J. van Aelhuisen: Aran & Titus. Mutua vindicatio. Tiel, 1658.
Naar Aran en Titus (1641) door Jan Vos
Uitgegeven door drs. P. Koning, Rotterdam
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden
Ceneton000250Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd
met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.
Continue
[
fol. A1r, p.1]

ARAN & TITUS.

MUTUA

VINDICATIO,

INTERPRETE

SCHOLA THIELANA.

[Vignet: Meditando et legendo]

THILAE,

Apud Gosuinum à Duyn, Bibliopol.

Anno M D C LVIII.



[fol. A1v. p.2: blanco]
[fol. A2r, p. 3]

SENATUI THILANO.

GRandis Declamantium Oratio est; Heroica Poëtarum vox delectat omnes, qui perspicere atque intelligere res praeclarissimas possunt; inter Poëtas omnes excellere videntur Tragici: non enim jam loquor de facetâ atque urbanâ Comicorum locutione, quâ, nescio quo vitio, ita placere his temporibus coepit, ut reperiantur, qui in Orationibus etiam ab ea non abstineant. Quotidiani sermones liberiores esse possunt, & inculti, grandis est Orator; mascula Poëtarum dictio est; Tragoedia majestatem aliquam continet, quam alibi frustra quaeras. In Orationum & versuum compositionibus quotidiana Discipulorum exercitatio est; Tragoedias conficere, nec agere semper possunt: quare gaudent & exultant oblatâ nunc hâc occasione, quam à vestrâ benevolentiâ & benignitate accipiunt libenter, & rogant simul atque obtestantur, ut, quia solvendo non sunt, suâ aliquâ diligentiâ humanitatem vestram remunerare possint. Tragoediam offerunt Discipulorum Optimi, quam interpretando fecerunt suam: quicquid enim à me limatum est, etsi meum videri possit, tamen cedo de possessione meâ, & ne alieni in patrimonium irrumpant, aut excludantur justo titulo Domini, Supremus Discipulorum meorum ordo Senatui Thielano Mutuam hanc Vindicationem officiosissimè*
D.D.
Testor
J.van AELHUISEN,
Rector.



[fol. A2v, p.4]


Prologus.
Saturninus Caesar
Marcus Andronicus Frater Titi And.
Titus Andronicus Dux exercitus Rom.
Lucius Filius Titi natu maximus.
Polander.
Melanus.
Claudillus.
Gradamard.
}
}
Filii Titi Andron.
Ascanius Filiolus Lucii.
Rozelina Filia Titi Andron.
Bassianus Frater Caesaris.
Thamera Gothiae Regina.
Quiro.
Demetrius.
} Filii Thamerae.
Aran. Aethiops Dux exercitus Gotth.
Aruspex.
Quintus Famulus Aran.
Tacitus Nuntius.
Chorus {
{
Romanorum.
Aruspicum.
Gothorum.
Foeminarum.
    Mutae Personae.
Senatus.
Iudices.
Quatuor Tribuni militum.
Philippus.
Camillus.

Continue
[
fol. A3r, p. 5]

PROLOGUS.

                POëta, vestris qui laborat commodis,
                Et nos gubernat, cum suae turbâ scholae,*
                Meo salutat, quotquot estis, nomine,
                Matres, Virosque, Virginum mites choros,

                (5) Puerosque adultos. Cum triumpho cernimus
                Coetum labores ore spectantem novos.
                Aptant cothurnos, & Sophocleo sonant
                Theatra versu. Roma non solito ciens
                Clamore pompas, hoste prostrato* tumet.

                (10) Adusta fumat Gothia, & Ausoniam Titus
                Quassat securim. Victor in Latium redit;
                Occurrit omnis populus, & laetos videt
                Laetus triumphos. Victa formoso nitet
                Regina vulti; sequitur audax Aethiops,

                (15) Sacer Gradivo: vota sed frangunt preces
                Et forma Thamerae; liberantur, Caesare
                Mandante, Capti. Vinctus Aran Principum
                Fastidit iras; nunc solutus omnium
                Querit ruinas unus; interitum Tito

                (20) Clam, Machinator fraudis & scelerum, parat.
                Venatur Aula. Bassianus occidit
                Laqueo peremptus; zona ruptis frangitur
                Lacerata vinclis; moestaque, & linguam, & manus
                Truncata virgo est; ense confossi cadunt,

                (25) Par triste, Fratres; Fratribus Fratrum necem
                Sceleratus Aran objicit: pretium mali
                Eruitur aurum, falsa Caesar literas
                Indicia reperit; judicat; Fratres luunt,
                Queis dexteram amputat, sed incassum, suam

                (30) Amor paternus; exulantem Lucium
                Retinent Amici, Sperat afflictae Titus

[fol. A3v, p. 6]
                Meliora styrpi, repetit Auctores scelus:
                Abreptus Aran igne funestum expuit,
                Post mille scelera, spiritum, captus suo

                (35) Cum Fratre Quiro, caede votivâ cadit,
                Impletque Matrem tostus afflictam trahit
                Roselina vitam, sed Pater ferro facit
                Finem laborum, & triumphat insolens,
                Thamerâ occidente; vindicat Sponsae necem,

                (40) Moriturus ipse, Caesar; ira Lucium
                Rapit furentem, sceptra mutato minus
                Domino ingemiscunt; traditur fessis quies,
                Moestis voluptas, imperî fraenum bonis.
                Haec Belga doctis ludit audax versibus,

                (45) Mirante totâ Graeciae &* Latii scholâ.
                Nos (nam fatendum est) Amstelae sequimur decus
                Interpretando. Si vacat (certe vacat)
                Date tolerandis tempus exiguum jocis:
                Nos obligati, quicquid in nobis situm est,

                (50) Humanitati pollicemur omnium.
Continue
[
fol. A4r, p. 7]

ARAN & TITUS.

ACTUS PRIMUS.

Saturninus, Marcus, Bassianus, Senatus.
Cives Romani.

Sat.          FOElix triumphat Roma, fitque gentium
                Superba victrix. Ecce, generosâ Titus
                Virtute victas hostium domat manus;
                Latiumque patitur, bella qui crepuit, jugum.
Cives.      (55) Dux vivat! & foelix suis, & patriae
                Maneat superstes!  Sat. Quanta vox attollitur!
                Andronicus audit fortis, & toto Deus
                Narratur Orbe; tollit illum nubibus,
                Infertque Caelo fama; nobis Scipio
                (60) Resurgit alter; crescit hostium metus.



Titus Andronicus, Thamera, Quiro, De-
metrius, Polander, Melanus, Claudillus, Gradamardus.
Tit.           DIves triumphis Roma, virtutis domus,
                Quae Regio, quae gens barbaro tuas solo
                Laudes silebit? Urbs Quirini, prospero
                Populos feroces fortis imperio premis,
                (65) Et cuncta superas, Romuli semper sacro
                Stipata coetu; summa votorum vides.
                Aquilonis Arctoi plagas securiger
                Pugnator intrat, & tui Martis furor.
                Hanc dextram, & arma metuit, & qui frigidum
                (70) Septena Tanaim ora pandentem bibit;
                Et qui renatum prorsus excipiens diem,
                Tepidum rubenti Tigrim immiscet freto;
                Et quae vagos vicina prospiciens Scythas,
                Ripam catervis ponticam viduis ferit.
[fol. A4v, p. 8]
                (75) Patriae laborat dextra: fugientes sequor,
                Quo nota Baccho Tmolus attollit* juga;
                Quo dives Hebrus fertiles campos secat;
                Quo Xanthus ambit, nivibus Idaeis tumens,
                Accepta Cereri Gargara, & ferax solum.
                (80) Haec, haec furentes dextra contudit Gothas;
                Hanc Sarmatae, Vocontii, & Volsci timent.
                Virtute nostrâ regna Boreali jacent
                Subjecta Cauro. Tempus est, longae dare
                Modum ruinae; & Principes Viros suae
                (85) Consulere patriae; parcere afflictis; ferâ
                Caede abstinere. Laeta pax gentes alat,
                Ensesque lateant; alma nascatur quies,
                Invicte bello, gentium Domitor, Jovi
                Aequate summos saepe per honorum gradus,
                (90) Te Roma fortem, & sera posteritas canet?
Sat.          Bellator audax, Roma victricem Ducis
                Dextram osculatur; efferunt laeti tuos
                Cives triumphos, versibus laudes canunt,
                Magnumque terrae nomen ignotae audiunt.
Tit.           (95) Tu praepotentum clara pregenies Deum,
                Spes una nobis, patriae fulcrum tuae,
                Timor Tyrannis, terror & crux hostibus;
                Si longa Achivi bella Trojam transferunt
                Per maria mille navibus; si transfugam
                (100) Repetit maritam, & arma bis quinis movet
                Menelaus annis, quis laborem & praelia,
                Quis maria timeat? lustra quis fugiat duo,
                Mercede tali?  Sat. Per laborem & praelia,
                Pavet animus. Quid, Victor, afferes?  Tit. Quam vides,
                (105) Regina Gotthorum est.  Sat. Quis ardentes tuos
                Videat ocellos, nec det Idalio manus
                Victas furori? sentio, crescit malum,
                Imosque in artus labitur praeceps furor,
                Et ardet intus; qualis Aethnaeo vapor
                (110) Exundat antro. Solve formosas manus.
Tit.           En, haec ruentis pulchra majestas soli est.
[fol. B1r, p. 9]
Sat.          Regina, mundi gloria, & magnum decus,
                Tu grande semper audies miraculum,
                Quod fecit, & fecisse gaudet omnium
                (115) Rerum Architectrix; castitate pulchrior
                Fit forma, vultu castitas crescit tuo.
                Si suave basium ore mellifluo dares,
                Roseisque labris labra palpares mea,
                Volens per ipsas sequerer abeuntem nives,
                (120) Oblitus Aulae. Jure cunctos allicit
                Venusta facies; invidet Cypri Dea
                Tuis ocellis; invidet Phoebi Soror
                Tuis labellis.  Tham. Comprime ardentem impetum.
                Cito excitatus ignis extinguit cito
                (125) Suos furores. Floris instar est amor,
                Quem Phoebus oriens vividum, sed mox videt
                Fugiens jacentem.  Sat. Sic tuus miles jacet,
                Et capta servis.  Tham. Fateor, oppressit Gothos
                Romana virtus; sed magis nos obruit
                (130) Incensa populi scelere non uno mei
                Coelestis ira. Nos gravi semper jugo
                Premet subactos Victor, ut poenas Deo
                Solvat merentes populus, & sceptrum nocens.
                His mota fatis, mente patientiferam,
                (135) Quodcunque mandas. Fortis aerumnâ gravi
                Mentem levabit animus, invictus malis.
                Quo plura patitur, plura patienter feret
                Animosa virtus.  Sat. Talis, & talis fuit;
                Sic flexit oculos, cui Venus quondam, viri
                (140) Commota precibus, spiritum & vitam dedit.
                Simulata credis verba? dicentem proba:
                Juvat Inferorum, fortis Alcidae modo,
                Videre tristes, sed tuo jussu, domos,
                Sine Sole regnum; sentiat rursus novum
                (145) Dominum profundi squallidus regni Canis.
                Et pura nitidi spatia conspiciat poli.
                Si Sol coruscum territus condit caput,
                Negatque lucem, mox laboranti tuum
[fol. B1v, p. 10]
                Succurret Orbi lumen.  Tham. Utinam, quod putas,
                (150) Spetiosa jure dicar! at nunc, aspice,
                Non corpus ornat forma, non fulgent genae,
                Nec famula nostras arte composuit comas.
Sat.          Quod arte faciunt foeminae, hoc tibi dedit
                Natura; & iste, quo micat vultus, decor,
                (155) Innata forma est. Per Deos omnes tibi
                Coelumque juro, perque quas vibrat faces
                Ferox Cupido, flamma me fervens coquit.
Tham.          Adulationes audio nolens tuas,
                Jurasque frustrà: nam procorum mobiles
                (160) Vis inquieti corripit voces Noti,
                Et ipse tanto Jupiter gaudet dolo.
Sat.          Quo tendis anime? nemo me comitem tibi
                Eripiet unquam, frustrà maturas fugam;
                Abire sine me non potes, mecum potes.
                (165) Sequi per ipsa saxa, per sylvas placet:
                Ubi se Cupressus, & caput laetum exerens
                Virente semper alligat trunco nemus,
                Et opaca longas arbor extendit comas;
                Dabitque sceptrum ramus, & sertum rosae,
                (170) Cumulusque sedum. Non meum cinget latus
                Assueta vulgi turba, sed tenerae Ducem
                Oves sequentur; tunc, quod optamus, Viri
                Miserta, precibus forte succumbes meis.
Tham.      Vix eloquentis lingua vitari potest.
Sat.          (175) Quod igne premimur, vultus hoc facit tuus.
Tham.      Detestor omnes, horreo, fugio, execror,
                Quas Diva Cypriae spargit in mundo faces.
Sat.          Virago dura, Caucasus tibi fuit
                Truculenta nutrix? ubera admovit sua
                (180) Hyrcana Tygris? cur toro viduo jaces?
                Et dum juventae flore primoevo viges,
                Temet coerces? & necans rectam indolem,
                Servas pudorem, Venere desertâ, tuum?
                Providit ille maximus mundi Parens,
                (185) Cum tam rapaces cerneret fati minas,
[fol. B2r, p. 11]
                Ut damna semper sobole repararet novâ,
                Tauri juvencas diligunt; amat suam
                Leo Leaenam; Tygris in furias ruit
                Sociata Tygri; Vulturi Vultur placet.
                (190) Venere incitantur, belluae immanes, Apri;
                Volando passer passerem sequitur suum;
                Arborque latis arborem ramis petit.
                Quid plura memorem? vicit invictos amor,
                Magnumque flammis torret indomitis Jovem;
                (195) Et qui furentes semper Aethneis jugis
                Versat caminos, igne tam parvo calet;
                Facibusque tactus Rector aequoreus fuit,
                Nec ardor alto potuit extingui freto.
                Mens intus ardet. Aestuamus, urimur.
Tham.      (200) Libido mentem concitat turpis tuam.
Sat.          Invita facies, facere quod sponte abnuis;
                Te nostra cogent arma. Qui timide rogat,
                Docet negare.  Tham. Turpe, & impium est Duci,
                Violare leges Venere non casta suas.
                (205) Sed forte fausto prosperae sortis statu,
                Nimium insolenter cuncta permittis tibi.
                Regi tuenda maxime est imperii salus.
Sat.          Lex nulla sceptrum cogit, aut Regi imperat.
Tham.      Quod non vetat lex, hoc vetat fieri pudor.
                (210) Minimum decet libere, cui multum licet.
Sat.          Male imperatur, cum regit vulgus Duces.
Tham.      Evertit ensis cuncta; cum jacet pudor,
                Et cura legis. Semper excelsus suis
                Nocere Princeps Civibus nefas putat.
                (215) Nec morte tristi quaeritur Regum favor,
                Sed obsequendo. Justa lex patriam Duci,
                Ducemque patriae vinculo pari alligat.
                Cave ne sceleribus regias macules manus:
                Sequitur nocentes ultor à tergo Deus.
Tit.           (220) Is te tuosque sequitur ad poenam Deus.
                Metuenda quondam Gothia, & fortis fuit;
                Nunc victa nobis tempore exiguo jacet.
[fol. B2v, p. 12]
Tham.      Virtus meorum spiritus Gothis dedit
                Nimium feroces.  Tit. Qui struit dolos, parat
                (225) Sibi ipse pestem; repetit auctorem scelus.
                Graviore lapsu decidit, quicquid nimis
                Fortuna tollit; exitum talem tuae
                Fatentur urbes. Mole procumbit suâ,
                Quodcunque magnum est.  Mar. Mente cur torvâ abnuis?
                (230) Quam multa sint timenda, si perstas, vides:
                Obstare magnis nemo securus potest.
Tham.      Vastantur urbes. Labitur patriae salus
                Sub Rege pravo.  Sat. Fluctuamus; urimur;
                Rabidusque nostro proditur vultu furor.
Tit.           (235) Cruentus Aran sanguine effuso, sacras
                Consperget aras, & Sacerdotes piâ
                Devota Marti membra dissolvent manu;
                Sic mens futura pandet, & motu Dei
                Completa, tantis statuet in rebus modum.



Chorus Sacrificantium.

