[CH1633:001]
PROBLEMA. EX HISPANIS
Quaeritur efferri manibus si debeat Orbis
Machina, quot corbes impleat omnis humus?
Si corbem facias, respondet tota Mathesis,
Dimidium terrae qui ferat, ajo duos.
4. Ian.
[CH1633:002]
EDICTUM UNDE VI
Exutus hinc et inde grandibus bonis
Praetoris exspes Irus implorat manum.
Hic Unde vi promittit interdicere.
At alget ille et esurit: quid Unde vi?
(5) Quin unde vivat, Praetor, hoc praestes rogat.
4. Ian.
[CH1633:003]
(DISCRIMEN NAVIGANTIS ET SUB TONSORE SEDENTIS)
Ille mari vehitur, huic stricta novacula supra est,
Et dubitet quo quis mavelit esse loco?
Ille tribus digitis a letho distat, hic uno,
Hic hominis dextrae subjacet, ille Dei.
4. Ian.
[CH1633:004]
IN AULAM
Aulicus aulaei paries velatur amictu:
Si quis inest aulae candor, ubique latet.
4. Ian.
[CH1633:005]
AD AMANTES VIRGINIS ET VIDUAE
Hem pueri, quam diverso candetis amore!
Angustae Corydon, Titijre tu patulae.
[CH1633:006]
IN EFFIGIEM REGIS SUECIAE
Coelum aliquis coelo, stellas expressit et ignem,
Primus hic armati fulminis effigiem.
Ian.
[CH1633:007]
AD IULIAM
Quid fugis os ori, quid figere labra labello?
Iulia, ad-orari si patiare, Dea es.
Ian.
[CH1633:008]
DE AMICIS PERPETUO COAMBULANTIBUS
Copula amicorum nunquam divisa vagatur:
Hanc individuum dixeris esse vagum.
Ian.
[CH1633:009]
AD SEPULCHRUM REGIS SUECIAE
De Terrae motu posthac male quaeritur; illam
Gustavi cinerum, cum tremit, umbra quatit.
Ian.
[CH1633:010]
(IN LYRICUM MALE EXCEPTUM)
â
Chrijsidis ante fores extinctâ cum face moestum
Occinuit pluvio sub Iove Gallus epos;
Cum per adoratas ingratâ sorte fenestras
Obruit innocuam saxea grando Lyram.
(5) Galle, quid exardes? movisti saxa canendo,
Par tua, par Orpheî gloria et Amphionis.
21. Ian.
[CH1633:011]
IN HORTUM SUBURBANUM PH. DOUBLETIJ REIP. HAGANAE A
SECRETIS
Qui de Doubletia, proclivi vespere, villa
Naribus, ore, oculo pastus, et aure redis,
Quaero, suburbani mage te nitor, hospes, agelli
Cepit, an urbani cum sale candor Heri?
(5) Ambigis: et quam par, inquis, lactuca labello est,
Quam bene quam culto cultus agellus hero!
26. Ian.
[CH1633:012]
AD AMICUM, CUM CORREPTAE IN EPIGRAMMATE SYLLABAE
LONGAE ERROREM EXCUSARET
Candidulas ad amicum ab amico pectore voces
Nec pede, nec librâ pensito, nec numeris.
Pondus in affectu est: sciolos incuria verbi
Vexet, et e longâ litera facta brevis.
(5) Tu tamen, ut subeas aliquid pro crimine poenae,
Iam, rogo, succedat Littera longa brevi.
[CH1633:013]
AD EUNDEM
Nihil est iniqui: quantitate lapsus es,
Et quantitate postulo plecti velis.
29. Ian.
[CH1633:014]
IN IACOBI GHEINIJ EFFIGIEM PLANE DISSIMILEM. SCOMMATA
Talis Gheiniadae facies si forte fuisset,
Talis Gheiniadae prorsus imago foret.
[CH1633:015]
(ALIUD)
Haereditatis patriae probus Pictor
Invidit assem Gheinio, creavitque,
Quem recreet semisse posthumum fratrem.
[CH1633:016]
(ALIUD).
Quos oculos, cuius video sub imagine frontem?
Desine, spectator, quaerere, non memini.
[CH1633:017]
(ALIUD)
Gutta magis guttae similis fortasse reperta est,
Tam similis guttae non, puto, gutta fuit.
[CH1633:018]
(ALIUD)
Geiniadem tabulamque inter discriminis hanc est
Fabula quantillum distat ab historia.
[CH1633:019]
(ALIUD)
Tantum tabella est, si tabella quae bella est,
At haec, tabella bella, bella fabella est.
[CH1633:020]
(ALIUD)
Cuius hic est vultus, tabulam si jure peculj
Quisque suam possit dicere, nemo sui?
18. Feb.
[CH1633:021]
(ALIUD)
Rembrantis est manus ista, Gheinij vultus;
Mirare, lector, et iste Gheinius non est.
Eod. die.
[CH1633:022]
AD POSTHUMUM, DE PICTORE MEDICUM
Olim quem toties errasti prostitit error;
Quem mox errabis, Postume, terra teget.
18. Feb.
[CH1633:023]
Si nigra scribuntur vaccinia, nigra leguntur,
Alba eadem si quis scripserit, alba leget.
23. Feb.
[CH1633:024]
IN EFFIGIEM MAGNI IANITORIS REGIS ANGLIAE MANU I. LIVIJ
Monstrum horrendum, informe, ingens cui lumen ademptum
Si foret, Anglorum jam Polyphemus erit.
24. Feb.
[CH1633:025]
IN PAULLUM
Timet venena Paulus, et nummis tribus,
Tribus, non hebdomalibus, sed menstruis
Qui salviâ se salvet assumit coquum:
Paulum venena non necabunt, sed fames.
27. Feb.
[CH1633:026]
AD P. DOUBLETIUM, CUM PRIMAM IN PARUM PRODUXISSET
Syluestrem tenui musam meditatus avenâ
Nuper, ut in tenuem correpta est, longa parentum
Ordine, longa gravi, claris natalibus, ortu
Sijllaba; Grammaticae tandem sua damna rependis
(5) Scilicet, et tenuis fortunae, stirpis egenae,
Progeniem, non grande, parum, large producis.
Mirer an invideam? invideo, dulcissime rerum,
Invideo, ut video quantum tibi compede laxâ
Libertas, quae sera, tamen respexit inertem,
(10) Ludere quae velles calamo permisit agresti.
Hag. Cal. (1) Mart.
[CH1633:027]
R. HONERDO VIRO SUMMO C. HUGENIUS S.
Faecundos calices, qui me fecere disertum,
Cum gravis ad Lances causa tuenda fuit,
Cum tres Lucanum socij fecere Poetam,
Quartus in historiâ jussit habere locum,
(5) Faecundos, Honerde, probo: facundia vino
Cocta, parum, nî me fallo, coacta fuit.
At causâ certante tamen certavimus, et jus,
Scilicet, et fas in partibus omne stetit.
Nam quis ego de re dubia contendere tecum
(10) Sobrius, aut Baccho quis praeeunte velim?
Sobrius hoc tandem et nullis ardentior uvis
Assero: Lucani sacra Camoena mihi est.
Sacra: nec offendo, quem vis invitus adorem,
Perspicuum laevi carmine Virgilium.
(15) Huic sua majestas constet, non constet, ametur,
Non placeat, sapiat denique, non sapiat,
Non veto, non turbo, non disputo: sed Lucano
Sic quoque sustineas mitior esse meo.
Hoc te causa deûm victrix, hoc victa Catonis,
(20) Hoc Magni manes, hoc pia Polla rogat;
Polla rogat, vati vates sociata marito,
Sarta sient veteris vincula conjugij;
Historicisque, offensa refert, si nata fuissem,
Nullo non Romae digna marita fui.
(25) Sed Romae quas non potui contemnere taedas
Unica Lucano Polla superba proco?
Contempsi; quis it inficias? et summa petivi:
Heroes animos nil mediocre movet.
