Joannes Quicke. Het leven van Joos van den Vondel. Brugge, 1789.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Facsimile bij UB Gent (Google Books)
In deze uitgave zijn de in- en uitleidende gedichten niet opgenomen, evenmin als de voetnoten. Evidente zetfouten zijn gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

HET LEVEN

VAN DEN

WEÊRGALOOZEN EN ONVERMOEYELYKEN

DICHTER

JOOS VAN DEN VONDEL,

VERDEELT IN DRY GEZANGEN,

BEHELZENDE SYNE JONGHEID, SYNE MANBAERHEYD
EN SYNEN OUDERDOM,

BENEVENS

Eene Redenvoering over de Natuer-kunde, en de Werking der
negen Zang-Godessen; doormengt met veel Poëtische
Vercieringen in syn handel en gedrag;

IN HELDEN-VERSEN DOOR

JOANNES QUICKE,

Medelit van ’t Hoofd-konst-genootschap des H. GEESTS. de Gilde der
weerde dry Sanctinnen, en die van Rhetorica binnen Brugge.

[Vignet: typografisch ornament]

TOT BRUGGE
By CORNELIS DE MOOR, Boekdrukker, in de Philipstok-
straet in den Naem JESUS 1789.
______________

MET APPROBATIE.

Continue
[p. 1]

HET LEVEN

VAN DEN

WEÊRGALOOZEN EN ONVERMOEYELYKEN

DICHTER

JOOS VAN DEN VONDEL,
_____________

EERSTE ZANG,

Behelzende syne Jongheyd.

IK stond verbaest, den schrik drong my door ’t hert en nieren,
Toen ik den God Apoll’, bekranst met lauwerieren,
Zag tot my naederen vol glans en majesteyt,
Die met een stuer gelaet grammoedig tot my zeyd:
(5) ” Ik ben met regt gestoort op myn Dicht-Oeffelingen,
,, Om dat ik hun den lof zoo weynig hoore zingen
,, Van den berugten Man, JOOS VAN DEN VONDEL, die
,, Tot nog den Phoenix is van d’agtbaer Poësie;
[p. 2]
,, ’t Is ieder Dichters pligt, syn lof staeg op te luyst’ren,
(10) ,, Dog niet met woorden, die zoo haest gezeyd verduyst’ren,
,, Of domp’len in den vloed van de vergetentheyd;
,, Maer door een Lof-dicht, die syn Naem al-om verbreyd,
,, Het hert verrukt, en weet tot in ’s mensch ziel te dringen:
,, ’k Gebiên U, dat gy zult syn lof en daeden zingen.”
    (15) Hy eynd’ syn reên: ik viel van vreeze in zwymeling,
’t Koud zweet perste uyt myn leên, daer quam een blouwen kring
Rond ieder ooge, en ’k scheen te scheyden van het leven,
Hy trede toe, en zag myn koude leden beven,
Maer heélde my, dat ik weêr nieuwen adem kreeg;
(20) Ik wilde spreken, maer myn flouwe tong’ die zweeg,
Dog ’k schepte moed, en zey met neêr-geslaegen oogen:
ô God Apoll’! wilt my dees bede dog gedoogen,
Dat ik ontschuldig mag uw streng gebod afslaen;
Ik heb te weynig in Minerva’s School’ gegaen,
(25) Nog noyt uyt d’Henste-Bron het Hipocreen gedronken,
Myn’ herssens die zyn als uyt marmer-steen geklonken;
’k Heb wel een Dichters maer dog geen Poëetschen Geest,
Ik ben voor feylen, en misslagen te bevreest,
Ach! doet een vlugger Geest JOOS VONDELS lof verkonden!
(30) Waer op hy zey: ” ’k heb noyt een goed Poëet gevonden
,, In wie dat de Natuer haer gaeven had gestiert,
,, Die zonder moeyte en vlyt, een goeden Dichter wierd;
,, Schept moed, volgt stipt’lyk naer de lofbaer’ nutte Lessen
,, Van My, van Pallas, en de negen Zang-Godessen,
(35) ,, Dan zal uw’ Dichters harp’, wel haest goê toonen slaen.”
Hy zweeg, en ’k zag in ’t west, hoe dat de zilver Maen
[p. 3]
Verflouwde, en ’k hoorde straks de dag-poorte open kraeken;
Aurora die verscheen, ik zag in ’t oosten blaeken
De goude straelen van de lievelyke Zon:
(40) ’k Vond my dan aen den Berg Parnas, daer d’Henste-Bron
Zoo klaer als cristalyn van ’t hoogst’ nae ’t laegste vloeyde;
Daer hy my met dit Vogt het hoofd en lyf besproeyde,
En vloog heel plots van my door ’t sterr’-gewelf omhoog.
Dan stond ik als ontzielt, op zulk een vremd vertoog,
(45) Niet wetende wat doen, of hoe ik zou beginnen;
’k Aenriep dan tot myn hulp’ de waerde Zang-Godinnen,
Waer op Clio verscheen, die flikkerde als de Zon,
Aen wie ik zey: ô Maegd! die uyt Pegasus-Bron
De wysheyd put, en weer eeuw’ uyt eeuw’ in te melden,
(50) De lofbaer daeden van de Krygs-en Letter-Helden;
Komt my ter hulp’ ik moet het Leven, Lof en Daên
Van VONDEL zingen, die een eeuw’ ruym is gegaen
Den weg van alle vleesch: wiens ziele in ’t Ryk der Helden,
(Zoo ’k hoop’) de vreugden smaekt der Eliseësche Velden;
(55) Waer op zy zey: schoon dat syn romp ligt in het stof
En asch vergaen, ik heb syn Leven, Deugd en Lof
Op het gedenk-boek wel en duydelyk beschreven;
Neemt fluks de penne in d’hand, ik zal U heel syn Leven,
Als op een Schouwburg klaer doen zien van syn geboort’.
    (60) ’t Boek open slaende, zag ik voor de groote poort
Der Keulsche Domkerk’, ’t volk vergaederd staen met hoopen,
Die ik zag kransen van de fynste Myrthus knoopen
Voor JOOS VAN VONDEL, en syn deugdzaem Weder-Paer,
Vrouw SARA KRANEN, die bey voor het Egt-Autaer
[p. 4]
(65) Vereenden in de Trouw, om door de voorteelinge,
Tot nut te strekken van de vred’ge zaemlevinge:
Waer naer ik zag, dat Godt gaf aen hun bey te gaer
Den Zegen, die hy gaf aen ’t eerst-geschaepen Paer,
Als hy zey: dat uw zaed vermenigvuldigt d’aerde;
(70) T’wyl VONDELS Egt-genoot een jongen Zoone baerde
In Slagt-maend als men schreef een duyst vyf honderd jaer
Zeven-en-tachentig, die ik met Kerk-gebaer,
Met eere en plegtigheyd zag nae het Doopzel draegen.
Straks zag ik God Apoll’ met syn yvooren wagen
(75) De wolken klieven, die syn Zegen storte op ’t Kind,
En zey: ” ’k heb met den Raed der Hemel-Goôn bezind,
,, Om hem te maeken ’t Puyk der Nederduytsche Dichters.
,, Die d’agtbaer Poësie, voor al die Konst-verrichters,
,, In wezen brengen zal, zoo klaer als ’t licht der Zon;
(80) ,, Gy Nymphen, die U bad’ in d’Hipocreene-Bron,
,, Draegt zorge dat myn Zoon Minerva’s borst mag zuygen.”
Hy rende schielyk heên: en ’k hoorde ’t volk t’zaem juygen,
Om dat dit Kind ook JOOS VAN VONDEL wierd genoemt.
    ô Oude Keulsche Stad! zoo heerlyk en beroemt,
(85) Om de volk-plantinge, en uw’ Vorstelyke Stichters,
Verschuylt nu in uw’ schoot den Phoenix van de Dichters,
Dat hy geen proye word van ’t slingerende ongeval;
Hy zal uw glansrykheyd, uw grootheyd, eere en prael
[p. 5]
Uytbrommen door ’t heel-al, en U altyd erkennen
(90) Voor syn Geboorte-Stad, waer hy zal gaen of rennen.
    Maer laes! Clio, ik zie den tweedragt in het werk,
Vulcanus stelt syn smisse op Mavors bloedig perk,
Hy scherpt de zweerden, en verstaelt de spitze pyken;
De Spaensche en willen voor geen Nieuw-gezinde wyken,
(95) Mars sluyt den Tempel van den Godsdienst en den vrê:
Ik zie JOOS VONDEL die verlaet de Keulsche Stê,
En trekt naer Holland met syn Vrouw, Dogters en Zoonen,
Om in de agtbaer’ Stad van Amsterdam te woonen,
Daer elk de vryheyd had van syn Godsdienstigheyd.
    (100) Den jongen VONDEL, door Minerva’s hand geleyd
Tot haeren Tempel, om de wysheyd nae te streven,
Die zag ik, ruym bereykt twaelf jaeren, zig begeven
Tot d’agtbaer Dichters Konst, met onvermoeyde vlyt;
En toonde hoe dat hy was aen ’t Heyligdom gewyd
(105) Der Zang-Godessen, door syn geest-bespiegelingen;
Hoort den heer Hooft van hem, en ander Dichters zingen:
Men vind in Amsterdam, die met hun hoog Gedicht,
Den duyst’ren weg tot lof en waere deugd verlicht,
En kampen die met Konst ’t gemeen beloop der dingen,
(110) Het nut der deugd, en ’t kwaad der ondeugd weet te zingen.
En Koster, VONDEL, en Breeroô, en Victoryn,
Die nu al toonen wat-ze hier naermaals zullen zyn.
    Wat vremd geval, Clio, my dunkt ’k zien VONDEL schreyen,
Moet hy de doode romp ter aerde gaen geleyen,
(115) Van dien, wiens vriendschap hem tot vreugden had verstrekt?
Zy schudde haer hoofd, ik heb de zaek terstond ontdekt,
[p. 6]
Want ik zag Ravellac, met ’t moord-tuyg in syn handen,
Hendryk den grooten Vorst van Vrankeryk aenranden,
In de bevolkte Stad Parys daer hy (hoe smert!)
(120) Den dolk verraer-wys stak den Koning door het hert:
Dat Treur-dicht hoorde ik hem met droeve toonen zingen;
En dit was ’t eerste Werk, dat ik hem zag voorts bringen,
’t Geen’ door de Druk-pers wierd wel haest in ’t licht gebragt,
Dat om syn zinrykheyd wierd g’eert, geroemt en g’agt.
(125) Ik hadde nauwelyks dit Treur-gezang doorlezen,
Vol zwier en ryke stof, en om syn konst geprezen,
Als ik zag onverwagts dien grooten Konstenaer,
Die nu reeds had bereykt ruym twee-en-twintig jaer,
Hoe hy de Dicht-konst liet, en ging door Minne kweelen;
(130) Hy had meer lust om op een Bruyloft t’hooren speelen
De citer, veêl en fluyt, als ’t lievelyk accoort,
Der Nymphe-stemmen, die men op Parnassus hoort;
Ik zag hem in het woud, langs de grasryke weyen
En het bebloemde veld, syn Lief by d’hand geleyen;
(135) Al syn vermaek en lust was in de Minnerye.
Wel grooten Ieveraer van d’agtbaer Poësie,
Kan ’t blinde Liefde-wigt uw herte zoo bedwingen,
Dat men U niet en hoort als Minne-deuntjes zingen?
Die door uw Dicht-konst wist den dert’len God Jupyn,
(140) En de Satyren, die verliefde Bosch-Goôn zyn,
[p. 7]
Hun brand te koelen tot de geyle Min-Godinne;
Ik zie U knielen voor den Offer-disch der Minne,
Wat voorworp heeft U dog het hert en ziel doorboort?
Gy, die den vreeden Mars tot dweeheyd hebt bekoort,
(145) Dat hy het zweerd, geschaert op ’s vyands bekkeneelen,
Stak in syn schêe, en viel de Vrê-Godesse aen ’t streelen:
Kon gy Vrouw Venus telg, door uw Gezang of Dicht,
Niet mis doen schieten van uw hert syn Minne-schigt,
Om dus vry van de Min te veyliger te dichten:
(150) Vorst Amphion verwon het ruwe volk tot ’t stigten
Van Theben door Gedicht: en Arion door Zang,
Bekoort een Dolphyn, en bragt hem in syn bedwang:
Orpheus door syn Zang, die maekte wilde Stieren
En Tygers (die nog versch bebloed van mensche-spieren
(155) Te knaegen) tam en dwee, ja zagte van gemoed,
Dat zy hem streelden, en verstrekten tot een stoet;
Wilt gy, zegge ik, de flits van ’t Wigtje niet t’ontspringen?
Maer, Vriend, het schynt dat ik op t’hooge maete zingen,
Want ’t is de werking der al-teelende Natuer,
(160) Dat gy den prikkel voelt van ’t waere Minne-vuer,
Dat niemand dooven kan, of in het g’heel verslinden.
    Ik zag dan VONDEL in den Egten-staet verbinden
Met Maria de Wolf, een deugdryk Weder-Paer,
Die Dogter was van Hans de Wolf, een Keulenaer;
(165) En hun de Bruylofts-Feest met vreugd en blydschap houwen;
Maer zoo de gulde Zon begonste te verflouwen,
[p. 8]
De wolken kliefde, en zonk rond Thetis brakken schoot,
Nae het gewest, daer hy den nieuwen dag aenbood,
En dat den avond-stond toeschoof de dag-gordynen,
(170) Zag ik ter Bruylofts-Feest een Maegde-rey verschynen,
Verzelt met God Apoll’, die van syn Myrthus krayd
Twee kransen vlogten voor den Bruydegom en Bruyd;
Apollo die begonst een Minne-lied te kweelen,
En op syn harp’ zoo zagt en lievelyk te speelen,
(175) Dat den weêrgalm drong door d’aerde in Pluto’s hof:
Hy zong, hoe dat de Min het Nymphjen Echo trof,
Als zy Narcissus zag, die voor haer liefde vlugte,
Als smaeder van de Min, waerom zy droevig zugte
In d’holle rotzen, daer men no haer klagten hoort:
(180) Hoe Thisbe’s minzaem hert met droefheyd wierd doorboort,
Als zy Piramus vond, met eygen zweerd doorsteken,
T’wyl zy voor een Leeuwinn’ in ’t bosch was afgeweken;
Die nae syn Minnaeress’ nog eens syn oogen sloeg,
Eer dat Atroop hem nae het ryk der schimmen joeg;
(185) Hoe zy hem kuste, en zey: ” heeft d’Egt ons niet verstrengelt,
,, Onze herten waeren dog door liefde zoo vermengelt,
,, Dat, schoon de dood hem heeft zoo plotzig neêrgevelt,
,, Ons schimmen zullen haest op ’t Eliseësche Veld
,, Malkaer omhelzen, en d’oneynd’ge vreugden smaeken;
(190) ,, De dood en kan geen eynd’ van myne liefde maeken;
[p. 9]
,, Stierf hy om my de dood, myn dood die zal ook zyn
,, Den toets steen van myn min, en ’t eynde van myn pyn;
,, Die pook zal my wel haest by myn Piramus bringen;”
Die zy plotste in haer hert. Dan hoorde ik hem opzingen,
(195) Hoe d’Egte-liefde en min onscheydbaer wezen moet.
    Ervattende syn harp’, zong weêr met nieuwen moed,
Hoe Jupiter door list de Nymphe Eroop’ misleyde,
Toen hy in Stiers-gedaente aen Thetis Oever weyde,
Daer hy die jonge Maegd, door syn aenvalligheyd,
(200) Bekoorde, dat zy hem gestreelt heeft en gevleyd,
Ja stout en onbeschroomt heeft op syn rugg’ geklommen;
Hoe hy met haer dan door de golven is gezwommen
Tot de Cretaensche Kust, daer hy haer heeft ontschaekt,
En dus een offer aen de Min-Godinn’ gemaekt.
(205) Elk juygde hem toe, hy eynd’ syn zang en lieflyk speelen;
Waer op dat Caliope een lied begonst te kweelen,
Wat groote wonderheên, dat d’Egt in zig besluyt;
Zy paerde haer lieve stem op ’t Nymphje Erato’s fluyt,
En zong, hoe dat den mensch in ’t Egt-verbond kan merken,
(210) De schoonheyd der Natuer, en haere wonder werken
In het voort-teelen van het menschelyk geslagt;
Hoe dat elk-een gevoelt (door een bezonder kragt
Van d’Almagt ingestort) het liefde-vuer tot paeren;
Hoe dat dien drift aenwast in ’t bloeyen van de jaeren,
(215) En moeylyk is t’ontgaen, schoon dat men zig onthoud
In ’t bosch, in een spelonk, of in het eenzaem wout;
Maer dat men draegt met zig die vuer’ge prikkelinge;
Zy zong, wat zoete rust, wat vreugd en vernoeginge,
[p. 10]
Dat d’Egte-liefde ons geeft, als men na eysch en maet,
(220) De waere pligten kwyt van dien roemwaerden Staet;
Hoe dat die liefde het zuer weer met het zoet te meng’len,
En zoo hun hert aen hert, en ziel aen ziel te streng’len,
Dat die onscheydbaer zyn; hoe dat die liefde uytbluscht
’t Onegte Minne-vuer, om vreédzaem en gerust
(225) Te smaeken in dien Staet de zoetheyd van die liefde;
Zy zong, hoe dat dit vuer JOOS VONDELS hert doorgriefde,
Als hy syn Egt-genoot voor ’t heylig Zoen-Autaer
Heeft aengenomen, om in rampen en gevaer,
Zoo wel als in geluk, standvastig te beminnen;
(230) Dan hoorde ik heel de Koor der negen Zang-Godinnen
Hun stemmen paeren op de citer, veêl’ en luyt,
En wenschten dat Godt aen den Bruydegom en Bruyd,
De gulde Zegening van Abraham zoud geven,
Een wel vernoegd gemoed, een lang en veylig leven,
(235) En de volherdinge in de liefde, trouw en deugd:
Elk staekte het spel en zang: en ik zag hun vol vreugd,
Den Bruydegom en Bruyd nae ’t Egte-bedde leyden;
En dus al speelen uyt de Braylofts-Feeste scheyden,
Dewyl de goude poort des dagraeds open brak,
(240) En Phoebus ’t hoofd bestraelt, uyt d’aerdsche kimmen stak;
Ik liet JOOS VONDEL en syn Egt-Vriendinn’ wat rusten,
En ging my op den Berg Parnassus wat verlusten,
Daer ik de Nymphen vond, gekomen van die Feest,
Nog vroylyk van gemoed, en vreugdig in hun geest.
Continue
[p. 11]

II. GEZANG,

Inhoudende syne Manbaerheyd.

