CASPAR BARLAEUS

POEMATA, PARS II, p. 1-60

Continue

C. BARLAEI
ELEGIARUM
LIBER I.
Qui sacras habet.


ELEGIA I.
DE CREATIONE
MUNDI.

SIdera cum terris digestaque corpora mundi,
    Claraque ter magni Numinis orsa canam.
Sat patriae Batavisque datum; sublimior ausis
    Accinat authori nostra Camoena suo.
(5) Quaeque levis toties cecinit praeconia famae,
    Expendat fidei grandia verba meae.
Magne Deus, dum cuncta creas, creor ipse poëta;
    Quodque creor vates, muneris omne tui est.
Tu me igitur tanto pressum sub pondere rerum
    (10) Erige, & immensum pande creator opus.
Da mihi te facilem, timidaeque illabere menti.
    Ingenium nutu statque caditque tuo.
Non caneris sine te, nec fas sine numine numen
    Dicere: quaeque Deum vox sonat, illa Dei est.
(15) Principio totum tenebris immerserat orbem,
    Et poterat sibimet displicuisse chaos.
Nullus in orbe decor, non fulgens ignibus aether,
    Aut spatiis dirimens secla diesque suis.
Non sua fraternis opponens vultibus ora,
    (20) Signiferi medium Luna secabat iter.
Non Helice pavidis fluctus signabat Achivis,
    Visaque tum populis Parrhasis Arctos erat.
Imbiberat terram pelagus, nec flamma, nec aër
    Seque suumque decus conspicienda dabant.
(25) Semina naturae nox intempesta premebat,
    Officio nondum tunc patefacta suo.
Condiderat tantae Genitor primordia molis,
    Atque aliqua saltem parte creator erat.
Solaque materies, faciesque informis abyssi,
    (30) Nec distincta rudis Thetye Vesta fuit.
Quis mihi perpetuo currentia secula motu
    Suggerat? & nullâ corpora facta manu?
Cur numeros atomosque crepat delira vetustas?
    Aut placitis turgent docta Lycea suis?
(35) Cedant Parmenidae veterisque oracla Melissi,
    Cedat Anaxagorae Democritique furor.
Coeca stupet ratio: nec, quae nihil antè fuisse
    Credimus, haec fieri, nescia, posse putat.
Tota stupet Natura Deum, robustaque quamvis,
    (40) Viribus in nihilo deficit aegra suis.
Ars stupet, & tantae spectans molimina dextrae
    Haeret, & ipsa suas damnat egena manus.
Una per immensum virtus diffunditur orbem.
    Orditurque suum dextra creantis opus.
(45) Namque ubi prima diem mundo concesserat Eos,
    Emicuit vultu lux speciosa novo.
Non tenebrae mersere chaos, sed clara diei
    Fax fuit, & nocti dissociata suae.
Altera suspensum spatioso fornice coelum
    (50) Vidit, & aethereas, corpora vasta, domos.
Volvitur, & magno moles libratur inani,
    Et distincta suis orbibus alta ruit.
Quo colitur rectore domus, fulcitur ab illo.
    Quosque sibi format, possidet ipse lares.
(55) Et licet occiduis omnes mergantur in undis,
    Tardius occiduis quilibet exit aquis.
Non subit alternas coelestis machina mortes,
    Nec variae versant ista theatra vices.
Una manet cunctis facies, decor omnibus idem;
    (60) Et stabili pulchrum foedere perstat opus.
Tertia spumantis diffusa palatia Nerei
    Adspicit, & vasti regna profunda maris.
Adspicit è medio nascentes aequore terras,
    Quaeque prius latuit mersa, resurgit humus.
(65) Ipse suas, magno quas non comprenderat alveo
    Oceanus, vario gurgite clausit aquas.
Pars Gades Calpenque subit. pars Caspia pulsat
    Littora. pars Gothici verberat arva soli.
Ilicet Aegaeos fluctus absorpserat Helle,
    (70) Et Tanai propior mixta Propontis erat.
Pars haesit concreta gelu, supposta Bootae:
    Forsitan ut Batavis sola negaret iter.
Pars Arabum terras, calidos pars alluit Indos,
    Pars subit ingenti Persica regna sinu.
(75) Nec tamen ignotos fluctus sulcaverat Argo,
    Aut fragili Tiphys puppe magister erat.
Nec primaeva truci livebat sanguine tellus,
    Aut spatiis stabant regna dirempta suis.
Sponte sua fruges, nullis vexata colonis,
    (80) Nesciaque attriti vomeris arva dabant.
Iam coryli, &, nondum feralia signa, cupressi,
    Et salices petulans exeruere caput.
Floraque purpureos pratis expandit honores,
    Luxuriansque novo gramine risit ager.
(85) Creverunt virides ventura in praemia lauri,
    Palmaque Olympiacis praeripienda rotis.
Aurea per laxos radiabant lilia campos,
    Nondum virginea lilia carpta manu.
Et violae, & regum signandi nomine flores;
    (90) Iamque recens facta plus rubuere rosae.
Quarta coruscanti flammas insparsit Olympo,
    Et tremulae radiis emicuere faces.
Explicuit roseos lampas Phoebeia vultus,
    Et vaga spumantes exit & intrat aquas.
(95) Per duodena suos impellens sidera currus,
    Metitur spatiis tempora fluxa suis.
Quaeque per obscurae tranquilla silentia noctis
    Cornigero niteas lumine, Luna venis.
Subdidit ipse suos Veneri Cyllenius ignes,
    (100) Cessit & ingenti Martia stella Iovi.
Hunc Saturne praeis, & terris dira minatus
    Ingrederis lento per tua regna gradu.
Nec minus innumeris illuxit ab ignibus aether,
    Coepit & obliqua Signifer ire via.
(105) Hic pluvias fundebat Hyas; spirabat Orion;
    Parte aliâ rabido torruit igne Canis.
Altera Hyperboreas spectabant sidera terras,
    Altera in Australes versa fuere plagas.
Cuncta creatoris conformia legibus ibant,
    (110) Et sibi praescriptis quaeque stetere locis.
Quinta luce vagi verrebant aequora pisces,
    Et Venus in gelidis fervere coepit aquis.
Grandia terribiles agitarunt corpora phocae,
    Et pistrix spinis horruit ipsa suis.
(115) At medium aligerae sulcabant aëra turmae,
    Argutaque loquax voce strepebat avis.
Sed, nondum humanas edoctus reddere voces,
    Psittacus indocili gutture cantor erat.
Sexta dies totum foetis animalibus orbem
    (120) Donat, & innumerâ pascua prole beat.
Hic quadrupes lascivit equus, spirasque retorquens
    Gramineo fallax delitet hydra thoro.
Lanigerique greges ibant custode remoto,
    Nec Corydon timidas pastor agebat oves.
(125) Non lupus imbelli ferus insidiatus ovili est:
    Ambulat innocuo tigris & agna gradu.
Tunc mundi sublimis apex, & cura laborum
    Ultima, totque operum gloria factus Homo est,
Oceani terraeque potens moderator, & haeres;
    (130) Cui data nascentis sceptra stupenda soli.
Cujus ad imperium placidi tremuere leones,
    Et posuere suas horrida monstra minas.
Nulla venenato nocuit cui vipera morsu,
    Et scelerum nondum poena cicuta fuit.
(135) Quaeque ferax thalamos numerosa prole bearet,
    Ipsa thori consors portio facta viri est.
Fecerat ista Deus, perfectaque machina mundi est,
    Et placuit vastae nobile molis opus.
Iamque opifex magno dedit intervalla labori,
    (140) Et lux inceptis septima finis erat.

ADAMUS PECCANS.
ELEG. II.

CErnite me, me degenerem spectate nepotes,
    Principium miserae posteritatis ero.
Sanguinis haeredes, pariter quoque criminis estis,
    Atque reum quae me, vos quoque causa facit.
(5) Cur ruerem, mecum ruitis, me stante stetistis;
    Unus ego vestrûm morsque salusque fui.
Viximus insontes, & vos: peccavimus, & vos:
    Nec sine patre boni, nec sine patre mali.
Sic placuit pepigisse Deo, lex prima parentem
    (10) Et sobolem simili conditione ligat.
Et potui peccare miser; voluique; quod unum
    Fas erat arbitrio me potuisse meo.
Et potui non esse miser; nec velle; quod unum
    Dum volui, potui qui miser esse, fui.
(15) Libertas facit ista reum. si cogerer, essent
    Tuta patrocinio crimina tanta suo.
Quid malus obtendam sceleri? tua, maxime rector,
    Nota fuit menti lex veneranda meae.
Novimus & Superûm poenas, & labile coelum
    (20) Exemplum spretae relligionis erat.
Quem peccasse pudet, didicit peccasse priores;
    Debuit & tantis cautior esse malis.
Sprevimus audaces magni mandata parentis,
    Et potuit vetitum plus placuisse nefas.
(25) Nec mihi simplicitas, nec causae proderit error:
    Mens sapiens major simplicitate fuit.
Credulitas scelerata mea est: & crimine in isto
    Livor, in hoc species impietatis erat.
Quin mihi divinae sortis speratur imago,
    (30) Et vanâ superos ambitione sequor.
Ingrato peccare libet. cui vasta patebat
    Machina, praelatum non tulit ille Deum.
Stultitia coelum petii, magnique Tonantis
    Progenies coelo noluit esse minor.
(35) Mille modi scelerum facto sociantur in uno,
    Et miser haud unâ sum ratione nocens.
Femina seduxit miserum decepta maritum,
    Et mulier tanti criminis orsa facit.
Auscultasse meum scelus est, thalamoque Deoque
    (40) Debitor, illius falsus amore fui.
Suaserat Eva malum; cur non dissuaserat Adam?
    Cur conjunx facti facta magistra mei est?
Cur magis illa dedit? cur tu minus abnuis Adam?
    Aut minus hoc vetui, quò magis illa jubet?
(45) Illa prior Ditis monitis: ego credulus illi
    Obsequor, & titulo deteriore cado.
Ordine peccatur; concessaque femina vitae,
    Prima mihi mortis facta ministra fuit.
An tanti pomum fuit, & praelata voluptas?
    (50) Et potuit pomo vilior esse Deus?
Cur frugum rerumque ferax mihi sorduit hortus?
    Et gula mandenti luxuriosa fuit?
Quae concessa mihi est, vitam produxerat arbor;
    Accelerant vetitae funera certa dapes.
(55) Me natura reum poscit, coelumque, Deusque,
    Et furit in nostrum conscia terra caput.
Quae placido nuper ridebant sidera vultu,
    Intentant rigidas, jam truculenta, minas.
Quae tot sponte prius fundebat munera tellus,
    (60) Vix eadem assiduo fracta labore dabit.
Incolumis qui nuper eram, jam languidus erro,
    Extremumque vehet pigra senecta diem.
Quae mihi mansuetae domino parere solebant,
    Turba ruunt in me, sed nocitura, ferae.
(65) Mergor aquis, uror flammis, sublimia terrent,
    Nascitur ad poenam quaelibet herba meam.
Ipsa quoque emoritur decoris coelestis imago,
    Et melior nostri pars scelerata nocet.
Me tenebrae, mentemque frequens obnubilat error,
    (70) Et periit priscus relligionis amor.
Exulat & pietas, candor, probitasque, fidesque,
    Et subeunt animum crimina mille meum.
Peccati vexilla sequor, sum verna malorum:
    Totus & imperio sordidiore regor.
(75) Heu pudet, & tanti sceleris mihi conscia mens est,
    Dumque pudet, membris tegmina quaero meis.
Quin Deus ultor adest, Nemesisque fatigat euntem,
    Dum fugio, tacito me pede poena premit.
Quae latebras mihi tesqua dabunt? quò noxia vertam
    (80) Lumina? quae vultus nox teget atra meos?
Cor tremit, occultusque quatit praecordia lictor,
    Et mea perpetuus pectora tortor habet.
Antè oculos Styx ipsa subit, manesque profundi,
    Quasque nocens potui promeruisse neces.
(85) Praecipitat mors saeva gradum: gladioque coruscans
    Arcet vivifico limine dextra reum.
Sic perii peccans, & rupto federe mundi
    Irruit in sontes terra polusque duos.
Ipsaque posteritas fatis innexa parentum
    (90) Flagitio debet velle perire meo.

ELEGIA III.
ORATIO CAINI,
occiso fratre Abele.