Consulis uxor eram, nisi Caesaris ira fuisset,
(30) Et vivo virtus facta Nerone nocens:
Sed summi viduam celebravit Roma poetae;
Crevit ab invidia Caesaris ille favor.
Et stetit ambiguum, fuerit Pharsalia bello
Clarior, an tali perpetuata manu.
(35) Hoc liquet, ad seros scriptam superesse nepotes,
Pugnatam primâ displicuisse die.
Scriptae delicium studuit non perdere prudens
Roma, triumphatae non meminisse nefas.
Iam, scriptae pars Polla fui quotacumque: quis obstas
(40) Livor et in manes exspuis acre meos?
Tres sociâ Libros limâ purgavimus, autor
Unicus, autoris censor uterque fuit.
Caetera nec curas experta est cura secundas,
Nec nisi festino dente polita nitet.
(45) Et durat tamen; et certe nullius Homeri
Simia, de nullo ditior Enniade,
Stat pede nixa suo, et nativis fulgida pennis
Non timet ultrices inde vel inde feras.
Quâ nos cumque manu volvas, Pharsalia nostra est,
(50) Quodque placet, lector, debet amata sibi.
Lector, ama, quod amasse probant odia ipsa Tyrannos,
Ivit in invidiam cum furiatus amor,
Et primum, placuisse, nefas, superasse coaevos
Altera, portentum tertia culpa fuit.
(55) Quid moror? haec summa est: nihil invidisse Maroni
Saecla, Venusinae nil nocuisse Lijrae,
Quae, tot Apollinei cum ferrent aetheris astra,
Lucani solem non valuere mei.
Scilicet (hoc fas atque nefas andite) cupressum
(60) Quod ferit, arbusto parcere fulmen amat.
Talibus invasum propugnans Polla maritum
Nescio an in somnis adstitit, an vigili:
Adstitit; hoc de vate volo mihi credere vatem,
Exiguam tenuis posco poeta fidem:
(65) Et facies, Honerde, furens quid foemina posset
Vivaci candens edidit indicio:
Quin rugis aliquid visa est caperata minari
Quales turbandi credimus esse maris.
Tu quibus insultes agnoscito sobrius umbris,
(70) Et vel defunctae vivus ab ungue time.
Sin pugil illustrem decertabundus arenam
Poscis et armatâ cominus ire manu:
Adsto equidem, et quo vos umbratilis alea belli
Auferet, et quo sors diriget arma moror.
(75) Uteris arbitrio non spectatoris iniqui,
Intersum studio partis utrimque pari.
Ecce furens vacuo dudum Argentaria circo
Bella per Aemathios tota recenset agros,
Iamque impugnatae crudescit imagine pugnae,
(80) Et quo non placuit vincere Marte parat!
Carmina censurae primos experta maniplos
Hic acies, hic vis prima nocentis erunt:
Tu caesim punctimque feri; certaminis horror
Ingruit, historici quale Maronis amas,
(85) Cum per castra trucem volitans Laurentia Turnum
Lusit, et Aeneas quod foret, umbra fuit.
Hoc moneo, si forte breves accenderit iras
Incassum plagas quae feret aura tuas,
Cum tenuem, decepte pugil, sine viribus umbram
(90) Pro Polla toties non ferijsse gemes,
Bis fieri frustra nolis, aut aemula primis
Vltima in umbonem perdere tela meum.
Spectator sine telo, humeros imbellis inermes
Affero: pugnantes perdere suadet honos,
(95) Pacatos vetat et pudor et fas: impar Achillem
Dedecet, Honerdum dedecet impar agon.
Tum, quid agas? fugiam; fugiam velocius umbrâ
Quae patris Aeneae scandere visa ratem.
Quo fugiam vero? quo? si non simplice gyro,
(100) Si, cincto duplici Monte, latere licet?
29. Marty.
[CH1633:028]
ENTAMÉ POUR LE HENRY LE GRAND DE HOOFT 1633
C’est sur les bords de Syracuse
Parmi les sables estrangers,
Belle renaissante Arethuse,
Que t’admirent les passagers.
(5) A peine estiment ils ta source
Au prix de ta nouvelle coursse
Et du miracle sousterrain
Qui sur tes ondes revenues
Forme des rides plus menues
(10) Et un visage plus serein.
C’est l’Orient, le lict des heures,
Qui s’y esveillent chasque jour,
C’est le terroir des choses meures
Où le soleil faict tant la cour,
(15) A qui nous devons la naissance
Du caillou de valeur immense:
Mais c’est l’Europe et ses travaux,
Caillou de feu, feu de soubs terre,
Qui te produict d’aveq le verre
(20) Et nous faict veoir ce que tu vaux.
C’est le berceau de la vaillance,
C’est le climat craint et cherij,
C’est le parapet de la France
Qui a veu naistre son Henrij:
(25) Mais la senteur de ceste rose
Ne s’est point enclose ou esclose,
La France ne l’a sceu borner:
Quoij la France? l’Europe mesme,
Quoy l’Europe? le bord extreme
(30) Du monde l’a veu adorer.
Grande Majesté adorée
Plus que Majesté de çà bas,
Quoy que cherie et reverée
Parmi ce que tu possedas,
(35) Quoij que comblée dans ta France
De tout ce que l’obeïssance
Y doibt à tout ce qui est Roij,
Ta gloire a courru la fortune
Du plus abject de la commune,
(40) D’avoir le moins valu chez soij.
Quelque largesse de premices
Que tant de subjects immortels
Ayent immolé en sacrifices
A la gloire de tes autels,
(45) Dessus les autels de ta gloire
Quelque fameux chant de victoire
Tonte la France t’aijt chanté,
Encor le bruict de tes trophées
A plus esu ... d’Orphées
(50) Ou tu n’en a jamais planté.
L’oracle qui les fit tous taire,
La verité vestue en chair,
A prononcé, que dans sa terre
Tout grand prophete est le moins cher.
(55) Grand Moïse de tes armées,
Que ton bon droict a animées
Que ton bras droict a faict mouvoir,
Tu les as sainctement menées
Hors de la chaleur des journées
(60) Au frais abrij de ton pouvoir.
[CH1633:029]
AEN IOFF.w. TESSELSCHADE VISCHER, DRIJVENDE EEN’ SCHOONE
DOCHTER VAN Mr. PIETER VAN VEEN, IN SIJN LEVEN UYT-
NEMEND SCHILDER, TOT HET GEESTELICK LEVEN
Die ’tdaghwerck niet en kent van Veens geleerd gesmeer,
(Ghij kent het, rijcke Tesch van oor-deel en van ooghen)
Veracht’er ’tnachtwerck bij: Maer isser geen medooghen
Bij tuijghen van sijn’ deughd op ’tsmooren van sijn’ eer?
(5) Hij maelde’s noijt soo veel, men wenschte steeds om meer.
Dese’ is van ’tsoetst verdiep, van ’tlieffelixt verhoogen,
Van ’tlevendigst pinceel: Rolt ghij se wegh te droogen,
Te schimlen in een hoeck voor ongebruijckbaer le’er?
De wereld eischt copij van sulcken schoonen omtreck,
(10) Eischt enten van dien stamm, eischt stammen van dat ent.
Zijt ghij ’t alleen die lust en reden tegenrent,
En voert uw speelnoot mis? Lydt datmen u weerom treck’
En wuijv’ en wenck’ en roep’, Stae, Tesselschae, waer heen?
Wie sagh oijt vrucht off vreughd van ongesteken veen?
Opde Veluwe 28. Apr.
