Jacobus Zevecotius: Belegh van Leyden. Leiden, 1626.
Uitgegeven door Lieke Liefkes.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit van Leiden.
Ceneton101260 — facsimile bij Ursicula en books.google
Zie voor andere teksten met betrekking tot het beleg van Leiden: de Bontius-pagina.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. *1r]

IACOBI ZEVECOTI

BELEGH

VAN

LEYDEN.

TREVR-SPEL.

[Vignet: Non solus]

TOT LEYDEN,

Inde Druckerije van de ELZEVIERS.
________________

Anno 1626.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

Eerentfeste, Achtbare, Wijse, seer Voor-
sienige Heeren, Mijn Heeren
CHRISTOFFEL DIRCKSEN, van
NIEUWENHOVE
HUYG PIETERSEN COEDIJCK
WILLEM CLAESSEN WARMONT
Mr. GERRIT LANTSCHOT
BURGERMEESTERS.
Ende
Mr. IAN WEVELINCKHOVE,
Docteur in de Rechten, RAET ende PENSIONARIS
van de Doorluchtige ende wijt-vermaerde Stadt
LEYDEN.

MIjn Heeren wiens verstant en wijsheyt is bevolen
De stat die noyt en sal by menschen sijn verholen,
    Die met haer vaste trouw’ en ongehoorden moet
    Den Spaignaert uyt dit lant doen lichten heeft den voet;
(5) Die den vervloeckten hoop van Hesperi tyrannen
Tot Nederlants verderf te samen aengespannen
    Kloeckmoedich heeft ontseyt de Bataviersche locht,
    En met soo veel verdriets den vrydom ons gekocht:
[fol. *2v]
Ist dat het u belieft, en dat ghy tijt kont vinden
(10) Om met dit kleyne werck de sorgen te ontbinden
    Die uwen swaren ampt geduerich van u eyst
    Als ghy om stats profijt en s’lants welvaren peyst:
Aenveert van een die heeft om Leyden gans verlaten
Zijn vrienden en zijn lant en aengeboden staten,
    (15) Het jammerlick beleg daer door uw’ edel stat
    Heeft in het hof van trouw de eerste plaets gevat.
Zy heeft den Spaenschen pracht doen onder Hollant buygen,
En wat de vrydom kan de gantsche werrelt tuygen;
    Zy heeft haer trouw geprint op vrye lauwer-blaen
    (20) Die onverdroogelick in Famae tuynen staen.
Zy heeft oock mijnen geest van als ick noch geseten
Was by den Schelden kant, soo al zijn Nimphen weten,
    Doen hijgen tot haer lof, en nu in haren schoot
    Verlost van t’Spaensche jock vertoonen haren noot.
(25) Wat mocht ick minder doen? een stat die met haer name
De gansche werrelt vult, doet schricken selfs de Fame,
    Die mette sware pest en honger lang gequelt
    Ver’ boven alle stêen haer daden heeft gestelt;
Verdient oock dat haer trouw en vroomheyt sy gepresen
(30) Van al die eenichsins sijn boven t’volck geresen,
    Ick acht die Leyden niet in haer beleg en prijst
    Dat hy is een Maraen of vrientschap haer bewijst.
Ick weet wel dat dit werck oock in dees vrye landen
Noyt teenemael sal sijn bevrijt van Momi tanden.
    (35) Daer isser veel te veel die of door valschen schijn
    Of door t’vervloeckte gout gesint op Spaignen sijn.
[fol. *3r]
Die vrydom en gemoet aen den tyran verkoopen,
En willich onder t’jock om gunst of bate loopen,
    Die hebben al te licht gedaen uyt haer gedacht
    (40) Hoe dat den Spaignaert heeft haer ouders omgebracht.
Hoe menich duysent lien dat hy heeft doen vermoorden
Die selfs het Rooms geloof niet loste van de koorden,
    Het is den Spaignaert eens wat dien of dien gelooft
    Als hy haer slechts vermoort en hare schatten rooft.
(45) Zy sijnt die onder schijn van vrientschap twist hier voeden,
En anders niet dan moort en tyrannye broeden.
    Zy sijnt die met ons bloet haer soecken te versaen,
    En waert dat wesen mocht de Landen te verraen.
Die sullen proeven oock om mijnen moet te breken,
(50) Te lasteren mijn schrift of in den hoeck te steken;
    Misprijsen wat ick doe; en seggen dat mijn pen
    Te scherp gesneden is, en ick te bitter ben.
Die sullen onbeleeft vervolgens haer manieren
Swart maecken mijnen naem, en veel van my versieren,
    (55) Vervloecken altemael dat haer niet en behaegt.
    Doch z’hebben hier een hert dat daer naer niet en vraegt.
Ick hebbe sulcx verwacht van als ick ben vertrocken,
En hebbe mijnen neck het Spaensche jock ontrocken.
    Ick wist wel dat by haer noyt geest en wiert geacht,
    (60) Die den Maraenschen pracht en schelmery veracht.
Ick wist wel dat zy noyt yet goets en souden spreken
Van die van haer manier en leven sijn geweken.
    Wie sag oyt dat den wolf d’onnoosel schapen prees?
    Wie sag oyt dat den vos de hoenders gunst bewees?
[fol. *3v]
(65) T’is haeren aert; in plaets van gram my te vertoogen
Moet ick haer slaverny beklagen met medoogen:
    Zy sijn soo wonder slecht dat zy niet eens en sien
    Waert dat den Spaignaert won wat dat haer sou geschien.
Ick late daerom vry die bot sijn alsoo blijven,
(70) En wil tot spijt van haer, haer schellem-stucken schrijven.
    Mijn pen haer noyt so wel bequaem tot schrijven vint,
    Dan als den swarten nijt haer komt voorsien met inct:
Terwijl, want u belieft, ghy sult int beste keeren
Dat uwen grooten naem dit kleyne werck sal eeren.
    (75) Ghy kont my van den nijt en Spaensche tyranny,
    Ist dat ghy maer en wilt, genoechsaem houden vry.
Ist dat ghy my dat doet, soo lang als duert mijn leven
Sal haer tot uwen dienst mijn pennen willich geven,
    En maecken dat de faem, den Spaignaert tot een spijt,
    (80) Uw’ noyt volpresen eer van sterflicheyt bevrijt.
Wie weet ist dat van u dit treur-spel wert gepresen
Of my uw’ oordeels gunst niet tot een spoor sal wesen
    Om de gemeyne vreugt oock gevende haer deel
    Dit wonderlick ontset te brengen opt tooneel?

                        U.E.E.

                            Dienstwilligen

                    JACOBUS ZEVECOTIUS.


[fol. *4r]

Aen de onwinbaere Maegt van LEYDEN.

DIE GOET EN VADERLANT EN AENGEBODEN STATEN
OM GOD EN OM DEN NAEM VAN VRYHEYT HEEFT VERLATEN,
    WENT SICH VOOR AL TOT U; U GROOTE KONIGIN
    VAN NEDERLANTSCHE TROUW NEEMT HY TOT ZIIN BEGIN.
(5) ONTFANGT DAN VRY DIT WERCK, HET WELCK TOT UWER EEREN
GESCHREVEN, UWEN NAEM EN EERE SAL VERMEEREN.
    EN DENCKT, DAT NIEMANT MEER DE VRYHEIT EN BETRACHT
    ALS DIE DEN SPAIGNAERT KENT, EN DAEROM HEM VERACHT.

                                DANIEL HEINSIUS.


[fol. *4v]

INHOUT.

NAer dat den Heere Graef Lodewijck van Nassou op de Moker-heyde gebleven, ende den slag verloren was; heeft Don Lowijs de Requesens Gouverneur in de Nederlanden van den Spaenschen Koninck gestelt, in het jaer 1574. in Mey door den Velt-oversten Baldeus met tien of elf duysent Mannen de stat van Leyden aen alle kanten doen belegeren; die haer meer dan vier maenden soo nau beset ende besloten gehouden heeft, dat door den hongers noot ende peste meer dan ses duysent menschen ellendelick in de stat sijn gestorven; de andere nietmin met ongehoorde kloeckheyt haer stat ende vrydom tegen den tyran en zijnen leger bewarende. Den tijt is eenen van de leste dagen van September.


PERSOONEN.

De Vrydom.
Rey van gevluchte uyt Vlaenderen.
Baldeus.
Den Honger.
Rey van Leytsche vrouwen.
Twee afgeweken borgers.
|
|
|
|
|
|		 Rey van Leyenaers.
Ior. vander Does.
Burgermeester vander Werf.
Eenen Kleynhertigen Borger.
Rey van Leytsche Vrysters.
De Goddelicke Rechtveerdigheyt.


Continue

[p. 1]

IACOBI ZEVECOTI

BELECH

Van

LEYDEN.

TREUR-SPEL.

__________________________________

Eerste gheschiedenisse.

Den VRYDOM.