PEccavi, Superûm rector, primique parentis
    Crimina flagitio deteriore sequor.
Imbibimus partem sceleris, veniensque propago
    Hos etiam fructus impietatis amat.
(5) Fraterno sontes maduerunt sanguine terrae,
    Et nova germanus polluit arva cruor.
Dextra nocens mea facta mihi est, me me aspice sontem;
    Haec manus, haec primi sica latronis erat.
Nec solum manus ista nocet. peccavit Olympus,
    (10) Et partem culpae tu quoque Numen habes.
Cur mea spectanti sordent altaria coelo?
    Primitiaeque meis displicuere focis?
Cur magis hic Superis potuit, minus ille placere?
    Et Deus in partes, arbiter orbis, abis?
(15) Sors eadem genuit geminos, sors extulit una,
    Debebam simili posse favore frui.
Hinc subiit gravis ira mihi, nutrixque furoris
    Livor & ultrices invaluere minae.
Addita vis sceleri est, & dum furor arma ministrat,
    (20) Ausibus ingemuit conscia terra meis.
Dicat posteritas, fratrum quoque gratia rara est;
    Haec etiam mundi culpa sequentis erit.
Sensimus invidiam, venturus sentiet orbis;
    Qui veniet post me, fecerit ista nepos.
(25) Tunc quoque, qui stricto minitetur vulnera ferro,
    Et madeat diro sanguine, frater erit.
Alteraque Ausonia mulier subvecta quadriga,
    Per patris attonitos corpora ducet equos.
Et tenerae victrix occurrens dextra sorori,
    (30) Crudeli Latiam funere tinget humum.
Tunc quoque terribiles recoquent aconita novercae,
    Et ruet in patrios saeva puella thoros.
Non hac caede furor, non hac satiabitur umbrâ,
    Horrescent aliâ secla futura nece.
(35) Culpam culpa trahet, crescent fecunda malorum
    Semina, mille dabit noxia dextra reos.
Nunc mihi, quod vitae superest, sit mortis imago,
    Promittit jugulo vulnera quisque meo;
Invisusque mihi, superis invisus, & orbi,
    (40) Anxius huc, illuc, & trepidanter eo.
Tolle reum, Rex summe, vel haec mihi terra dehiscat;
    Diluat hoc nostrum gratia nulla nefas.
Non locus est veniae, nec sperat causa favorem.
    Esse nocens credor, tu minus esse bonus.
(45) Vota nec in ventos nil proficientia fundam.
    Nil superest, praeter posse timere, mihi.
Cum cernuntur aquae, viciniaque flumina, nobis
    Flumina cuncta notas insidiantis habent.
Occursant silvae: silvis nocitura figura est.
    (50) Si scopulus: praeceps cum ruit ille, tremo.
Iamque truces fremitu terrent immane leones,
    Et, mea quae laniet viscera, tigris adest.
Suspicio coelum. coelo diffidimus ipsi.
    Quae repetet fratrem, vox gravis una mihi est.
(55) Fulmina me terrent, me rauca tonitrua terrent,
    Conscia terra mei signa pudoris habet.
Nunc pluviae capiti, nunc horrida grando minatur:
    Saepius exanimem vel levis aura facit.
Nunc magis astrorum, nunc sum metuentior undae,
    (60) Cogit & insanus cuncta timere timor.
Omnia subscribunt offensi numinis irae,
    Meque, premente Deo, machina tota premit.
Nuper & ad tremuli trepidabam graminis umbram,
    Quoque jacet frater, crimina dixit ager.
(65) Quos dabat hic gemitus moriens, exasperat Echo:
    Clamor adhuc aures personat iste meas.
Inde sub aurora, & surgentis luce diei,
    Ora cruore madens est mihi visus Abel.
Lumina cum primo defessa sopore remitto,
    (70) Haec iterum facies, haec mihi forma subit.
Crudeles somni vigilem tenuistis, & aegrum,
    Quem semel aeterna nox premet atra die.
Omnia cum timeam, plus hoc fortasse timebo,
    Funere laedatur ne manus ulla meo.
(75) Conscia mens tacito praebet fomenta dolori,
    Incitat & morsus poena scelusque pares.
Quid facias terror? torquet sua culpa Cainum,
    Et Nemesis celeri me pede justa premit.
Has fugiam terras, fugiam per saxa, per undas?
    (80) Terra alibi dicet, dicet & unda reum.
Sic miser & trepidans erro, sceleratus, & exul,
    Et latrocinii signa notasque gero.
Latro fui fratris, fateor, jam latro Cainus
    Ipse sui, poenas exigit usque suas,
(85) Illum dextra necat praeceps, me lentior aetas,
    Suppliciumque mihi vita diesque trahunt,
Dum superesse sinor, sinor huic superesse dolori,
    Longius & vivo, longius ut moriar.

ELEGIA IV.
ORATIO NOACHI
Ad mundum Diluvio periturum.

IMproba gens, ignara Dei, secura malorum,
    Et nimium fati nescia turba tui;
Ad mea, degeneres animae, praecepta venite,
    Quas scelerum ex omni parte cupido tenet.
(5) Discite sanari, quas fas est voce moneri;
    Optima virtuti proxima quaeque dies.
Dum licet, insani subeant fastidia secli,
    Me duce mens aliud vestra sequatur iter.
Publicus assertor lapsam reparare salutem,
    (10) Et tantis veni pharmaca ferre malis.
Discite, quae maneant sceleratas praemia terras,
    Extremumque vehat flebilis hora diem.
Crimina dum vobis, pariter discrimina surgunt,
    Et socio vadunt poena scelusque gradu.
(15) Si peccare juvat, fuerit punire voluptas:
    Iudicis hae partes, sed tolerantis, erunt.
Lenta licet properent ad poenam numina, crescet
    Irritata suâ numinis ira morâ.
Cernite, quae pando texuntur ventre carinae,
    (20) Hae tabulae Superûm signa furoris erunt.
Haec ratis, haec domus est, quam desuper imbribus aether
    Perpluet, haec mediis tuta feretur aquis.
Haec est diluvio mundi pereuntis imago,
    Haec eadem terrae scena natantis erit.
(25) Nil aliud toto reliquum servabitur orbe,
    Quasque vehet clausas unica puppis opes.
Qui videt hanc, discat prudens sua fata necesque,
    Et causam luctus colligat inde sui.
Dividet hoc coelum vitas & funera ligno,
    (30) Dividet haec sontes, dividet arca pios.
Distabit probitas vitiis secura profanis,
    Quique bibit fraudes, mox bibet author aquas.
En Superûm laxo pandentur cardine portae,
    Inque caput vestrum dira procella ruet.
(35) Sideraque & fontes aderunt ultricibus undis,
    Effundent pluvios nubila foeta sinus.
Nec sibi praescriptis subsistet finibus aequor,
    Quamque scelus latè, sternet & unda viam.
Irruet in populos pelagus, camposque subibunt
    (40) Flumina laxatis exspatiata vadis.
Alteraque Oceani facies erit, altera terrae,
    Obruet invisam jam modo pontus humum.
Tunc aliquis thalamo pavidus properabit amator,
    Obvius & subitis fluctibus ibit amor.
(45) Dumque volet solitis flammas exstinguere flammis,
    Exstinguent vetitas aequora tota faces.
Tunc aliquis celsam moechus sublatus in ulmum,
    Pellicis in mediis corpora cernet aquis:
Dumque tumescentem circumspicit undique pontum,
    (50) Ingemit exitio cuncta parata suo.
Quaque ferent oculos mendax, perjurus, & exlex,
    Praecipites adiget mors inopina gradus.
Ah, tenebris frustrà raptor se condet opacis,
    Non locus, aut timidae spes erit ulla fugae.
(55) Quique suas tinxit crudeli vulnere dextras,
    Sanguineum vasto gurgite credet onus.
Dumque videt fessis se desperare lacertis,
    Occidet, & nullo subveniente natat.
Tunc, quae laeta suo meretrix porrexit amanti,
    (60) Iactabit liquido brachia lassa mari.
Aemula quid celso struitis fastigia coelo?
    Haec spolium & pelagi praeda furentis erunt.
Cur picturatis fulgent aulaea columnis?
    Splendidaque è solido marmore tecta nitent?
(65) Sedibus illa suis rabies convellet aquarum;
    Auferet avulsos ventus & unda lares.
Nubitis, atque vagi scelerata licentia lecti est,
    Vestraque non unum gaudia crimen habent.
Cornua cur tollis dives? quid spernis egenum?
    (70) Mox simili dabitur conditione mori.
Cur lasciva, salax, petulans, improvida, deses,
    Immemor, indocilis, perfida facta gula est?
Quid juvat infami luces producere luxu?
    Distentisque fluunt ebria vina cadis?
(75) Turgida pampineos transcendent stagna racemos,
    Opplebuntque truces ora bibentis aquae.
Tunc serò similes vobis optabitis alnos,
    Nec, quae vestra vehet corpora, puppis erit.
Votaque discutient, & inania verba procellae,
    (80) Et levibus tradent diripienda Notis.
Haec toties dixi: vitiis patientia victa est.
    Quae fecisse pudet, dicere saepe pudet.
Languet, & indocili silet auditore magister,
    Et fugit insanum spreta medela virum.
(85) Scilicet asserui jam me, victorque pericli,
    Tutus in hoc, socia conjuge, lintre vehar.
Effugient nati, fugient discrimina natae,
    Rarus & à tanta clade redibit homo.
His pauci tabulis, tectoque vehemur in isto,
    (90) Parvaque naturae portio sospes erit.
Aequore sic facili ventisque ferentibus utar,
    Moxque iterum nobis sicca resurget humus.
Non mea detrectant placidi mandata leones,
    Hic aper, hic elephas ad mea jussa venit.
(95) Cernitis, ut lenes conscendant carbasa tauri?
    Et parili vadunt femina masque gradu?
Ipsa fatiscentis metuens incommoda mundi,
    Ad monitus properat reptilis hydra meos.
Quaeque sibi patulo diffidit in aëre, compar
    (100) His latebris etiam tutius haeret avis.
At non illa movent stolidas praesagia mentes,
    Et praefacta suum pectora marmor habent.
Omnia mox fient, fieri quae posse negatis,
    Nec mea falsiloqui vox monitoris erit.
(105) Improba gens, celeri casus circumspice mente,
    Et tua vicinis subtrahe fata malis.
Ah propera, nec te venientes differ in horas.
    Dum differs, sceleri das alimenta tuo.
Sit monuisse satis. nos hanc conscendimus arcem.
    (110) Fallor? an irato Numen ab axe pluit?

ELEGIA V.
ABRAHAMI è CHALDAEA
abeuntis
ORATIO.

IBimus, & quò fata trahunt, retrahuntque, sequemur:
    Nec profugum tellus vel remorantur aquae.
Chara vale Chaldaea, vale mea patria; quicquid
    In patria potuit dulce fuisse, vale.
(5) Thariades procul exul abit, properamus amici,
    Quò Deus & Superûm jussa verenda vocant.
Nec via, quà ducar, nec quas ferar hospes in oras,
    Exilii vel quae meta futura, scio.
Hic pater, hic tribus est, & nomina blanda, nepotes:
    (10) Ludit & ante oculos turba propinqua meos.
Hic domus, hic veteri congestum cespite culmen:
    Hic patrios colimus, numina prisca, lares.
Hic mihi vicinâ praeceps admurmurat undâ
    Tigris, & Euphratis lene sonantis aquae.
(15) Hic ager aërii mellis coelestia dona
    Sufficit, & multo lacte capella tumet.
Linquimus haec, quae certa domi, non certa sequentes;
    Et tamen haec eadem spes mihi certa facit.
Forsitan Assyrias Nilo mutabimus undas.
    (20) Atque alibi Euphrates, Tigris & alter erunt.
Forsan in Eoo figam tentoria mundo,
    Forsan in occiduo me manet orbe locus.
Omne solum natale piis. non semper iisdem
    Nubibus haeret avis, piscis inerrat aquis.
(25) Officii parere mei est: sunt cetera coeli.
    Auspiciis magni Numinis ibit Abram.
Hoc duce si tutus fuero, non ulla morabor
    Damna, nec invisum pes mihi sternet iter.
Ille mihi currus, mecumque erit ille viator,
    (30) Et comes, & tantae duxque reduxque viae.
Quae mihi vox dixit: Patriis è sedibus exi;
    Haec eadem dicet, quae mihi terra vacet.
Qui jubet, ut chara procul hinc à gente recedam,
    Leniet ignotis barbara corda viris.
(35) Innumerasque inter tollet mea nomina gentes,
    Nec sinet aut cultus, aut sua verba mori.
Erige me non fracta Fides, da robur eunti;
    Atque animo subeant altera secla meo.
Hic pereunt anni, pereunt hic regna, domusque;
    (40) Vitaque, quam miseri vivimus, ista vaga est.
Cessit in hospitium mundus, novus advena veni;
    Vespera cum fati venerit, ibo foras.
Vita data est utenda, alibi meliore fruemur;
    Patria non hic est; quaeritur illa mihi.
(45) Non dabit hanc Babylon, non hanc dabit Assur, & Haram,
    Non Canaan semper, non Pharos ipsa placet.
[Ed. Poemata 1630 heeft twee verzen extra:
Non satis est Bethel, nec erit mihi patria Sichem
    Aut quicquid toto Sol oriente videt.]
Aethereas speramus opes, speramus & arces,
    Et quae non teneo sidera, vota tenent.
Quam non fessa manus, sed condidit arbiter orbis,
    (50) Ista mihi sedes, ista futura domus.
Hic vagor incertus, nunc huc, nunc avocor istuc,
    Quaeque viae, vitae circulus ille meae est.
Nec tamen extorrem crimen facit, aut malus erro
    Indignus patriâ cogor abire meâ.
(55) Te sequor, ô Superûm rector, quò jusseris, ibo.
    Gaudeat hoc tellus hospite, cive polus.

