Jan Verveer: Zaïre. Naar Voltaire. Dordrecht, 1790.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton090620books.google
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. *1r]

ZAÏRE,

TREURSPEL.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

ZAÏRE,

Treurspel;

door

JAN VERVEER.

[Gravure met onderschrift:
Zeg, dat ik haer doorstiet, in minnenijd ontstoken,
Maer tevens, dat ik haer, volkomen, heb gewroken!...
                                                LAETSTE TONEEL.]

Te DORDRECHT, bij

De Leeuw en Krap. 1790.



[fol. *2v: blanco]
[fol. *3r]

BERICHT.

Niets zou ik, bij de nederduitsche uitgave van dit bekend, en, vrij algemeen, geächt treurspel van den Heer DE VOLTAIRE, te berichten hebben, zoo ik mij niet verpligt achtte, ter kennisse van het publiek te brengen, dat ik aen de eigenlijke vertaling van dit stukje geen deel hebbe, en het verdienstelijke, dat hierin mogt gelegen zijn, toekoomt aen den Heer A. VAN DER JAGT. — In ledige oogenblikken, die wij, in elkanders gezelschap, gesleten hebben, heeft zijn Ed: mij de beteekenis van de woorden des franschen Dichters opgegeven, terwijl ik dezelven, zoo veel mogelijk, heb poogen te bewaren in deze, [fol. *3v] door mij zaemgestelde nederduitsche veerzen, welken ik, thands, het genoegen heb, den beminnaren der vaderlandsche poëzije aentebieden. — Ik ken de bedenkingen, die tegen deze wijze van behandelen zijn intebrengen, en kan de gegrondheid van sommigen derzelven niet ontkennen; zoo ik, echter, in staet mogt zijn, door deze proef, den bescheiden beöordeelaer aentetoonen, dat eene uitvoering van dien aerd, ook hare waerde kan hebben, zou mij dit, voor de genomen moeite, in dezen, eene genoegzame vergoeding geven. — Voor het overige, zij den Lezer kennelijk, dat wij onze ZAÏRE niet als eene letterlijke, en slaefsche, maer als eene meer vrije vertaling, opgeven, en dat ik mij, hier of daer, in de noodzakelijkheid gevonden heb, om, ter bevorderinge eener behoorlijke vloeibaerheid en klaerheid, mij van eenige bijvoegselen te bedienen, die wel niet in het oorsprongelijke te vinden zijn, doch echter, onzes wetens, nergens, met den waren zin strijden. — Tegen bedenkingen van eene andere natuur, dat het, namelijk, geheel nutteloos is, vertalingen, boven al, van dichtstukken, in de weereld te brengen, van welken ’er reeds meer dan één bestaen, kunnen, of zullen wij ons, thands, op geene andere wijze verdedigen, dan [fol. *4r] met te zeggen, dat dit stuk ons, bij uitstekendheid, geviel, dat wij ons tot de beärbeiding van het zelve, eenigermate, vonden aengevuurd, en dat een Autheur (het zij ons vergeven, dat wij ons, voor één oogenblik, in dezen, thands, zoo algemeenen rang, plaetsen) zijne eigen bijzondere verkiezing ook wel, een weinig, moog’ te vreden stellen, vooral, wanneer uit deze toegevendheid, gelijk wij onderstellen hier het geval te zijn, geen wezenlijk nadeel, voor het algemeen, kan voortvloeijen; terwijl wij ons in de noodzakelijkheid bevinden, van te moeten zeggen, het met die Recensenten, die meenen, dat hierin eene onheuschheid, en onregtvaerdigheid, zou gelegen zijn, behoudens de achting, die wij, anders, voor hen hebben, niet eens te wezen.
    Tot hiertoe bezit ik die maet van eigenliefde nog niet, die mij verwaend genoeg kan maken, om, op het voetspoor van sommige dichteren of schrijveren, te zeggen, dat, indien deze eersteling mijner tooneelpoëzij’, bij het publiek, gunstig ontvangen worde, zij door eene tweede, oorspronglijke, zal gevolgd worden. — Ik houde mij te wel overtuigd, dat het publiek zich zulk eene belofte, die, voor een aenzienelijk gedeelte, in eene belagchelijke bedreiging be- [fol. *4v] staet, te weinig bekreunt, om zich, hierdoor, tot de bevordering van het debiet van dit stukje te laten bewegen, dan dat ik mij van dezelve, tot dit einde zou bedienen. — Liever zeg ik, dat, wat het lot der rampspoedige ZAÏRE, in dit opzicht, ook wezen moog’, ik haer door eene andere, niet min hevigverliefde Schoone, zal laten opvolgen; doch die hare min niet, zoo als onze, tusschen de liefde en den godsdienst, weifelende Sultane, met den dolk, maer in de omhelzing van haren hartelijk geliefden minnaer beloond zag; of, met andere woorden, dat ik wagen zal, een ander, origineel, treurspel, binnen korten tijd, daer het zelve reeds ter perse is, den beminnaren aentebieden, om, hierdoor, en, waerschijnelijk, door nog één, of twee, volgenden, te beproeven, of het mooglijk zij, om, ook in dit vak der poëzij’, de goedkeuring van eenige bevoegde beöordeelaren wegtedragen. —
                                                                DE DICHTER.



[fol. 5r]

VERTOONERS.

OROSMAN, Sultan van Jerusalem.
LUSIGNAN, Prins van den bloede der Koningen van Jerusalem.
ZAÏRE,
FATIME,
} Slavinnen van den Sultan.
NERESTAN,
CHATILLON,
} Fransche Ridders.
CORASMIJN,
MELEDOR,
} Officiers van den Sultan.
Een Slaaf.
Gevolg.

            Het Toneel is in het Serail te Jerusalem.

[fol. 5v: blanco]

Continue
[p. 1]

ZAÏRE,

TREURSPEL.
_____________________

EERSTE BEDRIJF.

EERSTE TOONEEL.

ZAÏRE, FATIME.

FATIME.
’k Had niet gewagt, o bloem der jonge en edle Schoonen!
Dat uw gefolterd hart die blijdschap, ooit, zou toonen,
Die, schoon de slavernij U in haer boeijen klinkt,
In deez’ gehate plaets, thands uit uwe oogen blinkt. —
(5) Van waer is toch die rust, dit nieuw gevoel geboren?
Wat kan Zaïres hart thands vleijen en bekoren?
Wat schonk aen haer die hoop, die kalmte van gemoed,
Die, zich op uw gelaet zoo zichtbaer kennen doet?
[p. 2]
Wat maekte mijn vriendin zoo rustig, weltevreden?
(10) Uw zielevreugd vermeert, met uwe aentreklijkheden!
Terwijl uw opgeklaerd, en onbewolkt gezigt,
Niet meer zich, als weleer, naer Vrankrijks oorden richt,
Waer heen ons Nerestan eens veilig, zou geleiden,
Waer Vrijheid, waer ’t geluk, en de eer U reeds verbeiden;
(15) Naer dat gezegend Land, waer elke schoone Vrouw,
Ten loon van hare liefde en vlekkelooze trouw;
Door groote mannen, zich ziet dienen — vleijen — eeren;
Waerwe, als Vorstinnen, in hun edel hart, regeren;
Waer ’t schoon, indien het zweemt naer uwe aenloklijkheid,
(20) Alom, den wierookgeur der minn’ zich ziet bereid;
Waer de argwaen nooit het spoor van onze vrije schreden,
Met eergebloemt’ bestrooid, angstvallig, na durft treden!
Verlangt uw jeugd niet meer naer zulk een heilgewin?
’t Serail — de Vorst — de dwang — de naem van een Slavin,
(25) Dit alles heeft, Zaïre! in uw bekoorlijke oogen,
Niet meer, gelijk voorheen, een hatelijk vermogen!.....
Heeft Salems streek, vriendin! meer dan de vruchtbre boord
Der Seine — welk een keur! uw oog, en hart bekoord?
ZAÏRE.
Fatime! ik had geen keur; hoe kan ik ooit verlangen
(30) Naer ’t geen mijn hart niet kent? — De Hemel, die de gangen
Des stervelings bestuurt, op ’s levens kronkelpaên,
Bestuurde ook onzen tred naer de oevers der Jordaen.
Van mijne vroegste jeugd, op ’t naeuwst, hier opgesloten,
Heb ik geen andre gunst, dan van den Vorst genoten,
[p. 3]
(35) De rede heeft mijn ziel aen dezen dwang gewend,
Die, buiten Orosman, geen vreugd, op de aerde, kent.
’k Schep in zijn’ glorie, in zijn magt al mijn genoegen,
Voor hem te leven, mij naer zijne wet te voegen,
Is al mijn hoop — mijn vreugd — al ’t overige ijdelheid —
(40) Een droom, Fatime!
FATIME.
                                      Een droom? wie heeft uw jeugd misleid?
Hebt gij dien edlen Held, uw’ Nerestan, vergeten,
Wiens grootsche ziel, om U, door rouw, vaneengereten,
In uwen rampspoed deelt — hem, die uw redder is? —
Denkt gij niet meer, Vriendin! aen zijn beloftenis,
(45) Om eens de harde boei, waerdoorwe ons hier zien drukken,
Al waer ’t ook door zijn bloed, van onzen hals te rukken?
Herinnertge U niet meer dien heuchgelijken stond,
Toen gij in hem den roem der fierste Helden vondt;
Die, schoon men ’t kristenheir zag, bij Damaskus, wijken,
(50) Schoon ’t overwonnen werd, een’ heldenmoed liet blijken,
Die nooit mijn teeder hart, zoo lang het klopp’, vergeet,
En Orosman, van liefde en achting’ gloeijen deed,
Een’ moed, die dezen Vorst ten waerborg kon verstrekken,
Om dien verwonneling vrij heen te laten trekken;
(55) Zijn edelmoedigheid, welk weêrgaloos bestaan! —
Biedt ligt, in korten tijd, voor ons, den losprijs aen!
En zou de hoop op hem, dan valsch, dan ijdel wezen? —
ZAÏRE.
’t Is waer, ik heb dien Held, ik heb zijn’ moed geprezen;
[p. 4]
Maer mooglijk schoot zijn magt aen zijnen wil te kort. —
(60) Zou een gevangen Slaef, als hij ontkluisterd wordt,
Een’ onbezonnen eed, hoe duur, niet liever breken,
Dan zich, nu vrijgemaekt, op nieuw, in kluisters steken?
Men steunt gewis, vergeefsch, op die beloftenis:
Twee jaren vlooden heen, na hij vertrokken is,
(65) Terwijl zijn wederkomst tien Ridders vrij zou maken,
Die, met gerekten hals, naer hunn’ verlosser haken,
Doch, zoo als wij, vergeefsch!...
FATIME.
                                                    Maer, zoo hij, eindlijk, kwaem’,
En aen zijn’ eed voldeed, waer dit U aengenaem?
Zoudt gij, als dit gebeurde, ook nog begeerte voeden.....
ZAÏRE.
(70) Ach! staek die ijdle hoop, dit nutteloos vermoeden,
En ’t is ook, buiten dit, hier toe de tijd niet meer;
Na dat hij heenentoog, nam alles hier een keer.
FATIME.
Wat zegt Gij! welk een keer! waer doolen uwe zinnen!
Wat doet Zaïre, thands, de slavernij beminnen! —
ZAÏRE.
(75) Ik hield, misschien, te lang, mijn lot, dat U bewoog,
Den waren staet hiervan onzigtbaer voor uw oog;
’t Geheim van Orosman moet nog verborgen blijven;
De ontdekking zou, veelligt, de hoofsche wangunst stijven.
[p. 5]
Thands stort mijn gansche hart zig in uw’ boezem uit. —
(80) Na dat gij, op den eisch van ’t vorstelijk besluit,
De boorden der Jordaen, waert, voor een wijl, ontweken,
Is U des Hemels gunst, zoo wel als mij, gebleken:
Hij heeft den wreeden ramp, door zijn bestuur, verzagt,
Onze afgepijnde ziel verligting aengebragt,
(85) En ons, in Orosman, een’ redder uitgekoren! —
FATIME.
Hoe, wie!
ZAÏRE.
              Die groote Held, voor liefde en deugd geboren,
Die ’t kristenheir versloeg! die, waer hij koomt, verwint,
Die mij, uw hartvriendin, waerdeert — belieft — en mint; —
Gij bloost..... ’k versta u.... ach Fatime! wil niet denken,
(90) Dat wedermin voor hem, mijne eer — mijn deugd zou krenken! —
Of mij vernedren zou! — de zuivre teederheên
Eens Meesters — eens Monarchs — gevierd en aengebeên,
En de eer, waer meê de min mij, een slavin, doet prijken!
Doet al ’t gevoel van smaed — gevaer en oneer wijken,
(95) Waer meê het luid gerucht mij, ooit, betichten zou.
Mijn hart verandert niet; het blijft zich zelf getrouw!
De fierheid, die mijn borst, van grootsch gevoel, doet zwellen,
Zal voor mijne eer en deugd, zich in de bresse stellen,
’k Leg die, wat vleije of dreig’, zelfs voor geen rijkskroon af,
(100) Maar kieze eer, onbevreesd, de kétens of het graf,
Dan dat zij immer buig’! — ’k Zal U ’t geheim verklaeren;
Dit zal uw teeder hart, gewis, verwondring baren!
[p. 6]
De zwakke en doffe glans van mijn bekoorlijkheid,
Ziet zich, door Orosman, een offer toebereid,
(105) Dat nooit zijn neiging bood aen die verkofte Schoonen,
Die, slechts uit dwang en pligt, hem hare liefde toonen;
Hij acht mij boven haer! en eens wordt, door mijn’ echt,
Aen al heur schoon en list, op hem, de kragt ontzegd,
Als zij mij cijnsbaer zijn.
FATIME.
                                      Uw lieve aenloklijkheden,
(110) Gehuwd aen blanke deugd, en vlekkelooze zeden,
Verdienen zulk een’ prijs, daer ’t lot, dat U weêrvaert,
In mij meer zoete vreugd, dan wel ontzetting baert; —
Zie U het effen spoor naer ’t hoogst genoegen banen! —
Daer ik ’t geluk geniet, van bij uwe onderdanen,
(115) Door U, gesteld te zijn.
ZAÏRE.
                                              Neen; blijf mij steeds gelijk; —
’t Geluk, waermeê de troon van ’t uitgebreidste rijk,
Het heil, waermeê het lot mij, immer, hier kan streelen,
Heeft dubble zaligheid, als gij er in moogt deelen! —
FATIME.
Maer zal die grootheid, die de brooze mensen, zoo dwaes,
(120) Een bron van wellust noemt, doch menigwerf, helaes!
De knaegendste onrust teelt, in U geen wroeging baren!
Kan ooit uw kristenhart zich voor die min verklaren? —
Gedoogt het — ach vriendin ! — gedoogt het, dat gij huwt,
En een verbintnis sluit, waer van de Hemel gruwt? —
[p. 7]
ZAÏRE.
(125) Helaes! wat zegt gij? ach! waerom brengt gij mijn zinnen
Het pijnigend gevoel dier wreede smert te binnen?
Fatime! weet ik dan, van waer, en wie ik ben,
Daer ik mijn oorsprong — mijn geslacht — mij zelv niet ken?
De Hemel heeft aen mij dit duister lot beschoren! —
FATIME.
(130) Gij doolt, daer Nerestan, niet ver van hier geboren,
En aen het waer geloof, van zijne jeugd, gewijd,
U zegt, en zweren durft, datge ook gesproten zijt
Uit edel kristenbloed — dit kruis, dat, door ’t vermogen
Des grooten kunstenaers, bijna, aen ’t oog onttogen,
(135) In ’t heerlijk diamant zoo schoon verborgen ligt,
Herinnert U gestaeg, Vriendin! uw’ duren pligt;
’t Moet, daer zijn kostbaerheid elks aendacht weet te wekken,
Bij U, voor ’t waer geloof, ten wissen waerborg strekken:
Dat kleinood uwer jeugd, waermede ik, menigmael,
(140) Uw schoonheid heb versierd — dit merk der zegeprael
Van Hem, die, door zijn’ dood, ons ’t leven heeft gegeven,
Is mogelijk alleen in uwe hand gebleven,
Omdat het uw gemoed, gestaeg, herinren zou
Dien uitgebreiden pligt, die eer, die liefde, en trouw,
(145) Die gij den Hemel, en ’t geloof, door U verlaten,
Zaïre! schuldig zijt! —
ZAÏRE.
                                    Moet dan mijn hart niet haten
[p. 8]
Hem, die mijn Minnaer haet? — kan ’t, daer ’t zich zelf niet kent,
En, van zijn prilste jeugd, aen Mahomet gewend,
Zich buigen voor het kruis? — Kan ik dit zwak verwinnen! —
(150) Een kristen worden! — thands een’ nieuwen godsdienst minnen,
Dien Orosman verächt! — De zorg, die onze jeugd,
Langs ’t eerste spoor geleidt, vormt ons geloof en deugd;
’k Waer, aen de Ganges, een Slavin der valsche Goden,
Een kristen in Parijs, en Mahomets geboden
(155) Zijn, in deez’ vruchtbren oord, de richtsnoer mijner daên,
Wie kan den invloed van ’t beginsel tegengaen,
Hetgeen onze Ouders, vroeg, in ’t zwak gemoed graveren.
En ’t voorbeeld en de tijd ons, onweêrstaenbaer, leeren,
’t Beginsel, dat, gewis, den Hemel zelf behaegt,
(160) En door zijn hand alleen, in ’t hart, wordt uitgevaegd! —
Gij kwaemt, in rijper tijd, gevangen, in deez’ streken,
Toen aen uw oordeel, reeds volkomen, was gebleken
De grond van uw geloof; toen gij, in uwen pligt,
Door rede en door verstand, volmaekt, werdt voorgelicht;
(165) Daer mij, reeds van de wieg, ter slavernij’ verwezen,
’t Geloof in uwe leer, te laet, werd aengeprezen! —
Denk echter niet, Vriendin! dat ik, in mijn gemoed,
Een’ afkeer van de leer der brave Kristnen voed’!
Het Kruis hield, menigwerf, mijne aendacht opgetogen,
(170) Ik heb mij, in den geest, ’er vaek voor neergebogen,
Daer ’t dikwerf ook mijn hart, met schrikk’, heeft aengedaen,
En met ontzach vervuld! — ik bad het heimlijk aen,
Eer Orosman zijn beeld had in mijn hart gedreven.
Blijf aen der Kristnen wet verschuldigde achting geven,
[p. 9]
(175) Die mij, door Nerestan, zoo vaek, is uitgeleid:
Zij draegt het merk van deugd — van liefde en teederheid;
Zij kan het ongeluk, den norschen ramp verwinnen,
Daer heur belijdenis elkaêr gebiedt te minnen,
Als broeders, welk geluk! —
FATIME.
                                            Waerom die dan verzaekt,
(180) En U, den Muzelman, tot een Slavin gemaekt?
Gij wordt haer vijandin! — dit denkbeeld doet mij gruwen! —
Kuntge U aen een’ Barbaer gerust — vrijwillig huwen! —
Aen hem, die onze leer verwoestte, en nog bestrijdt,
En eenen godsdienst haet, dien uw geslacht belijdt? —
ZAÏRE.
(185) Kan ik mij ooit — zoudt gij — zou iemand zich bedenken,
Om zijn getroffen hart aen zulk een’ held te schenken,
’t Is zwakheid, mijn Vriendin! die ’k nooit ontveinzen kan!
’k Waer mooglijk kristen, zoo de min van Orosman
Mij, buiten hem, volmaekt, niet alles deed vergeten!
(190) ’k Voel des geen foltering, in mijn gerust geweten,
Daer mijn verliefde geest, van hem alleen vervuld,
Geen ander denkbeeld kent, geen ander denkbeeld duldt;
Dan ’t heil van hem te zien, en, door zijn teederheden,
Zoo streelend voor mijn ziel, te worden aengebeden!
(195) Herinner U zijn schoon, dat elk in de oogen straelt,
Zijn fiere heldendeugd, den roem, waermeê hij praelt,
Zijn magt, die, waer zij koomt, den sterksten zelfs doet beven,
Monarchen buigen doet — de wet heeft voorgeschreven;
[p. 10]
Den glans, de majesteit, die zijn gelaet omringt,
(200) En elk tot diep ontzach — tot onderwerping dwingt;
’k Zwijg van den schepter, dien zijn min mij doet erlangen!
Kan hij, voor zulk een gunst, de schatting ooit ontvangen,
Die mijne wedermin, die mijne erkentenis,
Hoe groot — hoe uitgebreid, dien minnaer schuldig is! —
(205) Wat kan dit schoon geschenk van dezen bloem der Helden
Aen een slavin, Fatime! ooit naer den eisch vergelden! —
’k Min Orosman alleen — geenzins zijn rijksgebied.
De rijke diadeem bekoort Zaïre niet,
Dan als zij die op ’t hoofd van haren held ziet prijken. —
(210) Misschien doet mijne min de kragt der rede wijken:
Maer zoo de Hemel, ooit, den Kristen wraek verschaff’,
En mijnen Orosman, in zijne gramschap, straff’,
Zoo hij de boeijen, die ik torschte, ook eens moest dragen,
Zoo ’t groote Sijrie bij mij de wet kwam vragen,
(215) ’k Zou dan, indien de min mijn teêr verliefd gemoed,
In dezen oogenblik, van ’t spoor niet dooien doet,
Mij zelf verheffen! — fier zijn stalen kluisters breken.
En mij, voor hem, op nieuw, in de engste boeijen steken! —
FATIME.
Men nadert deze plaets — ’t is ’t voorwerp uwer minn’! —
ZAÏRE.
(220) Mijn hart voorspelt zijn komst, geliefde halsvriendin! —
Het zegt mij, wien ’t bemint! — de wellust mijner oogen
Werd, sints een kleenen tijd, aen mijnen wensch onttoogen,
[p. 11]
Dan, heden geeft de min, voor mijn belang zoo teêr,
Op mijne bede, mij dien dierbren minnaer weêr!