(245) TOen ik my had verlust by d’Hipocreene-Bron,
Zag ik de Nymphen op het hoogst der Helicon
Hun tyd nuttig besteên, elk met haere oeffeningen;
Ik hoorde Calioop’ een zinryk lied opzingen,
Hoe Jason op syn reys’, om ’t Gulde-vlies, door kragt
(250) Van toover-kruyden, heeft getoomt de woede en magt
Der wilde Stieren, die hy vuer en vlam zag blaezen
Ten neuzen uyt, dat ’t volk deed gruw’len en verbaezen,
En spande hun in den ploeg, en dwong hun met geweld
Den ploeg te trekken door het onbeploegde veld;
(255) Hoe hy den vreeden Draek, die ’t Gulde-vlies bewaerde,
In slaep betooverde, en met ’t Gulde-vlies weg vaerde,
Verzeld met Medea*, die hy nam voor syn Bruyd,
Dewyl dat zy hem gaf dit konstig toover-kruyd.
Ik hoorde Melpomeen’ een treurig lied beginnen,
(260) Hoe dat Orpheus van de geyle Wyn-Papinnen
Gedood wierd en verscheurd, die door syn zang en spel,
Wel eer bewegen kon den zwarten Vorst der hell’,
[p. 12]
Dat hy de schimme van syn Vrouw uyt d’hell’ mogt bringen;
Hoe hy hun woedheyd niet kon teug’len, of ontspringen
(265) Hun raezernye, die door den wyn was aengespoort,
Schoon hy door zang en spel de Tygers had bekoort,
En wist het woeste volk de deugd in ’t hert te dringen.
Het Nymphje Thalia hoorde ik een klugt-lied zingen,
Hoe den Vorst Midas, om syn domme botheyd wierd
(270) Met ezel-ooren van Apollo ’t hoofd gecierd,
Om syn slegt vonnis, toen als Pan Apoll’ uytdaegde
Om prys te speelen, dat Pan’s fluytje hem meer behaegde
Als God Apollo’s harp’, wiens lievelyken toon,
Zoo dikwils had bekoort de Bosch en Hemel-Goôn.
(275) De Maegd Polymnia, die leerde haer Jongelingen
De reden schikken, om op toon en maet te zingen,
Door welke Lessen dat Homerus en Virgil’,
Den schrand’ren Nazo, en Horatius kloek van styl,
Hun Werken schreven, door het schakk’len van de reden,
(280) Dat men die nog bekranst met lauw’ren tot op heden.
’k Zag dan Urania, vol van bespiegeling,
Haer Jong’ren leeren, hoe de Zon den dieren-kring
Eens ’s jaers omzweeft, en hoe dat men best af kan meten
De kragt der Sterren, en de werking der Planeten,
(285) Hun hoogte, hun tyd, hun loop, en waer elk schynen moet.
Toen hoorde ik aen de Bron of Hipocreene-Vloed,
Euterpe, Tersichor’, en ’t Nymphje Erato speelen
Op zoet accoord, en t’zaem een aerdig deuntje kweelen
Tot lof van ’t Godendom, hun heerlykheyd en deugd.
(290) Ik stond daer als ontgeest, en dronke door die vreugd
[p. 13]
Van hun gezang, hun spel, en konstige oeffeningen;
Dat ik by-nae vergat JOOS VONDELS Lof te zingen,
Die ik gelaeten had op ’t zuyver Egte-bedd’,
Om wat te rusten, en de pligten van die Wet
(295) Te kwyten na den eysch en ’t regt-snoer van de reden.
Ik ben dan schielyk van den Helicon getreden,
Daer dat ik Clio vond met het gedenk-boek staen,
Die neerstiglyk doorlas de lofbaer Helde-daên
Van Hannibal, August’, Aeneas en Lysander,
(300) Van Scipio d’ Africaen, Caesar en Alexander,
Wiens Naemen door de Faem nog worden uytgebreyd:
Ik groete haer, en zy heeft haer boek open geleyd,
Waer in ik duyd’lyk las, hoe VONDEL ging beginnen
De Kousse-neeringe, om syn onderhoud te winnen;
(305) Dog dezen drift en had geen vat op syn gemoed,
God Phoebus had in hem ontvonkt een nieuwe gloed
Van liefde tot de Konst van Zang, van Rym of Dichten,
Hy liet syn Egt-genoot syn Koopmanschap verrigten,
En stelde hem tot het werk met onvermoeyde vlyt.
    (310) Wel liefste Nymphje, ik zie dien Phoenix van ons tyd
Op’t Schouwburg t’Amsterdam de Paesch-Feest van de Joden
Vertoonen, hoe dat God hun stipt’lyk had geboden
Dien dag te vieren met veel prael en plegtigheyd,
Als hy hun droog-voets had door ’t roode-meir geleyd
(315) Uyt Pharo’s slavernye, die hun met veel bezwaeren
Gedompelt had in druk, een lange reek van jaeren,
[p. 14]
Om hun te brengen tot het lang-beloofde Land.
Zoo haest hy had vertoont, hoe d’albewegende Hand
Van Godt, den mensch uyt druk tot syn geluk kan bringen,
(320) Hoorde ik hem korts naer dien een zinryk Dicht opzingen,
Tot lof der Scheepvaerd van het Bataviersche Volk.
Daer naer vond hy syn breyn omringelt met een wolk
Van nevel-dampen in d’onkundigheyd van taelen;
Dog meer en meer verlicht door Phoebushelder straelen,
(325) Begaf zig om ’t Latyn te leeren by een Vries,
In welke tael dat hy in ’t kort zoo kloek aenwies,
Dat hy wel haest doorlas de zinrykste Poëten,
Om hun gedagten en sententien te weten,
Waer door hy meer en meer verlicht wierd in die Konst;
(330) Dus rykelyk begaeft met Vrouw Minerva’s jonst,
Zag ik hem aen syn penn’ den vollen teugel vieren,
En bragt wel haest in’t licht ’t Warandeken der Dieren;
Ook Sal’mons Heerlykheyd; en met een droeve stem,
Zong hy ’t Verwoesten van de Stad Jeruzalem;
(335) Ik hoorde hem ook tot lof van d’Helden Gods opzingen,
Hun levens-loop, en ook hun Gods-bespiegelingen;
Den Gulden Winkel heeft hy ook in ’t licht gebragt,
Die om syn konstrykheyd en zwier van elk wierd g’agt;
[p. 15]
Dog al dees Schriften, die met eer waeren te roemen,
(340) En wilde hy laeter voor syn Werken niet meer noemen,
Behalvens ’t Treur-spel van ’t Verwoest Jeruzalem.
    Clio, wat droef gezugt, en klaegende holle stem,
Hoore ik uyt VONDELS mond tot in myn ooren dreunen?
Nu zie ik hem syn hoofd op bey syn handen leunen,
(345) Dan slingert hy nae d’een, dan nae den ander kant,
Syn beenen trillen, en van koude hy klipper-tand,
Syn oogen die staen flauw, en zyn by-nae geloken,
’t Schynt dat hy is omringt van onderaerdsche spooken,
Of dat Atroop hem daegt op ’t doode worstel-perk:
(350) ô Neen! t’wyl dat ik zie de Medecyns in ’t werk,
Om hem te heélen, ô! wat ziekte mag hem kwellen?
Is ’t een besmetting, die syn leden op doet zwellen,
Of is ’t een bange vrees, die hem dryft door de leên?
Zy neygde toe; ik viel met vuerige gebeên
(355) Den God Apoll’ te voet, die d’Heél-konst heeft gevonden:
’k Zey, gy die grondig kend ’s mensch kwellingen en wonden,
Ach! slaet uw’ oogen op dien grooten Letter-Held,
JOOS VONDEL, en bespeurt wat ziekte dat hem kwelt,
Hy ligt daer magteloos, en afgemat door pynen,
(360) Ach! doet syn smerten door uw Heél-konst dog verdwynen;
Het waer beweenens weerd, dat hy, van hulpe ontbloot,
Moest snev’len door de flits van d’alvernielb’re dood;
Hy is, ô Konste-Vaêr! een van uw’ Lievelingen,
Erstelt hem dog, die plagt uw’ lof alom te zingen,
(365) Op dat de Dicht-konst weêr door hem erbloeyen mag.
    Ik zag den Konstenaer verkwikken dag by dag,
[p. 16]
En ook syn drift tot Konst en Wetenschap erleven;
Hy heeft syn zwakken geest nae den Parnas gedreven,
Om die te reynigen in d’Hipocreene-Vloed;
(370) Dus van syn ziekte erstelt, ervatte hy nieuwen moed
Tot d’agtbaer Poësie, waer in dat hy al’ ander
Verre overtrefte, schoon die waeren wys en schrander.
Syn vuer’gen drift tot Konst, (van d’eygen baet ontbloot)
Die wierd met eer bekranst van Drossaert, Hooft, de Groot,
(375) Den Heer Laurens Real, met ander Hoog-Geleerde,
En goede Dichteren, met wie dat hy verkeerde,
En een Vergaedering der Spel-konst heeft gestigt,
Waer dat zy leerden, hoe een Rymer is verpligt,
De woorden aen malkaer te schaek’len, dat de reden
(380) Voort vloeyt, die aen de Konst geeft zwier en cierlykheden;
Hoe men het een-tal van het veel-tal scheyden moet,
Het mans-van ’t vrouw-geslagt, en wanneer men voldoet
Aen tael’, aen spel-konst, en het schikken van de tyden.
In dees leerzaeme School’ zag ik met vlyt inwyden
(385) Den Heer Antone Hubert, die toen hoog wierd geagt,
Zoo om syn Konst, als om syn deugd, ampt en geslagt:
Want hy had in gedicht, (door: Phoebus licht gedreven)
De Boet-Gezangen van den Kroon-Propheet geschreven.
    Naer dees Vergaedering van woorden-schik en tael’,
(390) Heeft VONDEL, Drossaert, en den Heer Laurens Real,
In Roemer Visschers huys, (een waeren Voester-Vader
Van Konst en Wetenschap) met iever-zugt te gaeder
Verduytscht uyt het Latyn, in rymloos treur-gezang,
Of Spel van Seneca’s Troyaenschen Ondergang,
[p. 17]
(395) Dat dan de Koninginn’ der Treur-Spelen genoemt wierd.
Ons agtbaeren Poëet, die om syn Konst geroemt wierd,
Bragt de Troyades van den schrand’ren Seneca
In verssen, met den naem d’ Amsterdamsche Hecuba,
’t Geen hy syn Vriend den Heer Antone Hubert vereerde,
(400) Met wie dat hy syn lof en agtbaerheyd vermeerde,
Zoo in de Letter konst, als in de Poësie.
    Hoort hoe hy zingt den lof van Troyens Heerschappye,
Hoe jammerlyk die wierd door ’t vuer en ’t zweerd verslonden:
Hy die den Tanais drinkt, die uyt syn zeven monden
(405) De koele stroomen braekt; hy die met regt gezigt
Ziet ryzen, en begroet ’t herboren zonne-licht;
En ’s Tygers lauwen-vlied mengt met de roode baeren;
En zy, die Buer-Vorstin, de Scythen met veel schaeren
En Weduw’lyke stoet, staeg Pontus strand berent,
(410) Dat Troyen, leyd ter neêr, door vuer en stael geschent.
Daer naer heeft hy den lof van Frederyk geschreven,
Die tot Stadhouder, en tot Veldheer was verheven
Van het vereenigt en berugte Nederland.
In stuk van Godsdienst, hield hy ’t met de zyde of kant
(415) Der Doopers; maer toen als de Contraremonstranten,
De Remonstranten voor Gedoemde of Reformanten
Verwezen hadden, en met alle smaed en schand,
Hun Predikanten doen verbannen uyt hun Land,
[p. 18]
Dan was hy, zoo het scheen, heel Remonstrans genegent;
(420) Dewyl hy toen hun kas, als Vrienden, heeft bejegent,
En hun verdrukking, smaed en schandelyken ban,
Verdedigde, ten trots van ’t nydig zaem-gespan;
Die hy beknibbelde met stekende Geschriften,
Om hunne dwaesheyd door den hekel zoo te ziften,
(425) Dat ieder konde zien, hoe dat hy wierd misleyd
In ’t stuk van Godsdienst, door hun schalke arglistigheyd:
Schoon dat hy syn Geloof of Secte bleef beleven.
Syn vlugge en schrand’ren geest was nergens meer gedreven,
Doen om dit trotze Volk te klieven, en hun waen
(430) Voor ieders ooge heel klaer ten toone te doen staen;
Daer naer schreef hy in dicht d’Hollandsche Transformatie,
Waer in hy schimpt en spot, met hunne predikatie;
De onderdrukking’ en de schandelyke smaed
Van den onnooz’len en verwezen Advocaet
(435) Jan Oldenbarnevelt, die als een Lands-verraeder
Onthalst wierd, schoon hy was een waeren Borger-vader
Voor het gemeene-best; een Martelaer van Staet
En Godsdienst; door de nyd van heel dien Kerke-raed,
[p. 19]
Die van Vrouw Themis wierd bekranst met lauwer-blaeden.
(440) Dit stouwde hem hevig aen, te meer door het aenraeden
Van den Heer Koenraedtsburg, om d’ongehoorde smaed
En dood te vreken van dien goeden Advocaet,
Op den Prins Maurits, en syn Mede-bondgenoten,
Voor wie dat hy syn bloed ten onregte had vergoten.
    (445) De Zon was reeds gedaelt langs Thetis brakken schoot,
Toen ieder lag in rust, van vreeze en zorge ontbloot,
En ’t ryk-gewolde Vee was in den stal gedreven,
Zag ik JOOS VONDEL ook hem tot den slaep begeven,
Die als den dauw reeds lag op kruyd, op bloem en gras,
(450) En Phoebus wederom in ’t oost gerezen was,
Nog niet en had gerust; Maer altyd lag aen ’t woelen,
Hoe hy het regte wit ten besten zou bedoelen,
Om dit moordaedig stuk te brengen aen het licht,
Verbloemt en wel beschorst, in Zang of Maet-gedicht.
(455) Hy door den Slaep-God heel ontgunstigt, nam syn boeken,
Om eenig treur-geval der oudheyd op te zoeken:
Toen kwam hem haest ter hand de gruwelyke moord
Van Palamedes, door Ulysses aengespoort,
Die heymelyk het goud had in syn tent’ begraeven;
(460) En zond aen hem een brief, met een des vyands slaeven,
[p. 20]
Waer in dat stond ’t verraed, hoe Vorst Priamus had
Hem ’t goud gezonden tot ontzetting’ van syn Stad;
Die Diomedes hem ontnam, en terstond doode,
Sleurde hem tot voor den Raed, en zey: ” Daer is den Boode,
(465) ,, Die Palamedes bragt den brief van het verraed,
,, Doorleest hem, t’wyl daer op des Konings zegel staet;
,, Hy is een Lands-verraer, die spant met de Troyaenen,
,, Schoon hy syn trouwheyd zwoer op onze Grieksche Vaenen,
,, Om te vernietigen heel het Troyaensche Ryk:
(470) ,, Spreekt maer syn vonnis uyt, men vraegt geen vaster blyk
,, Van Lands-verraederye: den brief en ’t goud getuygen,
,, Dat hy ons volk zal voor syn zweerd en magt doen buygen,
,, En ons verdelgen; ô! dat hy gesteenigt word,
,, En zoo syn vreede ziel in Pluto’s kolken stort.”
    (475) Dus moest dien Lands-voogd voor hun haet en vreedheyd sneven,
Die voor het Land en Staet zoo veelmaels lyf en leven
Gewaegd had, en hun door syn wysheyd en verstand
Gered had in den nood uyt ’t vyands list’ge hand,
En aen ’t gemeene-best syn trouw wel had bewezen:
(480) Als hy dit treurig lot met aendagt had doorlezen,
Vond hy de stoffe heel nut, om Oldenbarnevelt,
Vermomt onder den naem van dezen Griekschen Held,
Op ’t Schouwburg t’Amsterdam voor ieder te doen blyken,
Hoe hy onnoozel voor hun bloed-dorst moeste wyken,
(485) En op het moord-schavot onthalst worden met schand.
    Ons agtbaeren Poëet nam fluks de penne in d’hand,
En schreef het Treur-Spel van dien vroomen Helt der Grieken:
Den al-vernielb’ren tyd, die met syn snelle wieken
[p. 21]
Zoo vlugtig henen schiet, dat Phoebus onvermoeyt,
(490) Zig altyd van het oost nae ’t westen vlytig spoeyt,
Die scheen hem veel te lang, en dagte dat syn uren
Vermeerdert waeren, of de zonne-karr’ haer speuren
Verloren had, en bleef in ’t zuyden stille staen,
Om dit bloed-dorstig volk, hun hoogmoed, trotze waen,
(495) En schandelyke moord, heel naekt ten toon te zetten;
Onaengezien de kragt der Kerkelyke Wetten
En werelyke magt, zoo hoog of leeg van Staet;
Maer schreef staeg hevig voorts, trots heel dien moorders-raed.
Prins Maurits, die ook moest op ’t Treur-tooneel verschynen
(500) Voor Agamemnon, ging van eene ziekte kwynen,
Die hem weg sleepte nae den ouden Charons boot;
Zoo haest als VONDELS Vrouw verstond dees Princen’s dood,
Riep zy hem aen den trap, die nae syn Schryf-zael leyde,
Den Prins die leyd en sterft; waer op dat VONDEL zeyde:
(505) Laet hem maer sterven, ik hebbe hem al lang beluywt;
Dit heeft hem heviger tot ’t Dichten aengestuywt,
Dat hy het Treur- Spel haest in druk heeft uytgegeven,
Zoo konst-ryk opgetooyt, en afgeschetst naer ’t leven,
Dat ieder konde zien, hoe dat dien Advocaet
(510) Onnoozel was onthalst voor ’t weldoen aen den Staet.
    Wat onverwagt geval, de Rechters die vergaeren,
Ik zie syn Treur-gedicht voor schimperye verklaeren?
Den Pens’onaris Paauw, die VONDELS vyand was,
Die sprak de Rechters aen: ” Laet ons hem om dit kas
[p. 22]
(515) ,, Doen voeren nae Den Haeg, om daer voor ’t Recht te bringen,
,, In Fiscaels pleyting’, ’t geen hem nae den kop zal dingen;”
Maer ’t wierd verhinderd door den Schepen Bikker, die
Rond-uyt zey in den Raed: Als men ons Borgerye
Laet voeren nae den Haeg, om daer gerecht te worden,
(520) Wat heeft men hier te doen? Dit bragt hun in wanorden,
Dat het vervoeren nae den Haeg wierd uytgestelt.
    Clio, men ziet doorgaens de vreugd met druk verzelt:
Want VONDEL, die met vreugd syn Treur-Spel had geschreven,
Die zie ik onverwagts, al zugten en al beven,
(525) Syn huys verlaeten, en in ’t heymelyk weg gaen
By synen Zwager, om dat hy wel had verstaen,
Dat Paauw en Grootenhuys, hem hevig tegen waeren,
En wilden den Fiscael syn kas of feyt verklaeren;
’t Geen hem in vreeze bragt, dat hy het met syn kop
(530) Zou moeten boeten, ’t zy door het zweerd of door het strop.
In al’ die vreeze en schrik, en konde hy hem niet zwigten,
Van dit vraekgierig volk, door stekende hekel-dichten
Te tasten op hun zeer, van vraekzugt, haet en nyd;
Die hy verbrande, door het knorren en verwyt
(535) Van syne Zuster, die hem zey: ” Staekt al uw schryven,
,, En wilt uw Koopmanschap of Neeringe bedryven;
,, Past op uw huysgezin, het is al malligheyd,
,, En arbeyd zonder winst;” waer op dat hy haer zeyd:
Ik zal nog scherper aen dit volk de waerheyd toonen;
(540) Hy ging dan in het huys van Laurens Baake woonen,
[p. 23]
(Om het verwyten van syn Zuster Clementyn,
En vreeze dat hy daer van ’t Recht ontdekt zou zyn)
Wiens huys was een Parnas, daer men de Dicht-konst leerde,
En d’Oeffelingen, elk na syn verdiensten eerde;
(545) En daer elk wierd geleert de regels, maete en pligt.
Wiens lof hy aen syn Zoon zong in dit Dank-gedicht:

