Uitgegeven op 14 januari 2002 door Lars van Lenteren
Red. dr. A.J.E. Harmsen
Opleiding Nederlands, Universiteit van Leiden
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Hier beghint de Epistele, die Briseis schrijft tot Achilles.
Ende begint aldus in latijn.
Quam legis, à rapta Briseide, littera venit,
Vix bene barbarica Graeca notata manu.
Van Briseis, die u Achilles ontnomen is,
Comt desen brief, nau wel int Griecxse gheschreven.
Van een slechte barbarisse, die vol onvromen is.
Al is hy ghecladt, willet den tranen vergheven.
(5) Die ick met luyden stemmen, met suchten, met beven,
Int schryven ghestort hebbe, so ghy sult mercken.
En al beclage ick my uws, mijn heere verheuen,
Wilt u niet belgen, liefde moet wercken.
En dat ick oock onder Agamemnons vlercken
(10) So rasch ghelevert ben, en so subytelyk
Ghebracht oock binnen syne percken,
Laet u niet duncken dat ick u dat ben verwytelyck.
Maer door sake myns schrijvens wat spijtelyck,
Syde ghye, o Achilles certeynlyck.
(15) Die een vrouwe onteert hebt, en veracht nu vileynlyck.
Als Agamemnons dienaers om my quamen, daer
Ick werde haer gelevert (soe ghy weet) terstont snel.
Sy sagen op malcanderen, ghi meucht wel scamen, claer
Haer verwonderende, duer wat cause oft gront, fel
(20) Ons liefde so slap was: ghy haddet goet ront, wel
Muegen beletten het subijt vertrecken.
Twas my een pijne, want mi en weert niet geiont, snel
Eenige cuskens u te biene. dies ick tot alle plecken
Was tranen stortende, mijn haer sachmen mi uittrecken.
(25) En ick liet my duncken dat ick anderwerven
Weder wert genomen met spotten en gecken.
Och dickwils ben ick van sinne om van desen erven
Heymelijck te vliene: want dleven is hier sterven.
Maer ick worde omringelt van iegelijck met hoopen.
(30) Een hase onder veel honden cant qualijck ontlopen.
Maer mi dunct dat ic wech gehaelt ben met recht, vry
Want ick hebbe geweest so lange van u zije,
En luttel siedy na my omme, als de slechte, ghy.
Slap en traech sydy om u amye.
(35) Patroclus doen ick hier quam sprack als de vrye,
En heymelijck my toeluysterde in mijn ooren,
Wat wildy screyen (Briseis) weest niet onblye.
Uwen Achilles sal haest dit hof comen verstooren.
Maer luttel ghy u spoeyt, slachtende den doornen,
(40) Ia en dat meer is, selve rebelleerdy
Als een opinaet, naer niemant en wildy hooren.
En tegen myn wedercomste, oppugneerdy.
My, die u weder geiont wort, refuseerdy.
Noyt minnaer alsulc gramscap en baerde, fijn,
(45) Een amoreus ruyter, en mach niet so wreet van aerde sijn,
Aiax, Phoenix, en Ulysses, als legaten
Quamen tot u, als wyse verstanden,
Seggende dat hy my weer sou verlaten,
En u weer leveren in uwen handen,
(50) U biddende seere, en giften en panden
Presenterende, die men Agamemnon scincken sach:
Twintich vergulden potten, tsy u der scanden,
Darmen de conste so wel als tgout aen clincken sach.
Tien talenten gouts men u noch toe drincken sach,
(55) En twelf vrome geweldige peerden.
Noch drye maechden, wiens scoonheyt men blincken sach,
Uut Lesbo gehaelt mochdy ooc aenverden,
Hier me sou ick met grooter weerden
Tuys gecomen hebben als u gesellinne, fris
(60) Maer geen meerder haet, dan als verslapt de minne, is,
Ghy selve behoorde met giften en gaven, nu
my te lossene, en weder te halene.
Maer luttel heeft men sien loopen, oft draven, u.
Ghy behoort Agamemnon sonder te dralene
(65) Selve om u liefste weer aen te talene.
Dat hy nu doet, syde ghy grootelyck
Selve schuldich te doene sonder falene.
Waer mi doch heb ic verdient dat ic dus verstootelyc
Van u ben Achilles? u liefde miniootelyck
(70) Werwaerts is die so haest van my geweken?
Och sal de wreede Fortune blootelyck
My onsalige aldus deerlijk versteken?
Salder geen secours comen met soete treken?
Soe blijde ick verlaten van elcken ick meene
(75) Een ongeluck (seytmen) comt selden alleene.