TWEEDE TOONEEL.

OROSMAN, ZAÏRE, FATIME agterwaerds.

OROSMAN.
(225) ’k Heb best gedagt, Zaïre! alvorenswe onze handen
En harten aen elkaer, voor de eeuwigheid, verpanden,
Met U, als Muzelman, vol teder mingevoel,
Te spreken over U, mijn neiging en mijn doel.
Het regt der Sultans, door de weereld aengebeden,
(230) Zal nooit mijn voorbeeld zijn, richt nooit mijn teederheden —
Mijn zuivre min voor U. — Ik weet, dat onze wet
Aen onbegrensden lust den toegang openzet,
Dat mijne vrije keur, het vorstlijk welbehagen,
Ook op de bloem der jeugd, de zege weg kan dragen,
(235) Terwijl de schoonheid zelf, gebogen aen mijn’ voet,
Mijn kriele lusten vleit — mijn liefde hulde doet;
’k Weet, dat ik, in ’t serail, mijn rijken kan regeren,
En, op het wulpsche dons, mijn strenge wet doen eeren:
Maer ’k weet ook tevens, o Bekoorster van mijn hart! —
(240) Dat dit begeerlijk zoet verkeert in gal en smart;
Ik zie, van mijnen troon, een aental laffe Vorsten,
Die, even zoo als ik, de fiere rijkskroon torschten,
Doch, door de weelde ontëerd, die ’t grootsch gevoel verdooft,
Door haer — door haer alleen, den zetel zijn ontroofd:
[p. 12]
(245) ’k Zie dienaers van de bloem, de glorie der Profeten,
Op hun ontwijd altaer, verwoest — vaneengereten,
In ’t grootsche Babilon, al bevende, uitgestrekt,
Waer niets, dan de ijdle naem van Vorst, hun schande dekt,
Terwijl de schaduw zelfs van ’t weggespild vermogen,
(250) Aen hunnen zwakken arm, voor eeuwig, is onttoogen;
Daer hun gezach ook nog der oudren troon bezat,
Indien hun weeldrig hart zich zelf verwonnen had,
Bouillon wist Sijrie en Salem hun te ontrukken,
Doch de oppermagt, wier arm, den dwingland vaek doet bukke,;
(255) Verwekte Saladin, na wiens te vroegen dood,
Mijn Vader, in deez’ oord, het volk in ketens sloot,
En ik, aen wien zijn dood, dit rijk heeft nagelaten,
Nog een onzeker Vorst dier waggelende Staten,
Zie deze kristenschaer, thands van den westerboord,
(260) Gesleept voor mijnen troon — gevoerd naer dezen oord.
’k Zal, als de krijgsklaroen de weereld zal ontroeren,
Haer galmen van den Nijl tot aen den Euxijn voeren,
Niet naer den vuigen roof van ijdle liefde staen,
Of, in ’t verwijfd serail, van kwijningen, vergaen:
(265) ’k Zal niet, op ’t schandlijk spoor dier laffe Vorsten streven,
Die zich, zelfs in den krijg, den wellust overgeven! —
Neen: — ’k roep de glorie — ’k roep Zaïre — ’k roep mijn min,
Voor U, mijn Zielvoogdes! tot mijn getuigen in! —
Van U zal ik alleen al mijn genoegen wagten,
(270) Bij U — in uwen schoot, de zorg des krijgs verzachten;
Gij zult alleen mijn troost — mijn heil — mijn oogenlijn,
En ik uw vriend — uw gaê — uw trouwe minnaer zijn! —
[p. 13]
’k Zal tusschen U en ’t rijk, wat ook mijn oog moog’ streelen;
Dit hart, dat voor U klopt, Zaïre! alleen verdeelen,
(275) ’k Verlaet mij op uw trouw; geen schandelijke wagt,
Onteerend voor de min — door de argwaen uitgedagt,
Veste ooit haer haetlijk oog op uwe onwankle schreden,
Uw deugd strekk’ mij ten borg voor uwe teederheden! —
Kent gij nu Orosman, na die belijdenis? —
(280) Kent gij zijn ziel, die vol van U, zijn wellust, is? —
Denk dan, wat bitterheid zijn dagen zou verzellen,
Welk pijnigend verdriet, mij, eindeloos, zou kwellen,
Wanneer gij slechts uit pligt, door dankbaerheid gebaerd,
En niet uit wederminn’ mijn hand en hart aenvaert.
(285) ’k Bemin U, en ik eisch een liefde, wier vermogen
Gelijk staet aen mijn vlam! — mijn min kan nooit gedoogen,
Zich flaeuw beloond te zien — die teederheid in schijn’,
Zou erger, dan de haet, en aen haer doodlijk zijn. —
Zie daer het ware merk van mijn opregt gevoelen,
(290) Uw heil, en uw geluk, zijn mijn geheel bedoelen! —
Gevoelt gij nu, mijn Schoone! iets van dien zelfden gloed
Voor uwen Orosman, in ’t vlekkeloos gemoed,
’k Zal tot dien prijs alleen, mij naeuw aen U verbinden,
Doch, tevens, in dien echt, mijn eeuwig onheil vinden,
(295) Hoe zeer mijn gansche ziel naer zijn voltrekking haek’,
Zoo hij U niet geheel — volmaekt — gelukkig maek’! —
ZAÏRE.
Zoudt gij, om mijnen wil, dan ongelukkig wezen! —
Ach! kondtge, in dit gemoed, mijn neiging, voor U lezen! —
[p. 14]
Zoo zig op mijne min uw heilstaet gronden kan —
(300) Dan is het hoogst geluk bereid voor Orosman! —
De naem van Minnaer, die van Ega, zoo verheven!
Zal aen ons beider hart de zelfde zoetheid geven;
’k Heb, boven U, geen heil, dan die erkentenis,
Die alles aen uw gunst — mijn Dierbre! schuldig is!
(305) En ’t vleijende gevoel, dat uwe teederheden
Mij langs het effen spoor van uwen wil doen treden,
Dat gij mijn lot bepaalt, en dat, terwijl mijn oog
Den fiersten Held begluurt, mijn hart hem minnen moog’;
Dan, zoo ik, in den rang van uw verwonnelingen,
(310) Door mijn gehoorzaemheid, naer uwe gunst moog’ dingen,
Zoo u doorluchte keus — uw min voor mij, zoo teêr, —
Zoo rein — zoo uitgebreid......



DERDE TOONEEL

OROSMAN, ZAÏRE, FATIME, CORASMIJN.

CORASMIJN.
                                              De kristenslaef, mijn Heer!
Die, op zijn woord, voorheen, naer Vrankrijk is geweken,
Verschijnt te rug, en vergt, U, thands, te mogen spreken.
FATIME.
(315) o Hemel!
OROSMAN.
                        Dat hij koom; wat wederhoudt zijn tred?
CORASMIJN.
Misschien wordt, door ’t ontzach, de toegang hem belet;
[p. 15]
Of mag een kristenslaef, de boei nog niet onttoogen,
In deez’ doorluchte plaets, verschijnen voor uwe oogen? —
OROSMAN.
Dat hij verschijne, en elk, die diepen eerbied voedt,
(320) Waer ik mij ook bevind’, mij, onbeschroomd, ontmoet’;
Dat Koningen in schijn’, maer, met de daed, tirannen,
Den overwonneling uit hun gezigt verbannen;
’k Haet hun beginsel — ’k vloek hun trotsch — hun wreed bestaen,
En bied, tot mij, aen elk den vrijen toegang aen! —



VIERDE TOONEEL.

OROSMAN, ZAÏRE, FATIME, CORASMIJN, NERESTAN.

NERESTAN.
(325) Eerwaerdig Vijand, bloem der heerschende Opperheeren,
Dien zelfs de Kristenen beminnen en waerdeeren,
Ik koom te rug — mijn’ eed — mijn duurgestaefden pligt,
Heb ik gestand gedaen — heb ik getrouw verricht;
Laet uw grootmoedigheid, nu ook, die trouw beloonen.
(330) ’k Bied U den losprijs aen voor uw gevangen Schoonen,
Zaïre en haer vriendin, en voor de heldenrij,
Die gij, in Salem, boeide aen ’t juk der slavernij’,
Mijn blijde wederkomst moet hun een Vrijheid geven,
Die, schoon mijns ondanks, reeds te lang is weggebleven! —
(335) Een Sultan houdt zijn woord: — ’t gegeven woord van eer! —
Zij zijn dus ’t eigendom van Orosman niet meer:
[p. 16]
Ik heb hen vrijgemaekt, gedankt zij mijne zorgen! —
En schoon die losprijs — ’k hou mijn’ staet U niet verborgen,
Voor hun behoudenis — voor hun belang besteed,
(340) Aen Nerestan belet, om ’t geen hij voor hen deed,
Ook voor zich zelf te doen, voelt toch mijn hart zich streelen,
Nu ik het hoogste goed mijn vrienden meê kan deelen,
Schoon ik het derven moet, — daer ik het slaefsche juk
Van hun gebogen hals en moede schouders ruk,
(345) Een eerlijke armoê, zelfs bekoorlijk in mijne oogen,
Vervult het ijdel vak van mijn geknot vermogen,
’k Voldeed, tot zulk een’ prijs, aen eed, aen eêr en pligt;
Ik eisch mijn kluister wëêr — ik heb mijn taek verricht.
OROSMAN.
Ik ben van U voldaen; uw deugd zal ik waerdeeren;
(350) Maer zou die deugd aen mij ook grootsche daden leeren!
Hebtge U gevleid, datge ooit, in onbezweken trouw,
In edelmoedigheid, mij overtreffen zou! —
Herneem uw vrijheid — wil uw schatten met U voeren;
Nooit kon het goud mijn hart bekoren of ontroeren; —
(355) Mijne achting, die, voor U, en voor uw deugden pleit,
Voegt, bij die wedergaef, nog mijn milddadigheid! —
Ik zal, in steê van tien, U honderd Kristnen schenken;
Datze, in hun vaderland, aen deze gunst gedenken,
En leeren, hoe ontaerd de Muzelman ook schijn’,
(360) Dat ook, in Sijrie, nog edle deugden zijn!
En dat zij, op hun togt, nu zelf het oordeel vellen,
Wien ’t beter voege, om hier, aen elk de wet te stellen,
[p. 17]
Aen mij, of Lodewijk. — Doch onder hen, die gij
Verlossen kunt van ’t juk der harde slavernij’,
(365) Is Lusignan alleen, het smert mij, uitgesloten;
Die grijsaerd, uit het bloed der franschen voortgesproten,
Dat, eertijds, in deez’ oord, ten trotschen zetel steeg,
Deed mijn gezach te kort, zoo hij zijn vrijheid kreeg:
’t Regt, dat hij nog bezit, tot zijn ontroofd vermogen,
(370) Maekt hem misdadig, in mijne ijverzuchtige oogen;
Dit is zijn noodlot — zoo ’t mijn magt mij had ontrukt,
Had ik, in zijne plaets, mij voor hem neêrgebukt; —
Hij moet, zijn leven lang, in harde boeijen kwijnen,
Waer ’t lieflijk licht der zonn’ hem nimmer zal beschijnen;
(375) ’k Beklaeg hem, maer vergeef dit noodig rijksbeleid;
’t Is ’t overschot van wraek, en van gevoeligheid. —
En, wat Zaïre raekt; zoo all’ uw groote helden
Zich, voor die schoone Vrouw, fier in de bresse stelden,
Zoo ’t gansche ridderdom — zoo zijn vermeende magt,
(380) Door ’t hoog gezach gesterkt, hier wierd bijeengebragt,
Was zij nog veel te zwak, om mij dien schat te ontvoeren;
Geen prijs is groot genoeg! laet dit U niet ontroeren;
’t Is buiten uwe magt! — vertrek —
NERESTAN.
                                                        Gij gaeft uw woord
En dat van uw slavin, die U niet meer behoort;
(385) Zij is uit kristenbloed, het edelst bloed, gesproten! —
En durft uw wraek den ramp van Lusignan vergrooten! —
[p. 18]
Zult gij dien grijsaerd.....
OROSMAN.
                                      Ja; gij hebt mijn’ wil verstaen; —
Ik eer uw deugd, maer haet uw opgezwollen waen;
De toon, waerop gij spreekt, moet aen een’ Vorst mishagen!
(390) Vertrek van hier, en zorg, datge, eer de zon zal dagen,
En, met haer’ heldren glans mijn bloeijend rijk verblijdt,
Aen de oevers der Jordaen niet meer te vinden zijt. —
                                                        Nerestan vertrekt.
FATIME.
o Hemel sta ons bij!
OROSMAN.
                                En gij, o bloem der Schoonen!
Ga, in ’t serail, den glans der oppermagt vertoonen;
(395) Gebied daer, als Sultane, en geef uw hoog bevel,
Opdat de grootste pracht onze edle trouw verzell’. —



VIJFDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
Wat zou toch, Corasmijn! die fiere slaef bedoelen?
Zou hij voor mijn Zaïre ook liefdegloed gevoelen! —
Hebt gij niet opgemerkt, dat zijn verrukt gezigt,
(400) Geheel naer mijne Schoone, al zuchtend, was gericht? —
[p. 19]
CORASMIJN.
Kan de argwaen ook uw hart — uw edel hart, beheeren? —
OROSMAN.
Ik argwaen! — zou mijn trots zich hiertoe, ooit, verneren! —
Voegt die gevloekte straf aen mij, en mijnen staet,
Mij, die beminnen kan, zoo sterk, gelijk men haet?
(405) Laet al ’t vermogen der verleiding zich vereenen,
Nooit zal Zaïre aen haer genegen ooren leenen;
Ze is dienstbaer aen de liefde, aen mijne opregte min,
En ik waerdeer en eer haer als mijne afgodin:
Die liefde is sterker, heeft oneindig meer vermogen,
(410) Dan de uitgebreidste gunst — en zoo ik, in uwe oogen,
Ooit argwaen voeden kan! — zoo niet — of zoo mijn hart....
Dan, weeren wij ’t gevoel, het denkbeeld zelfs, van smart;
Mijn ziel baedt zich in vreugd, zij telt de vlugtige uuren,
Die mijn gewijde drift, mijn min nog moet verduuren,
(415) Eer ik mijn Schoone aen mijn gevoelig harte drukk’,
En van mijn heete min de rijpe vruchten plukk’. —
Ga, op het prachtigste, den stoet, aen ’t hof, bereiden
Die ons, na kort verwijl, naer ’t heiligdom moet leiden,
Terwijl mijn vlijt, één uur in donkre rijkszorg slijt; —
(420) Voorts zij de gansche dag Zaïre toegewijd! —

Continue
[p. 20]

TWEEDE BEDRIJF, EERSTE TOONEEL.

NERESTAN, CHATILLON.