O Wonderbaren God die uyt des Hemels salen
Doet op t’misdadig volck uw’ blixem-pijlen dalen;
    Die door een vaste wet van in t’begin gestelt
    Doet al dat adem heeft staen onder uw’ gewelt.
(5) Hoe seltsaem is uw’ kracht! hoe vremt sijn al uw’ saecken!
Geen menschelick vernuft en kan daer toe geraecken:
    Noyt geest en heeft so hooch zijn wiecken konnen slaen
    Dat hy uw’ minste werck te vollen mocht verstaen.
Ghy sijt die wolcken doet uyt zee en bergen klemmen
(10) En voor uw’ gouden sael vol duyster water swemmen,
    Ghy doet de gulden son door twalef teyckens gaen,
    Ghy treckt de silvren Maen haer wanckel aenschijn aen.
De hemels die gy deelt in tien verscheyden ronden
Sijn rontom s’werrelts spil gelijcker-hant gewonden
[p. 2]
    (15) In eenen dag en nacht, afmetende den tijt
    Die in vier deelen t’jaer door dese roering splijt.
De sterren die by nacht door ’s hemels bane dwalen,
Vercieren uw’ paleys en konincklicke salen,
    Uw’ voet-banck is de Maen, de Son al is zy schoon
    (20) En is maer t’minste deel van uwen gouden troon.
Uw’ mogentheyt uw’ kracht en mach geen tong’ uytspreken,
Geen macht, geen heerschappy en wert by u geleken,
    Ghy doet al dat ghy wilt: is ’t dat ghy maer en wenckt,
    Uw’ vrienden sijn gesterckt, uw’ vyant is gekrenckt.
(25) Ghy sijt dien grooten God, God van rechtveerdigheden,
Die voor u lieve volck soo dickwils hebt gestreden,
    Soo dickwils ’s vyants heyr gesmeten onder voet
    Dat sich versaden wou met Israëlis bloet.
Hoe lange sult ghy noch met ongewroken oogen
(30) De Spaensche tyranny en schellem-stucken doogen?
    Hoe lange sult gy sien vernedert en benout
    Die u voor haren God, ghy voor uw’ kinders hout?
Hoe lange laet ghy toe, dat die voor hare wetten
En vryheyt van gemoet het lijf te pande setten
    (35) Voor haer gedurich sien den bloedigen Maraen,
    Met stroppen en met vier om haer te moorden staen?
Van als den Koninck eerst met droevige placcaten
Begonnen heeft zijn volck en landen te verwaten,
    En tegen zijnen plicht en Konincklick verbant
    (40) Gewasschen in ons bloet zijn ongenadig’ hant,
En heeft men niet gesien in al dees Nederlanden
Dan perssen het gemoet met worgen en met branden:
    Hoe menich duysent lien sijn tegen recht en eet
    Van dit onmenschlick volck te vroech ter doot geleet!
[p. 3]
(45) Margriete eerst gestijft door Cardinael Granvelle,
Gesonden tot ons plaeg uyt ’t diepste van de helle,
    Heeft menig mens gedoot, heeft menig uytgejaegt,
    En zijn moordadig hert met ons verderf behaegt.
Wat hielp den grooten hoop van al die Edelmannen,
(50) Die voor het Vaderlant te samen aengespannen,
    Versochten sachter recht, betoonden dat dien vont
    Geheelick tegen God en dese landen stont?
Men sant haer weerom wech, men gaf haer schoone woorden;
Terwijlen hiel niet op het branden en het moorden.
    (55) Wacht u van Spaignaerts, wacht; haer woorden sijn fenijn,
    Haer sweeren is bedroch, haer lachen valschen schijn.
Gelijck als eenen wolf zijn snelheyt voelt vertragen
Door swacken ouderdom, en niet en kan meer jagen,
    Souckt met beveynsde gunst de schapen te verraen,
    (60) Om op het onvoorsiens met haer sich te versaen:
Soo doet den Spaignaert oock: by dagen en by nachten
Voet hy met tyranny zijn schellemsche gedachten,
    Het moorden is zijn vreucht; zijn duyvels wreet gemoet,
    Wat dat hy segt of veynst, en haekt niet dan naer bloet:
(65) Daer wert hy me gelaeft, daet gaet hy hem naer wennen
Eer dat zijn kintsche tong den dranck kan onder-kennen;
    Dit is zijn eerste melck, ik houde voor gewis
    Dat selfs zijn moeders borst niet dan vol bloet en is.
Noyt Nero was soo wreet al heeft hy doen verbranden
(70) De moedige Princes van al des werrelts landen,
    Noyt Phalaris soo straf, self Diocletiaen
    En heeft noyt zoo veel quaet als dit gespuys gedaen.
Toledons voester-kint, dat door zijn moorderijen
Heeft mogen zijnen naem van sterflicheyt bevrijen,
[p. 4]
    (75) Dien bloedigen tyran, dien aller menschen haet,
    Dien schrick van de natuer dien voogt van alle quaet,
En was soo haest in ’t lant met heyr-kracht niet getreden
Of heeft de moort begonst in dorpen ende steden,
    Het uytgegoten bloet, dat lancxt de straten liep
    (80) Voor Godes rechter-stoel geduerich wrake riep.
Veel duysent sijn gedoot, veel duysent mosten vluchten,
En van haer goet berooft, in swaer ellenden suchten,
    Hy bleef al even wreet, zijn onbeweglick hert
    Was harder dan een rots of eenig eyken bert.
(85) Den Geus starf om dat hy vant Pausdom was geweken,
Den Roomschen om dat hy niet had’ belet te preken:
    Hy heeft hem selfs beromt (ô wreetheyt noyt gehoort)
    Dat achtien duysent lien zijn door zijn last vermoort.
Den bloet-raet toegerust uyt twalef bitter mannen,
(90) Daer af den eersten was uyt t’Spaensche rijck gebannen
    Om dat van hem zijn nicht was met gewelt verkracht,
    Had’ over lijf en goet volkomelicke macht.
Noyt Son en mocht so vroech haer gouden hooft ontdecken,
Of sag naer ’t galgen-velt veel vrome sielen trecken;
    (95) Geen Heer en was soo hoog, geen huys en was soo groot
    Dat niet gedreygt en wiert geduerich mette doot.
Den Koninckx sone self, om dat hy scheen te trachten
Zijns Vaders grammen moet een weynich te versachten,
    Heeft in het vangen-huys ses maenden moeten sijn
    (100) Tot dat hy heeft de doot gedronken met fenijn.
Ghy, Batenburchsche blom, ghy vrome jongelingen,
Hebt uwe groene jeugt op t’bloet-tooneel sien bringen,
    Met noch achtien daer by gedaeld van groote stam,
    Die ’t onrechtveerdig sweert het leven t’samen nam.
[p. 5]
(105) Wat heeftet Egmont ook in ’t minste mogen baten
Dat hy de Fransche dwanck het Vlaemsche lant te laten?
    Dat hy in s’Konincx dienst het preken heeft belet?
    Hy moet ook naer t’schavot, zijn hooft wert afgeset.
En ghy * manhaftig helt, die twee-en-twintich jaren                         * Grave
(110) Noyt in den Spaignaerts dienst uw’ lijf hebt willen sparen,    van Hoorn.
    Wert oock voor al u trou moordadelick onthooft.
    Hoe heter waert geweest had ghy den Prins gelooft.
Noch was dit niet genoech, om dat de stomme steenen
Ook s’Hertogs tyranny soun proeven en beweenen,
    (115) Is t’Kuylenburchsche hof te Bruyssel neer-gevelt,
    Daer hy heeft een pilaer tot wreetheyts merck gestelt.
Wat heeft dien dollen hont, dien bloedigen verrader,
Dien overgeven beul en alle boosheyts vader,
    Wat heeft hy tot verderf der landen niet gepeyst,
    (120) Als hy van al het goet den tienden penninck eyst?
Als hy voor vyant hout de landen die haer wetten
En vryheyt tegen ’t jock van sulke lasten setten?
    Doch t’geven was een kleyn, waert dat zijn tyranny
    Het leven evenwel gelaten hadde vry.
(125) In Hollant heeft zijn volck veel menschen vast gaen maken,
En met een lancksaem vier verbranden aen de staken;
    Veel levende het vel gestroopt en afgedaen,
    Dat gingen zy daer naer op hare trommels slaen.
Het machtig Rotterdam haer latende inkomen
(130) Heeft stracx haer dobbel hert en schelmery vernomen
    En Zutphen over haer sich wel met recht beklaegt
    Daer menig vrome siel is in het ijs gejaegt.
Wat wil ick Naerden hier, wat wil ick Haerlem stellen?
Geen tong’ en is genoech om al het quaet te tellen,
[p. 6]
    (135) Dat daer bedreven is, noyt eeuw’ en heeft gesien
    Soo grooten overdaet in eenig lant geschien.
Geen ouderdom soo swack, geen jonge teere jaren
En mochten van de doot yet vryen of bewaren.
    De vrouwen wierden eerst geweldelick verkracht,
    (140) En naderhant met ’t sweert moordadich omgebracht.
Dit is den Spaenschen aert; zijn duivelsche gedachten
Niet anders dan naer bloet en tyrannye trachten,
    Die als hy quaet kan doen yet goets van hem verwacht,
    Is teenemael verdoolt en weert te sijn belacht.
(145) Maraen kan wonder wel u alle goet toeseggen
Tot dat ghy eens het hooft hem in den schoot komt leggen,
    Dan toont hy wie hy is, het mommen is gedaen,
    Dan sult ghy eerst hem sien als een verrader aen:
Dan sal hy zijnen voet op uwen necke setten,
(150) De vryheyt is dan quijt, dan volgen nieuwe wetten,
    Hier maecktmen een kasteel, daer eenen nieuwen Raet,
    Tot dat hy meester wert van uwen ganschen staet.
En denckt niet dat ick lieg, doorsiet wel al zijn wercken
Ghy sult zijn dobbel hert aen alle kanten mercken.
    (155) Hy sweert u lijf, en goet, en vrydom t’houden staen,
    Maer onder desen eet souckt hy u te verraen.
Soo veel als eenen vis den angel moet betrouwen
Die met bedrieglick aes de visschers voor hem houwen,
    Soo veel mach oock met recht t’vereenigt Nederlant
    (160) Staen op des Konincx woort en ongetrou verbant.
Het is nu t’Spaens gebruyck, al dat zy yemant sweeren
Zy brekent wederom soo haest als zy begeeren;
    Zy houden voor een wet, dat nimmer Koninck staet
    Verbonden, oock door eet, aen zijnen ondersaet.
[p. 7]
(165) Doch om dat schijnen sou den eet niet overtreden,
Hy souckt licht uyt den hoeck of d’een of d’ander reden,
    Nu isser dit verraet, dan isser desen schijn,
    Nu wilt hy soo of soo van t’lant versekert sijn.
Soo vallen sy int net, soo gaetet met de staten,
(170) Die haer op Spaensche gunst en valschen lach verlaten.
    Den Spaenschen Koninck souckt te sijn volkomen Heer,
    Die anders dencken kan en heeft geen sinnen meer.
Daerom mijn Leytsche stat, mijn voester, mijn vriendinne,
Die ick om uwe trou meer dan een ander minne,
    (175) Al sijt ghy nu benout, omringt aen elcken kant,
    En buygt niet onder t’jock uw’ vrye vaderlant.
Al is uw’ jammer groot en dat verscheyden plagen
Uw’ borgers dag voor dag naer t’droeve kerchof jagen;
    Al is uw’ vleys verteert uw’ bier en oock uw’ broot,
    (180) En dat den honger perst u metten lesten noot,
Al moet ghy over al de dorre wijngaert blaren
Met stijfsel en met sout tot uwen kost vergaren,
    En dat soo menig been van hont of kat geknaegt
    Het onverdraeglick last van uwen noot verjaegt,
(185) Al souckt ghy in den dreck verdroogde knolle schellen
Niet om u te versaen, maer wat te vreen te stellen,
    Dat ghy uw’ honden eet, dat selve muys en rat
    Meer uwen honger vreest dan een verwoede kat,
Blijft evenwel getrou; veel beter ist te sterven,
(190) Dan onder den Maraen zijn vry gemoet te derven.
    Die langer leven wilt dan zynen vrydom leeft,
    En heeft niet eens verdient dat hy het leven heeft.
Die onder den tyran als slaven konnen leven,
En sal ick noyt den naem van Batavieren geven.
[p. 8]
    (195) Die in dit vrye lant op Spaignen is gesint,
    Al is hy hier geteelt, is een onwettlick kint.
Zijn moeder moeste sijn een hoer, of zynen vader
Gekomen van een Swijn of van een lants verrader,
    Die liever niet en stort den lesten druppel bloet
    (200) Dan hy den vrydom siet gesmeten onder voet.
Den arent sal alleen het jonck voor wettlick kennen
Dat onbeschadigt kan zijn oog naer Phaebus wennen;
    Die yet van Spaignen hout, ick achte voor gewis
    Tsy waer hy sy geteelt, dat hy een bastaert is.
(205) Al schrijft Baldeus soet, ten sijn maer ydel dingen,
Hy souckt u in den strick bedriegelick te bringen,
    Hy souckt alleen uw’ schae en uyterste verdriet,
    Al lacht hy metten mond zijn hert en meynet niet.
Het is een out gebruyck van die de vogels vangen
(210) Dat zy haer locken aen met lieffelicke sangen.
    Den visscher die sijn aes op t’aldersoetste maeckt,
    Gemeynelick veel eer tot zijn begeerte raeckt.
Ist dat ghy gans zijn hert ter degen wilt doorgronden
Het sal vol moordery en valscheyt sijn bevonden.
    (215) Tsy wat hy doet of spreeckt, dit is al zynen lust
    Dat met uw’ borgers bloet zijn dorst wert uytgeblust.
Siet Naerden den Maraen sich willich overgeven,
Stracx heeft hy daer zijn trou met vier en bloet beschreven;
    Stracx heeft hy daer getoont, de ander tot een leer,
    (220) Dat die den Spaignaert dient, dient eenen valschen heer.
Een heer die goddeloos, meyneedig, onrechtveerdig
Breeckt al dat by belooft met dat is brekens weerdig
    Om eenig groot profijt, of als onsteken wert
    Met vier van tyranny, zijn ongenadig hert.
[p. 9]
(225) Den weerhaen die ghy siet met alle winden drijven,
Sal eer geduerich stil dan spaensche trouwe blijven.
    Veel eer en sal het riet niet beven voor den wint,
    Dan ghy in desen beul een vast geloove vint.
Dat hy u vrydom biet, dat hy u dien wilt sweeren,
(230) Dat hy u al wilt doen wat dat ghy kont begeeren,
    Is slechts verraders praet; gelooft my lieve stat,
    Dat ghy u overgaeft ghy waert een bloedig bat.
Van als den Spaignaert is int Nederlant gekomen
Heeft hy het lants verderf geheelick voorgenomen;
    (235) En op dat niemant dit een tyrannije nomt,
    Schijn-heyligheyt zijn werck en moorderij vermomt.
Wat den Toleetschen beul gedaen heeft in ons landen
Het moorden en het braen het hangen en het branden
    Was al des Konincx sin; dat hy nu beter veynst,
    (240) Is slechts bedriegery, zijn hert niet beters peynst.
Gelijck die eenen hont verradelick wilt dooden,
Gaet tot een brocke broots d’onnoosel beeste nooden,
    En in zijn ander hant hout hy bedeckt den stock
    Daer hy hem me vermoort terwijl’ hy eet de brock:
(245) Soo doet oock den Maraen, eyscht wat ghy kont gedencken,
Hy salt gewillichlick u sweeren ende schenken,
    Iae meer dan ghy versouckt; maer als gh’uw’ poort ontsluyt
    Dan is al zijn verbont met uwe vryheyt uyt.
Dan sult ghy eerstmael sien waer toe de Spaignaerts trachten,
(250) Dan sult ghy tegen danck uw’ vrouwen zien verkrachten,
    Uw’ dochters van haer eer berooven, en daer naer
    Sien slepen lancxt de stat met haer ontvlochten hair.
Dan sullen zy met bloet uw’ nette straten vlecken,
En uyt de moeders buyck onrijpe kinders trecken,
[p. 10]
    (255) En braden aen een spit, of houdende by t’been
    Verpletteren den kop aen eenen harden steen.
Geen vrou en sal haer man vermogen te begraven
Geworpen op de straet voor honden en voor raven,
    En al dat deerlick is dat sult ghy onderstaen.
    (260) Wat dubt ghy lieve stat? Zy hebbent noch gedaen:
Ten waer geen nieu misdaet, zy hebbent noch bedreven,
Als Naerden met verbont haer over was gegeven.
    Den bloedigen Maraen en spaert noch vrou noch man
    Soo lang als hy aen haer zijn wreetheyt toonen kan.
(265) Daerom siet wel voor u, en laet u niet bedriegen,
En laet door valsche gunst u niet in slape wiegen,
    Toont uwen kloecken moet, ick hoop naer korten tijt
    Sult ghy door Godes hant van Spaignen sijn bevrijt.
Laet vry Baldeus staen en al zijn lieflick spreken,
(270) En hoort niet naer uw’ volck dat u is afgeweken
    En onder Spaignen staet; een die den vyant dient,
    Al was hyt van te voor, en is niet meer uw’ vrient.
Die mette wolven woont leert mette wolven huylen;
Die mette Spaensche leeft en kan niet dan vervuylen
    (275) En ergeren van aert, die haer is toegedaen
    Al is hy van dit lant is in het hert Maraen.
Iae meer moet yeder stat voor sulcke schelmen wachten,
Dan voor het vyants heyr en openbare krachten,
    Zy sijn die aldermeest verheugen in ons bloet,
    (280) En veynsen dat zy ons toewenschen alle goet.
Betrout op uwen God, al komt hy u bedroeven
En uw’ stantvastigheyt met sware plagen proeven,
    Hy isset die geneest zijn kinders die hy slaet,
    Hy isset die zijn volck noyt in den noot verlaet.
[p. 11]
(285) Hy sal ten lesten oock verhooren uw’ gebeden,
En komen als een helt in s’vyants heir getreden
    Ontsteken en vergramt, en met zijn stercke hant
    Den swarten Spaenschen hoop verdryven uyt ons lant.
’Ten is niet mogelick dat zijn rechtveerdig’ oogen
(290) Soo lange souden t’quaet van t’Spaens gebroetsel doogen,
    Den grooten overdaet en wreede tyranny
    En sal hy ongestraft niet laten gaen voorby.
Al beyt hy dickwils lang, al heeft hy trage voeten
Hy sal noch evenwel dit boose volck ontmoeten,
    (295) Hy heeft alree begonst, hy heeft de roe ontdaen
    Daer hy den Spaenschen pracht sal me doen onder gaen.
Van Alckmaer heeft hy haer met schand’ en schae doen wijcken
En in de Zuyer-zee Bossu zijn seylen strijcken;
    Geertruydenberg is oock den vrydom weer gejont
    (300) Dat onder het gebiet van de Maranen stont.
Hy doet oock t’ uwer hulp den Prince van Oraignen
Bereyden eene vloot tot onderganck van Spaignen,
    Blijft ghy slechts wel gemoet, verdraegt noch wat de pijn,
    Ick hope dat het haest met u sal beter sijn.
(305) Doch ghy almachtig God, die om ons groote sonden
Hebt over ons, uw’ volk, dit swaer verdriet gesonden,
    Die ons misdaden straft gelijck een vader doet,
    Naer noyt van ons en scheyt uw’ vaderlick gemoet.
Wy kennen onse schult, wy kennen ons misdaden,
(310) De oorsaeck van ons pijn, de oorsaeck van ons quaden;
    Wy hebben u gebot vertreden en veracht,
    En onsen brooschen tijt in sonden doorgebracht.
Wy kennent, grooten God, uw’ gramschap is rechtveerdig,
Wy sijn al dit verdriet en al dit jammer weerdig,
[p. 12]
    (315) Maer ghy die u vermaeckt in een boetveerdig hert
    Dat nedrig uytgestort voor uwe voeten wert,
Aensiet de plagen toch, die over ons gekomen
Soo menig duysent lien ons hebben afgenomen
    En in het graf geleyt, aensiet den hongers noot,
    (320) Die elcken dag en nacht soo menig borger doot.
Ghy die van ons wilt sijn geheeten onsen Vader
Verdrijft van uwe stat den bloedigen verrader
    Met al zijn wreet gespuys, toont dat hy qualick strijt,
    Die winnen wilt het lant, dat van u wert bevrijt.
(325) En laet niet ons gemoet, ons vryheyt, onse wallen,
Ons kinders, en ons huys in s’vyants handen vallen,
    Op dat ghy niet en wert van den tyran bespot,
    En dat hy niet en seg, waer is nu haren God?
En siet niet naer ons schult, en siet niet naer ons falen,
(330) Want wilt ghy daer naer sien, wie sal de schult betalen?
    Maer siet op Christi doot en uytgegoten bloet,
    Dat met zijn kostlick nat ons vlecken al uytdoet.
Dit is al onsen troost, dit is al ons betrouwen,
Dit is daer wy ons hoop alleenelick op bouwen,
    (335) Wel wetende dat ghy noyt yemant en versmaet
    Die op dien vasten pant sich teenemael verlaet.
Moordadigen tyran, het zal u dier opkomen
Dat ghy hebt tegen God de wapens aengenomen,
    Ghy sult noch uwen loon volkomelick ontfaen,
    (340) Van al dat ghy aen ons onbillick hebt gedaen.
Het rat van uw’ fortuyn sal t’ zyner tijt oock keeren
En u uw’ bloedig hert en tyranny ontleeren,
    Ghy sult noch sijn betaelt voor alle uw’ bedroch.
    Al toeft de straffe lang, zy komt in ’t leste noch.