[CH1633:030]
VINCENTIO FABRICIO, POETAE ELEGANTISSIMO. AB EXERCITU
Qui me inter arma, Nordovix, novenarum
Mystes dearum, non novelle, non prisce,
Sed sic utrumque ut utrum sies parum constet,
Puer diserte, non puer, vir imberbis,
(5) Qui me inter arma non inermibus chartis
Sed de pharetrâ maximi Deûm telo,
Telo Merillae fulminum, gravi telo,
Ignotus ignotum feris et inuisum,
Mox invidendum, laureate Fabrici,
(10) Sed inter ulnas educantium, ad cunas
Et ante cunas laureate Fabrici,
En dexteram fidemque, si quid hoc tanti est,
En pectus imum et intimum; en amicorum
Esto meorum: per fidem hanc, per hanc dextram,
(15) Per Heinsium, commune nomen utrique,
Commune numen, crescet ille crescenti
Coaevus aevo, fixus, acer, aeternus,
Par ardor illi quem fovetis utrimque
Fabricius Merillae et illa Fabrici.
(20) En arte Coâ prorsus et Galenorum
Caeco apparatu, quo magis meus fias
Nihil necesse est: vixerit senex Cous,
Fac totus in te vixerit (quod ut cano
Fiat, mereris jam puer) quid exspectem,
(25) Nisi ut propinquis aeger a manu tantâ
Reddar, quod ipsa Clotho neverit vivam,
Et sim diu, qui nil quidem refert an sim?
At qui sepulto cespitum gravi mole,
Gravioribus negotiorum et armorum,
(30) Sin Patriae, nec Principi, sibi extincto,
Surdo, silenti, nescio Camaenarum,
Permessidos, Pindi, tui, sui, trunco,
Vitam remittis, et procul jubes, vivam,
Jubes loquar, audiam jubes, jubes cantem,
(35) Permessidem credam facis, facis Pindum
Colles cruentos, et sororibus divis
Quasi interesse, qui sororibus diris
Quacumque vertor, aut revertor, intersum:
Cuius Galeni, cujus e Deûm turba
(40) Potentiorum, tw’n me;n ijatreuovntwn,
Manumque opemque, magne Tiro, non vincis?
Me coecus error, me profunda caligo
Involuit aut mortale non facis factum,
Qui me inter arma Nordovix novenarum
(45) Mystes dearum, neminem, nihil, nutu
Novum creasti, nempe recreavisti.
Coeptum ad Rhinbergam, finitum Arnhemi. 3. Iul.
[CH1633:031]
AEN IOFF.w. TESSELSCHADE VISSCHER
Slaet Vondelen noch vijer, en vatt sijn vonck noch vonck,
En stelt hij noch wat vlams ter eewicheid te pronck,
En voert hy noch wat lichts ontrent Oranges wagen
Nu toppswaer van Laurier? off will hij ’t niet meer wagen,
(5) En rekent liever t’huijs sijn klare kool in d’ass,
Dan dat de nijd van tyd syn’ viericheit bebass’?
Geeft reden, Tesselscha, die d’eerste vriendschapp knoopte,
Daer ick den dichten duer versuereloos af hoopte,
Waerom onthout men mij het spel-werck, mij alleen,
(10) Dat anderen verheught en andere vertreên?
29. Iul. Hag.
[CH1633:032]
SUR LA VIE DE HENRI LE GRAND DE MONS.r HOOFT BAILLY DE
GOYLANT, DROSSART ET CHASTELLAIN DE MUYDEN
Tacite resveillé du sommeil de la bas
N’a changé de maintien, d’air, d’humeur, ni de plume:
Mesme vigueur le meut, mesme chaleur l’allume,
En mesme majesté, mesme pied, mesme pas.
(5) Desgouté seulement des foiblesses de Rome,
Du langage affadi an declin de l’Estat,
Il s’ose reprocher d’un parler bas et plat,
Et, quittant le fausset, entonner la voix d’homme;
La voix, les forts accents des peuples indomptez,
(10) Le langage pareil au courage d’Hollande:
C’est la force, dit il, que son Henri demande,
Quoy que ses vieulx Romains s’en tiennent affrontez.
Et tardez vous encor à fouïller ces Memoires,
Pour y estudier le plus grand de voz Roiz?
(15) Et ne suez vouz pas à comprendre, Françoiz,
Les beaux mots qu’a choisi le Prince des Histoires?
ult.° (30) Iul. Hag.
[CH1633:033]
IN HEINSY CAPACISSIMUM PULCHERRIMUMQUE
MUSAEUM NOVUM
Angustos egressa lares aeterna supellex
Heinsij in augustos amplior introijt.
Quid ni? foeta libris scriptum quae includeret Orbem
Pene capax Heinsj debuit esse domus.
(5) Quod nescire diu conata modestia, tandem
Scivit, et invito, laxius este mei,
Excidit, este viri, quorum stipatus in orbem
Agmine, nemo brevi latius orbe fuit. .
Quanta futura, putas, hospes, si quando futura est,
(10) Digna tot hospitibus, Hospite digna domus?
15. Aug. in Henmeriâ.
[CH1633:034]
DE VLOIJ
Slaet acht op dese vloij, en leert wat overleggen
Hoe slechten dingh het is dat ghij mij kont ontseggen,
Eerst sats’ en soogh op mij, nu sits, in uw en drenckt,
Soo is ons beider bloed in eene vlooij vermengt.
(5) Wel weet ghij dat dit feit geen’ sond en is te noemen.
Noch voor verlies of kreuck van maeghdom te verdoemen:
De vloij geniet nochtans, all eer sij hebb’ gevreen,
En, opgekoestert, swelt met beider bloed in een,
Och armen, en dit s’ meer dan ’t opsett van ons tween.
(10) Houdt, houdt, spaert in een vloij drij levens, ongescheiden,
Daer in wij schier ten echt verhecht zijn met ons beiden,
Iae meer als echt-verhecht: des’ vloij is Ghij en Ick,
Sij is het bruyloftbedd, en kerck van ons verstrick.
Spijt ouderen, spijt u, wij zijn bij een geschoten,
(15) En in een klooster-muer van levend Ghet gesloten.
Schoon dat ghij dan van ouds soo moord-vast zijt op mij,
En leert’er eighen-moord noch kerck-geweld niet bij,
Slaet niet van sond op sond, van eene moord op drij.
Foeij schielicke, foeij wreed’, hebt ghij u noch beraden
(20) Uw nagelen in bloed, onschuldigh bloed, te baden?
Waer is de misdaed in die ’t vloijken heeft begaen,
Als in den dropp alleen die ’t van u heeft gelaen?
Maer, siet, ghij roemt’s u noch, en seght ghij zijt als voren,
En vindt noch kracht in u, noch kracht in mij verloren;
25) Dat’s waer; en daerom leert hoe valschen vrees ghij vreest,
D’ eer die ghij in mijn’ arm soudt missen, is, op ’t meest,
Als,tleven dat ghij mist in,tsterven van dit beest.
18. et 19. Aug. in reditu Alcmariâ.
[CH1633:035]
GOEDE VRIJDAGH. RIJDENDE WESTWAERT
De Ziel des menschen zij gelijck een Hemel-boll,
Gods-diensticheit de geest daer door hij roer’ en roll’:
Soo wedervaert dien boll dat d’ander’ in haer’ weghen
Gestadigh wedervaert, dien ’tstrijdighe beweghen
(5) Van andre soo verruckt, soo slingert alle daegh
Dat schier haer eighen loop verloren loopt off traegh,
En nauwelix in ’tjaer ten einde werdt voltoghen.
Soo werdt de ziel van lust, soo werdt zij mis-bewoghen
Van besicheijts gesnorr, als waer ’t haer opper-tocht.
(10) Soo raeck ick desen dagh ten Westen wegh gebrocht,
Ten Westen averechts, dewijl ick in ’t vertrecken
Mijn’ eighen zielen-tocht ten Oosten aen voel recken.
Ten Oosten, daer van daegh een Sonn in ’trijsen daelt,
En dalende den dagh, dagh sonder eind, op haelt.
(15) Waer niet die Sonn aen ’tCruijs geresen en gevallen,
De sond’ hadd eewigh nacht behouden over allen:
Nochtans ’tverheught mij schier, dat verr van mijn gesicht
’Tgesicht gebleven zij van mij te swaren wicht:
Die Godes aenschijn siet, die ’tleven is, moet sterven,
(20) Wat sterven waer het, God het leven te sien derven?