CHATILLON.
o Brave Nerestan, die, in deez’ blijde dagen,
Het zuchtend kristenvolk van kluistren hebt ontslagen,
Aen wien de Hemel, in deez’ lang verbeiden stond,
U, ’t voorwerp hunner hoop, zoo gunstrijk, henen zond!
(425) Vertoon U — smaek de vreugd, dat zij, aen uwe voeten,
Omhelzende uwe kniên, U, hun verlosser groeten,
En dat uw heldenhand, die hen der boei’ ontrukt,
Aen hunne dankbre borst, al juichend, word’ gedrukt.
Vertoon U, voor ’t serail, waer deze kristenscharen,
(430) Met uitgerekten hals, op hunnen Redder staren,
Betoon hun deze gunst, zoo hooggeschat, mijn Heer! —
NERESTAN.
Doorluchte Chatillon! beperk die schittrende eer! —
Ik voelde mijn gemoed tot die verlossing neigen,
En volgde, slechts, het spoor, mijn’ fieren landaerd eigen, —
(435) ’k Voldeed aen mijne keur — den eisch van mijnen plicht;
Gij hadt dezelfde daed, in mijne plaets, verricht.
[p. 21]
CHATILLON.
Die grootheid voegt alleen aen edle kristenharten,
Die zelfs den wreedsten dood — de stalen kluisters tarten!
Gij hebt uw’ pligt betracht; en elk, die, in ’t gemoed,
(440) Zijn’ godsdienst trouw beleeft — waerdeert, als ’t hoogste goed,
Moet alles voor dien schat, zoo rijk, ten besten geven.
De reinste zaligheid van ’t wisselvallig leven
Smaekt hij, wiens open hart voor ’t heil van andren waekt,
En, voor dien edlen pligt, zijn eigen heil verzaekt;
(445) Gelukkig hij, aen wien die grootheid is geschonken! —
Maer wij, ellendigen, in keetenen geklonken,
Als slaven, in ’t gareel der dwinglandij’ gesteld,
Speelballen van het lot — slagtoffers van ’t geweld,
Door hem, die dezen troon, voor dezen, heeft bezeten,
(450) Tot zulk een’ staet gebragt! van elk verächt — vergeten! —
Wij hadden, nooit, den boord der seine weêr aenschouwd,
Hadt gij ons niet verlost.
NERESTAN.
                                        Hij, die op de Almagt bouwt,
Vindt nooit, hoe ’t ga, zijn hoop, in haren loop, bedrogen;
De Hemel heeft de ziel van Orosman bewogen
(455) Tot meer zachtaerdigheid; zijn wijsheid schikte mij,
Om U te ontslaen van ’t juk der harde slavernij’:
Maer welk een mengeling van tegenstrijdigheden
Vergiftigt dit geluk! — ’t is zelfs, hoe afgebeden,
Afschuwlijk in mijn oog; — de gunst van Orosman,
(460) Is met een gal besmet, die niemand lijden kan;
[p. 22]
De Hemel kent mijn hart, Hij weet, dat mijn gevoelen
En mijne werkzaemheid, alleen zijne eer bedoelen; —
’k Had mij gevleid, mijn hoop, volmaekt, vervuld te zien,
En hem een prille maegd, een schoonheid, aentebiên,
(465) Die, in de vroegste vaeg van heur verdrukte dagen,
Met mij, den looden last der slavernij moest dragen;
Toen Noradin zoo woest — meêdoogenloos en wreed,
Het dierbaer kristenbloed, moorddadig, vloeijen deed,
Waerin zich Sijrie, baldadig durfde baden;
(470) Toen de edle Lusignan, met keetenen beladen,
In Cesarea, aen ’t verraed ten doel moest staen; —
Ik zag mij van den drang der kluisteren ontslaen,
En, op het woord van eer, naer Vrankrijk heengetogen.
Had ik mij thands gevleid, hoe is die hoop vervlogen!
(475) Dat ik Zaïre, in ’t einde, aen dat gelukkig hof,
Waer Lodewijk, geheel, het voorwerp aller lof,
’t Verblijf der zuivre deugd, voor altoos, deed bepalen,
In ’t rijk bezit van heil, volkomen, zou doen pralen;
Daer zelfs de rijksvorstin, wier achting zij genoot,
(480) Mij, van den hoogen troon, voor haer, heur’ bijstand bood,
En, in dien oogenblik, dien wij zoo lang verbeidden,
Die deez’ volmaekte Schoone in vrijheid heen zou leiden,
Weêrhoudt men haer...... o neen! zij zelf, voor reden doof,
Onteert de kristenleer — verzaekt het waer geloof,
(485) En wijdt die driftig toe aen een verboden liefde;
Nog wreeder weigering, die mij het hart doorgriefde,
Heeft mijn geprangd gemoed gefolterd — neêrgedrukt!
Dan, zwijgen wij..... de hoop is ’t kristenhart ontrukt!
[p. 23]
CHATILLON.
’k Wil alles, wat ik min, voor hen, ten offer geven,
(490) Beschik gij van mijn rust — mijn vrijheid en mijn leven.
NERESTAN.
De grijze Lusignan, die nog in kluistren zucht,
Die, door zijn dapperheid en heldendeugd, berucht,
De weereld van zijn’ roem — zijn glorie deed gewagen,
En echter ’t wreedst geweld van ’t nijdigst lot moet dragen,
(495) Afkomstig van Bouillon, uit dezen stam geteeld,
Wiens edel heldenbloed, nog, door zijne aders speelt,
Wordt aen de kristenschaer, gewis, nooit weêrgeschonken! —
CHATILLON.
Dan heeft uw deugd — uw trouw, ook, nutloos uitgeblonken!
Want, welk soldaet zou, ooit, zich van de boei ontslaen,
(500) Wanneer zijn Opperhoofd, in kluisters, moest vergaen!
Ik ken dien grijzen held — en zijne zuivre zeden! —
Dank gij den Hemel! — roem — roem zijn goedgunstigheden,
Die U niet voor den stond, de dagen van verdriet,
Het lieve levenslicht, op de aerde, aenschouwen liet!
(505) Voor dien gehaten tijd, toen ik, in taeije banden,
En onder ’t ijsren juk der wreede dwingelanden,
De muuren, fier beheerd, door mijn beroemd geslacht,
Zag neêrgeploft — ontwijd — verwoest — ten val gebragt! —
Hadt gij gezien, mijn Heer, ’t doet nog mijn’ boezem bloeden,
(510) ’t Barbaersch — het heidensch volk op onzen tempel woeden! —
[p. 24]
Hadt gij ’t geheiligd graf, ontëerd — besmet gezien!
Onze Ouders en ons Kroost, met neergebogen kniên,
Naest onze Vrouwen, aen de drempels der altaren
Gesmoord in vlam en bloed, vergoten, door barbaren,
(515) In ’t rookend stof gebukt, beschouwd, in dezen staet,
Daer onze laetste Vorst, der kristnen toeverlaet,
Door ouderdom gekromd, op zijne ontzielde zoonen,
Zijn deugd — zijn trouw en moed, ook, met den dolk, zag loonen,
Uw hart had bloed geschreid: — verbeeld U, welk tooneel! —
(520) Den grijzen Lusignan, zoo deugdenrijk, als eêl,
Den laetsten van dien stam, op ’t puin der heiligdommen,
Zich, worstlend met den dood, en ’s vijands woede, krommen!
Verbeeld U, zoo uw geest zich dit verbeelden kan,
Dien onverschrokken held — dien weêrgaloozen man,
(525) Alstrijdend uitgestrekt, op gansche bergen lijken!
Daerge in zijn mannenvuist, nog, ’t moedig zwaerd ziet prijken,
Doch met onheilig bloed, elk’ oogenblik, bevlekt,
Terwijl zijne andre hand, gelovig uitgestrekt,
Het merk van ons geloof, den grond, waerop wij bouwen,
(530) Het aengebeden kruis, de kristnen deed aenschouwen.
En hunne ziel tot trouw en heldenmoed bewoog;
Gewis is, in dien stond, het eeuwigwakende oog,
Dat ons, ook nog, geleidt, hem gunstrijk voorgetreden,
En de opperhemelmagt heeft aen zijn zij’ gestreden;
(535) Zij baende hem den weg naer Cesareaes wal,
Daer heeft der Riddren stem — hun dankbaer vreugdgeschal,
Hem ’t onbegrensd bewind, hoogstaetlijk, opgedragen.
o Waerde Nerestan! het liefdrijk welbehagen,
[p. 25]
Dat onzen gang bestuurt, langs ’s levens kronkelpaên,
(540) Heeft ons den glorieprijs der deugd niet toegestaen:
Wij hebben, vruchteloos, voor zijne opmerkende oogen,
Geijverd voor zijn’ naem, en ’t krijgszwaerd uitgetogen.
Afgrijslijk Oogenblik, dat nog mijn ang gemoed
Verscheurt en openrijt! die onuitblusch’bre gloed,
(545) Die uit Jerusalem — uit Sions grijze muuren,
Ten hoogen Hemel steeg, wist ook het erf te ontvuuren,
Dat ons ter schuilplaets strekte, in dien geduchten tijd;
Een snoode, ontaerde Griek, aen ’t helsch verraed gewijd,
Stelde ons ontdekt verblijf in ’s vijands wreede handen,
(550) En deed dien zelfden gloed, met nieuwe woede, ontbranden,
In Cesareaes vest: dit was, na dertig jaer,
De laetste en wreedste slag van dien geweldenaer!
Daer zag ik Lusignan in ijsren kluisters drukken,
Doch groot en onverschrokt, in zoo vele ongelukken,
(555) Ging nooit zijn eigen ramp, maer wel der broedren smart,
Hun onmeêdoogend lot, hem aen het teeder hart! —
Sinds ’t schandelijk verloop dier bloedige oorlogsdagen,
Moet nog die grijze held dezelfde keetens dragen:
Die vader, ’t waerdig hoofd der edle kristenheid,
(560) Heeft, in een aklig hol, waer ’t licht nooit stralen spreidt,
In kwijning’, van Europe en Azie vergeten,
Tot op deez’ oogenblik, den droeven tijd gesleten! —
Wie wordt, door ’t zoet genot der vrijheid ooit gestreeld,
Zoo lang die grijze held niet in dien zegen deelt?
[p. 26]
NERESTAN.
(565) Dit ware ontaerd — barbaersch! — ’k moet zelfs die vrijheid haten,
Als ik, om haer genot, dien grijsaerd moet verlaten! —
Gij hebt mijn kristenhart, dat naer ’s mans redding haekt,
Door uw verhael, op nieuw, ontroerd en week gemaekt;
Ik ken zijn ongeluk — ’t is met mijn ramp geboren,
(570) Ik heb, op eenen tijd, met hem, mijn heil verloren! —
Ja, Cesareaes vlam, en uw gevangenis,
Die ook de jongste stond van zijne vrijheid is;
Dit alles trof, het eerst, mijn pasgeopende oogen,
Zoodra mijn prilste jeugd de windslen was onttogen;
(575) ’k Zie thands, in mijne ziel, die bloedige ijslijkheên,
In hare volle kragt, op nieuw, ten voorschijn’ treên! —
Moorddadig weggesleurd, gesmeten op den drempel,
Op ’t smeulend overschot van een’ vernielden tempel,
Werd ik, met ander kroost, de moeder van de borst,
(580) Misvormd — doorwond — vertreên -met dof en asch bemorst,
Medoogenloos gerukt; door nog bebloede handen,
Baldadig weggesleept, ten prooi’ van dwingelanden,
En naer deez’ trotsche plaets, ’t verblijf van weelde en pracht,
Waer ik U thands aenschouwe, al schreijend, heengebragt!
(585) Zaïre zag zich ook, met mij, hier heenenvoeren,
En werd hier opgevoed; — haer naem doet mij ontroeren! —
Vergeef mijn hart dit zwak! — nuze onze leer verlaet,
Voor een’ barbaerschen Heer, die onzen godsdienst haet! —
[p. 27]
CHATILLON.
Dit is de vrucht der list, het doel der Muzelmannen,
(590) Die, voor het kristenhart, hun digte strikken spannen,
In ’t kwikste zijner jeugd; ’k dank de Oppermajesteit,
Die uwen prillen tijd dien strik heeft misgeleid; —
Maer mooglijk kan die maegd, schoonze onze leer moog’ schuwen,
Om zich aen Orosman, en ’t ongeloof, te huwen
(595) Behulpzaem zijn in ’t doel, dat onze wensch beoogt;
Wie weet, wat gij, door haer, op dezen Vorst vermoogt?
Hij, die rechtvaerdigheid, en wijsheid, na blijft treden,
Trekt zelf een wenschlijk nut uit ramp en gruwelheden;
’t Is eenerlei, door wien, de Hemel ons behoedt;
(600) Bedien U van Zaïre, op Orosmans gemoed;
Heelligt, zal hij een’ held, door niemand meer te vreezen,
En, dien hij zelf beklaegt, om haer, genadig wezen.
NERESTAN.
Maer zal held Lusignan zich van de boeije ontslaen,
Tot zulk een vuigen prijs? — Zal hij zijne eer verraên? —
(605) En, schoon ’t geoorlofd waer’, in zijne deugdzame oogen.
Dan is het, Chatillon! nog buiten mijn vermogen,
Dat ik Zaïre zie. — Denkt gij datze Orosman,
Die minneijdig is, die vrijheid vergen kan?
En, als ik haer genaek’, wat heeft men dan te wagten.
(610) Van een misleide Vrouw, die alles durft verächten,
Een valsche dwaelleer voedt — de kristenleer verzaekt,
Om een verboden min, die haer misdadig maekt —
[p. 28]
Een Vrouw, die Wij haer’ pligt, dus, zien verroekeloozen,
Die voor mijn bijzijn schrikt — op mijn gezicht moet bloozen?....
(615) Het is een harde proef voor hem, die grootheid mint,
Wanneer hij zich, helaes! in ’t wreed geval bevindt,
Dat zijn gevoelig hart op hen zich moet verlaten,
Die hij, om dubble reên, verächten moet, en haten.
Wij bloozen, wen hun gunst ons, in den nood, verhoort,
(620) Terwijl hun weigering ’t grootmoedig hart vermoordt! —
CHATILLON.
Gedenk aen Lusignan, zijn banden moet gij slaken! —
NERESTAN.
Wel nu — maer langs wat spoor zal ik de ontrouwe naken?
Men nadert ons — zij is ’t..... hoe is mijn ziel te moê! —



TWEEDE TOONEEL

ZAÏRE, CHATILLON, NERESTAN.

ZAÏRE.
Grootmoedig Kristenheld! de Sultan stond mij toe,
(625) Om U, een korte wijl, op deze plaets te spreken,
Vrees niet; dit kan het stil, het kalm vertrouwen kweeken
In mijn benepen hart, dat, op uw nadring, beeft,
En echter zich, met vreugd’, naer deze plaets begeeft! —
Geen schaemte — geen verwijt — moet, in deze oogenblikken
(630) ’t Vertrouwen — ’t eêl gevoel, in onze ziel, verstikken.
[p. 29]
Van onze kindsheid aen, door ’t zelfde lot gedrukt,
En, onder ’t zelfde juk gekromd, en neêrgebukt;
In ’t zelfde kerkerhol, gekeetend, opgesloten,
Heeft onze onnoosle jeugd geen’ andren troost genoten,
(635) Dan die de vriendentrouw ons beider jeugdig hart,
Met milde handen, bood, tot mindring onzer smart;
Dan sinds de Hemel U haer Vrankrijks oord deed leiden,
Zag ik mijn matte ziel een nieuw verdriet bereiden,
Daer uw afwezendheid mij, eindloos, treuren deed;
(640) Ik zie U eindlijk weêr, maer, tot mijn grievend leed,
Op nieuw, als slaef geboeid; ik mogtme, in vroeger tijden,
Meer in het zoet genot van uw gezigt verblijden,
Toen ik, van ’t naeuwziende oog des opperheerschers vrij,
U openhartig sprak, in onze slavernij’. —
(645) De vriendschap, of ’t gevoel van innig mededoogen,
Dat hier mijn staet verdiende, in uwe jeugdige oogen,
Spoorde uwen heldenmoed, uw’ fieren ijver aen,
Om mij, door Vrankrijks hulp, van ’t slaefsche juk te ontslaen. —
In dat bekoorlijk Rijk, gingt gij mijn losprijs halen. —
(650) De Hemel, dien geen mensch, kan in zijn magt bepalen,
Stelde uw weldadigheid, uw liefde en trouw te leur;
En schoon het blij geluk, naer zijne vrije keur,
Mij ’t glinstrend spoor van eer en grootheid wist te banen;
Vloeit echter uit mijn oog een stroom van zilte tranen,
(655) Nu gij, eerlang, van hier, met de andre Riddren gaet,
En mij, in dit serail, voor eeuwig, achterlaet! —
’k Zal nooit het rein gevoel van mijne erkentenissen,
Voor U — voor uwe deugd, uit mijn geheugen wisschen,
[p. 30]
En, daer uw trouw mij streelt, wordt mijn weldadigheid,
(660) Ten dienst’ der kristenschaer’, meedoogende, uitgebreid;
Om U, bemin ik haer: gij wist die min te wekken,
’k Zal haer, uw trouw ten loon, ter teedre moeder strekken,
En die rampzaligen.....
NERESTAN.
                                    Gij? die uw’ plicht vergeet,
En de asch der Lusignans onteert — met voeten treedt!
ZAÏRE.
(665) Neen, ’k acht dit edel bloed, zoo rijk in ongelukken,
Mijn zorg wist dit aen ’t juk der slavernij’ te ontrukken.
Het deugdrijk overschot dier edle heldenrij,
De grijze Lusignan is, op mijn voorspraek, vrij ! —
Gij zult hem daedlijk zien, —
CHATILLON.
                                            o Bron van ons vertrouwen!
(670) Zal dan ons schreijend oog dien vader weêr aenschouwen! —
NERESTAN.
Zijn U de kristenen dit dierbaer hoofd verpligt!
ZAÏRE.
De deugd van Orosman heeft dit, voor mij, verricht,
Ik durfde, zonder hoop, om zijn verlossing vragen,
En wist, op ’t vorstlijk hart, de zege wegtedragen;
[p. 31]
(675) Hij schonk mij Lusignan. — De steun van uw geslacht,
Wordt, uit zijn doodsch verblijf, reeds herwaerds heengebragt! —
NERESTAN.
Wat onverwagt geluk! — hoe is mijn ziel bewogen! —
ZAÏRE.
Een zilte tranenvloed ontspringt mijn treurige oogen
En weigert mij ’t gezigt op dien verlosten held;
(680) ’k Was eertijds in de boei, gelijk als hij, gekneld,
De rampen, die, weleer, op ons wreedaardig woedden,
Doen ons gevoelig hart van mededoogen bloeden,
Wen wij, door hunne kragt, ook andren zien bestreên.
NERESTAN, ter zijde.
Een Ongelovige, zoo rijk in teederheên! —



DERDE TOONEEL.