[p. 13]

REY

VAN GEVLUCHTE UYT VLAENDEREN.

(345) Wat stat, wat velt, wat vremde lant
    Wat bos of onbekenden kant
    Sal ons een vaste wooning geven,
    Daer wy verlost van moordery,
    En van de Spaensche tyranny
    (350) Met ruste sullen mogen leven?

Tsy daer de son het dorre velt
    Van d’Africaesche rijcken quelt,
    En voert haer peerden naest de landen,
    Daer Pales noyt yet groens en vint,
    (355) Daer ’t heete sant den koelen wint
    Zijn sachte pennen doet verbranden.

’t Sy daer den winter trager gaet;
    Daer zelfs de zee geketent staet,
    En eeuwichlick met ijs gebonden,
    (360) Int rycke van den droeven nacht,
    Daer Ceres noyt noch Bacchus lacht,
    Daer geen genuchten sijn gevonden.

Daer geenen Tytir schapen weyt
    En t’ongenadig hert beschreyt
    (365) Van Galathea, zijn vriendinne,
    Daer noyt het dertel lam en springt,
    Daer noyt den Nachtegael en singt,
    Beklagende zijn oude minne.

[p. 14]
Tis eveneens waer dat wy gaen
    (370) Als wy den bloedigen Maraen
    En al zijn tyranny ontloopen:
    Als wy niet dag voor dag en sien
    Soo veel onnoosel. vrome lien
    Verbranden of aen galgen knoopen.

(375) Een deel int machtig Britten lant
    Sal aen den groenen Temschen kant
    Zijn soete vader-stat vergeten.
    Een deel sal by den Duytschen Rijn
    Gerust en ongequollen sijn,
    (380) En van Maraenen niet meer weten.

Och! Leytsche maegt, die nu benout
    Den wreeden Spaenschen hoop aenschout
    Sich rontom uwe mueren wenden,
    Wert ghy verlost eens uyt den noot
    (385) In uwen alderliefsten schoot
    Sal ick mijn levens tijt voleinden.

Ick sal de soete Vlaemsche locht,
    Die my in ’t leven heeft gebrocht,
    En al mijn volck gewillich derven,
    (390) Voor u sal sijn het leste bloet,
    Dat my bewaert en leven doet
    Is ’t dat ick mach uw’ borger sterven.

Ick sal uw’ cyngels, die soo net
    Met hooge boomen sijn beset
    (395) Daer ghy me trotst all’ander steden,
    Ick sal de tuynen, die gelaen
    Vol alderande vruchten staen
    Gedurich dag voor dag betreden.

[p. 15]
Uw’ huysen die soo schoone syn,
    (400) De soete Zijl, den trotsen Rijn,
    En nimmermeer beslijckte straten
    En sal ick noyt om pracht of gelt,
    Of yet dat aertsche sielen quelt,
    Soo lang mijn leven duert verlaten.

(405) Och hope die mijn herte voet,
    En mijn benoude pijn versoet
    Hoe vrees ick dat ghy vals sult wesen,
    Hoe vrees ick dat die schoone stat
    Verandert in een bloedig bat
    (410) Noyt mijn verdriet en sal genesen.

Baldeus heeft aen elcken kant
    Zijn ongenadig volck geplant
    In twee-en-sestich stercke schansen,
    Niet een en mach daer in of uyt,
    (415) Den vyant al de wegen sluyt
    Met roers met sweerden en met lansen.

De sterckten sijn de stat soo by
    Dat de verkosen ruytery
    Haer noyt en heeft te baet gekomen,
    (420) De dertich schuyten wel gelaen
    Die uyt ter Goude sijn gegaen
    Heeft haer de leytsmans slaep ontnomen.

Zy strijen metten lesten noot
    Berooft van wijn, berooft van broot,
    (425) Den honger is in alle huysen;
    Een yeder mach geduerich sien
    Dat haer de alder-rijkste lien
    Versaen met katten ende muysen.

[p. 16]
De doot voegt oock haar kracht daer by,
    (430) Z’en laet noch mans noch vrouwen vry,
    Z’en weet noch goet noch pracht te vieren,
    Zy schiet int wilde sonder sien
    Naer jonge volck, naer oude lien,
    Naer ongespende teere dieren.

(435) O lieve stat wanneer salt sijn
    Dat ghy u sult verlost van pijn
    Tot spijt van Spaignen weer opsteken?
    Dat ghy u over den Maraen
    Die sich wilt met uw’ bloet versaen
    (440) Kloeckmoedichlick sult mogen wreken?

Wanneer salt sijn dat ghy uw’ hooft
    Van alle ciersel nu berooft
    Gerustelick sult mogen hullen?
    Wanneer sal toch de blijde faem
    (445) Met uwen onverwonnen naem
    Al d’hoecken van de werrelt vullen?

Nu hoop’ ick eens, dan vrees ick weer,
    Mijn wanckel hert gaet op en neer
    Ten kan in een gepeyns niet herden.
    (450) Och lieve stat och mocht ick sien
    Den vyant van uw’ mueren vlien,
    En dat ghy mocht mijn voester werden!

Almachtig God die alle dinck
    Keert ende drayt met eenen winck,
    (455) God Vader der bermhertigheden,
    Aensiet uw’ volck, aensiet uw’ stat
    Die op u heeft haer hoop gehat
    Die nu soo swaerlick wert bestreden.

[p. 17]
Den vyant dorstig naer het bloet
    (460) Daer hy zijn wreeden lust me voet
    Proeft haer met valscheyt te bewegen;
    Ontdeckt ô Heere zijnen gront;
    Toont dat hy soet spreeckt metten mont
    Maer dat zijn herte strijt daer tegen.