Lyrnesses vesten hebbick sien bederven, moeten
Duer u crijgelijck ghebruyck mijn stadt en mueren.
Mijn drij broeders sach ick naer Plutoos erven, wroeten
Verslegen duer u fortselijcke cueren.
(80) Hoe bloedich moest oock Minetes mijn man besueren,
En creech (al was hy machtich) de doot te loone
Al dit verlies, en weertste creatueren,
Werden versoent alleene met uwen persoone.
U edelheyt, vroomheyt, met claren betoone,
(85) Heeft man, broeders, en al doen vergeten.
Och met wat stercker eet, met wat woorden schoone
Hebdy my verleyt, en met wat ionstich vermeten.
En nu veracht ghy my, twort my wel verweten
Ia met giften, en met der talenten somme.
(90) Scat en goet maect nochtans alle dinc willecomme.
De fame is hier alomme verbreyt, wijt
Dat ghy subitelijck wilt naar Griecken keeren
Och dies dminnende herte (dwelc inwendich screyt), lijt
Verdriet, weedom en hinderlijck verseeren.
(95) Och suldi so nu, o ridder vol oneeren,
My desolate, so scandelijck sijn beghevende?
Wie sal dan mijnder herten geschuerde weeren
Vermorwen? allendich sal ick blijven snevende.
Liever wensche ick dat my moet al levende
(100) Deerde verslinden met versteeninghe:
Oft Iuppiter met sijnen blixem al bevende,
Dan my ghebueren sou sulcke vercleeninghe.
Dats dat ghy na huys, (dwelck is u meeninghe)
Reysen sout, my hier latende als de flauwe.
(105) Lief sonder troost wort de weerelt te nauwe.
Als ommers uwen sin soo is geneghen
Naer huys te keerene, mach smeeken baten niet?
Ick en sal niet seer lastich uwen schepe verweghen,
Wilt doch u Briseis achter laten niet,
(110) Als u bruyt en sal ick my saten niet,
Maer als een gevanghen my verneren,
En u soe volghen: voor geenen staten niet
En sal ick my als u lief presenteren,
Maer als een arme slave u obedieren,
(115) En nacht en dach tuwen dienste my pooghen,
Met mijn handen zal ick de wolle verweren.
De playsantste binnen Griecken sal ick ghedogen
Dat ghy sult trouwen, en om een verhooghen
Die us mach weerdich tot elcken stonde sijn.
(120) Die een anders duecht benijt, moet arch van gronde sijn.
Ick sal als u dienstbode ootmoedich, vry
Spinnen en nayen met diligentie,
Maer ick begeere dat u wijf dat niet te onvroedich, sy
My tracterende met cracht oft violentie.
(125) En van ons beyder liefde in haer presentie
(Ja dat ick soo dickwils naer u behaghen
In uwen arm geleghen heb) maect cleyne mentie,
Dwelck sy ducht ick sou wreken by vlagen.
Nochtans om u sal ick veel verdraghen.
(130) Ist dat ghy my niet achter en laet versmadich.
Och daer ick seer voor sorge, nachten en daghen.
O Achilles, weest mijns doch genadich,
Compt tot Agememnon, weest u beradich,
In hem is leet wesen, heel Griecken valt u te voete.
(135) Berou en ootmoet, is der gramschappen boete.
Ghy die de vianden condt bedwinghen, crachtich,
Condy u felle gramschap niet bestieren?
Waarom laet ghy Hector aldus bespringen, machtich
Den Griecxsen leegere, met stouten manieren?
(140) Trecket tharnas weer ane, wilt my weder forieren.
Want sonder u men qualijc can Troyen gecrincken,
Sydy tot gramschap verwect duer mijn scoffieren,
Duer mijn ootmoet laat weder uwen peys blincken,
Hebbic u drucgeoffert, laet my u ooc vruecht schincken
(145) Achtet voor geen oneere dat een vrouwenpersonagie
Can een mans evel en moet doen sincken.
Meleager wert verwect tot coragie,
Duer sijn wijfs verbidden, en wrocht nog ragie,
Die eerst wygerde hulpe om een verstercken.
(150) Eens vrouwen gebet can somtijts wonder wercken.
Sy cost haren man vermorwen alleene, vroet,
Haer clachtich ghebet quam tot perfectie.
Maer mijn woorden eylaas tot gheene, spoet
En connen omsetten u wreede complexie.
(155) Niet dat ick my met vaste electie
Als u ghetrout wijf achte oft schrijve,
Als een dienstmaecht (kennick) onder u protectie
Hebbick maer gheschuylt met ziele met lijve.
