ABELARD en ELOÏZA leefden in de twaalfde eeuw, en waren in geleerdheit en schoonheit twee der beroemste personadiën van hunnen tydt. Hy is by de geleerden bekent met den naem van Peter Abelard, of met den Latynschen naem Abaelardus en deszelfs toenaem Palatinus van Palatium, dat is Palais, de Franscbe naem van zyn geboortedorp, gelegen in Bretagne, vier uuren van Nantes, van waer hy ook den naem droeg van Peripateticus Palatinus, en waervan men wil dat zyn Vader heer is geweest. Hy was voorzien van tydelyke middelen en niet minder uitblinkende in bevalligheit van gestalte en alle schoonheden des lichaems als in verhevene hoedanigheden des geestes.
ELOÏZA was de nicht van een’ Kanonik, welke ABELARD om zyne geleerdheit hoog waerdeerde, en teffens lust kreeg om ELOÏZA, opdat zy boven hare kunne zoude uitmunten, door ABELARD in de godgeleerdlieit en wysbegeerte te laten onderwezen worden. De Jongeling, die reeds zyn hart op haer gevestigd had, verzuimde deze gunstige gelegenheit niet, maer wist zyn oogmerk zoover te bereiken, dat hy haren Oom, den Kanonik, wiens geldzucht hy kende, bewoog dat die hem tot Leermeester van zype Nicht in zyn huis deed wonen. Dit verkregen hebbende, onderwees hy haer in de gemelde wetenschappen, doch teffens, in de minnekunst, waertoe hy niet zelden zyne Dichtkunde, in ’t opstellen van verliefde gezangen, en zyne zanggerige stem, om haer dezelve in te boezemen, te baet nam. De Kanonik, hunne liefdehandelingen gewaer wordende, deed ABELARD zyn huis verlaten. ELOÏZA, [pag. 327] te sterk aen haren Minnaer verknocht zynde, om zyn byzyn te kunnen missen, volgt hem en begeeft zich naer Bretagne by zyne Zuster, alwaer zy, eenige maenden daerna, eenen Zoon ter weereld bragt. ABELARD, om haren Oom te bevredigen, bood zich aen om met haer te trouwen, dan zy weigerde zulks, betuigende, dat zy hem al te lief had om hem aen dat jok te verbinden, en meer behagen in den tytel van zyne Minnares dan van zyne vrouw vond. Sommigen willen echter dat zy heimelyk te samen getrouwt zyn geweest. Hoe’t zy, ABELARD bezorgde haer in ’t Klooster van Argenteuil, alwaer zy ’t nonnen gewaed aennam, en naderhand Priöres werd. Hare vrienden, zich verbeeldende dat zulks een kwade toeleg van ABELARD was, werden daerover zoo toornig, dat zy eenige karels omkochten, die by nacht in zyn kamer inbraken, op hem aenvielen en buiten staet stelden om ooit weder de gewenschte vruchten zyner Liefde te kunnen plukken. ABELARD ging uit wanhoope in ’t Klooster van St. Denis, dan werd eerlang door de dartele monniken, wier weelde en ontucht naer zyne vermaningen niet wilden luisteren, daer weder uitgestooten. Na veel omzwervens en wederwaerdigheden, ontstaen uit geleerde verschillen, verkoos hy eindelyk eenen eenzamen oordt in het bisdom van Troyes, in de parochy van Quincy, aen de kleene rivier Arduson, dicht by Nogent* sur Seine. In deze woestyn stichtte hy een Klooster, ’t welk hy Paraclet noemde, tot gedachtenis van den troost, dien hy in deeze eenzaemheit genoten had. Nadat hy door verscheiden tegenheden weder van daer verdreven was, en nu in ’t een, dan in ’t ander klooster, zyn verblyf hield, verdreef de Abt van St. Denys de Nonnen van Argenteuil. ABELARD, bewogen met ELOÏZA, de Priöresse, schonk haer zyn Paraclet, ’t welk zy met eenige van hare Nonnen betrok; waerna ABELARD in ’t klooster van Clugni een gerust verblyf kreeg, en, in eene kalmte van genoegen, zyne medebroeders, in naerstigheid, nedrigheit en godvrucht voorlichtte. ELOÏZA sleet intussen hare dagen in stille godsdienstigheit in het klooster Paraclet. Waer de nieuwe Abdis zoodanig yders gunst won, dat men haer met geschenken als overstulpte. Hier kwam haer, by toeval, een brief in handen, waerin ABELARD zyne ongelukkige geschiedenis aen een’ zyner vrienden meldde. Dit zette haer schier uitgedoofd liefdevuur weder in volle vlam en deed haer de pen opvatten tot het schryven van verscheiden brieven, die eene levendige schildery geven van den stryd’ tussen vlees en geest; uit welke brieven de Heer Pope den volgenden Brief gedeeltelyk getrokken heeft. ABELARD [p. 328] storf eindelyk, na eene lange en kwynende ziekte, in ’t kloosler van St. Martel,aen de rivier Saonne by Chalons, den 21sten van April des jaers 1142. in het drie en sestigste zynes ouderdoms. Zyn lyk werd op ’t verzoek van ELOÏZA haer toegezonden, en in ’t Paraclet begraven, alwaer haer lyk in den jare 1163. in ’t zelve graf geplaetst is.
Wy hebben noodig geoordeelt hier wat breeder bericht ter neder te stellen dan de Heer Pope gedaen heeft, opdat men te klaerder begrip van den volgenden Brief hebbe. Wyders staet ons hier niets te melden, dan dat wy den Engelschen Dichter niet overal naeuwkeurig gevolgt, maer hier en daer om reden eene kleene afwending gemaekt hebben. |