ZAÏRE, LUSIGNAN, CHATILLON, NERESTAN,
verscheiden Kristenslaven.

LUSIGNAN.
(685) Wat stem heeft,voor mijn’ dood, mijn doodsch verblijf ontsloten! --
Zie ik een kristenschaer! — geliefde lotgenooten!
Geleidt mijn’ wanklen tred. — De rampspoed, die mij drukt,
Heeft meer, dan de ouderdom, mij ’s levens kragt ontrukt.
[p. 32]
Het pijnigend verdriet, dat harde kluisters baren,
(690) Ontrooft ons al het zoet der beste levensjaren. —
                              nederzittende.
En ben ik waerlijk vrij? — moog ik?
ZAÏRE.
                                                          o Ja mijn Heer!
          Zij gebiedt, met een’ wenk, de slaven te vertrekken.
CHATILLON.
Die vrijheid geeft aen ons de rust en ’t leven weer! —
LUSIGNAN.
o Blijde dag, die ’t hart der kristnen kan bekoren! —
Nu ik de zoete stem van Chatillon moog’ hooren! —
(695) Nu ik U wederzie, o medemartelaer!
Geloofs- en Lotgenoot, in lijden en gevaer!
Hij, wien wij onzen dienst — ons heil — onze offers wijden,
Schenkt ons, na zoo veel ramps, een wenschelijk verblijden! —
Waer ben ik heengevoerd ? — Verschoon mijn zwak gezigt. —
CHATILLON.
(700) In ’t grootsch, het trotsch paleis, door uw geslacht gesticht,
Doch nu ontwijd, door hem, wiens vader U deed boeijen. --
ZAÏRE.
De magtige Orosman voelt ook zijn’ boezem gloeijen,
[p. 33]
Door liefde voor de deugd, en hare aenvalligheid,
Deez’ held,
                          wijzende op Nerestan,
                  U onbekend, heeft U dit heil bereid,
(705) De glorie voerde hem naer Vrankrijks vruchtbre streken:
Hij is, door haer geleid, weêr herwaerds heen geweken, —
En biedt, teruggekeerd, Welk weergâloos bestaen!
Voor vijf paer Kristenen den hoogen losprijs aen,
Daer Orosman, als hij, door grootsch gevoel gedreven,
(710) In edelmoedigheid, dien held niets toe wil geven,
Door u te ontslaen van ’t juk. — Hij evenaert ’s mans deugd.
LUSIGNAN.
Dit is der Franschen aerd — in tegenspoed en vreugd
Waerdeerde ik hunnen moed, die mij tot blijdschap strekte.
Wat was het, dierbre Held! dat uwen ijver wekte,
(715) Dat U het veeg gevaer der zee trotseren deed,
Om ons te ontslaen van smart, en grievend harteleed? —
Wie zijt gij, die de boei van onzen hals koomt rukken? —
Wien moet ik, voor die gunst, aen ’t kloppend harte drukken?
Zeg mij, wien ik mijn dank — mijn liefde wijden kan?
(720) Spreek, weêrgalooze Held!
NERESTAN.
                                                    Mijn naem is Nerestan.
Het onmeêdoogend lot heeft, van mijn prilste dagen,
Mij in het stug gareel der slavernij’ geslagen,
Doch ’t voerdeme ook, van hier, naer Vrankrijks boorden heen;
De moed was mij ten gids, bestuurde mijne schreên
[p. 34]
(725) Naer ’t hof van Lodewijk; ik volgde zijn banieren,
’k Streed onder dien Monarch, en zag hem zegevieren; —
Hij leerde mij de kunst van moedig krijgsbeleid,
Mijn rang en staet zijn ’t merk van zijn milddadigheid;
Die Vorst, zoo groot in moed, maer nog veel meer verheven
(730) Door vlekkelooze deugd, en onbesproken leven,
Trad ik stoutmoedig na, tot daer zijn fiere magt,
Den woesten, stuggen Brit tot onderwerping bragt,
Die aen de Lelijvaen, wier roem hij durfde onteeren,
Met neêrgebogen nek, moest trouw en hulde zweren! —
(735) Koom eerbiedwaerdig Prins! vertoon den besten Vorst
De teekens van de boei, zoo fier door U getorscht.
De martelaer van ’t kruis ziet zich, in Vrankrijks streken,
Alom geëerd — bemind — de deugd, daerheen geweken,
De Vorsten, met den last des wreevlen ramps belaên,
(740) Biedt groote Lodewijk een vrije schuilplaets aen! —
LUSIGNAN.
De glorie van dat hof blonk mij, voorheen, in de oogen,
Toen Flips, nabij Bouvin, ’t vijandlijk krijgsvermogen
Aen stalen keetnen klonk: — toen gorde ik ’t zwaerd op zij,
Met Montmorenc’, Melun, Destaing, een heldenrij,
(745) Die, met Couci en Nesle, in ’t bloedig strijdperk streden...
Maer, zou ik, thans gereed, naer ’t somber graf te treden,
Mij vleijen, ’t Lelijrijk, nog, voor mijn’ dood, te zien!! —
Neen: ’k ga aen de oppermagt, mijn laetste hulde biên;
’k Ga van heur menschenmin, voor ’t kruis, door mij gedragen,
(750) Den loon der deugd — den prijs der overwinning’ vragen. —
[p. 35]
Getuigen van mijn’ druk! getuigt ook van mijn’ dood,
En hoort mijn laetste beê, voor mijnen jongsten nood. --
Verheven Nerestan! ’k zal U mijn’ staet verklaren,
Getrouwe Chatillon! mijn lijden openbaren! —
(755) En gij, Mevrouw! wier hart, wier mededoogenheid,
Die mij op ’t hoogst vereert, om mij, thands tranen schreit.
O! blijf dit teêr gevoel, in uwen boezem, voeden,
Een Vader, door den last der wreedste tegenspoeden,
Waermeê de Hemelheer den sterfling kampen deed,
(760) Meêdoogenloos gedrukt, gemarteld, door het leed! —
Een Vader, in wiens doffe en roodbekreten oogen,
De tijd, die tranen droogt, de tranen niet kan droogen,
Verdient, daer hij ook U, en uwen staet beweent,
Datge aen zijn’ wederspoed goedgunstige ooren leent. —
(765) Een Dogter en drie Zoons, mijn troost in de ongelukken!
Zag ik, in hunne jeugd, mij van den boezem rukken,
Dit akelig tooneel van lijdenlooze smart,
Is, waerde Chatillon! gegriffeld in uw hart! —
CHATILLON.
’t Herdenken van dien ramp kan nog mijn ziel doen beven! —
LUSIGNAN.
(770) Gij zaegt mijne Echtgenoot, mijn beide Zoonen sneven, —
In Cesareaes muur, daer voor ons schreijende oog,
Een aengestookte gloed de zon in ’t aenzigt vloog! —
[p. 36]
CHATILLON.
Ik zag mij, nevens U, in keetenen gesloten,
’k Ware anders tot behoud van de uwen toegeschoten.
LUSIGNAN.
(775) En ik, die vader was, ik derfde zelfs den troost,
Om, in dat doodlijk uur, te sterven, met mijn kroost! —
Zooge uit der Englen kreits — uit de opperhemelzalen,
O dierbre Kinders! ’t oog nog op onze aerd laet dalen,
O! waekt dan nog voor hen, aen U verwant door ’t bloed,
(780) Die aen de zelfde borst, met U, zijn opgevoed,
Zoo zij naer de eeuwigheid nog niet zijn heengevaren! —
Ik zag mijn’ laetsten Zoon, in ’t kwikste zijner jaren,
Een Dogter in de vaeg der prilste onnoozelheid,
Ter slavernij gedoemd, naer dit serail geleid,
(785) Door een barbaersche hand, wier hatelijk vermogen
Hen aen het schreijende oog eens Vaders heeft onttogen,
Die wreed beschuldigd wordt! — Dan, de opperhemelmagt
Heeft mij en U, in ’t eind’, hier weder zaemgebragt. —
CHATILLON.
Uw Dogter, wie de wieg ter kleene rustplaets strekte,
(790) Daer ik haer voor het woên van wraek en bloeddorst dekte,
Bood ik, met eigen hand, toen ’t alles moest vergaen,
Het merk van ’t heilverbond, ontroerd, doch biddende aen.
Ik sprengde ’t heilig vocht op ’t lagchend — schuldloos wezen,
Terwijl de Sarazijn, als uit de hel gerezen,
[p. 37]
(795) Met brein en bloed bespat, dit teeder dierbaer pand,
Meêdoogenloos ontrukte aen mijn bebloede hand! —
Uw’ jongste Zoon, wien ’t lot, reeds twee paer zonnekringen,
Het licht des levens bood — hij, die de folteringen,
’t Gewigt des wreevlen ramps, het zuur gevoel van smart,
(800) Reeds in hun kragt gevoelde, in ’t pas gevoelig hart,
Werd, met dit lieve kind, in die onzalige uuren,
Onmenschlijk heengesleurd naer Salems grijze muuren! —
NERESTAN.
Die nagedagtenis ontroert mijn’ angen geest,
Ik ben in Cesaree, dat tijdgewricht, geweest,
(805) Toen ik, met bloed bemorst, met de andre Kristenscharen,
Wierd herwaerds heengesleept, in kluisters, door Barbaren! —
LUSIGNAN.
Gij! — zijt gij ook, mijn Heer — in dit verblijf van pragt,
Van uwe vroegste jeugd, gekluisterd, opgebragt? --
hem sterk aenziende.
Gij kunt mij van mijn kroost, dan, mooglijk naricht geven,
(810) ’t Zag zich omtrent dien tijd, naer dezen oord gedreven;
’t Is van uw ouderdom en mooglijk... ach Mevrouw!...
Welk sieraed in dit Land!.... gun dat mijn oog ’t aenschouw.
Zeg mij, zinds welk een’ tijd, hebt gij dit kruis gedragen?
ZAÏRE.
Van mijne vroegste jeugd — mijne eerste levensdagen.
[p. 38]
(815) Maer wat verscheurt uw hart?...
LUSIGNAN.
                                                            Betrouw dit dierbaer pand,
Dit merk van ons geloof, in mijne ontroerde hand! --
ZAÏRE.
Wat doet gij? -- welk gevoel! wat teisterend vermogen,
Ontroert mijn’ zwakken geest! —
LUSIGNAN.
                                                    Bedriegen mij mijne oogen,
Mijn twijffelende hoop — kan ’t mooglijk zijn! — o Ja,
(820) Zij is het zelf! ’t sieraed, dat ik mijn dierbre Gaê,
Als ’t merk van mijn geloof en liefde, deed erlangen,
Waermede ik, menigwerf, mijn kinders heb omhangen,
Op hun geboortedag, versiert haer prille jeugd;
’k Herken dit waerdig kruis — waer ben ik ? — welk een vreugd! —
ZAÏRE.
(825) Wat hoor ik! — mengeling van vreugd — en achterdenken,
Ontroert mij — ach mijn Heer!
LUSIGNAN.
                                                Blijf mij uw’ bijstand schenken! —
Versterk mijn wankle hoop, wier zoete aenminnigheid
Een strael van blijden troost in mijnen Boezem spreidt.
[p. 39]
o Hemel! — laet de vloed van mijne weeke tranen
(830) Tot hem een’ open weg — een’ vrijen toegang banen,
Tot hem, die in den grond van ’t wanklend harte ziet,
Aen ’t kruis, uit menschenmin, voor ons, het leven liet,
Doch nu herleeft! — voleindt! — ’t Is ’t werk van uwe handen! —
Maer hoe, Mevrouw! — dit pand, het waerdigste aller panden,
(835) Bleef onder uwe zorg, tot in dit heuchlijk uur,
Schoon gij gevangen werdt, in Cesareaes muur! —
ZAÏRE.
o Ja, mijn Heer! —
NERESTAN.
                            Kan ’t zijn! —
LUSIGNAN.
                                                  In hunne stem — hun trekken,
Kan ik het sprekend beeld van mijne Gade ontdekken,
Ja, Hemel! ’t is uw wil, dat ik mijn telgen zie!
(840) Dat, dan, uw kragt mijn ziel, ook, ondersteuning bie! —
Ze is, voor die vreugd te zwak — Zij kan dit heil niet dragen! —
Koom Chatillon! — Mevrouw! — koom, help mij onderschragen! —
Roemrijke Nerestan! — ’k heet U nog Nerestan! —
Daer ik geen’ teedrer naem U, heden, geven kan! —
(845) Zeg mij, vindtge op uw borst, nog niet het zichtbaer teeken
Van ’t stael, waermeê de woede, om zich op mij te wreeken,
Uw jeugd naer ’t leven stond? —
[p. 40]
NERESTAN.
                                                      Een teeken ! — Ja, mijn Heer! —
LUSIGNAN.
Gelukkig oogenblik! O Hemel! — U zij de eer! —
NERESTAN.
                          op de knien vallende.
Zaïre, Lusignan!! —
LUSIGNAN.
                                treedt nader, dierbre Telgen!
(850) Waerom weerhoude ik mij! Wien zou mijn blijdschap belgen,—
Nu mij ’t begeerlijkst heil, het hoogst geluk bestraelt,
Voor nog mijn levenszon in hare kimme daelt ?
NERESTAN.
Ben ik uw zoon!
                                ZAÏRE
              knielende, en de hand hares Vaders kusschende.
                          Mijn Heer! —
LUSIGNAN.
                                                Wat heil! nog eens, treedt nader,
Mijn Zoon! mijn Dogter! koomt, omhelst uw’ grijzen Vader!
ZAÏRE.
(855) Helaes!....
CHATILLON.
                          Wat is mijn hart, op dezen stond, ontroerd!
LUSIGNAN.
Mijn dierbre Kinders! ach; de vreugd heeft mij vervoerd! —
[p. 41]
Wie zou mij van uw’ hals — van uwen boezem rukken; —
Nu ik U wederzie, na zoo veel ongelukken! --
Mijn Zoon, mijn Erfgenaem! — en gij, aenvallig Kind!
(860) Verdrijf de twijffeling, die mijne rust verslindt;
Beneem mijn hart den schrik — de pijnigende ontroering; —
Een aldoorknagend gif, voor mijne vreugdvervoering:
Hebt gij, die de oorzaek zijt van ’t heil, dat ons weêrvaert,
In dit afgodisch land, het waer geloof bewaerd?
(865) o Hemel! wil dit Kind, de blijdschap van mijn leven,
Nu gij ’t mij wedergeeft, als kristen, wedergeven! —
Maer ach! gij schreit, mijn Telg! — gij slaet uwe oogen neêr; —
Gij zwijgt! — ’k versta U reeds! — Wat misdaed! Hemelheer! --
Misleid, bedorven Kind! —
ZAÏRE.
                                            Ik kan U niet bedriegen!
(870) Zou ik den Hemel zelf, in ’t vlekloos aenzigt liegen! —
Straf mij! — ’k was een slavin, met keetenen belaên, —
Slavin van Orosman! — ik nam zijn’ godsdienst aan. —
LUSIGNAN.
o Hemel! laet de gloed van uwe bliksemstralen,
In hare volle kragt, slegts op mijn’ schedel dalen!
(875) Dit waer mijn laetste wensch, o trouwgebleven Zoon!
Zoo ’k U niet meer bezat! -- Is dit, in ’t eind’, mijn loon?
Geregte Hemelmagt! ’k heb zestig volle jaren,
Gestreden voor uwe eer, omstuuwd van lijfsgevaren;
[p. 42]
Ik zag de nederlaeg van uw geheiligd koor,
(880) Daer uw gedagtenis, bij ’t volk, haer kragt verloor;
’k Heb, twintig jaer, in ’t hol der slavernij’ gesleten,
In ’t akeligst verblijf, mijne oogen blind gekreten;
’k Heb, door dien tranenvloed, U voor mijn kroost gebeên;
En naeuwlijks ziet mijn oog ’t verspreid geslacht bijéén,
(885) Of ’k vinde een Dogter! — ach! een Dogter! die, verloren —
Voor Mekkaes gruwelleer, uw’ dienst heeft afgezworen! —
’k Ben een rampzalig man! -- een Vader! — ja, mijn Kind!
Datge U, op ’t kronklend pad des ongeloofs bevindt,
Is ’t wreed gevolg van ’t lot, dat mij, in slaefsche banden,
(890) De nutte zorg benam voor mijn geliefde panden! —
o Oorzaek van mijn jongst — mijn grievendst harteleed! —
Dat, in den wrangsten druk, mij folterde en bestreed,
Denk, voor het minst, aen ’t bloed, waeruit gij zijt gesproten
Aen ’t bloed der Koningen, voor ’t waer geloof vergoten,
(895) Beschermers van mijn Wet, door heldenmoed ontgloeid —
Aen ’t edel kristenbloed, dat door uwe aders vloeit! —
o Dogter, mij nog waerd, — nog al mijn welbehagen! —
Weet gij, wie U, vol zorg, heeft onder ’t hart gedragen?
Weet gij, dat op den stond, die U het leven bood,
(900) Uw Moeder, mij zoo lief — mijn zalige Echtgenoot,
Het dierbaar leven liet, door ’t moordzwaerd dier barbaren,
Voor wier belang en leer, ge U heden durft verklaren ! —
Weet gij, dat, voor mijn oog, die wreede rovrenstoet
Zich baedde in mijner Gade, in uwer Broedren bloed! --
(905) Die zich nog over U, in ’t hemelhof, erbarmen,
En U hun bijstand biên, met open liefdearmen. —
[p. 43]
Hij, dien uw hart verraedt, dien gij onteert -- veracht,
Is, op deez’ zelfde plaets, voor U, ook omgebragt! —
Hier heeft hij, voor ’t heelal, op ’t schuldeloost, geleden;
(910) Hier, waer ik, menigmael, heb voor zijne eer gestreden,
Maent nog zijn bloed, door mij, U aen tot uwen pligt: —
Beschouw deez’ trotschen muur! dit, nu ontwijd, gesticht!
Ontwijd door hen, voor wienwe U schandlijk neêr zien buigen.
Uw oog ziet overal de sprekendste getuigen,
(915) Dat hij, die voor U stierf, doch nu regeert en leeft,
Voor ons, het hoogste heil, volmaekt, verworven heeft.
Niet ver van dit Paleis, ziet gij den heuvel rijzen,
Waer zich de onnoozelheid ter straffe zag verwijzen,
Ginds ziet gij ’t heilig graf — daer riep der Heeren Heer,
(920) Voor zich — voor U, voor ons, het eeuwig leven weêr!
Richt hier, waer gij begeert, uw wankelende schreden,
’t Bewijs voor ons geloof zal U daer tegentreden! --
Gij moet uw eigen eer en mij, op ’t snoodst, verraên,
Zoo gij deez’ grond betreedt — gerust — onaengedaen! —
(925) Maer neen: de Hemel zelf leidt U ten heilweg henen;
’t Berouw doet, in mijn’ arm, U heete tranen weenen,
’t Verbleekt het incarnaet, op uw ontroerd gezicht;
De waerheid, die haer’ glans in uwen boezem sticht,
Bekoort uw ziel, opregt — gevoelig — buigzaem — teeder —
(930) ’k Vind dan ten tweedemael, mijn lieve Dogter weder;
’k Herkrijg mijn heil, mijne eer, bij ’t vlugten van den druk,
Nu ik mijn schoone telg aen ’t ongeloof ontruk! —
[p. 44]
NERESTAN.
’k Vind dan mijn Zuster weêr! — Wat wenschelijk genoegen! --
                                ZAÏRE,
                  in tranen haren Vader te voet vallende.
’k Zal mij naer uwen raed, geliefde Vader! voegen; —
(935) Wat vergt gij van uw kind?
LUSIGNAN.
                                                    Dat gij mijn hart verblijdt,
En, voor den Hemel, zweert, dat gij een kristen zijt! —
                                ZAÏRE,
                  met de uiterste aendoening.
Wel nu — Is dit uw wil? — Ik zal een kristen wezen! --
LUSIGNAN.
o Hemel! hoor dien eed, tot voor uw’ troon gerezen!