Al wast dat eens sommige met hueschen motijve
(160) My vrouwe hieten, cleyn nu van have,
Ick antwoorde, stilt u van dien bedrijve,
Ick en ben maer eylaes Achilles slave,
Die om sijnen oorboor lope en drave.
Als u vrouwe wil ick niet geexalteert, worden.
(165) Want die hem verheft die sal verneert, worden.
Soo waer, als met Libytnas droeflijcke, cleeren
Mijn man nu rust, daer ick noch voer beven, moet:
So waer, als mijn broeders, als behoeflijcke, heeren
Voor haer lant streden, en zijn ghebleven, vroet.
(170) So waer als ghy dickwils my beneven, soet
Gheleghen hebt, als minlijck lief bequame:
So waer, als God ons noch bey leven, doet,
En heeft Agememnon mijnen lichame
Noyt bekent, oft met eenighe blame
(175) My ghehindert, ick derft u wel belijen,
Maer ghye, sonder my, o oneersame
Hebt luttel ghestaect u vruecht, en verblijen,
Nu met snaerspel, dan met eender vremder amijen
Den tijt overbrengende, en spreect een out vermaen,
(180) Soo schoone roosen sietmen wassen als vergaen.
Me vraecht hier, waarom dat ghy u mijt te vechtene,
En waer dat bleven is u vrome couragie,
Ic antwoorde, tis periculoos den standaert te rechtene,
Achilles is nu liever een Venns pagie,
(185) Tis veel vrijer int bedde met een schoon imagie
Te liggene, te foeter te hooren clinckende
Orpheus snaren, dan om een cleyn gagie
Ongherust int harnas te rijen al blinckende,
Den helm is den crans te seere crinkende,
(190) De lance is te moyelijck tot allen termijnen:
Maer onlancx waerdi u bat bedinckende
Ende den crijch docht u loflijcker schijnen
Dan rust en vre: doen sachmen u pijnen
Om eere, altoos, en prijs te verwervene.
(195) En dacht, tis loflijck int harnas te stervene.
Als ghy my scoffierde, en quaemt met ghewelt, aen,
Doen waerdy den crijchs handel wel lauderende.
Is met mijn lant uwen moet alree soe ghevelt, saen?
God hoep ick sal sulcx zijn refuserende.
(200) Ghy moet noch Hectorem zijn persequerende
En met een lance bloedich zijn herte duerwonden,
Die die Griecken seer stoutelijck nu is minerdende.
O ghy Griecken, twaer goet, dat ick waer ghesonden
Als een legaet aen Achilles, met cussende monden
(205) Sal ick hem wel verbidden, en wat cracht der minnen,
Ick sal hem beter dan Ulysses vol faconden
Oft dan Phoenix, oft Aiax, hoep ick verwinnen:
Is als sinen hals mijn armkens saechte sal bekinnen,
Sijn stuer ooghen selen claren, duer mijn gesichtten, soet.
(210) Liefs presentie, liefs wreetheyt swichten, doet.
Maer u so bidde ick oock, doet dat ghy sculdich, zijt.
(Uwen sone sal geluckige voerspoet ghebueren)
Siet ghy nae u Briseis, om haer sorchvuldich, zijt,
Laet haer niet langer (o hertbarich van natueren)
(215) Duer u absentie aldus in dolueren.
Oft is dat u liefde verslapt is, die my sal dwinghen,
Sonder u te levene, comt met stoute cueren,
En doet my liever sterven sonder verlinghen:
Maer aldus doende, ghy dwerck wel sult volbringen:
(220) Want ghedaente, vleesch, en bloet my al begeven:
Maer hope alleene can noch wat crachten minghen,
Sonder welcke ick blijve in tdootlijck sneven,
En door sake des doots woort u dan toe ghescreven,
Een wreet ruyter sal men u daer duer noemen,
(225) Oneerlijck is hij die hem vrouwen derf beroemen.
Waerom dwingdy my aldus met u smerte, heet?
Comt liever Achilles, en sijt u spoedich,
en met uwen sweerde duerstoot mijn herte, wreet:
Liver my dan Agememnon onvroedich.
(230) Maer beter ist dat ghy mijns leves oock behoedich.
Heb dy uwen vyant gespaert, spaert u vriendinne.
En comt naer Troyen, quest daer bloedich
Der vijanden herten, met wreeden sinne,
Baert daer u gramschappe, de crijch hevet inne.
(235) Maer wilt uwen toren van de liefste keeren.
Die begeert te wesene noch u gesellinne,
Hier mede blijft gesont mijdt u der oneeren,
en helpt Briseis wat haer verseeren.