Daer eijsde de natuer, Gods stedehouster, af,
Daer brack syn’ voetbanck voor, dat viel de sonn te straff;
En kost icf nagelen sien drijven door de handen
Die ’tNoord en ’tZuyder-punt bereicken, dat sij ’t spanden,
(25) En geven met een draeij elck hemel-rond sijn toon?
Kost ick vernedert sien ’tonendigh hoogh en schoon,
Vernedert onder ons; ons boven, ons beneden?
Kost ick het diere bloed sien storten, sien verkneden
Van stoff tot slijck? het bloed daer alle ziel in leeft,
(30) Tot sijn’ toe? kost ick ’t vleesch dat God gedragen heeft,
Gedraghen als sijn kleed, onternt sien en gereten?
En schrickt’ ick dat te sien, hoe dorst ick sien en weten
Hoe Sij te moede was, die deel hadd in dit doen,
En leverde met God de helft in ’s menschen soen?
(35) Maer, off all ’theiligh doen soo verr is van mijn’ oogen,
’Tstaet mijn’ gedachten bij, die ’tmijn’ gedencken tooghen,
Dat stadigh derwaert siet, gelijck ghij van dat Hout
Gestadigh, Heer, uw oogh, genadigh op mij houdt.
Nu keer ick u den ruggh, maer ’t is om geesselingen;
(40) Tot dat genad’ uw hand en geessel sal bedwingen.
O straft, en lydt dat ick uw’r gramschapp waerdigh zij;
Brandt mij ’tverroesten uyt, en recht het scheef in mij,
In mij uw beeld herschept tot dat ghij ’t soo ghij ’tkenden,
In mij herkent: en dan sal ick u ’t aensicht wenden.
Boxtelae in castris ult. (31) Augusti.
[CH1633:036]
VROUWEN STANTVASTICHEIT
Nu dat den heelen dagh uw hert geweest is mijn;
Als ’tmerghen over is, wat meent ghij dan te seggen?
Een’ oude-niewe trouw mijn’ ouder voor te leggen?
Off seggen dat wij ’tvolck van gistren niet en zijn?
(5) Off dat den eed uyt vrees van Liefdes wraeck gesworen
Altoos versweerbaer is? Off sal ick moeten hooren
Dat, even als de dood den echten band ondoet,
Verbinteniss van Minn, (de schaduw van die knoopen)
Ter schaduw van de dood, tot slapens toe, kan knoopen,
(10) Maer langer niet en bindt? of dat ghij uw gemoed
Ontlasten moet van trouw, met ontrouw uyt te houwen
Die voorgenomen was? Maen-suchtighst’ aller vrouwen,
Geboren wispeltuer, all dat versierde waer
Kond’ ick verbysteren, en all dat ydel praten
(15) Bestryden en verslaen: Maer wil’t ’er nu by laten,
Om of ick merghen oock van uw gevoelen waer.
Inter Sylv. Duc. et Boxtelam in curru. 1e. Sept.
[CH1633:037]
DAGHERAED
’Tis waer, de dagh is op; wat isser aen bedreven?
Wilt ghij daer oock om op, en ’tbedd en mij begeven?
Wat hebben wij alleen om ’s lichts will op te staen,
Die om den doncker niet te bedd en zijn gegaen?
(5) De Minn, die ons in spijt des duijsters hier vergaerde,
Behoorden ons, spijt licht, te houden daers’ ons paerde.
Het licht en heeft geen’ tongh, ’ten is maer Oogh, en stomm,
En of’t all rond om sprack gelijck het spiedt rondom,
All dat het hier van mij voor ’t arghste konde seggen
(10) Waer, dat ick, wel geleght, geern wilde blyven leggen,
En dat ick soo mijn hert en soo mijn eertjen acht
Dat ick hem niet verlaet die beid’ heeft in sijn macht.
Is ’tbesicheit alleen die u verbiedt te toeven?
Oh, dat’s het snoodste zeer datm’ in de Minn kan proeven.
(15) Een leelick, een beroydt, een valsch mensch lijdt de Minn,
Den besighen alleen en laet sij nerghens in.
Wie besicheid en Minn will teffens doen gedijen,
Doet even soo veel quaeds als echte luij die vrijen.
Boxtel. in castris Cal. (1) Sept.
0 Uyt het Engelsch van Dr. Donne in marg.
[CH1633:038]
TOOVERIJ DOOR SCHILDERIJ
Ick houw mijn oogh op ’t uw, en sie daer in verbranden
Mijn’ arme schilderij: en sie wat leegher aen
Mijn arme schilderij verdrincken in een’ traen.
Wat had ghij middels nu van quaed-doen in de handen,
(5) Soo ghij de swarte konst van ’t toover-dooden wist,
Door beelden eens gemaelt en wed’rom uyt gewist!
Maer, sonder sorgh; ick hebb uw’ soete soute tranen
Gedroncken en verteert: en, schoon ghij storter meer,
Ick gae, en soo verdwijnt mijn’ schilder-schaduw weer,
(10) En soo verdwijnt mijn’ vrees’, dat derv’ ick self vermanen,
’Klaet u een’ schilderij, maer buijten smaed en smert:
Dat’s die ghij wilt en moet bewaren in uw hert.
Boxtel. 3. Sept.
[CH1633:039]
DE VERSCHIJNING
Eens, eens, moordadighe, naer dat mij uw verachten
Sal hebben omgebracht, en ghij mij minst verwachten,
En meenen mijn vervolgh en volght u langher niet,
Sal mijn ontleedde geest het bedd van uw verdriet
(5) Genaken onversiens, schijn-heiligh’, en u vinden
In argher armen veel dan die ghij noyt beminden.
Dan sal uw’ siecke toorts besluijm’ren slapp en slecht.
Dan sal hij, die ghij toe sult hooren, byder echt,
Eerst elders afgeslooft, soo gh’ hem begint te naken,
(10) Te raken met een neep, en wilt hem wacker maken,
Dan sal hij oordeelen, ghij leght en maent om meer,
En met een valsche slaep, met een verkrompen keer
Uw hand ontfutselen; dan sult ghij in ’t verachten,
In rijeling, in sweet als quicksilver vernachten,
(15) En zijn meer Gheests als ick. Wat ick dan seggen sal
Verswijgh ick liever nu, dan dat ghij ’tongevall,
Gewaerschouwt soudt ontwijcken,
En nu mijn moede Minn soo verr is aen ’tbeswijcken,
Sagh ick u liever vast aen ’tpijnelick berouw
(20) Dan dat u mijn gedreigh in onschuld houden souw.
In castr. Leendae. 6. Sept.
[CH1633:040]
LIED
Gaet en vatt een Sterr in ’t vallen,
Maeckt een wortel-mann met kind,
Seght waermen all den tyd die nu verbij is vindt,
En wie des duijvels voet geklooft heeft in twee ballen.
(5) Leert mij Meereminnen hooren,
Leert mij hoe ick ’tboose booren
Van den nijd ontkomen moet,
En wat wind voor-wind is voor een oprecht gemoet.
Zijt ghij met de gaef geboren
(10) Van te sien dat niemand sagh,
Rydt duijsend mijlen weeghs tien mael, bij nacht en dagh,
Tot dat u ouderdom besneew’: ick sal u hooren
All’ de wonderen verhalen
Die ghij saeght in all dat dwalen,
(15) Maer oock sweeren dat gheen vrouw
De wereld en bewoont te samen schoon en trouw.
Vindtgh’er een’ soo laet mij ’t weten,
Sulcken reis waer goed en soet,
Maer neen, en doet het niet: ’k en roerde niet een’ voet
(20) All waers’ in ’tnaeste huijs: want of se trouw mocht heeten
In uw eerste by-haer-wesen,
En volherdden in dat wesen
Tot men u den brief af nam,
Sy hadder twee of drij bedroghen eer ick quam’.