(465) Belettet zijnen boosen raet,
    Zijn tyrannijen en verraet,
    En ongehoorde schellem-stucken:
    En laet niet toe dat nu voortaen
    Den ongenadigen Maraen
    (470) Zijn wreede daden meer gelucken.

En ghy mijn alderliefste stat
    Al sijt ghy van ellenden mat,
    En laet noch uwen moet niet sincken.
    Den tijt sal komen noch hier naer
    (475) Dat ghy verlost van alle vaer
    Met vreugt sult uwen druck gedincken.

Het Nederlant sal sijn te nou
    Voor d’eere van uw’ vaste trou;
    Daar Phoebus smergens komt geresen
    (480) En daer hy s’avonts slapen gaet
    Sult ghy voor yeder volck en staet
    Een voor-beelt van getrouwheyt wesen.

En hout van die belooften niet
    Die u den valschen Spaignaert biet
    (485) Om u in zijn gewelt te krijgen,
    Wilt ghy zijn vaste trou bespien?
    Gaet Haerlem ende Naerden sien,
    En Zutphen en salt oock niet swijgen.

[p. 18]
Die op zijn trouwe stelt zijn hert
    (490) Verdient dat hy bedrogen wert,
    En onder t’Spaensche jock gesmeten;
    Want van te houden een verbont
    Dat namaels hem niet aen en stont
    En heeft den Spaignaert noyt geweten.

(495) Den Spaignaert volgt de Turcken naer,
    Soo lange duurt den eet by haer
    Als zy profijt daer in sien steken.
    Dit is alleen des Konincx sin,
    Al dat hy sweert is om gewin,
    (500) En om gewin mach hyt oock breken.

Veel beter ist den lesten man
    Te wagen tegen den tyran,
    En voor zijn vryheyt doot te vechten,
    Dan het vervloeckte Spaensche jock
    (505) En onverdragelicken block
    Aen onsen vryen hals te hechten.

Ick houde vast en voor gewis
    Dat hy geen oprecht mens en is
    Al schijnt hyt mogelick te wesen,
    (510) Die niet veel liever eer en sterft
    Dan hy den soeten vrydom derft
    Die hem natuer heeft aengewesen.

Continue

[p. 19]

Tweede geschiedenisse.

EERSTE VERTOOG.

BALDEVS Krijgs-oversten van den
Spaenschen Leger.

TIs nu de vierde maent dat ick met soo veel krachten
En so veel strijtbaer volck besluyt de Leytsche grachten:
    (515) De wegen sijn allom soo nauwe toegemaeckt
    Dat al dien langen tijt geen broot in stat en raeckt.
Noch blijven sij verhart. wat baet mijn listig schrijven?
Wat helpt al mijn verraet en al mijn loos bedrijven?
    Zy weten veel te wel dat onsen valschen schijn
    (520) Terstont verandert wert met dat wy meester sijn.
Zy sien dat van ons trou en honich-soete woorden
Niet anders voort en komt dan branden ende moorden;
    Ontdeckt is onsen aert, ontsloten onsen gront,
    Zy weten dat ons hert spreeckt anders dan de mont:
(525) Waer Haerlem noyt geweest of Zutphen ofte Naerden,
Daer het moetwillig volck noch man noch vrouwe spaerden,
    Ick waer nu over lang in dees vervloeckte stat,
    En mijn bloet-dorstig hert had’ zijnen lust gehat.
Mijn sweert had’ over lang int bloet sich mogen wenden,
(530) En van het teerste kint tot d’outste lien al schenden;
    Niet een en waer ontvlucht: zy hadden nu haer bloet
    Te samen afgespoelt in Acherontis vloet.
Den tragen tijt en wilt noch aen mijn haestig’ oogen
Dit aengename werck en schouwspel niet gedoogen,
[p. 20]
    (535) Ick sie de stat is mijn, z’en kan my niet ontgaen,
    Vervlockten luijen tijt wat sluyt ghy my de baen?
Zy moet doch evenwel haest mijnen bloet-dorst stelpen,
Noch menschelicke kracht noch hel en kan haer helpen,
    Zy moet met haer verderf doen dat een yeder ken
    (540) Dat ick van Spaensche stam recht afgekomen ben.
Zy sal haer borgers bloet sien loopen lancxt de straten
Al datter leven heeft sal t’leven moeten laten,
    Iae selfs het minste kint dat in de wiege leyt
    Sal tuyghe moeten sijn van mijn bloet-dorstigheyt.
(545) Geen vrouwen onverkracht, geen maechden ongeschonden
En sullen int besluyt der mueren sijn gevonden,
    Die sullen wy daer naer de borsten snijen af,
    En geven haer den buyck der raven tot een graf.
Ick sal doen over al de teere kinders kelen,
(550) Met t’afgesneden hooft gelijck met bollen spelen,
    Ick sal den swangren buyck der vrouwen open doen,
    Met t’onvolmaeckte wicht mijn vremde lusten voen.
Al dat ick dencken kan sal ick aldaer bedryven,
Dat nimmer stoute pen te vollen en sal schryven.
    (555) De wreetheyt die oyt eeuw te vooren heeft gesien
    Sal dees verdomde stat sien in haer volck geschien.
Het is des Konicx sin; hy wilt dat zijn soldaten
In heel het Nederlant niet ongeschent en laten;
    Hy wilt dat al vergae, zijn dorst en zijnen lust
    (560) Moet met het leste bloet van Neerlant sijn geblust.
Al dat t’manhaftig hert van Alba heeft begonnen
Moet door ons wijs beleyt geheel sijn afgesponnen.
    Op eenen andren voet: hy droeg de wapens bloot,
    En rechte allom op de teyckens van de doot.
[p. 21]
(565) Gelijck een tigers dier sich niet en kan eer dwingen
Dan alst niet meer en vint om om den hals te bringen,
    Iae selfs als al dat leeft moordadich is geschent
    Op steenen en op hout zijn droeve wreetheyt went;
Op diergelijcken voet heeft Alba sonder veynsen
(570) Kloeckmoedich uytgevoert al dat hy konde peynsen:
    Al dat int Neerlant is heeft met verdriet en pijn
    Getuyge van zijn hert en vroomheyt moeten sijn
Den Koninck heeft belast ons met bedrog te decken,
En souckt met valschen schijn haer in het net te trecken,
    (575) Tot dat zy sijn verstrickt: dan staet het moorden vry,
    Dan lossen wy den toom aen alle tyranny.
Gelijck den loosen vos naer dat hy heeft verbeten
En eenig groot getal van hoenders opgeëten,
    Ist dat hy d’ander siet vervremt en meer vervaert
    (580) Deckt onder andren schijn zijn aengeboren aert:
Hy hout den adem in, zijn ongeroerde beenen
Sijn stijf en uytgestreckt; de hoenders die dan meenen
    Dat hy gestorven is verblijt en gans verheugt
    Gaen springen om zijn lijf, bedrijven groote vreugt;
(585) Doch hy verraderlick lonckt toe met wacker ogen
Tot dat hy heeft een deel die naerder sijn, bedrogen,
    Die vat hy met de muyl, soo lange ligt hy stil
    Tot dat hy heeft de proy geheel tot zijnen wil;
Soo is het Spaens gebruyck: ten wilde niet gelucken
(590) Dat Alba teenemael de landen sou verdrucken,
    Veel steden vielen af, hy wiert allom versaeckt
    Om dat hy van het lant een bloet-bat had’ gemaeckt.
Den Koninck die dit wist heeft stracx hem weer doen komen;
En eenen andren weg tot s’lants verderf genomen:
[p. 22]
    (595) Hy wilt aen yegelick vergeven zijn misdaet
    Mits dat hy onder hem voortaen gewillich staet.
Dit is den rechten vont. Ick ken de Nederlanden,
Met kracht en wintmer niet, daer hoeven gouden banden:
    T’sijn boeyen van metael maer overdeckt met sy
    (600) Daer t’Neerlant me moet sijn gebracht in slaverny.
Als zy gewonnen sijn dan sullen zy aenschouwen
Dat noch verbont noch eet ons kan verbonden houwen
    Want datmen’t haer vergeeft en is maer eenen schijn
    Die maer soo lange duert tot dat wy meester sijn.
(605) Dan sal den Spaignaert eerst zyn moedig hert ontdecken,
En onder zyn gebiet doen buygen alle necken;
    Dan salt geoorloft sijn met lang gewenste bloet
    Te wasschen onse hant, versaden onsen moet.
En ghy vervloeckte stat, stat die nu soo veel weken
(610) Omringelt van myn volck noch derft uw hooft opsteken
    Stat die in spijt van God van hemel en van hel
    Sult buygen uwen kop haest onder myn bevel,
Ick sweere dat ick sal een bloet-bat van u maecken,
En in al uw’verderf mijn edel hert vermaecken;
    (615) Niet een soo swacken man, niet een soo teeren kint
    Dat met het Spaensche sweert niet werden sal verslint.
Uw’waters altemael en lustige rivieren
Die als het silver nu door uwe straten swieren,
    Sult ghy bloet-verwig sien; met ingeworpen lien
    (620) Begeer ick haren loop en snelheyt te verbien.
Uw’borgers sullen selfs allom veel galgen rechten
Daer ick haer naderhant sal ’tsamen aen doen hechten;
    Uw’dochters geschoffiert, uw’vrouwen al verkracht,
    Die sullen met het sweert of strop sijn omgebracht.
[p. 23]
(625) Het spijt my dat den noot uw’borgers soo vermindert,
Het waer my meerder vreugt liet hy haer onverhindert
    En t’eenemael gesont, tot dat ick selve quam,
    En uyt haer heete borst het levend’ herte nam.
Wat helpet dat een stat sal vallen in mijn handen
(630) Daer ick soo luttel volck kan worgen of verbranden?
    Een oprecht Spaens gemoet en kan niet sijn te vreen
    Als yemant door de doot zijn wreetheyt is ontreen.
Dit is al mijn vermaeck dat ick mach vry bevelen
Te hangen en te slaen te branden en te kelen,
    (635) En self daer by te sijn. Die sachter is van moet
    En kan niet sijn geteelt uyt oprecht Spaignaerts bloet.
Den Spaignaert laert de rest vant volck bermhertig wesen,
Hy wilt door moordery en wreetheyt sijn gepresen,
    Dit is al zijnen lof. Die meer yet in hem prijst
    (640) Met logens en gevley zijn dommigheyt bewijst.
Gelijck als eenen Beir een doot mens heeft gevonden
Bedroeft sich dat hy self hem niet en heeft verslonden;
    Soo doet den Spaignaert oock. Het meeste dat hem quelt
    Is dat hy niet den beul van yder is gestelt.
(645) Ik sweere by den stoel des Konincx en zijn leven,
Dat ick veel liever sou den adem stracx begeven,
    Dan berremhertig sijn: den soeten moordens lust
    Wert heeter dag voor dag, en kan niet sijn geblust.
Dat sult ghy trage stat eer langen tijt getuygen,
(650) Als ick het leste bloet sal uyt uw’borsten suygen;
    En denckt om geen genae, het is met u gedaen;
    Niet een van al uw’ volck en sal de doot ontgaen.
Ick sal de honden self en katten doen ontlijven
Die u den hongers noot sal laten over-blijven;
[p. 24]
    (655) Soo haest als ghy mijn volck op uwe mueren siet
    En denckt dan om uw’goet en om uw’leven niet.
Ghy hoopt noch te ontgaen, ghy denckt dat u Oraignen
Met zijn bereyde vloot kan vryen tegen Spaignen,
    Maer al u hoop is vals; geen kracht en is soo groot
    (660) Die u verlossen kan uyt desen swaren noot.
Waert dat ghy wiecken hadt, ick sou u raen te vliegen,
En als het duyster is mijn wachten te bedriegen,
    Soo quaemt ghy moglick vry, t’is nu verloren pijn:
    Wat dat ghy proeft of doet ghy moet een bloet-bat sijn.
(665) Doch op dat ick wat eer mach aen het bloet geraecken
Daer ick my meer en meer voel dag voor dag naer haecken,
    Wil ick door eenen brief de stat weer bien genaed
    Door haer verloopen volck dat onder my nu staet.
Ist dat zy daer naer hoort en in gespreck wilt treden,
(670) Wat dat zy van my wilt ick ben daer me te vreden,
    Ick latet alles toe, tot dat ick binnen kom,
    Dan keer ick mijn verbont en mijn beloften om.