Weerghy hier blyven oft wech vlien, wilt,
(240) U schamel dienstmaecht doch altoos onbien, wilt.
Hier eyndt dese Epistele van Ovidius
Hier beghint de vijfde Epistele,
die Phedra schrijft tot Hypolitus.
Ende beghint aldus int Latijn,
Qua, nisi tu dederis, caritura est ipsa salutem,
Mittit Amazonio Cressa puella viro.
Hypolito wensch ick gesontheyt die my faelgeert nu.
My Phedra, die sta tot uwer genaden,
Desen brief te lesene u doch verneert nu,
Van eerst tot leste: weest niet beladen,
(5) Het lesen en sal u hinderen oft scaden:
Ghy sulter ommers iet inne (hopick) bevinden
Dat u genoegen sal sonder versmaden.
Duer brieven, welcke men over zee mach sinden,
Canmen secretelijck alle saken ontbinden.
(10) De vianden wel deen dander brieven
Te lesene, vrijlijck huer onderwinden.
Dicwils hebick gedreycht mijn smertelijk grieven,
Mondelijck te verclarene, en mijn believen.
Maer tonge en stemme my besweken dan.
(15) Liefde die bloo is, qualijck den sin uitspreken can.
Scaemte en liefde, tsamen gemingt zijn,
Het gene dat my scaemte te seggene ontriet,
Liefde my nu te schijvene dwingt fijn.
Onwijs is hy die van het gene vliet,
(20) Dat Cupido God der minnen gebiet:
Want hy in den hemel oock is regerende.
Hy was deerste die my beanxste met verdriet,
Dit te scrijvene was informerende,
Hopende dat ick sou daer duer zijn triumpherende.
(25) Och oft hy u herte tot mywaerts waer stierende,
Gelijck hy mijn sinnen tuwarts is inflammerende.
Niet dat ick duer boosheyt ben scoffierende
Mijns mans ontrouwe, u obedierende.
Sulcke fame en sal ick achterlaten niet.
(30) Maer de suver Venus toont cracht, wie sal haer haten siet.
Hoe sy spadere comt, hoe sy is te pijnlijcker,
Och, te verdrietelijcker my van dleven wort.
Hoe heymelijcker wonde, hoe te verdwijnlijcker.
En gelijck tpeert van zijn weye gedreven wort,
(35) En tswaer gareel aen den hals gegeven wort,
So oock my (die van Thesea moet vervremden)
Een grieflijck iock toegescreven wort
Van Venus en Cupido, die tsamen stemden,
En onlancx my met haer soeticheyt hemden:
(40) Dwelck my lastich valt om verdragen.
Tis quaet te dwongene den ongetemden.
Der ioncheyt sulcken consten gemeenlijck behagen.
Liefde die buyten tijts comt geen arger plagen.
Groote henxten leertmen met scanden ploegen.
(45) Oude honden haer qualijck in banden voegen.
Neemt den eersten offer, mijnder eerlijcker famen, ghy,
Die ick tot noch toe voor u hebbe gespaert.
Pluct van den vollen boom sonder scamen, vry,
Den appel die u lust, een roose voer u bewaert.
(50) Aenveert nu stoutelijck, al sydy ionck geiaert.
Sulx Thesea uwen vader oock eens geiont is.
Tis beter dat mijn liefde haer cracht aen u baert,
Dan aen den genen die inder trouwen verbont is.
Al mocht Iuppiter, die scoone in Iunoos gront is,
(55) My geburen, noch soudick verheffen.
Hippoliten, duer wien mijn herte gewont is.
Uwen edelen aert die het wilt can treffen,
Iagen, en vliegen, met constich beseffen,
En sulcke daden, in my duer u hantieren rijsen.
(60) Liefs herte moet altoos liefs maniere prijsen.
Met Diana ick my nu ter iachten spoeye,
Der honden gesnor wort my een speculatie:
Naer vogels te schietene ick my met crachten moeye,
Int gras te rusten is oock dan mijn delectatie.
(65) Te rijdene, te rotsene, wort my een iubilatie.
Men siet my (als die Bacchus vieren) somtijts int velt
Faunus hoornen doe ick beven (my een recreatie)
Als ick met de trompe stoutelijck ga blasen,
En doe dat loopen conijnen en hasen.
(70) En mijn liefde dan coragieuselijck
Gloeyt inwendiger duer sulcke solasen.
Och ick en weet waerom Venus opinieuselijck,
Al mijn geslachte aldus odieuselijck
Met haren sone aentast gemeene.