                Toen ik vervloekte waerheyd sprak,
                Verstrekte my uw’ Vaders dak
                Een toevlugt, als zelfs maegen weeken;
                (550) En deynsden, morrende en verstoort,
                En weygerden ter nood een woord
                Voor myn onnoozelheyd te spreken.

    Hy hoorde naer verloop van dry of wel vier dagen,
Dat het weg voeren nae den Haeg was afgeslagen,
(555) En dat syn feyt was op de Schout syn roll’ gestelt;
Dan kwam hy weêr voor ’t licht als een verlosten Held,
Die voor den toorne van syn Vorst zig had versteken:
Den dag die wierd bestemd, om van syn feyt te spreken,
De pleyting wier voor heel den Schepens-raed gedaen,
(560) Daer eenen van hun zey: Mogt ik met ’t recht begaen,
VONDEL zou ’t niet meer doen; dit zeggen was verloren,
T’wyl dat van ’t meesten deel der Schepens wierd beschoren,
Dat hy betaelen moest voor eene boete of straf,
Dry honderd guldens, die hy hun gewillig gaf.
[p. 24]
(565) Dit was een vossen-trek, om ’t werk bekent te maeken,
Den Dichter t’eeren, en syn vyanden te laeken:
Want ’t geen verboden word, dat word van elk gezogt;
Dit bleek, t’wyl dat dit Werk zoodaenig wierd verkogt,
Dat het den Drukker moest tot dertig mael erdrukken.
    (570) Clio, ziet hoe de nyd haer taeyen hals moest bukken
Uyt spyt en toornigheyd, om dat zy vrugt’loos had
Door haer vergalde tong’ ons Dichters naem beklad,
En hem gepoogt door ’t zweerd met schande te doen sneven:
Het geen syn lof en eer’ zoodaenig heeft verheven,
(575) Dat al wie kender was, syn Palamedes las,
Zelfs den Prins Frederyk, die Maurits Broeder was,
Die liet dit Treur-werk in syn Cabinet voorlezen
Door Van der Myle, die bemerkt heeft uyt het wezen
Van dien gedugten Vorst, dat hy geprikkelt wierd
(580) Tot lacchen, dat dit Spel zoo konst-ryk was verciert.
    Clio, wat ramp-geval, komt VONDEL schielyk drukken?
Hy mompelt by zig zelf, en gaet met ’t hoofd al bukken,
Syn Dichters harpe, die zelf d’onderaerdsche Goôn
Zoo dikwils had verheugd, slaet nu een droeven toon
(585) Van zugten, schreyen, en van kermen en klaegen;
Hy is gelyk een bloem, die door de noordsche vlaegen
Haer lievelyk couleur, en geur verloren heeft;
Of wel gelyk een mensch, die dood is, schoon hy leeft:
Want hy verlaet en vlugt al ’t geen hem vreugd kan geven,
(590) Hy staekt de Dicht-konst, en zoekt nae het eenzaem leven,
Syn vreugdeloozen geest bezwaert hem dag en nagt.
    ô Zoon van Jupiter! verleent hem magt en kragt,
[p. 25]
Door uw’ Genees-konst, om hem wederom te bringen
Tot syn gezontheyd, en syn geest-bespiegelingen,
(595) Op dat syn harpe of lier weêr nieuwen toon mag slaen,
Of anders moet hy nae het ryk der schimmen gaen;
Dus heeft hy door de kragt der lievelyke kruyden,
Wel eer door God Apoll’ geplukt in ’t oost of zuyden,
Hoe langs hoe meer verkwikt, zoo dat hy wierd erstelt,
(600) Gelyk het gras dat door den douw verfrischt op ’t veld.
    Dan wierd hy wederom verslingert op het Dichten;
Maer om met meerder zwier die Konste te verrigten,
Leerde hy de Logica, of Reden-kaveling,
En ’t Grieksch by Daniel Breen, een schrander Jongeling:
(605) Dit gaf hem ruymer stof, om meer betreklykheden,
En zwier te geven aen syn Konst, syn rym en reden;
Dan toonde hy korts naer dien syn schranderheyd en geest,
In een zin-ryk Gedicht, op de Geboorte-Feest
Van Willem van Nassau, den Prince van Oranje;
(610) Hy zong de Leger-togt, hoe dat de Magt van Spanje
En ’t Heyr van Spinola voor Grol verpletterd wierd
Van d’Hollandsche Heyr-kragt, door Prins Frederyk bestiert;
Dan heeft hy wederom dien Prins syn lof gezongen,
(Toen hy uyt Amsterdam den tweedragt had gedwongen
(615) Te ruymen nae de plaets, daer eeuwig word getwist;
En alle muyterye en oproer had geslist,)
In welk Gedicht dat hy in Princes Hof ging weyden,
En wist door Konst en zwier syn daeden uyt te breyden,
[p. 26]
Waer voor dat hem dien Vorst geen gunste en heeft betoont;
(620) Schoon hy ten allen tyd de Dichters had beloont
In ’t zingen van syn lof; om dat den Prins wel wiste,
Hoe hy dien Kerke-raed hun misbruyk fel betwiste
Met Hekel-dichten, die hem bragten in den haet;
Dies toonde hy hem geen gunst, om d’ongunst van dien Raed
(625) Te myden, die alsdan by veel in agting waeren.
    Dan zag ik VONDEL weêr op nieuws syn harpe ersnaeren,
Niet op een toon om lof te zingen, maer vol spot:
T’wyl hy dien Kerke raed schold voor een Haene-kot.
En noemde hun Haentjens, die met hunne dat scherpe spooren
(630) Den Godsdienst kwetzen, en de goede zeden stooren.
Op het afzetten van den grooten Predikant
Cornelis Haenekop, die om syn deugd, verstand
En regten handel wierd uyt ’t Haene-kot gestooten,
Om hunnen Preker Smout syn agting te vergrooten.
    (635) Daer naer zong hy een lied, hoe dat Reynje den Vos,
Op kieke-vleesch belust, ging weyden in het bosch,
Daer hy die knipte, en wist de straffe te ontglimpen,
Om met het snood bedryf van Renier Paauw te schimpen.
[p. 27]
Noyt wierd syn vluggen geest tot vreugd meer opgewekt,
(640) Als wel dat hy dit volk hun feylen had begekt;
Want hy zey aen een Vriend, Als ik die Kerke-gasten
Met Hekel-dichten mag op hunne wonden tasten,
Myn geest word gaende, en als door vreugden gantsch verrukt.
    Clio, hoe schielyk word den mensch, eylaes! gedrukt,
(645) Ziet VONDEL treurt en weent, om dat syn een’gen Broeder,
Door de voorschikking van syn Schepper en Behoeder,
Den weg van alle vleesch ontydig moest inslaen:
Syn droefheyd wat bedaert, is hy op reys gegaen
Nae Denemerken, om syn schulden te betaelen;
(650) Hy meer en meer verlicht door Phoebus helder-straelen,
Schreef (schoon hy was op reys) in Zang of Maet-gedicht,
Twee brieven aen den Drost, zoo wel na maete en pligt,
Dat hy syn zin-rykheyd veel lof heeft toegeschreven;
Daer naer heeft hy hem op de weder-reys begeven,
(655) En kwam tot Gottenburg by synen Vriend Van Dyk,
Daer hy een Klink-dicht schreef, hoe dat het Roomsche Ryk
Door Vorst Gustavus zou voor rampen moeten beven,
En ’s Keyzers volk door ’t vuer en door het zwaerd doen sneven.
Het geen’ dry jaer daer naer gebeurd is; waerom dat
(660) De Dichters wel met regt zyn Voorzeggers geschat;
Dus naer hy van syn Vriend den afscheyt had genomen,
Is hy gelukkig van syn reyze t’huys gekomen.
[p. 28]
Dan zong hy wederom, hoe den Nassauschen Held
Verwon ’s Hertogenbosch en Wesel door ’t geweld
(665) Van syne wapen-kragt: in welk Gedicht hy toonde
Op eene Tytel-Print, hoe men den Prins bekroonde
In een Triumphe-koets; daer boven was gestelt
Een Hemel, daer men zag Jan Oldenbarnevelt
In ’t midden zitten van al de Nassausche Vorsten,
(670) Wiens hoofden ’t winnaers groen en lauwer-kranssen torsten;
Maer toen hy wierd gevraegt, waerom hy zulks bedreef?
Terstond hun voor de vuyst die stekende antwoord schreef.

                Vraegt men waerom Barnevelt
                In den Hemel word gestelt?
                (675) ’t Was om dat de Predikanten,
                Die als heylige Gezanten
                Voor hem baeden op ’t schavot,
                Voerden zoo syn ziel tot Godt:
                Toen hy, om ’t kwaê bloed te koelen,
                (680) Stierf in ’t Gommarist gevoelen;
                In ’t gevoelen van een zwaard,
                Dat geen Patriot en spaert.

    Den Hipolit, die was door Seneca beschreven,
Heeft hy in Dicht vertaelt, en aen het licht gegeven,
(685) Waer in een Klink-dicht stond, dat heel dien Kerke-raed
Verweet, hoe Barnevelt onthalst was door verraed,
En hoe dat den Heer Hooft ten onregt moeste vlugten;
Maer toen het was gedrukt, begonst hy zeer te dugten
[p. 29]
Op moeylykheên, die hy nog voormaels had geleên,
(690) Waerom hy ’t Klink-dicht heeft uyt ieder Boek gesneên,
’t Geen hy toen als de nyd moest voor de reden bukken,
Heeft laeten onbeschroomt in syne werken drukken.
    De Predikanten Smout en Kloppenburg heeft hy,
Met nog vier Professors, in syne Poësy,
(695) Voor Ezels uytgemaekt, om dat zy tegen reden,
Het volk ontsloegen van hun Eed, aen d’Overheden
Zoo dier gezwooren, tot een blyk van waere trouw.
Dan greep hy d’Arminiaens weêr hevig by de mouw,
Als hy het Digtje van Piet Heynsbuyt heeft geschreven,
(700) Waer door dat Vossius tot lacchen wierd gedreven,
Als hy die Werkskens las. Daer naer gaf hy in ’t licht
Den Roskam, waer in dat hy scherp heeft onderrigt
De kwaê Regeering van de Contraremonstranten;
En in syn Harpoen wist hy vinnig aen te kanten
(705) Hun slegten Godsdienst, en ’t misbruyk dier Kerke-raed.
    Dan schreef hy wederom een Knibbel-vers tot smaed
Van zeker Predikant, Meester der Gommaristen
En d’Inquisitie, om dat hy door snoode listen
Het volk hadde misleyd: hoort hoe hy op hem bast,
(710) En nog meer ander op hun etter-wonden tast.
[p. 30]

MEDAILLE Voor den Gommaristen Ketter-meester en Inquisiteur te Dordrecht.

