta haud moritura tuorum,
    Invenio proavos, non sine laude, meos,
Visere purpureos qui non timuere Tyrannos,
    Verbaque pro Batavûm fortia jure loqui:
(105) Insidias inter gentes, saevosque tumultus
    Bellorum, vilis queis sua vita fuit:
Plura quibus, sospes (scis ipsa) Batavia debes,
    Quam fas est nostris enumerare modis.
Cresce, precor, populis optabile lumen Eois,
    (110) Teque oneret gazis India fusca suis.
Cresce, & in adversos sta formidabilis hostes,
    Quodque geris merito, nomen ad astra vehe.
Sit lauris, sit meta tuis non ulla triumphis,
    Et pereat tantis invida turba bonis.
(115) Quid tibi solvemus, scriptor fidissime, cujus
    India nunc Batavis tota labore patet?
Magna tuas certe decorarent praemia chartas,
    Praemia si meritis mos posuisse foret.
Tu Patriae, toti tu gaudes utilis orbi
    (120) Vivere, & haec studiis unica meta tuis.
Quid tibi (dum populis interpres pandis Eöis
    Scrupta salutiferi pignora certa DEI,
Quae tot fictilium statuas fregere Deorum,
    Totque animas Stugiis eripuere vadis:
(125) Quae pallens LOJOLA fugit, quamquam impius ille
    Tabe sua infecit Solis utramque domum:)
Quid tibi debetur? sed qui Te scribere jussit,
    Cujus & auspiciis est tua ducta manus,
Ille tuis meritis tandem, Vir Maxime, solvet
    (130) Praemia, quae nullo sunt peritura die.



[p. 116-117: ter nagedachtenis van David van Hoogstraten]

MEMORIAE
DAVIDIS HOOGSTRATANI M.D.
POETARUM SUI SAECULI PRINCIPIS.

ERgo parum fuerat, viridi DUIRCANTIUS aevo
    Quod cecidit cultris hostia moesta tuis?
Ergo parum fuerat, Lachesis furibunda, canoram
    ARKELII nobis eripuisse chelyn?
(5) Ni sacrum perimas infanda clade Poëtam,
    Quem Phoebus vatum jusserat esse ducem?
Quid querimur? frustra spolium repetemus ab hoste;
    Exsultat nostris invida Parca malis.
At tu, Phoebe pater, quo tandem lumine cernis
    (10) Talia? quis sensus, quid tibi mentis adest?
Heu video! video! nostris decedere terris,
    Et dare Barbariae templa relicta paras.
Jure fugis, nihil inficior; tu despicis illos,
    Qui toties sacris obstrepuere tuis,
(15) Queis fera Barbaries jamdudum irrepsit, & aures
    Plus quam Sarmaticas ad tua plectra dedit.
Sed quali meruit fierit tibi crimine vilis
    Amstela, qui vatem junxit amore sibi?
Qui coluit vegetum, qui praebuit otia fesso,
    (20) Ut posset vena liberiore frui?
Debueras illi, si nolles parcere cunctis;
    Phoebe pater, justi Numinis illud erat.
Pace tua hunc propter solum, vel parcere cunctis
    Debueras; placidi Numinis illud erat.
(25) Nunc jacet aeterno perfusus lumina somno
    HOOGSTRATANUS, amor, deliciumque tuum,
Qui toties dulcis tenuit modulamine cantus
    Lucinae bijugos, quadrijugosque tuos.
Flere quidem superest, oculos sed deficit humor;
    (30) Ingemere, at gemitus guttura sicca negant;
Muta lyra est, frustra torpentia plectra lacesso;
    Mens stupet, & raucum carmina nostra sonant.
Quid tandem miserit torquemur? gloria nulla est
    Carminis, & vates turba profana sumus.
(35) O patria, O quondam coelo gratissima tellus!
    O patria, O cunctis anteferenda plagis!
Cum nondum vitiis, cur nondum perdita luxu
    Praebeas Clariis hospita tecta choris.
Principibus cum plectra fuit tractare decorum,
    (40) In quos nil mortis spicula juris habent:
Cum strepitus armorum inter sonitusque tubarum
    Excepit cultos Mars ferus ipse modos.
Tunc merito Boreas tua signa pavebat, & Auster:
    Tunc Euro & Zephyro nobile nomen eras.
(45) Sed nos adversis quid frustra obnitimur undis?
    Quid jacimus rapidis verba ferend Notis?
Frangamus calamos! scindamus, Musa, libellos!
    Barbaries tenebras advehit atra suas.



[p. 138-139: Eepitaphium voor de Hertog van Marlbourgh (1650 - 1722), met vertaling in rijmend Nederlands]

UNUM EPITAPHIUM
EPITAPHIORUM OPTIMORUM
OPTIMUM.

MARLBURII manes plorant hoc tempore Panes
    Funestis odis, flebilibusque modis.
Quotidie ingentes promunt praeconia mentes;
    Dux fuit in vita non celebratus ita.
(5) O Dux, facta sonis cujus cantanda Maronis,
    Vates quam male olent, qui tua fata dolent!
Quos tibi nunc flores, tibi quos nunc donat honores
    Communis clamor, non generavit amor.
Extorquet Laurum tantummodo vatibus aurum,
    (10) Quod credunt tetris munus adesse metris.
Quid meruere viri tantum vili aere potiri
    Ut possint, tales qui cecinere sales?
Tam bene qui scribunt, asininis auribus ibunt,
    Ni forsan solus non habet arma Polus.
(15) O Musae insontem furcis defendite montem,
    Ne temeret diam turba profana viam.

* Ad satisfaciendum quorundam desiderio sequitur praecedens Epitaphium, Epitaphiorum optimorum optimum, certo quodam Poëta (cujus nomen huc usque ignoravimus) in Belgicam linguam translatum, quodque ipso tempore, quo paulo ante Janus van den Broucke Latinum suum (item sine nomene ediderat) per Batavas urbes dispersum fuit.

* EEN BEST
GRAF-SCHRIFT
DER ALLERBESTE
GRAF-SCHRIFTEN.

VOrst MARLBURGS dood beklagen de digters onzer dagen;
    Zy heffen vaarsen aan, die zeer beweeglyk gaan.
Men hoort alom Poëten zyn’ naam en lof uitmeten,
    Wel eens zoo breed en wyd dan in zyn levens tyd.
(5) O Held! wiens handelingen een Maro self moest zingen,
    Hoe stinkt dat rottig werk, geschikt tot uwe zerk?
De krans van al die bloemen, daar door z’uw deugden roemen,
    Die men dar ziet en hoort, komt uit geen liefde voort.
Maar ronde goude schyven, die parssen elk tot schryven;
    (10) Zy wanen dat hun dicht tot dat geschenk verplicht:
Ei! waar meê zal men lonen, zo hoog-gesnaarde tonen,
    Op ieders stuk gestelt, slechts om een hand vol geld?
Dat zy die hier op hopen, met ezels oren lopen,
    t’ En ware Apollos stad geen wapenen meer had.
(15) Grypt vorken zanggodinnen! en drijft dat vee van binnen,
    Op dat dit volk niet meer dien heil’gen weg onteer.

Continue

  • Return to the information about Dutch heroides
  • Return to the home page of the Heinsius-collection
  • Return to the Dutch Language and Literature canonisations page