(75) Tscijnt dat sy tol begeert van elck eene.
Iuppiter (hem in de gedaente van den stier verkeerende)
Beminde Europam mijn groot moeder cierich.
Daer na mijn moeder Pasiphae (haer onteerende)
Was oock onstelt duer vremde liefde vierich,
(80) Dies sy den Minotaurum baerde ongemanierich.
Mijn suster Ariadne na Theseus hakende,
Sy en was niet versaecht om haren broeder gierich
Te bedriegene. hier duere ben ick smakende
(Mijn geslachte oock niet versakende)
(85) Dat ick genegen sy totter liefden gehuldich.
En gelijc Ariadne was in minnen blakende,
Naer Thesea uwen vadere sorchvuldich:
Tsgelijcks ben ick tot u onsteken onverdulcich,
Van Minos gelachte, tot een memorie,
(90) Crijcht Theseus huys nu dubbel victorie.
Hadde deerde van Athenen my eerst verslonden snellijck
Eer ick in Eleusis stadt quam (o druckige huere)
Want doen werdick terstont geraect met wonden fellijc
Duer u scoonheyt, en u hair bloemich van coluere,
(95) U fier gesichte, een mannelijcke figuere
Is presenterende: u sinnen duer wijsheyt geregiert zijn.
Al seggen sommige,dat stuer is u natuere,
U vromicheyt (dunct my) daer duer gemaniert sijn.
Tfy de gesellen die als een bruyt verciert zijn,
(100) En gepalleert, tmoet my mishagen.
U scoonheden duer geen consten verziert zijn.
Natuere die can u sulcks toedragen.
Geen swaerheit en hoortmen uwen mont gewagen.
Men siet u niet onhebbelijck gaen, loopen, oft draven.
(105) Huessche manieren zijn godlijcke gaven.
Te peerde ghy oock als een triumphant rijt,
Hoe straf ghy dwinget wel met gemake te gane.
Met de lance oock ghy een diamant sijt,
Elcken te boven gaende in de bane.
(110) Al wat ghy te handen trect met cloecken bestane
Is een vruecht mijnen oogen, avont en noene.
Dies op mijn liefde pijnt doch acht te slane,
En handelt my saechtelijck als een minnaer coene.
Is in u eenige strafheyt met fellen opinioene,
(115) Bruyct die in de bosschen aen de wilde swijnen,
En baert u ionste aen my: so plagen te doene
Alle amoruese van edelder mijnen.
Wat vruecht ist altijt met grooter pijnen
Dianam te volgene niet weert om te lovene.
(120) En Venus te ontreckene haer soete provene.
Nemmermeer ruste, dat is onvolheerdich,
Men moet somtijts den boge ontspannen by vlagen.
Wilt u met Venus wat verpoosen, ghi sijt huers weerdich,
Cephalus die excellent was int vliegen int iagen,
(125) Men sach hem van Aurora vrijlijck niet versagen
Al was sy (peyst hier op) Tithonus vrouwe.
Adonis die in de weyicheyt oock hadde behagen,
Hy en refuseerde Venus niet de kersouwe,
Hy bleef haer gedienstich en getrouwe.
(130) Meleager Athalanta oock niet en verachte
Haer scinckende in teeken der liefden, weert boven den gouwe
Thoot van een wilt vercken: liefde was diet wrachte.
Spiegelt u al hier aen met edelen gedachte,
Al sydy een weychsman, oock Venus voeren acht.
(135) Weycheyt sonder amoruesheyt den boeren slacht.
Ick sal by u comen als u gesellinne goet,
Niet ontsiende steenrootsen oft wilde dieren:
Maer met u wil ick als u vriendinne soet
Leven en sterven in alle manieren.
(140) In Isthmon sullen wij ons wel forieren
Besloten met twee sterke stroomen wijt.
Ws grootvaders lant dat sullen wij wel regieren,
En de stat Troezen bewoonen, die ick nu ter tijt
Boven mijn lant vercoren heb: ducht voor geenen strijt.
(145) Theseus u vader sal noch lange absent
By Perithoum sinen vrient wesen (my tot eenen spijt)
Want Perithoum (soo hy oyt is gewent)
Verheft hy boven u, en my, als een vrient excellent.
Noch sijnder meerder saken daer ic hem om haten moet
(150) Ontrouwe daet trouwe verlaten doet.
Metter cudsen vermoorde hy minen broeder deerlijck.
Mijn sustere hy ooc gelaten den beesten in tvelt heeft.
De Coninginne van Amasonien u moeder cleerlijck.