                Bytschaep in het Geuze-trenten,
                Moeyt u met uw’ Sacramenten,
                Die geknaegt syn van den muys,
                Grooten Lands-dief, Hollandsch Kruys.
                (715) Wilje wat van hangen kouten,
                Hangt de jonge en oude Smouten,
                Hangt die aen de regte Leer,
                Dat-ze rusten in den Heer.
                Hangt een van uw’ ledemaeten,
                (720) Die tot naerdeel van de Staeten
                Voor den duyvel henen zeylt,
                En het Land aen Vrankryk veylt,
                Die veel schatten heeft verzwolgen,
                En staeg toeleyd op vervolgen.
                (725) Hangt die Paep, die d’onderzaet
                Eerloos van Stads Eed ontslaet.
    Men hoorde dan van veel dit Dichtje tegenspreken,
Om dat hy daer door meer hun waen-zugt deed ontsteken;
Waer op hy zey: Ik moet met edik en met wyn
(730) Hun wonden stryken, tot dat die genezen zyn,
Of dat die mogen tot verbeteringe komen.
    Daer op heeft hy weêrom de penne in d’hand genomen,
En schreef ’t Papiere Geld, waer door dat men verstond,
d’Hollandsche Vryheyd, en t’zaem mikte op den Schout Bont,
[p. 31]
(735) En ander, die veel ’t hard de Remonstranten vielen
Te Leyden, daer men zag hun plond’ren en ontzielen,
Om t’hooren van Gods Woord, het voorstaen van syn Wet,
Of iets te plegen, dat den Paus had ingezet;
Maer hy prees Amsterdam, om dat haer Borger-voogden
(740) Het stigten van een Kerk de Christenen gedoogden,
Om daer hun Godsdienst, vry voor ’t heylig Zoen-Autaer,
Staeg op te draegen aen den Aller-Zegenaer:
Waer op hy schreef in Dicht de Bouwing’ van dien Tempel,
En d’Inwydinge van den Autaer tot den drempel,
(745) De Kerke-pligten, en de dankbaerheyd aen Godt,
En Amstels Magistraet voor zulk een vry genot.
    Syn penn’ nog vlugg’ en rap tot aerdige Hekelingen,
Hoorde ik hem korts naer dien een boertig deuntje zingen
Op Otto Badius, den Geusschen Predikant,
(750) Die Kosters Schouw-tooneel had vinnig* aengerand;
Door welk Gezang dat hy stond in gevaer te komen,
Dewyl den Onder-Schout, die zulks hadde vernomen,
Kwam op de Drukkerye, daer dat men bezig was
De vorm van dit Lied te steken in de pass’;
(755) Waer op den Drukker die liet vallen uyt syn handen,
Uyt vreeze dat den Schout hem hevig zou aenranden,
[p. 32]
Het geen dat hy daer naer ten voorschyn heeft gebragt.
    Dus VONDEL meer en meer versterkt door Phoebus kragt,
Die heeft de Gruwel der Verwoestinge geschreven,
(760) Waer in dat hy bestraft Calvyn’s boosaerdig leven,
Syn lastering’ aen Godt, syn bloed-dorst en verraed.
Syn kwaede leering’, en syn zugt tot eygen baet:
Hoort hoe dat hy begint syn laster-schrift te zingen,
Hoe Godt hadde verdoemt d’onnoozel zuygelingen.

GRUWEL DER VERWOESTINGE.

(765) Godt rukt d’onnoozelheyd van moeders borsten af,
En smaekt-ze in ’t eeuwig vuer, ô poel! ô open graf!
Waer berg ik my van stank? Durft dit gedrogt syn pooten
Nog branden aen Serveet, en hem ten afgrond stooten,
Als een Gods-lasteraer: naerdien dit schendig boek
(770) In ’s Hemels aenschyn spouwt dien gruwelyken vloek?
Waer ben ik, onder ’t licht der Gods-geleerde lampen?
Of onder Lucifer in ’t zwarte ryk der dampen?
Is dit het nood-lot van ’t verkoren wierook-vat?
Is dit de zieken troost, en christelyke schat?
(775) En was die laster-muyl, dus op Michiel gebeten?
Of was het om met eer’ syn Spaensche goude keten,
[p. 33]
Die klink-klaer zig door zoo veel roode schakels vout,
Te stryken? Zou men dan om pistolette goud,
Of held’ren zonne-glans, van Fransche Leli’-kroonen,
(780) Geen Vaderland verraên, en zeven Vorsten Troonen?
Maer dit verklaert geen text, nog mikt op ’t regte doel,
Myn iever dwaelt van ’t spoor, hy slagt den predik-stoel.
Quakzalvers venten dit vergift nog voor driakel,
Dees kinder-duyvel was een eeuw’ lang ’s volks orakel.
    (785) Dan schreef hy ’t Jaer-gety van Oldenbarnevelt;
En ’t Lof-dicht, toen de Groot in vryheyd was gestelt;
En ook het Vraeg-dicht aen de Minnaers en Poëten
Der Gulde Vryheyd, om hun meyningen te weten,
Wie dat de goede of wel de kwaede tongen zyn?
(790) Of dat de Waerheyd is een valsch bedrog of schyn?
Of men de Plonderaers moet in een Stad gedoogen?
Van wie het Christen-bloed onregt word uytgezogen,
Om dat zy hunne Secte, of Wetten tegenstaen?
Of dat men ’t Borger-volk mag van hun Eed ontslaen?
(795) ’t Geen’ hy in d’Antwoord klaer weêrleyd met kloeke reden;
Maer vele waeren om dit Knibbel-vers t’ontvreden,
Dog hy betaelde hun, dat hy niemand schuldig bleef.
Dewyl hy wederom een Hekel-dichtje schreef,
Genaemt den Blixem der Noord-Hollandsche Synode;
(800) Waer in hy schimpt met Smout, die men toen streng gebode
[p. 34]
De Stad van Amsterdam te ruymen om syn kwaed,
En Sessie te doen voor heel syn Kerke-raed.
Toen hy had zulke stof om kwaede te weêrleggen,
Dit baerde hem vreugd in ’t hert, en ’t ging hem na syn zeggen:
(805) Al wat my leyd op ’t hert, dat welgt my nae de keel.
    Syn vlugge en schrand’ren geest, die wist noyt door gestreel
Te winnen het gemoed van al die Kerk-truwanten;
Maer die was veerdig om hun hevig aen te kanten,
En hun boosaerdigheyd te brengen aen het licht;
(810) Zelf in syn Triumph-tors, en zin-ryk Maet-gedicht
Der Nederlaeg’ op ’t Slak, waer in hy zomm’ge reken
Hun door den Hekel heeft bedektelyk gesteken;
Maer toen hy naderhand dit Werk met aendagt las,
Zag dat die Hekeling daer weynig kwam te pas,
(815) Heeft die daer uyt geschrapt, en weêr in druk gegeven:
Dan heeft hy wederom een Helden-dicht geschreven,
Dat het Lyk-offer wierd van Maegdenburg* genoemt,
Daer hy den Zweedschen Held, Vorst Gustaaf in benoemt,
En syn verdienden lof op hoogen toon trompette;
(820) Hoe Tilly Maegdenburg door ’t vuer en ’t zweerd ontzette,
En het gevolg der vraek by Leypzich in den Slag;
Dan bragt hy korts naerdien een Lier-dicht aen den dag
Tot lof van Herman Pol, die met veel plegtpleginge
De Feeste vierde van de nutbaere Inwydinge
(825) Der Amsterdamsche School, waer in de teere Jeugd,
Met groote oplettentheyd geleerd wierd konst en deugd.
[p. 35]
Clio, my dunkt, ik hoor’ VAN VONDEL droevig zugten,
Om dat syn boezem Vriend, Hugo de Groot, moet vlugten
Nae Hamburg, om t’ontgaen het Armiaensch geweld;
(830) Dewyl dat op syn hoofd een somme was gestelt
Van twee duyst guldens, aen die hem bragt in hun handen;
Waer op ik hem vol spyt zag knerssen op syn tanden,
En schreef (met regt gestoort) een vinnig Hekel-dicht,
Dat hy, naer overleg, niet brengen dorst aen ’t licht,
(835) Om dat de vreeze voor hun bloed-dorst hem deed beven.
Gelyk syn Vriend de Groot aen hem heeft zelf geschreven.

LIEVEN VRIEND,
U-E. Bedenkinge over het Dicht op myn Vertrek, vinde ik goed. Zeer kwalyk zou men d’ergernis konnen myden, en ligtelyk zou men zig zelven kwaed doen, zonder my goed te doen.

    Dan zong hy voor Graef Ernst een treurig Lyk-geklag,
Die voor Roermonde was gesnevelt in den Slag:
En ook de Stede -kroon van de Oraensche Vorsten,
(840) Wiens hoofden wel met regt de Lauwer-kranssen torsten;
Dewyl dat Maestricht wierd verovert in dat jaer,
En menig Schans en Slot door hun, met doods-gevaer.
    Syn vlugge en schrand’ren geest (door ’t Konst-vuer aengedreven)
Die wilde door syn Konst, dat hy zoude eeuwig leven,
(845) By al die door Natuer begaeft zyn met verstand:
Gelyk Homerus wierd beroemt in Griekenland
[p. 36]
Door synen Ilias; en onder de Thebaenen
Statius Oorlogs-togt; en ook by d’Italiaenen
Tarquatus Tasso, voor ’t verlost Jeruzalem.
    (850) Dit vuer had op syn hert zoo grooten vat en klem,
Dat hy by zig besloot, syn kragten in te spannen,
Om naer te volgen ’t spoor van die geleerde Mannen,
Die nog tot heden in groote eer’ en agting zyn:
Syn stoffe was den Togt van Keyzer Constantyn,
(855) Die hy nae Roomen deed, met al de Tempel-pligten
En Synodale Raên, die men toen zag verrigten
Van’t Roomsch en Heydensch Volk. Waer op syn Vriend de Groot
Als hy ’t beginzel zag, dees toejuyging aenbood.

In eenen Brief, die zig opgaf in dezer voegen:
ZEER GELEERDEN EN TREFFELYKEN HEER,
IK oordeele, dat U-E. tot een volkomen Poëma, een bekwaeme Stoffe bedagt heeft, van den Togt van Constantyn nae Roomen, het welk zoo groot gewigte heeft mede gebragt in de zaeken van de wereld; de Grieken roemen Constantyn zeer hoog, en noemen hem gelyk aen de Apostelen. My dunkt dat hy geen kwaed Prins is geweest, zedert dat hy de Christelyke Religie heeft aengenomen; maer gelyk de Christenen hem tot in den Hemel verheffen, zoo zie ik dat Zosimus, een blind Ieveraer in ’t Heydensch Geloof, alles opzoekt dat hy kan, met regt of onregt, om hem te doen kleyn agten. Dog U-E. zeyd wyzelyk, dat het der Poëtens regt is, de fauten over te zien, of niet te gelooven van de gene, die zy nemen tot stoffe van haer lof, en tot een voorbeeld van deugd. U-E. begrypt wel dat daer gelegentheyd zal zyn om te spreken van de Heydensche en Christelyke Kerk-gewoonten; van de eerste heeft U-E. genoeg voorschriften by de Grieksche en Latynsche Poëten: en de oude Uytleggers daer op. Ook hebben weynig voor onzen tyd daer van niet onbekwaemelyk geschreven Giraldus Rosinius, de Christelyke Kerk-gewoonten. Van dien tyd kan men [p. 37] zien in de Verdedinge van Justinus, de Werken van Tertullianus en Cyprianus, de Concilien van Neocesarie, Gangres, Laodicea, Ancyre, en het Generael van Niceen, de welke, gelyk ook dat van Eliberi in Spanje, en het eerste van Arles in Walsch-land, zyn gehouden ten tyde van Constantyn. Het beginzel staet my wel aen, en zoo voortsgaende, twyffelt niet aen het dueren van het Werk. Godt wilt daer toe synen Zegen verleenen, en U-E. met uw Gezin nemen in zonderlinge hoede.
U-E. Gantsch dienstwillige   

H. DE GROOT.

    Toen hy aen dit groot Werk syn tyd en vlyt bestede,
(860) En syn gedagten na den zin der stoffe smede,
Baerde hem syn Vrouw een Zoon, die hy naer veel beraed
Genaemt heeft Constantyn, met hope dat syn Zaed
Zou worden uytgebreyd, en dat hy naer zou laeten
Twee Constantyns, tot eer’ en roem van syn Naerzaeten;
(865) Maer, laes! syn hope wierd met droevenis bezwaert,
Dewyl syn Zoonje stierf, nog jong en onbejaert.
    De dood van synen Zoon en kon syn moed niet breken,
Maer die wierd langs hoe meer door ’t Konste-vuer ontsteken
Om synen Constantyn te brengen aen het licht,
(870) ’t Geen hy klaer heeft betoont in dit kleyn Dank-gedicht.

Aen DAVID DE WILLEM, Secretaris des
Prince van Oranje.

                Ik zoude uw’ Heusheyd dankbaer zyn,
                ’t En deed de groote Constantyn,
                Indien ik dat godvrugtig Hoofd
                Niet zes paer Boeken had belooft;
                (875) En nu het Christ-aenhangend’ Heyr
                Niet voerde aen ’t Adriatisch meyr.

[p. 38]
    Clio, wat treur-geval, wat pyn’lykheyd en smerte
Lyd VONDEL in syn ziel, in syn gemoed en herte?
Dat hy zoo droevig zugt, zoo bitter weent en klaegt:
(880) Is hy misschien weêrom voor den Fiscael gedaegt
Ter Vierschaer om syn Schrift? Ontleed my dog syn rouwe:
Waer op zy zey, het is het sterf-lot van syn Vrouwe,
Dat hem drukt in syn ziel, en aftrekt van de vreugd;
’t Erdenken van haer min, haer liefde, trouwe en deugd,
(885) Dat baert in syn gemoed weêr nieuwe smerte en lyden;
Hy stelt de lust tot Konst en Wetenschap ter zyden,
Dewyl hy zig verschuylt in de stille eenzaemheyd,
Alwaer hy veeltyds zugt, en om syn Weêrgâ schreyd;
Gelyk een tortel-duyf, die, als hy heeft verlooren
(890) Syn weêr-paer, zugt op zugt laet in de rotzen hooren,
Daer hy in d’eenigheyd syn droef verlies beweent.
Dus was syn vuerig hert tot Konst in ’t g’heel versteent;
T’wyl hy syn Constantyn geen voortgang konde geven,
’t Geen hy heel lang naerdien heeft aen de Groot geschreven.
MYn gemoed (schreef hy) heeft zedert de dood van myn zalige Huysvrouwe een krak gekregen, zoo dat ik myn grooten Constantyn moet vergeten, en met iet minders my zoeken te behelpen: ik ben aen de Treur-Spelen vervallen, als ik myn lust in Treur-Spelen hebt geboet, mag ik zien, of ik weder aen myn Constantyn valle. Ik beveele my ondertusschen in uw ED. goede gunste, en wensche U ED. al ’t gene de vyanden ED. misgunnen.

(895) Dog schoon hy had syn lust in Treur-Spelen geboet,
Den iever tot dit werk verflouwde in syn gemoed;
[p. 39]
Dewyl dat ik hem zag (dat waerd was te betreuren)
Het konst-ryk Helden-dicht van Constantyn verscheuren,
Daer hy zoo langen tyd, met iever, moeyte en vlyt,
(900) Had aen gewerkt, heeft hy aen Lethes toegewyd,
En voorts syn lust voldaen in treurige ongevallen.
    ô Nymphje! t’wyl de Zon van ons ontrekt haer straelen,
En dat de Maen vertoont haer zilver aengezigt,
Die heel het Aerderyk met haeren glans verlicht:
(905) Ik vinde my geneygt een weynig te gaen rusten,
Om morgen op het veld myn geesten te verlusten.
Continue
[p. 40]

III. GEZANG,

Besluytende synen Ouderdom.