ELEGIA VI.*
ABRAHAMI
filium Isacum immolaturi Oratio.

QUam mea me variis virtus exercita fatis
    Intrepidâ nixum relligione probat!
Liquimus Assyrios, Chaldaeas liquimus urbes,
    Et procul externo jam lare tutus ago.
(5) Deserui patriam, nec tot charissima nobis
    Pignora mandatis praevaluere Dei.
Altera nunc coelum fidei documenta reposcit,
    Altera jam pietas imperat ausa mihi.
Cur Deus hoc mandas? cur non sinis esse parentem?
    (10) Cur dominum vacuâ me cupis esse domo?
Cur soboles jugulanda placet? cur funere tali,
    Cur his exequiis expedit esse pium?
Mille mihi patulis errant in montibus agni,
    Multaque per Syriae prata vagatur ovis.
(15) Sunt juga taurorum, sunt victima crebra, capellae;
    Et, qui te placet, pinguior hoedus adest.
Cur tua non istis fumant altaria donis?
    Nec cadit ante tuos icta juvenca focos?
Cur potius nostro das argumenta dolori,
    (20) Et repetis vitae gaudia sola meae?
Cur lex naturae contraria legibus ista est?
    In jugulum nati cur ruet ipse pater?
An mihi peccanti vindex irasceris aether?
    Utque luam culpam criminis, ista jubes?
(25) An aliquis superos, vel me, malus abstulit error,
    Et vana legis credulitate fruor?
An Abrahae tentanda fides, totiesque probatum
    Robur, & obsequiis officiosus amor?
An, quod velle potest, juste voluisse putabo
    (30) Numen, & hoc facti regula velle mei est?
An mea vis seri repetant exempla nepotes?
    Et pater invictae relligionis ero?
Quicquid erit, tua, magne Deus, mandata capessam.
    Haec est servitio dextra parata tuo.
(35) Hic puer est, haec ista strues, bustumque, rogusque,
    Hic locus, hoc soboles hostia monte cadet.
Stringimus, & nati jugulo sic abdimus ensem.
    Heu nimium cur es tarda reperta manus?
Si pater appellor, mihi cur mactaberis Isaac?
    (40) Et cur, si placeas victima, sospes eris?
Cum genitrix effoeta subit, mihi dextera languet,
    Cum subit obsequii gloria, dextra ferit.
Si pereas, perit Abramidum sperata propago;
    Ni pereas, fidei laus violata meae est.
(45) Si jugulem, non te, fili, praesumar amasse.
    Ni jugulem, minus, hic credar amasse Deum.
Suadet amor, dissuadet amor natique Deique;
    Spes tamen & curas & fugat una metus.
Spes superat, superat grandis fiducia coepti,
    (50) Et quae non cernit, credit adesse fides.
Tu praestare Deus poteris promissa clienti,
    Tu facies verbis pondus inesse tuis.
Tu cineres animare pios, tu reddere vitam,
    Secula tu soboli reddere rapta potes.
(55) Quin mihi progenies busto nascetur ab ipso,
    Et fuerant vitae quae bona, mortis erunt.
Vidimus hanc sobolem, te solùm dante, Creator;
    Reddimus hanc iterum, te repetente, tibi.
Illa tuum munus, tuus est labor; accipe donum,
    (60) Primitiasque mei rursus amoris habe.
At tu nate, meae vires, mea sola voluptas,
    Delicium patriae subsidiumque domus,
Exue sollicitas, num sit mihi victima, curas,
    Autorem solum res habet ista Deum.
(65) Ille potest longe positum spectare futurum,
    Et certum dubiis casibus urget iter.
Illius ante oculos, quae non sunt, esse videntur,
    Ille diem mediis fenerat è tenebris.
Quam memini, tunc cum reges & castra fugarem,
    (70) Auxiliatrices accelerasse manus!
Quam memini Pharium mihi conciliasse tyrannum,
    Cum coniunx thalamo reddita Sara meo est!
Quam memini nostrâ suspensam gente salutem,
    Foederaque in populos continuanda meos!
(75) Quare age nostra truces iam nunc manus imbuat aras,
    Et pater in foetus saeviat ipse suos.
Aut sua, qui dederat, mandata refinget Olympus,
    Aut iterum, filii, mox redivivus eris.

ORATIO IOSEPHI
ad uxorem Potipharis.
ELEG. VII.

QUid malesana meos princeps exposcis amores
    Femina? quid vetitas expetis aegra faces?
Exigis officium? scelerum mandata retracta.
    Obsequium tanti criminis odit amor.
(5) Vis famulum? meliora jube. vis esse ministrum?
    Servitii ne sit pars scelerata mei.
Debetur mens casta Deo, pietasque petitis
    Abnuit, & foedas respuit illa preces.
Hanc dum sector amans, dominam detestor amantem,
    (10) Alteriusque faces discutit alter amor.
Hospitii sum verna tui: sic credar adulter,
    Nec thalami custos, sed violator ero.
Non ego, si tellus careat rectore, vel aether;
    Negligat aut tantum terra plusque nefas:
(15) Tam grandis reus esse mali speremque, velimque,
    Aut fidei violem jura decusque meae.
Non velit hoc Potiphar: nec faedis improbus ausis,
    Ut placeam dominae, displiceam domino.
Quem premit ille thorum, pudor est conscendere servum:
    (20) Nec patitur socios nupta pudica viros.
Tristia si subeant vacui fastidia lecti,
    Quae mihi Sponsa fidem libera juret, erit.
Foeta puellarum Pharos est, fecundaque Nili
    Ostia, virgineos quae peperere sinus.
(25) Hîc castas adamare licet; tibi crimine jungar,
    Et precium sceleri perfidus addet amor.
Improba quid juvenem, quid me lasciva lacessis?
    Egelidum prorsus me tua flamma facit.
Qui te acuit Veneris furor, in me totus hebescit:
    (30) Petraque sum, quo tu mollis ab igne liques.
Ac velut adversis scopulus non frangitur Euris,
    Surduit ad voces mens generosa tuas.
Cur aliena meis conjux amplexibus haeres?
    Longius amplexu me facis ire tuo.
(35) Basia si speras, referam suspiria moestus,
    Excipiet noster gaudia vestra dolor.
Brachia tu stringis, mihi virtus brachia solvit:
    Nec mea respondent ausibus ausa tuis.
Non mihi caesaries, non compti lege capilli,
    (40) Collaque, non facies, non placet ille decor.
Dissuadent haec ipsa nefas. formosior esse
    Dum cupis, hoc ipso turpis amore mihi es.
Dum subeunt vultus, vultus subit ecce creator,
    Et timidum tanti numinis horror habet.
(45) Conjugis omne decus solo censetur honesto,
    Nec, nisi quae casta est femina, puchra nitet.
Rideat, & nostris insultet vocibus aula,
    Et dominae spretos exprobret illa sinus.
Gens secura Dei scelerum mala nomina spernit,
    (50) Et pietas isto judice victa cadit.
Me Deus, & patrum veneranda exempla meorum,
    Invictaeque movet relligionis amor.
Ite Dionaei legum post sacra catelli,
    Cedite Acidalii turba profana chori.
(55) Tu quoque, tu nostrum mulier contingere corpus
    Desine, nec lachrymas, nec superadde minas.
Non flector lachrymis, nec amantum cedo querelis:
    Cur? speciem lachrymae decipientis habent.
Quin potius restingue feros ploratibus ignes,
    (60) Istaque flagitium diluat unda tuum.
Nec promissa moror, nec quae mihi saeva minaris:
    Sis mala, sis facilis, luxuriosa noces.
Conscia mens proprii nutrit fomenta doloris,
    Poenaque peccatis it comes illa suis.
(65) Luxuries, praedulce malum, blanditur & angit:
    Quemque jocis reficit blanda, severa necat.
Non hoc, non magno narrabis fama Iacobo,
    Audiet aut nati facta nefanda sui.
Sufficiat lasciva Thamar, non alter avitae
    (70) Gentis & Isacidum stirpis adulter ero.
Non ego debebo Phariis ludibria terris
    Improbus, aut faciet me mea culpa reum.
Te redamem? subeam potius ferale sepulchrum;
    Membraque dem rapidis dilaceranda rotis.
(75) Te redamem? tunc cum fontes remeabit ad ipsos
    Nilus, ero propriae servus amator herae.
Instat amans mulier, sequitur, trahit, urget, inhaeret;
    Excipit & longas vis rabiesque preces.
Invitum quid iniqua trahis? cape pallia, non me:
    (80) Istaque servati signa pudoris habe.

ORATIO IOSEPHI
fratres in Aegypto agnoscentis.
ELEGIA VIII.

ILle ego sum nuper patriis extorris Ioseph
    Sedibus, & nostrae portio spreta domus.
Ille ego sum vestro frater de sanguine, quem rex
    Imperio latè vult dare jura suo.
(5) Cura patris nocuit puero, patrique placere
    Cui nocuit, curae plus fuit ille Deo.
Extulit hujus amor, quem fratrum presserat ira;
    Una salus vobis displicuisse fuit.
Quàm mea dissimili se judice caussa tuetur!
    (10) Quam distant studiis terra Deusque suis!
Vos mea, vos rigidis strinxistis brachia vinclis;
    Ille meum claro cinxit honore caput.
Quae Pelusiacis fecistis serva colonis,
    Reddidit illa mihi libera colla Deus.
(15) Non hîc coeca suos jactet Rhamnusia vultus,
    Aut rotet instabiles ficta puella vices.
Casus abest, nec sors venturi incerta vagatur,
    Aut hominum nullis finibus errat opus.
Dirigit haec, totum nutu qui temperat orbem,
    (20) Rector, & occulto numine corda movet.
Ac veluti tacitis subterlabentia terris
    Flumina, coeca quidem, sed tamen apta, fluunt:
Permeat ad fixos Superûm sapientia fines,
    Quaeque latent, magnâ cum ratione facit.
(25) Illa nefas, scelerumque vias vestigat, & ortus,
    Quo ruat & quantum possit iniqua manus.
Iam vitio sapiens laxat, jam stringit habenas:
    Quaeque vetat, fieri provida saepè sinit.
Impedit, & prohibet: poenas infligit & aufert:
    (30) Dura malis, precibus flexilis, aequa bonis.
Inclusi spatiis frendent sceleratus & exlex,
    Nec se posse dolent, quae voluisse queunt.
Cernite me, variae exemplum memorabile sortis,
    Cernite me, vitae cernite fata mea.
(35) Qui modo pauper eram, regum palatia scando:
    Quem puduit fratrem dicere, sceptra colunt.
Quem modo captivum mulier lasciva tenebat,
    Emicat, & decori redditus ille suo est.
Dum furit improbitas, dum fratrum gratia rara est,
    (40) Nostra per augustum gloria tendit iter.
Me beat exilium, me vestra opprobria tollunt,
    Et meus è turpi carcere crevit honos.
Heu lachrymor, fratres, & conscia pectora cernens,
    Injiciam timidis pectora pectoribus.
(45) Oscula defigam trepidis, sed blandula, labris:
    Non alius vestri criminis ultor ero.
Quos gerimus, vobis etiam debentur honores,
    Pars etiam vestrae nostra salutis erit.
Sumite congestis Cerealia munera saccis,
    (50) Isacidumque meo vivat amore domus.
Ne pereant tanti miseranda morte nepotes,
    Praevius haec adii regna beata nepos.
Vos titulos natique vices narrate Iacobo,
    Decrepitumque levent nuncia laeta senem.
(55) Nos genitor fecit miseros, sed fecit amando:
    Nos rapti miserum fecimus esse patrem.
Nunc amor ille mihi, nunc sors adversa parenti,
    Nunc vobis in me profuit esse malis.

ORATIO IEPTHAE
filiam immolaturi.
ELEG. IX.