                            (240) GRadive pater, qui bella tuo
                            Numine torques, desine pulchrae
                            Nunc mirari colla Diones:
                            Tibi captivum caedimus hostem;
                            Sanguine fuso nostras Aran
                            (245) Victus ad aras, hostia Coelo
                            Mactata cadet.
                            Ille cruentas armare manus,
                            Et purpureâ potuit quondam
                            Tollere multos caede Quirites;
                            (250) Sed te justam vindice poenam
                            Nunc, Andronico victore, dabit.
Aran.       Tenete linguam, Aruspices, mendax* genus,
                Interpretari fata falso discitis,
                Stygique destinatis innocens caput.
                (255) Vates cruenti! vestra quantâ patriae
                Mercede constant ora! saepe Civium
[fol. B3r, p. 13]
                Vestrâ cruentus nascitur culpâ furor;
                Metuuntque fasces; terret afflictam metus,
                Fervente Mystâ, Curiam; leges silent,
                (260) Et sancta juris norma, si minus silet
                Devota templo lingua: vobis scilicet
                Fumant tot urbes, bella tot gentes gerunt,
                Et versa ab imo regna tot populos premunt.
Tham.      Quis iste? fallor? an meus, nuper meus
                (265) Stat vinctus Aran? ipse stat. Princeps Ducum,
                Bellique salve fulmen.  Aran. Et tu Gothiae
                Regina salve.  Sat. Qualis, aut unde advenis?
Aran.       Me strictus armat mucro, te sceptrum decet,
                Me gens Gothorum fulmen, & murum vocat;
                (270) Sum terror hosti, nomen afflicti meum
                Metuunt Quirites. Fortis Aran, Romuli
                Qui tot Nepotes Tartari misit Deo,
                Coram adstat.  Sat. Illum Mulciber flammis edat.
Aran.       Mavortis ara sorbeat fusum bovis
                (275) Melius cruorem; pinguis occidat capra.
Tham.      Invicte Princeps, & Quiritium decus,
                Quid vota poscunt? fare quem poenae petant?
                Eat per artus ensis exactus meos,
                Et vivat Aran. Tu, Sacerdos, adjuva
                (280) Patrocinando. Loquere, placa Caesarem.
Arus.       Indignus aras tangit, & vittâ caput
                Candente vestit, quem suo fletu movet
                Lachrymans Amicus, nec movet Patriae salus.
Tham.      Quis Colchus hoc, quis sedis incertae Scytha
                (285) Committat? aut quae Caspium tangens mare
                Gens juris expers ausa? non diri Thraces,
                Nec trux Erynnis, ara nec Busiridis
                Aspersit isto sanguinem ferox modo.
                Quae Tygris, aut Leaena, quis puero tibi
                (290) Admovit ubera Lupus? an te Caucasus,
                Et inhospitales Alpium quondam nives
                Glaciesque peperit? ecquid eloqueris? tuum
                Defende, Mysta, si quid est, quod est, nefas.
[fol. B3v, p. 14]
                Miserere, Caesar; Martio miser foco
                (295) Devotus Aran liberas cernat manus.
Sat.          Parere Marti, sanguinem petit, decet.
Tham.      Imbellis adsto; foeminas lachrymae tegunt,
                Mea tela fletus. Quis furor te concitat?
Sat.          Emissa verba non recurrunt. Permanet,*
                (300) Quodcunque dictum est. Occidet Marti sacer.
Arus.       Submitte collum.  Aran. Caede nostrâ te abstine.
Arus.       Homini execrandus vivit. ingratus Deo,
                Devota per quem non cadit Coelo hostia.
Tham.      Quis sic cruorem Maurus, aut ferus Scinis,
                (305) Aut quis Procustes sparsit atrox? ferreus
                Dirusque prima tela fecit Artifex;
                Crudelior, quae sumpsit ad necem, manus!
Quiro.         Conspergat aras Quiro, nostrum sorbeat
                Tellus cruorem.  Dem. Fata placabit meus
                (310) Irata sanguis. Hic vides Demetrium.
Tham.      Me, me receptus sternat ensis; vulneri
                Patemus; intret ipsa ferrum viscera.
                Id fata volunt; dabitur Aran victima.
Aran.       Te, Machinator fraudis, & scelerum Artifex,
                (315) Te Parca poscit; stella cui Coelo cadens,
                Cui viscerum secreta, cui mundi fragor
                Dant signa fati; qui nigri sedes Dei,
                Acherontis undas fingis, & stygios lacus,
                Canemque diras voce servantem fores.
                (320) Dolos, & astus maleficae mentis parat
                Fallax Sacerdos, & metu falso domat
                Populi furores. Si timemus inferos,
                Crudeliores Inferis sunt Augures.
                Vates timentur; hoste contemto, metum
                (325) Infert Sacerdos.  Arus. Saeva furiarum cohors
                Vocem execratur!  Sat. Si tuo licet frui
                Regina vultu, vivet; & Mauro dabit
                Tua forma vitam.  Tham. Facile fallitur, Duci
                Qui facile credit.  Sat. Juro per sceptri metum.
Tham.      (330) Rex magne Regum, quem cupis, dabitur Amor.
[fol. B4r, p. 15]
                hactenus Sat.          Quid moesta dudum pedibus accumbis meis?
                Regina, surge.  Arus. Sceptrum & Imperium cadet,
                Si mulier aras privat, & Marti datus
                Eripitur Aran.  Sat. Cypriae placeo Deae;
                (335) Cum Venere pariter colitur armorum Pater.
Tit.           Roma obligata est. Murus hostium cadat.
Sat.          Toedas negabit, & sacri foedus tori.
Tit.           Tempus negantem vincet.  Sat. Ardens vix potest,
                Et rabida flecti flama.  Tit. Si quaeris, potest.
                (340) Caesar, cavendum est, ne tuo miseram pares
                Populo ruinam.  Sat. Quas prius laudas faces,
                Jam lingua carpit.  Tit. Redde victimam Deo.
Tit.           Opima nostri colla caedantur gregis.
Mar.        Melior cruore bestiae dabitur cruor.
Tit.           (345) Generose Princeps, una militum salus,
                Quo mens aberrat? concidet nomen tuum,
                Favorque vulgi; concidet Regni status
                Amore tali. Sceptra bellator geris,
                Multasque mittis sub tuum gentes jugum,
                (350) Urbique & orbi bellicosus imperas,
                Hostemque bello territas. Metuit tuos
                Boreas lacertos; vidit Eurus dirui
                Sua Regna praeceps; clade subversus jacet
                Protervus Auster, hostium ferax solum;
                (355) Fortemque eandem sensit Africus manum.
                Tu victor audax conciti murmur freti,
                Rabiem charybdis, & procellosum mare
                Bis navigâsti. Celsa discriptae juga
                Scandit Pyrenes, Gallicas pressit minas
                (360) Tua rara virtus. Sed cruentatos manu
                Qui vicit hostes, victus & fractus jacet,
                Vincente foeminâ; Cupido strenuum
                Exarmat audax militem; & parvo rapit
                Labore, magnum dextra quod peperit decus.
Aran.       (365) Adeste vires, sceleris ultrices, meae!
                Quid mucro cessas? perge, noxiam mihi
                Linguam rescinde.  Tit. Juro per belli minas,
[fol. B4v, p. 16]
                Te mox Gradivo devorabit victimam,
                Tuumque laeta sanguinem tellus bibet.
Aran.       (370) Nunc robur advoca, anime, jam nimium diu
                A caede nostra debitâ cessat manus.
                Ignave miles, timide, cum increpuit metus.
                Gaudere mensa, capere securas dapes,
                Servire Baccho semper, impleri juvat
                (375) Pingui farinâ, maximum hoc decus tibi.
                Nihil arma prosunt, aut decent; humeros gravant.
Tit.           Est nostra virtus nota Romanis satis,
                Nimiumque Gotthis. Haec enim, haec, Aran, tuas
                Fudit catervas.  Aran. Tum tuis sors aequior
                (380) Rebus, labores pertinax pressit meos,
                Fugiente turma; non labor tuus jugo
                Me pressit isto: nescit hoc Titi manus.
Tit.           Quid hoc, sceleste?  Mar. Frater iratam precor
                Compesce mentem; parce jam tantis minis,
                (385) Nec consecratam sanguis aspergat domum.
                Reconde ferrum. Non manu, non viribus,
                Sed jure legibusque pugnat Curia.
Aran.       Ego te.  Bas. Quiescat ensis, & condat suos
                Animus furores,  Mar. Comprime ardentem impetum.
Tit.           (390) Qui non vetat peccare, cum possit, jubet.
                Scelera retardat poena supplicii metu.
Arus.       O quanta, amorum Mater, hic misces mala!
Aran.       Semper rebelle vulgus, omnibus grave!
                Procul hinc, scelesti, fugite. Res geritur male,
                (395) Consilia si dant Augures, & Curiam
                Intrat Sacerdos.  Sat. Tinnulas moveant fides,
                Thameramque, Bassiane, mulceant suo
                Cantu puellae.  Mar. Territo quid Lucius
                Accurrit ore?  Luc. Patriae quaero Patrem.
Sat.          (400) Quis te timore percitum mover metus?
Luc.         Daturne fari?  Sat. Loquere.  Luc. Columen patriae,
                Se torvus altas condit in sylvas aper,
                Setas cruentus erigit, vultu minax;
                Stupet omne vulgus, fugit attonitum pecus
[fol. C1r, p. 17]
                (405) Passim per agros, nec suos meminit sequi
                Pastor juventos.  Sat. Surge, tela praepara,
                Equestris ordo; vos viros necessitas,
                Et grata nostri poscit imperii salus.



Chorus Romanorum.

                            ROma, non miti generata Marte,
                            (410) Inclyti fulcrum Latii, tuorum
                            Dives Heroum, studiisque longi
                                                                Aspera belli;
                            Contine tandem rabiosa diri
                            Bella Mavortis: sua templa Janus
                            (415) Claudat, & vinctus furor, ore cassas
                            Fulminet flammas. Data pax amorem
                            Reddit, & frangens lituos, tubasque,
                                                                (Arma Gradivi)
                            Arma Romano reparat Colono.
                            (420) Dives infractis populus triumphis
                            Gaudeat victos numerata Gothos.*
                Si cantare juvat, vox melior decus,
                Et magnas Thamerae delicias canat.
                Cui mundi Dominus jus dedit & necis
                (425) Et vitae; Latii qui bene temperat
                Fortunam lmperii Caesar, amabili
                Stat victus Thamerâ; vulnera dat puer
                Lascivus Veneris, saucius uritur,
                Exsurgitque calor, quem Dea comprimit,
                (430) Non ingrata Procis praelia dirigens,
                Sanatque innumeris vulnera basiis.
                            Caesar magne, Quiritium,
                            Et nostri decus Imperi,
                            Cui tot barbaricas manus
                            (435) Submittunt populi; tuas
                            Quid laudes Venus inquinat?
                            An fortes etiam viros
                            Terrent arma Cupidinis?
[fol. C1v, p. 18]
                            An victrix dominabitur
                            (440) Fucato mulier sinu?
                            O quanta est rabies amor!
                            Quam certo, puer aliger,
                            Arcu spicula dirigis!
                            Reges magnanimi cadunt,
                            (445) Heroas furor occupat.
                            Sic lentis Leo carpitur
                            Debellatus amoribus,
                            Et se saucius exuit.
Continue

ACTUS SECUNDUS.

Quiro, Demetrius, Aran.

Quiro.     NUnc hostis adsta.  Dem. Caucasus cedet prius,
                (450) Quam fugere quisquam viderit Demetrium.
Quiro.     Hoc ense concides.  Dem. Cadam, si nunc cado,
                Roselina, tuus.  Quiro. Erectior post Virginis
                Exurgo nomen.  Aran. Oro per pulchros sinus,
                Vestrumque amorem, grande Virginis decus,
                (455) Frangat furores, ense compresso, suos
                Audax juventus. Moesta quondam sorbuit
                Horatiani Roma guttas languinis;
                Nunquam Gothorum Principes videat mori
                Tam nigra dies.  Quiro. Nunquam aequus est Rivalibus,
                (460) Si quis procatur;  Aran. Nescio qualis coquat
                Amor furentes. Num jacent Titi manu
                Stratae tot Urbes? Mortuus jacet Pater?
                Captique vitam trahitis? exardet furor,
                Saevitque Princeps laesus; aeternas agit
                (465) Magnanimus iras animus, & saevus dolor
                Aeterna bella, pace sublatâ, gerit.
                Amore famam, & nobilis styrpem domus
                Quid polluetis? Forma si vultus placet,
                Explete amorem; vindicate Patriam;
                (470) Stuprum superbam polluat Titi domum.
[
fol. C2r, p. 19]
Dem.       Quicunque peccat, scelere noscitur suo,
                Animumque cruciat triste criminis malum.
Aran.       Non est timendum grande, quod prodest, nefas.
                Misce tumultus Civium: ut fas, & fides,
                (475) Et jura pereant; odia, caedes, funera
                Arcesse, & imple scelere Romuleam domum;
                Libido castam gaudeat Vestam impiis
                Violare stupris; simul & infaustâ manus
                Hominum cruenta caede, furiali modo
                (480) Aspergat aras; nullus irarum detur
                Finis, sed animum caecus instiget furor;
                Nec parce Patri, nec trucem revoca manum
                A caede Fratris; Uxor irato cadat
                Prostrata ferro; filius vi, vel dolo;
                (485) Aconita cuncti, qui tibi obsistunt, bibant;
                Det thura populus; templa claudantur Deo,
                Tibi stent aperta, & impius suum vocet
                Te Mysta numen prosperum ac foelix scelus
                Virtus vocatur. Perge, faciendum est malum:
                (490) Necessitas plus posse, quam pietas solet.
Quiro.     Pavet animus; horret.  Aran. Trudit ultorem in graves
                Mens alta casus; non satis magno tuum
                Ardet furore pectus; impleri juvet
                Majore monstro. Saepe Dîs placet malum.
                (495) Ignave Vindex! siccinè ex animo Patrum
                Monimenta ponis? Quaestibus vanis ages
                Inultus iras? Corruat Divum domus,
                Poenasque victrix Roma, quas debet, luat.
                Ubi animus errat? consilia sequi optimum est.
Quiro.     (500) Non est profectò rebus in malis via
                Capienda praeceps.  Aran. Dum nihil fidit, graves
                Curas revolvit animus, & repetit metus.
                Omnes Diana abduxit, haud memores doli:
                Nunc, nunc agendum est, magna nolentem ferè
                (505) Consilia produnt, saepe qui tempus fugit
                Bene collocatum, postea infoelix gemit.
Dem.       At si nefandum detegit Virgo stuprum?
[fol. C2v, p. 20]
Aran.       Adversa populi fama Virginem jubet
                Tacere honestam.  Dem. Grande mihi malum tamen
                (510) Praesagit animus.  Aran. Sic in Auctorem metus
                Redibit iste: dum times hostem, tuo
                Succumbis hosti. Cuncta sine metu aggredi
                Juvenile decus est.  Quiro. Mente nos cautâ rege:
                Serum est cavendi tempus in mediis malis.
Aran.       (515) Segnem timores Principem lenti occupant.
                Grave est inausa facere, fecisse est leve.*
                Per auspicatos Caesaris multum licet
                Sperare thalamos, fracta queîs stabunt Titi
                Frustrà furentis odia.  Quiro. Sed nobis favet.
Aran.       (520) Favisse credis, cum miser tetigi impias.
                Desponsus aras? Fronte fallaci levis
                Blanditur Aula. Pectus infandum gerit.
                Nocetque blandâ peste, qui gratis suos
                Vendit favores. Ergone ulcisci licet?
                (525) Licet. Sed arte dira vis metum efficit:
                Metus inde simulat: inde ab insidijs vacat*
                Mens cauta nunquam. Et praevidet quisquam dolos?
                Haud videat Argus.  Dem. Quod jubet Titus, Patrum,
                Templique vox est.  Aran. Scisne fatidicos suis
                (530) Patres jacere viribus?  Dem. Facile tamen
                Isto virorum genere certari haud puto.
Aran.       Ne templa curent, quicquid aut mali, aut boni
                Statuat tribunal; Fascibus vani Augures
                Nunquam bene sociantur: aliâ Sanctitas,
                (535) Aliâ morari sede Majestas solet.
                Reprimentur omnes, pertinax quorum furor
                Armat Ministros Aedis in caedem meam.
                Humana ad aras exta non petit Deus,
                Nec vult Thyestes vina mutato bibat
                (540) Cruenta Baccho.  Quiro. Testor infernam Styga:
                Testor tremenda, & dira Furiarum agmina,
                Te timeo, & odi. Scelera nostro à pectore
                Pietas, timorque avertit. Ista non probat
                Consilia Quiro.  Dem. Quid manum impellis meam?
[fol. C3r, p. 21]
                (545) Mea dextra semper facinus hoc tantum tibi
                Negat, & negabit.  Aran. Fraude, & ingenio est opus.
Quiro.     Gressus ad Aulam moveo.  Dem. Me gratas juvat
                Sequi puellas.  Aran. Comprimor subito metu.
                Adeste, adeste! mugit ex imo solum,
                (550) Hiatque tellus, & stat ante oculos Parens;
                Non qualis ultro bella in Ausonios ferens,
                Thuscas petebat facibus accensis rates:
                Nec caede vastâ qualis in Romam stetit;
                Non ille vultus flammeum intendens jubar.
Quiro.     (555) Dic qualis ergo est?  Aran. Fessus, & fletu gravis,
                Cruentus, ater, squallidâ obtectus comâ.
Quiro.     Quaenam ista res est?  Aran. Cernitis Patris facem,
                Quassamque Pinum?  Quiro. Pectus attonitum stupet;
                Atat quid hoc est?  Aran. Haeret in vultu trucis
                (560) Imago spectri.  Dem. Dic, quid est? locum indica.
Aran.       Pergit, movetur. Fugio, me condat nemus.
Dem.       Profare, tristis umbra quid jubeat Patris.
Quiro.     Da jussa gnatis.  Dem. Ecce Roselinam procul,
                Gressus superbos, Comite cum proco movet.