ZOo haest den wakk’ren haen Aurora had ontwekt,
En ’t kruyd en bloem-gewas nog lag met douw bedekt,
En Phoebus open schoof de gulde dag-gordynen,
(910) Die met syn bleek gezigt op top en berg kwam schynen:
Begaf ik my op ’t veld tot de bespiegeling
Der teelende Natuer, en wonder uytwerking.
Toen ik zag onverwagts een Herder by syn Schaepen,
Die in een hutte of schuyl een weynig lag te slaepen,
(915) Die zoo ik by hem kwam, terstond ontwaekte, en zey:
” Wat lust betoovert u, dat gy hier in dees wey
,, Zoo vroeg gekomen zyt? Is het om te bemerken,
,, Hoe schoon en wonderbaer Natuera komt te werken
,, In mensch, in dier, in kruyd, in bloem, in boom en plant?
(920) ,, De vloeybaer stof der locht, en vrugtbaerheyd van ’t land?
,, Hun aert, hun neyging, en hun nutte voorteelinge?”
Dit is myn lust, zeyd ik; geeft my dog uytdrukkinge,
Hoe de Natuere werkt in al wat roert en leeft:
” Den mensch, zeyd hy, in wien het Beeld syns Scheppers zweeft,
(925) ,, (T’wyl hy hem heeft gemaekt na syn gedaente en wezen)
,, Die is een t’zaemvoeging van aders, beenders, pezen,
,, En genuwen, bekleed met vleesch, waer in men speurt
,, Ontalbaer vaten, die hun werking beurt op beurt
[p. 41]
,, Rondom het lichaem doen; zoo schoon door een geweven,
(930) ,, Dat ’t een, zoo dra’t ontfangt, het ander heên doet zweven,
,, En zoo van ’t grootste nae het alderkleynste dryft;
,, Waer door het lichaem staeg in syn beweging blyft.
,, Syn voorteeling die is zoo wonderlyk in kragten,
,, Dat die verre overtreft ’s mensch oordeel en gedagten:
(935) ,, Want de bewegende en voorzigtige Natuer,
,, Die stort in ieder mensch een zeker liefde-vuer,
,, Dat hem de neyging geeft tot de verzaemelinge,
,, Waer door syn zaed verbreyd, tot nut der zaemlevinge.
,, De dierkens, die by-nae, (zey hy) onzigtbaer zyn,
(940) ,, Wiens eyerkens uytbroed een warm zonne-schyn,
,, En wiens gestalte is vast aen beurt-verwisselingen,
,, Die zyn nu woremkens, die hun langs d’aerde vringen;
,, Dan zyn zy vogelkens, die vliegen in de lugt;
,, Thans zyn zy vischkens, die met eene snelle vlugt
(945) ,, Doorzwemmen vliet en stroom; maer’t schoonste is te bemerken,
,, Hoe de Natuere doet in hun lichaemkens werken
,, Ontalbaer werktuygjens, die hun beweging geeft,
,, En die hun met het zap na eysch bevogtigt heeft;
,, De vrugtbaere Natuer, (ervatte hy in syn reden)
(950) ,, Die weet het jeugdig veld met vrugten te bekleeden:
,, Want ieder zaed, (zeyd hy) dat brengt een plante voort,
,, ’t Zy boom, ’t zy kruyd of bloem, elk van syn eygen soort,
,, En ieder plante heeft ook syn zaed in zig besloten;
,, Zoo haest het zaed eerst is uyt d’aerde versch gesproten,
(955) ,, Het schiet syn wortels uyt, dat het een plant verwekt,
,, Door ’t voesterende zap, dat in die pypkens trekt.
[p. 42]
,, De Zonne weet by daeg, door haere warme straelen,
,, De fynste vogtigheyd uyt d’aerde omhoog te haelen,
,, Die door de koud’ des nagts verdikt en rype word,
(960) ,, En wederom haer kragt op de gewassen stort,
,, Waer door men uyt den schoot der aerde ziet voortskomen
,, De schoonste vrugten, en de lieffelykste bloemen,
,, Die aen den reuk, den smaek, en het gezigt voldoen:
,, Wie kan de vrugtbaerheyd van de Natuer bevroen,
(965) ,, (Zeyd hy) die alles weet oneyndig voor te teelen,
,, Om ieder na den eysch haer gaeven uyt te deelen.
,, Dit alles maekt nog maer het minste deeltjen uyt
,, Van al de kragt en magt, die zy in haer besluyt.”
Ik stond daer als verrukt, door al dees wonderheden,
(970) En zey hem, lieven Vriend, wilt my in ’t kort ontleden,
Waer door dat al wat leeft en roert beweging heeft?
” d’Onzigtbaer vloey-stof, die (zeyd hy) ’t heel-al omzweeft,
,, Die houd de menschen en de dieren in het leven;
,, Dewyl dat die aen hun den adem weet te geven,
(975) ,, Die men uytwaessemt, en dan wederom intrekt,
,, En de beweging in ons minste deeltje opwekt,
,, Waer door dat men kan gaen, kan staen, kan zien en hooren.
,, Die fyne locht-stof moet een vogel onderschooren,
,, Als hy in ’t vliegen is, of hy valt plotz’ling neêr
(980) ,, Op d’aerde, magteloos te roeren pluyme of veêr;
,, De locht geeft groeyzaemheyd aen boomen, plante en kruyden;
,, En deze die brengt voorts de galmen en geluyden
,, Van zang, van snaer-gespel, en al wat klank in heeft;
,, Dus is ’t in ’t kort door die, dat alles roert en leeft.
[p. 43]
(985) ,, Toen zeyd’ hy, mynen Vriend, ik moet fluks van u scheyden,
,, ’t Word tyd dat ik myn vee gaen nae den stal geleyden.”
Hy nam syn muyzel-zak, en trok al speelen heên:
Het smerte my, dat ik moest schielyk van hem scheen;
Dog ’k sloeg myn oogen nae den Hemel, en ik zeyde:
(990) ô Schepper der Natuer! mogt ik hier in dees weyde
Myn dagen slyten in de wysbegeerigheyd.
    Ik hadde nauwelyks dees woorden uytgezeyd,
Of Clio die verscheen met een bly-geestig wezen,
Die in ’t gedenk-boek las, hoe Solon wierd geprezen
(995) Van het Atheensche Volk, om dat hy niet te straf,
Nog niet te ligt aen hun syn nutte wetten gaf;
Zy zey, t’wyl dat den tyd nu reeds wat is verloopen,
Slaet weder d’hand aen ’t werk, en deed ’t gedenk-boek open,
Daer zag ik VONDEL weêr met nieuwen moed en vlyt
(1000) In de Rym-konst besteên het ov’rig van syn tyd.
    Syn Vriend Hugo de Groot had reeds ’t Treur-Werk geschreven
Van Sophompaneas, en in de druk gegeven;
’t Geen VONDEL heeft vertaelt, in prose uyt het Latyn,
Door hulpe en bystand van Mostert en Victoryn,
[p. 44]
(1005) Twee Heeren wel geleert in groote Wetenschappen:
Hy tragte staedig ’t spoor der Wysgeêrs nae te stappen,
Door het vertolken van hun Werken, om te zien
Hun Konst en aerdigheyd, wat hy moest doen en vliên,
Om zoo syn toonen nae hun snaeren te doen vringen,
(1010) En zoo met Konst op maet hoog-draevende te zingen.
    Het Smeek- en Klagt-dicht, dat den schrand’ren Nazo schreef
Uyt Pontus aen August, toen hy geduerig dreef
Op d’hope en vrees voor straf, of vry van straf te wezen,
Heeft hy verduytscht, het geen hoog-loflyk wierd geprezen;
(1015) En syn Herscheppinge heeft hy ook vertaelt in Dicht,
Die in syn ouderdom gekomen is aen ’t licht.
    Dan heeft hy rymeloos vertolkt de Lier-Gezangen
Van Flaccus, die voor heên met eere wierd ontfangen
Van Vorst Augustus, voor syn Zoon of Gunsteling,
(1020) Om syn bekwaemheyd in de Dicht-konst-oeffening;
Die door de Druk-pers wierd wel haest in ’t licht gegeven.
Door hulp van Victoryn,en Mostert daer beneven:
Verscheyde Boeken van Lucaen heeft hy vertaelt;
En die van Statius, waer door hy heeft behaelt
(1025) Veel eere en loftuyting van Pallas Gunstgenooten,
Om dat den tyd hem noyt in ’t leeren heeft verdrooten,
Hoe moeyelyk het was, hy heeft altyd geleert,
En met veel schrander liên lieftalliglyk verkeert.
    Hy, door ’t vertaelen van Latynsche en Grieksche Boeken,
(1030) Deed als de Bie, die gaet in ieder hofken zoeken,
Daer het uyt kruyd en bloem den zoeten honing trekt,
Om dat hy daer in heeft hun Konst-grepen ontdekt,
[p. 45]
Hun geest, verciering, en hun wel-beknopte reden,
Om zoo kloekmoediglyk den Konst-berg op te treden.
    (1035) Toen ’t nieuwe Schouwburg was voltrokken t’Amsterdam,
Ontstak in syn gemoed weêrom een nieuwe vlam,
Om d’Inwydinge van dien Konst-bouw te vereeren,
Met een Tooneel-dicht, dat syn agting deed vermeeren
By ’t beste Borger-volk van Amsterdam, om dat
(1040) Hy voor syn stoffe nam ’t verwoesten van hun Stad,
Die de belegering een rond jaer moest bezueren,
Om Gysbrecht van Aemstel te doôn binnen syn mueren.
    Dit Treur-Spel dat wierd eerst op ’t nieuw Tooneel verbeeld,
Het geen al d’oogen der aenschouwers heeft gestreelt;
(1045) Behalvens zommige, die morden tegen reden,
Dat hy na eysch des tyds, de Roomsche Kerke-zeden
Ten toon hadde gestelt. Dat hy met eer-bewys
Opdroeg aen Hug’ de Groot, die toen was tot Parys.
    Daer naer kwam ’t Treur-Spel uyt van d’Egte-Gemaelinne
(1050) Van Keyzer Claudius, die uyt onzuyver minne,
Haer huwde aen Silius, met schand-vlek van haer bed;
Maer als elk na den eysch was met syn rol bezet,
En die voor hem op maet en orden had gelezen,
Wierd dit van veel misduyd, en schandelyk misprezen:
(1055) Want, zeyden zy, dit slaet op ons gedugten Vorst,
En syn lieve Egt-genoot, schoon dat dit is beschorst,
En op den naeme van d’onkuyssche Messalyne,
Hy speelt al weêr syn rol, maer agter de gordyne:
[p. 46]
Zoo mompelde men t’zaem; maer zoo hy ’t had verstaen,
(1060) Is hy met list nae dry der beste Acteurs gegaen,
En eyschte hun rollen af, om die nog wat te schaeven
Na zwier van het Tooneel, die zy met liefde gaeven;
Maer zoo haest hy die had, heeft die terstond verbrand,
Op dat dit door den druk noyt raeken zou in d’hand.
    (1065) Naer dat hy Messalyn’ zoo drukkig had mishandelt,
(Schoon hy het regte spoor na eysch hadde bewandelt)
Vertaelde hy uyt het Grieksch, met Vossius in dicht,
De Elektra, die door Sofokles was verrigt.
Dan schreef hy ’t Treur-Spel van Sinte Ursul met haer Maegden,
(1070) Die uyt een zuyver min hun Bruydegom behaegden,
En in de Keulsche Stad voorheên begraeven zyn;
’t Geen hy toeëygende aen die Sté, door Agrippyn
Gestigt, en daer dat hy voor dezen was gebooren;
Waer in hy heeft getragt een ieder aen te spooren
(1075) Tot ’t eenig Roomsch Geloof, dat hy toen had aenveert,
Schoon dat hy ’t Remonstrans had menigmael beweert:
Waer op Hugo de Groot syn Konst-zwier heeft geprezen,
Naer dat hy met veel smaek die Spelen had gelezen.
Die hem eenen Brief toezond, waer in hy zig uytdrukte in dezer voegen.
MYNHEER,
IK danke UE. voor uwe Schenkagie, twee Werken, waerdig zulk een Werk-meester: Sofokles Elektra is altyd gehouden ge- [p. 47] weest voor uytmuntende onder des treffelyken Mans Treur-Spélen; ik heb bywylen wel gedagt van die in ’t Latyn te stellen, gelyk ik tot Hamburg zynde gedaen hebbe, Euripides Taurische Iphigenia, de welke ik nu onlangs gezonden hebbe aen myn Broeder De Groot. En Sinte Ursul heeft UE. boven syn gelukkig verstand, ook getoont een zeer loffelyke genegentheyd tot syn Geboorte-Stad, de welke ik geluk wensche met zulk een Spruyt; en wensche UE. lang leven, gezontheyd en gerustheyd van gemoed, om niet alleen zoodaenige als deze, die zeer treffelyk zyn, maer ook grooter Stukken ten dienste, nut en lust van alle Nederlanders voort te brengen.
UE. Gantsch dienstwillige
H. DE GROOT.
Parys den 22. October 1639.

        Wat leeger stond:

Naer dat ik dat geschreven had, heb ik de twee Stukken ten eynde toe gelezen, en vinde in Elektra den zin en hoogdraeventheyd van Sofokles wel uytgedrukt; in Sinte Ursul verwondere ik my over de kloeke vinding, schikking en beweeglykheyd.

    Dog schoon Sinte Ursuls Spel was vol van zinrykheyd,
(1080) Vol Konst-grepen en zwier, met oordeel wel beleyd,
Wierd het van veel misagt, met ongegronde reden,
Om dat het smaekte na de Roomsche Kerke-zeden
En Godsdienst, waer aen hy zoo vaste was gekleeft,
Dat hy tot ’t eynde toe die zelf beleden heeft.
    (1085) De Kerke-wetten, en al ’t geen hem kon verpligten,
Zag men hem stiptelyk na eysch en tyd verrigten:
Schoon men toen zey, dat hy het Roomsch geloof voorstond,
Om dat hy zig weêr door de Min geprikkelt vond,
Om eene Weduwe, die Roomsch was, te bekooren
(1090) Tot syn tweede Houwelyk; maer ’t zeggen was verlooren,
[p. 48]
Dewyl hy Roomsch bleef, en haer noyt en heeft getrouwt,
En door d’opspraeke noyt in syn Geloof verflouwt;
Maer hy zogt ander door syn streelende Gedichten,
In ’t stuk van Godsdienst, en ’t Geloove t’onderrigten:
(1095) Schoon dat syn Werken dan van veel min wierden g’agt,
Als dat hy ’t Remonstrans met iever heeft betragt.
    Naer dat hy blykens van syn Godsdienst had gegeven,
Heeft hy Speel-wys ’t Geval van Saüls Zoons geschreven,
Die buyten Gebaä opg’hangen zyn met smaed,
(1100) Om de bedreven moord en schandelyke daed,
Begaen door hunnen Vaêr aen de Gabaöniten:
Waer door dat David, en ’t Geslagt der Israeliten,
Dry jaeren zyn gestraft met droogte en hongers-nood;
Maer toen heel Saüls Stam vernielt was en gedood,
(1105) Heeft Godt syn straf gestut, en storte weêr syn zegen
Op het verdorde land, door Hemel-douw en regen,
Dat d’aerde weder schonk aen ’t volk de vrugtbaerheyd,
Waerom zoo langen tyd gebeên was en geschreyd.
    Zoo haest als Vossius dit Treur-Spel had gelezen,
(1110) En syn beknopte reên en Konst-zwier had geprezen,
Zeyd hy, myn lieven Vriend, gy schryft voor d’eeuwigheyd,
Of om een eeuw’gen naem. G’lyk Zeuxis heeft gezeyd,
Gevraegt zynde, waerom hy zoo veel tyd bestede
In’t schild’ren van een Stuk? Terstond dees antwoord smede,
(1115) Het is voor d’eeuwigheyd, dat ik myn tyd besteên.
Zoo haest den Heer de Groot syn wel-gevoegde reên,
[p. 49]
Hoogdraeventheyd van tael, en syn zinryke vonden,
Gelezen had, heeft hy een Brief hem toegezonden.