Hy oock gehaelt met foortse en gewelt heeft,
(155) Die hy doode en niet en troude. sijn valsheyt hem gequelt heeft
Om dat ghy (u benijende sijn landen en rijcken)
Sout bastaert blyven, soo hy my vertelt heeft.
U twee broeders hebben oock hem moeten wijcken
(Die ick gebaert hebbe) duer sijn practijcken
(160) Niet duer mynen raet, wilt dit bevroeyen.
O scoone Hipolite, noyt uwer gelijcken,
Wee den genen die met sulck verfoeyen
U sou letten oft hinderen, diemen siet groeyen
Duechdelijck, ieuchdelijck, duer sulck bedencken.
(165) Die God sparen wilt, wie sal hem crencken?
Comt nu vereertbaert ws vaders bedde en trouwe,
Dwelck hy versmaeyt, dblijct aen sijn wercken.
Vreest niet al ben ic u stiefmoeder, sijn wijf en vrouwe,
Dat is al douwe wet, wilt daer niet op mercken.
(170) De grove Saturnus dede sulck wet verstercken:
Maer die is al doot, sijn wet heeft nu clein gagie.
Wij scuylen nu al onder Iuppiters vlercken,
Die al, daer die mensche toe heeft couragie,
Is consenterende, tsy van wat linagie.
(175) Susterscap, broederscap en can ons bevlecken niet.
Hoe nader maesscap hoe beter vriagie.
Met min moeyten sullen wij ons feyt bedecken siet.
Deen bloet mach wel na dander trecken siet.
Ick mach u wel ionstich getrouwe en minlijc wesen.
(180) Een vriendelijcke stiefmoeder is weert gepresen.
Men derf om u tsavons openen geen dueren oock,
Noch den poortier verscalcken, want onder een dack
Hebben wij geslapen, en noch sullen tallen hueren oock.
Also te vryene is een groot gemack.
(185) U vriendelijck cussen my noyt en gebrack.
Noch nu hope ick en sal,wie salder op beenen.
Moeder en kint (niemant oyt daer op sprack)
Mogen malcanderen wel een minlijcheyt verleenen.
Wie isser die daer duer arch sal dencken oft meenen,
(190) Maer meer prijsen dan laken: dus zijt onvervaert.
Dmaesscap sal ons bevrijen van eenich vercleenen,
Ia al saechmen u by my int bedde gepaert.
Aldus wilt niet vertoeven, toont der ionsten aert,
Eer Cupidoos scichten u ontmoeten.
(195) Dat my suer valt, crijchde ghy met versoeten.
Ic en veronweerdich mi niet met handen te gadere
U te biddene ootmoedich en verduldich:
Ic heb mi altoos gescaemt, maer nu come ic u nadere,
En kenne my verwonnen tot uwaerts gehuldich.
(200) Scaemte en eere zijn nu luttel sorchvuldich,
En duer u liefde verblint van my geweken.
Weest den lijdsamen goedertieren, ic kenne my sculdich.
Aenmerct mijn afcomste hoe edel gebleken.
Van Minos mach ic wel beroemich spreken,
(205) En van mynen grootvadere, duer wiens gewelt wort
Den blixem bedwongen en comt in der eerden gestreken.
Phoebus oock onder mijn magen gestelt wort,
Duer welcken den dach claer scynende gemelt wort.
Wildy duer my niet, wilt u duer mijn geslachte verneren.
(210) Och, dedelheyt moet nu de liefde obedieren.
Creta Iuppiters lant, dwelc hy my geiont heeft,
Ionne ick u weder, ia wt liefden puerliicker.
Laet sincken u wreetheyt, mijn moeder goet ront heeft
Den Ver wel getemt: sydy ghy onnatuerlijcker
(215) Dan sulcke beeste? noyt herte onberuerlijcker.
Om Venus wille weest mijns doch genadich,
Sy en sal u ooc nemmermeer wesen te stuerlijcker.
Diana, die ghy eert, sal u gestadich
Te beter voorspoet geven: en Pan beradich
(220) Sal u oock te ionstiger ziin int vliegen, int draven:
De rivier godinnekens sullen u ooc te min versmadich
Wesen, (daerom veracht niet damouruese gaven)
U dorstich herte sullense te gewilliger laven.
Ic bidde u al screyende mijn herte ootmoedich sterct.
(225) Denct dat gy int lesen mijn tranen overvloedich merct.
Hier eyndt de vijfde epistele.
Epistula IV. PHAEDRA HIPPOLYTO
Quam nisi tu dederis, caritura est ipsa, salutem
Mittit Amazonio Cressa puella viro.