Bassianus, Rozelina, Demetrius, Quiro.

Bass.       (565) QUam fulminantes ore spumanti minas
                Aper evomebat! quam ciro cursu fugae
                Repetebat altum montis excelsi jugum!
Roze.       Etiam paventi premeret audaces metu
                Tam triste monstrum; siste jam gressus tuos,
                (570) Ne misera fiat ipse Venator truci
                Rapina bruto.  Bass. Casta te Venus jubet
                Timere vitae non levi curâ meae.
Roze.        Non nosco Venerem, nec suo collum iugo
                Cupido pressit; castitas castae placet,
                (575) Et, qui redire, cum perit, nescit, pudor.
                Animum virilem masculis Deus dedit,
                Nobis timorem, Virgines semper timent.
Bass.       Quid hoc? odoros audio Fratris canes,
[fol. C3v, p. 22]
                Et irruentes incito cursu feras.
Roze.        (580) Repetamus atrum frondibus densis nemus.
Dem.       En Bassiano (ferre quis posset?) suo
                Se Virgo flecti patitur, & quidem pari
                Amore flagrat.  Aran. Iuro per manes tuos,
                Tuamque mortem, concidet nostrâ Titus
                (585) Superatus hastâ.  Quiro. Siste dementes minas,
                Gradumque.  Aran. Suasu nempe si facitis meo.
Quiro.     Quid tristis affert umbra?  Aran. Vindictam petit.
Quiro.     Sunt ista Patris verba?  Aran. Tandem squallidi
                Emissus antro Tartari astabat Senex.
                (590) Et moesta solvit ora, sed levi sono.
                Tandem severus corde prorumpit dolor,
                Et complet aures voce furiali meas;
                Ut incitati dira tempestas maris
                Attingit undis littus. Attonitos tremor
                (595) Percussit artus; crinis erectus stetit;
                Terrorque pressit verba. Sic moesti Senis
                Vox alta sonuit; si movet te servitus,
                Et pressa patriae Marte violento salus,
                Nostrumque lethum, debitam mortem oppetat
                (600) Andronicus audax; filiae cadat pudor;
                Omnesque gnati spiritum inimicum expuant,
                Telo perempti. Civitas quondam mea
                Vidit nefandum regiae caedis nefas,
                Plagasque corpus ense violatum gerit.
                (605) Sic fatus, altâ nocte mutavit diem,
                Repetens opacas Ditis invisi domos.
Quiro.     Nostrum ne Patrem coede funestâ, Titi
                Scelerata stravit turba? defuncti necem
                Haec vindicabit dextra; sentiet meas
                (610) Roselina vires; ipse sit praesens Procus.
Aran.       Vindicta justa est; ante Sponsus occidet.
Dem.       Dabit unda cervos, occulet pisces nemus
                Si me vetabit quispiam ulcisci patrem
                Adhuc inultum.  Aran. Terei fiat nefas,
                (615) Pudore rapto, ne tuum tandem scelus
[fol. C4r, p. 23]
                Puella memoret.  Quiro. Facere quod sermo nequit,
                Hoc dextra faciet.  Aran. Dissecari sed decet.
Quiro.     Non facinus atrox, triste, violentum potest
                Prohibere coeptus anxio metu meos.
Aran.       (620) Tunc est probandum, cum tenet laudem, scelus.



Saturninus, Thamera, Titus, Aran, Marcus,
Quiro, Demetrius.

Sat.          QUo dira fugit bellua? aut ubi latet
                Comitata natis Thamera?  Tham. Cum suis tibi
                Quam quaeris astat.  Sat. Clara Thymbraei Soror,
                Dictynna Virgo, si meis clemens voles
                (625) Favere votis, cuspide adversâ feram
                Nova sponsa sternet, imbuam victa tuum
                Altare praedâ.  Aran. Caesar, Ausoniae potens
                Dominator Aulae, quo sequor feram loco?
Sat.          Petivit istam canibus attonitus viam.
Tit.           (630) Properate Nati, cumque famulata manu
                Huc ferte gressum; rumpe jam, Luci, moras,
                Cauteque teretes tende currenti plagas.
Mar.        Vox Fratris aures occupat; venantium
                Concussa vasto Sylva completur sono.
Sat.          (635) Diripite vincla canibus, & nodo gravi
                Levate, Comites.  Bass. Magne Dux hunc tu locum
                Aditusque serva fortis.  Lug. Ad nos jam tuos
                Reflecte cursus. ista te vocat via.
Sat.          Quae causa tardat? quisque se pugnae paret,
                (640) Et lustret omnes nemoris umbrosi locos.



Thamera, Aran.

Tham.      QUis, anime, tantus concitat mentem dolor?
Aran.       O Moecha fallax! juro per stygium specus.
Tham.      Det ira causam?  Aran. O dire & impatiens dolor?
                Simulata pectus abditum, & vagum geris.
Tham.      (645) Te supplici oro voce dimidium mei!
[fol. C4v, p. 24]
Aran.       Haec blandientis verba regali tibi
                Desponsus Aula Caesar audiat tuus.
                Qui te sub umbrâ, vix morae patiens, manet.
                Non me fefellit, quâ tamen fallis viros,
                (650) Adulterantis ista fraus. Veniet dies,
                Et tempus illud, quo furens rapiet tuos
                Libido mores, rapiet & Veneris sitis
                Vesana mentem. Mulier alterius levis
                Quaeris cubile. Quis modum statuet Nothis?
Tham.      (655) Amariora felle verba! quod nefas,
                Quod execrandum terruit manum scelus?
                Cecidit maritus, Conjugis ferro suae,
                Idque tibi: quo te certior quies premat,
                Secura nostro membra versantem toro.
                (660) Lethaeus omnem sustulit sensum liquor,
                Quum colla pro te funeri darem tuo?
                Ingratus, ipsa sentio, ingratus meos,
                Aran, amores spernis, & frangis fidem.
Aran.       Ego, dum nigrae sublime Cupressi caput
                (665) Ambos obumbrat, ore basium peto;
                At impudico dulce subridens sinu;
                Torques rebelli, non memor mei, pede
                Fugitiva tergus, atque complexum negas:
                Hinc me relinquit animus, & nostri malum
                (670) Amoris omen spem mihi dubiam ciet:
                Nam multa credulus amor autumat, licet
                Vultu modesto cor tegat Mulier suum.
                Sed pergis ultrà, & pervicax retro ruens,
                Occurris ipsa Caesari; qualis Venus
                (675) Amica Marti basium figit volens.
                Ardebat ira pectus.   Tham. Hoc locus mihi.
                Et tempus, aliquod si nefas feci, dedit.
                Nullum furoris acta mens caperet modum,
                Si noster ipsi cognitus foret favor.
                (680) Nam scis, amantes quanta suspicio trahat.
                Nihil ergo dubites, vive, dimidium mei.
                Testor Cupidinem! peremptus expuet
[fol. D1r, p. 25]
                Mucrone vitam, & caede funestâ cadet,
                Nostro priusquam porrigat thalamo femur.
Aran.       (685) Mortem minaris Caesari? mortem volo;
                Sed inchoandum postulat nervos scelus.
Tham.      Optata sequere.  Aran. Haud dextero factum excidet
                Immane voto, ubi nulla consilia appetit
                Festinus Ultor. Prosper ac prudens agam,
                (690) Quodcunque agendum est: rem locumque attendimus.
Tham.      Quid obstat? hoc efficere vires praevalent.
Aran.       Qui facinus ingens optat exequi, sibi
                Eligere tempus debet.  Tham. Impediunt manus?
Aran.       Vincit scelus animus, nihil timeo trucum
                (695) Enses virorum; faciet astus, quod nequit
                Aperta virtus. Crimen in melius ruit,
                Incoepta multo si volutentur die:
                Nam cuncta tempus superat: accrescit, Poli
                Super astra surgens, arbor è virgâ brevi.
                (700) Interitus igitur, atque Romani Ducis
                Nex differatur: tempus instat aptius,
                Meliorque veniet hora. Procidet Titus,
                Comitesque Patri filios mittam suo.
                Titan priusquam condit Oceano rotas,
                (705) Laetata miserum, Thamera, conspicies Titum.
Tham.      Quid facere sudas? quid novi rabidus struis?
Aran.       Ego ipse gnatos solus inflexi tuos;
                Rozelina zonam solvet, occidet Procus;
                Inveniet illo debitam in puteo necem
                (710) Par triste Fatum.  Tham. Fata sed quae aliis struis?*
Aran.       Quiesce, Mea; scit rebus ingenium malis
                Succurrere, dubiumque quodlibet nefas
                Ornare tuto: caede fraternâ gemet
                Maculata tellus: verba rumoris vagi
                (715) Et saeva Fratrum bella per populum feret
                Abstrusa glebis gaza; nec inanis meâ
                Credetur arte, sparsa testis litera.
Tham.      Quae sit, profare, aut qualis.  Aran. En; legi potest.
                De fraude quid moves?  Tham. Timendum nil habet.
[fol. D1v, p. 26]
                (720) Sed Marte duro uterque robustus valet
                Librare tela Frater: sis cautus, precor.
Aran.       Praesagit usque mens malum; melius tamen
                Fortuna volvit: & minis, & fulmine
                Fugamus hostem. Magna virtus est, palam
                (725) Audere quicquid: hoc viros vinces modo.
                Gemmas eoos Indus inter fluctuum
                Audax recessus quaerit, & nullus labor
                Tentare ponderosa divitis vadi
                Metalla prohibet, nec timor frangit meos,
                (730) Nec vis labores, nec domat mentem metus.
                Frangi labore, & conteri, ignavum decet.
                Tellus tremiscet Itala; & aestivo plaga
                Subjecta Cancro, sceptrum adorabit meum,
                Sub nostra Tigris* jura, & Euphrates fluet:
                (735) Poenas dabit, luetque refractarius
                Commissa magno; sed dabit tempus locum.
Tham.      O dulce praesidium meum!  Aran. O decus meum!



Bassianus. Rozelina. Thamera. Aran.

Bass.       QUid hoc, Amica? Thamera devicto comes
                Stat blanda Mauro.  Ros. Cerne, basiis nigros
                (740) Amplexa vultus cingit ob collum manus.
Bass.       Quid nunc moraris, dextra? quid cessas iners
                Exigere poenas?  Ros. Siste crudeles minas,
                Animosque minue.  Tham. Cogit huc aliquis pedem;
                Cohibe parumper oscula.  Aran. Amplexus tibi
                (745) Reddo supremos.  Tham. Arduum petas nemus.
Aran.       Mea vita, eundum est; fugio.  Tham. Cur pulso metu
                Penetratis illos, Thamera queis gaudet, locos?
Bass.       Regina praeceps, ausa quae fuit genis
                Haerere Mauri.  Tham. Verba comprimas volo,
                (750) Ignave Princeps.  Bass. Comprimat vocem Lupa.
Tham.      Compesce vocem moneo.  Bass. Gaudeas tuo
                Truculenta monstro, & fruere complexu Viri.
Roze.        O Thamera, coecos impetus animo geris?
[fol. D2r, p. 27]
                Semper placebit Aethiops? franget niger
                (755) Vultus pudorem? vulnus amove, precor,
                Procul impudicum; fugio monstrum & execror.
Tham.      Si mihi potestas illa, si magnae foret
                Ea vis Dianae, turpe persequerer scelus.
Bass.       Decipere stupris Caesarem facile est tibi,
                (760) Actaeonemque fingis.  Tham. Hinc alio pedem,
                Pusilla, transfer, candidis nitens comis,
                Decora semper veste, numquam moribus.
                Tua vix jocoso, qui puellulas juvat,
                Deflexit aetas lusu, inepta adhuc Proco.
Roze.        (765) Furore tu citata, quo soles, gravi,
                Misera Mariti caede nuptijs novis
                Rursus patebas.  Tham. Laeta quando concitas
                Fovisti Amantis corde placato faces,
                Dum fusa ramis sylva condebat nefas?
Roze.        (770) Germana quoties (scimus) ardentes tui
[Horribile dictu!) Fratris explesti impetus?
Tham.      Cum conjugalis jura disrumpens tori
                Thalamumque Mater, Rustico dedit locum.
Roze.        Quid scelera referam patris? Arripuit suam
                (775) Furore Matrem, Venere tactus impiâ.
Tham.      Genere scelesto es: corda direxit Patrum
                Libido victrix.*  Roz. Omnia haec superat mala
                Foetus, repleto ventre quem pregnans dabas.
Tham.      Primus parentum, Martii puer Dei,
                (780) Fratris cruentas caede violavit manus,
                Amore regni ductus: intulit ferox
                Ortis Sabinâ styrpe virginibus stuprum.
Bass.       Romule resurge? Quaeso, labenti pater
                Succurre stirpi.  Tham. Militum Quiro decus,
                (785) Succurre Matri, dextra me juvet tua.



Quiro. Thamera. Rozelina. Demetrius. Bassianus.

Quiro.     QUid astra pulsas, Mater, & planctu feris?
Tham.      Cadat ense Bassianus; aufer Virgini
[fol. D2v, p. 28]
                Zonam & pudorem: laedimur.  Roz. Quo se furor
                Rapit iste?*   Dem. Damno sentiet nequam, suo.
Tham.      (790) Perge ira; stupro Virginem; ferro Procum
                Vindicta laedat: saltus abscondit nefas.



Klaudillus, Thamera, Gradamard. Aran.

Klau.       QUa rupe frendet Ursus.  Tham. In denso vagus
                Nemore errat; isthinc labitur torvo gradu,
                Minasque spirat, & tamen pulsus fugit.
Grad.      (795) Sic praeda certa est.  Klaud. Vicimus, nostris cadet
                Superatus armis.  Grad. Siste: saltum setiger
                Auresque pulsat.  Tham. Irrue. optatum vides
                Nunc tempus, Aran; corpori gladium imprime.
Aran.       Sic morere nostris rebus infestum genus.
Tham.      (800) Cum patre nati, totaque occidat domus.
Aran.       Occulta fraus est; indices retinet notas,
                Manumque sylva. fugio.  Klaud. Serva me, pater,
                Serva cadentem filium, serva tuos.



Marcus, Gradamard, Saturninus, Lucius,
Titus, Klaudillus.