MYNHEER,
IK hebbe met verwonderinge gelezen uw Treur-Spel van Saüls Kinderen, waer in ik niet wel kan zeggen, wat my meer heeft behaegt, de Koninglyke invallen en leeringen, of de levendige uytdrukking van de beweging, of de regtmatigheyd in ieder Persoon het zyne te geven, of de Hebreeuwsche manier tot een stip naergevolgt, of ieder wel geordende vervolg van het Werk. My dunkt ook niet, dat het beginzel van dit Treur-Spel behoeft te wyken aen een gelyk beginzel van Oedipus den Koning by Sofokles, of den Vloek van Armoni aen die van Dido by Virgilius, van Hypsipyle by Ovidius, of van Oedipus by Papinius. Ik bidde UE. dikwils zulke Stukken by de hand te nemen, zonder dat groot Stuk van den groioten Constantyn te vergeten. Ik blyve borge, dat het zelve hoog aengenaem zal zyn aen alle die het verstaen; en bidde UE. de afwezende Vrienden te willen gedenken.

UE. Gantsch dienstbereyde

H. DE GROOT.

Parys den 10. November 1640.

    Nu vind men, zeyden veel, in VONDEL d’aerdigheyd
(1120) Van Euripides en Sofokles wys beleyd:
Hy was dan om syn Konst ten top van eer gerezen,
En voor de Phoenix van de Dichteren geprezen,
Om syn hoogdraeventheyd, syn korte zin-uytting,
Syn zuyverheyd in tael, en konst-ryke uytvinding,
[p. 50]
(1125) Op zulk een hoogen trant heeft hy syn toon verheven,
En zong hoe Joseph zig nae Dothan ging begeven,
Geleyd door Gods Gezant, daer hy syn Broeders vond,
Die uyt afjonstigheyd t’zaem zwoôren een verbond,
Om hem te dooden in ’t afwezen van syn Vader,
(1130) Van wie hy was bemind, als eygen levens-ader,
En hoe by heeft ontgaen door Ruben ’t doods gevaer,
Want zy verkogten hem aen d’Ismalitsche Schaer.
    ’t Bly-eyndig Treur-geval heeft hy naerdien geschreven,
Hoe Joseph, als hy in Egypten was verheven,
(1135) In ’t huys van Potiphar, daer hy had ’t hoog bewind,
Van Jemphar, syn Meesterss’ oneerlyk wierd bemind,
Die hem tot haere lust van Egt-schend wilde dwingen,
Het geen hy met verlies syns mantel wist t’ontspringen;
Maer om voor haeren Man te duyken deze smet,
(1140) Zey zy hem: ” Joseph heeft onteert ons Egte-bed,
,, Ach wilt die booze daed op dien Hebreeuw dog vreken!”
Waer voor hem Putiphar deed in den Kerker steken.
    Dan zong ons Keulsche Zwaen, weêrom een Treur-gedicht,
Hoe Sinte Pieter en Sint’ Paulus was verlicht
(1145) In ’s Heylands Wet, en ’t volk den waeren Godsdienst leerden,
Hoe zy met lydzaemheyd de kwaê tot ’t goed bekeerden,
En voor het Roomsch Geloof hun lyf hebben verpand.
    Dan schreef hy wederom op een verheven trant,
Twaelf Boeken vol van Konst, vol nutte en leerzaem Lessen,
(1150) Op ’t Leven en de Dood der Heyl’ge Mart’laeressen,
[p. 51]
Waer in een Opdragt stond aen d’Hemel-Koningin
En Moeder altyd Maegd, hoe zy uyt zuyver min
Voor haeren lieven Zoon zig neêrbuygt voor syn voeten,
Om syne gramschap voor de zondaers te verzoeten,
(1155) En hun te brengen in de vreugd van ’t Hemels Hof.
    Ook schreef hy vol van Konst en zedelyke stof,
De Maegde-Brieven, die nae Nazo’s konst-zwier smaeken,
Vol uytgekipte reên: want eer dat hy ging maeken
Dit noyt-volloofde Werk, heeft hy met goed beleyd,
(1160) Met neerstigheyd, met vlyt, en nauwe oplettendheyd,
Vertolkt uyt het Latyn de Brieven der Heldinnen.
Men zag hem dag by dag, met alle kragt bezinnen,
Al wat de Roomsche Kerk ten dienste konde staen,
’t Geen hy lief blyken door syn penne en deude-daên:
(1165) Dit deed de vriendschap van den Drossaert zoo verflouwen,
Dat hy syn ommegang met hem begonst te schouwen,
En aen syn Werk en Konst min agtinge bewees;
Dog dit en baerde aen hem geen wanhoop, schrik of vrees,
Om syn Geloove wel en stipt’lyk te beleven,
(1170) ’t Geen hy aen den Heer Hooft heeft in een Brief geschreven.

MYNHEER,
IK wensche Cornelius Tacitus Drossaert een gezond zalig Nieuw-Jaer, en dewyl hy my syn Geuse tafel verbied, om een onnoozel Ave Maria: zoo zal ik zomtyds nog een Ave Maria voor hem lezen, op dat hy sterve zoo devoot Catholyk, als hy zig toont devoot Polityk.

[p. 52]
Dan zong hy ’t Eeuw-gety der heyl’ge Stede, een Dicht
Dat ’t Amstels Christen Volk geleert heeft en gestigt,
Om langs de Kruys-baen tot hun Heyland te geraeken,
’t Geen dat tot heden nog de Roomsche Schaer doet blaeken
(1175) In lauter liefde en min tot ’t ongeschaepen Goed.
Dit Vers ontstak aen veel een toorne in ’t gemoed;
Dewyl zy hem uyt nyd’ met lamme krabbelingen,
In ’t rymloos en in rym begonsten te bespringen,
Om hem te brengen in den haet voor ’t red’loos grouw:
(1180) Waerom den Drosaert ook, veel meer uyt spyt als rouw,
Om dit Roomsch Lier-gedicht in ’t g’heele was t’ontvreden,
En schreef den Professor Barlaeus deze reden.

VONDEL heeft een Vers gemaekt op ’t wonder, waer af de heylige Stede haeren naem draegt, en laet het openbaerlyk voor de Boek-winkels ten toon hangen, gelyk de voor-vegters de messen in de luysen steken, om de oogen der voor-by-gangers te tergen, als met zeggen, wie ’t hert heeft plukke. My deert dees Man, die geen ding eerder moede schynt te worden als de ruste; ’t schynt dat hy nog dry honderd guldens in syn kasse moet hebben, die hem dreygen de keel af te byten. Nog weet ik niet of het hem niet wel dierder mogte komen te staen, en d’een of d’ander heetharsen by ontyde de handen aen hem schenden, dunkende dat’er niet een haen nae sou kraeyen. Dit spel maekt immers zulk een brabbelinge in de wagt, dat’er alle dage nieuwe krabbelinge uytryst.

    Schoon dat hy vinnig wierd beknibbelt en versmaed,
Hy schreef nog trots dit volk, hun zwart vergalden haet,
[p. 53]
(1185) ’t Ken-teeken des Afvals: waer in dat hy d’Off’randen
Van d’oude en nieuwe Wet nog deed op ’t Altaer branden,
En spouwde hun godd’loosheyd in ’t aenzigt, met verwyt,
Dat zy d’Off’randen van Verzoening, toegewyd
Aen Godt, voor ’t mensch geslagt, verzwymden en afbraeken.
(1190) Men hoorde dit Gezang van weynig smaên of laeken,
’t Scheen dat hun razernye ten eynde was geboet.
    Naerdien ontvonkte in hem weêrom een nieuwe gloet,
Om aen het Roomsche Volk iets godd’lyks op te dissen,
Dewyl hy schreef in Dicht d’Altaer Geheymenissen,
(1195) Dat groot en christ’lyk Werk, dat nog elks ooren streelt,
En in dry Boeken is heel konsteryk verdeelt;
Hy spreekt van d’Offer-Spys, Off’raer en Offerande;
Ziet hoe syn vuerig hert tot ’s Heylands liefde brande
In het beschryven van dit goddelyk Banket;
(1200) ’k Heb daerom van elk Deel een staeltje hier by gezet.

        Van d’Offer-Spys, het eerste Boek bladz. 53.

        Zoo menigmael de Christen ten Altaer
        Aenknielende Godt nadert, word hy daer
        Tot onderpand der Zaligheyd geschonken,
        Dat lauter Lyf, dat Vuer, die Hemel-vonken,
        (1205) Verteerende al wat aerdsch en zwaer en grof,
        De ziel belet te steygeren nae ’t Hof
[p. 54]
        Der eeuwigheyd, van wie zy afgestegen,
        In ’t lyf een smet van ’t lichaem had gekregen;
        Gelyk de roest syn tand zet in metael,
        (1210) En dooft allengs syn luyster en syn strael.
        Nu leyd de grove en logge klomp der aerde,
        Veredelt en gezuyvert, syn onwaerde
        En aerdschheyd af; vermits hy Godt gemeen,
        Door ’t nuttigen syns lichaems, hier beneên,
        (1215) Heeft als de Ziel een zelven trek verworven,
        Om moede en mat en flouw en afgestorven,
        Onscheydbaer zig te paeren met die vlam,
        Waer van syn gâ haer eersten oorsprong nam.
        De geest verlangt nae syn geboorte-stede,
        (1220) Het lichaem roept eenstemmig: ik wil mede.

                Offeraer het tweede Boek bladz. 63.

        Oodmoedigheyd, geloof, belydenisse
        En liefde U dus geleydende ten disse,
        Zoo worpt U neêr, en bid de Godtheyd aen,
        Die onder Vleesch en toeval van het Graen,
        (1225) Zig houd bedekt, als onder dobb’le kleeden.
        d’Altaer-Spys word voor ’t eéten aengebeden.
        Wie ’t Offer eert en aenbid, eert gewis
        Den Heyland zelf, die hier verborgen is,
        Ja Vader, Zoon en Geest, een Godtheyd t’zamen,
        (1230) Een eenig Godt, beteekent door dry Namen.
        Wel zalig, die dees Godtheyd eere bied,
        En meer betrouwt, dan d’oog bereykt en ziet.
[p. 55]
                Offerande, het derde Boek bladz. 136.

        Zoo beelde Godt door Abrams Offers uyt
        Den netten Dienst, die Arons Diensten stuyt,
        (1235) En ’t bloed-gepleng van ossen, koeyen, stieren.
        Een Offer-zon verdooft alle Offer-vieren,
        In netheyd en in klaerheyd: want Gods Lam
        Vermengt zig niet met smook, als Moyses vlam,
        Alleen gevoed van ’t aerdsche en stof der aerde:
        (1240) ’t Ontleent ook geen waerdy van ’s Priesters waerde;
        Maer is van zelf zoo reyn uyt syn natuur:
        Is d’Offeraer snoo, dees Offerande is puur.

    Zoo haest dit zinryk Werk was aen het licht gekomen,
Heeft Jacob Westerbaen de penne in d’hand genomen,
(1245) En schreef een Knibbel-dicht, waer in dat hy weêrleyd
Al de verwisseling in syn godsdienstiheyd:
Want hy was eerst Menist, dan Remonstrans genegent,
Thans heeft hy ’t Roomsch Geloof met alle kragt bejegent;
Dog Westerbaen die heeft syn sygen roem verkleent,
(1250) T’wyl hy uyt VONDELS Werk dit volgende had ontleent.
Uyt het Treur-werk van Hendrik den IV, Koning van Vrankryk en Navarre, ’t gene hy gemaekt
heeft als hy Minist was.
Hoe lange zuldy nog den hoogsten Regter tergen,
Gy Babylonsche hoer? die in de wereld zaeyt
’t Vermaledyde zaed, waer van men eynd’lyk maeyt
Dees vrugten? ô den val genaekt u Zevenbergen.
(1255) De waerheyd schuyft alzins de breê gordynen open,
Waer agter gy boeleert met dynen helschen boel:
[p. 56]
Afgodist knielt niet meer voor haeren hoogen stoel;
Doet eens uw’ oogen op, gy Vorsten van Europen.
Ziet hoe zy haere schaemt’ met een onnut geweven
(1260) En ydel spinne-web, nog te bedekken tragt,
Wat monster zy in ’t licht der zonnen heeft gebragt,
En hoe haer beelde Christ gelykt als dood en leven.
d’Onvastigheyd aenschouwt van haere Kerk-pylaeren,
Welk dreygen al van zelfs te vallen onder voet,
(1265) Haer Evangeli’-boek, bezegelt met heeft bloed
Der moorders, die zy noemt haer heyl’ge Martelaeren.
Den Hemel zy gelooft, die met syn goedheyds vlerken.
    Het was bespottens waerd op zulk een voet te werken,
Dat hy ontleende ’t Werk van dien hy wilde smaên.
(1270) Syn Hekel-zugt die was daer mede niet voldaen:
Want hy weêrleyd in ’t kort de kragt der heyl’ge Misse;
Een g’heym dat voor hem was omringt met duysternisse:
Schoon hy Theologie had in syn jeugd geleert,
By Episcopius, metg wie hy had verkeert.
(1275) Dog VONDEL om dit vuer in syn geboort’ te smooren,
Die wilde geenzins aen dit Knibbel-vers zig stooren;
Maer schreef acht reken, hoe dat hy zig haf verblend
In het onteeren van het heylig Sacrament.
Genaemt den Arminiaenschen Sociniaen.
Martin agt dat hy brood en vleesch syn gasten deelt.
(1280) Calvyn breekt brood, waer door het vleesch word uytgebeeld.
[p. 57]
Socyn neemt brood, maer agt geen zoen verdienstig sterven
Des Paesch-lams, door wiens bloed wy onzen zoen verwerven.
ô Ieveraer! waer toe vervoert u het bedrog?
Gy smaekte eerst mann’, en nu vervalt gy tot den trog;
(1285) Verloore Zoon, ey keer nae Vaders huys in ’t ende:
In Rakou eet men draf uyt honger en ellende.
    Hy liet dan Westerbaen syn eygen smaed beklaegen,
Want hy had dit groot Werk met eerbied opgedraegen
Aen den Heer Jacob, die dien tyd den Stoel beklom
(1290) Van het Ards-Bisschopschap van Mechel met veel rom;
Die VONDEL, om dat hy aen hem dees eer’ betoonde,
Met eenen Dank-brief en een Schilderye beloonde,
Waer over dat hy was op ’t alderhoogst verblyd,
En heeft hem om dees gonst een Dank-dicht toegewyd.
    (1295) Naer dit Altaer-gedicht heeft hy aen ’t licht gegeven
De Werken van Virgil’, voormaels door hem beschreven
In ’t rymloos uyt ’t Latyn, vol van taelkundigheyd,
Waer op Barlaeus aen Mynheer Zulichem zeyd.

Een Latynschen Poëet, die VONDEL, om dat hy de Latynsche Verssen van woord tot woord niet stipt had in ’t Vlaemsch overgezet; met deze volgende reden beschimpte.
GY hebt VONDELS Virgilius gelezen, of ten minsten gezien, maer zonder leven, zonder merg, en de lenden gebroken; indien hem Augustus las, hy en zou dezen Maro van het vier niet bevryden, ten zy dat gy, geleerden Man, het anders verstaet.