CUr victor mea nata vocor? cur vincitur Ammon?
    Si tua sunt laudi funera juncta meae.
Inclyta quae patrios investit laurea crines,
    Haec eadem fati nuncia facta tui est.
(5) Quos meruit plausus, meruit quos dextra triumphos,
    Dedecorat voti prodiga lingua sui.
Castra foris sunt salva mihi, milesque, ducesque.
    Unica non sospes tu mihi nata domi es.
Quam mihi blanda Duci peperit fortuna salutem,
    (10) Eripuit misero vox malesana patri.
Nunc hostes periere mei, plus tu hostibus una es:
    Dumque peris, tecum victor & ipse perit.
Vincimur imbelles ambo, qui vicimus armis:
    Ammonios gladius, te mea vota necant.
(15) Vota necant, sed stulta; necant improvida. nec cum
    Stulta sient, ausim facta negasse Deo.
Cur aliquid dixi? cur lumina noxia feci?
    Et victrix titulos polluit hora meos?
Teque Deumque inter dubius decernere cogor;
    (20) Impius, an cupiam perfidus esse pater.
Se peragam promissa; meis mactabere jussis:
    Et dilecta mihi victima nata cades.
Si Domino promissa negem: perjurus habebor.
    Et repetent nostram numina laesa fidem.
(25) Altera lex sobolem, commendat & altera votum:
    Et geminâ pietas lege, quod odit, amat.
Te mactasse odii est, te non mactasse favoris;
    Hîc illic species relligionis inest.
Lex sobolem mactare vetat: sed vota reposcit:
    (30) Sic premit ambiguus pectora nostra dolor.
Irrita vis faciam, quae vovi nescius? at me,
    Inconsulta licet, solvere vota decet.
Irrita vis faciam, quia vovi turpia? multò
    Turpius est Domino vota negasse suo.
(35) Si natam mactare nefas, cur busta rogumque
    Thariades nato conficit ipse suo?
Iusserat omnipotens: sed me quoque reddere vota
    Iussit, & haec magno vota probata Deo.
Illius obsequium sero celebrabitur aevo:
    (40) Nunc etiam mundo nostra probanda fides.
Quod vovi, scelus esse scio: sed vovimus illud;
    Vovimus, & voto nulla medela meo est.
Dum miser atque orbus vivo, mea vita scelesta est,
    Dumque scelus praesto, sum magis ipse miser.
(45) Quod facio, patior facinus: caedensque trucidor:
    Mortua tu, Iephtes hostia viva cadam.
O utinam, tunc cum bello succumberet Ammon,
    Hostili genitor caesus ab ense forem.
Non jam barbarici spectator funeris essem,
    (50) Ingemeretque meis flebilis ara malis.
Nec, si me reducem mersissent tartara patrem;
    Stultitiae lueres praemia dira meae.
Phoebe tuos, vestros abscondite sidera vultus,
    Nec videat foedas lux speciosa neces.
(55) Ite procul famulae; satis est spectare parentem,
    Solus ego tanti funeris author ero.
Da veniam Iudaea mihi; patriaeque, tibique,
    Hoc etiam constat tuta cruore salus.
Quid genitrix irata doles? tibi debeat illa,
    (60) Debebit patri plus tamen illa suo.
Nata tua est? magis illa mea est. ego perdere possum
    Qui genui; nostri filia juris erit.
Si renuas, me perjurum apmlexare maritum:
    Si renuas, facies me magis esse reum.

EPISTOLA AMMONIS
Ad Thamaram sororem.
ELEG. X.

SAepius haec scribo, nec sum tibi femina tanti,
    Ut mihi rescribas, plus minus ipsa faves.
Quo titulo scribas, placeam quo nomine frater,
    Non moror; hoc unum, te redamasse, moror.
(5) Quò germana magis fugis, hoc plus diligit Ammon;
    Accendunt vetitae pectora nostra faces.
Uror, at occulto stimulum tu subdis amori,
    Votaque dum spernis, plus voluisse facis.
Te facilem simula, potero te segnis amare:
    (10) Difficilis cum sis, cogor amare magis.
Nam licet infestis percussa bipennibus ilex
    Perstet, ad extremum saepius icta ruit.
Tu quoque, dura licet, poteris prece dura moveri,
    Et cupies sorti condoluisse meae.
(15) Non formosa tibi es, nobis decor iste creatur;
    Forma tua est, soli cernitur illa mihi.
Pulchra soror fueris, vultus vilescit imago,
    Ni liceat vultu luminibusque frui.
Alterius dos ista viri est: plus fulget amando,
    (20) Et decus in thalamis exerit illa suum.
Quos solers narura tibi formavit ocellos,
    Non dominae, verum lusus amantis erunt.
Quaeque tibi frons est, nostro festiva furori
    Annuit, éque tuo corpore vita redit.
(25) Quae debes aliis, fratri invidisse scelestum;
    Da mihi, da formae gaudia prima tuae.
Elige, si cupias, juvenem de gente tuorum;
    Non tibi, qui Thamaram sic amet, ullus erit.
In facie pallor, macies in corpore toto est,
    (30) Inque dies te dum depereo, pereo.
Genua labant, crebrisque madent ploratibus ora,
    Nec mihi nox vultus subtrahit atra tuos.
Membra mihi querulo recubant exanguina lecto,
    Hoc unum credor sanus, amare queo.
(35) Redde precor vitam, vel si mihi reddere non vis,
    Per populos lethi causa ferere mei.
Tunc tibi, sed serò, tot verba precesque subibunt,
    Et lachrymae, & fratris tristia fata tui.
Tunc aliquis dicet: Iacet hic despectus amator;
    (40) Causa soror miseri funeris una fuit.
Ante tuos mea tunc oculos versabitur umbra,
    Nec tibi tranquillae noxque diesque fluent.
Si tibi virginitas curae est; quot sorduit illa
    Matribus? haec poterit cura nocere tibi.
(45) Si fratris te terret amor, vetitique hymenaei:
    Non aliter frater, quam peregrinus amat.
Eripe fraternum mihi nomen, & altera finge
    Nomina. saepe sibi somnia fingit amor.
Quos horret natura thoros, invidit amanti.
    (50) Nec tibi quae genitrix, haec fuit una mihi.
Est pater ambobus non alter, at altera mater.
    Hoc ergò poteris non soror esso modo.
Quae vetuit nostros lex inviolabilis ignes,
    Dat veniam jussis saepius illa suis.
(55) Callida magnanimum quondam Thamar arsit Iüdam,
    Et tamen hic illi tunc socer, illa nurus.
Ipse pater thalamos Uriae conscendit adulter;
    Cur mea, cur juvenum crimina tanta putas?
Haud puduit Lothum natarum amplexibus abdi:
    (60) Affinis tali non mea culpa malo est.
Regia res scelus est; levius peccare putatur,
    Augusto quisquis sanguine natus erit.
Scilicet haec teneram comitantur fata juventam.
    Nec possum flammis non caluisse meis.
(65) Cogor in obsequium Veneris, te cogor amare,
    Imperat arbitrio tuque furorque meo.
Si formosa fores minus, en, minus Ammon amarem,
    Audacem vultus me facit esse tuus.
Audacem faciunt gressus, & eburnea colla,
    (70) Quaeque meo cupiam membra jacere thoro.
Vidimus Hebraeas, sed non placet ulla, puellas.
    Femina prae Thamara sordida quaeque mihi est.
Aut mihi te cupiet jungi fortuna, vel artem
    In vultus frustra contulit illa tuos.
(75) Da breve saevitiae spatium; lenire furorem
    Sola potes, nostri sola medela mali es:
Non decet invitae fieri, quod dulce volenti est.
    Armatas fugiunt oscula blanda preces.
Si fratrem redamas, pergam te frater amare,
    (80) Si renuas, forsan pejor amator ero.
Quod nequeo precibus, docto tentabimus astu,
    Crede soror. valde est ingeniosus amor.
Et licet incuses, fuerisque irata minanti,
    Nil moror, in tanto crimine fructus adest.
(85) Damna libens patiar. nostras veniemus ad artes;
    Iratâ satis est posse sorore frui.

RESPONSIO THAMARAE
Ad Ammonis epistolam.
ELEG. XI.

HAec tibi rescribo, quamvis diversa petenti:
    Crimine te nolo demeruisse meo.
Te possum redamare soror, sed dispare lecto:
    Consortem thalami te redamare nefas.
(5) Scire cupis causam? titulo tibi denegor uno.
    Sum soror; hoc caream nomine, amare velim.
Sim tibi difficilis; talem nunc expedit esse.
    Argue morosam; dum tibi casta vocer.
Si tibi forma placet Thamarae, si vultus & ora,
    (10) Cur haec flagitio vis temerare tuo?
Tolle decus famae, periit vultusque colorque,
    Nulla est amissae forma pudicitiae.
Pulchra tibi videor; quam vellem foeda viderer!
    Quam vellem arbitrii res foret ista mei!
(15) Pulchra tibi videor; pulchrâ tu disce carere;
    Quae tanto constant crimine pulchra, nocent.
Cum subeunt animum temeraria vota petentis,
    Ingenuae nobis erubuere genae,
Conjugium, thalamique fidem, non improba posco
    (20) Federa; nulla tibi basia lena dabo.
Me pudor absterret timidam, te terreat idem.
    Convenit ille mihi, convenit ille tibi.
Heu meminisse pudet, factique in imagine pecco,
    Et rea fit tanti mens memor ipsa mali.
(25) Non mihi tu frater, non crederis amplius Ammon,
    Nec mihi qui pater est, debuit esse tibi.
Quae non Davidicis infers opprobria tectis?
    Quam tua tot proavûm crimina sceptra luent!
Et tamen haec coeptis praefers exempla profanis,
    (30) Istaque peccato quaeritur ansa tuo.
Qui te morbus habet miserum, febrisque calorque,
    Astuti fraudes forsan amantis erunt.
Aut tibi si veri dissolvunt membra dolores,
    Iste nocens poterit sic periisse dolor.
(35) Non scelus est aegrum proprio jacuisse cubili,
    At scelus est thalamo te jacuisse meo.
Non hic blanda quies fessis irrepat ocellis,
    Praebeat aut placidas nox scelerata moras.
Ipsa suos à me vertant ultricia vultus
    (40) Sidera, & attonitos Cynthia flectat equos.
Virginitas intacta mihi est, totoque Sione
    Illaesâ colitur virginitate Thamar.
Praestat ut alterius flagres sine crimine flammis,
    Quàm ruat infando noster amore pudor.
(45) Sit mea virginitas ignoti praeda latronis,
    Solabor casu deteriore malum.
Tu rapere innuptae cupias, fraterque sorori?
    Et scelus incestu conduplicare tuum?
Improbe amor, quo non mortalia pectora cogis?
    (50) Nec tamen haec eadem pectora cogit amor.
Dum tibi vim simulas, dum cogi dicis amantem,
    Praetextum vitio quaeris; amare cupis.
Ista licet teneras depascat flamma medullas,
    Obruere hanc sola relligione potes.
(55) Aut canibus sectare feras, venabula torque,
    Aut procul à Thamara rus geniale cole.
Colla doma spumantis equi, frenabis amorem,
    Officiique tui pars erit iste labor.
Otia dum captas, scelerata negotia tractas,
    (60) Quodque velis, superest, praeter amare, nihil.
Si tibi non parcis, patri, generique, mihique,
    Flagitii vindex Absalon unus erit.
Tu mihi si fraudes, si perfida vincula nectis,
    Excipiet fraudes forsitan ille tuas.
(65) Non fallax tu solus eris, scit fallere & ille,
    Materiemque dolis dat dolus ipse novis.
Intereà, quam turpis amas, te casta monebit,
    Ne Thamaram posthac frater & Ammon ames.

IOBI QUERELAE.
ELEGIA XII.