TWEEDE VERTOOG.

Den HONGER.

Gesonden uyt het diepst van Phlegetontis poelen
Kom ick het Leytsche volck mijn bitter jock doen voelen
    (675) Tot hulpe van Maraen, geen quaet en is in d’hel
    Dat willich niet en stelt sich onder zijn bevel.
Ick, pest, en tyranny sijn dragers van zijn vanen
Waer dat hy henen treckt, t’sy daer de Indianen
    De avont-sonne vlien, t’sy daer het Nederlant
    (680) De Spaensche trou beklaegt en Konincklick verbant.
[p. 25]
Vervloeckte Leytsche stat, hoe sult ghy u bedroeven
Als ghy het groot gewelt van al mijn kracht sult proeven!
    Ten is noch niet genoech dat geenen wijn of broot
    Van uwe borgers weert de schichten van de doot;
(685) Ick sal u leeren rau het peerde-vlees verslinden
En eenen nieuwen smaeck in peere-blaren vinden,
    De dorre koole blaen geworpen in den dreck
    Sult ghy weer rapen uyt om t’helpen uw’ gebreck.
Ist dat ghy wilt een peer of eenen appel bancken,
(690) Ick wil dat ghy betaelt voor yeder stuck twee blancken;
    Siet, als ghy soeckt een ey dat gh’ eenen stuyver vint;
    Of wilt ghy soete melck, vier stuyvers voor een pint.
Een vierendeel bisquyts moet s’daegs een kraem-vrou helpen,
Niet meer en jon ick haer om haren noot te stelpen;
    (695) Door water met asijn of alssem toebereyt
    Moet uwen tragen dorst te neder sijn geleyt.
De sterfte die by my voegt al haer droeve krachten
Sal daglicx meer en meer uw’borgery versmachten
    En drijven naer het graf; geen huys en sal van my
    (700) Sich houden onbesocht en van de lijcken vry.
Bloetdorstigen Maraen ghy sijt die my doet leven,
Die my int Nederlant hebt heerschappy gegeven,
    Eer dat den Batavier uw’wreetheyt heeft beproeft
    En heeft sich Hollant noyt om mijnen wil bedroeft.
(705) Aldaer sich het gewelt van Spaignen komt vertoonen
En sal ick noch de pest de landen noyt verschoonen.
    Den Spaignaert is de roe daer Gods rechtveerde hant
    De sonden mede straft van een misdadig lant.
Dit weet den Indiaen die soo veel duysent sielen
(710) Heeft slaven sien gemaeckt of mette doot vernielen;
[p. 26]
    Dit weet het Nederlant daer t’onbermhertig sweert
    Van menig vromen man het leven heeft geweert.
Dit proeft ghy Leytsche stat. Terwijlen dat uw’ wallen
In zijn moordadig’ hant noch niet en sijn gevallen,
    (715) En dat ghy onvoorsien van krijgsvolck soo veel tijt
    U met uw’ eygen macht van zijn gewelt bevrijt,
Heeft hy de pest en my tot uw’ verderf doen komen,
Die hebben u alree soo menig mens genomen
    En nemen dag voor dag, voorboden van het quaet
    (720) Dat als gh’u overgeeft u te verwachten staet.
Dan sal hy altemael de borgers die wy sparen
In d’een of d’ander kerck te samen doen vergaren
    En doon op eenen dag, het uytgegoten bloet
    Sal maecken door de stat een deerelicke vloet.
(725) Soo sallet met u gaen, dit sijn Baldei sinnen,
Soo kan Maraen het lant volkomelick verwinnen.
    Als hyt al heeft vermoort dat tegen hem sich stelt,
    Dan is hy eerst gerust, dan staeckt hy zijn gewelt.

REY

Van Leytsche Vrouwen.

DEn nacht heeft haren plicht voldaen,
    (730) De kleyn vergulden Goden
    Die lancxt des Hemels stille baen
    De Maen ten danse noden,
    Door Phoebi hooft van glans berooft
    Sijn uyt t’gesicht gevloden.

[p. 27]
(735) Den ouden tragen Wagenaer
    Bedeckt met swarte kleeren
    Den wagen, die hy t’gansche jaer
    Moet boven d’aerde keeren;
    Snachts kamenier verdooft haer vier
    (740) Om haren broeder t’eeren.

De morgen-sonne siende tquaet
    Van Hesperi tyrannen
    Op purpur-roode peerden gaet
    Die schaemt’ heeft ingespannen,
    (745) En toont den vloet vant Neerlants bloet
    Aen vrouwen ende mannen.

Den dag ontdeckt de schae en pijn
    Die Leyden heeft geleden
    Van als het helder sonne-schijn
    (750) Ons gistren was ontreden,
    Niet een mans huys is vry van kruys
    Het wert al swaer bestreden.

Wy sijn beset aen elcken kant,
    Men kan ons niet gerieven;
    (755) De Duyfkens die vrou Venus sant
    On Dousa te believen
    In dese pijn ons boden sijn,
    En dragers van de brieven.

De menschen door des hongers noot
    (760) Ellendelick beswijcken,
    En door gebreck van bier en broot
    Naer t’droeve kerchof wijcken;
    Niet eenen dag sich toonen mag
    Die niet en telt veel lijcken.

[p. 28]
(765) De kinders aen haer moeders borst
    En vinden niet te suygen,
    En vinden niet daer haren dorst
    Sich onder kan gebuygen,
    En met gevley en met geschrey
    (770) Haer droef gebreck betuygen.

Wat wilje wichten dat wy doen
    Om t’houden u int leven?
    Wy konnen u niet langer voen,
    Wy konnen u niet geven,
    (775) Dat ghy begeert is uytgeteert
    Ons melck is onderbleven.

Den honger heeft het leste sog
    Verdroogt en ons ontnomen
    Dat de Natuere voor u noch
    (780) Ded’ in ons borsten komen,
    Alleen de doot kan uwen noot
    Voleinden en betomen.

Ach soete wichten die mijn hert
    Doet daglicx meer bedroeven
    (785) Dan al de pijn en al de smert
    Die Spaignen ons doet proeven,
    Och waer mijn bloet als melck soo goet!
    Gh’en sout niet lang behoeven.

Ick soude met mijn vrome hant
    (790) Mijn borst in stucken scheuren,
    En perssen bloet uyt t’ingewant
    Om u niet te sien treuren.
    Ick waer te vreen naer t’graf te treen
    Mocht u slechts troost gebeuren.

[p. 29]
(795) Ghy sout te minsten uyt het voen
    De Soaensche wreetheyt leeren,
    En niet, gelijck veel sullen doen,
    Uw’ herte tot hem keeren,
    Die hem gevoet met Neerlants bloet
    (800) Als lants verraders eeren.

Waert dat ick wiste lieve kint
    Dat ghy sout heen of morgen
    Noch werden der Maranen vrint,
    En zijnen dienst besorgen,
    (805) Met dese hant sou ick voor t’lant
    U dadelick verworgen.

Veel liever sou ick u vermoort
    Sien in uw’ kintsche dagen
    Dan dat ons lant oyt waer gehoort
    (810) Uw’ schellem-stuck beklagen,
    T’is een verraer en moordenaer
    Die ’t Spaensche jock kan dragen.

Des Spaignaerts onbermhertig’ hant
    Souckt alle dinck te schenden,
    (815) Met sieter niet dan moort en brant
    Daer zy haer wapens wenden:
    Haer rasery en tyranny
    Hout ons in des’ ellenden.

De vrouwen die door t’ Maren-gat
    (820) Met oorlof van de Heeren
    Getrocken waren uyt de stat,
    Sijn naeckt en sonder kleeren
    Van dit gespuys gejaegt naer huys,
    Gedwongen weer te keeren.

[p. 30]
(825) Den honger is in stat geraeckt
    Die menig hert doet breken,
    Veel hebben bier noch broot gesmaeckt
    In zeven volle weken,
    Men kan de lien allomme sien
    (830) Door groot gebreck besweken.

Die eertijts plachten of Pertrijs
    Of Schapen-vleys te eten,
    Nu geen vermaeckelicker spijs
    Dan peerden darmen weten,
    (835) En met dun bier een penninck dier,
    Of water, wijn vergeten.

Geen hont en is van sterven vry,
    Men eet allom de katten,
    Den honger blust zijn rasery
    (840) Met muysen en met ratten,
    In desen noot sijn bier en broot
    De aldermeeste schatten.

Wat helpen nu den rijcken man
    Zijn gelt en al zijn erven?
    (845) Als hy geen eten krijgen kan
    Moet hy van honger sterven,
    Het waer hem soet nu al zijn goet
    Voor luttel broot te derven.

De Borgerij door s’hongers pijn
    (850) Berooft van alle krachten,
    Kan qualick sterck genoech nu sijn
    Om gae te slaen haer wachten,
    Het krancke been kan qualick leen
    De mans tot op de grachten.

[p. 31]
(855) Met sieter kruypen als een beest
    En als een worme vroeten,
    Alleen onwinbaer metten geest
    Op handen en op voeten,
    Als zy de stat moe ende mat
    (860) Geduerich waken moeten.

De doot vervolcht ons even straf
    En komt het volck vernielen,
    Zy heeft gesonden naer het graf
    Meer dan ses duysent sielen,
    (865) Tsy jonck tsy out elck is benout
    Voor Charons droeve kielen.

Veel kleyne kinders uytgevast,
    Veel ongespeende wichten
    In s’levens dageraet verrast
    (870) Beproeven Clothons schichten,
    Noch broot noch wijn in stat en sijn
    Om haer wat te verlichten.

Hoe dickwils heeft een huys getelt
    Dry of vier lijcken tsamen
    (875) Die van de sieckte ongequelt
    Haer ruste s’avonts namen,
    Die onderbracht op eenen nacht
    Noyt voor den dag en quamen.

Het bedde dat des avonts laet
    (880) Dry levend’ heeft ontfangen
    En kan eer dat de Son opstaet
    Niet eene dickwils langen,
    Den slaep die noyt en weet verstroyt
    Hout al haer leên bevangen.

[p. 32]
(885) Men kan hier dag voor dag gesien
    Dat dragers van de lijcken
    Begeven van haer swacke knien
    Daer onder doot beswijcken,
    En met de geen daer zy me treen
    (890) Het selve graf verrijcken.

De borgers dickwils op de wacht
    Haer vrome siel uytgieten,
    Of vinden t’huys haer vrou versmacht
    Die zy gesont daer lieten,
    (895) Of inden wint haer teere kint
    Den lesten adem schieten.

Hoe menig moeder die op straet
    Haer t’leven voelt ontvlieden
    De kleyne schaepkens niet en laet,
    (900) Maer schijntse noch te bieden
    De drooge borst tot haren dorst
    Of haer mocht troost geschieden.

Hoe menig afgestorven wicht,
    Soo yeder kan getuygen,
    (905) Noch aen zijn moeders borsten ligt
    En schijnt die noch te suygen,
    Zy doot en stijf schijnt noch haer lijf
    Naer t’kint te willen buygen.

Ick acht dat niemants tyranny
    (910) Soo veel heeft toegenomen,
    Ten sy dat hy een Spaignaert sy,
    Of van haer bloet gekomen,
    Dat zijn droef hert beweegt met smert
    Hier niet en soude schromen,

[p. 33]
(915) O stat die in mijn herte staet,
    Stat puyck van alle steden,
    Waer is nu al uw’ out cieraet?
    Waer is den glans ontreden
    Daer om te voor gans Neerlant door
    (920) Uw’ hooft wiert aengebeden?

Waer is uw’ neering altegaer?
    Waer sijn uw’ draperijen?
    Die nu wel drymael hondert jaer
    Doen uwen name rijen
    (925) Daer vroech of laet de Sonne gaet
    Des Hemels baen door-snijen.

Waer is uw’ kloecke borgery?
    Waer sijn uw’ strijtbaer helden?
    Die boven alle slaverny
    (930) Haer vrye voeten stelden,
    Als uwen naem en groote faem
    De Roomsche kinders spelden.