Mar.        Quo sylva planctu mugit, & montes boant?
Grad.      (805) Adeste, adeste: pereo.  Klaud. Adeste, occidimur.
                Adeste.  Sat. Timidas clamor hic aures ferit,
                Condente fago.  Tit. Puteus occultat nefas.
Sat.          Quod delitescit, experiri lampade
                Facibusque, certum est. Lampadem & faces mei
                (810) Ferte huc ministri.  Luc. Quisquis es, quem cernimus,
                Immotus asta, aut voce nomen exprime.
Mar.        Est imperantis cuncta Frater Principis.
Luc.         Collo implicatam restis innectit viam
                Vitae & loquendi.  Tit. Triste & horrendum scelus!
                (815) Nefasque duplex! fune & ense concidit.
Sat.          Me, Bassiane, sceleris ultorem, & necis
                Promitto vindicem. Ante Roma sorbeat
[fol. D3r, p. 29]
                Meum cruorem, fracta labatur salus
                Populi, & Regentis, poena quam fugiat reos.
Tit.           (820) Pereant nocentes; quisquis est malus, luat.
Mar.        O fidus urbis, columen Ausoniae domus.
                Quicunque fecit, numine oblito, nefas,
                Pejora videat.  Luc. Improbas laqueo manus
                Tanti catenae sceleris ultrices gravent.
Sat.          (825) An conjugales moeror obsuscat faces?
                Cruore mistum nectar, & lachrymis cibus
                Ornabit epulas? fulmen & telum Iovis,
                Ferentque nostras [si volent Superi] minas.
Tit.           Adfer micantem, lumine accenso, facem,
                (830) Ut quidquid imo lateat horrendum specu,
                Videre liceat.  Mar. Video, quid sit nescio.
Tit.           Agnosco binos sanguine exhausto viros,
                Nisi fallit umbra.  Luc. Si patris veniâ licet.
                Scandam sub antrum primus: obscuros gradus
                (835) Natura fecit. Lumen addite.  Tit. I, sequor.
Sat.          Arx summa Mundi Roma, cui tot barbarae.
                Gentes dedere spolia, quambis undecim.
                Investit horis inclytum muri decus;
                Iacet ista virtus; templa, tot turres cadunt,
                (840) Cadente Domino. Claude pullatas fores,
                Moestum Tribunal; parte non minimâ cares.
Tit.           Horrore quatior, concitat mentem tremor.
                Gradamarde quo; Klaudille quo; Gnati mei,
                Quo decidistis?  Luc. Forte Klaudilli caput,
                (845) Ruptum, cerebro penitus expresso, jacet,
                Hiatque fractis forma Gradamardi, genis.
Tit.           Tumet animus ira! pectus immensum rapit
                Sine lege rabies, cordis horrendi furor.
Mar.        Feras in altum membra (quid cessas) diem.
Tit.           (850) Expello lucem, saxei moles soli
                Ruat vel in me, dummodo hic vitam expuo.
Mar.        Ascende Frater.  Tir. Fata si vitam negant,
                Habeo supulchrum. Luc. Perge, non ulcisceris?
Sat.          O morte dirâ tristius mortis genus!
[fol. D3v, p. 30]
Tit.           (855) Immane factum! Magne Regnator Deum,
                Tam lentus audis scelera? tam lentus vides?
                Miserere Genitor, tuque sidereum, caput
                Absconde Titan; tu nefas tantum & scelus
                Speculare? lucem merge, & in tenebras fuga.
                (860) O fortem acerbam semper! o laetum asperum,
                Quod quemque nimium, me tamen magis, premit!
Sat.          Caelum invocate, & vindices Coelo Deos.
Tit.           O lucis alme Rector, & mundi Arbiter,
                Te dimicante, turbinis vasti modo,
                (865) Cecidit supremis lapsus Enceladus jugis,
                Et monstra terrae. Fulmen assolitum move.
                Neque sit inultus criminis tanti furor.
Mar.        Spectanda medio membra ponantur foro.
                Videre demum frigidos Ducum toros,
                (870) Et efferatam Principis nostri necem,
                Populum juvabit: concitae plebis cohors,
                Aut forte flebit, aut cruentatâ manu
                Sequetur hostes. Faciet hic, faciet diesque,
                Quod nulla tellus taceat, & nullus Nepos.
Tit.           (875) Sparsas tabellas video.  Mar. Caesari adferas,
                Ut quicquid habeat charta, si placet, legat.
Sat.          Patet omne facinus.  Tit. Audiam Auctores mali.
Sat.          Ad arma! ad arma! prodimur.  Tit. Quis Proditor?
Sat.          Effusus cruor est, periit cum sanguine Frater
                (880) Caesaris; effossum, nam sic voluistis, in antrum
                Germani cecidere; latent bene proemia, caeco
                Occultata loco, ne quando fama per Urbes
                Proferat obscurae commissa piacula culpae.
                Saturnini omnis, jam jam lapsura, cadentique

                (885) Assimilis, tremit Aula, nigrae devota paludi.
                Nulla mora est, quos quisqe adiit foeliciter ausus
                Perficiet, meritasque dabit petulantia poenas.

                Quid hoc? quis atrox filios armat furor?
                Quaeratur aurum. Quas mihi lachrymas parat
                (890) Origo cuncti tristis invidia mali!
Tit.           Haec vera credis?  Sat. Vera credo, aut suspicor.
[fol. D4r, p. 31]
Tit.           Cuncta indicabit tempus, & solvet Reos.
Sat.          Sero indicabit, quae patet, tempus necem.
                Palam est: utrumque charta filium arguit,
                (895) Mihi mors, ruina, & exitus regno imminet,
                Nisi providemus. Torqueat natos dolor,
                Causamque discat Urbs, & Orbis criminum.



Thamera, Saturninus, Aran, Titus, Marcus.
Lucius, Quintus.
Tham.      O Sponse, nostri dulce solamen mali,
                Quam rupta squallent ora! quam vestes jacent!
                (900) Quam dissolutae per genas fluunt comae!
Sat.          Quis, ede, tanti decoris eversor fuit?
Tham.      Furias duorum corpus innocuum tulit,
                Sed galea vultum, gladius armabat latus.
Sat.          Eloquere tristem sceleris horrendi modum.*
Tham.      (905) Juvabat artus fonte crepitanti meos
                Fovere, rabidam lympha relevabat sitim,
                Captata manibus; arbor extendens caput
                Defessa tepido membra recreabat Noto,
                Dum purpuratum Solis excludit jubar,
                (910) Vix hic resedi, saeva cum rupit meos
                Manus capillos; nec sat hoc hosti fuit,
                Sed irruenteis misera toleravi pedes.
                Superba Meretrix Regis, hoc gladio statim,
                (Sic fatur) atrum noctis aeternae chaos,
                (915) Stygiique foedos Ditis aspicies lacus.
                Qui casus illo possit aequari malo?
                Attollo vocem voce sublimi meam,
                Mox incitato Maurus accelerat gradu,
                Tristemque Thameram morte non dubiâ eripit,
                (920) Et ipse cursu validus abeuntes premit.
Sat.          Adeste, Proceres, fallet incautos dolus;
                Aditus viarum cludite, atque omnes locos.
Aran.       Supreme Rector, cujus imperio jacet
                Subjectus Orbis, maxima impendent mala,
[fol. D4v, p. 32]
                (925) Nisi concidentem caede restituas domum,
                Titique Latiam liberi tingant humum
                Cruore sparso; noxa supplicium meret.
Tit.           Quae causa Natos poscit, aut poenam parat?
Aran.       Vix insequentis bellua effugerat manum,
                (930) En sylva fremitu sonuit, & dirus meas
                Ululatus aures perculit; tendo gradus,
                Quo me tumultus, clamor, & planctus vocat.
                Offertur oculis Thamera, sed jacens, meis,
                Tristisque luctu; debita ulcisci jubet
                (935) Vindicta pressam; territi attonito metu
                Fugiunt latrones, mox recedentes sequor
                Mucrone stricto, dumque suspenso gradu
                Feror, in recessu penitus abstruso abditi
                Tectum corusco casside exonerant caput;
                (940) Agnosco fraudem, cumque Polandro ferox
                Melanus astat.  Sat. Prospera ac felix diu
                Tibi vita maneat, cujus accessu, & minis
                Regina diras hostium effugit manus.
Aran.       Pignus tenemus sceleris, affirmat fidem
                (945) Acceptus ensis.  Sat. Veritas expers doli
                Incerta removet: talibus cinctus fuit
                Polander armis, jam procul dubio parat
                Audax ruinam patriae Andronici genus.
Tham.      Quae caesa video corpora? & terram rubro
                (950) Cruore tinctam.  Sat. Crimine incusant Titi
                Haec scripta Gnatos.  Tham. Fratribus miseri suis
                Periere Fratres? & tuus simul Procus,
                Roselina, cecidit?  Sat. Sceleris Authores volo,
                Me, me jubente, caede crudeli cadant,
                (955) Mora omnis absit, quisque se tradat viae,
                Repetatque sylvam, donec occultos mihi
                Emissa referat turba.  Mar. Paulisper tuo
                Desiste coepto, Caesar, & tantum vigil,
                Inquire facinus; veritas nunquam latet.
Quint.      (960) Quae causa tardat? crimen hoc auro patet.
Sat.          Quae verba reddis? mente suspensâ Titus
[fol. E1r, p. 33]
                Ad huc tenetur?  Tit. Fixus, atque idem mihi,
                Ut ante, perstat animus: horresco nefas,
                Tantamque caedem. Iuro per Fratrem tuum,
                (965) Caesosque Natos, dextera Auctorum nece
                Satiabit umbras, sceleris admissi tamen
                Latet Architector.  Sat. Crimen ignotum indicat
                Detecta nubes, cumque Polandro suo
                Melanus Auctor impiae caedis fuit.
Tit.           (970) Quis ista scripsit.  Sat. Qui pecuniae lucro
                Inductus ensem sanguine insonti imbuit.
Tit.           Erras: doloso quispiam invidiae malo,
                Partaeque magno gloriae periculo
                Inimicus, istâ liberos pressit notâ.
                (975) Concedo falsum: scelera natorum tegunt
                Magnifica belle facta. Non mentem erigit
                Defensa patriae Marte foelici salus,
                Honorque: sed quis nomen illius potest
                Tacere, cujus inclytas laudes videt
                (980) Utrumque Phoebi littus, & suo canit
                Rumore fama? Repete, si juvat, dies,
                Lapsumque tempus, triste cum subijt nefas,
                Et scelere in uno non semel fecit scelus
                Romana tellus. Jura squallebant fori,
                (985) Totamque fusus Curiam implebat cruor,
                Et nostra solitis templa caruerunt sacris.
                Regnante furiâ. (quodque memorari pudet)
                Fratrem pavebat Frater, & natum Parens,
                Natusque Patrem, neve neglexit suos
                (990) Noverca mores. Latro nummorum fame
                Stimulatus, acri caede maculabat locos;
                Hic foeminarum planctus, hic strepitus virum,
                Illic cruentâ morte semianimis jacet,
                Frustraque multas tollit ad Superos preces.
                (995) Claudebat omnes ad forum vias homo
                Cumulatus homini. Noxius praedae furor
                Populum incitabat. Stravit agnatos suo
                Ingratus Haeres ense, & impatiens morae
[fol. E1v, p. 34]
                Mucrone potitur, morte quod justâ statim
                (1000) Nequit potiri, nec scelus propinquitas
                Tardare potuit. Tollit hic hostes suos;
                Hic Creditorem perimit; hic regno imminens,
                Vanos honores sequitur, & sceptrum petit,
                Rectore dempto. Quicquid Eumennides tenent,
                (1005) Aut execrandus sedis infernae canis,
                Phlegetonque, quicquid Pontus, & Aer tulit
                Terribile, dirum, pestilens, atrox, ferum,
                Lacerata vidit Roma. Non senium Senem
                Protexit, omnis perijt aetatis gradus.
                (1010) Non foeminarum vota, non pueri preces,
                Non sacra Vatis, non puellarum dolor,
                Non fletus avidas hostium avertit minas.
                Sed ipse sacros polluit sanguis Lares.
                Hic dignitatem sperat, hic fasces cupit.
                (1015) Nec deest tuum, Dux magne, qui sceptrum petat.
                Quantum cruoris Roma tunc vidit sui,
                Depressa cunctis! sed scelestorum manus
                Rabiemque belli turbinis vasti modo,
                Haec dextra pressit, & regi impatiens furor
                (1020) Abjecit omnes, sed meo jussu, minas.
                Si comparare, magne Rex Regum, libet
                Scelerata factis facta Natorum meis,
                Cedet triumphis culpa, virtuti scelus.
Sat.          Virtute virtus, scelere pensatur scelus.
Tit.           (1025) lnfesto nimios ira dat poenae modos.
Sat.          Regem potestas, cum scelus punit, tegit.
Tit.           Acquirit odium, qui pios nimium premit,
                Hostisque telo regna lacerari videt.
Sat.          Imperia pandit Caesar, & populum facit
                (1030) Sibi obsequentem, jura si reprimunt malos.
Tit.           Regno severos saepe depellit Duces
                Vindicta. Miseris Caesar ignoscat Reis,
                Tradatque veniam facile, cui veniâ est opus;
                Sic clara famae nomina aeternae meret.
Sat.          (1035) Pravos coercet poena, &, ejecto malo,
[fol. E2r, p. 35]
                Regni vigentem jura confirmant statum.
Tit.           Legis statuto displicet severitas.
                Malefacta prohibet poena, si servat modum;
                Firmat sopitos ira, quos punit, malos.
Sat.          (1040) Sed Rex nocenti debitam poenam irrogat,
                Et grande factum grande supplicium manet.
Tit.           Compesce tantas, Caesar, irarum minas.
                Poenae modus debetur, ubi poenam exigas.
Sat.          Non dant salutem jura, si per hunc salus
                (1045) Eversa patriae est: noxa vindictam petit.
Tit.           Si vera res est, fateor, admissum scelus
                Scelus omne superat; at tuae est clementiae
                Delere tantam sanguinis nostri luem.
Sat.          Qui non vetat peccare, cum possit, jubet.
                (1050) Patriae periculo animus erratis carens
                Abluere tanti criminis sordes negat.
Tit.           Haud unquam Olimpi Rector humanum genus,
                Tentare quid, quod exequi nequeat, jubet;
                Non patitur, omnis Author in pestem ruat,
                (1055) Nefasque inultum saepe dimittit Deus.
                Id facere laus est, quod decet, non quod licet.
                Magnum potentibus decus clementia est:
                Haec vincit atram noctem, & irrevocabiles
                Colos Sororum. Ira est brevis semper furor.
Sat.          (1060) Invisus, & male regnat, imperio suos
                Punire qui non novit. Obeant, aut Ducem
                Metuant necesse est. Haeret ambiguo salus:
Tit.           Si mors petita est, non tamen factum est scelus.
Sat.          Istam voluntas, quam nefas, poenam subit.
Tit.           (1065) Meditare, Caesar magne, consilium rege:
                Dubitatur etiam, ne satis constat nefas.
Sat.          Quis haeret anceps? literas, aurum vides.
Mar.        Ulyssis acer arte Palamedes jacet,
                Falsaeque proditionis occidit dolo.
                (1070) Adsunt Siones. Penitus inquiri decet,
Sat.          Punire fontes, si volo, quis impedit?
                Quod in nocentes patriae faucit Pater.
[fol. E2v, p. 36]
Sat.          Punire sontes, si volo, quis impedit?
Tit.           Quirine, diva nata proles Iliâ,
                (1075) Quo se reflexit aestimatio tuae
                Ruitura gentis? conferat lapsum tibi
                Junioris aevi fama miratrix decus.
                Invictus Orbe splenduit toto Quiris,
                Honore dives. Cum laborat rustico
                (1080) Intentus operi Curius, & pro moenibus
                Sylvas relictis placida simplicitas colit;
                Vis nulla, avarae nullus mentis furor;
                Nec aura populi, aut vulgus infidum bonis,
                Nec pestilens invidia, nec fragilis favor
                (1085) Falsâ Senatus lege justitiam domat.
                Superante prodigâ modum superbiâ,
                Armat Tyrannos facinus; Aucthores mali
                Fovet Tribunal; Curiam tunent Boni.
Sat.          Maledicta nobis doctus infundit dolor;
                (1090) Frenare possum verba, & audacem malo
                Linguam domare. Non quiescit pectoris
                Ira ante poenam. Sic volo, sic impero.*
                Properate: In urbem mortuos currus vehat.
Mar.        Imploro, Caesar, supplici supplex prece;
                (1095) Si quid vigoris pristini mansit tibi;
                Per innocentem parce sanguinem, manus
                Scelerare fortes, parce Ploranti, rogo.
Tit.           O dira, Roma, saeva, truculenta, horrida,
                Quae stygia Erynnis improbam vibrat facem?
                (1100) Flaccescit, interit, labat, marcet vigor
                Melioris aevi, non timet sceptrum tuum
                Peregrina tellus: implet armiger Scytha
                Graves pharetras; Mars levi & Martis Soror.
                O nusta peltâ, frangit impios lares.
                (1105) Religio cessat sacra; barbariem Deo
                Dicat Sacerdos; vitta diffuso rubet
                Cruore;Venere fana Bacchoque incalent.
                Cadaver angustas olens operit vias,
                Tibrisque lentus militum clypeis fluit;
[fol. E3r, p. 37]
                (1110) Thuscum per Urbes clade vulgata solum
                Plorat fugacem Sortis incertae statum.
                Astraea cessit Virgo; pietas exulat;
                Immane regnat facinus; hospiti suus
                Imponit hospes; territat generum socer;
                (1115) Parentis haurit gnatus, & gnati Pater
                Vindex cruorem; Conjugum discordia
                Foedus pudici temerat auratum tori.
                Nutrix venena miscet infanti suo,
                Et membra subministrat in levi foco
                (1120) Detosta Matri; candet iratus Tonans,
                Fulmenque dirâ torquet in terram manu.
                Dic Phoebe (lustras cuncta) dic quis Artifex,
                Quis Machinator fraudis insontes petat?