Leendae in Castris 9. Sept.
[CH1633:041]
DEN HOF
Van suchten uytgedorrt, van tranen overvloeyt,
Verschijn ick, om te sien hoe hier de Lente bloeyt,
En om den balsem-geur met oor en oogh te lesen
Die alles kan genesen.
(5) Maer ick verrae mij selfs, en brengh de spinn hier in,
De Guijchelende Minn,
De Minn die ’t all verschept, de Minn die, sonder raecken,
Van Manna gall kan maken.
Ick sett de slang in ’t rijs,
(10) En maeck van dese plaets het tweede Paradijs.
Veel nutter waer het mij, dat ’s winters koude korst
Dit groen ontluijsterden, en dat een stemmigh vorst
Dit lacchende geboomt verbood’ met mij te gecken.
Maer, om mij noch te decken
(15) Voor sulcken ongevall, en niettemin de Minn
Te voeden in mijn’ sinn,
Komt, Minn, en laet mij hier yet ongevoelighs wesen,
’t Gewasch van menschen-wesen;
Off liever een Fontein,
(20) Om uyt een steenen borst het gansche jaer te schrey’n.
En komt, ghij vrijers dan met flessen van Crijstall;
En schept den Minne-wijn, mijn’ tranen, inden vall,
En gaet’er tegen thuijs uw’ vrijsters tranen keuren:
’tZijn all vervalschte leuren
(25) De tranen die niet recht en smaecken als de mijn’.
Oh, in der ooghen schijn
En schijnt haer herte niet; noch zijn een vrouws gedachten
Bij tranen meer te achten
Dan bij haer’ schaduw is
(30) Het kleedsel dat sy draeght. O dobbel’ van gewiss,
O van de twee geslachten
Het oolixte geslacht, van alle trouw ontbloott,
Op haer nae, diese houdt om dats’er mij me doodt!
Leendae in Castris 9. Sept.
[CH1633:042]
DE VERVOERINGH
Daer lagh een’ bolle banck geswollen onder ’tgroen,
Gelijck de kussens doen
Ten hoofde van een bedd; en scheen soo boll geresen
Om ’thoofden-eind te wesen
(5) Van ’tluije violet sijn hoofjen over-zij;
Daer saten ick en sij;
Sij all mijn heil, ick ’thaer: daer kleefden onse handen
Gemetselt in de banden
Van Balsem als Ciment, die uyt die handen toogh:
(10) De stralen die haer oogh
In ’tmijne, die de mijn, sterlinx in ’thare sonden,
Vergaerden als gewonden
En wederzijds getwer’nt tot eenen dobblen draed.
Het entende gelaet
(15) Van die twee handen was het naest van ons verga’ren,
En ’t nauwste van ons paren.
Bij die vergadering en teelden wij niet meer
Als poppjens ghins en weer,
Die d’een des anders oogh onnooselick de’ baren.
(20) Wie heeft ’er sien verga’ren
Twee Leghers die het Lot te samen heeft gebracht,
In evenwicht van macht,
En in onsekerheit van wijcken off vernielen?
Soo honghen onse zielen,
(25) Soo tuschen haer en mij, d’een’ tegen d’ander, aen
Om voordeel uyt gegaen.
Den handel durende dien die twee zielen dreven,
Lagh sij en ick van leven
Lamm-lijcks-gelijck berooft: elck lagh gelyck hij lagh,
(30) Elck sweegh den heelen dagh.
Als ijemand, die de Minn soo fijn hadd doorgemalen
Dat hij der zielen talen,
Heel geest en heel verstant geworden, heel verstond,
Ter rechter wydde stond:
(35) All werd’ hij niet gewaer uyt welcke van de zielen
De lochte woorden vielen,
(Sij dochten beijd’ het selfst, sij spraken beyd’ alleens)
Het streckten hem noch eens
Een suijverder verkoock, sijn wesen wierd herboren
(40) Noch fijnder als te voren.
Dit swijmen (seiden wij) dese opgetogentheit
Ontwerrt ons ’trecht bescheid
Van ’twitt van onse Minn, en segt, ’t en is noch Manheid
Noch Vrouwheit die ons an leidt.
(45) Wij sien wij saghen niet, de wortel van den lust
En was ons noijt bewust.
Maer nae dat ziel voor ziel gemengelt is uyt leden
Van dinghen die haer reden
Op verr nae niet en vatt, soo komt de Minn, en brengt
(50) De zielen soo gemengt
In niew vermengeling, en maeckter twee tot eene,
Elck des’, en elck de ghene.
Verplant het Violet, sijn Vorm, sijn verw, sijn aerd,
Te voren weinigh waerd,
(55) Verdobbelt en vermeert. en waer de Minn twee zielen
Doet onder een verzielen,
De gauwe stercker ziel van beide voortgebracht
Verwint der enck’len kracht.
Wy dan, des’ niewe ziel, wij weten van wat stoffen
(60) Wij t’samen zijn getroffen,
En dat het eerste klein daer onse groeij uyt gaet
Twee zielen inder daed,
Twee vaste zielen zijn, dien gheen veranderinghen
En dwinghen noch bespringen.
(65) Maer hoe gedoogen wij soo lang ons’ arme Lijven,
Soo verr’ van ons te drijven?
En emmers zijn sij ons’, al zyn se juyst niet Wij;
Het hemel-rond zijn sij,
Wij haren hemel-geest: danck hebben sij te wachten
(70) Voor dats’ ons bij ons brachten,
En streckten voor verbant, en niet voor schuijm of ghist,
En leenden ons ’tgewist
Van harer sinnen hulp. Des Hemels neder-vloeden
En komen ons niet voeden,
(75) Of printen eerst haer self in ’tongesiene vocht
Van d’ondermaensche locht.
Een’ ziel vloeyt in een’ ziel, schoon dat sy voor dat vloeijen
Een lichaem kom’ te moeijen.
Gelyck wij binnen ons gevoelen dat het bloed
(80) Gesta’ghen arbeid doet
Om geesten uyt te bro’en, en soecktse ’thooghe maecken
Der ziel te doen genaken
Soo verr ’t genaeckbaer is; om datter sulcken hand
Met vingeren, den band,
(85) Den onbegrepen band van ziel en lijf moet hechten,
En soo tot menschen vlechten:
Soo moet sich ’s minnaers ziel van boven nederwaerts
Begeven tot het aerdts
Van tastelicken tocht, van toegenegentheden,
(90) Van driften die, niet Reden,
Maer sinn begrijpen mogh’, en slaender handen aen;
Off ’tmoet de Ziele gaen
Gelyck een’ grooten vorst die, sonder hulp, in sloten
En mueren leijt gesloten.
(95) Komt dan, komt, keeren wij tot onse Lijven weer;
Dat menschen swack en teer
Haer’ ooghen moghen slaen en oeffenen haer’ sinnen
Op ’topenbare minnen.
’T geheime vande minn groeyt zielwaert in een hoeck;
(100) Maer ’tlichaem is haer boeck.
En isser erghens nu een Minnaer toe getreden
Die des’ gevlochten reden,
Des’ t’samen-spraeck van een’ van byds hebb uytgehoort,
Hij merck noch woord op woord,
(105) All gaen wij wederom te ledewaert als voren,
Hij sal niet anders hooren.
Leendae in Castris, 10 Sept. uno die.
[CH1633:043]
GODTHEID DER MINNE
Mij luste wel wat praets met een oud Minnaers Geest,
Gestorven eer de God der Minne was geboren:
Men sou van hem niet hooren
Dat eenige Minnaer doe vervallen zij geweest
(5) Tot ernstigh minnens toe van die hem kon’ verachten.
Maer nu dat dese God een lot, des Noodlots krachten
Gelijck, geschapen heeft, en neemt Gewoont te baet,
Soo moet ick met geweld beminnen die mij haet.