VIERDE TOONEEL.

ZAÏRE, LUSIGNAN, CHATILLON, NERESTAN, CORASMIJN.

CORASMIJN.
De Sultan eischt, Mevrouw! dat gij deez’ plaats verlaet,
(940) En U, van ’t laeg geslacht der kristenen ontslaet. —
[p. 45]
Gij, Gaulers! volgt mijn tred, waer ik U heen zal leiden! —
’k Ben borg voor u.
CHATILLON.
                                Wat slag! welk onmeêdoogend scheiden! --
LUSIGNAN.
Blijf dapper, onverschrokt, geliefde vriendenstoet!
Ontvonk dit grootsch gevoel, in uw verdrukt gemoed! --
ZAÏRE.
(945) Helaes, mijn Heer! ik moet....
LUSIGNAN, tegen Zaïre.
                                                        Wil ons geheim verbloemen,
Gij, wier beminden naem — ik, heden, niet durf noemen!
Zweert gij mij dit?
ZAÏRE.
                              o Ja!
LUSIGNAN.
                                        De Hemel sta ons bij!
’k Beveel U aen de zorg van zijne heerschappij’.

Continue
[p. 46]

DERDE BEDRIJF.

EERSTE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
Gij doolt, mijn Corasmijn! de vrees deed U vermoeden,
(950) Dat Vrankrijks legermagt op onze magt zou woeden:
Neen! haer gefnuikte moed ziet van een luchtstreek af,
Die ’t gunstig lot aen ons, niet aen den Gauler, gaf.
Gij ziet het kristenvolk niet meer hun vruchtbre staten,
Voor hunnen aerd geschikt, zoo onbedacht, verlaten,
(955) Om, in Arabiën, met ziekte en zorg belaên,
De kwijning en ’t verdriet ten wissen doel te staen,
Waer wij hun schandlijk bloed den palmboom zien besproeijen,
Die hier Natuur, zoo mild, zoo welig op doet groeijen .
’t Is waer, dat Lodewijk den rug van ’t Sijriesch meir
(960) Bedekt met zijne magt. — Een vliegend waterheir
Bedreigt reeds Azia, van Cijprus hooge kusten,
Doch ’t zal ons vreedzaem erf, deze oorden, niet ontrusten,
’t Verwijdert zich geheel, geloof mij, van dit strand,
En wendt den steven heen naer ’t rijk Egiptenland.
(965) ’k Heb, in deez’ oogenblik, die blijde mare ontvangen:
Die uitkomst, zulk een plan, voldoet aen mijn verlangen.
[p. 47]
’t Is tegen Mammeluk en Meledijn gericht;
Op hunnen ondergang zie ik mijn’ troon gesticht.
Die tweedracht zal mijn’ staet ten vasten grondslag wezen,
(970) Daer ik Egiptens magt, noch Vrankrijk heb te vreezen.
Dat hun vijandig hart op hun vermogen woed’,
Dat zij elkaer vertreên; — dat zij, belaên met bloed,
Elkander naer de kroon, en naer de hartaêr steken,
En mij, hierdoor, ontslaen, omme ook op hen te wreeken. --
(975) Onthef de kristenschaer van ’t juk der slavernij’,
’k Geef hun het leven weêr — zij zijn, voor eeuwig, vrij;
’k Zal hen hunn’ oppervorst, grootmoedig, wederschenken,
Op dat hij aen mijn trouw, eerbiedig, zou gedenken; —
Men voer’ hen over zee: — ontsla ook Lusignan;
(980) Zoo kenne Lodewijk den grooten Orosman! —
Zeg hem, dat ik den Held, aen zijne kroon verbonden,
Uit liefde voor zijn deugd, hem weder heb gezonden,
Schoon hem mijns Vaders magt, tot tweemaal, weêrstand bood,
Ten tweedemael verwon, en in de boeijen sloot. --
CORASMIJN.
(985) Zijn naem, den kristen waerd....
OROSMAN.
                                                          De naem is niet te vreezen.
CORASMIJN.
Mijn Heer! zoo Lodewijk....
OROSMAN.
                                            Ik wil geen veinsaerd wezen;
[p. 48]
’t Is thands hiertoe geen tijd — Zaïre eischt dezen held:
Dit is genoeg — mijn hart, daer ’t hem in vrijheid stelt,
Verpligt alleen die Schoone; en Lodewijks vermogen
(990) Is van een kleen belang, in mijne eerzuchtige oogen.
Het is Zaïre alleen, die mijne gangen richt,
Geen ander: — ’k ben aen haer die offerand verpligt :
Ik heb haer ziel bedroefd, — ’k moet ook die wonde heelen,
Haer troosten — in heur borst gerustheid — blijdschap teelen. —
(995) Het doodelijk verdriet, dat zij heeft ondergaen,
Wanneer het valsch gerucht, die ongegronde waen,
Dat Vrankrijk, door mijn val, zijn grootheid zogt te staven,
Mij meer gestreng deed zijn omtrend de kristenslaven,
Word’ haer, in ’t eind’, vergoed. -- De weggespilde tijd,
(1000) Dien ik, in mijnen raed, die vrees heb toegewijd,
Heeft slechts den oogenblik van mijne zaligheden,
Den toestel tot mijn’ echt vertraegd — te rug doen treden.
’k Zal nu, voor ’t minst, den stond, die mij het hoogste goed,
Het onwaerdeerbaerst heil, nog heden derven doet,
(1005) Besteên, voor haer, aen wier beminlijk welbehagen,
Ik mijn belang en dienst, geheel, heb opgedragen. —
Zaïre eischt een gesprek, alleen, met Nerestan;
Het zij haer toegestaen -- Die kristenheld....
CORASMIJN.
                                                                      En kan
Uw grootheid deze gunst, zoo vol gevaers, gedoogen ? —
OROSMAN.
(1010) Zij zijn, van hunne jeugd, als slaven, opgetogen,
[p. 49]
Dit lot waer beider deel, ’t verbond hen naeuw aen één;
Zij droegen faem den last der wrange tegenheên:
Dat zij, nu ’t hen, in ’t eind’, staet van elkaêr te rukken,
Elkander ook, voor ’t laetst, aen ’t kloppend harte drukken! —
(1015) ’k Ontzeg Zaïre niets; ik bid die schoonheid aen,
En kan, wat zij ook verg’, haer’ wensch niet tegenstaen.
Ik zal, om haren wil, den dwang — de strengste zeden
Van ’t weifelend serail, geheel, met voeten treden.
’k Verächt een stugge wet, die ons ’t gevoel ontwringt,
(1020) En een gewaende deugd tot onderwerping dwingt.
’k Ben niet uit aziaensch, maer Taurus bloed, gesproteu.
’k Heb bij de rotsen, ’t eerst, het levenslicht genoten.
Der Scijten lust — hun zeên — hunne edelmoedigheid,
Wordt, in mijn jeugdig hart, gekweekt en uitgebreid.
(1025) ’k Sta toe, dat Nerestan haer spreek’, voor zijn verscheiden,
’k Moet, waer ik kan, ’t geluk, de zoete vreugd verbreiden,
Nu ik gelukkig ben — Nog maer een’ kleenen tijd,
En dan wordt hij, geheel, aen mijne min gewijd. —
Ga heen, leid Nerestan, die reeds vertoeft, hier binnen,
(1030) Gehoorzaem aen Zaïre, en poog, haer gunst te winnen;



TWEEDE TOONEEL

CORASMIJN, NERESTAN.

CORASMIJN.
Gij kunt één oogenblik aen deze plaets besteên;
Zaïre richt haer’ gang, om U, reeds herwaerds heen.



[p. 50]

DERDE TOONEEL.

NERESTAN alleen.

o Hemel! in wat staet!... aen welke plaets!... mijn Vader!...
Mijn Godsdienst!... tederheid!... Ik zie, zij komt reeds nader.



VIERDE TOONEEL.

ZAÏRE, NERESTAN.

NERESTAN.
(1035) Mijn Zuster! in wat tijd, heeft ons de hoogste Magt,
Op ’t onverwagtst, vereend, en hier tezaemgebragt! —
Nooit zal uw treurig oog uw’ Vader weêr aenschouwen! —
ZAÏRE.
o Hemel! Lusignan!...
NERESTAN
in tranen.
                                  Die grijsaerd, ons vertrouwen,
Spoedt naer zijn’ laetsten stond. — Te hevig aengedaen,
(1040) Kon zijn verzwakte geest de ontroering niet weêrstaên,
Door ons gezicht, verwekt: — verrukt en opgetogen,
Deed de onverwagte vreugd zijn levensbronnen droogen. —
Niets baert hem meer verdriet, bij ’t nadren van den dood,
Dan zijne twijfeling, of gij, die uit hem sproot,
(1045) Die hij zoo teeder mint, alle uwe levensdagen
Zijn leer — de kristenleer, nog wel hebt opgedragen. —
[p. 51]
Zijne afgematte ziel, der bittre smert’ gewijd,
Vraegt nog, bij elke zucht, of gij een kristen zijt! —
ZAÏRE.
Ik ben uw zuster! — uw vermoeden doet mij bloozen! —
(1050) Zou ik mijn wet — mijn bloed — mijn eer verroekeloozen!
NERESTAN.
Daer uw beneveld oog maer pas het heillicht ziet,
Is deze reine wet Zaïres wet nog niet! —
De waerborg, die, voor ons, den hemel heeft ontsloten
Wiens bloed, voor onze schuld, wreedaerdig is vergoten,
(1055) Is aen uw weiflend hart, door ’t ongeloof verblind,
Nog onbekend — Welaen! zoo gij dien godsdienst mint,
Zweer dan, bij onzen ramp, bij ’t bloed der martelaren,
Bij hen, uit wien gij sproot, datge alle uw levensjaren,
Die leer omhelzen zult; terwijlge, op dezen stond,
(1060) Geloovig — plegtig treedt in ’t zalig heilverbond. —
ZAÏRE.
Ja, ’k zweer U dit, bij Hem, wiens vlekkelooze wetten
Ik zoek, maer nog niet ken: — Zaïre zal zich zetten,
Om die getrouw te zijn. — Mijn hart, van veinzen vrij....
Maer ach! mijn Broeder! zeg, wat eischt die wet van mij? —
NERESTAN.
(1065) Dat gij de moogenheid uws meesters zult verächten;
De leer van ’t kristendom, met al uw hart, betrachten,
[p. 52]
En Hem, die uw geslacht bemind heeft, tot den dood,
Die, door zijn bloed, den weg des levens U ontsloot,
Die ons hier zamenbragt, beminnen zult en eeren!...
(1070) Maer zou ik U uw’ pligt — uw’ pligt, als kristen, leeren!
Ik, spaerzaem onderricht — als krijgsman opgevoed,
Bezit geen kundigheid, maer — ’t ijverigst gemoed.
Een Godstolk, in de leer der kristenen bedreven,
Zal U een waer begrip van onzen godsdienst geven,
(1075) Hij brengt U ’t leven weêr. — Gedenk aen uwen eed,
Dien gij hier plegtiglijk voor ’t oog der Godheid deedt. —
Ach! dat het heilig vocht, waermeêge U ziet besprengen,
Ach! dat dit U den vloek — den dood niet aen moog brengen! —
Bewerk, dat, als die tolk U zijnen troost koomt biên,
(1080) Dat ik hem weêr verzell’! — maer Hemel! ach! van wien
Verkrijgt gij deze gunst! — Wie moet ons heil vergrooten! —
Gij, uit het edel bloed der vorsten voortgesproten,
Van Lodewijks geslacht! — een telg van Lusignan,
Een kristen, en, daerbij, slavin van Orosman!...
(1085) Mijn Zuster! ach! waertoe zou ik mij meer verklaren?
Neen! gij verstaet mij reeds — Wil, Hemel! ons bewaren
Voor een vernedering, die onzen ramp vermeert!
ZAÏRE.
Vaer met verwijten voort, dat mij ontroert — ontëert.
Gij kent mijn hartsgeheim — mijn foltring noch verlangen!...
(1090) Hebt mededoogen, ach! mijn boezem voelt zich prangen,
Door wanhoop — drift — gevoel, dat mijne rust belaegt,
En echter aen mijn hart — mijn weidend hart behaegt!...
[p. 53]
’k Ben dan een kristen! — ’k ben uit kristenbloed geboren,
Een kristen! — Nerestan! uw zuster is verloren! —
(1095) Neen! ’k zal mijn’ broeder — ’k zal mijn’ vader, mijn geslacht,
Door mij zoo teêr bemind — oneindig hoog geächt —
Mij zelf, wat drift mij blaek’, niet meer onwaerdig wezen;
’k Haek naer het heilig vocht, dat mijne ziel genezen,
Mijn rust herstellen zal. — Koom, dierbre Nerestan!
(1100) Spreek vrij, verberg mij niets, dat mij verlichten kan.
Wat eischt de kristenwet — wat straffen moet zij dragen,
Die, door het lot verdrukt, van haer geliefde magen,
In ’s levens eerste vaeg, in kluisters, weggesleurd,
Bij een’ barbaer — een’ Vorst, die haren ramp betreurt,
(1105) Een’ steun, een’ trooster vindt — een hart, vol medelijden,
En, om die gunst, haer hart, zijn liefde toe durft wijden?
NERESTAN.
Wat zegt gij? — Dat de dood die snoode drift betoom’.
ZAÏRE.
                      met levendigheid.
’t Is wel, — stoot toe, opdat mijn dood uw schand’ voorkoom’,
NERESTAN.
Uw dood!
ZAÏRE.
                In Orosman, kon ik dien trooster vinden;
(1110) Ik bid hem driftig aen: — ’k zal mij aen hem verbinden.
[p. 54]
NERESTAN.
Hem huwen! Gij, Zaïre! uit koningen geteeld;
Gij, wie het vorstlijk bloed door ’t hart en de aders speelt!...
ZAÏRE.
Stoot toe, ’k bemin hem trouw.
NERESTAN.
                                                o Schandelijk ontëeren
Van uw verheven stam! — Durft gij den dood begeeren! —
(1115) Ja, uw verächte min verdiende zulk een straf.
Zoo ik alleen gehoor aen uwe schande gaf,
Zoo de eer van ons geslacht — die van mijn’ grijzen vader,
Zijn nagedachtenis, en mijn gevoel te gader,
Alleen mijn drift bestuurde, in deez’ gehaten stond;
(1120) Zoo ik geen’ wederstand, in mijnen godsdienst, vond,
De leer, die gij niet kent: mijn, nu ontëerd vermogen,
Mijn opgeheven arm, joeg, voor uw minnende oogen,
In weêrwill’ uwer beê, dit scherpgewette stael
Den dwingland in de borst, in deze gloriezael;
(1125) ’k Zou ’t, rookende van bloed, uit zijnen boezem rukken,
Om ’t U... en — om ’t mij zelf, ook, in het hart te drukken! —
Helaes! daer Lodewijk den trotschen nijl bestrijdt,
Zijn rijzende oorlogsmagt aen onzen godsdienst wijdt,
Om dien, in dezen wal, den zetel weêrtegeven,
(1130) Kiest gij, wat dwaze keur! — welk schandlijk tegenstreven!
Gij, die uit zijn geslacht, het bloed der vorsten, sproot,
Een’ wreeden dwingeland tot uwen echtgenoot! —
[p. 55]
Ik ga aen Lusignan dit droef geheim ontleden,
Hem zeggen, dat zijn telg zijn glorie heeft vertreden,
(1135) Dat een tartaer — een slaef — een zoon der duisterniss’,
Nog de afgod van zijn kind — Zaïres afgod is! —
Die grijsaerd, voor zijn kroost, en voor hun heil, zoo teeder,
Geeft thands zijn reine ziel aen haren Schepper weder,
En smeekt, daer hij gerust zijn’ jongsten snik verbeidt,
(1140) De Algoedheid om uw heil — uw rust — uw zaligheid.
ZAÏRE.
Mijn Broeder! staek die tael, zij kan mijn hart doorboren;
Uw zuster is, misschien, nog niet geheel verloren;
’k Heb, mooglijk, nog niet gansch, uw liefde — uw gunst verbeurd;
’t Beledigend verwijt, dat mij de ziel verscheurt,
(1145) Is wreeder, dan de dood, mijn uitgestrekt verlangen,
Als ik dien van de hand mijns broeders mogt ontvangen;
Doch die mij wordt ontzegd — ’k Zie, dat uw heldenmoed
Verdelgd wordt, door mijn leed; uw liefdrijk hart schreit bloed! —
Gij lijdt, maer ik lijd meer. — Ach! had het wreed vermogen,
(1150) Had die barbaersche hulp, toen wenschlijk in mijne oogen,
Doch nu een bittre bron van duldelooze smart,
Den loop mijns bloeds gestremd, in mijn gevoelig hart! —
Ach! had de dag, die, ’t eerst, dat kristenbloed ontëerde,
Toen een verboden vlam mijn zwakke deugd verteerde,
(1155) Toen Orosman behaegde aen mijn’ verliefden geest,
Zaïres laetste dag — de dag mijns doods geweest! —
Maer kristen! laet uw gunst die zwakheid mij vergeven!
Wie toch kan Orosman — wie zijne min weêrstreven. —
[p. 56]
Ik zag mijn’ hoogsten wensch, gereed, door hem, volbragt,
(1160) Zijn fierheid werd, door mij, door mij alleen, verzacht;
Ik was zijn keureling; hij deed de kristenscharen,
Op mijne bede, op nieuw, de hoop in ’t harte varen;
Hij is ’t, o Nerestan! hij is ’t alleen, aen wien,
Ik ’t heil verschuldigd ben, van U te mogen zien.
(1165) Vergeef mijn teederheid, ’t herdenken aen mijn’ vader —
Uw gramschap — mijn gelofte en pligt en zwak te gader,
Vermoorden mijne rust — zij sleuren mij naer ’t graf:
’k Leg, min uit liefdegloed, dan wroeging, ’t leven af.
NERESTAN.
’k Beledig U misschien! — mijn hart moet U beklagen,
(1170) Geloof mij, o! vertrouw op ’t gunstrijk welbehagen,
Den besten Toeverlaet; — die zal U gadeslaen,
Nooit dulden, dat uw jeugd, dus, zou verloren gaen.
’k Vergeef het U. — Helaes! ’t vermogen uwer zinnen,
Wist uw geloof — uw deugd — uw fierheid te overwinnen.
(1175) En ’t Albestuur, dat kragt, zelfs, in de zwakheid legt,
Heeft, in dien bangen strijd, U, zijne hulp ontzegd;
Doch nooit zal de oppermagt — nooit hare min gedoogen,
Dat hier ’t gekrookte riet geheel word’ neêrgebogen,
En dat gij tusschen haer, wier gunst U heeft geteeld,
(1180) En een’ gehaet’ barbaer, uw jeugdig hart verdeelt. —
’t Geheiligd vocht zal ’t vuur, dat nog uw borst doet blaken,
Voor uwen Orosman, verdooven — kragtloos maken.
Gij leeft, door ’t waer geloof gesterkt, als een heldin,
Of treedt, als martlares, een beter leven in.
[p. 57]
(1185) Bekragtig uwen eed, nu, in deze oogenblikken,
Waerin gevoel en pligt uw weeke ziel verschrikken;
Zweer aen Europa — zweer aen Koning Lodewijk,
Aen Lusignan — aen Hem, die, zijne gunst ten blijk’,
Den invloed van zijn’ geest in uw gemoed laet dalen,
(1190) Die in uw’ boezem spreekt, die, door zijn liefdestralen,
Het zaed van uw geloof verwarmt, en vruchtbaer maekt;
Zweer, dat gij thands een’ echt, die hem beledigt, wraekt;
En dat gij nooit uw hand den dwingeland zult geven,
Voordat een hemeltolk, in onze leer bedreven,
(1195) U, voor uws broeders oog, aen deze leer verbindt —
De Hemel, van ’s mans hand, U aenneemt tot zijn kind.
Belooft Zaïre dit?
ZAÏRE.
                            Ja! koom mijn boeijen slaken;
Ik schik mij naer uw’ wensch; wil mij een kristen maken.
Ga heen — ik vlieg U na, opdat mijn kinderpligt
(1200) Een’ vader de oogen sluit’, den jongsten dienst verricht’. —
Ach dierbre Nerestan! ach! mogt uw zuster sterven,
Eer grijze Lusignan het levenslicht moet derven!
NERESTAN.
Vaerwel! — ’k vertrek. — Hoe zeer, hoe sterk mijn ijver gloeij’,
Mijn arm is kragteloos, om U de slaefsche boeij’,
(1205) Dit schandelijk serail, — den dwingeland, te ontvoeren:
Dan, hoe het wis bederf ook op uw jeugd moog’ loeren,
[p. 58]
Wordt dit, daer U de doop aen onzen godsdienst hecht,
Zijn helsche tierannij, op uw geluk, ontzegd;
’k Zal, in uw teer gemoed, den zielevrede voeden.
(1210) En tot dit heerlijk doel, bij tijds, mij herwaerds spoeden. —