Chorus Foeminarum.

                TYrio pulcher splendore color,
                (1125) Et sidonio purpura cocco
                Ornet amictus; laxata sinus
                Zona recludat, sed barbarico
                Sarurata croco.
                Nitido comptos pectine crines,
                (1130) Positasque comas, manus Artificis
                Mirrha, & pingui tingat amomo.
                Toga regali fulgeat auro,
                Toga diversis succincta modis;
                Ornet collum, tenerasque manus
                (1135) Adamantis honor.
                Cingat teneros lapis articulos,
                Lapis eoa lectus in unda,
                Lapis assyrii munera ponti.
                Placidam pulchrae Veneris famam
                (1140) Auget amictus; meliusque nitet
                Cytherea novis gammata togis.
                lllitos auro remove te cultus:
                Flemus insontes. removete baccas,
[fol. E3v, p. 38]
                Unda quas nobis pelagi ministrat.
                (1145) Plangor Arctoum faciat smaragdum;
                Gutta det gemmas. Redeant dolores;
                Dextra nudatos quatiat lacertos,
                Caesaris motos superemus aestus.
                Uritur; fervet dolor; ira laesam
                (1150) Concoquit mentem, rapiuntque flammae.
                Audiet clemens veniam precantes;
                Audiet moestae pia vota Romae.
                Fregit incomptos Venus alma crines,
                Cum cruentatum lachrymans, stupensque
                (1155) Vidit Adonim.
                Moeror, & luctus, lachrymaeque nostrum
                Protegunt sexum. Male foeminarum
                Mundus, illustri pretiosus ostro
                Fulget, & fuco nitet, inquieti
                (1160) Tempore facti.
                Lesboum pariter tendite barbiton;
                Permulcete fides, & lituo tubas,
                Et mistos sonitus jungite fistulae.
                Sic, sic perspicuam ducite Virginem
                (1165) Ad moesti solitum supplicii locum.
                Odit verus amor, nec patitur moras;
                Sponsum flama coquit; qui miser asperis
                Extendit moriens colla securibus,
                Extremoque mori gaudet in osculo.
Continue

ACTUS TERTIUS.

Marcus, Rozelina.

Mar.        (1170) MIseranda Virgo, sidus infoelix tuos
                Turbavit ortus. Quis truces in te manus
                Armavit Audax? rapior incensus; feror
                Stimulatus irâ; pectus accendit furor.



[
fol. E4r, p. 39]

Titus, Saturninus, Polander, Melanus,
Lucius, Iudices, Marcus, Roselina.

Tit. AGnosce Caesar: lachrymas fundit dolor;
                (1175) Supplex senectus plorat, & guttis madet
                Rugosa facies. Per tuum rogo genus,
                Per Matris oro nomen, atque ortus tuos,
                Per auspicatos mollium annorum dies,
                Ne nimius altam concitet mentem furor.
                (1180) Miserere Patris, Caesar, ad genua accido,
                Dextramque supplex pedibus admoveo tuis.
                Miserere Caesar, & preces placidus pias
                Patiensque recipe. Vagiens fletu lupos
                Movit Quirinus. Moveat iratam Pater
                (1185) Mentem in citati Principis; vel si preces
                Fletusque durus spernis, & suam exigit
                Justitia poenam, liberos redimat suo
                Titus cruore; pereat infoelix Senex.
Mar.        Exurge Frater.  Tit. Jaceo supplex Caesari.
Mar.        (1190) Jam surge tandem.  Tit. Nempe si veniam meis,
                Vitamque Princeps largiatur Filiis.
Mar.        Exurge Frater. Quid jaces? surdis abit
                Rerum aestimator auribus; spernit pias
                Lachrymas tribunal.  Tit. Quanta me clades premit!
Mar.        (1195) Natam intuere Frater.  Tit. Heu decus meum!
                Mea Nata, ab ore qualis emanat cruor!
Mar.        Mutilata linguâ & manibus infoelix gemit.
Tit.           Mutilata linguâ & manibus?  Mar. Aspicis nefas.
Tit.           Mutilata linguâ & manibus?  Mar. Effugiat dolor.
Tit.           (1200) Mutilata linguâ & manibus?  Mar. Ulcisci decet.
                Quid? friget animus? fare, quid Frater files?
                Eloquere, subitus ora quis claudit dolor?
Tit.           Succumbo sorti; ferre non possum; cado.
                An luctu in ipso Gnata dat luctum novum,
                (1205) Mutilata linguâ & manibus? an fallor miser?
Mar.        Fallaris urinam! Tit. O chara vitâ charior!
[fol. E4v, p. 40]
                Septentrionis frigidâ quis efferus
                Nutritus Arcto pavit audacem tuo
                Cruore dextram? clausit oculos impudens,
                (1210) Pudibundus ensis stupuit, & pavidus tuo
                Stetit nitore. Sed tamen vicit furor.
Mar.        Constanter illud patere, quod debes pati.
                Tit. Non est pudendum, si furor totam malis
                Et hinc & illinc mille distractam modis
                (1215) Mentem inquietat. Nunquid aestuans Arabs
                Diris sagittis; nunquid Aethiops suo
                Sole ustus; aut qui Caspium tangunt mare
                Parthi feroces; quique sanguine irrigant
                Terram Tomitae, tale sunt ausi scelus?
                (1220) Quis inhospitalis Caucasi rupem asperam
                Heniochus habitans quisve Cecropijs metus*
                Terris Procrustes? Matre pulchrâ pulchrior,
                Romana damnans scelera, clementer tuum
                Videat cruorem, membra Diomedes suis
                (1225) Epulanda qui projecit armentis ferox.
Mar.        Roselina, loquere. quis scelerum Artifex?
                Quis indicabit? Bassiano Conjugem
                Quis invidebat, aut suo Gnatam Tito?
Tit.           Si docta Apelles pingat, aut Xeuxis manu
                (1230) Facinus cruentum, quis nefas, quis Virginem,
                Aut quis serenis cuncta perlegat genis?
                Vivax Poësis, buccina illa temporum,
                Rerumque custos, posterorum saeculis
                Si narrat ingens, Roma quod videt, malum;
                (1235) Male Roma, Caesar, & Senatus audiet.
                Virgineus altis periit in genis color;
                Vox docta nostras erudito carmine
                Cantare laudes, obmutescit; & manus
                Aemula Minervae, fracta nunc, & mortua
                (1240) Non pingit ostro bella, quae fecit Pater.



[fol. F1r, p. 41]

Lucius, Titus, Marcus, Rozelina.

Luc.         MIserande Genitor, culpa me dirae necis
                Gravat innocentem. Quis locus tutâ teget
                Terrâ repôstum? Fugio. Fratres occidunt
                Peteuntque inulti; vincit afflictos metus.
Tit.           (1245) Luci, intuere; numquid hoc poenae genus
                Oculos fefellit?  Luc. O scelus! vultu Soror
                Roselina marcet saucio.  Mar. Vide omnia,
                Linguam amputatam faucibus, truncas manus.
Luc.         O dura semper fata! Quae crudelitas?
                (1250) Quis Machinator sceleris est? In nos furit
                Styx quicquid abdit, quicquid est alibi malum.
Tit.           Vindicta, & ira cum furore vindicem
                Parat huc & illuc incitata dexteram.



Aran, Titus, Marcus, Lucius, Rozelina.

Aran.       BEllator audax, debitas poenas luet
                (1255) Uterque Natus: tristis hinc trunco cruor
                Undabit, illinc ora cum fremitu cadent.
Tit.           Expone seriem caedis, & locum indica.
Aran.       Quem Thusca leni verberant fluctu vada
                Româ intuente; qui Ducum nunc undique
                (1260) Plebisque turba cingitur. Totum coit
                Ratibus relictis vulgus: his collis procul
                Aciem patenti liberam praebet loco;
                His alta rupes, cujus è cacumine
                Erecta summos turba libravit pedes.
                (1265) Hunc Pinus, illum Laurus, hunc Fagus gerit,
                Et tota populo sylva suspenso tremit.
                Extrema montis ille praerupti petit,
                Erecta at ille tecta, vel saxo sedet.
                Stipante turbâ, rapitur ad poenae locum
                (1270) Uterque Gnatus; multitudo euntibus
                lnsultat audax. Unus exclamat: luant
[fol. F1v, p. 42]
                Pro scelere poenas, devorandi Tigribus;
                Aut triste trunco pendeant infami onus.
                Exemplar aliis; imbre saxorum cadant;
                (1275) Trahat interemptos currus; aut necem eluat
                Facinusque flama; montis excidant jugo,
                Pereantque in undis. Alius, infandos, ait,
                Rape fratricidas: Roma vindex improbum
                Sitit cruorem; Carnifex stabit sacris
                (1280) pincerna nostris; rubra mixti sanguinis
                Colore vina Romuli serus Nepos
                Epota cranio, & ossibus vacuis bibet.
                Respondet alter: Bella moderatur Titus,
                Flectitque magnus Imperator Milites,
                (1285) Latiique habenas; nullus irato Quiris
                Impune rapiet è sinu Natos Patri.
                Si facitis, instat poena: funesto cadet
                Ruitura lapsu Roma, finitimos premet
                Vis tanta cladis; quisquis & nostras videt
                (1290) Peregrinus oras, Roma monstrabit loco,
                Quo steterit: fulsit hic celso domus
                Tarpeja tecto, nobilis Capitolii
                Labor superbus; Janus illic januâ
                Quondam reclusâ gentibus bellum dedit,
                (1295) Clausa quietem; turris è fastigio,
                Quod intueris, arbiter rerum sedens
                Nero otiosus, urbis incensae rogos,
                Flamasque vidit: nempe sic pereunt Phryges
                Undante fumo, Troja cum incumbit sibi,
                (1300) Et alta muri decora congesti jacent,
                Omnisque latè fumat Assaraci domus.
                Discors tumultu Populus, exertam rapit
                Linguam Loquentis; sternit exanimem furor;
                Et qui Patronus voce defendit Tuos,
                (1305) Fractâ cruorem & spiritum fundit gulâ.
Tit.           Ubi tela, ubi arcus! Roma quo praeceps ruis?
Aran.       Lux ista cunctos Urbis Ausoniae locos
                Terrere coepit: templa pavefacto tremunt
[fol. F2r, p. 43]
                Concussa motu. Tum vides populum manu
                (1310) Bellare nudâ, saxaque & ramos rudes
                In arma verti; fusus hinc terras cruor
                Infecit omnes, tela faciebat furor.
                Haec inter arma Virgo, sed magis Dea,
                Dea vultu & ore, tendit; in genis pudor,
                (1315) In veste pulcher muricis fulget color,
                Quae fila ramis ultimi Seres legunt;
                Cervix monili fulget, & nitidus lapis
                Diduxit aures. Zona constringit sinus,
                Onerata gemmis Zona, nec Veneris minor.
                (1320) Tenetque nitida signa Phoebeae facis
                Venusta facies; lumine incenso micant
                Gemmae rubentes; colla perfundunt comae,
                Pulchri capilli, nuptiis veluti novis
                Jam jam parati; moesta dejectos gerens
                (1325) Vultus pudore, scandit ancipiti gradu
                Frequens theatrum, terque submisit genu.
                Stupet omne vulgus, terror attonitus movet
                Populum furentem. Voce mox tali tonat:
                Mundi Imperator, Arbiter vitae & necis,
                (1330) Ad sancta lecti jura legitimi peto
                (Sed te volente) bellici Gnatum Titi
                Natu minorem; merita si dignè aestimas,
                Absolve vitae dulce praesidium meae.
                Dubitatur etiam? quae minor merces potest
                (1335) Nostris dari virtutibus? moestos juvet
                Meminisse, Caesar, Africi belli dies:
                Exhausta nummis Curia, & clypeo, & viris
                Urbs indigebat; Milites nunquam sibi
                Videt obsequentes Imperator, qui est inops.
                (1340) Tuus efferatas hostis externi manus,
                Trucesque turmas moestus expectans Avus
                Timebat Urbi; moeror immensus sonat.
                Amita Parentis, sola civium salus,
                Romaeque columen, libera apportat Duci
                (1345) Gazas potentes, & superbificas opes,
[fol. F2v, p. 44]
                Cunctasque gemmas; colla, quae multis solent
                Fulgere baccis, laude consuetâ carent,
                Nudata bello; splendidos auro scyphos,
                Gravesque calices, quos odorato meri
                (1350) Liquore plenos thyrsiger novit Pater,
                Absumit ingens temporis necessitas.
                Mox concitatos tympanum movet sonos,
                Trahitque Juvenes, sed magis pecuniae
                Invicta virtus; arma Vulcanus parat,
                (1355) Hastasque reperit Artifex cupidus novas,
                Amore lucri; cuditur gracili levis
                Armata ferro cornus, & longo latus
                Mucrone cingit ensis; abjicitur Ceres,
                Aratra cessant; culmen aurato nitens
                (1360) Colore, celebres marmore infixo trabes,
                Cogente Marte, bellicam efficiunt ratem,
                Nectuntque scissae nauticum funem comae;
                Et qui potentes inclytus pannus domos
                Ornare lato pictus assoluit sinu,
                (1365) Insanientes fortior captat Notos.
                Sed aurea Aetas, prisca nunc virtus ubi es?
                Post has querelas, tale responsum accipit:
                Scimus cruentos pristini belli dies;
                Scimus laborem; praemium Virtus feret,
                (1370) Poenam scelesti: poena Latrones decet.
                Mox illa placidum frontis abruptae decus
                Lacerare coepit; & serenatas Amans
                Secare malas, huc & huc acres tulit
                Sine lege vultus; errat acies luminum.
                (1375) Jam signa Lunae, jam coruscantes videt
                Volare celsos Cynthii moerens equos.
                Non sic Orestes, caede maternâ furens,
                Quassat Theatrum. Caesar inconstans manet,
                Ancepsque mentem fervor incertam rapit.
                (1380) Ut arbor altam vertice incasso comam
                Regnante Coro nutat; haud aliter stupet,
                Et fluctuatur; ira pietatem fugat,
[fol. F3r, p. 45]
                Iramque pietas. Ecce, si vivit minor,
                Et major ipse vivat: ultrices vocant
                (1385) Utrunque poenae. Merita pietati tamen
                Supplicia cedunt. Liberis vitam dabit,
                Gnatis salutem, Virgini moestae Procum,
                Abscissa rigidi dextra bellatrix Titi.
Tit.           Abscindo, reseco.  Mar. Frater, hoc absit malum,
                (1390) Mea dextra petitur, regere quae ferrum nequit.
                Tu fortis omnes hostium frangis minas,
                Tua dextra pugnat.  Tit. Viribus fractis jacet,
                Inepta ferro; trunca defendat Meos.
Mar.        Non patior unquam.  Luc. Frater absolvam meos
                (1395) Pro Patre Fratres.  Tit. Poscitur, dabitur mea.
Luc.         Placabit iras Lucius.  Mar. Lacerum petit
                Vindicta Marcum.  Luc. Juro per genus meum,
                Avello nostram.  Tit. Verba non solvent Reos.
                Jubet Imperator; jura condemnant Titum.
Luc.         (1400) Tua dextra? dextra solus hostium metus?
Aran.       Sic, sic agendum est: summa votorum attigi.
                Sed nondum abunde est. Pergam, & implebo Patrem
                Funere Suorum, sorte concidet pari
                Dominator ipse. Sic securigerâ manu
                (1405) Altum superbo vertice attingam Polum.
Tit.           Quae postulatur, liber abscindo manum.
                Da, da petenti: haec illa formidabilis,
                Haec dextra victrix saepe, & hostibus gravis.
                Haec, haec acerbâ clade germanam furens
                (1410) Summis phalangem fudit Alpium jugis.
                Cruore fluctus unda purpureos agens
                Quot volvit hostes! ense sanguineo jacent
                Sparsi Molossi; Gotthia infractis gemit
                Bis victa telis; Argos eversa ruit
                (1415) Aequata fundo: tanta clades gentium,
                Sparsae tot Urbes, Gloria & decus Titi est,
                Haec dextra faustas Civibus leges tulit;
                Haec dextra Natos solvet? adfer Caesari;
                Gnati supersint. Plura si poposcerit,
[fol. F3v, p. 46]
                (1420) Dabo cruorem; plura si poposcerit
                Profundo Vitam. Tympanum velet cutis
                Detracta costis; impium raucus Ducem
                Clangor juvabit, cum superbifico sedens
                Curru per Urbes fictus invehitur Deus.
Aran.       (1425) Per concitatum Militum, & vulgi gregem,
                Feram Imperanti, quae Tuos solvet, manum.
Tit.           Roselina, Patri sola concusso quies,
                Cur fletus ora maculat, & multo genae
                Rore irrigantur? dextra te Patris movet?
                (1430) Nutat! movetur! quam velit misera loqui?
                Laetare, gaude, Gnata: sedabo tuas,
                Sedabo lachrymas. Caesari quondam manus
                Utilia bello fecit; hoc solum meum est.
                Hoc esse nostrum crede, cum pugnat sibi,
                (1435) Et moesta diris pignora eripio malis.
Luc.         Quis in Sororem tam truces acuit manus?
Mar.        In nemore denso candidos tristis sinus
                Fletu inquinabat.  Luc. Cur diem questu tero?
                Ad hauriendum sanguinem inimicum feror.*



Quintus, Titus, Marcus, Lucius, Rozelina.