Gewisslick, die hem eerst verhieven tot een God,
(10) En namen’t noijt soo hoogh: Hij selver, inde sottheidt
Van d’eerst.gemaeckte Godheidt,
En reickte noijt soo wijd: sijn ampt en was maer, ’tslot
Van hert op hert, in doen en lyden, wel te voeghen,
Daer twee, gelyck geraeckt, gelycken brand verdroeghen.
(15) Sijn doen was ’t Onderling. ’T en is geen minn die staet,
Off eene mij bemint, soo lang als ick se haet.
Maer ijeder kleine God reckt hedensdaeghs sijn macht
Soo wijd als Iupiters: de Rasernij, ’tbegeeren,
’Tbeschrijven, prijsen, eeren,
(20) Schijnt all in ’t vrij gesagh des Minne-Gods gebracht.
Och of van dit geweld ons’ ooghen open borsten,
En wij ’tverGode kind van niews ontGoden dorsten!
’T en waer geen’ doenlicke, geen’ denckelicke daed,
Dat ick se met geweld beminde die mij haet.
(25) Godloose muijter-geest, wat legh ick mij en plaegh,
Als dede mij de Minn het aller arghst gevoelen?
Sy mocht mij doen verkoelen;
Sij mocht bemiddelen dat ick se mijne sagh,
Die nu eens anders is (dat waren argher plaghen)
(30) En doen mij teghen meugh haer ontrouw sien, en draghen.
Van valsheit en van haet, is d’eerste ’tgrootste quaet:
Valsch waer sij soo se mij nu minde, die mij haet.
Leendae in castris 12. Sept.
[CH1633:044]
DE BLOESSEM
Onnoosel Blommeken, daer by ick nu ter wacht,
Sess, seven daghen hebb geduldigh toegebracht,
Om uw geboort te sien, en uer voor uer het spoeijen
Van ’tonbegrijpigh groeijen;
(5) Tot dat ghij, op den topp van desen tack gebracht,
Soo weeldrigh staet en laccht:
Onnoosel Blommeken, hoe weinigh kont ghij dencken
Dat flus een vinnigh vorst uw’ bladeren magh krencken,
Uw’ bladeren ontdoen, en brenghense ten vall,
(10) Off merghen mogelick van ijet tot niet met all.
Onnoosel Hert, mijn Hert, dat stadigh leght en sweett
Om hier te nestelen, en hengelt om een’ beet
Van een verboden, off verbiedend Boom, te krijgen;
Om off bij langh bekrijghen,
(15) By langh belegheren, haer Onbeweghen mocht
Beswijcken tot een’ bocht:
Onnoosel hert, mijn hert, hoe weinigh kont ghij dencken
Dat merghen, eer de Sonn ten bedden uyt sal wencken,
En roepen d’uren op, een’ reis te reisen staet,
(20) Daer ghij en ick de Sonn moet volghen, soo se gaet.
Maer ghij, die altyd loos en altyd looser zijt,
Uw selfs te martelen, sult seggen, Is ’t uw tyd
Van reisen, ’troert mij niet; hier hebb ick mijn bedrijven,
En moet’er hier om blijven:
(25) Ghij gaet om tijd-verdrijf, ghij gaet tot vrienden in,
Tot vrienden, die haer minn,
Haer middelen aen u en uw’ begeerten hangen,
En schaffen all daer oogh en oor nae kan verlangen,
En tong en all de rest. hangt daer uw lichaem aen.
(30) Maer, als’er ’tlichaem gaet, wat hoeft’er ’thert te gaen?
Wel, wacht dan, en blijft hier: maer weet en weest verdacht,
Nae dat ghij ’t uyterste gewaeght hebt en gewacht,
Dat in der vrouwen oogh een hert, dat maer Gedacht is,
En sonder schijn of pracht is,
(35) Niet meer en geldt als Gheest. en wat sal ’t teecken zijn
Daer aen s’ u kenn’ voor mijn?
Iae sij, sij sonder hert, waer sal sij bij vernemen
Dat sulcken dingh als ghij zij voor een Hert te nemen?
Van eenigh ander lidt verstaet sij moglick ijet,
(40) Maer, op mijn woord en trouw, een Hert en kent sij niet.
Keert dan naer Londen toe, en komt mij daer te moet.
Ghij sult mij weder sien veel rustigher gemoedt,
Veel frischer, vetter veel, in eene twintigh daghen,
Die ’tmannevolck mij saghen,
(45) Dan of ick noch soo lang met u, myn hert, met haer
Bij een gebleven waer’.
Weest ghy d’er oock soo aen, om Gods will, kan ’tgeschieden:
Myn’ meening is u daer een ander vriend te bieden,
Die lichtelick soo blij sal wesen met myn geest
(50) Als andre met mijn lijf, en hij oock is geweest.
Leendae in Castris 13e. Sept.
[CH1633:045]
AEN I0FF.w TESSELSCHADE CROMBALCH MET MIJNE
VERTALINGEN
UYT HET ENGELSCHE DICHTEN VAN Dr. DONNE
’T vertaelde scheelt soo veel van ’t onvertaelde dicht,
Als lijf en schaduwen: en schaduwen zijn nachten.
Maer uw’ bescheidenheidt en maghse niet verachten;
’Tzijn edel’ Iofferen, ’tzijn dochteren van ’tlicht.
(5) En schaduwen zijn scheef, als ’taensicht inde Maen:
Soo dese dichten oock: maer, magh ick ’tselver seggen,
Gelyck aen schaduwen die lamm ter aerde leggen,
Men sieter noch wat trecks van ’trechte wesen aen.
En schaduwen zijn swart en duijster in te sien:
(10) Soo dese dichten oock: Maer ’tzijn gemeene ooghen
Die door het swacke swart van schad’wen niet en moghen:
Wat schaduw soud’ den dagh aen Tessels oogh verbien?
En schaduwen zijn koel, en op haer heetste lauw:
Soo dese dichten oock: maer ’tkoel en is maer korst-koelt’;
(15) ’Tvier schuylt’er in, gelijck’t in ’s minnaers koele borst woelt,
En peper is niet heet voor datme’r ’tvier uyt knauw’.
En schaduwen zijn, niet; dat’s droomen bijden dagh:
Soo dese dichten oock: maer ’tzijn gelijfde Nietten:
En slaet ghij ’tvoetsel gae daer uijt mijn’ droomen schieten,
(20) ’K hadd pitt en mergh geslockt eer ickse droomd’ en sagh.
Komt, koele Tesselschae, wel eer mijn gast op Yet;
Siet waer mijn’ schaemte gaet: ick derv’ uw’ koelte terghen,
En uw’ langhmoedicheit bij mij ter maeltyd verghen
Op schaduwen, op scheef, op swart, op koel, op niet.
(25) Hoe lijvigh en hoe recht, hoe witt, hoe heet, hoe swaer
Waer ’t Engelsche gerecht, als uw vernuft kon dalen
Tot overzeesch gekoock in Nederland te halen,
En all dit laff gedroom een Tesselschaduw waer!
Maer ’tzuyderlicker soet van Roomens schaduw-tael
(30) Besitt uw besigh hert: Ierusalem langs Roomen
Op Tassos Lauwer-koets met Nederlandsche toomen
Te voeren daer ghij woont, bewoont u altemael.
(Hoe langsaem loopt die huer! Wanneer will ’t besigh hert
Geleggen van die draght, en ’t machtighe bekeeren
(35) Dat Circe niet en kost, den Alckemaerder leeren,
Daer door de schaduw ’tlijf, en ’tlijf de schaduw werdt?)
Soo viel mijn’ taeck Noord-west: die gaf mij uw bevel.
Myn’ onmacht beefde’r voor, en ’tkon mijn’ hand ontroeren,
En, meend’ ick, ’twas soo soet als qualick uijt te voeren;
(40) Maer, ’tQualick, dat ghij wilt, werdt van uw willen, Wel.