MUlta diuque tuli: tandem patientia victa est:
    Et labat innumeris mens mea pressa malis.
Culpa minor vitio est, graviores crimine poenae,
    Pluraque, quam potui promeruisse, fero.
(5) Nil mihi jam reliquum tellus facit; omnium egenus
    Mitia quae fuerant, aspera fata queror.
Cuncta mihi dederat coelum, jam cuncta reposcit;
    Et dolet hoc, donis tot potuisse frui.
Plus miser est, quisquis vixit sine labe beatus,
    (10) Nec, nisi quae fluxit prospera, vita mala est.
Hac mercede Deo longos servivimus annos?
    Esset ut exitii causa, fuisse pium?
Et mihi simplicitas nocuit, candorque, fidesque?
    An scelus audenti gratia major erit?
(15) Proderit esse malis, quam sic coluisse Tonantem.
    Ah, piget intactas caedibus esse manus.
Si latro, si raptor fuerim, placabitur aether.
    Integra si fuerit mens mihi, poena subit.
Et potius mendax, potius laudabor adulter,
    (20) Si minus à culta relligione probor.
Cur toties sacras humilis prosternor ad aras?
    Inque meis fumat pinguior agna focis?
Si pietas gravis ista mihi est. peccemus inulti;
[Editie-1655: Si pietas gravis ista mihi est: peccemus inulti;]
    Impietas coelo judice tuta viget.
(25) Bella gerunt Arabes, &, gens inimica, Sabaei,
    Et spolium de me quilibet hostis habet.
Assur adest, raptorque meos populare penates
    Venit, & immisso milite vastat agros.
Mille mihi nuper tondebant prata capellae,
    (30) Plenaque tardigradis pascua bobus erant.
Ingemuere meo centum sub vomere tauri,
    Lanigerique gregis copia magna fuit.
Undique triticeae complebant horrea messes,
    Et latices tellus officiosa dabat.
(35) Ad mea veloces properabant jussa ministri,
    Hic agili dextra promptior, ille pede.
Sidonioque mihi redolebant murice vestes,
    Tinxerat & nostras purpura rara togas.
Turba salutantum foribus servebat in ipsis,
    (40) Ibat in Eoas didita fama plagas.
Omnia qui tenui, non hoc superesse fatebor,
    Ut possim sanus dicere: dives eram.
Non bos in stabulis, non taurus mugit in agris,
    Nulla mihi tremulo gutture balat ovis.
(45) Et pariter pueri, pariter periere puellae,
    Et superest tanta è posteritate nihil.
Despiciunt dominum famuli, famulaeque; miserque
    Tot careo, potui quot satur esse, bonis.
Afflictum fugiunt omnes, nec noscor ab illis,
    (50) Tempore qui fuerant candidiore mei.
Nudus inopsque vagor, sine nomine, tegmine, cultu;
    Et scabies toto corpore foeda riget.
Membraque liventi sordent languentia tabo,
    Nec satis est uno me periisse modo.
(55) Deseror amissis opibus, soboleque, domoque,
    Conjuge. quae nobis omnia sola fuit.
Conspirant in me tellus, Acheronque, polusque;
    Viscera nostra, meae diripiuntur opes.
Improba nunc Eliphas loquitur, nunc frendet Eliu,
    (60) Et Baldad fatis asperat ora meis.
Ipsa thori conjunx, &, nomina blanda, nepotes
    Ultimus accedunt ad mea damna dolor.
Numen ubi est? ubi sunt Superi? contendere possum.
    Ingentis speciem sors mea juris habet.
(65) Vive pius, patiere tamen; cole sacra, colentem
    Sors tamen in lachrymas invidiosa trahit.
Quod si fata bonos vexant, magis aequa profanis,
    Penè loquar, nullum dicere jura Deum.
Ista manus poenas, haec ponderet altera culpas,
    (70) Dissimilis culpae poena futura mea est.
Et loquar hoc: Tantaene animis coelestibus irae?
    Ut cupiant uni bella parare viro?
Egregiam verò laudem & spolia ampla reportent,
    Si luteas sternant fulmina celsa domos.
(75) Stringitur in teneras gravior censura columbas,
    Et facilè innocuum vastat ovile lupus.
Perdere me facile est, si sit nocuisse voluptas,
    Et quae me fecit, tollere dextra potest.
Ut stipulae Boreas, foliis irascitur Eurus,
    (80) Irruit in nostrum numinis ira caput.
At facies, at dextra tua est, quae sanguine livet:
    Dedecoris partem, magne creator, habes.
Sunt tua quae foedâ sordent mihi corpora crustâ:
    Aut mihi dic, quanam sim tibi lege reus.
(85) Crimina dic. dic quaeso meae deliria vitae.
    Quod scelus est, vel quo sum tibi teste nocens?
Cur premis insontem? cur non placaris amico?
    Cur tua sunt nostris lumina clausa malis?
Tu scelerum formas, numerosque expendis ad unguem,
    (90) Et potis es gressus & numerare pedes.
Cur mihi perpetuâ involvis caligine luces?
    Et Stygios vivum cogis adire lacus?
Vita vices morientis habet, tumuloque superstes
    Claudor, & exstincti sum levis umbra rogi.
(95) Quo pede per terras, gradior Phlegethonta per ipsum,
    Deficit ad funus praefica sola meum.
Cruda renascentes praebent alimenta quaerelae,
    Et reliquum vitae nox tegit una diem.
Haec si non merui, mihi cur succenset Olympus?
    (100) Si merui, causam vindicet ille suam.
Heu coeli terraeque pudor! vixisse perisse est,
    Totaque supplicio vita parata meo est.
Quis mea praeteritis expunget tempora fastis?
    Atque istum poterit surripuisse diem,
(105) Quo me fatales genitrix produxit in auras,
    Primaque principium funeris hora fuit.
Non erat, ut tantae lux haec praenuncia cladis,
    Flammiferis populos irradiaret equis.
Hanc chaos antiquum coecis mersisse tenebris
    (110) Debuit, & foedum detinuisse Nihil.
Cur qua sum genitus, non sum detentus in alvo?
    Quaeque domus, tumulus non fuit illa mihi?
Cur me laeta sinu mater, cur fovit in ulnis?
    Hoc ipso poteram tunc periisse sinu.
(115) Brachia quae toties puero supposta fuere,
    Haec artus poterant dilacerasse meos.
Oscula cur fixit? cur lumina blandula dixit?
    Lumina tot lachrymis, tot miseranda malis.
O utinam tunc cùm tenerae per colla parentis
    (120) Reptabam, collo pondera lapsa forent!
Non ego jam longo traherem suspiria luctu,
    Nec quererer miseros lentius ire dies.
Nec mihi quaerenti facilis solatia somni,
    Turbaret noctes cura dolorque graves.
(125) Saepè dolens inopes atque ora famelica pavi,
    Pauperiesque mea saepè levata manu est.
Me vidui coluere lares, ego pronior illos
    Solatus studiis alloquioque fui.
Non amor argenti, nec habendi saeva cupido
    (130) Subdidit infami pectora nostra jugo.
Hoc studui: sacros opibus non tradere mores,
    Totque Dei donis auctior, esse bonus.
Ad mea cum fessus properaret tecta viator,
    Hospitis officiis obsequiosus eram.
(135) Objice, qui poteris, falsae perjuria linguae,
    Nostra fuit laudis lingua ministra tuae.
Exige, qui poteris, servilis praemia dextrae,
    Iratum credam justius esse Deum.
Tu quoque laese pudor, si laesimus, exige poenas,
    (140) Federa si thalami nos solüisse putas.
Has Iobum meruisse vices dixistis amici.
    Dicitis: in culpas area lata patet.
Causa mea est melior: nec enim tam dira peregi,
    Aut par delicto est numinis ira meo.

Oratio Danielis
in lacum leonum detrusi.
ELEGIA XIII.

MAgne maris coelique Deus, dum vota supersunt,
    Excipe, quos querulo fundimus ore sonos.
Neve precor tanti regis subscribe furori;
    Sit satis Assyrii Principis ira mihi.
(5) Tu Deus Isacidum toties pro gente stetisti,
    Cum Pharios ultrix mergeret unda duces.
Tota tibi patuit Canaan, concessit Idume,
    Quotque aderant, hostes tot cecidere tui.
Saepè ferox petiit Iessaeum Saulus alumnum,
    (10) Saepius ille tuo numine tutus erat.
Ingreditur medios pietas secura per ignes,
    Nec poterant flammae vel nocuisse faces.
Te cecinere viri: rabidâque intacta favillâ,
    Tunc fuit in laudes lingua diserta tuas.
(15) Respice me, famulique tui miserere creator:
    Subveniant fatis altera fata meis.
Quam ferus est Assur, tam sis mihi mitior illo,
    Perdere quem vellet, ne periisse velis.
Orat opem Daniel, vastum demissus in antrum,
    (20) Et media veluti de Styge verba facit.
Undique me Libyci terrent immane leones,
    Et tot Marmarici monstra stupenda soli.
Iam timeo rictus, & murmura saeva ferarum,
    Lumina sunt oculis ista tremenda meis.
(25) Terribilesque jubas, atque ora famelica cerno,
    Quaeque rigent toto spuma cruorque specu.
Iam metuo villos, & tentae verbera caudae,
    Quaeque meo recubant barbara membra thoro.
Hîc mihi terrificis aliquis rugitibus instat,
    (30) Hic alius tunicâ contegit ora meâ.
Ille truces capiti dentes, hic admovet ungues,
    Lambit & imbelles horrida lingua manus.
Cum subeunt pugnae, cum bella immania surgunt,
    Quam metuo, ne mox dilacerandus agar!
(35) Nec mihi tuta quies: omnes vigilamus in horas.
    Et placidus tenero corpore somnus abest.
Atque ego dum nequeo, laetor dormire leones,
    Et recreat miserum, tunc timuisse minus.
Vivimus hos inter comites: hac vivimus aula:
    (40) Istaque supplicio scena parata meo est.
Sanguine cuncta madent: & squallent limina tabo.
    Quaeque famem nequeant ossa domare, jacent.
Tu Deus indomitis compesce leonibus iras,
    Ingentesque tuo numine frange minas.
(45) Tu loquere: & rabies stomachi sedata fatiscet,
    Induet & mores bellua jussa novos.
Non fortuna reum, non sors facit illa nocentem,
    Ista tuus fidei praemia cultor habet.
Non ego fallacis colui ludibria Beli,
    (50) Nec stolida supplex cum Babylone fui.
Sprevi ligna Deos, & inania nomina mystas,
    Nec reor in saxis numen inesse tuum.
Omnia qui condis, non es pars condita rerum,
    Artificique suo tam rude distat opus.
(55) Quem nec terra patens, nec machina claudit Olympi,
    Non faber augusto claudat in aere Deum.
Lumina cur venerer coecis damnata tenebris?
    Exanimesque pedes, & sine mente caput?
Cur aures venerer? non est vigor auribus ullus:
    (60) Nec capit humanas machina tanta preces.
Os vidi, sed voce carens: sine robore nervos,
    Nec rigidae motus dant documenta manus.
Stat super excelsum moles erecta colossum,
    Stat lapis, & cultus non capit ipse suos.
(65) Hunc gentes populique furor malesanus adorat,
    Et demens tangi credit amore sui.
Regia majestas vetitis advolvitur aris,
    Et scelus exemplo splendidiore probat.
Gensque sacerdotum paribus se polluit ausis,
    (70) Hosque habet auctores fabula ficta suos.
At non ista meae placuit vesania menti,
    Nec lapidi dixi: Tu mihi numen eris.
Frangere quod possum, vel saevis urere flammis,
    Cur ego, cur pietas officiosa colas?
(75) Nec coluisse libet squamosi colla Draconis:
    Cur? potuit nostris occubuisse dolis.
Et jam strata jacent mediis immania templis
    Corpora, disrupto bellua ventre patet.
Sic gemini periere Dei. jam ringitur Assur,
    (80) Et veteri excussus relligione dolet.
Et dolet insana vacuus mercede sacerdos,
    Solamenque mali funera nostra putat.
At tu praesidium misero es, tu sola salutis
    Anchora, promissi tu memor usque tui es.
(85) Sunt mihi jam faciles, sed te mandante, leones,
    Ludit & antè meos effera turba pedes.
Africa terribiles mansuetior exuit iras,
    Et soboles terrae degener ista suae est.
Sic ubi se nondum vitiis involverat orbis,
    (90) Credibile est aestus detumuisse feros.
Et mihi nescio quis peregrè pulmenta ministrat,
    Et recreant subitae corpora fracta dapes.
Ite procul curae. vati famulatur Olympus,
    Nec, qui non possunt non nocuisse, nocent.

ELEGIA XIV.
Iuditha è castris Assyriorum redux, inter-
fecto Holoferne.

VIcimus, atque uno patrium defendimus ictu,
    Istaque Iudithae gloria, nulla viri est.
Vidimus, & tanti, Cives, dux femina facti,
    Materies doctae posteritatis ero.
(5) En caput, en dira vultus cervice recisos;
    Haec sunt militiae prima trophaea meae.
Haec mihi victrici pars cessit, at altera castris:
    Dividit Assyrium dextera nostra ducem.
Hoc munus ferale damus. cape patria sacrum:
    (10) Plus tibi, quam caesi Principis ora, damus.
Hoc precio victas iterum mercabimur urbes,
    Hoc spolium trepidis hostibus horror erit.
Ite viri, properate duces, cape tela juventus,
    Excipiant ausus praelia vestra meos.
(15) Nec jam terribilis faciem spectate tyranni;
    Non poterunt veteres plus nocuisse minae.
Cernitis, ut tumeant hesterno inflata Lyaeo
    Lumina? adhuc tepido Bacchus in ore natat.
Cernitis adspersos nocturnâ caede capillos?
    (20) His mihi correptus Barbarus iste fuit.
Quae sitiit nostrum rabies vesana cruorem,
    Pocla suo moriens sanguine plena bibit.
Callida me volui capiti promittere diro,
    Pollicitisque meis ingeniosa fui.
(25) Basia dum quaerit, stricto persolvimus ense.
    Quam sunt concubitus aspera fata mei!
Quot miser à nostris speraverat oscula labris,
    Vulnera tot validae certa dedere manus.
Quique meo caluit modo vespertinus amore,
    (30) Iam calet, atque suo membra cruore fovet.
Arsit amans, nos flagrantes restinximus ignes,
    Quaeque caput, pariter sustulit ira faces.
Dum mihi philtra parat, mihi dum propinat amator,
    Funus amatori femina saeva paro.
(35) Esset ut officii merces celeberrima tanti,
    Et veniens, abiens, hospes & hostis eram.
Quemque thorum mecum Princeps pressisset iniquus,
    Solus, & infelix, exanimisque premit.
[Grieks-]Aképhalos[-Grieks] mediis Venerem jam quaerat in umbris,
    (40) Atque aliquam ex imis manibus Assur amet.
Non mihi Manassis subiere oblivia chari;
    Dum putor Eunucho sordida, casta fui.
Nec precio venalis eram, nec veste, nec auro:
    Et tamen haec probitas dissimulanda fuit.
(45) Integra fama mihi est, vici sine crimine Medum,
    Nec laesi titulos ille pudoris habet.
Peccassem fateor, si delinita fuissem;
    Nunc volui verbis pondus abesse meis.
At corpus scelere intactum, pectusque pudicum
    (50) Cum mihi servarim, perdere verba leve est.
Peccavi mentita? fui mentita tyranno:
    Hoc dudum Phariae me docuere nurus.
Cui nocui mentita? Duci. sic vicimus hostem.
    Haec bona sunt dubiis anteferenda malis.
(55) Patria salva mihi est: tota est Bethulia sospes;
    Discedent muris impia castra meis.
Hac dixi mercede aliquid, quod dicere nollem
    Libera: sic culpâ lingua carere potest.
Causa subest facto; causâ mentimur honestâ,
    (60) Invidiam noxae detrahet illa meae.
Isacidae laudate Deum, puerique, senesque,
    Et celebrent ausus secula sera meos.
Clara fuit Deborae virtus, plus fortis Iaël,
    Accedam tantis ultima nominibus.
(65) Vos illud librate caput, procul horreat hostis:
    Et discant dominum castra timere suum.
Inveniet reliquam, partem dum spectat ademptam
    Barbarus, & lacero Principe terga dabit.