Perlege, quodcumque est - quid epistula lecta nocebit?
Te quoque in hac aliquid quod iuvet esse potest;
(5) His arcana notis terra pelagoque feruntur.
Inspicit acceptas hostis ab hoste notas.
Ter tecum conata loqui ter inutilis haesit
Lingua, ter in primo restitit ore sonus.
Qua licet et sequitur, pudor est miscendus amori;
(10) Dicere quae puduit, scribere iussit amor.
Quidquid Amor iussit, non est contemnere tutum;
Regnat et in dominos ius habet ille deos.
Ille mihi primo dubitanti scribere dixit:
‘Scribe! dabit victas ferreus ille manus.’
(15) Adsit et, ut nostras avido fovet igne medullas,
Figat sic animos in mea vota tuos!
Non ego nequitia socialia foedera rumpam;
Fama - velim quaeras - crimine nostra vacat.
Venit amor gravius, quo serius - urimur intus;
(20) Urimur, et caecum pectora vulnus habent.
Scilicet ut teneros laedunt iuga prima iuvencos,
Frenaque vix patitur de grege captus equus,
Sic male vixque subit primos rude pectos amores,
Sarcinaque haec animo non sedet apta meo.
(25) Ars fit, ubi a teneris crimen condiscitur annis;
Cui venit exacto tempore, peius amat.
Tu nova servatae capies libamina famae,
Et pariter nostrum fiet uterque nocens.
Est aliquid, plenis pomaria carpere ramis,
(30) Et tenui primam delegere ungue rosam.
Si tamen ille prior, quo me sine crimine gessi,
Candor ab insolita labe notandus erat,
At bene successit, digno quod adurimur igni;
Peius adulterio turpis adulter obest.
(35) Si mihi concedat Iuno fratremque virumque,
Hippolytum videor praepositura Iovi!
Iam quoque - vix credes - ignotas mittor in artes;
Est mihi per saevas impetus ire feras.
Iam mihi prima dea est arcu praesignis adunco
(40) Delia; iudicium subsequor ipsa tuum.
In nemus ire libet pressisque in retia cervis
Hortari celeris per iuga summa canes,
Aut tremulum excusso iaculum vibrare lacerto,
Aut in graminea ponere corpus humo.
(45) Saepe iuvat versare leves in pulvere currus
Torquentem frenis ora fugacis equi;
Nunc feror, ut Bacchi furiis Eleleides actae,
Quaeque sub Idaeo tympana colle movent,
Aut quas semideae Dryades Faunique bicornes
(50) Numine contactas attonuere suo.
Namque mihi referunt, cum se furor ille remisit,
Omnia; me tacitam conscius urit amor.
Forsitan hunc generis fato reddamus amorem,
Et Venus ex tota gente tributa petat.
(55) Iuppiter Europen - prima est ea gentis origo -
Dilexit, tauro dissimulante deum.
Pasiphae mater, decepto subdita tauro,
Enixa est utero crimen onusque suo.
Perfidus Aegides, ducentia fila secutus,
(60) Curva meae fugit tecta sororis ope.
En, ego nunc, ne forte parum Minoia credar,
In socias leges ultima gentis eo!
Hoc quoque fatale est: placuit domus una duabus;
Me tua forma capit, capta parente soror.
(65) Thesides Theseusque duas rapuere sorores -
Ponite de nostra bina tropaea domo!
Tempore quo nobis inita est Cerealis Eleusin,
Gnosia me vellem detinuisset humus!
Tunc mihi praecipue (nec non tamen ante placebas)
(70) Acer in extremis ossibus haesit amor.
Candida vestis erat, praecincti flore capilli,
Flava verecundus tinxerat ora rubor,
Quemque vocant aliae vultum rigidumque trucemque,
Pro rigido Phaedra iudice fortis erat.
(75) Sint procul a nobis iuvenes ut femina compti! -
Fine coli modico forma virilis amat.
Te tuus iste rigor positique sine arte capilli
Et levis egregio pulvis in ore decet.
Sive ferocis equi luctantia colla recurvas,
(80) Exiguo flexos miror in orbe pedes;
Seu lentum valido torques hastile lacerto,
Ora ferox in se versa lacertus habet,
Sive tenes lato venabula cornea ferro.
Denique nostra iuvat lumina, quidquid agis.
(85) Tu modo duritiam silvis depone iugosis;
Non sum militia digna perire tua.
Quid iuvat incinctae studia exercere Dianae,
Et Veneri numeros eripuisse suos?
Quod caret alterna requie, durabile non est;
(90) Haec reparat vires fessaque membra novat.