Quin.       (1440) DEcus Quiritum, dextra redditur tibi
                Iussu Imperantis.  Tit. Redde Patri Filios.
Quin.       Sunt interempti: Capita, quae porto, vides.
Tit.           Te fata perdant! Quin. Quod fero, meus mihi
                Mandavit Aran.  Mar. Fumen obruat caput!
Luc.         (1445) Procul hinc facesse.  Mar. Pectus attonitum suos
                Non ponit aestus; saevit, & pergit furor,
                Secumque pugnat ira. Iam fasces tremunt.
Luc.         Misera senectus! Filios perdis Pater;
                Occidimus omnes. Lingua quid longo stupet
                (1450) Labefacta luctu? loquere; clama; spiritum
                Firma cadentem.  Mar. Spiritum claudit dolor;
                Eversa mens succumbit. Haud aliter stupet,
                Quam si Medusae vultu & aspectu horridos
[fol. F4r, p. 47]
                Vidisset angues, Frater, exopto tuas
                (1455) Audire voces; ede, quam poenam pares?
                Per inquinatum, te precor, Gnatae decus;
                Per Filiorum fata; per mortem, & mala
                Domus cadentis; pectoris pande impetum.
Luc.         Si te paterni commovet cordis favor,
                (1460) Haud usitatum sume supplicii genus;
                Aut omnis abeat ira! quid dubitas loqui?
Mar.        Vocem dolori lingua luctifico negat,
                Er ora mortis similis obducit color.
Tit.           Morior, premorque.  Luc. Quid Pater mortem appetis?
Tit.           (1465) Morior, premorque.  Luc. Flere me jubet dolor.
Tit.           Morior premorque.  Mar. Sancta quo pietas fugit,
                Et ipsa Ratio?  Tit. Sidera, 86 & Coelum invoco.
Mar.        Compesce verba.  Tit. Sidera, & Coelum invoco.
Luc.         Depone questus.  Tit. Sidera, & Coelum invoco.
Mar.        (1470) Occulta faciunt odia vindictae locum.
Tit.           Levis est dolor, qui tegere consilium potest,
                Et clepere sese. nostra non latitant mala.
Mar.        Fateor, cruentas temporis moesti vices
                Subeundo pateris; gravia sed luctu doles
                (1475) Inusitato. Tempori aptari decet.
Tit.           Sint mille linguae, divus eloquii nitor,
                Gerit inqueti concitas vices Noti
                Vox duplicata; non tamen tanti modum
                Pandet doloris; aut domus luctum meae.
Mar.        (1480) Vindicta properat; Vindici poenas dabit
                Scelerata Coelo turba, Tende ad Aethera
                Cum laude palmas: Supplices juvat Deus.
Tit.           Sed me astra multo Filiorum sanguine
                Mersum reppellunt. Si preces spernit Polus,
                (1485) Acheronta moveo; & inferas Ditis domos.
                Adeste, adeste, sceleris ultrices Deae,
                Crinem solutis squallidae serpentibus,
                Atram cruentis manibus amplexae facem;
                Stimulate pectus. Curia & totus cadet
                (1490) Ferro Senatus.  Luc. Quo tuus vergit suor?
[fol. F4v, p. 48]
Tit.           Jactor per undas naufragus.  Mar. Iam comprime
                Questus inanes.  Tit. Quid prius referens gemam?
                Tuosne luctus, Filia? an raptam manum?
                An exulantis dira fata Lucii?
                (1495) Tuamne, Bassiane, quâ jaces, necem?
                An interemptos Filios, florem domus,
                Et spem Nepotum?  Luc. Tacitus occultet dolor,
                Quod corde tegitur.  Tit. O Tyranni! O Impii!
                O Gnate patrios Urbis Ausoniae Lares
                (1500) Exsul, pavens, invisus alieni Laris
                Hospes relinquis? gentis externae solum
                Errans adibis? fata confundunt meos
                Turbata sensus.  Mar. Surge, & adversa impetu
                Perfringe solito.  Tit. Sola Genitori Comes
                (1505) Roselina, tristes imbre quo spargis genas,
                Hunc esse gemmas rebor; his celsum caput
                Ornabo lachrymis; hic inexpleta cruor
                Tellure sparsus, conciti baccas maris
                Refert colore; fulgeat tali meum
                (1510) Splendore collum; grande connectat meos
                Diadema crines; sanguine infausto placet
                Diadema tinctum. Purpuram foelix Tyrus,
                Croceosque vultus jactet aetherio sedens
                Aurora curru; Veris optati decor,
                (1515) Et pulchra facies, Virginis cupiat libens
                Cruore spargi. Taceat immensum nefas
                Philomela; Proghne Terea absolvat suum;
                Graviora passus Filiae queritur dolor.
                Ubi hanc senilis expuam lethi moram?
                (1520) Succumbo sorti.  Luc. Non levant lachrymae malum,
                Secreta gliseat ira: quae tegitur, nocet.
Tit.           Quicunque saeva capita, discussit manu.
                Cadat, ruatque sorte damnatus pari.
                Nati perempti, tale bellorum exitus
                (1525) Terrâ marique mortis insequitur genus?
                Vigor juventae cecidit. O dirum nefas!
                Premunt (furore rapior) aequali Titum
[fol. G1r, p. 49]
                Elementa lapsu. Parta jam, parta ultio est.
                Scelerate Caesar, quantus impendet tibi
                (1530) Cumulus doloris! grande supplicium lues.
Mar.        Quid hoc? quis atrox concitat mentem dolor?
Tit.           Tu, qui serenos ruris Elysii locos
                Cum Fratre Frater, morte concidens gravi,
                Claudille, spectas; fare, quis fudit domum?
                (1535) Saevaeque durum cladis Auctorem indica.
                Non ante vestros igne subjecto rogus
                Cineres cremabit, quam cruentando cadant
                Ferro Latrones.  Luc. Pectori tandem tuo
                Manda querelas.  Tit. Surge; rumpe jam fores,
                (1540) Erebique portas; dic reas scelere manus;
                Dic, Bassiane.  Mar. Rumpe jam questus, precor.
Tit.           O dextra, summum gentis Ausoniae decus!
                O dextra, solus Orbis, & Terrae timor!
                Jubente Domino, sanguinem effundis tuum,
                (1545) Jubente raperis; sola spes Romae cadit.
                Populi Tyranne, senties tandem mihi
                Superesse vires. Marce, fortunae Comes,
                Extolle planctus; arduos humeros manus
                Furibunda quasset; ore te gravi juvet
                (1550) Deflere Fratrem; verbere excusso sonet
                Lugubre pectus; exprimat fletum dolor.
Mar.        Neptes Quirini, gentis Ausoniae decus,
                Ferite palmis pectora, & septem gemant
                Clamore montes; crine disperso fleat
                (1555) Quaecunque Virgo est. Fratris aerumnas mei,
                Altumque vulnus defleant moestae Nurus.
                Quoscunque luctus fleverint, flebunt meos:
                Sua quemque tantum, me omnium clades premit;
                Mihi cuncta pereunt; quisquis est, Tito est miser.
                (1560) Quid, Marce, lachrymas siccus aspicis meas?
                Jam flere oportet. Ingemis? vasto mihi
                Pande ora rictu; mugiat totum nemus,
                Timidasque clamor impleat sylvas metu,
                Fugiente Fauno. Sic decet: miseros iuvant
[fol. G1v, p. 50]
                (1565) Lamenta. Misero cuncta labescant Tito.
                Roselina, flendum est. Flere te nostros decet,
                Roselina, casus. Largus ora proluat
                Lachrymis obortis imber, & tuas bibat
                Thusca unda guttas. Perge, Natorum optime,
                (1570) Sic perge: sequimur; perge, tota talibus
                Immersa nostris Roma, longo fluctuans
                Fletu natabit. Laudo, Marce. Comprime,
                Roselina, voces: sylva nobiscum gemit.
Mar.        Decus Quiritum! vidit hic dies tuos,
                (1575) Sed vidit, eheu! nec videt moestus tuos
                Dies triumphos. Tota gaudens Curia,
                Totum Tribunal, omnis Imperii locus
                Plausu sonabat. Tot Senatorum frequens
                Ubi turba? Moestam inglorius vitam trahis,
                (1580) Haec lux beatum fecit, haec miserum facit.
Tit.           Vultum serenat risus.  Mar. In medijs malis?
Tit.           Vultum serenat risus, & qualit ilia:
                Expressit omnes moeror infoelix aquas,
                Arentque duri, fonte siccato, sinus.
                (1585) Vindicta flammas subdit, & rabidam coquit
                Calida ira mentem. Ferveo.Troja ignibus,
                Atque Aethna nostris cedit. Haud superest liquor.
Mar.        Nunc, nunc Tito est opus; tuum nunc imparem
                Animum malo resume.  Tit. Perge, quid manes?
                (1590) Nugamur. insta. Quis rapit Marcum metus?
                Cur est canendum? quale responsum refert?
                Audimus ursam; sylva nutanti gravis
                Fago intremiscit. Nata, quid narras Patri?
                Sat est, abunde est: Audio vocem, audio;
                (1595) Roselina loquitur.  Mar. Magne Dux, nimium furis.
Tit.           Quis ille? Titus, an alius? incessu est Titus.
                Gradamarde, sequimur; nemo te eripiet mihi.*
                Claudille, eundum est: morte prensamus Styga.
                Dimitte charum (Fratris haec Conjunx tui est)
                (1600) Melane, Patrem. Flere cur, Aran, negas?
                Sed ora pandit. Spectra furiarum cohors,
[fol. G2r, p. 51]
                Quae spectra cerno? fallit aspectum minax,
                Et volucris Umbra. Phoebus occultat caput,
                Atrisque pavidum nubibus condit jubar.
Luc.        (1605) Pater intuere Lucium.  Tit. Nectis moras?
                Comitare Patrem: Totus expectat Titum
                Et te Senatus. Imperator impias
                Exercet artes impius. Viduae caduit;
                Viduata multis Roma luget Civibus;
                (1610) Pupillus insons Caesari exuit cutem,
                Ornatque diras carne pupillâ dapes.
                Stat structa mensa. Cranium calicem facit;
                Cruor salernum, sicca formidabilem
                Dant ossa sedem; fulget ostro & murice
                (1615) Meliore pellis; ille carnibus fatur,
                Plenus cruore, ventre distento sedet.
Luc.         Quis ille rabidus mentis effrenae furor?
Tit.           Procul hinc, abeste hinc: ebriosus huc gradu
                lncedit alto Caesar, & vorat meos,
                (1620) Cruentus ore, dente torvus Filios.
Mar.        Quo tendis amens? vince dementem impetum.
Tit.           Quis latitat illic? me petit. Tegite Titum;
                Tegite innocentem: me Tribunal fascibus,
                Tenetque Tortor implicatum funibus.
                (1625) Ignosce Caesar; quis negat veniam Tito?
                Quid, Phoebe, dormis? audio murmur. Tace;
                Thamera, tacendum est. Voce, sed quâ nescio,
                Pulsat quis aures.  Mar. Cuncta patienter feras;
                Parva ultionis, quae sequetur, est mora.
                (1630) Tu nuper Orbis Tutor; & Viduis Pater;
                Tu murus Urbi; columen afflictis eras;
                Cocles in armis; Mysta legum; & Curiae
                Vox una: nunc eversa mens sordet malis.
Tit.           O sortem acerbam! mortis invenio viam,
                (1635) Aut facio.  Luc. Ferrum comprime, & fraena impetum.
Tit.           Sic, sic agendum est. Nata miscebit meo
                Lachrymas cruore.  Mar. Pone dementes minas,
                Ferrumque Fratri trade, Frater.  Tit. Insolens
[fol. G2v, p. 52]
                Exundat ira; & omnibus laesus dolor
                (1640) Intentat, & minatur, & parat necem.
Mar.        Nimium ira saevit.  Tit. Molle cor mortem timet.
Mar.        It cautiore; quisquis est sapiens, viâ.
Tit.           Sed vindicanti nulla difficilis via est
Mar.        Deus aequitatem fulcit, & miseros juvat.
Tit.           (1645) Sero innocentes audit, & miseros Deus.
Mar.        lnsanienti Nauta terretur Noto,
                Cum jam dehiscens Pontus, in praeceps rapit,
                Hauritque Amicum. Plena res periculi est.
Tit.           Nunquam timendum est Fortibus. Loquitur meo
                (1650) Ulysses ore, & pectori dolum ingerit,
                Dolumque firmat robur, & manum dolus.
Luc.         Dubitasne? Fratri Frater auxilium suo
                Opemque debet.  Mar. Metuo fortunae aleam.
Luc.         Sed, crede, nobis illa foelici cadet
                (1655) Firmata casu: Militum favent greges,
                Et Imperantem castra defendunt Titum.
                Coacta ferro & ignibus, discet mihi
                Parere Roma. Sponte sed pandet Viro.
                Matrona portas.  Mar. Perge; quo ducis, sequor.
Tit.           (1660) Quod pollicemur facile, non debet dies
                Differre longus: certa promissis solet
                Sese obligare jurejurando fides.
Mar.        Quid machinaris?  Luc. Scribit. Tit. Expressit manus
                Concepta, quae jurabimus, verba.  Mar. Approbo.
Tit.           (1665) Sic scelere dignum Caesari impendens malum,
                Evertet omnem sedis augustae domum.
Mar.        Non temperari facile, nec reprimi potest
                Vindicta foelix, cujus infectae semel
                Vecors libido est.  Tit. Strictus ensis audiat,
                (1670) Certa obstinatus verba quae jurat dolor.
Mar.        Adsum paratus, perge: nulla in me mora est.



[fol. G3r, p. 53]

Umbrae Claudil. & Gradamard.

T. M. L.   FIdem obligamus.  Umb. Obligamus.  Tit. Montibus
                Echo repellit verba; concedam huc parum.
T. M. L.   Fidem obliga.  Umb. Fidem obliga.  Tit. Quae vox redit?
Mar.        (1675) Reperio nullum.  Tit. Melius isthuc ibimus.
T. M. L.   Fidem Obligamus.  Umb. Obligamus.  Luc. Quis sonus?
                Resultat?  Tit. Aures pepulit infoelix meas
                Vox Filiorum. Petite, Nati; poscite:
                Stamus parati.  Umb. Ultionem poscimus.
Tit.           (1680) Ea jam parata est. Edite Authores mali.
                Ruet ira in hostes.  Mar. Teste juremus Polo.
T. M. L.   Fidem obligamus, teste Coelo, mutuam;
                Ita quod minari fulmen & tonitru potest,
                Atroque solvant; Roma nisi fractis ruat
                (1685) Eversa tectis.  Tit. Non fero ulterius moram:
                Stat ire contra. Caesar hoc ferro cadet.
Luc.         Quid nunc agendum est? quodve consilium peto?
Tit.           Dabit ira vires; & ministrabit furor
                Gladios dolori. Tu mane. Nos tendimus
                (1690) Festini in Urbem; principes nobis Viros,
                Cumque expeditâ mittite heroes manu,
                Sole occidente. Si cruentandae modum
                Caedis sequuntur, litteris cuncta audies.
Luc.         Tu, Genitor, omnem dirige incoepti viam:
                (1695) Nos te sequemur. Fata si volunt, Pater
                Populo imperabit, postque Patrem Lucius.