ELEGIA XV.
ORATIO
Matris Iudaicae, crudeli supplicio una cum
filiis septem sub ANTIOCHO
extinctae.

STabat, & excoctas mater Iudaea favillas
    Dum videt, & natis busta parata suis,
Talibus immitem dictis fuit ulta Tyrannum,
    Suppliciumque suum leniit ore dolor.
(5) Quid furis? & nostris acuis cruciatibus ignes?
    Barbaricasque ferâ protrahis arte neces?
Haec patiar pro lege libens. non flamma, nec ensis,
    Me poterunt Domino surripuisse meo.
Ure; pium flammae rabies accendit amorem.
    (10) Ure; Deum noster fortius ignis amat.
Ure; sacrosanctas subdunt incendia flammas.
    Ure: sacer diro crescit ab igne calor.
Iam miserae licet esse mihi, licet esse beatae;
    Et subeunt animo morsque salusque meo.
(15) Huc tua jussa vocant; aliò mandata Tonantis;
    Et dispar voto rexque Deusque suo est.
Obsequor Antiocho: flammas minitabitur aether.
    Obsequor huic: flammas rex truculente paras.
Obsequor Antiocho; patriae sum transfuga legis.
    (20) Obsequor huic: miserè dilacerata trahor.
Libera si reddar: Iudaeis perfida credar.
    Libera si non sum, jam rea facta secor.
Suadet amor vitae vitium: dissuadet honesti.
    Ira Ducis terret, sed magis ira Dei.
(25) Plus Superûm potuere minae. cape, magne creator,
    Obsequio tantum dedita membra tuo.
Corpora quae lacerat lictor, tu tota creasti;
    Reddimus haec eadem jam mutilata tibi.
Cùm nihil ipsa forem, fecit tua dextra quod essem;
    (30) Colliget haec artus post mea fata meos.
Impietas, discinde manum: mihi secula reddent
    Altera; nec flammis desinet esse tuis.
Scinde pedes: citius cunctos penetrabimus orbes.
    Dum miseram prohibes ire, volare facis.
(35) Exime, quae Superûm cecinit praeconia, linguam.
    Accinet autori mox rediviva suo.
Exue me proprio nudatam tergore matrem:
    Hac iterum coeli filia pelle tegar.
Frustratim laniasse juvat: sed tota resurgam,
    (40) Tota loquar sceleri verba severa tuo.
Hos mihi relligio reddet servata triumphos,
    Et vitam pietas intemerata dabit.
Vos quoque, vos septem nostro de sanguine nati,
    Respuite invisas, pignora chara, dapes.
(45) Displiceant epulae, quae diplicuere Tonanti,
    Nec violet patrum jussa priora nepos.
Non ego peccantes, infartaque viscera porcâ,
    Aut rea flagitii nomina mater amem.
Plus ego discerptos mater venerabor; & ille,
    (50) Regia qui fugit crimina, natus erit.
Ah, miseros jam flamma coquit. miserere tyranne,
    Redde meos, sobolem rex mihi redde meam.
Reddere Rex noli; rursum mea vota retracto.
    Et pia quod genitrix nolo, miserta volo.
(55) Ambiguis luctatur amor pietasque querelis,
    Ille dolens sobolem diligit, illa Deum.
Ite mei partus, medios descendite in ignes,
    Septemplex Domino victima caesa cadet.
Sic decet Isacidûm veros periisse nepotes,
    (60) Qui renuet, stirpi degener ille suae est.
Vos mea, vos eadem nascentes edidit alvus,
    Et mater vitae munera prima dedi.
Nunc eadem cunctis facta est sartago sepulchrum;
    Unaque victuros concoquit urna viros.
(65) Una dies iterum coelo vos reddet, & astris.
    Et decor eximiis fratribus unus erit.
Non lachrymor: majora malis quia gaudia restant;
    Elidunt gemitus spesque fidesque meos.
Non lachrymor: quia vestra sequar vestigia mater.
    (70) Me quoque sors poscit, quae modo vestra fuit.
Quae patiar, scindar, coquar, urar, sola supersum.
    Heu quàm martyrii sera corona mei est!

RACHEL
Plorans Infanticidium Herodis.
ELEGIA XVI.

CRudeles Solymae, (quid enim, nisi dira, precabor)
    Accipite haec luctus conscia verba mei.
Et veniam nostris concedite questibus; isto,
    Non alio, possum laesa nocere modo.
(5) Ulciscar gemitu facinus, ploratibus enses,
    Nec fuerit soboli condoluisse nefas.
Quam tua iussa necant, luget, Rex improbe, mater,
    Materiamque meis dant tua sceptra malis.
En lachrymis funesta rigor, praecordia planctu
    (10) Verbero, & extinctum brachia pondus habent.
Oscula vulneribus, jam basia figo labellis,
    Effigies miseri cernitur una rogi.
Abluitur sanies, & quod latus hauserat ensis,
    Occupat officiis obsequiosa manus.
(15) Haec est Abramidos natum, plorantis imago,
    Sic irae videor posse placere tuae.
O utinam tanti sceleris spectator adesses,
    Herodisque oculis conspiceretur opus!
Induerem furibunda virum, jamque ora tyranno
    (20) Femineus posset dilacerare furor.
Et quererer coram, propiusque irata minarer,
    Quaeque ferat secum frusta cruenta darem.
Et qui Sidonio totus discumbit in ostro,
    Impia sanguineis tingeret ora notis.
(25) Purpuraque hunc ipsum biberet vesana cruorem,
    Signaque saevitiae cerneret ista suae.
Improbe, (sic loquerer) tibi non mansuescere docta
    Mater, at immani tigride nata fuit.
Uberaque admorunt Hircanae dira leaenae,
    (30) Aut si quid sitiens Africa pejus habet.
Latrantesque inter scopulos & saxa Charybdis,
    Edocuit mores horrida Scylla suos.
Saevior Antiocho es, dominoque ferocior illo,
    Qui rabido sacros torruit igne viros.
(35) Quid puer hic meruit, tam paucis editus horis?
    Quî potuit sceptris noxius esse tuis?
Prima dies vitae, mortis fit prima cruentae,
    Et moritur lucis nescius ipse suae.
Nec te vagitus, nec feminei ululatus
    (40) Flectere, non lachrymae, non potuere preces.
Non teneri infantis risus, sine fraudibus aetas,
    Membraque non ullo contemerata malo.
Quin meus arrisit missis latronibus infans,
    Autoresque suae nesciit esse necis.
(45) Risit, & ut gladios vidit fulgere coruscos,
    Credidit ista sibi gaudia posse dari.
Cur miserum genui? vel cur improvida nupsi?
    Cur steriles coelum non dedit esse sinus?
Non hos te, fili, in casus, & fata tulissem;
    (50) Esset ut exitio vita parata tuo.
Triste patris nomen, nomen miserabile matris,
    Flebile plus nostro nomine, nate, tuum.
Nec tamen aut genitrix ultrà genitorque supersunt;
    Nomina tu nobis, dum cadis, ista rapis.
(55) Nubite Iudaeae meliori sorte puellae,
    Sideraque in vestros sint magis aequa thoros.
Unica crudeles Bethlemia sentiat enses,
    Solaque regales eximat illa metus.
Scilicet hunc potuit regi suasisse furorem
    (60) Sceptrorumque rabies, imperiique furor.
Quique suis latè populis, non imperat irae.
    Et pueri metuit sceptra verenda Dei.
Ille tamen Phariis vivit securus in oris,
    Exitioque Deum vindicat ipse Deus.
(65) Nec fera barbarici manus huis nocitura tyranni est,
    Aut fodiet sacrum dextera jussa latus.
Insontes petimur, nec regnis nata juventus
    Clara Redemptoris nomina morte luit.
Ah infelices cunas nascentis Iësu,
    (70) Tot quibus & matres & doluere patres!
Felices iterum cunas, obitusque beatos!
    Haec est martyrii gloria prima mei.
Illa per aethereos soboles spatiabitur hortos,
    Et referet mortis praemia clara suae.
(75) Illa salutiferos Christi spectabit ocellos,
    Angelicisque ibit consociata choris.
At mihi nunc orbae subeunt mala plurima matri,
    Pluraque, dum nequeo moesta silere, queror.
Cur haec fatidicis oracula prodita chartis,
    (80) Esset ut his nostris rex oriturus agris?
Parvula cur laudes Bethlem servaris in istas?
    Et simul una meis crederis apta malis?
Cur sinit hoc coelum, cur non fera militis ora
    Inter terrificas obriguere neces?
(85) Cur non fulmineum stringentia brachia ferrum
    Ilicet ad plagas obstupuere suas?
Fulmina cur servat vitiis levioribus aether?
    Nec furit in tantum numinis ira scelus?
Cum subit illius facies tristissima lucis,
    (90) Qua ferus in nostros irruit ille lares,
Cum subeunt planctus, & tot lamenta parentum,
    Sparsaque per cunctas membra tenella domos:
Has ipsas inter mortes, & funera versor,
    Atque iterum ante oculus miles & ensis adest.
(95) Iamque loquor: sine me Deus hanc effundere vitam,
    Aut mihi tu vitae stamina rumpe meae.
Vivere qui cupiam mater, sine prole superstes,
    Aut miseros optem saepè redire dies.
Parve puer, quoties hoc nostro corpore corpus
    (100) Teximus, atque ista fregimus arma manu.
Occului gremio, gremio tu raptus ab ipso es,
    Bisque mihi victo milite raptus eras.
Ipsa cruentatos decussi fortior enses,
    Masculaque iratus robora sumsit amor.
(105) Tunc animus fuit ire mihi tela omnia contra,
    Et nocui, potui quot nocuisse modis.
Sanguine permixtae lachrymae per tecta fluebant,
    Et duplex gladios tinxerat unda feros.
Vidi ego, quae fugiens per inaccessas ambages
    (110) Praecipiti mulier sederat alta domo.
Vidi ego, quae puteos sobolem demisit in ipsos,
    Immunem hunc gaudens caedibus esse locum.
Vidi ego, quae sylvis latebrisque recepta ferarum,
    Plus faciles illic senserat esse feras.
(115) Atque aliqua, ut potuit palmarum frondibus abdi,
    Arboreis texit pignora chara comis.
Saeviit in reliquam crudelis dextera turbam,
    Et meus, heu, periit caesus ab ense puer.
Hunc adigas, dixi, mea per praecordia, miles,
    (120) At soboli clemens obsecro parce meae.
Me ferias matrem, minus hîc crudelis haberis,
    Istaque mors nobis muneris instar erit.
Ille tamen teneris atrox cervicibus instat,
    Ceu rabidus pavidum vastat ovile lupus.
(125) Quosque ego mox fovi, furibundus dissecat artus,
    Ferrea nec poterant corda movere preces.
Sic mihi posteritas, venturorumque nepotum
    Spes ruit, atque animo damna futura sequor.
Hoc fuit, hunc dixit mihi nox praesaga dolorem,
    (130) Signaque tristitiae praevia multa dedit.
Somnia turbabant placidam funesta quietem,
    Visaque, ceu vigili, trux Libitina fuit.
Funereos audire sonos, lessosque videbar,
    Ingemuitque meo praefica moesta thoro.
(135) Hîc vidi tumulos, illic sine veste cadaver,
    Et supposta suis fulcra cadaveribus.
Incubuit querulo mulier non una feretro,
    Quaque oculos flexi, mortis imago fuit.
Non ultrà vanas immittere Morphea curas
    (140) Crediderim; somni fabula vera mei est.
Quem vidi tumulum, nati fuit ille cadentis;
    Illius hi gemitus, ille cadaver erat.
Nuper & in cunis (nunc omnia laeva recordor)
    Visa est sanguineis culcitra tincta notis.
(145) Nec, velut antè, leves placidis vagitibus auras
    Traxit, at hos subiti corripuere metus.
Tollite me Superi, cupio comes ire sepulto,
    Forsitan adventum sentiet umbra meum,
Afficietque pios matris praesentia manes,
    (150) Et mala sic levius, vel mala nulla feram.