VIJFDE TOONEEL.

ZAÏRE alleen.

Begeef my niet, o steun van mijnen wanklen staet,
o Hemel! nu ’t heelal mij, in den nood, verlaet!
Waer voert het lot mij heen! — wat zal mij wedervaren! —
Ach! wil mijn moede ziel haer’ waren staet verklaren;
(1215) Opdatze U niet verraed’! — wie ben ik? Een sultaen,
Of, in het Lelierijk, een kristenonderdaen? —
Moet ik langs ’t duister spoor van Mekkaes eerdienst streven,
Of, naer de kristenleer, en hare wetten leven? —
Ben ik, wat duisterheid! — een telg van Lusignan,
(1220) Of, een geliefde gaê van mijnen Orosman? —
o Vaderland! — o Eed — door mijnen mond gezworen!
o Vader! — vorstlijk bloed, waeruit ik ben geboren!
’k Zal U voldoen — waer toeft Fatime nu ? Blijft zij,
Nu alles mij ontvalt, Zaïre niet meer bij?
(1225) o Hemel! eischt gij dit? — Is dit uw welbehagen? —
Moet ik dus, zonder hulp, den last der pligten dragen,
Die mij wordt opgelegd? Mijn ziel is aen uw wet,
Onscheidbaer, vastgesnoerd; — versterk mij, ach! belet,
[p. 59]
Dat Orosman zig ooit meer aen mijn oog vertoone;
(1230) Dat uwe gunst mijn hart van deze proef verschoone!...
Mijn Minnaer! — kon ik ooit, deez’ morgen stond, voorzien,
Dat ik, voor ’t avonduur, uwe oogen zoude ontvliên! —
Ik, die mijn jonge borst van ’t liefdevuur voel blaken,
Die naer geen hooger heil, dan uwe min, blijf haken,
(1235) Die, boven U, geen vreugd — geen zoet — geen’ schat waerdeer,
Die naer uw bijzijn haek — niets, buiten U, begeer!
’k Aenbid U, en die min, uit uwe deugd gerezen,
Moet dan, in ’s Hemels oog, verächt — misdadig wezen!



ZESDE TOONEEL.

ZAÏRE, OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
Dat onze tred, Mevrouw! zich keer naer ’t heilig koor;
(1240) Sla aen mijn’ liefdegloed geen verder uitstel voor;
De huwlijksfakkel gloeit; de geurige offeranden
Zienwe, op het hoog altaer, ter uwer eere, branden.
De God, dien Mahomet eerbiedigt en belijdt,
Bevestigt mijnen eed, aen uwe min gewijd;
(1245) Mijn liefde is edel — groot, in zijne heilige oogen,
De dankbre Muzelman ligt, juichend, neêrgebogen;
’t Volk valt uw schoon — uw deugd, en mijne keus te voet,
En wijdt U zijnen wensch, uit een opregt gemoed.
De schoonen, die welëer, door haer geslepen listen,
(1250) U mijn gevoelig hart, mijn liefde en hand betwistten,
[p. 60]
Wier haet — wier minnenijd, aen minder schittrend schoon
Verwaend den voorrang gaf, zien zich, haer’ wrok ten hoon,
Verëerd, nu ’t haer gebeurt, U, die zij vaek benijdden,
Eerbiedig na te treên, en haren dienst te wijden.
(1255) Koom, gaen wij, waer de troon — de feestrei ons verbeidt;
Bekroon mijn’ hoogsten wensch — volmaek mijn zaligheid! —
ZAÏRE ter zijde.
Waer ben ik! welk een storm van teederheid en rampen! —
Rampzalige, ach! waermeê heeft niet uw ziel te kampen! —
o Hemel! dat uw hand mijn grievend leed betoom’,
(1260) Mijn weiflend hart bestuur’ — mijn keus geleide!...
OROSMAN.
                                                                                              Koom.
ZAÏRE ter zijde.
Helaes! waer berg ik mij!
OROSMAN.
                                        Wat zegt gij?
ZAÏRE.
                                                              Wreede proeven!
Mijn Heer!...
OROSMAN.
                      Schenk mij uw hand; mijn min duldt geen vertoeven.
[p. 61]
ZAÏRE ter zijde.
Wat moet ik zeggen? Ach!
OROSMAN.
                                            Mijn zuivre minnegloed,
Wordt, door uw twijfeling, gesterkt en aengevoed;
(1265) Welk een triumf!
ZAÏRE.
                                        Helaes!
OROSMAN.
                                                    Die strijd in uwe zinnen,
Doetme U, met versch gevoel — met nieuwe drift, beminnen;
Hij is, in ’t pril gemoed der maegdelijke jeugd,
Het merk der zedigheid — der vlekkelooze deugd.
Volmaekte, dierbre Vrouw! — koom, wil niet langer beiden,
(1270) Laet mijn standvaste trouw U naer den tempel leiden! —
ZAÏRE ter zijde.
Wie ondersteunt mij nu?
tegen den Sultan.
                                      Mijn Heer!...
OROSMAN.
                                                          U, en waertoe?
ZAÏRE.
Deez’ echt was voor mijn ziel, thands treurig — droef te moê,
[p. 62]
Een onuitputbre bron van rein — verfijnd genoegen;
Zij zou zich naer den wensch van uwe liefde voegen,
(1275) Niet om ’t bezit des troons, zoo vaek omringd van smart;
Neen: grootscher — edler trek huiste in mijn jeugdig hart.
Ik wilde mij met U, niet met uw kroon, verëenen,
Alleen van uwe deugd moest ik mijn’ glans ontleenen,
En ’t onbeperktst gezag, in ’t volkrijk Asia,
(1280) Is walglijk in mijn oog, bij ’t heil, van met mijn gaê —
Met mijnen Orosman, in afgelegen dreven,
Bij ’t vrij genot der minn’, in vreê, te mogen leven.
Dit waer de hoogste wensch van mijne teederheên;
’k Zou, om dit zoet genot, de gloriekroon vertreên,
(1285) Maer ach, die kristenen! — hoe voelt mijn hart zich prangen! —
OROSMAN.
De kristenen, Mevrouw! — hoe! — heeft mijn minverlangen
Dan iets gemeens met hen? —
ZAÏRE,
weenende.
                                                o Dierbare Orosman!
De waerlijk groote held — de grijze Lusignan,
Ziet, in deez’ oogenblik, aen all’ zijne ongelukken,
(1290) Door droefheid afgepijnd, aen ’t leven zich ontrukken.
OROSMAN.
Wel nu, wat is ’er toch, dat uw bedrukt gemoed,
In ’t lot diens grijzen helds, zoo zichtbaer, deelen doet? —
[p. 63]
Gij zijt geen kristen, neen! hier, eenzaem, opgetogen,
Was nooit hun valsche leer bekoorlijk in uwe oogen.
(1295) Gij hebt, op ’t blinkend spoor van mijn beroemd geslacht,
Voor lang, aen Mahomet uwe offers toegebragt.
Zou nu een kristenslaef, die, door ’t gewigt der jaren,
Zich ziet in ’t graf gedrukt, uw hart ontroering baren! —
Zoudt gij die teederheid, schoon zij U waerdig is,
(1300) Voor ’t zoet der reinste min — voor een verbindtenis.
Zoo rijk in zaligheid, wat dwaze keus! verkiezen —
En in dien kristenpligt U zelve, en mij, verliezen? —
ZAÏRE.
Mijn Heer! zoo gij mij mint! — zoo ik U nog behaeg,
OROSMAN.
U min!... wat tael!...
                                ZAÏRE,
                              knielende.
Duld dan, dat men dien echt vertraeg’,
(1305) Gun, dat de band — de band, die nimmer is te breken,
Nog niet word’ zaemgesnoerd!...
OROSMAN.
                          haer opheffende.
                                                    Hoor ik Zaïre spreken!
o Hemel! is zij ’t zelf!
[p. 64]
ZAÏRE.
                                  Kan ik zijn drift weêrstaen?
OROSMAN.
Zaïre!
ZAÏRE.
              Ach! duld, mijn Heer! — kan ik mij zelf verraên!
En echter kan mijn ziel het denkbeeld niet verdragen,
(1310) Datze U, in wien ik leef, ondankbaer, zou mishagen.
Verschoon — verschoon mijn smart!... neen! straf, nu ik vergeet,
Wat uwe liefde aen mij, doch vruchtloos, heeft besteed,
Wat ik U schuldig ben. — Uw bijzijn doet mij bloozen,
Het moordt mijn bloedend hart — het doet mij zuchten loozen.
(1315) Ik kan niet.... Ach gedoog, dat ik, in dezen staet,
Uw minnend oog ontvlied’ — Duld, dat ik U verlaet’,
En, ver van U, uw min, en uwe gunst ontweken,
Mijn tranen en verdriet verberg, in doodsche streken.
                                                        Zij vertrekt.



ZEVENDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
Mijn ziel — mijn tong verstijft, en weigert, in die smart,
(1320) Haer’ nooit onttrokken dienst aen mijn beledigd hart.
Richt zij haer tael tot mij! — bedriegen mij mijn zinnen?
Is zij het, dieme ontvlugt.... Is dit de vrucht van ’t minnen!
[p. 65]
o Hemel! Corasmijn! zeg mij, wat de oorzaek is
Van die verandering! — zij vliedt! — welk duur gemis! —
(1325) Ik ken mij zelv’ niet meer!...
CORASMIJN.
                                                        Mijn Vorst! welk nutloos vragen!
Gij durft U van Zaïre en haer gevoel beklagen,
En zijt ’er de oorzaek van, daer gij een hart ontroert,
Waerin uw liefde — uw deugd, alleen, den scepter voert. —
OROSMAN.
Maer waertoe dan dat wee, datge, op haer jeugdig wezen,
(1330) Dien heeten tranenvloed, dienge, in haer oog, kunt lezen?
Waertoe gezucht — gevlugt? — Of zou ’t de Gauler zijn,
Door wien... maer welk vermoên, — heeft die bedenking schijn?
’k Wist de argwaen, hoe gegrond, uit mijn gemoed te weren,
En zou die dwaze drift mij, heden, overheeren! —
(1335) Zou een verächte slaef mijn liefde weêrstand biên!
Zou mijn grootmoedigheid, in ’t minnen, hem ontzien! —
Zeg, dierbre Vriend! uw oog kon, in zijn wezenstrekken,
’t Gevoel van zijn gemoed — zijn hartetaal, ontdekken;
Verberg mij heden niets — Is mijne vlam verraên?
(1340) Maek mij mijn’ ramp bekend... Gij ijst!... ach!... ’t is gedaen!...
CORASMIJN.
’k Vergroot, misschien, ’t gewigt van uwe zielverdrieten!
’k Zag uit zijn starende oog wel weeke tranen vlieten,
[p. 66]
Maer heb niets meer ontdekt, mijn Heer! niets, dat U zou...
OROSMAN.
Ach! zou die schampre hoon mijn vlekkelooze trouw,
(1345) Mijn min, beschoren zijn? Neen! — zoo de bloem der schoonen,
Door die belediging, mijn drift had willen hoonen,
Had zij, met meer bedrog — met meer oplettendheid,
’t Vertrouwen van mijn hart, door ijdlen schijn, misleid:
En was het hare boos en van mij afgeweken,
(1350) Waer’ dan die boezemsmert in haer gedrag gebleken? —
Hoor, zorg, dat gij haer deugd — haer liefde nooit verdenkt,
En dus de zuiverheid van mijne neiging krenkt....
Maer zeg, die Franschman weende en zuchtte!... zou zijn dralen...
Wie kan de ware bron van dit gevoel bepalen? —
(1355) Dan, wat bekreune ik mij aen zijn gezucht — geween? —
Misschien spruit zijn verdriet uit andre teederheên.
Maer zou een vuige slaef mij zoo veel leeds bereiden,
Die morgen zich van haer, voor eeuwig, zal zien scheiden!
CORASMIJN.
In weêrwil onzer wet, hebt gij gewild, mijn Heer!
(1360) Dat hij, ten tweedemael, tot haer, hier wederkeer! —
OROSMAN.
Dat hij verschijn’... Maer neen — kan ik gerust gedoogen,
Dat hij, nog eenmael, treedt voor mijn Zaïres oogen,
Hij, die haer snood verleidt?... Ja — ’t word’ hem toegestaen.
Hij koom’... dan, deze keer, zal hij zich zelf verraên;
[p. 67]
(1365) Mijn vuist zal, op deez’ plaets, hem, bevende, om doen komen! —
’k Zal zijn verraedlijk bloed, voor haer gezicht, doen stroomen! —
En met dit bloed bevlekt! dat van mijn halsvriendinn’,
Mijn Minnares!... verschoon de drift van mijne minn’,
Van mijn beledigd hart, zoo heftig — ’k voel het bloeden,
(1370) Ik vrees zijn zwak — ik ken zijn hevig — rustloos woeden:
’k Zie, dat ik mij ontëer, door schandelijk gevoel,
Neen: ’t is te veel — zou ik Zaïres edel doel,
Door argwaen — laf vermoên, dus, zonder grond, verneren?
Haer hart is niet gevormd, om Orosman te ontëeren!...
(1375) Denk echter niet, dat ik mij zelv’ zoo verr’ verlaeg’,
Dat mij de grilligheid der schoonste vrouw’ behaeg’,
Dat ik, door kwijning — door beklag, wil overwinnen,
Nu minder driftig zijn, en dan weêr teeder minnen!
Neen: dat Zaïres naem — dat haer gedagtenis,
(1380) Veelëer worde uitgerooid, schoon zij mij dierbaer is.
’t Is beter, dit serail, voor eeuwig, toegesloten,
En, in den schoot der minn’, nooit meer haer zoet genoten. —
Koom, dat de bleeke vrees dit trotsch paleis beheer’,
Dat elk hier kluisters draeg’ — zich aen mijn’ voet verneer’,
(1385) Dat wij, naer ’t oud gebruik der heerschende Oosterlingen,
Nooit naer slavinnengunst, door vleijend streelen, dingen,
Dat, nu of dan, een wenk van goedheid op haer dael’,
Maer nooit een minnares des Vorsten daên bepael;
’t Is schandelijk, een vrouw — een zwakke vrouw te vreezen,
(1390) Het wester weerelddeel moge aen haer cijnsbaer wezen;
Dat haer gevaerlijk schoon Euroop’ beheersch’, door schijn,
Den man de wetten geev’ — hier moet gehoorzaemd zijn. —

Continue
[p. 68]

VIERDE BEDRIJF.