Lucius. Quatuor Duces.

                APtate forti Principes, ferrum manu,
                Saevamque galeam; leva se clypeo ingerat,
                Properate eundi est tempus: expectat Pater.



[fol. G3v, p. 54]

Aran, Lucius, Quiro, Demetrius,
Quatuor Duces.

Aran.       (1700) QUem Virgo vultum; verba quae vestro tulit
                Vexata stupro?  Luc. Fiat hinc alio gradus.
Aran.       Quid reticet Heros?  Luc. Gotthiae Ducem vides?
Dem.       Per me modestus Virginis cecidit pudor.
Quir.       Lacerata per me lingua languinem expuit.
Dem.       (1705) Ego rubefactas ipse praecidi manus.
Dem.       Quiro nitentes sanguine infecit genas.
Aran.       Vera indicatis?  Quiro. Vera (per Deum) indico.
Aran.       Et approbatis, quodquod incipiam, scelus?
Quiro.     Quid ista dubitas? facta jam, & solita expetis.
Dem.       (1710) Quâ mente jussum fortis intulerim stuprum,
                Frater loquatur. Quodquod aggrederis nefas
                Sequar obstinatus. Concidet tali modo
                Jam jam cadentis dubia majestas Titi.
Luc.         Petamus hostes: ira non patitur moras.
Aran.       (1715) Quid hoc? quis in nos involat?  Luc. Tuae Arbiter,
                Hostisque vitae.  Aran. Nunc agite; necessitas
                Addet lacertos.  Luc. Tela victus exue.
Aran.       Hic, ecce, vitae murus, & votum meae.
Luc.         Scelerate, cunctos pande facinorum modos.
Aran.       (1720) Quod poscis, edam.  Luc. Vitia narra bis malae
                Horrenda vitae? facta, quae damnat pudor?
Aran.       Caedes cruentae, & ira, & impietas furens,
                Collecta vitia, per tot annorum gradus,
                Mea sunt; manebunt. Quid sacrâ stuprum in domo
                (1725) Vitiumque referam? non stat à nostris malis
                Immune templum; funera, & diras neces
                Nece cumulavi; concidit nostro Parens
                Invisa ferro; pressit Infantes gravi
                Mea dextra lapsu; Vacca sensit incitum
                (1730) Devota amorem; Frater invisus ruit
                Discerptus ense; Conjugi moestae pudor
                Et vita rapta est; Matris aspersit genas
[fol. G4r, p. 55]
                (Meminisse gestit animus) Infantis cruor.
                ln Aede gelidi stans superbificâ soli
                (1735) Imago colitur nostra; & insigne exhibens
                Lata ora marmor, Carmen hoc servat meum:
                Impietas impune ruat; nulla, Improbe, poena est:
                Intereunt parili corpus & Umbra modo.

                Sic vixit Aran; sic meis captus dolis
                (1740) Sua concitatus fata deplorat Titus.
Luc.         Quis me retardat? dextra quid cessat mea
                A caede Monstri?  Aran. Pectus impellit furor,
                Vindicta dextram; quoque nil metuat manus,
                Armat furorem luxus; & vis, & nefas.
Luc.         (1745) Horrenda memoras. Scelera dedisces malo
                Narrare domitus. Saeva Styx; & Inferi
                Desiderato Te cruore nutriunt.
Aran.       Si Styx furores, si facit Pluto meos,
                Vexata nostris Roma saepe manibus,
                (1750) Metuet peremptum. Terra Saturni graves
                Horrebit Umbras, & dabit poenas Quiris.
Luc.         Abripite properè gentis Ausoniae luem:
                Accipiat istum supplicem, & vinctum Pater.



Chorus Foeminarum.

                ROma, faex Thracum, rigidique sedes
                (1755) Insolens Parthi, domus Impiorum,
                Nutrit immiti gremio Tyrannos.
                Occidunt primis Juvenes in annis,
                Flos Juventutis, columen Quiritum,
                Spes Patris; murus patriae; Latini
                (1760) Gloria belli.
                An potest pleno bibere ore justum
                Sanguinem tellus? an & innocentem
                Lambit [invitis Superis] cruorem
                Dira crudelis rabies catastae?
                (1765) Si suos nunquam scelus, & libido
                Armet Authores, vacuum Tribunal,
[fol. G4v, p. 56]
                Carcer & dempto sileat tumultu.
                Nec Reis Judex sua jura dicat.
                Hic liquet virtus, ubi culpa damnat
                (1770) Criminis causam; sed iniquus error
                Caesaris mentes hebetat, fovetque.
                Scimus: hac Vitam ratione Nostris
                Credidit fatum; sed abominandâ
                Ire sub Manes nece, non volebat.
                (1775) Morte quâ lucem Juvenis reliquit?
                Vestrum, dixit, pectus an ignis
                Acrior urit, quam qui saxa
                Vomit Aethneo furibunda specu?
                Si nos petimur; petimur tuto;
                (1780) Pereat corpus, bibat effusum
                Terra cruorem.
                Cadet insonti victima culpâ;
                Nec fraternâ Fratres dextrâ
                Cicidere sui. Quod-si Vestam
                (1785) Maculet nostro sanguine Caesar;
                Repetet, repetet vindicta necem.
                Frangitur irâ, ruit in furias,
                Cum verus amor videt Innocuos
                Impune mori.
                (1790) Bene sit Patriae; bene sit Cunctis.
                Mox sua prono corpora vultu,*
                Mortem extensâ cervice manens,
                Sub Carnificis trepidi dextram
                Moritura jacit.
                (1795) Datus in gyrum gladius colla
                Recidiva ferit: cruor emisso
                Flumine tristem maculabat humum.
                Ciet ingentes Sponsa dolores;
                Tegit abscissos floribus artus.
                (1800) Et dum Sponsum lachrymans tractat,
                Cadit in medium frigida truncum.
                Gemmatis pariter scyphis,
                Permistae Maribus Nurus,
[fol. H1r, p. 57]
                Fusum promite sanguinem.
                (1800) O sanguis pretiosior!
                Fusum promite sanguinem,
                Aestivis similem rosis;
                Queis Sponsae decet Occiput
                Velari, & laceras genas.
                (1805) Quot crevere rosaria!
                Quot subter tumulo novos
                Eduxit frutices cruor!
                Per te sidonium licet
                Ostrum despicere: irrigat
                (1810) Tellurem tibi, purpurâ
                Coâ purpura pulchrior.
                Fas sit tingere nobili
                Nostram sindona sanguine.

Continue

ACTUS QUARTUS.

Titus, Capita Pol. & Melan. Umbrae
                Claudil. & Gradamard.

Claud.     ANdronice.  Tit. Gelidus ossa terror concutit.
Grad.      (1815) Andronice.  Tit. Gelidus ossa terror concutit.
Claud.     Quis te retardat? quidve vindictam trahis?
Tit.           Quos cerno manes?  Grad. Umbra Natorum ambulat.
Tit.           Quo, Nati, abitis? horreo; stupeo; coma
                Terrore subito sudat. Ecquid quaeritis?
                (1820) Eloquere Patri; fare vindictae modum.
Pol. Cap. Quem nulla satiat poena.  Tit. Sed vindex quibus
                Minatur ira?  Mel. Fraudibus quorum salus
                Decusque nostrae styrpis eversum jacet.
Tit.           Quis Architector?  Pol. Qui Gothis se Principem
                (1825) Mentitur Aran.  Tit. Pessime; extinctus cades;
                Nec vindicantem liber effugies Titum.



[
fol. H1r, p. 58]

Marcus, Ascanius, Titus.

Mar.        QUid haeret animus Frater? aut quid pectore
                Meditaris alto? Frater ingenue solet
                Patere Fratri.  Ascan. Sequitur à tergo metus
                (1830) Properantis Amitae; sequitur; eripiet librum.
                Teneatur; instat; impeditam contine.
Tit.           Nihil est pericli; ne time. Quid vis, legam?
                Mea Roselina, loquere; num quicquam Patri
                Habes videndum?  Mar. Moesta principium notat.

Titus legit.

                        (1835) Iamque iter effectum est: jamque in sua littora fessis
                        Puppibus exierant: cum Rex Pandione natam
                        Instabula alta trahit, sylvis obscura vetustis.
                        Atque ibi pallentem, trepidamque, & cuncta timentem,
                        Et jam cum lachrymis ubi sit Germana rogantem

                        (1840) Includit: fassusque nefas, & Virginem, & unam
                        Vi superat; frustra clamato saepe Parente,
                        Saepe Sorore suâ, magnis super omnia Divis.


Rozelina Tito librum è manibus excutit.

Tit.           TEmerata Gnata est? castus interiit pudor?
                Et rupta Zona est?  Mar. Annuens misera, annuens
                (1845) Stuprum fatetur. Proh dolor? quo labimur?
                Quis innocentes crimine aspersit sinus?
Tit.           Temerata Gnata est? castus interiit pudor?
                Et rupta Zona est? misera, quot luges malis!
                Excisa diro lingua ferro conticet;
                (1850) Statque mutilatis Virgo moesta brachiis;
                Et rupta Zona est. Quis furor mentes agit?
Mar.        Cognata, posses sceleris indicium tui,
                Proferre vocem lingua si sciret, dare?
                Accede, Marcum disce monstrantem sequi,
[fol. H2r, p. 59]
                (1855) Praeeunte baculo. Nomen hic vides meum;
                Imitare nostras, si potes, baculo notas:
                Sic vindicatum pectus explebit nefas.
Tit.           Sic ipse forti crimen ulciscar manu.
Mar.        Baculum ore fraena; dirige ambobus simul
                (1860) Mutilata truncis: verba distinctè explica.

Titus legit.

Tit.           THamerâ incitante, & incitante Adultero
                Ferox pudorem rapuit, & Zonam mihi
                Cum Fratre Quiro.
Pessime ardor, impiae*
                Vesana rabies mentis! infandum stuprum!
                (1865) Miseranda Virgo! Mar. Notus est Aucthor mali.
Tit.           Thamerâ incitante, & incitante Adultero
                Ferox pudorem rapuit, & Zonam mihi
                Cum Fratre Quiro.
Pessime ardor! impiae*
                Vesana rabies mentis! infandum stuprum!
                (1870) Miseranda Virgo! Mar. Praeparetur ultio.
Tit.           THamerâ incitante, & incitante Adultero
                Ferox pudorem rapuit, & Zonam mihi
                Cum Fratre Quiro.
Pessime ardor, impiae
                Vesana rabies mentis! infandum stuprum!
                (1875) Miseranda Virgo! Ascan. Quis tuos movet dolor,
                Optime Ave, seusus? interemptus occidet,
                Optime Ave, nostrâ, si cupis, Latro manu.
Tit.           Animose, tantas non capis vires Puer.
Ascan.     Profecto capiam; non timet Titi Nepos,
                (1880) Nec adhuc timebit. Gemina cristati caput
                Angues ferebant ora, quos contra obvius
                Reptavit infans Hercules: sed erigit
                Me major aetas: capite cristato nitet
                Vertex superbus, nec tegunt cunae suum
                (1885) Nutrixve Alumnum.  Tit. Difficultas obruet.
Ascan.     Surgentis aetas lustra jam complet duo.
                Promisit ensem nuper, atque equos Pater.
                Mucrone cinctus gradiar, & generoso eques
[fol. H2v, p. 60]
                Vehar caballo, si, quem Alexander legit,
                (1890) Lego ipse liberum. Tradite huc gladium; cadet
                Transfixus ense Latro.  Tit. Vix trucem feras
                Vultum Tyranni.  Ascan. Credis Ascanium metu
                Pallescere ullo? magna mens audet Deos
                Affari ad aras.  Tit. Clara progenies Titi!
                (1895) Magnanime, magno nate Lucio, Nepos,
                Romana tandem sceptra regali potens
                Gestabis Aulâ; jura tot populis dabis,
                Victasque mittes sub tuum gentes jugum.
Mar.        Ego hinc recedo; miles expectat meus.
Tit.           (1900) Ego certiorem facio scriptis Lucium.



Thamera, Titus, Quiro, Demetrius.

Tham.      ANdronice.  Tit. Quis me?  Tham. Injuriae vindex tuae
                Atro silentem nubilo liqui domum.
Tit.           Effare nomen.  Tham. Nomen an quaeris meum?
                Vindicta dicor, Inferis vetus Incola
                (1905) Immersa terris.  Tit. Ipsa Thamera est, audio,
                Comitata utroque Filio. Ingenio est opus.
                Optata salve noctis infernae Dea;
                Ter ampliusque, grande Nympharum decus,
                Mea Sponsa, salve; liceat amplexu frui.
Tham.      (1910) Recede; torvo territat vultu Procos
                Horrenda facies.  Tit. Quisquis aspectat tuos,
                Formosa, vultus; victus & fractus cadit
                Amore tali. Pectus exanimat decor.
                Ferus est cruento corde, qui tuas nequit
                (1915) Sentire flamas: qui tamen sentit, potest
                Audax videri. Forma me vinctum tenet.
                Ignosce nostris (insolescunt) ignibus.
Tham.      Te flamma torquet.  Tit. Torquet & Deos amor,
                Thracesque duros. Alma cunctis imperat
                (1920) Cytharea terris; nec suis quicquam sinit
                Immune telis.  Tham. Cana sed tuos domat
                Ignes senectus.  Tit. Lustra bis numerans duo
[fol. H3r, p. 61]
                Juvenilis aetas, robore haud parvo tumet.
                Succurre amori: sentio! urit, sentio!
                (1925) Et ardet intus. Oris optati decor;
                Et pulchra facies, labra, quae ferunt rofas;
                Collumque mille lenius; multo micans
                Splendore vultus, quemque per flammas rapit.
                Quam nigra Phoebo Luna, tam cedit tibi
                (1930) Genitrix amoris (maximum Numen) Venus.
Tham.      Sine fraude loqueris?  Tit. Rapior heu! rapior miser!
                Miserere Amantis. Laudat hic faciles genas;
                Hic laudat oculos; hic serenatis Procus
                Labris inhaeret; splendidos alter sinus
                (1935) Fovet, & fovetur; occupat tandem furens
                (Res grata Amanti) candidos dextra toros
                Nudumque corpus.  Tham. Siste ferventem impetum.
Tit.           En sylva ab omni libera arbitrio vacat,
                Satis apta flammis.  Quiro. Spiritum turbat furor.
Dem.       (1940) Contracta frons est.  Tit. Pectus insanum coquit
                Vindicta vecors.  Tham. Scelera si duro studes
                Punire letho, Lucius tandem gravi
                Cadat ense fractus; videat ultrices manus.
                Hic fraudis Aucthor, caedis & necis fuit
                (1945) Malus Architector. Pertinax rursus furor
                Armat Ministros; sceptra, si pateris, feret.
Tit.           Agnosco fraudes.  Tham. Territus Genitor stupet.
Tit.           Formosa; toto splendidum mundo jubar,
                Accede propius, Virgo; tu tantum nefas
                (1950) Palam resolvis Concidat monstrum ferox,
                Tollatur hostis; pereat; extinctos dolo
                Fratres sequatur.  Tham. Caesarem totum trahet
                Mors Bassiani.  Tit. Siste; nostrum sentiet
                Homicida ferrum.  Tham. Quaerit hanc Thamera viam.
Tit.           (1955) Mihi mors paratur; repetet Aucthores scelus;
                Morientur hostes. Caesari tantum nefas
                Thameraeque totum fraudis exponam modum.
Tham.      Ipsa indicabo.  Tit. Siste, quo properas, fugam?
                Mea vita, siste: Caesar incensum geret
[fol. H3v, p. 62]
                (1960) Amore subito pectus, & Venere novâ.
Tham.      Meus iste labor est, aggredi tantum Ducem.
                Et concitatas flectere, ut volo, faces:
                Modo me Leonem; jam cruentatum vides
                Saevire Taurum; sylva jam; nunc sum lapis;
                (1965) Modo juga montis; conciti quondam freti
                Assumo faciem; flama post tempus placet,
                Inimica ponto.  Tit. Perfer, omnia indica.
                I, tende ad Aulam; Caesar abripiat moras,
                Thameraque pergat. Magna consilia affero.
Tham.      (1970) Propere volamus.  Tit. Sed tamen maneant tuae
                Mecum, oro, comites: ira sic crescet, cupis
                Si sola sugere.[??] Tham. Vota succedunt mea:
                Juvat videre capita Natorum omnium.
Tit.           Truculenta Meretrix, vade; lucescet dies,
                (1975) Quo saeva mandes ore funesta Tuos.
                Huc, huc, Philippe, Marce, quid cessas? veni;
                Propera, Camille.  Quiro. Comprimas vocem, rogo.
Tit.           Ubi est cohors? ubi illa Famulorum manus?
                Celerate cuncti. Verba nequicquam sero?