ELEGIA
In Nativitatem Salvatoris nostri
IESU CHRISTI,
Ad
D. EWALDUM SCREVELIUM,
Medicinae Professorem.

NOn tibi Bilbilicae vilissima munera chartae,
    Et, quamvis multum lemmata docta dabo.
Tessera, turriculae, graphiaria, theca, coronae
    Vilia sunt; sordent scrinia, pecten, acus.
(5) Mattiacaeque pilae, venabula, fistula, follis,
    Corvus, pica loquax, psittacus, accipiter.
In precio fuerint tunicae, manicaeque, togaeque
    Et cervical olens, strataque pluma thoris.
Omnibus his praesepe tuum plus praestat Iesu,
    (10) Plus precii Cunae nos redimentis habent.

ELEG. XVII.

ITe procul veteres, Parnassia numina, Musae:
    Ite procul studiis turba profana meis.
Sola salutiferum destillent pectora Christum,
    Et latices sacro nunc Helicone fluant.
(5) Cyrrha vale, Phoebique domus, non Castalis amnis,
    Non levat ipsa meam Phocidos unda sitim.
Tu mihi virgineos aperi sanctissima partus
    Calliope, & pueri tempora prima Dei.
Dic mihi Musa virum, celso qui missus Olympo,
    (10) Isacidûmque satus sanguine, factus homo est.
Mutatur jam terra polo, & venerabile coeli
    Depositum mundi machina vilis habet.
Quas aether servabat opes, sibi servat Idume:
    Accipit authorem gens malesana suum.
(15) Ne pereas peccator homo, sunt numina praesto:
    Laesaque pars culpae subvenit ipsa tuae.
Ecce patris magni soboles, consorsque Tonanti
    Filius, humana conditione meret.
Ipse hominem, nostrosque Deus superinduit artus,
    (20) Et duplici clarum nomine nomen habet.
Coelo terra coit, nec pars aeterna caducam,
    Aut sociam Superûm gloria spernit humum.
Quique Deus fuerat, Deus est, nec desinit esse:
    Aut decori gestat noxia membra suo.
(25) Et caro qui nunquam fuerat, vestitur ab illâ:
    Nec Deus huic, ipsi nec gravis illa Deo est.
Una Redemptoris facies, rex unicus orbi est;
    Quemque hominem, pariter dixeris esse Deum.
Occulitur sub carne Deus, dumque adspicis illam,
    (30) Regia majestas dissimulata latet.
Magne Puer, tibi natales gratamur, & ortum,
    Et canimus cunis carmina fausta tuis.
Ingredere auspiciis nostrum felicibus orbem,
    Et redeat tanto vindice parta Salus.
(35) Quà Deus es, patrium potis es lenire furorem,
    At caro mortales sentiet aegra vices.
Crux hominem, Ditisque Deum certamina poscunt:
    Ut quibus ille malis succubat, ille levet.
Mors hominem, mortemque Deus calcabis, & illi
    (40) Eripies spolium funeris ipse tui.
Sunt divisa Dei, divisaque munia carnis,
    Nec socias renuunt ille vel illa manus.
Sic terris promissus ades, sic tota vetustas
    Emicat, & legis clarior umbra tuae est.
(45) Haec Patribus sperata dies, haec secula vidit
    Eminus, & multum tunc oculata fides.
Tu, quod Tartarei diffringet colla colubri,
    Magnaque fatorum robora, semen eris.
Thariades te vidit ovans: tu virgula Iessae,
    (50) Tu leo, Iudaeae spes rediviva tribus.
Virginei tu ventris onus, tu stella Iacobi,
    Davidicaque puer progenerate domo.
Te dominum supplex, te regem nata Sionis
    Nuncupat, & prisco non sine teste venis.
(55) Cum sua morigerus portaret busta puellus,
    Illa tui species busta fuere rogi.
Sanguineis cum laeta Pharos sua limina guttis
    Tingeret, illa tuae mortis imago fuit.
Crebra Palaestino cecidisti victima templo,
    (60) Et typus effusi sanguinis unus eras.
Tu sanctum penetrale subis; tu vota sacerdos
    Excipis, & populi tristia verba tui.
Quique dator vitae serpens trabe tollitur altâ,
    Praevia venturae tollitur umbra crucis.
(65) Sancte puer, non te genitoris conscia mater
    Edidit, aut patrio sanguine foeta parens.
Non Mariae thalamum adspersit foecunda voluptas;
    Qui genuit, coeli Spiritus ille fuit.
Sic tibi natales alii sine matre supersunt;
    (70) Hos tibi natales dat sine patre pater.
Nasceris intactâ melior de virgine proles,
    Abluat ut cunas rex sine labe meas.
Nasceris, & Latiae gustas longa ocia Romae.
    Auspicium pacis pax fuit ista tuae.
(75) Altera bella silent, Sathanae dum bella resurgunt:
    Et domito Stygius vincitur orbe Deus.
Nasceris, & tugurî congestum cespite culmen
    Servitii pandit limina prima tui.
Haec caelum tibi fata parat, sed, maxime Iesu,
    (80) Paupertas alias spondet egena vices.
Sic Patri placuisse cupis; dumque atria spernis
    Splendida, coelestes Christe mereris opes.
Respice peccantem, frater sine crimine, fratrem:
    Nec pigeat sorti condoluisse meae.
(85) Respice, meque tui consortem sanguinis audi,
    Nec pudeat carni condoluisse tuae.
Quas tibi tendo manus, quae supplex lingua precatur,
    Quod tibi flecto genu, sanguinis omne tui est.
Sic tibi quae vitam, mihi lux feret ista salutem,
    (90) Mixtaque erunt cunis gaudia tanta meis.

ELEGIA
ad CHRISTUM in cruce pendentem:
Ad
ARNOLDUM BUCHELIUM,
Iurisconsultum, Ultrajectinum.

DOcte senex, quae sacra fero, cape federis arrham;
    Quam meus è casto pectore mittit amor.
Non scopulo fixam Andromedam, poenasque Promethei,
    Hippolytique obitus, raptaque membra leges.
(5) Non Tityi jecur, aut rapidos Ixionis orbes,
    Titanumque graves, Enceladique vices.
Illa meis aberunt Vatum mendacia chartis,
    Exhibet afflictum pagina nostra Deum.
Si qua tibi tulerint humiles solatia Cunae,
    (10) Discutiet cunctos Crux veneranda metus.

ELEGIA XVIII.

NUnc, ô Christe, tuas humilis prosternor ad aras,
    Et veneror mortis celsa theatra tuae.
Tu pateris, sed culpa mea est: tu criminis expers
    Supplicii pendis tristia fata mei.
(5) Se peragit natura ream, tu victima luges;
    Alterius scelus est, alteriusque dolor.
Nomina debemus, sed tu vadimonia praestas,
    Nostraque sat facilis debita sponsor habes.
Dextra tibi perfosssa riget; mea sola scelesta est;
    (10) Nec sentit poenam noxia dextra suam.
Innocuum qui mucro latus transfigit, aberrat.
    Debentur lateri vulnus & hasta meo.
Improbus immiti linguam tibi lavit aceto
    Miles; at haec nostram proluat unda sitim.
(15) Spinea regalem tibi cingit adorea frontem,
    At pudor humani nominis illa fuit.
Cur secat immeritâ tergus vibice flagellum?
    Et cruor è sacro corpore fusus abit?
Hoc tergus Iudaee feri. mea perfida vita est,
    (20) Perfida mens, studiis perfida lingua suis.
Exspuit in sacros vultus sceleratus Apella.
    Conspue me: frontis gloria nulla meae est.
Heu, strinxere tuas adamantina vincula palmas,
    Brachia erant vinclis nostra liganda tuis.
(25) Quid captive gemis? damnati carceris umbra
    Me tegat, & fraudes abdat opaca meas.
Latro datur socius, miti lupus assidet agno,
    Et numerum impietas cum pietate facit.
Iste latro collega mihi, consorsque malorum est.
    (30) Talis ego merui parte sedere chori.
Iudicis ipse tui toties absolveris ore.
    Sum sceleris judex, testis & ipse mei.
Heu miser, infamis libras mala pondera ligni,
    Et proprii portas busta futura rogi.
(35) Me grave lassat onus; vitiis succumbere doctus
    Debebam meritae succubuisse cruci.
Christe, quid exanimi ducis suspiria planctu?
    Verberat & patrios moesta querela lares?
Me me, adsum, qui feci, in me converte furoris
    (40) Fulmina, me media desere morte Pater.
Quid pia, quid moriens claudis tua lumina Iesu?
    Sola fuit sonti haec debita poena mihi.
Crux salve veneranda, mei medicina doloris,
    Spes mea, peccantum portus, & ara precum,
(45) Praesidium miseris, fidei tutela labantis,
    Unica Christiadum gloria, vita, salus.
Hoc ligno nos Christe beas, altare, sacerdos,
    Victima: cuncta unus jam minor ipse Deo es.
Ora tibi prono pendent proclivia vultu:
    (50) Oscula vis populo figere blanda tuo.
Sunt expansa tibi totum amplexantia mundum
    Brachia; & hic speciem gestus amantis habet.
Dextera Iudaeos invitat, at altera gentes:
    Sic moriens cunctos vivere posse cupis.
(55) Destillat madidis lachrymarum flumen ocellis,
    Abluat ut lachrymas flebilis unda meas.
Et qui foeda lavat peccantis crimina mundi,
    Sanguinis ex isto corpore rivus abit.
Gaudia nostra dolor, peperitque infamia famam,
    (60) Et mea captivus libera colla facis.
Quae te flagra premunt, flagris me absolvere possunt.
    Et ne caedar homo, caederis ipse Deus.
Cingit spina caput, sed quae marcescere nescit,
    Facta meo capiti spina corona fuit.
(65) Gestat arundineum regalis dextera sceptrum,
    Ne desint titulis sceptra futura meis.
Desereris, ne me pereuntem deserat aether;
    Et tua sit questus meta querela mei.
Mors tua vita mihi est, atque isto funere nascor,
    (70) Quemque tibi rapiunt, dant mihi fata diem.
Cur timeam? fidei una meae fiducia Crux est.
    Cur timeam? rigidas crux fugat una minas.
Cur peccem? tanti Sponsoris morte redemptus.
    Cur peccem? gemitus cum subit hora tui.
(75) Haec facies, haec moesta Dei pendentis imago
    Nec me peccantem, nec sinit esse reum.
[Varianten in de Oratie Christus Patiens, p. 26-28:
Vs. 1: Iesu Christe, tuas humilis prosternor ad aras,
Vs. 66 Nec desinit titulis sceptra futura meis.
Vs. 76: Nec nos peccantes, nec sinit esse reos.]

ORATIO
Iudae Iscariotae suspendium sibi parantis.
ELEG. XIX.