Ghy hebt de Oostenrijcksche macht
    Verdreven van uw’ wallen,
    (935) En Montfoort heeft voor niet getracht
    Uw’ vesten t’overvallen
    En Casen-broot verjaegt gedoot
    Mocht op u niet met allen.

Doe hebt ghy gans ons lant bevrijt
    (940) Van brant en moorderijen,
    En selfs den onbeleefden nijt
    Uw’ vroomheyt doen belijen,
    Och dat ghy mocht van Spaignaerts tocht
    Ons wederom bevrijen.

[p. 34]
(945) Ist dat den goeden Hemel wilt
    Ons soo geluckigmaecken
    Dat ghy ons dient tot eenen schilt
    Om t’Spaens gewelt te staecken,
    En dat het lant door uwe hant
    (950) Tot vryheyt mach geraecken:

Wy sullen onsen blooten kop
    Vercieren met veel blomen,
    En setten eenen hoet daer op
    Als t’jock is afgenomen,
    (955) Tot merck dat wy alleen door dy
    Tot vryheyt sijn gekomen.

De onverganckelicke faem
    En sal u noyt vergeten,
    Uw’ kloeck gemoet en uwen naem
    (960) Sal heel de werrelt weten,
    Ghy sult genomt sijn en beromt
    By d’eeuwige poëten.

Maer lacen al mijn hoop is kranck,
    Ghy sijt te nau omringelt,
    (965) Den Spaignaert hout u veel te lanck
    Met soo veel volck becingelt,
    De straffe doot en hongers noot
    Te seer uw’ borgers bingelt.

Doch lieve voester wacht u wel
    (970) U onder t’jock te setten,
    Moordadig is het Spaens bevel,
    Tyrannig al zijn wetten,
    Denckt day hy penst, denckt dat hy wenst
    Geheel u te verpletten.

[p. 35]
(975) Hy souckt op d’een of d’ander voet
    Te wreken zijnen toren,
    Hy souckt in uw’ onnoosel bloet
    S’lants vrydom te versmoren,
    Eer hy u sloot heeft by uw’ doot
    (980) En uw’ verderf gesworen.

Veel beter ist voor onsen staet
    Een vrome doot te werven,
    Dan door des Spaignaerts wreet verraet
    Te slaven of te sterven.
    (985) Die voor het lant breeckt levens bant
    En sal noyt t’leven derven.

DERDE GESCHIEDENISSE.

Twee afgeweken Spaens-gesinde Borgers.

Den eersten. Van als ons vaderstat den Koninck is ontvallen,
    En dat de Spaensche macht besluyt de Leytsche wallen,
    En heb ik dag en nacht noyt elders naer getracht
    (990) Dan om de stat te sien weer onder t’jock gebracht.
Die eens heeft zijnen moet soo verre neergesmeten
Dat hy om eer of goet zijn vryheyt kan vergeten,
    En onder t’Spaensche jock zijn neck gewillich set,
    Souckt d’ander oock by hem te trecken in het net.
(995) Den Koninck wilt dat ick de borgers sou bedriegen,
En vele van zijn trou en zijn genade liegen,
    Daer toch niet af en is; al daer hy winnen kan
    Met kracht of met verbont men spaerter vrou noch man.
[p. 36]
Ick weet dat hy niet eer zijn gramschap en sal koelen
(1000) Dan als zijn bloedig sweert de minste wichten voelen,
    Den moort dorst die hem quelt en kan niet sijn geboet
    Dan met het lants verderf en met t’onnoosel bloet.
Zijn Konincklicke tong heeft smaeck daer in gevonden
Van eer hy Alba heeft uyt Spaignen hier gesonden,
    (1005) Den lust groeyt meer en meer, al daer hy nu naer haeckt
    Is bloet vant Nederlant dat hem soo soete smaeckt.
Met siet niet licht den hont, die eens heeft mogen strijcken
Zijn tonge door het bloet, van t’lieve voetsel wijcken.
    Den Koninck en sal noy versachten oock zijn hert
    (1010) Dan alst met menschen bloet geheel versadigt wert.
Niet eer en sal zijn swaert sijn in de schey gesteken
Dan als hy niemant meer en vint om hem te wreken,
    Hoe vrees ick als het volck vant Neerlant is vergaen,
    Dat ick noch sal van hem verraders loon ontsaen.
(1015) Ick vrees dat hy my sal doen hangen ofte kelen,
En met zijn bloedig sweert in mijnen necke spelen;
    Al schijnt hy vrient te sijn, k’en ben niet sonder vaer,
    Zijn hert is veel te vals, zijn trou te wanckelbaer.
Als hy maer slechts en droomt dat hy moet yemant moorden,
(1020) Hy sent terstont den beul met degens en met koorden
    En doet hem nemen wech, tsy man t’sy vrou tsy maegt
    Hy helpet al van kant, want hem alsoo behaegt.
Gelijck den vogelaer die vogels souckt te vangen
Set een of twee int net, die met haer soete sangen
    (1025) Aenlocken al de rest, en met gemaeckten schijn
    Beveynsen dat zy bly en in genuchten sijn.
Hy ligt terwijle stil bedeckt met groene blaren
Tot dat hy eenen hoop van vogels siet vergaren
[p. 37]
Verleyt door dit gesanck, die treckt hy over t’hooft
(1030) Verradelick het net, en stracx het leven rooft.
Soo doet hy dag voor dag: soo lang alst wilt gelucken
Souckt hy door valschen sanck de andre te verdrucken:
    Als t’vangen is gedaen, den vogel die de rest
    Verrade, wert van hem geëten op het lest.
(1035) Dit is het Spaens gebruyck; zy weten dat ons landen
Haer kennen veel te wel uyt t’moorden en uyt t’branden
    Zy trecken op haer sy een overloopers hert
    Dat eenen maeckelaer van hare boosheyt wert.
Zy hebben my belast bedriegelick te schrijven
(1040) Dat aen de borgers goet en leven vry sou blijven,
    Maer t’is verradery; ick ken de Spaenschen aert,
    Niet eenen in de stat en salder sijn gespaert.
Wie heefter oyt gesien een Luypaert sonder vlecken?
Of eenen swarten Moor een heel wit vel aentrecken?
    (1045) Noyt sonder bloet en lest den Spaignaert zijnen dorst,
    Hy heeft de tyranny gesogen uyt de borst.
Ick sweere by de locht en by de helder stralen
Die vande gouden son op dese werrelt dalen,
    Ick sweere by de hel die eerst heeft voortgebracht
    (1050) Tot Nederlants verderf dit ongetrou geslacht,
Waert dat ick ware vry, of dat ick mochte breken
Het jock daer ick den hals heb willich in gesteken;
    Ick en sou nimmermeer op haer beloften staen.
    Den Spaenschen eet is aes om yemant te verraen.
(1055) Tis eenen korten tijt dat ick met haer verkeere,
Maer in dien korten tijt ick wonder dingen leere:
    Die door verradery of moort wilt sijn beromt
    En hoeft niet dan dat hy by Spaignaerts scholen komt.
[p. 38]
Daer is de eerste les met God en eet te gecken,
(1060) En tot zijn eygen baet al de beloften trecken:
    Niet eens te sijn beweegt al moetm’ onnoosel lien
    Verbrant, gebraen, onthooft, of opgehangen sien.
Schijn-heylig voor het volck en yvrig sich te toonen,
En onder desen schijn geen menschen te verschoonen;
    (1065) Doch geenen andren God te bidden aen int stil
    Dan eygen baet en vreugt en s’Konincx wreeden wil.
Wraeckgierigheyt allom en hoerery te plegen,
Met vuyle schelmery besmetten alle wegen,
    Geen eerelicke vrou geen maegt te laten vry,
    (1070) Misbruycken al dat leeft tot vremde fieltery.
Des’ oogen weten veel: ick hebbe konnen mercken
In dit ongoddlick volck afgrijselicke wercken,
    Mijn hayren rijsen op, mijn herte schrickt en springt
    Als sich den overdaet in mijn gedachten dringt.
(1075) Al dat Natura schromt en is haer niet verboden,
De ingeboren schaemt is uyt haer hert gevloden,
    My duynckt dat z’ onder beelt van menschelicken schijn
    De beesten meer gelijck dan ander menschen sijn.
Met desen wreeden hoop moet ick mijn leven wagen,
(1080) Volbrengen haren last, en doen haer wel behagen,
    Ick moet door haer bevel weer nemen in de hant
    De pen, om te verraen mijn edel Vaderlant.
Den tweeden. Wat schuylter mijn gesel? Hoe staet ghy soo ontsteken?
Wat druckt of gramschap komt u uytter oogen breken?
    (1085) Hoe sijt ghy soo ontstelt? Uw’ brandende gesicht
    Veel meer dan een forneys of eenen hoven licht.
1. Baldeus wilt dat ick naer Leyen weer sou schrijven
En ist dat moglich is de stat int nette drijven.
[p. 39]
    2. Wat swaerhheyt is daer in? 1. Ick ben het schrijven moe,
    (1090) Ick heb genoech gedaen dat hyt voort selve doe.
2. Bedenckt u, niet te prat, ten sijn geen kleyne saecken
Ist dat wy tot de stat met schrijven konnen raecken,
    Dan sal den Koninck ons met ampten daer voorsien.
    1. Maer eerst door ons verraet vermoorden soo veel lien.
(1095) 2. Wat vragen wy daer naer? ick mach seer licht gedoogen
De borgers altemael verbranden of verdroogen
    Alst slechts met my wel gaet: al wiert mijn eygen kint
    Of vader ofte broer met t’ Spaensche sweert verslint.
1. Verrader! 2. om profijt. 1. meyneedig! 2. dats te spotten.
(1100) Sijt ghy noch int getal van die verdwaelde sotten
    Die houden yet van God of van gesworen eet?
    Al spreeckt ghy soo, ick denck dat ghy wel beter weet.
Die met de Spaignaerts heeft verkeert een luttel dagen
Kan licht die sotte vrees geheel uyt t’herte jagen;
    (1105) Den eet is maer een stroy; de dwase hout hy vast
    Maer een die wijser is seer luttel daer op past.
1. Ten waer niet mogelick dat ick noch soude schrijven,
En tot mijn stats verderf een lants verrader blijven:
    Sal ick de borgery die niet en heeft misdaen
    (1110) Met valscheyt en bedroch moordadelick verraen?
Sal ick een bloet-bat sien de stat die my gegeven
Den eerste adem heeft, en opgevoet mijn leven?
    Ten is mijn meening niet mijn handen te bebloen.
    2. Loopt blooden schelme loopt, ick sal het selve doen.
(1115) 1. Hoe wijckt hy soo van my? hoe moet het herte woelen
Van die haer gans geneygt tot tyrannye voelen!
    Geen tiger is soo wreet, geen wolf soo onbeleeft
    Als die den Spaenschen aert gans ingedroncken heeft.
[p. 40]
Den plicht daer hy me is aent vaderlant verbonden
(1120) Wert uyt de borst geruckt, de schrickelickste sonden
    Die yemant dencken kan, daer selfs de duyster hel
    Haer voor verschricken sou en hout hy maer voor spel.
Zijn onbermhertig hert en is niet om versachten
Vol wreetheyt en vol bloet sijn alle zijn gedachten,
    (1125) Is vyant van het goet, verheugt hem in het quaet,
    Zijn duyvels boos gemoet verblijt sich in verraet.
Waert dat de doot oock mocht de duyvelen vernielen,
De hel waer licht voorsien met Spaens-gesinde sielen,
    Die eenen Spaignaert is of op zijn wijse leeft
    (1130) Is t’wreetste dier dat oyt Natuer gewonnen heeft.

REY

Van Leyenaers.

Hoe sot was Adam en zijn wijf
    Die door haer ongetrou bedrijf
    Vertreden Gods geboden,
    Die tegen zijn gestelde wet
    (1135) Eerst hebben hare siel besmet
    Met fruyt aen haer verboden!

Doe heeft de ongenadig’ hel
    Door het rechtveerdig Gods bevel
    Op ons geslacht gesonden
    (1140) Al t’quaet en allen tegenspoet
    Dat in Cocyti droeven vloet
    Te vooren was gebonden.