Marcus, Titus, Quiro, Demetrius,
Tacitus, Philippus, Camillus.

Mar.        (1980) QUid, Frater, agitas; quid novi est?  Tit. Quos tu vides?
Mar.        Utrumque Thamerae filium.  Tit. Erras; non vides.
Mar.        Profecto uterque est.  Tit. Errat acies luminum.
Mar.        Vidi omne; uterque est.  Tit. Lingua quo titubat sono?
                Haec vindicantem Numina sequuntur Deam.
Mar.        (1985) Vidi, ipse vidi: Mater huc ibat suis
                Comitata Natis. Ponite angues, ponite
                Stygios amictus: nulla fraus captos teget.
Tit.           Quin nunc in undas forma mutato redit
                Conversa vultu? quin trucem facitis bovem?
                (1990) Rapidoque nostras igne decipitis manus?
Dem.        Miserere nostri.  Tit. Filiam nemo audiit
                Frustra rogantem. Membra lacerato traham
[fol. H4r, p. 63]
                Convulsa naso; quicquid & Viros facit
                Cultro rescindam; scissa disruptos cutis
                (1995) Nudabit artus; tostaque igne corpora
                Meretrix vorabit Mater; ebria impio
                Mater cruore.  Quiro. Suasor atque Author mali
                Est unus Aran.  Tit. Una mentis impulit
                Rabies volentes.  Mar. Perge, non patitur moras
                (2000) Vindicta; perge. Trepida quid cessat manus?
                Ferte huc, Ministri, ferte pelvem. Quid manes,
                Roselina, quid stas? ore funestum nefas
                Ulciscere audax; pectus atrox dentibus
                Lacera cruentis; expue in faciem hostium
                (2005) Cor semivivum. Accede Latro; non fugis;
                Fratremque Frater sequere supplicio pari.
                Inimica membra! pessimi Aucthores mali,
                Sic post Meorum funera extincti jacent.*



Nuntius, Titus, Marcus.

Nunt.       BEne est; triumpha; captus est Aran, Tite.
Tit.           (2010) Quis coepit hostem?  Nunt. Lucius.  Tit. Dignas feret
                Pro scelere poenas. Quo sedet captus loco?
Nunt.       Claudit latentem currus, & tectum vehit.
Tit.           Sic nulla monstrum dextera eripiet mihi.
                Addam, salutis quotquot hostes sunt meae;
                (2015) Addam Senatum, & Curiam cum fascibus,
Mar.        Bene ominamur. Fata quo cadunt, sequar.
Tit.           Tentare oportet: jacta foelix alea est.



Chorus Puellarum.

                QUid est? stuprata luges,
                Roselina, cum pudore?
                (2020) Et linguam, & amputatas
                Misera manus requiris?
                Dedit hanc decentiori
                Nitore forma cladem.
                Nec forma castitatem,
[fol. H4v, p. 64]
                (2025) Nec sanguinem, manusque,
                Linguamque sustulisset,
                Si turpiore frontem
                Creasse iniqua cultu
                Natura norat. Omni
                (2030) Dolor dolore major!
                Genas rubente pingit
                Auro pyropus; ardet
                Mens intus, &dolore
                Tabescit aegra Virgo.
                (2035) Sed poena data est: pater irato
                Fervidus aestu, fregit surdo
                Dira Latroni corpora ferro.
                Viscera lento torrenda foco
                Transilit ignis; flama medullas
                (2040) Lambit; ahenis durus verubus
                Musculus ardet, fibraeque gemunt.
                Titus immoto pectore constat.
                Sero queritur post facta dolor.
                Atraeo pavidae more subordinat
                (2045) Matri dextra dapes; lancinat ilia,
                In ventrem quod edax dentibus ingerit.
                Non unquam proprio sanguine turpius
                Quicquam Roma dedit lambere Matribus.
                Aran, Romuleis noxa Nepotibus,
                (2050) Flammae supplicium praeparat ultimum,
                Poenam, & Carnifices, lentaque funera
                Vexatus toties mille modis Titus.
Continue

ACTUS QUINTUS.

Saturninus, Thamera, Titus, Marcus, Lu-
cius, mutatâ veste.

Sat.          AN Lucius per Bassiani viscera
                Exegit ensem? Lucius ferro impio
                (2055) Fratres necavit? Lucius pretium necis
[
fol. I1r, p. 65]
                Gondebat aurum? scripta conspersit suâ
                Trux ipse dextrâ, caede fraternâ Reos
                Tactura Fratres? nunc cruorem Caesaris
                Sitit cruentus? & petit nostri insolens
                (2060) Diadema regni? fata nos melius regant,
                Serventque Romam! pereat, & mortem oppetat,
                Quicunque nostrum sequitur insidians caput.
Tham.      lgnosce Casar: Lucio veniam rogat
                Regina & Uxor.  Tit. Ore sed tantum rogas,
                (2065) Fictoque vultu, sanguinis sitiens mei,
                Obscaena Pellex.  Tham. Verba quae loquitur Pater?
Tit.           Meditatur iras pectus, & poenam parat.
Luc.         Vive Imperator; vive magni Caesaris
                Nova nupta; vivat prosper ac foelix Titus.
Tit.           (2070) Quid nuncii affers? Lucius quove in statu est?
Luc.         lntemperantem haec dextra fudit spiritum.
Sat.          Ergo est peremptus?  Luc. Ecce conspersum caput.
                Hic iste vertex vertici infoestus tuo.
Sat.          Seriem ede mortis.  Luc. Inter amplexus jacet
                (2075) Hoc ense stratus; jussa mandantis Titi
                Volens sequebar, arbitros mittens procul.
Sat.          Festos Nerone Roma quondam mortuo
                Vidit triumphos? laeta nunc eadem sonet.
Tham.      Post interemptos dira Patri Filios
                (2080) Parata mors est; Caesar ipse jam labat.
Tit.           Sceleste, magnis invidebat impotens
                Sceptris potestas? semper audies tuae
                Desertor Urbis; Proditor Patriae, & Patris.
                Fratrum Tyranne, & Carnifex, potuit pium
                (2085) Cognatus ensis sorbilare sanguinem?
                Ecce haec petebant ora vitam Caesaris,
                Patris cruorem.  Mar. Tollite invisum caput
                Satiata poena est. Caesarem expectant dapes.
Tit.           Vindex Meorum, Caesari junctus Comes,
                (2090) Coenabis imperante mecum Caesare.
Sat.          Ubi Juvenum par nobile, & moras trahit
                Cum Fratre Quiro?  Tit. Crede in amplexu statim
[fol. I1v, p. 66]
                Adeste Natos; nulla pars prolis tuae
                Tibi subtrahetur. Ora, quae exoptas, dabo,
                (2095) Prolesque Matrem tota complebit suam.
                Satiaberis, ne metue. Pergat interim
                Ornare nostras turba saltatrix dapes.
Sat.          Delectat oculos saltus, & linguam cibus.
Tit.           Regina foelix, poculum infuso cape
                (2100) Gentile Baccho, Conjugis quondam meae
                Sollemne donum, cum sacros coleret dies.*



Umbrae Quironis, & Demetrii.

Tham.      CApio, quod offeris. Iusta solvam Lucio.
                Prius at paternis vina[??] libenter Deis;
                Tunc hauriantur. Sed quid hoc? non vult manus
                (2105) Parere; crescit pondus, & dextram gravat.
                Admotus ipsis Bacchus á labris fugit,
                Circaque rictus, ore decepto, effluit.
                En ipsa trepido mensa subsiliit solo.
Sat.          Mea Lux, quid extimescis?  Tham. Ignis occidit.
                (2110) Quid hoc? magis magisque concussi labant
                Convexa Coeli, spissior densis coit
                Caligo tenebris, noxque se in noctem abdiddit.
Tit.           Regina, quid miraris? annuit Polus:
                Gavisa nostro mensa gaudio salit,
                (2115) Scelere apprehenso;[??] O caelitum excelsissima,
                Gothiae Imperatrix, luctui satis datum est.
                Mensam voluptas, festaque ornant gaudium.
Tham.      Quis hic tumultus viscera exagitat mea?
                Quid tremuit intus? sentio impatiens onus,
                (2120) Meumque gemitu non meo pectus gemit;
                Adeste Nati; Mater infoelix vocat.
                Unde obloquuntur?  Mar. Sede Reginam loca;
                Sedeat, quiescat. Redde jam Gnatos mihi.
Tit.           Iam, jam videbis, comite Roselinâ, tuos
                (2125) Venire Natos.  Mar. Flebili accedit gradu.
Sat.          Nitore praestans Virgo, Thamerae Filios
[fol. I2r, p. 67]
                Nondum videmus? Quid? sine sonitu? taces?*
Tit.           Excisa lingua est; muta non profert sonum.
Sat.          Quis sceleris Author?  Tit. Iste, qui stuprum simul,
                (2130) Et vim paravit Virgini.  Sat. Perijt pudor?
Tit.           Cum voce utramque tristis abstulit manum
                Zonamque durus hostis.  Sat. An monstrum potes
                Gestare tellus? quin ad infernam styga
                Os pandis?  Tit. Indignatur, & tantam pudet
                (2135) Plutona belluam abripi ad dirum chaos.
Sat.          Siccus nefandum Genitor adspicit scelus?
Tit.           Dabit, ecce, poenas: ense congrediar meo;
                Et Gnata (ne supersit infoelix) cadet,
                Cadente Patre. Morere, Roselina; interi
                (2140) Desponsa Fratri Caesaris; Sponsus tuis
                Occurret umbris. Te Pater, patere, juvat.
                Sat. Quo pergis amens?  Tit. Ratio, quicquid est, jubet:
                Haec Bassianum sequitur; hanc ducet suam
                Subter vireta & subter Elysium Procus.
Sat.          (2145) Quis Zonam Adulter rapuit?  Tit. Idem, qui meos
                Impune Natos vertit & totam domum.
Sat.          An Lucius is est?  Tit. Scelera fecit omnia
                Cum Fratre Quiro. Sat. Sistite huc mihi Reos.
Tit.           Circumspice, & cognosce: non absunt procul,
                (2150) Quos quaeris, hostes.  Sat. Quo latent timidi loco?
Tit.           Attolle vultus.  Sat. Tollo, sed video nihil.
Tit.           Hic, Caesar, hic sunt. Cernis Auctores mali?
Sat.          Nil video, nil est.  Tit. Filiae hi Zonam, & decus
                Rapuere Fratres. Ecquid agnoscis Tuos?
Tham.      (2155) Quis indicavit? lingua nec manus valent.
Tit.           Arena baculo scripta prodidit nefas.
                Da membra Matri.  Tit. Quicquid è Gnatis tuis
                Superest habebis, quodque non superest, habes
Tham.      An vera dicis?  Tit. Liberi verè jacent.
                (2160) Epulata cocto, ferrea, es Gnatos cibo.
Tham.      Et hi, sceleste, viscera exagitant mea?
Tit.           Genitrix, cruento dente violasti tuos
                Immota foetus. Dura vesano vagans
[fol. I2v, p. 68]
                Furore Tygris, parcere acceptae tamen
                (2165) Scit placida proli. Vita tu quondam ruis;
                Sed nunc sepulchrum triste, nunc bustum manes.
Sat.          Vincite Famuli: vincula & mortem pati
                Discat cruentus.  Tit. Inclyti bello Duces,
                Properate; ferro Caesar inimicus cadat.
Tham.      (2170) Hoc est, quod avida capere non potuit Parens.
                Volvuntur intus viscera, & clausum nefas
                Sine exitu luctatur, & quaerit viam.
                Da, trade ferrum, liberis viam dabo.
                Consiste nequam; guttur illidet manus,
                (2175) Aperi ense pectus. Liceat inhumatos mihi
                Sepelire Natos. Jupiter, fulmen move;
                Me pete; trifulco flammeam telo facem
                Per pectus hoc transmitte. Si Natos Parens
                Humare, & igni tradere extremo volo,
                (2180) Ego sum cremanda. Tartarum & Coelum voco;
                Adeste flammae. Fer, fer huc, Aran, opem.



Aran, Thamera, Saturninus, Titus,
Marcus, Lucius.

Aran.       CUi clamor Aran?  Tham. Optime Aran Principum,
                Rerum mearum columen, imperii decus,
                Tuere captam: crimen intentat Titus,
                (2185) Causamque cuncti, quod tulit, vocat mali
                Thameramque innocentem; Filios misera meos,
                Cognata membra, dentibus trivi insciis.
                Stat Imperator victus auxilii impotens.
Aran.       Ego machinator fraudis, & scelerum Artifex;
                (2190) Me, me ordinante, dexteram scidit Pater.
                Roselina stupro moeret; & Fratres jacent.
                Iacetque fuso Bassianus sanguine.
Sat.          Quae digna tanto poena statuetur malo?
                Quis me juvabit?  Tit. Aderit irato Titus.
Aran.       (2195) Heu! mergor, uror. O dolor nimium ferox!
                Succure, pereo, pereo, Tite; supplex precor.
[fol. I3r, p. 69]
Tit.           Surdescit Ultor.  Aran. Quis dabit flammae modum?
Tit.           Thamera imbre fletus.  Aran. Solve me (veniam rogo)
                Solve invocantem. Tit. Sera poenitentia est,
                (2200) Quam poena vindex, & necis stimulat metus.
Aran.       Miserere! solve me.  Tit. Ira non audit preces.
Aran.       Miserere; poena tristis iram molliat.
Tit.           Si temperata dextra, si modicus tibi
                Furor fuisset; viveres. Qui terruit
                (2205) Nos, & Quirites, premitur & patitur necem.
Aran.       O flamma vehemens! O dolor! vehemens dolor!
                Succumbo flammis. Parce, vel vitam eripe.
Tit.           Prius medullas ignis, & carnes vorans
                Depascat artus.  Aran. Tristis Eumenidum cohors,
                (2210) Ades vocanti. Parte ab omni jam tona,
                Iaculare flammas Iuppiter; pereat tuis
                Aran sagittis; minuat, ah! minuat meos
                Fulmen dolores. Pereo! Pereo! Intercido!
Tit.           Corpus per ignem similis Encelado rotat.
Sat.          (2215) Jam vindicatum pectus exonerat nefas;
                Exultat animus.  Tit. Temperabo gaudium,
                Jam morere, Meretrix; notus occurret statim
                Venienti Adulter.  Sat. Scelere pensandum est scelus;
                I, sequere Sponsam.  Luc. Cecidit, ah! cecidit Pater?
                (2220) Ferro peremptus? praemium hoc sceleris cape.
Mar.        Latas habenas Orbis, atque Urbis reget
                Meliore fato Lucius. Laetus Quiris
                Committit imperium tibi; & Patriae salus
                Sibi te Parentem poscit. Impleat forum
                (2225) Rumore miles; fortis Ausonias cohors
                Circumdet undas. Laetus occisum audiat
                Populus Tyrannum. Caesari auspicium novo
                Felix precamur. Exulabit, & gemet
                Inhospitales hospes inter Sarmatas,
                (2230) Si quis repugnat, & negat sceptro fidem.

FINIS.


[fol. I3v, p. 70: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

fol. A2r Orationibus er staat: Orarionibus
ibid. exercitatio er staat: exercitario
ibid. sunt, er staat: sunr,
vs. 2 scholae, er staat: echolae,
vs. 9 prostrato er staat: prostrato
vs. 45 & er staat: &c.
vs. 76 attollit er staat: attallit
vs. 252 mendax er staat: mendrax
vs. 299 verba er staat: vetba
vs. 421 numerata er staat: numerara
vs 516 leve. er staat: live.
vs. 526 insidijs er staat: insdijs
vs. 710 Fatum er staat: Fatrum
vs. 736 Tigris er staat: Tigis
vs. 777 victrix er staat: vixtrix
vs. 789 Rapit iste? er staat: Rapit iste
vs. 904 modum. er staat: modum
vs. 1092 poenam. er staat: poenam
vs. 1221 habitans er staat: habirans
vs. 1438 hauriendum er staat: haurieudum
vs. 1597 Gradamarde, er staat: Gtadamarde,
vs. 1676 sonus er staat: sohus
vs. 1791 prono er staat: ptono
vs. 1863 en1868 Fratre er staat: Fatre
vs. 2008 extincti er staat: exincti
vs. 2101 solemne er staat: solenne
vs. 2127 sine er staat: sne