QUisquis in hac cernes infelix arbore pondus,
    Me fuge, nec propius flecte, Viator, iter.
Forsitan & poterit dirum nocuisse cadaver,
    Solaque te faciet corporis aura reum.
(5) Ite procul scelerum ignari, neque conscia fraudum
    Pectora, nec sacram fallere docta fidem.
Cedite matronae, castosque avertite vultus,
    Ne sontis videant ora nefanda viri.
Hoc virtus pietasque loco candorque facesse,
    (10) Et quicquid laudem relligionis habet.
Non una sum lege nocens; Dominumque Deumque
    Prodidit, & facto perfida lingua suo est.
Quique mihi vultus fuit, & qui gestus amantis,
    Cuncta notae famuli decipientis erant.
(15) Ipse dedi summis multum peramica labellis
    Oscula, sed tacitis insidiosa dolis.
Auximus ingenio facinus, docteque fefelli,
    Ne crimen levius simplicitate foret.
Vendidimusque Deum precio, servique redemtor
    (20) Ipse sui factus merx scelerata fuit.
Traditur infami mercabilis aere creator,
    Et cedunt lucro nomina tanta meo.
Polluit una meos obscoena pecunia mores,
    Et sacer argenti suasit iniqua furor.
(25) Tristis avaritiae rabies dum colligit aurum,
    Hunc quoque cum posset vendere, vendit herum.
Dicite Pontifices, sacrisque operate sacerdos,
    Flagitio semper turba pudenda meo:
Cur placuit vobis coelum venale, Deusque?
    (30) Quaeque reum faciant, annumerastis opes?
Si volui peccare prior, quoque culpa probantum est;
    Et precio facinus qui fovet, ille facit.
Heu quid agam? durum est sortis meminisse prioris:
    Hinc timor, hinc sceleris me premit ipse dolor.
(35) Iamque animo dulces monitus reminiscor Iësu;
    Actaque cum domino vita diesque subit.
Nunc fora, nunc aedes, nunc publica templa revolvo,
    Omnia quae sacris personuere sonis.
Nunc in gramineis pandentem oracula campis,
    (40) Et pia littoreis verba recordor agris.
Haec audire mihi fuit & didicisse voluptas;
    Vocibus his licuit colloquiisque frui.
O quoties dixi, vox haec placidissima coeli est;
    Vive, nec extremum dent tibi fata diem.
(45) Heu scelus, ista silet nostra facundia culpa,
    Illa meo solum crimine muta stupet.
Vosque mei quondam, charissima turba, sodales,
    Non ultrà vestri cernitis ora ducis.
Hactenus esse piis licuit. nunc caede magistri,
    (50) Et dispar titulo proditionis ero.
En caput, en Dominum vinclis ac compede strinxi,
    Indicioque meo proditus ille latet.
Tinximus innocuo sceleratas sanguine dextras,
    Nec sine me Solymae miles ad arma ruit.
(55) Squallida nunc illum tenebrosi carceris aula
    Abdit, & immensum vilior umbra Deum.
Iam gemit, & patriis infert suspiria tectis.
    Et famuli queritur facta nefanda sui.
Tuque parens dilecta tui crudelia nati
    (60) Funera nequitiae pignora crede meae.
Sit funesta dies, qua me dignatus amicum est;
    Et voluit sociis annumerare suis.
Ah graviter cecidi: quid enim mirabile, si quis
    Tactus avaritia vulnus amoris habet.
(65) At mea nunc ultor commercia devovet aether.
    Et malè sollicitum numinis ira premit.
Desperasse juvat: nec enim placabile coelum est,
    Ignoscique meum cor mihi posse negat.
Non Styx una mihi, Phlegethon non sufficit omnis,
    (70) Nec satis ad poenam est tota gehenna meam.
Mitior est Acheron, nec crimina nostra piabunt
    Tartara, nec flagris saeva Megaera suis:
Nec quae perpetuis Nemesis cruciatibus instat,
    Flammarumque dolor, praecipitesque rotae.
(75) Haec ego cum timeam, potui majora mereri,
    Quodque malum fingat mens mea, majus habet.
Saeviit in proprium quondam fera dextera fratrem,
    Et sceleris poenas pertulit illa sui.
Qui toties puero fuit insidiatus Iëssae,
    (80) Vincitur, atque suo caesus ab ense cadit.
Saeviit in patrem sceleratis Absalon ausis,
    At miser è quercu triste pependit onus.
His quoque jam Nemesis miserum suspendit Iüdam
    Frondibus; haec testis criminis arbor erit.
(85) Adsum lictor, & ipse mei libitina sepulchri,
    Exequiasque mihi praefica nulla canet.
Non nova me circum protrudet gramina tellus,
    Nullaque purpurei gloria veris erit.
Non stillante mei madefient rore capilli,
    (90) Ipse meum fugient ventus & aura caput.
Umbra loco feralis erit, frigusque tremorque.
    Hinc radios Phoebus, Cynthia flectet equos.
Aëre librabor, terris secretus & astris,
    Fabulaque & lusus praetereuntis ero.
(95) Quaeque reum occulto tellus irata fatigat
    Verbere, suspenso non erit illa gravis.
Cur ultra vitae custos invisus amarae,
    Contineam pronas in mea fata manus?
Cur doleam? pudor est Superûm sperare favorem,
    (100) Aut numen precibus flectere velle meis.
Cur doleam? cerno praesens hac arbore funus,
    Istaque jus fati fascia vilis habet.
Culpa mea est: in me commissi poena redundet:
    Sint capitis damno damna soluta mei.

Clarissimo viro
D. ARNOLDO BUCHELIO,
Iurisconsulto apud Ultrajectinos.

PRima tibi magni scripsit cunabula Christi,
Nascentemque Deum, & reparantem federa mundo
Calliope perculsa virum. stupuere superbae
Pauperiem cunasque nurus, & conscia fastus
(5) Terra sui solito timuit splendescere cultu.
Altera languidulis Christi morientis ocellis
Indoluit lachrymans, & chari luxit Iësu
Funera, fatalemque trabem, & violabile letho
Terrarum sublime caput. nos crimen in illo
(10) Quisque suum, & veteris moesti vestigia culpae
Flevimus, infandosque gulae ploravimus ausus.
Nunc idem plorare vetat, quem flevimus. atros
Discussit lux ista dies, quâ tartara victor,
Et Phlegethontaeas acies, ipsosque profundae
(15) Perdomuit mortis thalamos, & sidera scandit
Induperator ovans. magno coelestia plausu
Templa sonant, aliumque Deus subvectus in orbem,
Aërios suprà tractus, & nubila coeli,
Peccantem fastidit humum. tibi conscia rerum
(20) Illustres repetit, Bucheli venerande, triumphos
Mens afflata Deo, & languenti laeta reponit
Verba seni, vastique fores jam pandit Olympi.
Quaque per aethereos tandem defessa quiescant
Membra domos, animaeque tuae sincera bonorum
(25) Sors erit,* aeternique fluent in secula menses,
Fatidicae monstrant, Christo praeeunte, Camoenae.

ELEGIA XX.
In
Ascensum CHRISTI in coelum.

MAgne triumphator Stygis, & pallentis Averni,
    Qui novus extincto victor ab hoste redis;
Maxime fatorum domitor, quem Tartara, manes,
    Et Phlegethontaei pertremit aula Dei:
(5) Scande redux Superûmque domos, patriosque penates,
    Et repete imperii pristina jura tui.
Exue languentes crudeli funere vultus,
    Exue flagitio membra cruenta meo.
Exue, queis frontem spinis redimivit Apella,
    (10) Exue purpureae ludicra spectra togae.
Iam tibi coelestis cirumdat laurea crines,
    Et turgent titulis regna paterna novis.
Iam tibi promissos Genitor largitur honores,
    Sceptraque dat sceptris subjicienda suis.
(15) Talis, ubi invisi fugeret consortia mundi,
    Primaevus petiit tecta beata pater.
Talis siderei flammantia moenia templi
    Thesbius, humanis sedibus exul, adit.
Quique Palaestinum subiit penetrale sacerdos,
    (20) Clara salutiferi principis umbra fuit.
Quid mihi prisca tuos objectas Roma triumphos?
    Quem canimus, coelo judice, victor ovat.
Tu facilem vinci Cimbrum, Persenque superbum,
    Et subigis frameis barbara castra tuis.
(25) Hic trucis exuvias Erebi, noctisque profundae,
    Et spolium victo de Phlegethonte refert.
Tu currus, tumidasque paras generosa curules:
    Hunc dominum nubes officiosa vehit.
Illa leves tantum recreant spectacla Quirites:
    (30) Hic sua Christigenûm gaudia mundus habet.
Illic captivi plorant sua vincula reges:
    Hic captiva gemunt crimina, mors, Phlegethon.
Immoriturque suis fati violentia bustis,
    Et proprios ridet mors superata rogos.
(35) Tunc sua gavisus fremuit praeconia miles:
    Nunc strepit Angelicis turba beata sonis.
Excepere Duces prono Capitolia vultu:
    Excipit hic reducem clarior aula Deum.
Succubuere truci veterum tot nomina letho,
    (40) Et tumulus magnos condidit Aemilios,
Scipiadasque duos, &, Martia fulmina, Drusos,
    Tantaque victorum corpora terra tegit.
Hîc ubi calcati damnavit jura sepulchri,
    Sub pedibus terras & sua busta videt.
(45) Larga triumphator diffundit munera Caesar:
    Munera sed brevior sustulit ista dies.
Hic mihi divitias, totumque reclusit Olympum,
    Et, quae cuncta ferant secula, fundit opes.
Sic abiens, Salvator, ades. sic magne redemptor,
    (50) Non moritura tibi gloria sternit iter.
Viderat obsequium, jam confert praemia coelum.
    Metaque servitii lux fuit ista tui.
Mox humilis, jam clarus ovas; contemptaque pridem,
    Alta supergressus sidera, colla levas.
(55) Arripis imperium, toties parere paratus;
    Dividit officium terra polusque tuum.
Sic servus, dominusque places: magnique parentis
    Iussa jubes major, quae minor ipse facis.
Macte anime: haec etiam tibi per vestigia currat,
    (60) Et fidei constans permeet astra labor.
Macte anime: & vilis spernens proscenia mundi,
    Aethereas toto pectore scande domos.
Hac penetra: quaeque ille tuus palatia sponsor
    Occupat, haec eadem lumina mente subi.
(65) Indivisa colit sponsae penetralia sponsus,
    Et pudor est membris dissociasse caput.

ELEG. XXI.
De Iudicio extremo.

VIx tuba terribili sonitu dispersa coëgit
    Agmina, & ingentes perstrepuere plagae,
Christe redis, tandemque tuos visurus amicos,
    Clara triumphantis judicis ora refers.
(5) Scilicet haec abiens dederas promissa redemptor,
    Solatus reditu tempora nostra tuo.
Nec jam vilis ades, vel iniqui victima mundi,
    Abramidumque odiis dilacerande venis.
Quin trepidi adspicient clavo transfixa trabali
    (10) Brachia, & invidiae tot documenta suae,
Transfixumque latus, quod militis hauserat hasta,
    Ultoremque tremet gens scelerata Deum.
Quam facies mutata fori est! quem fecerat antè
    Terra reum, partes judicis ille tenet:
(15) Fitque reus judex; testesque coarguit ipsos,
    Qui modo mendaci pressus ab hoste silet.
Occupat augustum cum majestate tribunal,
    Quaeque prius latuit regia forma, patet.
Stat Caiphas, tantosque stupet perculsus honores.
    (20) Iamque suas discit nil valuisse minas.
Pontius Ausonii postponat Caesaris iram,
    Et serò innocuum vult abiisse caput.
Cum subit illius tristissima noctis imago,
    Somnia, sollicita conjuge, spreta dolet.
(25) Omnis in adversas secessit machina partes,
    Totaque stat facto terra dirempta suo.
Opposita est virtus sceleri, gens turpis honestae,
    Et lateri pietas impietatis abest.
Quos tegit una nocens, hos laetior altera vultus
    (30) Explicat; haec coelos suspicit, illa timet.
Conscia mens ut cuique sua est, vel praemia gaudens
    Concipit, aut taciti signa doloris habet.
Una dies fati est: sed non tamen omnibus una.
    Dissociat trepidos flebilis hora viros.
(35) Non reges sua sceptra juvant, milesque, ducesque,
    Et, quae terruerant nomina, victa pavent.
Hic sua crudeles deplorant fata Nerones,
    Et queritur fraudes trux Catilina suas.
Ille memor pavidae versans incendia Romae,
    (40) Illaesum foedo cernit ab igne Deum.
Hic patriis dum dira focis arisque minatur,
    Iam dolet infandos plus patuisse dolos.
Non Marium jam Sylla timet, reus adstat uterque:
    Nec genero indicit perfida bella socer.
(45) Tarquinii Brutique silent: ultrixque pudoris
    Femina flagitio tristior ipsa suo est.
Et qui tela Iovis flammasque imitatur Olympi,
    Iam nimis insanae despicit ausa manus.
Quique dies Latium Caesar digessit in annum,
    (50) Longius hunc fastis optet abesse diem.
Hîc quoque cui domitus regi non sufficit orbis,
    Iam miser in toto possidet orbe nihil.
Spernit opes pauper Crassus, Capitolia Paulus,
    Nec Cato sic solitâ jam gravitate tegit.
(55) Respicit, & spatiis aquilas desiderat amplis,
    Nec, quae succurrant, agmina Drusus habet.
Spreta prius, serò metuit jam numina Poenus,
    Torvaque contempti Iudicis ora videt.
Stant dites inopesque simul, doctique rudesque,
    (60) Miscentur tituli sordibus, arma togis.
Stant Strumae, juxtaque Solon, cum consule fullo,
    Nec sors ingentes disgregat ulla Duces.
Non haec audaces perturbent rostra tribuni,
    Aut rigidum flectat lingua diserta forum.
(65) Non hic fallaci judex subvertitur aere,
    Aut poterit causâ plus valuisse favor.
Tros Italusque Deo nullo discrimine habetur,
    Nec titulo pauper deteriore venit.
Qui vitas scelerumque modos & crimina discit,
    (70) Nec prece, nec precio conveniendus erit.
Felices animae, quas fratrum flexit egestas.
    Pauperies totum fenerat illa Deum.
Felices animae, captis miserescitis ultrò.
    Istaque jam pietas aethere tuta manet.
(75) Quae sitiens quondam petiit sibi pocula Christus,
    Praebuit illa libens pocula vester amor.
Praebuit ille dapes, nudosque investiit artus,
    Primaque laus, aegris condoluisse, fuit.
Nunc vos turba domos Superûm, sedesque beatas
    (80) Scandite, & Angelicis vivite mixta choris.
Profuit esse bonis. ista mercede laborat,
    Hoc precium facti relligiosus habet.
At vos immites, agrestia pectora, turbae,
    Qui miserûm surda spernitis aure preces,
(85) Ite procul: vos Tartarei domus atra profundi,
    Vos manet inferni tristior aula Dei.
Sic fuit, & totus meritis discernitur orbis,
    Quosque capit fines, hoc sine fine capit.

Continue