[p. 58]
Schoon dat Barleus hem met schimp en smaed onteerde,
(1300) Syn Werk dat wierd geroemt van meest al de Geleerde,
Zoo Kenders van ’t Latyn, als van de Vlaemsche tael:
Hoewel Cornelis Plemp, Mostert, den Heer Reael,
De Baeke en Victoryn lang waeren overleden,
Die hem in twyffeling, met wel-gegronde reden,
(1305) Ten dienste stonden in ’t vertaelen van ’t Latyn.
    ’t Erdunken van hun dood, deed aen hem nieuwe pyn,
Om dat hy derven moest die goede en waere Vrienden,
Die hem in tyd van nood met ongeveynstheyd dienden:
Wiens handeling met hun hem had tot vreugd verstrekt.
    (1310) Dan wierd syn vluggen geest tot ’t Treur-Spel opgewekt
Van Mary Stuaert, ’t geen hy heeft aen ’t licht gegeven;
Dog schoon het vol van zin en blokking was geschreven,
Na eysch van het Tooneel, wierd het uyt bitzen haet
En bitterheyd van veel gelastert en versmaed,
(1315) Om dat hy (zo men zeyd) die stoff’ had t’hoog verheven.
Dit Spel wierd aen den Schout zoo hevig opgegeven,
Dat hy hem voor het Recht gedaegt heeft, en tot straf,
Een boet’ van honderd en tachentig guldens gaf;
Maer Abraham de Wees, die zag dat dit mislukte,
(1320) (Die al syn Werken met veel nut en voordeel drukte)
Heeft deze boet’ betaelt aen Hasselaer den Schout:
Syn moed en was daerom in ’t minste niet verflouwt,
[p. 59]
Dewyl hy om den drift der Roomsche te versterken,
Vertaelt heeft uyt ’t Latyn, de Groot syn laeste Werken,
(1325) Die hy gemaekt had om de strydige partyen
Van ’t Roomsch en ’t Protestans hun twisting te doen zien,
En aen te wakk’ren tot de waere liefde en vrede,
Het welk hy voor syn dood met veel vernoeging dede,
En kwam aen ’t licht met naem, Grotius Testament.
(1330) Veel waeren door de nyd en hoogmoed zoo verblend,
Dat zy hem kliefden in ’t vertolken van die Schriften:
Want, zeyden zy, hy wist die stoffe zoo te ziften,
Dat hy verzweeg al ’t geen hem tegen heeft gestreeft,
En dat hy schreef al ’t geen hem wel bevallen heeft.
(1335) Hy liet die Hekelaers hun adem t’eynde loopen,
Om dat’er van dit Volk niet anders was te hoopen,
Als muyterye en twist: t’wyl dat hy door dit Werk,
Had tragten voor te staen de waere Roomsche Kerk;
Maer al wat wysheyd had, men hoorde hun daer op roemen.
    (1340) Dan zag men weder door den druk te voorschyn komen
Syn kleyne Dichtjens, die men had by-een gebragt,
Genaemt syn Poësie, van ieder waerd geagt,
[p. 60]
Om de veelvuldigheyd van kort’ beknopte Zangen,
Waer voor hy heeft veel eer’ en loftuytinge ontfangen.
    (1345) Wanneer den Borger-twist begonst in Engeland,
En dat den Koning wierd op ’t hevigste aengerand,
Schreef hy een Klagt-gedicht op hun vermet’lyk twisten,
En noemde ’s Vorst partye, verstokte Sabbatisten,
Die mikten met den Dolk nae eygen Vaders borst,
(1350) En nae het opregt hert van hun gekroonden Vorst;
Naer hy beschreven had dien Oproer van Britanje,
Zong hy den lof der vrê, die Holland trof met Spanje,
Als hy het Lands-Spel van den Leeuwendaler schreef.
    Ziet hoe syn schrand’ren geest nu heên dan weder dreef,
(1355) Nu konde hy die tot vreugd, dan tot de droefheyd dwingen:
T’wyl ik hem ’t Treurig Spel van Sal’mon hoorde zingen,
Die was gesteygert op den alderhoogsten trap
Van glans, van heerlykheyd, verstand en wetenschap,
En van den Hemel kreeg een overvloed van zegen;
(1360) En hoe hy wierd misleyd om afgodsdienst te plegen.
    Hy schreef dan wederom veel Dichtjens zonder naem,
En den Uytvaerd van Tromp den Admirael, wiens faem
En oorlogs-togten hy op hoogen toon trompette.
    Toen men tot Amsterdam de Lucas-Feeste inzette
[p. 61]
(1365) Van Dichters, Schilders, en de Minnaers, die de Konst
Van Dicht en Schilderye vereerden door hun jonst,
Wierd VONDEL daer gevraegt, die om dees Feest te cieren
Van hun wierd voor Apoll’ bekranst met lauwerieren,
En aen hun tafel op den eersten rang gestelt:
(1370) Daer wierd de Dichters- en de Schilders-konst verzeld
Als twêe Gezusters, die malkaer uyt liefde omringen;
Dewyl de Poësie, door haer bekoorlyk zingen,
De kwaê verlokt tot ’t goed, tot wetten en geboôn.
Die Godt verheerelykt in syn glansryken Troon,
(1375) En die vereeuwigt heeft den lof en deugd der Helden;
Daerom heeft men van ouds de Wysgeêrs hooren melden,
Als dat de Dicht-konst is, sprekende Schilderye,
En dat de Schilderye, is stomme Poësie,
Die met haer Konst-penseel Natuer schynt na te streven,
(1380) In uyt te beelden, al wat aden heeft of leven,
In d’uytwerking van locht, van water, aerde en vuer,
En alle konstbaerheyd, gevrogt door de Natuer;
Die ’t menschelyk gemoed, ’t zy zagt of wel verwildert,
In het bewerken van haer togten klaer afschildert,
(1385) En pyn’lykheyd en vreugd op een gelaet verbeeld,
Dewyl die Konsten ’t hoor en d’oog’ verlokt en streelt.
    Naer dat hy in dees Feest veel agting had ontfangen,
Gaf men zonder syn weet in druk de Lier-gezangen
Van Flacchus, t’wyl men had een afschrift van dit Stuk;
(1390) Dog hy hield d’hand daer aen, om dat het was in druk,
[p. 62]
’t Geen hy opdroeg aen al dees lieve Konst-genooten;
Dus zag men synen naem van Konst-minnaers vergrooten,
Die voortyds menigwerf van botmuyls wierd gelaekt.
    Syn vuerig hert tot Konst heeft meer en meer geblaekt,
(1395) Om ’t Roomsche Volk de deugd van Godsdienst in te planten;
Daerom schreef hy ten spyt van al die Protestanten,
Het Spel van Lucifer, of wel den Eng’len Val;
Waer in hy heeft getoont, hoe dat den Opper-Al
Hun om d’hooveerdigheyd neêrplotste uyt ’s Hemels-kringen
(1400) In ’t jammer-poel vol stank, om daer als bannelingen
De naer-smaek van hun feyt te boeten zonder maet,
Door het erdunken van hun eerst-geschapen staet;
Hy deed syn Lucifer op het Toneel verschynen
Met de verworpen en gedoemde Seraphynen,
(1405) ’t Geen twee-mael wierd vertoont, met toejuyging van ’t volk;
Maer Wittevrongel, die toen uytscheen als een Tolk
In ’t preken, schreeuwde op stoel, dat hy van Bybel-zaeken
Begonst op het Toneel een guychel-spel te maeken,
En dat den Schouwburg was de school’ van alle kwaed,
(1410) Waer door syn Lucifer verboôn wierd van den Raed;
Maer dit was weder met een vossen-steert geslagen,
T’wyl men daer van verkogt duyst boeken in acht dagen,
Dat het den Drukker weêr moest brengen op de perss’:
Waer op dat VONDEL zeyde in ’t volgende Hekel-vers.
[p. 63]
Passende op Petrus Wittevrongel, een Zeeuw van geboorte, die meest uytviel in syn Predikatie tegen de Tooneel-spelen.
                (1415) Trompetter van de Zeeuwen,
                Gy tergt een nest vol spreeuwen.
HY stelde een Tooneel-Schild of Pleyt-reden voor het Tooneel-regt, in Prose, daer hy die Predikanten niet in en spaerde, maer hun beschreef met veel bitze en bitter woorden, als oordeellooze gezellen en kerk-uylen, by brengende tot syn verdedinge, dat het oogmerk der Treur-Spelen is den verwilderden aert in te toomen, en de goede zeden in te scherpen, en dat ’t Bly-Spel de zwaermoedige geesten verlicht: en indien men om der dingen misbruyk altyd het regt gebruyk moest verwerpen, dat’er ter wereld niet onomgevroed en in syn geheel zou blyven. Aengaende de Bybel-stof, die zy aldermeest van het Tooneel wilden houden, heeft hy elders hun beroepen op de voorbeelden en toestemminge van Heylige en van geleerde Mannen, zeggende: ” Dat den Propheet Ezechiël een Treur-Spel van den Uyttogt der twaelf Stammen uyt Egypten had naergelaeten; dat den ouden Kerken-Leeraer Gregorius Nazianzener zelf den gekruysten CHRISTUS tot stoffe van een Grieksch Treur-Spel had gebruykt, en Hugo de Groot syn voorbeeld in het Latyn gevolgt, die ook synen Joseph ten Tooneel voerde; dat Buchanan Treur-Spelen van Jephta en Joannes den Dooper had naergelaeten; dat zelf Theodoor Beza, Calvyn’s Amptgenoot, een Treur-Spel van Abrahams Offerande had gedicht; den Raeds-heer van den Honert de Treur-Spelen van Moyses den Tafel-breker en Thamar; en Daniël Heinsius de Kinder-moord van Herodes; dat ook Blondel, dien geleerden Theologant onder de Gereformeerde, namaels Professor der Kerkelyke Historien t’Amsterdam, met alle de Predikanten van het Synode te Chastres in Languedocq, in het Schouw-perk het Spel der Latynsche Schoolieren kwam zien en hooren.”