[p. 41]
Doe wiert des levens korten rey
    Besproeyt met tranen en geschrey
    (1145) En met verdriet begonnen;
    Van doe heeft Clotho yeders draet
    Beswaert met alderande quaet,
    Met droefheyt afgesponnen.

Doe heeft Fortunae wanckel rat
    (1150) Volkomen heerschappy gevat
    En onder haer doen buygen
    De vryers, en die t’swacker jaer
    Het hooft besneeut met winters hair,
    En kinders die noch suygen.

(1155) De oorlog’ en den hongers noot,
    De onverhoedelicke doot,
    Sijn over al gekomen:
    Den tweedracht die soo menig lant
    Gestelt heeft onder s’vyants hant
    (1160) Heeft kracht hier uyt genomen.

Ten was voor Leyden niet genoech
    Dat haer gebreck en pest ontdroeg
    Soo menig duysent sielen;
    Den oproer en oneenigheyt
    (1165) De borgers van elcandren scheyt
    En souckt haer te vernielen.

O grooten God die ons verdriet
    Met uw’ almachtig’ oogen siet
    Hoe lange sult ghy lijden
    (1170) Dat dag voor dag een nieuwe plaeg
    Uw’ troosteloose borgers jaeg,
    En swaerlick kom bestrijden.

 [p. 42]
Dry hondert tsy door Spaens verraet
    Tsy moe van stats benouden staet
    (1175) Te samen aengespannen,
    Die hebben van de Heeren broot
    Versocht of middels voor den noot
    Door vijftien van haer mannen.

Een van die sitten in de wet
    (1180) Door dit oproerig volck verset
    Heeft dwaeslick durven seggen
    Dat hy geen oorsaeck wilde sijn
    Dat yemant door des hongers pijn
    Het leven soud’ afleggen.

(1185) Kleynhertig mens! wert sulck een woort
    Van eenen Batavier gehoort?
    Van een die is geboren
    Om onder zijnen vryen voet
    Te buygen den vervloeckten moet
    (1190) Van de Maraensche Moren?

Duynckt u dan soeter dat het sweert
    Het leven van de borgers weert
    En niemant en kom sparen,
    Dan dat zy kloeck en sonder schrick
    (1195) Tot s’levens lesten oogenblick
    Haer vaderstat bewaren?

Den Spaignaert is te wel bekent,
    Hoe licht dat hy zijn trouwe schent
    En sal noyt sijn vergeten,
    (1200) Soo lang als Haerlem wesen sal
    En Naerden niet en komt tot val
    Sal Hollant van hem weten.

[p. 43]
Gelooft den wanckelbaren wint,
    Gelooft een ongestadig kint,
    (1205) Gelooft Neptuni baren,
    Gelooft het ijs, gelooft de Maen;
    Maer wacht u op de lien te staen
    Die noyt getrou en waren.

Zy hebben uyt haer moeders borst
    (1210) Versadende den eersten dorst
    Meyneedigheyt gesogen
    Daer door is menig edel lant
    Van volck berooft, verwoest, verbrant
    En onder t’jock gebogen.

(1215) De sneeu sal sonder kouwe sijn,
    Den somer sonder sonne-schijn,
    De wolcken sonder drijven,
    De hooge duynen sonder sant,
    De heete vlamme sonder brant
    (1220) Eer Spaensche trou sal blijven.

Die op Maraensche gunst betrout
    Al ist dat naemaels hem berout
    En moet sich niet beklagen,
    Want die eerst zijnen aert kan sien
    (1225) En niet en wilt sijn boosheyt vlien
    Verdient zijn straf te dragen.

Die voor den wolf ontsluyt zijn poort
    Al wert hy stracx van hem vermoort
    Zijn doot is niet te achten;
    (1230) Hy bringt zyn* selven int verdriet;
    Als hy het wreede beest inliet
    Wat mocht hy min verwachten?

[p. 44]
Daer eens den Spaignaert ingeraeckt,
    Ist dat hyt al tot schande maeckt
    (1235) En doet zijn wreetheyt dragen,
    Ten is niet vremt, t’is zijnen aert
    Noyt yemant wiert van hem gespaert
    Die hy naer t’graf mocht jagen.

Als dan den Spaignaert wert gevoet
    (1240) Niet anders dan met Neerlants bloet,
    En als wy moeten sterven;
    T’is beter dat de doot ons vry
    En boven alle slaverny
    Het leven dwingt te derven.

(1245) Doch vander Does en vander Werf
    Behoet de stat voor het verderf
    Dat haer de Spaignaerts dreygen,
    Daer toe den ongetrouwen hoop
    Van borgers die den eet te koop
    (1250) Den vyant veylen, neygen.

Toont dat ghy Batavieren sijt,
    Hout ons van t’Spaensche jock bevrijt,
    Maeckt dat w’ in ruste leven;
    Maeckt dat wy u van lauwer-blaen
    (1255) Die noyt en sullen drooge staen
    Een kroone mogen geven.

Maeckt dat de noyt vergaende faem
    Doet spellen uwen grooten naem
    In al des werrelts hoecken,
    (1260) Getuyge dat wy door uw’ daet
    Vry van gewelt en van verraet
    Het Spaensche jock vervloecken.


[p. 45]

Vierde geschiedenisse.

Ionckhr vander DOES,
Eenen KLEYNHERTIGEN,
Borger-meester vander WERF.

V.D. De schippers die op zee besprongen van de winden
Haer in den lesten noot van te verdrincken vinden,
    (1265) Sijn altijt op haer hoe, tsy dat den dag opklemt,
    Tsy dat den droeven nacht met duyster peerden swemt.
Dit is ons ampt geweest van als wy sijn besloten,
Van als den swarten hoop ons vryheyt heeft beschoten:
    Tot noch toe met Gods hulp en heeft Maraens gewelt
    (1270) Niet zijnen dorst te vreen met borgers bloet gestelt.
Zijn kracht en doet niet op, wat dat hy heeft begonnen
Met openbaer gewelt wy blijven onverwonnen,
    Wy stellen noch ons hert en onbeweegden voet
    Ver’ boven al zijn macht en zijnen hoogen moet.
(1275) Genoech heeft hy beproeft, hy weet dat Batavieren
Niet dan met Spaignaerts bloet besproeyen haer laurieren,
    Hy weet dat met zijn schae zyn krachteloose macht
    Soo dickwils op ons hooft heeft lauwer-blaen gebracht.
T’gewelt is hem misluckt; hy komt met loose streken
(1280) Ons proeven te verraen en in het jock te steken,
    Den tweedracht die de stat oproerichlick verdeelt
    Is uyt zijn vals geschrijf en zijn verraet geteelt.
Al daer Maraen met kracht niet wel en kan toe raecken,
Daer souckt hy met bedroch sich meester af te maecken,
[p. 46]
    (1285) Daer vecht hy met verraet; al daer den Spaignaert siet
    Dat t’roer hem niet en helpt, hy met pistolen schiet.
Ick houde voor gewis dat veel van die ons quellen
En ons benoude stat in meerder vreese stellen
    Door tweedracht ende twist, sijn uytgekocht met gelt
    (1290) Dat willich den Maraen aen de verraders telt.
Waer dienen anders toe de onbesuyste woorden
Die wy voor Bronckhorsts doot noyt in de stat en hoorden?
    Zy seggen dat haer tong’ te vooren vast gemaeckt,
    Nu uyt den Lombaert is gelost en vry geraeckt.
(1295) Zy seggen dat die niet op Spaignen en betrouwen,
En van t’meyneedig hert des Konincx luttel houwen,
    Sijn dieven van het lant, en vreesen veel te seer
    Daer voor gestraft te sijn wiert eens den Koninck Heer.
Een vrouw’ heeft ons ontdeckt afgrijselick’ aenslagen
(1300) By haer tot ons verderf besloten en verdragen,
    T’is Mannen meer dan tijt dat daer in wert voorsien
    Eer dat wy meerder quaet en boosheyt sien geschien.
KL. Mijn Heer heeft wel geseyt: maer als wy konnen mercken
Des vyants leger kracht sich dagelicx verstercken,
    (1305) En onsen kleynen hoop gedurch nemen af
    En voeren dag voor dag veel borgers naer het graf;
My duynckt dat beter waer behoudens goet en leven
Zijn stat en heerschappy den Koninck weer te geven:
    Wy hebben lang genoech berooft van wijn en broot
    (1310) Gespertelt tegen t’jock, gevochten metten noot.
V.D. Ist moglick blooden mens dat ick u soo hoor spreken?
Dat in een Batavier soo kleyn gedachten steken?
    Den Spaignaert in de stat te laten? en te sien
    Dat hy vermoorden sou soo veel onnoosel lien?
[p. 47]
(1315) KL. Den honger en de pest sal al de borgers schenden.
V.D. Ist beter dan met t’sweert of vier het leven enden?
    KL. Al datter is geschiet is nu den Koninck leet,
    V.D. En denckt dat nimmermeer den Koninck is te wreet.
Ghy sult eer sien den wolf het moorden sich afwennen
(1320) Dan ghy den Koninck siet van tyranny hem spennen.
    Die Mette tigers woont en niet en wert verslint
    Mach hopen datmen gunst oock in Maranen vint.
Dat nu Baldeus veynst en veel ons wilt beloven,
Is maer verraders werck, hy souckt ons te verdoven.
    (1325) Al daer den Spaignaert wint en spaert hy vrou noch man,
    Alleene laet hy vry daer hy niet aen en kan.
Ist dat ghy schielick siet de Sonne klaerder blicken,
Denckt datter haest een wolck haer licht sal doen versticken,
    Wacht regen en tempeest: ist dat den Spaignaert lacht
    (1330) Denckt dat hy niet en heeft dan moorden int gedacht.
KL. Den honger en de pest sijn al te droeve plagen.
V.D. Noch droever ist het jock van Spaignen te verdragen.
    KL. Die leyden ons gewis naer Charons swarten boot.
    V.D. Al daer den Spaignaert komt daer werdet al gedoot.
(1335) KL. Baldei soeten aert daer u is af geschreven
Kan ons bedruckte stat een beter hope geven,
    V.D. Hoe dat Baldeus meer hout zijnen aert beveynst,
    Hoe dat hy meer om moort en schellen stucken peynst.
KL. Met al te groote vrees kan yemant sich beschaden.
(1340) V.D. Met al te grooten hoop kan yemant sich verraden.
    Tis beter dat de noot ons met vry aerde deckt
    Dan ons verslaefde siel Maraen uyt t’lichaem treckt.
KL. Nochtans sout beter sijn des Konincx gunst te kiesen
Dan door den hongers noot het leven te verliesen;
[p. 48]
    (1345) Wie ist die niet op hoop veel liever en wilt staen
    Dan sonder eenig’ hoop soo deerlick te vergaen?
V.W. Ick weet den eet daer ick aen t’lant me ben verbonden
Die noyt door Godes hulp van my sal sijn geschonden,
    Soo lang als in mijn lijf noch is een druppel bloet,
    (1350) En sal ick onder t’jock niet buygen mijnen moet.
Den honger en de pest sal my het leven rooven
Eer ick de valsche trouw’ van Spaignen sal gelooven;
    Soo lang als God my helpt daer alle goet af daelt
    En sal geen mensche sien dat oyt mijn trouwe faelt.
(1355) Ist dat t’benoude volck heeft in mijn doot behagen,
Ick ben seer wel te vreen dat zy mijn siel uytjagen
    Op d’een of d’ander voet, ick ben seer wel te vreen
    Dat zy versaden haer met mijn gekapte leen.
Mijn saecken sijn al goet, noyt tijt en sal getuygen
(1360) Dat ick heb onder vrees of ontrou moeten buygen,
    Het is aleveneens als ick doch sterven moet
    Of vrient of vyant is die storten wilt mijn bloet.
V.D. Oprechten Batavier, ghy en gelijcke mannen
Bevryen onsen staet van bloedige tyrannen,
    (1365) Soo lang de Leytsche stat soo kloecke borgers baert
    En moet zy nimmermeer voor Spaignen sijn vervaert.
Ghy toont dat ghy recht sijt van t’vaderlant een Vader
En eenen voogt vant volck, dat tegen den verrader
    Wert door uw’ trou bewaert, ghy toont uw’ edel hert
    (1370) Dat met het Spaensche gout noyt uytgekocht en wert.
Bloetdorstigen Maraen wat sluyt ghy onse mueren?
Soo lang ons leven duert sal onse trouwe dueren;
    Ghy spot en segt dat wy met honden ons versaen,
    T’is beter dat te doen dan onder u te staen.
[p. 49]
(1375) Ons en ontbreeckt noch niet, gh’hoort peerden ende koeyen
Die wy noch in de stat tot onsen nootdruft voeyen;
    Den goedertieren God die spijst al datter leeft
    Al isset slecht en kleyn ons noodig voetsel geeft.
Als door den tragen noot den kost is onderbleven
(1380) Sal ons noch spijs genoech den slincken arme geven;
    Den rechten sal terwijl verdrijven van de wal
    Den bloedigen tyran met zijn verraders al.
Ist dat dan God ons noch rechtveerdig wilt kastijen,
En van uw’tyranny de borgers niet bevrijen,
    (1385) Wy sullen evenwel ons altijt houden vry,
    En buygen nimmermeer ons onder slaverny.
Wy sullen heel de stat self met het vier verslinden
Om dat ghy nimmer daer een rust-plaets in sout vinden;
    Wy sullen onvervaert uyt onse mueren treen,
    (1390) En sterven in den strijt gelijck de Machabeen.
Wy sullen voor ons doot noch menich duysent schenden,
En naer de duyster hel veel Spaensche sielen senden;
    Den minsten van den hoop die uyt de stat sal gaen,
    Sal hem met Spaignaerts bloet eer dat hy valt versaen.
(1395) Tis beter voor t’gemoet en voor het lant te sterven,
Dan vrydom van gemoet en van het lant te derven.
    Tis beter uyt het licht al vechtende te vlien,
    Dan jammer aen zijn volck en heylichdom te sien.