Nu poch ick tegens mij, en vleij mijn selven blind,
En segh mij, dat de hand die Tessels heeft getoghen
Geen misslagh machtigh was; en wentel in de loghen,
En vind mij sonder feil, mits ghij mij sonder vindt.
(45) Is ’tlydelick gefeilt, treckt d’oude goedheidt aen,
En van de dweeghe handt, die noijt en konde stryden
In Tessels wederwill, verdraegt in medelyden
’T onweerdighe bedrijf, om ’twillighe bestaen.
Dommelen in castris 24°. Sept.
[CH1633:046]
SCHREIJENDE AFSCHEID
Laet voor uw aengesicht mijn’ trouwe tranen vallen,
Want van dat aengesicht ontfangen sij uw’ Munt,
En rijsen tot de waerd’ dies’ uwe stempel gunt,
Bevrucht van uw’ gedaent: vrucht van veel’ ongevallen,
(5) Maer teeckenen van meer, daer ghij valt met den traen
Die van u swanger was, en beide wij ontdaen
Verdwijnen, soo wij op verscheiden oever staen.
Men siet den konstenaer op afgedraeyde ballen
Een’ werld vergaderen uyt lappen van papier,
(10) Twee deelen datelick, en datelick de vier
Vergadert syn vernuft daer niet en was met allen.
Soo werdt de traen een Werld daer uw gedaent’ in blinckt,
Tot des’ in onser beid gemeenen traen verdrinckt,
Door kracht van water, dat, mijn hemel, u ontsinckt.
(15) O meer als Maen, en treckt geen Zee op in uw’ ronden,
Die mij verdrincken mocht; en schreidt mij niet ter neer
In uwer armen bocht; en leert de zee geen’ leer
Daers’ all te ras na doe; en leert den wind geen’ vonden
Om mij meer leeds te doen dan uyt syn opsett sproot:
(20) Daer ick sucht dat ghij sucht, en beid’ uyt eenen schoot,
Die meest sucht is de wreedst’ en haest des andren dood.
6. Octob. in castris e regione Viseti,
[CH1633:047]
DE DROOM
Om geen dingh, liefste lief, om geen dingh min als ghij
En leed’ ick mijn geluck te breken, soo ick ’tlij,
’T geluck van desen Droom. ’Twas wercks genoegh voor Reden,
Voor enckel’ spiegeling was ’t all te hard om kneden:
(5) En daerom weckt ghij mij ten tijde recht als ’thoort:
Maer mijnen droom nochtans en hebt ghij niet gestoort,
Ghij hebt hem maer vervolght. De waerheit is soo ghij, en
Ghij zijt de waerheit soo, dat loghenen ghedijen
Tot logenloos verhael, en droomen werden ijet,
(10) Daerm’ aen u maer en denckt. komt, rolt in mijn gebied,
En, hebt ghij mijn gedroom ten halven willen staken,
Laet ons van ’toverigh all doend’ een einde maken.
Als of een’ fackel, of een Blixem om mij vloogh,
Soo riep mij uw gerucht niet wacker, maer uw oogh.
(15) Met eenen viel mij in aen ’tallereerste wesen
(Want waerheit hebt ghij lief) ghij most een Engel wesen.
Maer als ick u sagh sien wat om mijn hertje lagh,
En weten wat ick docht (dat Engel noyt en sagh)
En weten wat ick droomd’, en weten, wat vermaken,
(20) Wanneer mij wecken soud’, en doen mij recht ontwaken
Als ick ontwaken most, dat weet ick, en beken’t,
Ick hadd u lasterlick beloghen en geschent,
En most mijn’ stoute tong voor goddeloos verdoemen,
Wanneers’ u anders ijet als U hadd derven noemen.
(25) Aen ’tkomen sagh ick eerst ghij waert de rechte Ghij,
Aen ’tblyven sagh ick ’t naest; maer nu ghij dreight mijn’ zij
Van d’uw’ t’ontledighen, geloof ick twijffelachtich
Dat ghij noch ghij soudt zijn: De minn en is niet krachtigh
Wanneer het minnend’ hert niet meer en mint als vreest;
(30) De Minn en is niet rein, ’t en is geen louter Geest,
’Ten is geen brave minn, daer Eer, en Schrick, en Schamen
Sich menghen met de minn: Maer die de toorts bequaem en
Gereet en fix begeert, onsteeckt en doodt se weer.
Soo quaemt ghij en onstaeckt, soo gaet ghij maer een keer,
(35) Om weder hier te zijn: wel, moet ick u soo derven,
Soo gae ick weer die hoop herdroomen, of gae sterven.
6. Oct. e regione Viseti in monte St. Germain.
[CH1633:048]
DE DOOD-GIFT
Het leste dat ick stierf, en, liefste lief, ick sterv,
Soo dickmael als ick gae, en uw’ gedaente derv,
All is ’t een’ volle uer van doe tot nu geleden,
En minnaers uren zijn volkomen’ eewicheden,
(5) Soo heugt mij dat ick sprack, en liet aen ijemand ijet.
Schoon dan ick ben nu dood, die doe mijn selven liet,
En schonck mijn selven wegh, noch staet mij toe by desen
Volvoerer van de gift en self de gift te wesen.
Ick hoorde dat ick sey, Gaet seght haer aen terstond,
(10) Dat ick, en dat zijt ghij, mijn selven hebb verwondt,
Mijn selven omgebracht. En, soo ick gingh ontleven,
Belast’ ick mij mijn hert ter dood-gift u te gheven;
Maer, oh, ick vond’er gheen, all scheurd’ ick mijn geraemt,
En socht door d’oude plaets die ’thert is toegeraemt.
(15) Dat moorde mij van niews, dat die u sonder lieghen
In ’tleven hadd gedient, in ’tsterven most bedrieghen.
Yet vond ick evenwel dat schier een hert geleeck,
Yet hoeckighs, ijet geverwts, ijet dat niet goed en leeck,
Yet dat niet quaed en was, ijet dat voor niemand heel was,
(20) Yet dat, benevens u, aen weinighe te deel was,
Yet konstighs, ijet soo goed als konst het maken kost.
Soo meenden ick ’tverlies dat ick vergelden most
Te boeten met dit hert, en doen ’t u toebehooren,
Maer oh ’t en kost niet zijn, ’twas uw all langh te voren.
Uno spiritu. In castris e regione Viseti, in monte
S.t Germani 6e. Octob. in the noone of night.
semel interpellatus a Principe, literis ad
Stakenbroeckium scribendis.
[CH1633:049]
DE DRIJ-DOBBELE GECK
Twee gecken ben ick een: een, die van Minne sterv,
Een, die het minne-mall in Rijm bejancken derv.
Maer waer’s de wijse mann die weigerd’ Ick te wesen,
’Ten waer’ Sij weigerde mijn’ qualen te genesen?
(5) Het onderaerdsche nauw, daer door sich ’t zee-sopp stouwt,
Ontpekelt in’t gedrang sijn aengeboren sout:
Soo meend’ ick mijn verdriet te schroeven door mijn’ Dichten,
Soo door den engen Rijm verduijv’len en verlichten.
Want quelling op de maet en kan soo fell niet zijn,
(10) En dies’ in dichten boeijt betemt haer’ dolle pijn.
Soo doen ick, maer vergeefs: men stelt mijn leed op noten,
Men singt en pronckter met. was’t Dicht in Dicht besloten,
Men helpt het uyt den band, men geeft het volle vlucht,
Men vrijdt het om de konst en andren haer genucht.
(15) Het rijmen voeght de Minn, het rijmen voeght de quelling,
Maer geen vermaeckend Rijm; een’ aengenaem’ vertelling,
Een lieffelick gesang verheft haer overhand,
En voert haer’ zege-lof van d’een’ in d’ander’ hand;
En ick, twee gecken eerst, beghinder drij te strecken.
(20) De middelmatighe zyn d’allerbeste gecken.
In castris e regione Viseti, in monte S. Germani 7. Octob.