    Als hy die Leeraers had hun tonge wat geslepen,
Heeft hy hun wederom by d’ooren fel genepen,
[p. 64]
T’wyl hy den Uytvaerd van Orpheus gaf aen ’t licht,
(1420) En Pan’s Stryd met Apoll’, dat boertig was gedicht;
Maer als syn Lucifer was van ’t Tooneel gebannen,
Tot schaê van ’t Wees-huys, en nood-lydende oude Mannen;
Het geen tot hun’er baet en voordeel was gestigt:
Bragt hy dan opgepronkt het Treur-Spel aen het licht
(1425) Van Salmonius, om de schaede te vergoeden
Van ’t Weezen-huys, en al haer arme te behoeden,
Dat om syn zin-rykheyd wierd g’eert, geroemt en g’agt.
    Dan heeft hy vol van Konst, een Werk aen ’t licht gebragt,
Genaemt d’Harp-zangen van den Kroon-Propheet, in dichten
(1430) Op veelerleye maet, na order, wet en pligten
Der noyt-volloofde Konst der agb’re Poësie,
Die aen den mensch toebrengt een troostende artzenye:
’t Geen hy met eer-bewys, en zoetstreelende reden,
Heeft opgedragen aen de Koningin van Zweden,
(1435) Die hem een Keten en Medaille heeft gejond
Van goud, waer op het Beeld des Zweedschen Koning stond.
    Daer naer begaf hy zig op reys naer Denemerken,
Om daer den slegten staet syns Zone te bewerken,
Die daer veel schulden had; maer redde hem uyt den nood,
(1440) Of hy wierd van syn goed, en van syn eere ontbloot.
Als hy t’huys gekomen was, vraegden hem syn beste Vrienden, of hy het by de Deenen al moede was?
Hy zeyde hun, dat hy dikwils dagte:
                ô Godt! wilt my verlossen
                Van deze Deensche Ossen.
[p. 65]
Schoon hy naerdien den lof heeft van hun Vorst geschreven,
Als hy ’t Parnas aen ’t Belt heeft aen het licht gegeven,
(1445) ’t Geen in syn Poësie verdeelt is, en met smaek
Van veel gelezen om de nutheyd en vermaek.
    Clio, wat zal dien Man nog lyden en verdraegen,
Eer dat Atroop toesluyt den kring van syne dagen?
Die ruym zeventig jaer syn eer’ beveyligt had,
(1450) En weeldig heeft geleeft met ’t geen dat hy bezat:
Die staet nu op de kim van in ’t gebrek te vallen,
T’wyl hy geteekent heeft de schulden te betaelen
Van synen Zoon, die als een ongeteugelt peerd
In ’t wilde liep, en al syn middels had verteert;
(1455) Die hy heeft met bedwang nae d’Indiën doen vaeren,
Daer hy gestorven is in ’t bloeyen van syn jaeren;
Waer op zy zey: ” Myn Vriend, dien goeden Man herstelt
,, De schulden van syn Zoon, voor wie hy heeft getelt
,, Veertig duyst guldens, die syn stand zoo deed verhind’ren,
(1460) ,, Dat hy gedwongen wierd syn Dogters goed te mind’ren,
,, Die by hem woont, en die met alle neerstigheyd
,, Hem gade slaet, en ook de zorg syns huys beleyd;
,, Die hem tot hulpe en troost strekt in syn hooge jaeren;
,, En schoon ’t geval hem dreygt met armoê te bezwaeren,
(1465) ,, Of dat hy lyden moet den alderstrengsten nood,
,, Syn edelaerdigheyd en heuschheyd is zoo groot,
,, Dat hy veel liever als syn besten Vriend te klaegen,
,, Syn armoê en gebrek gewillig wilt verdraegen;
[p. 66]
,, Indien dien Onderling (versteken van ’t geluk)
(1470) ,, Syn tyd moet sluyten in noodwendigheyd en druk,
,, Dit za; syn levens-draed, eylaes! te kort afsnyden:
,, Hy die zoo menigmael in vroege en laete tyden
,, Gezongen heeft den lof van groot en kleen van Staet,
,, Van Koning, Prins en Graef, vind nu geen Mecenaet,
(1475) ,, Die hem om syne Konst van Dicht of Rym-gezangen,
,, In syn bescherminge of syn gunste wilt ontfangen,
,, Of wel hem stellen in een kommerloozen staet,
,, Beveyligt voor ’t gebrek, dat brouwt veel kwaeden raed:
,, Gelyk den Roomschen Vorst Augustus deed voor dezen,
(1480) ,, Die Flacchus en Virgil’ heeft zoo veel eer’ bewezen,
,, Dat hy hun voor syn Zoons aennam, en jonst op jonst
,, Hun gaf, om d’oeffening der agtb’re Dichters-Konst;
,, Hy mag de Luk-Godin met reuk-off’randen streelen,
,, Als zy haer rad omdraeyt, om gaeven uyt te deelen,
(1485) ,, Dat hy haer gunsteling mag worden tot den dag,
,, Als hy het tydelyk voor ’t eeuwig wiss’len mag.”
    Zoo haest zy zweeg, zag ik dien Man om syne waerde
Van synen ouderdom, die hy met deugden paerde,
Verheerlykt met een Ampt, door ’t toedoen en beleyd
(1490) Van Jan de Wolf syn Neef, die uyt medoogentheyd
De Vrouw van Vlooswyk heeft beweegt hem dit te geven;
Hy wierd dan in den Bank van Leeninge verheven
Tot het Boekhouderschap, waer door hy was bevryd
Van armoê en gebrek het ov’rig van syn tyd;
[p. 67]
(1495) Maer hy vond zig verpligt syn Konst-penn’ te bedwingen,
(Die toen gewoon was op de hoogsten trant te zingen)
Tot het beschryven van den Leen-Boek in den Bank;
Dit was voor hem, eylaes! een pynelyken dwank,
Dat hy daer stiptelyk volbrengen moest die pligten,
(1500) Nogtans hy liet niet nae van dagelyks te dichten,
En te verzuymen dat hem daer was opgeleyd:
De Heeren van den Bank, die syne onagtzaemheyd,
En syn misnoeging in die Ampts-bediening zagen,
Die hebben hem van dit zoo lastig jok ontslagen,
(1505) En gaven jaerelyks hem syne wedde, of ’t geld,
Dat hem voor synen dienst en loon was vast gestelt.
    Als hy het tweede jaer was in den Bank gezeten,
Heeft hy syn Dank-pligt aen Mevrouw Vlooswyk gekweten,
T’wyl hy syn Jephta’s -Spel, dat hy dan bragt aen ’t licht,
(1510) Haer opgedraegen heeft, dat geestryk was gedicht,
En met een trotsche styl hoogdraevende geschreven,
Waer in men duyd’lyk ziet, hoe Jephta wierd verheven
Tot Veldheer, Landsvoogd, en den Rechter der Hebreen,
Die tegen d’Amonniers ten oorlog moeste treên,
(1515) En Godt beloofde, indien dat hy syn volk zou zeg’nen,
Dat hy hem off’ren zou, die hem eerst kwam bejeg’nen;
Hoe dat hy Amons Heyr deed snev’len in hun bloed;
En naer den Zegen-prael hem eerst kwam te gemoed
[p. 68]
Syn een’ge Dogter, die hy moest ten offer geven.
    (1520) Hy heeft ook in den Bank, in Neêrduytsch Dicht geschreven
De Werken van Virgil’, die hy bragt aen het licht;
En derthien Treur-Spelen, na Tooneels wet en pligt
Gevormt, en na zwier heel konsteryk geslepen,
Schoon hy daer door syn dienst was van den tyd benepen.
    (1525) Koning Oedipus uyt Sofokles Werk vertaelt,
Wiens Treur-geval dat hy heeft konstig afgemaelt;
Syn Davids ballingschap, en David die herstelt wierd;
Syn Samsons heyl’ge vraek, die nae den eysch vergeld wierd;
Adonias, of wel door Kroon-zugt neêr-gedrukt;
(1530) De Batavische Broêrs, hun vryheyd onderdrukt;
Syn Phaëton, die door den blixem moeste sneven;
Syn Adam, die, eylaes! in ballingschap moest leven;
En syn Iphigenie in Tauren, net vertaelt
Uyt Euripides, en dan zwierig afgemaelt;
(1535) Zimgchin, of ondergang der heerschende Chineesen;
Syn Noach, die verbeeld Gods vraek ten top gerezen,
Toen hy heel ’t aerdryk door ’t water heeft vernielt,
En buyten Noach’s Stam heel ’t menschdom wierd ontzielt;
[p. 69]
De Broers van Thebe, een Spel kort en beknopt geschreven,
(1540) En ook syn Hercules heeft hy aen ’t licht gegeven,
Toen hy ontslagen was van ’t Lombaerds-werk, dat hy
Ruym thien jaer had bedient, doormengt met Poësy,
En dan reeds had geleeft zeventig en elf jaeren.
    Dien Treur-Spel-Zanger wist syn harpe zoo te snaeren
(1545) Na maet, na eysch, na wet en schikking van Tooneel,
Dat hem, zoo ’t scheen, die Konst gevallen was ten deel,
Om dat hy daer in had veel lust en vernoeginge;
Maer t’wyl hy veeltyds zag door schendige hekelinge,
Syn Schouwburg-Spelen op het vinnigste aengerand,
(1550) Versteken van ’t Tooneel, en spytig aengekant,
Verliet hy die om op een hooger trant te zingen;
Dewyl hy dan aen ’t licht gaf de Bespiegelingen
Van Godt en Godsdienst; en hy schreef den Boet-gezant,
En d’Heerlykheyd der Kerk, op een verheven trant;
(1555) Dry Boeken vol van Konst, die door hun nutte leering,
Den mensch aenspooren tot een heylige bekeering,
Hoe men het waer Geloof moet stellen in het werk,
En d’eenheyd vooren staen der Catholyke Kerk;
Dog schoon hy wierd beschimpt van dwael-zieke ongodisten,
(1560) Hy liet die zonder vrugt het Roomsch Geloof betwisten,
[p. 70]
En bragt dan eyndeling d’Herschepping aen het licht
Van Nazo, zwierig en hoogdraevende gedicht:
Een Werk dat vol is van ’s mensch beurt-verwisselingen,
Die men bespiegelt door gedaents-veranderingen,
(1565) Waer voor dat hy verkreeg onsterffelyken rom,
T’wyl hy dit Werk uytgaf in zulk een ouderdom.
    Naerdien bragt hy aen ’t licht verscheyde kleyne Dichten,
Dat vrugteloos zou zyn de stoffe hier te verrigten,
Om dat die staen in ’t Werk, genaemt syn Poësy.
(1570) Hy stelde nog syn magt en al syn kragten by,
Die hem door ouderdom begonsten te begeven,
Toen hy voor ’t alderlaest een Trouw-dicht heeft geschreven
Van Sybrant Flines, en syn deugdzaeme Egt-genoot,
Vrouw Agnes Blok, waer mê dat hy zig besloot,
(1575) (Naer dat hy tachentig en zeven jaer geleeft had,
En ruym zeventig jaer de Dicht-konst na-gestreeft had)
Die Konst te laeten, om dat hem dan wierd geraên
Van d’Heélmeesters, dat dit syn zwakheyd meer zou schaên.
    Clio,nu zie ik dat den tyd is onbestendig,
(1580) Want ziet ons Keulsche Zwaen word kragt’loos en ellendig,
[p. 71]
Die eenen Hert, zoo ’t scheen, in snelheyd overtrof,
Die als een Nagtegal zong op verheven stof,
Die door syn Zang, zoo ’t scheen, Vorst Pluto kon bewegen,
En den God Jupiter syn blixem-vuer hield tegen;
(1585) Ja die Atroop, zoo ’t scheen, beweegt heeft door gedicht,
Dat hy op hem weêrhiel syn alvernielbaer schigt:
Die word nu zwak van gang, ik zie syn leden beven,
Zelf by het vuer, daer hy by-nae zit heel versteven;
Syn g’heugenis begint allengskens te vergaen,
(1590) Dat hy heel dikwils in syn reden stil blyft staen:
Ik zag Antonides, den Schilder Flips, de Koning,
Brant, Leeuwen, en ook Plemp, veelmaels in syne wooning
Hem gaen bezoeken, die hy vriendschap heeft betoont,
En in het scheyden gaf een hand-druk en Godt-loont.
    (1595) Toen hy het laeste jaer syns levens-loop intrede,
Deed’ hy hem zwak van lyf, nog voeren met een slede
Nae twee Burgmeesters van de Stad van Amsterdam,
Daer hy voor syn Zoons-Zoon tot hun syn toevlugt nam,
Om een Bediening voor syn onderhoud te vraegen,
(1600) Die hem met kleen gewin moest armlyk ontdragen:
Waer op den goeden Man geen ander troost verwon,
Als goede woorden, dat hem weynig helpen kon;
Syn dagen waeren dan by-nae als rook verschoven,
Dewyl syn levens-tors allengs begonst te dooven,
(1605) En dat aen hem ontbrak de vuerigheyd en kragt
Van ’t voesterende zap, dat hem voorheên toebragt
De sterkte aen lyf en leên, en warmte na orden;
Nu is hy oud en styf, en magteloos geworden,
[p. 72]
Dog zonder overval van ziekte of zwaerigheyd,
(1610) Waer op hy aen een Vriend heel boertig heeft gezeyd:
Myn lichaem dat begint door koude te verstyven,
Men mag dit Graf-schrift op myn zerk-steen laeten schryven.
                Hier leyd VONDEL zonder rouw,
                Hy is gestorven van de kouw.
    (1615) Dit was den laesen snik van syne Poësie,
Die aen hem menigmael tot troost, tot artzenye
En vreugden heeft verstrekt, in rampspoed of in lyden.
    Clio, my dunkt ik zie hem met Atrophos stryden,
Om hem t’ontvlugten in den alderlaesten nood;
(1620) Maer neen, ’t is mis, ik hoor hem roepen nae de dood,
Waer van hy in syn jeugd ongeerne hoorde spreken:
Want als hy synen Neef zag in de dood-kist steken,
Zeyd hy. Wat is de dood? Een lelyk spook; daer leyd
Dien schoonen Jongeling, voor de verrottendheyd.
(1625) Maer als men zeyd, hebt gy geen zin in ’t eeuwig leven?
Zeyd Ja, myn lust die word daer vuerig toegedreven,
Maer ’k wilde wel dat ik als Elias voorheên
Daer steeds nae vaeren mogt; dus tuygde hy door syn reên,
Dat hy in syne jeugd een afschrik had van sterven;
(1630) Nu bid en smeekt hy om dit nood-lot te verwerven:
Want, zeyd hy, ’t is vergeefs, dat ik nog langer tragt
Nae Elias, die ik zoo lange hebbe verwagt,
Hy komt dog niet, ik moet den weg des vleesch intreden.
    ô Gryzen Ouderling! uw’ stamelende reden
(1635) Met uwen veegen mond, zoo onbeschroomt gezeyd,
Die dringen door myn ziel, om uw’ kloekmoedigheyd,
[p. 73]
Die gy betoont; my dunkt, dat gy met d’armen open,
Atrophos zonder schrik gaet te gemoete loopen,
Schoon al wat roert op d’aerd’, of leven heeft ontfaen,
(1640) De strenge wet des doods met vrees zal ondergaen;
Maer als ik, goeden Man, rypzínniglyk bemerken
In heel uw levens-loop, uw handelinge en werken,
Ik vinde die bezielt met ’t waere licht der reên,
Gegrondvest op de deugd en wel-geschikte zeên,
(1645) En vol aenbidding van het eeuwig Opper-Wezen:
Zoo dat men duydelyk uyt uw bedryf kan lezen,
Dat gy geduerig smaekt een wel-vernoegd gewis,
Dat in den laesten stryd een schild of borst-zweêr is,
Om alle vreeze en schrik der stervende af te weeren,
(1650) En om het Hemelsch meer als ’t aerdsche te begeeren;
Ik leze in U die spreuk, die Bassus heeft gezeyd:
Dat aen den-boozen strekt de dood tot bitterheyd,
Tot angst, benauwtheyd, en tot ziddering der leden;
En aen den goeden tot genoegte en zoetigheden,
(1655) Om dat hy voor syn deugd verlangt om loon t’ontfaen,
En dat den kwaeden vreest voor straf van syn misdaên.
    Dog grooten Ieveraer van Dicht en Rym-gezangen,
Konde ik uw dagen nog tot honderd jaer verlangen,
Ik stelde myne magt en al myn kragten by,
(1660) Om U te volgen in de Konst van Poësy,
En ook uw heylig spoor van deugd en goede zeden,
Om zoo door deugd en eer’ den Zang-berg op te treden;
Maer ’t is vergeefs gesmeekt, uw levens-zon die duykt.
    Clio, zie hoe dat hy syn stervende oogen luykt,
[p. 74]
(1665) Hy agt geen wereld meer, of ydele belangen,
Hy heeft syn Schepper in syn hert en ziele ontfangen,
Met wie hy zig vereent door een onbreekbaer band,
En door wiens heylig vuer hy nog gestaedig brand.
    ô Maegd! let op, hy sterft! dog zonder ’t minste teeken,
(1670) Als dat ik syn gelaet en wangen zien verbleeken,
My dunkt hy is den weg van alle vleesch gegaen;
Zy trede toe, en zey: ” Het is met hem gedaen,
,, Syn geest die is alree uyt ’t doode-ryf verschoven,
,, Om in den Hemel (zoo ’k hoop’) syn Godt te loven,
[p. 75]
(1675) ,, En daer eeuw uyt eeuw in te smaeken voor syn deugd,
,, Met het Dry-voudig-Een, de stoorelooze vreugd.”
    ô Dicht-konst God Apoll’! verlaet de vroylykheden
Van uwe citer, veêl en luyt, en daelt beneden,
Want VONDEL uwen Zoon, dien grooten Letter-Held,
(1680) Die ligt nu door de dood, eylaes! ter neêr geveld:
Die op uwe harpe of lier, of zoet gespel van snaeren,
Syn Rym-gezangen wist zoo streelende te paeren,
Dat die de Goden zelf heeft aengespoort tot vreugd;
Die een beminder was van liefde, trouwe en deugd,
(1685) Wiens heerlykheyd, wiens roem, en noyt-vol-loofde naeme,
Alom verbreyd word door de snel-gewiekte Faeme,
Aen al wie Konst betreft, of leert, of wysheyd heeft;
Die alle Dichters in die Konst heeft voorgestreeft,
En hun voor erfdeel liet veel nutte en schoone Lessen:
(1690) Komt en beweent dien Man, plukt voor hem Lyk cypressen,
Die gy eerst aen ’t bestier van Pindus Maegden gaf,
Volgt nu syn dood-ryf met rouw tot aen het graf;
Hy zal niet meer uw lof op hooge toonen zetten,
En die door ’t oost, zuyd, west en ’t noorden doen trompetten,
(1695) Het is met hem gedaen, syn lampe is uytgedooft,
En synen leef-draed is ten eynde heel afgeslooft.
[p. 76]
Zoo haest den derden dag verdreef de narre-schimmen,
En Phoebus flauw en bleek rees boven d’aerdsche kimmen,
Zag ik elk in het werk, om onzen Konstenaer
(1700) Te stellen na gewoonte op een verheven baer’,
Waer dat ik hoorde ’t volk met rouw syn dood beklaegen;
En eyndelyk zag ik syn Lyk nae d’aerde draegen
Door veerthien Dichters of Poëten, naegetreên
Van Eêldom, Konst-minnaers, en Borgers groot en kleen,
(1705) En naer de dienst-pleging der Roomsche Kerke-wetten,
Zag ik syn doode-ryf in eene graf-stê zetten
In Sint’ Cath’ryne Kerk, daer ook begraeven zyn
Barlaeus, Drossaert, Hooft, Mostert en Victoryn,
De Baeke en Plemp, met wie dat hy veelmaels verkeerde,
(1710) En hun als Vader van veel Wetenschappen eerde.
Nu is syn Lichaem nae haer eersten niet gegaen,
En ’k hope dat syn Ziel heeft d’eeuw’ge ruste ontfaen.
[p. 77]
Clio, zoo weeft den tyd den draed af van ’s mensch leven,
Dat hy, ’t zy vroeg of laet, moet voor syn wetten sneven,
(1715) En dompelt menig mensch (als hy van ’t leven scheyd)
Voor eeuwig in den vloed van de vergetentheyd.
ô Alverslinsbaer tyd! schoon dat gy met uw seyzen
JOOS VONDEL maeyde, en deed nae ’t ryk der schimmen reyzen,
Gy waert dog onbekwaem syn deugde-daên en lof
(1720) Heel te verduyst’ren, of te bryzelen tot stof,
[p. 78]
Dat door een fellen wind ligt word verstroyt van d’aerde:
Want syn grootdaedigheyd, syn agting, eere en waerde
Is aen d’onsterflykheyd schuld-pligtig toegewyd.
    ô Maegd! die hem ten trots der alvernielb’ren tyd,
(1725) Geplaetst hebt op het Boek der hoog-geleerde Mannen,
Ik bidde U vriendelyk, wilt al uw kragt inspannen,
Om hem te plaetzen in Apollo’s gulde Zael,
Heel konst-ryk afgemaelt uyt marmer of metael,
Om hem eeuw uyt eeuw in voor schending te bewaeren.
    (1730) Clio, my dunkt ik hoor’ een zoet gespel van snaeren,
Dat my verlust, t’wyl ik U deze smeeking doen,
Is het Herders-rey, die in het jeugdig groen
Op d’harpe, luyt, of lier een Bruylofts-lied opzingen,
T’wyl dat hun schaepjens t’zaem al huppelen en springen,
(1735) Langs beemde of water-stroom hun graege maeg verzaên;
Maer neen, t’wyl ik ginst zien een konstb’ren Tempel staen,
Rond-om heel net beplant met fyne lauwer-boomen,
Van waer ik fluks tot my dit zagt geluyd hoor’ komen:
” Uw smeeking, lieven Vriend, is reeds na eysch voldaen,
(1740) ,, Laet ons eerbiedig in Apollo’s Tempel gaen,
,, Daer zy d’Inwyding van syn Stand-beeld pragtig vieren,
,, Treed toe, ziet daer syn Beeld bekranst met lauwerieren
,, En plegtigheyd gestelt op d’eerste plaets of rang
,, Der Vlaemsche Dichters, om syn Rym-konst en gezang,
(1745) ,, Verheerlykt met den naem van Phoenix der Poëten;
,, Ziet daer de bleeke nyd, haer borst vol slange beten,
,, Geboeyt onder syn voet, die deze spreuk uytbraekt:
,, Ik hebbe vrugteloos syn lofbaer-daên gelaekt,
[p. 79]
,, Ach! konde ik nog syn eer’ door lastering besmeuren,
(1750) ,, Ik zou dit doen, maer ’k moet myn eygen smaed betreuren;
,, T’wyl hy hier in dees Zael met luyster, eer’ en rom,
,, Voor eeuwig is gestelt van heel het Godendom
,, Op, d’alderhoogste plaets der Vlaemsche Letter-helden,
,, Wiens lof ik tot myn spyt, de Faeme al-om hoor’ melden.”
    (1755) Clio, nu is myn wensch na wille en eysch voldaen,
Dat ik dien Man zien in Apollo’s Tempel staen,
Na order van syn deugd en syn zin-ryke daeden,
En dat nog tyd nog nyd, of laek-zugt hem kan schaeden;
Ik danke U heusschelyk, dat gy my hebt getoont
(1760) Syn levens-wyze, en hoe dat hy hier staet bekroont
Voor syn Gedigten en syn zin-ryke Gezangen.
Hy heeft, zoo ik verhoop, ook ’s Hemels-Kroon ontfangen.

EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 257 Medea er staat: Media
vs. 750 vinnig er staat: vinning
vs, 817 Lyk-offer wierd van Maegdenburg: wierd behoort niet tot de titel, maar staat cursief in de tekst
vs. 257 Medea er staat: Media
vs. 750 vinnig er staat: vinning
vs. 817 Lyk-offer wierd van Maegdenburg : Het woord wierd, dat niet tot de titel behoort, staat ook cursief in de tekst.