[p. 50]

REY

Van Leytsche Vrysters.

VAn als den Spaignaert ons benout,
    (1400) En zijn verwoede beulen hout
    Rontom de stat van Leyen,
    En heeft noyt son of wanckel maen
    Soo vroech of laet de locht doorgaen
    Die niet en sag ons schreyen.

(1405) Den klaren dag, den stillen nacht
    Die ander menschen druck versacht
    Kan onse droefheyt tuygen:
    Het bedde daer de soete rust
    Ons sorgen eertijts heeft geblust,
    (1410) Moet nu ons tranen suygen.

Ons treurig hooft blijft ongehult,
    Geen strick noch gout de vlechten vult
    Van ons bekreten hairen:
    Al onse vreugden bennen uyt,
    (1415) Den vyant de genuchten sluyt
    Die ons soo soete waren.

Ten is ons niet geoorloft meer
    Te maecken eenen frayen keer
    Rontom de groene tuynen,
    (1420) Of daer den Rijn zijn klare vloet
    Versmacht vant sant verliesen moet
    Te Catwijck in de duynen.

[p. 51]
Hoe dickwils hebben wy int sant,
    Of aen de naest-gelegen strant
    (1425) Met vryers vrysters tsamen
    Nu in de zee ons lijf gespoelt,
    Dan in het duyn gedanst gewoelt
    Als wy by een daer quamen.

Hoe dickwils gingen wy op t’velt
    (1430) Van geen Maranen noch gequelt
    Om soeten room te eten!
    Hoe dickwils hebben wy in t’gras
    Dat by de Mair soo groene was
    Gesprongen en geseten!

(1435) Of daer de Zijle met den Rijn
    By Leyderdorp vereenigt sijn
    En korts daer naer weer scheyen,
    Gaen soucken klavers met vier blaen,
    En van de blomkens die daer staen
    (1440) Een tuylken toe-bereyen.

Hoe dickwils heeft de schoone Vliet
    Gehoort van ons een lustig liet,
    Of kruyt sien tsamen binden,
    En onder ons genuchelick
    (1445) Door eenen vast gevlochten strick
    Een trouwe vryer vinden!

Ons vreugt en blytschap is gevlucht;
    De Doelen sijn al ons genucht,
    De boomen die verheven
    (1450) Ver’ boven al de huysen staen,
    Die moeten met haer groene blaen
    Alleene troost ons geven.

[p. 52]
Den Burch het outste werck vant lant
    Daer menig fruyt-boom is geplant,
    (1455) En mag ons niet vermaecken:
    Wat souden wy van t’hoogste sien
    Dan rontom stat veel wreede lien
    Die naer het moorden haecken?

De weyen die met jeuchdig gras
    (1460) En groen genuchelick gewas
    Haer plachten te vertoogen,
    Bedorven door het Spaens gespuys
    Sijn voor ons hert een bitter kruys,
    Sijn droefheyt voor ons oogen.

(1465) Geluckig die van t’Spaens gewelt
    En moorderijen ongequelt
    Zijn leven ach voleinden!
    Geluckig die sich houden mag
    Daer niemant oyt Maraen en sag
    (1470) Zijn soete vryheyt schenden!

Tsy dat hy in het Noorden leeft
    Daer noyt de sonne kracht en heeft
    Op de bevrosen velden,
    Daer t’jaer is eenen dag en nacht,
    (1475) Daer de Nassousche straet verwacht
    De Bataviersche Helden.

Tsy dat sy in het Suyen woont,
    Daer Phoebus al zijn krachten toont
    En doet de menschen branden,
    (1480) Daer nimmermeer den koelen wint
    Die uyt t’Noort-oosten eerst begint
    Bevriesen doet de stranden.

[p. 53]
Tsy dat hy leeft daert eerstmael daegt,
    Of daer de sonne slapen jaegt
    (1485) Haer afgemende peerden;
    Daer namaels oock Matroos sal gaen,
    Om te doen proeven den Maraen
    Zijn noyt gekroockte sweerden.

Dat hy te recht zijn leven lanck
    (1490) De gunstige fortuyn bedanck,
    Dat hy hem wacht van klagen,
    Ist dat hy slechts mach wesen vry
    Van de Maraensche tyranny
    En listige aenslagen.

(1500) Ick sou by wolven liever sijn,
    Of by een wilt onstuymig swijn,
    Of by verwoede slangen,
    Dan by het volck dat niet en deugt,
    Dat hem alleenelick verheugt
    (1505) Int branden en int hangen.

Dat wreeder dan een tigers dier
    Het menschen bloet acht niet een sier,
    En hem dan eerst kan temmen
    Als in een jammerlicke vloet
    (1510) Van uytgestort onnoosel bloet
    Haer bitter hert mach swemmen.

Och God die ons soo straf beproeft,
    Soo nau beset soo seer bedroeft,
    Wanneer salt beter wesen?
    (1515) Wanneer sult ghy de Leytsche stat
    Van honger en ellenden mat
    Vertroosten en genesen?

[p. 54]
Staet op staet op jalousen God,
    Maeckt dat ghy niet en wert bespot
    (1520) Van die u niet en vieren;
    Doet den Maraen van Leyden vlien,
    Maeckt dat wy hier niet meer en sien
    Zijn bloedige banieren.

Ghy sijt alleen ons toeverlaet;
    (1525) Ist dat ghy ons gebet versmaet,
    Waer sullen wy ons wenden?
    Och Heere komt, en laet niet toe
    Dat ons den Spaignaert leet aendoe,
    En laet uw’ volck niet schenden.

Vijfste geschiedenisse.

De Goddelicke Rechtveerdigheyt.

(1530) BLoetdorstigen Maraen die met uw’ wreede tochten
Soo lang het Nederlant moordadich hebt bevochten,
Daer ghy in korten tijt meer boosheyt hebt begaen
Dan immermeer Tyran hier voortijts heeft gedaen:
Hout op, het is genoech, het heeft den Heer verdroten
(1535) Te sien door uw’ bedrijf het lant met vier begoten,
    Het jammerlick geschrey van het onnoosel bloet
    Heeft zijnen stoel geraeckt, ontsteken zijnen moet.
Al sluyt ghy over al soo nau de Leytsche wallen,
De stat en sal nochtans niet in uw’ handen vallen;
    (1540) God staet de borgers voor: al sijnder veel gedoot
    En naer het graf geleyt dor pest of hongers noot;
[p. 55]
Hy hout de reste vry; hy heeft om hare sonden
Een vaderlicke straf vier maenden haer gesonden,
    Nu sal hy wederom bermhertig haer aensien,
    (1545) En doen den swarten hoop van haren mueren vlien.
Neptunus door zijn last doorbrekende de dijcken
Sal het verraders heir doen voor de baren wijcken,
    God sal den stercken wint doen waeyen uyt t’Noortwest
    Tot dat den hoogen vloet den Spaignaert heeft vernest.
(1550) Hoe sal Baldei hert met zijn verraders schromen
Als hy op t’drooge velt de volle zee siet komen,
    Als hem t’manhaftig volck dat Zeelant heeft geteelt
    Uyt al de schansen jaegt, en soo veel Spaignaerts keelt.
Gelijck den blooden haes die hoort de trompe blasen
(1555) En by zijn leger-plaets de keffend’ honden rasen
    Begeeft sich op de vlucht, en teenemael vervaert
    Siet dickwils voor hem toe, siet dickwils achterwaert;
Soo salt den Spaignaert gaen, met dat hy sal sien varen
Boysot met t’Zeeusche volck door d’ingebrochte baren,
    (1560) Zijn schansen sal hy stracx en tenten laten staen,
    En nemen t’hasevel om te ontvluchten aen.
Het sal oock wesen tijt; al die snel en loopen
Sal de gewisse doot haer traegheyt doen bekoopen
    En senden naer de hel: den onverwonnen Zeeu
    (1565) Sal al dat Spaignen raeckt vernielen als een leeu.
Hy sal haer swarte borst oprucken met zijn handen,
En haer verraders hert verscheuren mette tanden.
    Hy sal sich met haer vleys en met haer bloet versaen
    Gelijck hier den tyran te vooren heeft gedaen.
(1570) En ghy benoude stat sult naer seer luttel dagen
Met lang gewenste spijs den hongers noot verjagen,
[p. 56]
    Ghy sult voor uw verdriet, gebreck, en trage pijn,
    Van t’Spaensche jock verlost, begaeft met vryheyt sijn.
Uw’ noyt volpreesen eer sal van de faem geschreven
(1575) In haer onsterflick boeck in alle landen leven;
    Daer Phoebus smergens rijst, en daer hy s’avonts daelt
    Sal uwen grooten naem en vroomheyt sijn verhaelt.
Den Spaignaert die maer eens sal Leyden hooren nomen
Sal beven in zijn hert, sal vreesen ende schromen,
    (1580) Soo lang zijn swarte siel vant lichaem niet en scheyt
    Sal hy gedachtig sijn dat hy u heeft beleyt.
Iae Phoebus om voor heel de werrelt te betoonen
Dat hy u boven al wilt vieren en verschoonen
    Sal menig hoogen geest, en menig kloeck verstant
    (1585) Doen, om by u te sijn, versmaen zijn vaderlant.
Die sullen op de wieck van noyt vergaende boecken
Doen vliegen uwen naem door al de werrelts hoecken,
    Die sullen als den tijt heeft alles doen vergaen
    Getuygen even kloeck van uwe daden staen.
(1590) Ghy sult in uwen schoot haer mildelick opvoeden
En tegen het gewelt van de verraders hoeden,
    Zy sullen u weerom voor t’voetsel dat gh’haer geeft
    Bevryen van de doot, en maecken dat ghy leeft.
Soo sal altijt den naem van Leyden sijn gepresen
(1595) Soo lang als in de locht noch wolcken sullen wesen;
    Soo sal t’vereenigt lant belijden t’aller tijt
    Dat haer de Leytsche trou van Spaignen heeft bevrijt.
Maraene maeckt u wech, vergeefs wilt ghy noch wachten.
De onverwonnen stat en sult ghy noyt verkrachten
    (1600) Noch buygen onder t’jock. De Leytsche borgery
    Is nergens toe geteelt dan om te wesen vry.

                                FINIS.

Continue