Arcus - et arma tuae tibi sunt imitanda Dianae -
Si numquam cesses tendere, mollis erit.
Clarus erat silvis Cephalus, multaeque per herbas
Conciderant illo percutiente ferae;
(95) Nec tamen Aurorae male se praebebat amandum.
Ibat ad hunc sapiens a sene diva viro.
Saepe sub ilicibus Venerem Cinyraque creatum
Sustinuit positos quaelibet herba duos.
Arsit et Oenides in Maenalia Atalanta;
(100) Illa ferae spolium pignus amoris habet.
Nos quoque quam primum turba numeremur in ista!
Si Venerem tollas, rustica silva tua est.
Ipsa comes veniam, nec me latebrosa movebunt
Saxa neque obliquo dente timendus aper.
(105) Aequora bina suis obpugnant fluctibus isthmon,
Et tenuis tellus audit utrumque mare.
Hic tecum Troezena colam, Pittheia regna;
Iam nunc est patria carior illa mea.
Tempore abest aberitque diu Neptunius heros;
(110) Illum Pirithoi detinet ora sui.
Praeposuit Theseus - nisi si manifesta negamus -
Pirithoum Phaedrae Pirithoumque tibi.
Sola nec haec ad nos iniuria venit ab illo;
In magnis laesi rebus uterque sumus.
(115) Ossa mei fratris clava perfracta trinodi
Sparsit humi; soror est praeda relicta feris.
Prima securigeras inter virtute puellas
Te peperit, nati digna vigore parens;
Si quaeras, ubi sit - Theseus latus ense peregit,
(120) Nec tanto mater pignore tuta fuit.
At ne nupta quidem taedaque accepta iugali -
Cur, nisi ne caperes regna paterna nothus?
Addidit et fratres ex me tibi, quos tamen omnis
Non ego tollendi causa, sed ille fuit.
(125) O utinam nocitura tibi, pulcherrime rerum,
In medio nisu viscera rupta forent!
I nunc, sic meriti lectum reverere parentis -
Quem fugit et factis abdicat ipse suis!
Nec, quia privigno videar coitura noverca,
(130) Terruerint animos nomina vana tuos.
Ista vetus pietas, aevo moritura futuro,
Rustica Saturno regna tenente fuit.
Iuppiter esse pium statuit, quodcumque iuvaret,
Et fas omne facit fratre marita soror.
(135) Illa coit firma generis iunctura catena,
Inposuit nodos cui Venus ipsa suos.
Nec labor est celare, licet peccemus, amorem.
Cognato poterit nomine culpa tegi.
Viderit amplexos aliquis, laudabimur ambo;
(140) Dicar privigno fida noverca meo.
Non tibi per tenebras duri reseranda mariti
Ianua, non custos decipiendus erit;
Ut tenuit domus una duos, domus una tenebit;
Oscula aperta dabas, oscula aperta dabis;
(145) Tutus eris mecum laudemque merebere culpa,
Tu licet in lecto conspiciare meo.
Tolle moras tantum properataque foedera iunge -
Qui mihi nunc saevit, sic tibi parcat Amor!
Non ego dedignor supplex humilisque precari.
(150) Heu! ubi nunc fastus altaque verba iacent?
Et pugnare diu nec me submittere culpae
Certa fui - certi siquid haberet amor;
Victa precor genibusque tuis regalia tendo
Bracchia! quid deceat, non videt ullus amans.
(155) Depudui, profugusque pudor sua signa reliquit.
Da veniam fasse duraque corda doma!
Quod mihi sit genitor, qui possidet aequora, Minos,
Quod veniant proavi fulmina torta manu,
Quod sit avus radiis frontem vallatus acutis,
(160) Purpureo tepidum qui movet axe diem -
Nobilitas sub amore iacet! miserere priorum
Et, mihi si non vis parcere, parce meis!
Est mihi dotalis tellus Iovis insula, Crete -
Serviat Hippolyto regia tota meo!
(165) Flecte, ferox, animos! potuit corrumpere taurum
Mater; eris tauro saevior ipse truci?
Per Venerem, parcas, oro, quae plurima mecum est!
Sic numquam, quae te spernere possit, ames;
Sic tibi secretis agilis dea saltibus adsit
(170) Silvaque perdendas praebeat alta feras;
Sic faveant Satyri montanaque numina Panes,
Et cadat adversa cuspide fossus aper;
Sic tibi dent Nymphae, quamvis odisse puellas
Diceris, arentem quae levet unda sitim!
(175) Addimus his precibus lacrimas quoque; verba precantis
Qui legis, et lacrimas finge videre meas!