[CH1633:050]
SUR LES IMPORTUNITEZ DE CEUX DE DELF, CONJURANS
S. ALT.e PAR LE LIEU DE SA NAISSANCE
Ie di que Delf est incivile
De tant pretendre tous les moiz;
C’est trop obliger une Ville
Pour n’y estre né qu’une fois.
[CH1633:051]
EQUUS A PRINCIPE DONO MIHI DATUS
Dispar onus subeo; sed nec labor iste pudori est:
Quem dominus famulum fert, ego ferre negem?
26. Nov.
[CH1633:052]
(IN GELLIAM TESTAMENTO DECEPTAM)
Gellia flet sine fine bonum, sine labe, maritum,
Qui totas inopi liquerit aeger opes.
Mox tabulis decepta mali, cum labe, supremis,
Flet mage, quod nequeat Gellia flere bonum.
28. Nov.
[CH1633:053]
EQUUS DONO MIHI A PRINCIPE DATUS IN CASTRIS 1633
Inuide, quid celsae subito declivia sortis
Objicis innocuo non satis aequus equo?
Hoc satis est, domitor Dominus dominantis Iberi
Quem voluit famulum ferre, fero dominum.
4. Dec.
[CH1633:054]
IN MONACHORUM PRECES NUMERARIAS.
Pondere, mensurâ, numero qui numen aditis,
Quid nisi verba datis cui dare nemo potest?
7. Dec. Hag.
[CH1633:055]
EPITAFIO D’UN MALEDICO, CHE RESTÒ MUTOLO IN
OCCASIONE
DI PARLARE, ET DOPO ALIQUANTO MORÌ DECEMB. 1633
Quanto vissi, parlai,
Quanto parlai, dispiacqui:
Hieri tacqui e crepai,
Hoggi crepai e tacqui.
10. Dec.
[CH1633:056]
IN TUMULO CONVITIATORIS, QUI ACCUSATIONEM PUBLICAM
EX OFFICIO INTENTATURUS OBMUTUIT, ET MOX
ANIMI AEGRITUDINE OBIJT
Disce Deum, qui me discis, derise viator
Dum potui; Ultorem, me duce, disce Deum:
Cuius erant maledicta joci ferventibus annis,
Sermo viri, carmen forte futura senis,
(5) Ut male dicendi semel est bene facta potestas,
Et bene non potui, nec male, bis perii.
12. Decemb.
[CH1633:057]
IN EUNDEM
Qui cineres istos, hospes, convitia calcas,
Quae si non jaculor nunc quoque, terra vetat.
Sed me more meo sic sic ulciscor, et illam
Mordeo, quae, quod non mordeo, terra vetat.
13. Decemb.
[CH1633:058]
IN EUNDEM
Lingua procax tacet hic: calathis date scommata plenis;
Non meruit violâ nobiliore tegi.
13. Decemb.
[CH1633:059]
(IN EUNDEM)
D. M. S.
ET PROCACI UMBRAE
S. M.
QUI QUOD BONIS MALISQUE OMNIBVS
PERPETUO SCOMMATE IMPETITIS
TOTIUS VITAE CRIMEN
UNO MOMENTO EXPIAVIT
QUAESITA SILENDI AETERNA NECESSITATE
QVOD CRIMINANDI INITIUM SEMEL NON INVENISSET
SUPERSTES ORBIS TOT CONVITIIS
TANDEM SECURUS POSUIT.
[CH1633:060]
(IN EUNDEM)
Hac jacet in terra plenus livoris acerra,
Non pyro aut pomo, non nuce maior homo.
Qui legis haec, hospes, si vis discedere sospes,
Ni fugis has oras rumpe repente moras.
(5) Succurrat cordi quantum te saepe momordi,
Injecique manus in juvenes et anus.
Nondum discedis, nondum mihi, nec tibi credis?
O bone, quidquid agas, ne incide in hasce plagas.
Quae bellum in vivis commovit lingua cuivis,
(10) Uni non moveat mortua nec foueat?
[CH1633:061]
HEINSIUS IN SUAM NAENIAM ejpivmikton. LUDICRUM
Creditur Heinsiades cantu lenire dolorem,
Ipse mihi fateor non habuisse fidem.
14. Dec.
[CH1633:062]
IN HEINSII NAENIAM VAGAM ET ejpivmikton.
Haustis Heinsiadae viduo, quas si mare magnum
Suppleat, Heinsiadae deficiant, lachrimis:
Aeternam, sua sacra, Lijram tentavit, et in se
Humida perpetuis cogere verba modis.
(5) Nempe, sed incassum; non est inventa dolori
Gratia par, omnes displicuere toni:
Cui se cumque metro studuit componere, obhaesit,
Quo se cumque sequi cum pede, compes erat.
Projecitque Lijram, dixitque, novissima verba,
(10) Non faciunt ad vos ista vel ista fides.
Hinc, varie vagus iste labor: nisi, pectine nullo,
Projectae gemitum credimus esse Lyrae.
16. Dec.
[CH1633:063]
TUMULO INFANTIS HISPANIARUM IS. CL. EUGENIAE
Pacis amans, candoris amans, aequique bonique,
Grata, tenax fidei, blanda, modesta, pia,
Hoc et anus, quod ames, hospes, vel credere possis;
Quod stupeas et ames, hoc et Ibera fui.
Hagae. 24. Dec.
[CH1633:064]
(IN EUNDEM)
Infantem vel anum mors haec, mors illa peremit,
Simplice, cum potuit, funere facta nocens.
Heu! dolor, heu! sanctae constans infantia vitae,
Heu! rigor, infantem sustulit haec, et anum.
24. Dec.
[CH1633:065]
Nacque Infanta colei che quì nascose
Le nobil’ ossa pose:
Visse infante e morì; savia, prudente,
Vecchia, sì, ma innocente,
(5) Pigion quanto serpente.
O che gioia per voi Fiandra e Brabante,
Se tanto fosse, il Cardinal, infante.
[CH1633:066]
Cieca sei più, Morte, che non parresti
Tu che disegno havesti
Di ferir una Vecchia, in un instante
Una Vecchia feristi et un’ infante.
[CH1633:067]
DESES
Lectule, quo quasi valva meo me cardine verso,
Tantus amor somni, tanta cupido tui est,
Ut si forte tubâ, finali mane, supremâ
Evocer, et non sit septima, non movear.
28. Dec.
[CH1633:068]
IN ERASMI STATUAM
Hanc ex aere tibi, superet quae saecula, massam,
Non auro, nutrix Roterodama dico,
Ne videar summi pretium conferre metalli,
Auree vir, quo nec gemmea sufficeret.
28. Dec.
[CH1633:069]
ERASMI STATUA
Quod folijs, in ponte, foris, et sub Iove nudo,
Affixus, mediâ plebe voluto librum,
Aeneus officium facio viventis Erasmi,
Iam non effigies pene, sed umbra viri.
(5) Talis tranquillo constans animoque manuque
Ad populi in trivio verba, nuces, phaleras,
Talis ad hos mundi fumos, ad inania rerum,
Aure, quod hic facio, surdus utrâque stetit.
Quod, quasi dictator mutus, non audior, et vel
(10) Irrita, vel nulli verba sonora loquor,
Hac quoque personam frustra clamantis Erasmi
Praefero, sors eadem vera loquentis erat,
Cum nova sub veteri incassum novitate vetustas
Quaesivit quem non repperit Orbe locum.
(15) Res una in vitio est, unâ spirantis Erasmi
Iam non effigies pene, nec umbra vocer;
Quod ridere vetor, quod possint aera vetare
Ne quo te feriam Roterodama sale.
ult. (31) Dec.
[CH1633:070]
STATUA
Patria si repetat peregre quae verbera sensi,
Non in pelle quidem nunc, sed in aere luam.
ult. (31) Dec.
[CH1633:070]
PRO STATUA
Stemmata quid faciunt? jubeo, spectator, Erasmum
Credere, qui nunc est aeneus, Aeneadem.
ult.° (31) Dec.