EERSTE TOONEEL.

ZAÏRE, FATIME.

FATIME.
Gun, dat ik U beklage, en U bewonder tevens;
De nimmer wankle steun des onvolkomen levens,
(1395) Het voorwerp van den dienst der reine kristen schaer,
Verlicht U, in den nood, is bij U, in ’t gevaer.
Uw arm, door hem gesterkt, zal eens de boeijen slaken,
Die uwe deugd verfoeit — waernaer uw min blijft haken! —
ZAÏRE.
Kan ik dit offer doen!...
FATIME.
Ja, smeek gij de oppermagt,
(1400) Om regt, niet slechts om hulp, in uwen nood, en wagt,
Dat hare gunst — haer min — haer liefdrijk welbehagen,
Voor uw gevoelig hart, volkomen, zorg zal dragen.
[p. 69]
ZAÏRE.
Nooit kwam haer hulp — haer trouw mij meer, dan nu, te staê.
FATIME.

Schoon gij uw vrienden derft, zij blijft U even na.
(1405) De Hemel, dien gij dient, wil uwer zich erbarmen,
Hij drukt U, als zijn kind, in zijne liefdearmen;
Hij zelf spreekt in uw ziel; en, als zijn afgezant,
Het werktuig van uw heil, in zijne wijze hand,
In dit onheilig hof, niet vrijlijk toe moog’ treden...
ZAÏRE.
(1410) Ach! zwijg... ik heb den dood, door mijn wreedäerdigheden,
In ’t hart van Orosman, dat lieflijk hart, gewrocht,
Zijn wanhoop aengepord — zijn vrees — zijn achterdocht
Doen rijzen. Welk een hoon, voor de eer, aen mij geschonken! —
o Hemel! ’t blij geluk begon mij toetelonken!...
(1415) Dan, ’t wordt, door U, geboôn!...
FATIME.
                                                                  Wordt, door uw teederheid;
De boei, die gij verbreekt, wat zwakheid! nog beschreid?
Zult gij, na zoo veel strijds — na zoo veel bange dagen,
Aen een verboden drift uwe overwinning wagen! —
ZAÏRE.
Rampzalige triumf — barbaersche, wreede deugd! —
(1420) Gij weet niet niet, wat ik wijde een min, die al mijn vreugd,
[p. 70]
Mijn hoop — mijn wellust was, die, in dit vlugtig leven,
Mij naer den top van heil, hier schaers bereikt, deed streven —
Ik bied, Fatime! thands mijn’ boezem, fel doorwond,
Met tranen mild bespat, van deez’ gewijden grond,
(1425) Den goeden Hemel aen, hier, waer uw mond mij zeide,
Dat Hij, het eerst, het licht van zijn genade spreidde;
’k Roep, dus, Hem schreijende, aen: “verdoof, in mijn gemoed,
De wenschen mijner ziel — mijn’ sterken liefdegloed:
Vervul mij met uw beeld,...” Maer ach vriendin! de trekken
(1430) Van hem, die dezen gloed, in mij, wist optewekken —
Van hem, dien ik bemin, — wien ’k alles ben verpligt,
Vertoonen zich, gestaeg, voor mijn beschreid gezicht,
En doen mij tusschen haer en ’s Hemels eisschen kampen,
Koom, koninglijk Geslacht! koom, eindig all’ mijn rampen;
(1435) Gewijde Kristenheid! — Gij, in wien zij gelooft,
Gij, die mij al mijn heil — mijn Orosman ontrooft!
Koom, knot mijn’ levensdraed — doe mij onschuldig sneven,
Nu ik niet meer voor hem, die voor mij leeft, moog leven;
Dat zijne waerde hand mijn starend, scheemrend oog,
(1440) Zoo teer door hem bemind, al stervend, sluiten moog. —
Ach! wat doet Orosman? Zou hij nog onderzoeken,
Of ik, van hem vervreemd, in afgelegen hoeken,
Den dood of ’t leven wagt! — neen: hij verlaet mijn zij,
Ik sterf! — na dezen slag, blijft niets Zaïre bij! —
FATIME.
(1445) Gij, uit der Vorsten bloed, het edelst bloed, gesproten,
Die waent, hen natetreên, als de eerste hunner loten,
[p. 71]
Ziet nog, uit ’s Hemels arm, uw heil — uw toeverlaet —
Terug naer Orosman! —
ZAÏRE.
                                      Verdient die dan zijn’ haet? —
Waerom is Orosman niet voor die leer geboren?
(1450) Is hij aen dit geloof ten offer uitgekoren? —
Zou de oppermagt, een hart, zoo vol van teederheên,
Weldadig — groot — opregt ook kunnen haten? Neen!
Zoo hij een kristen waer’, zou dit hem, in uwe oogen,
Van meer waerdij doen zijn — zou dit zijn’ naem verhoogen? —
(1455) Geef, Hemel! dat de tolk van uw gewijde leer,
De ontroering, die mij moordt, uit mijnen boezem weer’;
’k Haek naer dit heuchlijk uur, terwijl ik blijf vertrouwen,
Dat de Oppermagt mijn’ echt goedgunstig zal beschouwen,
Een’ echt, op deugd gegrond, is zij zoo groot, zoo goed,
(1460) Als gij, haer voor mijn oog, beschrijft, en pralen doet. —
De Hemel zal, misschien, aen mij een drift vergeven,
Die mijn gefolterd hart, getrouw, blijft wederstreven,
Daer ik, in stilte, om hulp — om zijn genade stneek. —
Misschien, dat zijne magt zich van mijn min niet wreek’,
(1465) Om mij, door hare hand, ten zetel opteleiden,
En, hierdoor, ’t kristendom te sterken — uittebreiden,
Ook in dit weerelddeel. — Fatime! ja, gij weet,
Dat hij, die mijn geslacht verwon, en bukken deed,
Aen de oevers der Jordaen, die hen ons erf ontrukte,
(1470) En van zijn deugd, zijn’ moed, de glorielauwcrs plukte,
[p. 72]
De groote Saladin, die de eer des volks genoot,
(Gelijk mijn Orosman) uit een kristinne sproot,
FATIME.
Voelt gij, naer eisch, dien troost? —
ZAÏRE.
                                                          Zwijg: mijn verbijsterde oogen
Zien alles — ach ik sterf — maer niet door waen bedrogen;
(1475) ’k Ben niet verblind genoeg: — mijn hart — mijn land — mijn bloed
Misprijst — veroordeelt zelfs, de drift van mijn gemoed. —
’k Behoor aen Lusignan, maer heb mijn heil — mijn dagen,
All’ wat mij dierbaer is, mijn’ minnaer opgedragen.
’k Aenbid hem: menigwerf wilde ik, aen zijne kniên,
(1480) Hem mijn geheele ziel — mijn waer gevoel doen zien. —
FATIME.
Bedenk, wat gij bestaet; uw broeder is verloren,
Zoo gij aen Orosman uw hartsgeheim doet hooren;
Denk, dat gij, langs dien weg, de dierbre kristenheid,
Die gij ten voorspraek strekt, een’ wissen val bereidt.
(1485) Verraed den Hemel niet, die U tot zich wil troonen.
ZAÏRE.
Gij kent de deugden niet, die in mijn’ minnaer woonen.
[p. 73]
FATIME.
Hij is een Muzelman, getrouw aen Mahomet,
Hij waekt en zorgt voor hem, en zijn verdichte wet;
Hoe sterker hij U mint, en U zijn min blijft wijden,
(1490) Hoe hooger hij U schat, hoe minder hij zal lijden,
Dat gij een leer omhelst, die hij verächt en haet! —
De Priester, op wiens zorg en kunde ik mij verlaet,
Zal zich hier, in ’t geheim, vertoonen — wil hem hooren,
Gij hebt beloofd...
ZAÏRE.
                            Wel nu, ik wacht hem — ’k heb gezworen...
(1495) ’t Geheim word’, trouw, bewaerd — maer, met wat wederzin,
Misleide ik, schuldeloos, het voorwerp mijner minn’! —.
Helaes! wat grievend leed! ondraeglijkste aller slagen!
Ik word niet meer bemind!...
Fatime vertrekt.



TWEEDE TOONEEL.

OROSMAN, ZAÏRE, CORASMIJN.

OROSMAN.
                                  Mevrouw! ’er waren dagen,
Waerin mijn gantsche ziel, door uw betovering,
(1500) Ook zonder bloozen zelfs, van U, de wet ontving.
’t Waer deugdzaem in mijn oog, hoe vreemd dit ook moog’ schijnen,
Dat ik in ’t zacht gareel van uwe min mogt kwijnen;
[p. 74]
Ik minde, en vleide mij, wat is die neiging blind!
Dat ik, voor U gebukt, ook teeder werd bemind! —
(1505) Ik kon, met dubbel regt, dit offer van U wagten;
Dan, ’k wreek mij echter niet, door nuttelooze klagten,
Door hatelijk verwijt — ’t Is waer, mijn hart lijdt veel;
Maer ’t is voor veinzerij, die ons vernedert, te eêl. —
’k Verächt, in koelen moed’, uw losse eenzinnigheden,
(1510) Dit is de beste loon — ’k heb reeds genoeg geleden! —
Bevlijtig U niet meer, door list, die mij bedroog,
Uw valsche weigering te omzwagtlen, voor mijn oog,
Om U, langs dezen weg, een’ minnaer weêrtegeven,
Die U vergeten heeft, dien, nimmer, iets doet beven,
(1515) Dan dat hij bloozen zou, en, van uw’ valschen schijn,
Van uwe weigering, onwetend, de oorzaek zijn. —
Mevrouw! het is gedaen. — Een ander mijner Schoonen,
Zal ik met mijne liefde en mijne glorie kroonen,
En plaatsen in den rang, wiens glans ik U deed zien,
(1520) Dien ik uw waerdig keurde, en U stond aentebiên —
Zij zal, omzichtiger, voor ’t minst, volkomen leeren,
Op welk een’ prijs een vrouw mijn liefde moet waerderen! —
Die offerande is groot; maer mijn gehoond gemoed
Schikt zich naer ’t nijdig lot — hoezeer ’t mij lijden doet.
(1525) Bedenk, dat Orosman, een zwak gevoel onttogen,
Tot alles is bekwaem, door ’t uitgebreidst vermogen;
Dat hij veel liever U, de bloem der Schoonen, derft,
En, verr’ van uw gezicht, in dolle wanhoop sterft,
Dan dat hij, in uw’ schoot, voor ’t zoet der minn’ geboren,
(1530) Eén zucht, hem niet gewijd, uit uwen mond, zou hooren;
[p. 75]
Of dat een dwaze drift voor een verdicht geloof,
Het vuur van uw gevoel, bij mijne omhelzing’, doov! —
Ga — ’k zal, in eeuwigheid, waer U het lot moog leiden,
In uw bekoorlijkheên, niet meer mijn oog doen weiden.
ZAÏRE.
(1535) Ge ontrooft mij dan mijn heil, all’ wat mijn ziel verblijdt! —
o Hemel, die mij kent — die mijn getuige zijt,
Die mijne tranen ziet! — eischt dan uw welbehagen,
Dat mijn ontstelde geest U alles op zal dragen! —
Wel nu, het moet zoo zijn: — Zaïre wordt niet meer,
(1540) Dit blijkt onloogchenbaar, door U, bemind mijn Heer! —
OROSMAN.
Neen: de eer, schoon ’k U aenbad, als ’t hoogste goed in ’t leven,
Eischt, dat ik U verlaet, — U eeuwig ga begeven,
Nu gij het dus begeert! — nuge u, verblind — misleid,
Eene andre, valsche wet...
                Zaïre in de armen vallende.
                                          Zaïre! hoe! gij schreit! —
                                ZAÏRE,
                    den Sultan ondersteunende.
(1545) Ach Vorst! doe mij het regt van nu, noch ooit te denken,
Dat thands ’t gemis van rang, mijn vreugd, — mijn rust zou krenken;
Dat ik het goed betreur! — ik weet, wat ik verlies.
Mijn nijdig lot begeert, dat ik zijn’ wil verkies. —
[p. 76]
Ach! zaegt gij in mijn hart! — de Hemel moet mij straffen.
(1550) En uw gehoonde min, volkomen, wraek verschaffen,
Zoo ik mij niet, met smert, van uwe liefde scheur’,
Of, om iets, buiten U, hoe groot — hoe zalig— treur! —
OROSMAN.
Gij mint mij dan Zaïre!
ZAÏRE.
                                    Ach zou ik U niet minnen! —
OROSMAN.
Wat tegenstrijdigheid! — welke ongeschoeide zinnen! —
(1555) Welk een gedrag, welks grond mijn geest niet peilen kan!
Gij mint mij, en gij dwingt U zelve, om Orosman,
Uw’ minnaer, wreede Schoone! U van het hart te rukken! —
Toen mij de wanhoop boeide, en voor haer’ staf deed bukken,
Kende ik mij zelven niet, ’k dagt, dat ik mijnen geest,
(1560) Ik, die den scepter zwaei, meer meester waer’ geweest;
Mijn hart is niet gevormd voor zulk een wreed vermogen.
Hoe zou des Hemels wraek, in mij, de magt gedogen,
Dat ik mijn min, voor U, o weêrgalooze Vrouw!
Verwelkt — verflaeuwd zou zien! dat ik U haten zou! —
(1565) Een ander zou uw plaets op mijnen troon bekleeden! —
’k Heb nooit hieraen gedagt — wijt die onstuimigheden
Aen mijn ontsteld gemoed, door liefde en vrees verhit,
Doch, dat, voor deze drift, U om vergeving bidt.
Dit is het eenigst leed — de zwaerste van de rampen;
(1570) Waermeê de Hemel U en uwe deugd, doet kampen.
[p. 77]
’k Bemin U tot aen ’t graf! — Maer, dierbare Engelin,
Waerom beperkt gij toch den loop van mijne min —
En van ons hoogst geluk? — Wat doet U dit vertragen? —
Is ’t vrees, dat gij uw’ Vorst — uw’ Meester, zoudt mishagen,
(1575) Die, zelf, aen uwen voet den septer nederleidt! —
Is ’t zulk een dwaze vrees, of eigenzinnigheid,
Of een doorwerkt gewrocht van Vrouwenkunstnarijen? —
Onze onbesmette min kan zulk een list niet lijen;
Ze is voor U niet geschikt, zelfs, alsze onschuldig is,
(1580) Staet zij met trouwloosheid in een verbindtenis.
Ik hebze nooit gekend, en mijn verdwaelde zinnen
Zoo ijvrig — zoo opregt — zoo ongeveinsd in ’t minnen...
ZAÏRE.
Zwijg — gij verscheurt mijn hart, door wanhoop weggevoerd;
Gij zijt mij waerdig, ja, de min, die mij ontroert,
(1585) Teelt al het ongeluk, dat op mijn jeugd blijft woeden.
OROSMAN.
Wat twijfling! zeg mij, hoe — — waertoe toch mijn vermoeden
Gedurig opgewekt! waertoe mij dus ontrust! —
ZAÏRE ter zijde.
o Hemel, mijnen staet —. mijn drift — mijn ramp bewust!
Zal ik ’t verklaren? Ach!...
[p. 78]
OROSMAN.
                                          Welk vreemd geheim — wat zorgen,
(1590) Houdt gij, volschoone Vrouw! in uw gemoed verborgen! —
Zeg, is ’t het kristenvolk, dat mij belaegt — verraedt,
Dat, listig, zamenspant, en mij naer ’t leven staet?
Spreek. —
ZAÏRE.
                Zou men U, zoo goed — zoo edel— zoo verheven,
Naer de eer of ’t leven staen! — ’k zou dan het mijne geven,
(1595) Voor U — voor uw behoud. — Neen! men verraedt U niet —
Ik sta, alleen, ten doel aen lijdenloos verdriet.
’k Ben mededoogen waerd. — Uw rust heeft niets te vreezen.
OROSMAN.
Zoudt gij beklagenswaerd — gij ongelukkig wezen! —
                                ZAÏRE,
                              knielende.
Duld, dat ik neêrgebukt — gebogen aen uw kniên,
(1600) Om ééne gunst U smeek.—
OROSMAN.
Mij smeek! Gij kunt gebiên;
Zelfs van mijn leven.
ZAÏRE.
Ach ! dat ’s Hemels welbehagen
Het mijne had verknogt aen uwe blijde dagen!
Ach, Orosman... Mijn Heer! vergun, dat ik, alleen,
Verwijderd van uw oog, mijn’ staet bedenk — beween,
[p. 79]
(1605) Mijn zinnen zamengaer, en, in bespiegelingen,
Mij all’ de rampen mael’, die uw Zaïre omringen:
’k Verberg mijn klagt voor U, zij baert U boezempijn;
Op morgen zal mijn lot U niet meer duister zijn.
OROSMAN.
Door welk een onrust stoort — vermoordt gij mijn genoegen! —
ZAÏRE.
(1610) Indienge U naer de tael der liefde nog kunt voegen,
Zoo die nog voor mij spreekt, sta dan de bede toe,
Die ik, door haren mond, aen mijnen minnaer, doe.
OROSMAN.
Wel nu, het geen gij wilt, wil ik — moet ik beminnen.
Die offerand’ kost veel aen mijn bedrukte zinnen.
(1615) Ga, maer herinner U, dat ik, tot stervens lij,
En ’t dierbaerst oogenblik mijns levens aen U wij! —
ZAÏRE.
Hoe lijdt mijn hart! —
OROSMAN.
                                  Gij gaet, o blijdschap van mijn leven! —
ZAÏRE.
Helaes, mijn Heer!...



DERDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
                                    Zij gaet, te vroeg, deez’.plaets begeven.
[p. 80]
Ja, zij misbruikt, te veel, de gunst van Orosman,
(1620) Die, na het diepst gepeins, den grond niet peilen kan,
Waeruit haer wanhoop spruit... wat zou haer oorsprong wezen! —
Thands, nu haer lagchend heil ten toppunt is gerezen,
Een heil, dat hare ziel — haer gansche ziel vervult,
Nu zij zich met de kroon — de rijkskroon, ziet gehuld,
(1625) En mij, heur minnaer, aen haer voeten ziet gebogen,
Vloeit nog een tranenvloed uit hare lonkende oogen! —
Die dubbelhartigheid mishaegt mij — Maer mijn Vriend!
Heb ik niet, meer dan zij, een bitsch verwijt verdiend? —
’k Ben mooglijk, in haer oog, aen grover feilen schuldig!
(1630) Zij mint mij — ’t is genoeg — ’k draeg dan ’t verwijt geduldig:
’k Boet, door toegevendheid, mijn trotsche jaloezij,
Den hoon, haer aengedaen, door minnerazernij:
Ik keer, bedaerd, terug van mijn verhaestte treden,
Haer hart is ongeveinsd — natuur bestuurt haer reden,
(1635) Ze is in dien levensbloei, waerin de onnoozelheid,
Door onverniste deugd, wordt bij de hand geleid.
’k Ben veel aen haer verpligt; zij schiep in mij ’t vertrouwen,
En op haer wedermin kan ik, volkomen, bouwen.
’k Zag, in uw bijzijn, klaer, een’ heeten minnegloed,
(1640) In haer verteederd oog, terwijl haer pril gemoed
De kragt hiervan, die mij, zoo onweêrstaenbaer, griefde,
Gevoelde; een klaer bewijs van hare wederliefde. —.
Het langgesmoord geheim van haer’ verliefden geest
Is, meer dan twintig mael, haer op de tong geweest:
(1645) Kent gij een’ mensch, zoo laeg — zoo eerloos in ’t bedoelen,
Die van die schijnbre drift, in ’t hart, niets zou gevoelen? —



[p. 81]

VIERDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN, MELEDOR.

                                MELEDOR.
Mijn Vorst! zie hier een’ brief, ontdekt door uwe wagt.
En mij ter hand gesield; hij hoort Zaïre; ik acht...
OROSMAN.
Geef hier... wie bragt hem?... Geef.
                                MELEDOR.
                                                      Een kristenslaef, wiens banden
(1650) Gij, door uw gunst, verbrakt: de wagt heeft hem in handen,
En reeds geboeid; hij zogt haer waekzaem oog te ontgaen,
Om in ’t serail, gewis, iets heilloos te onderstaen.
OROSMAN.
Helaes! — laet ons alleen — ik beef! — wat zal ik lezen!



VIJFDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

CORASMIJN.
Heelligt dat deze brief voor u zal troostrijk wezen.
OROSMAN.
(1655) Ach! lezen wij... mijn ziel ziet reeds haer’ ramp gemaeld,
Zij voelt, dat dit geschrift haer nadrend lot bepaelt,
[p. 82]
’k Voel mijn grootmoedigheid mij, in dit uur, begeven;
Mijn ange boezem klopt, en all’ mijn leden beven.
Koom, lezen wij — ,,Zaïre! om ’t onheil ’t hoofd te biên,
(1660) ,,Is ’t nu de regte tijd, om eens elkaêr te zien:
,,Ter zijde der mosquée zult gij een’ weg ontdekken,
,,Langs welken gij, gerust, en veilig, kunt vertrekken.
,,Zoo wordt het scherpziende oog der norsche wagt misleid,
,,En onze hoop, in ’t eind, haer heerlijk doel bereid:
(1665) ,,Waeg alles: — ’k wagt U reeds; — mijn vlijt is U gebleken;
,,Ik sterf, zoo ik uw trouw — uw’ ijver zie bezweken.”
Wel nu, mijn Corasmijn! wat zegt gij?
CORASMIJN.
                                                            Ach mijn Heer!
Die snoode afgrijslijkheid slaet mijnen geest ter neêr.
OROSMAN.
Gij ziet, op welk een wijs zij mijne gunst beloonen.
CORASMIJN.
(1670) O ijzelijk verraed! mijn Heer! gij laet U hoonen,
Na U de misdaed blijkt, daer de achterdocht alleen,
In uw ontrust gemoed, ’t genoegen kon vertreên.
Die ondaed zal, gewis, mijn Vorst! U heilzaem wezen,
En U van eene min, die U ontëert, genezen.
OROSMAN.
(1675) Vlieg haestig naer haer heen — vlieg — volg mijn wenschen in,
Toon haer dit gruwlijk schrift — Zij beev! zou een slavin
[p. 83]
De grootste weereldvorst... Dat duizend ponjaerdsteken
Mij op het valsche hart van die ontrouwe wreeken...
Maer, eer gij haer ontzielt... ach Waerde!... welk een strijd! —
(1680) Neen, toef nog, dierbre Vriend!... verbeid, ’t is nog geen tijd.—
’k Wil, dat die kristenslaef, hier, nadre voor haer oogen!...
Neen: ’k wil het niet... Ik sterf... ’t onlijdelijk vermogen
Der woede praemt mijn ziel...
CORASMIJN.
Wie werd, ooit, zoo gehoond! —
Waer zag een Vorst zijn min, door zulk verraed, beloond! —
OROSMAN.
(1685) Zie daer ’t geheim ontdekt, zoo vol wreedaerdigheden,
’t Geheim, dat haer, in schijn’, zoo woedend heeft bestreden;
Een voorgewende vrees deed haer mijn oog ontgaen;
’k Verleende haer die gunst — deed mij die schandvlek aen
Zij gaet — ik zie, ontroerd, haer, in heur tranen baden,
(1690) In tranen, die haer list en mijne min, verraden! —
Zaïre...
CORASMIJN.
Ja, mijn Heer! ’t geheel beloop der zaek
Verdubbelt hare schuld — regtvaerdigt uwe wraek. —
Laet uw grootmoedigheid, op nieuw, uw’ ijver wekken,
En aen haer vuig bedrog niet meer ten offer strekken.
[p. 84]
OROSMAN.
(1695) Dit is die Nerestan, die held, die elk behaegt,
Op wiens verheven deugd gantsch Salem glorie draegt! —
Ik zelf moet aen die deugd gedwongen offers wijden.
En mijn gefolterd hart kon niet, dan wrokkend, lijden,
Dat zelfs een kristenslaef mijn gunst — mijne achting won,
(1700) En, in grootmoedigheid, naar mij gelijken kon.
Dan, zijn gevloekte list zal hij, aen mijne voeten,
Mijn heete wraek ten zoen, straks, met zijn leven boeten! —
Maer mooglijk is Zaïre oneindig meer, dan hij
Ontrouw... Zaïre, o ja! ze is voor de slavernij,
(1705) Voor mijnen wil geschikt — ’k Zou, zonder haer te hoonen,
En zonder haren dienst, door mijne gunst, te loonen,
Haer kunnen kwijnen doen, en, onder ’t juk, vergaen;
Wat heeft mijn teedre drift, voor haer, niet al gedaen! —
Ach Ongelukkige! —
CORASMIJN.
Kunt gij mijn’ ijver dulden? —
(1710) Bij alle de ijslijkheên, die uwe ziel vervulden,
Die U ontrusten? Koom, gij wilt...
                                OROSMAN,
                                  driftig.
                                                      Ja, ’k wil haer zien;
Ik wil haer spreken — ’k zal haer zeggen — haer gebiên...
Gaet, slaven! — vliegt — vliegt heen, laet hier Zaïre komen,
CORASMIJN.
Wat gaet gij doen, mijn Heer! — ach! wil uw drift betoomen!
[p. 85]
(1715) Wat zultge, in zulk een’ staet, haer zeggen?
OROSMAN.

                                                                                ’k Weet het niet.—
Mijn waerde Corasmijn! mijn hart krimpt van verdriet!* —
Ik haek, om haer te zien.
CORASMIJN.
                                        Gij zult, wanhopig, klagen,
Haar dreigen, en haar list zal U den moed ontdragen,
Uw goedheid wapent haer, en, daer zij klaegt en schreit,
(1720) Wordt uw bedrogen hart in haren strik geleid. —
En schoon uw achterdocht heur valsch bestaen moet vloeken,
Zal uw toegevendheid, voor haer, verschooning zoeken.
Begeert Gij mijnen raed? Verberg, voor haer gezicht,
Deez’ hatelijken brief, die U volmaekt verlicht.
(1725) Stel dien, nu gij uwe eer, dus eerloos, aen ziet randen;
Langs eenen vreemden weg, in hare ontrouwe handen.
En hoe geslepen ze ook, in hare ontwerpen, zij,
Ontdektge, onloogchenbaer, heur list — heur veinzerij.
Gij zult, door ’t digte floers — door haer bewimpelingen,
(1730) Tot in de diepste plooi van haren boezem dringen.
OROSMAN.
Maer denkt gij, dierbre Vriend! gelooft gij, in de daed,
Dat mij Zaïre hoont — dat zij mij snood verraedt! —
Welaen, wat hier van zij, en wat mij moog’ bedroeven,
Ik ga, met verschen moed, mijn nadrend lot beproeven,
[p. 86]
(1735) Ik breng haer deugd ter toets’ — ’k wil zien, hoever een vrouw
Haer valschheid voer’ ten top, in weerwill’ mijner trouw. —
CORASMIJN.
Ik vrees, mijn Heer! op grond, voor zulk tezamenkomen:
Een hart, als ’t uwe...
OROSMAN.
                                Neen! uw zorg heeft niets te schroomen;
’k Zal niet, als zij, in ’t spoor der veinzerije treên,
(1740) Of hoonen mijn gevoel, door dubbelzinnigheên,
’k Heb meer standvastigheid: — ik kan mijn drift bedwingen,
En nu zij, uit den drom der lage afhangelingen,
Een’ medeminnaer duldt — nu ik dien minnaer ken!...
Aenvaerd dit haetlijk schrift — deez’ wreeden brief. Ik ben
(1745) Rampzalig, maer Zaïre is, nevens mij, verloren.
Zij zie, met Nerestan, hieruit, haer’ val geboren;
Bied, door een’ trouwen slaef, dit doodlijk schrift haer aen.
Vlieg heen — ’k ontvlugt haer oog — ’k zal haer gezigt ontgaen.
Maer Hemel! ach! zij is ’t!
                                                                  Corasmijn vertrekt.



ZESDE TOONEEL.

OROSMAN, ZAÏRE,

ZAÏRE.
                                            Mijn Heer! ’k ben opgetogen —
(1750) En vol verwondering, nu ’t vorstelijk vermogen
[p. 87]
Mij roept naer deze plaets.
OROSMAN.
                                          ’t Bevel is van gewigt,
Meer dan gij, mooglijk, denkt — ’k eisch, dat gij mij verlicht.
Ik heb, na lang beraed, tot dezen stap besloten ! —
Wij zijn rampzaligen — misleide lotgenoten,
(1755) Eén woord bepael dit lot — Misschien, dat uw gemoed,
Voor ’t geen ik voor U deed, een dankbre neiging voed’,
Dat gij, nu ik mijne eer — mijn glorie — mijn vertrouwen —
Mijn’ septer aen U wijd’! — nu gij mij kunt beschouwen
Als uwen Slaef, Mevrouw! die voor U nederbukt,
(1760) Een kleene erkentenis U ziet van ’t hart gerukt;
Misschien dat dit, geraekt door mijn weldadigheden,
Ook waende, door ’t gevoel der zoete min bestreden
En overheerd te zijn. — ’t Is tijd, datge U ontdekt,
En van uw zielgeheim de donkre floersen trekt.
(1765) Ik moet tot in den grond van uwen boezem lezen,
En gij, voor mij, opregt en openhartig wezen.
Koom, oordeel zelf— bedenk, wat gij mij schuldig zijt.
Indienge eene andre liefde uw hart hebt toegewijd —
Zoo die U meer geluk — meer zaligheid kan baren,
(1770) Mijn neiging overtreft, of meer kan evenaren,
Verklaer mij dit; — ik zweer, dat mijn vergiffenis,
Deez’ oogenblik alleen, nog, voor U open is! —
Eén offer eischt mijn wraek — den trotschen, die, vermeten,
Mij hoont, en U uw’ Vorst —. uw’ minnaer doet vergeten.
[p. 88]
(1775) Denk, dat ik U nog zie — dat gij nog met mij spreekt;
En mooglijk ’t bliksemvuur van mijne wraek ontsteekt,
Wanneer gij weigren durft, en mijnen wil weêrstreven;
Deez’ oogenblik alleen, kan Orosman vergeven! —
ZAÏRE.
Voert gij die trotsche tael — zoo woest — zoo wreed, mijn Heer!
(1780) Denkt gij, dat die mij treft, dat ik die vrees! neen, leer,
Dat dit gevoelig hart, door zoo veel tegenheden,
Op ’s Hemels wil, beproefd, zoo lang — zoo wreed bestreden,
Indien ’t U niet beminde, alleen geboren waer,
Ter straf van uwen trots, als aertsgeweldenaer:
(1785) ’k Vrees niets; en zoo ik ooit voor iets zou moeten vreezen,
’t Zou dan voor ’t doodlijk gif van deze liefde wezen;
Om haer kruip ik in ’t stof — die neiging is alleen
De drift, die mij ontëert — de bron van mijn geween,
Alleen om haren wil stel ik, voor U gebogen,
(1790) Mijne onschuld in het licht, voor uw doorzichtige oogen.
Het is mij onbewust, of ’s Hemels wijs beleid,
Dat mij geduurig straft, en norschen ramp bereidt,
Mij heeft geschikt, om mijne ontruste en bittre dagen,
Aen uwe drift, voor mij, voor altoos, optedragen! —
(1795) Dan, hoe dit zij, ik zweer, datge, in mijn ziel, gebiedt,
Dat zich uw beeldtenis in mij gegriffeld ziet,
Dat ik, indien Zaïre aen zich waer’ weêrgegeven,
Zoo ik mij zelf bezat, voor U alleen zou leven! —
Dat al wat ook mijn oog, hier, buiten U, beschouw’,
(1800) De glans der Vorsten zelf, mij haetlijk wezen zou!
[p. 89]
Dat ik, om U alleen, alle andren zou vergeten! —
Eischt gij nog grooter licht? Begeert gij meer te weten? —
Kent gij mij niet genoeg? — Wilt gij, dat mijn gemoed,
Door bitterheên gedrukt, all’ wat het voelt en voedt,
(1805) Voor U, geheel, ontvouw’? Weet dan, dat ik U, heden
Verklaer all’ wat mijn ziel, in ’t heimlijk’, heeft bestreden,
Dat ik reeds om U zuchtte, eer ik uw hart bezat,
Voor dat uw tederheid mijn drift geëerbiedigd had;
Dat mijne dankbaerheid uw rijke gunstbewijzen
(1810) Voorkwam; — dat ik een vlam voelde in mijn’ boezem rijzen.
Toen gij van hare kragt nog gansch onkundig waert,
En dat ik, buiten U, mijn’ minnaer, op deze aerd,
Geen’ meester ooit erken — voor niemand mij zal buigen.
Ik roep den Hemel aen; laet die voor mij getuigen,
(1815) Den Hemel, wien mijn drift, misschien, beledigd heeft;
Wiens gramschap ik verdien — voor wien Zaïre beeft! —
Dan, zoo ik schuldig ben, in zijn regtvaerdige oogen,
Zoo is ’t om uwen wil!
OROSMAN ter zijde.
Mijn hart is opgetogen! —
Wat duisterheid! Zaïre! ach haer volschoone mond,
(1820) Verklaert mij nog haer vlam, op dezen veegen stond,
Terwijl ’t volmaektst bewijs, dat zij mij durft verraden,
In mijne hand berust! — wat schreeuwende euveldaden!
[p. 90]
ZAÏRE.
Wat zegt gij — wat beroert — ontrust uw ziel, mijn Heer? —
OROSMAN.
’k Ben niet ontroerd — o neen! gij mint mij! ’k eisch niets meer.
ZAÏRE.
(1825) Kunt gij, op zulk een’ toon, U van mijn zwakheid wreeken,
En echter, elken dag, mij van uw liefde spreken! —
Ik sidder, als uw mond mij uwe min verklaert.
OROSMAN.
Gij mint mij! —
ZAÏRE.
Ja, als ’t hoogste, als ’t beste goed op de aerd’.
Wat toch kon in uw ziel ’t gevoel van gramschap wekken? —
(1830) Kunt gij mijn teederheid, voor U, in twijffel trekken? —
Met welk een vreeslijk oog, door grimmigheid ontvonkt,
Beschouwt mij Orosman, zelfs als hij mij belonkt! —
Gij twijffelt aen mijn hart! — aen mijn opregt gevoelen! —
OROSMAN.
Dit blijkt mij klaer. — Vertrek.



ZEVENDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
                                                  Haer schandelijk bedoelen
[p. 91]
(1835) Zie zich teleurgesteld. — Gerust in de euveldaed,
Mengt zij zachtaerdigheid met schandelijk verraed,
En weet haer snoode rol, volkomen, voltehouden! —
Hebt gij den slaef ontdekt? o Bloem van mijn vertrouwden!
Heeft uwe vlijt mijn min — mijn wraek ten dienst gestaen?
(1840) En weet gij, wie, en wat, mijn liefde heeft verraen? —
CORASMIJN.
Ik heb uw’ last volbragt. — Haer valsche aentreklijkheden
Zien zich, door Orosman, voortaen niet aengebeden;
’t Berouw ontrust U niet, als gij uw wraek voldoet;
Nooit stuit de pijl dier minn’ terug op uw gemoed.
OROSMAN.
(1845) ’k Aenbid haer meer dan ooit! — een onbegrensd vermogen...
CORASMIJN.
Gij mint haer!... Gij! —
OROSMAN.
o Ja; voor mijne starende oogen,
Blinkt nog één strael van hoop. — Die fiere kristenslaef,
Een fransche voedsterling, beschonken met de gaef,
Om, bij een zwakke vrouw, zich, vleijend, voortedragen,
(1850) Is, heden, in de vaeg van zijne levensdagen:
Misschien,.dat ijdle waen — dat zijn ligtvaerdigheid,
Een dwaze liefde voedt — vermeetle wenschen vleit.
[p. 92]
Dat onbesuisde drift — een ongegrond vertrouwen,
Hem, in Zaïres oog, iets gunstigs doet beschouwen,
(1855) Voor een’ onleschbren gloed, die in zijn’ boezem blaekt;
En wie — wie kan haer zien, en blijven ongeraekt! —
Hij waent, bemind te zijn, en dit verwaend vermoeden
Beledigt mijne min, doetme op Zaïre woeden! —
Ik heb, misschien, te vroeg, haer deugd met schuld beklad!
(1860) Zij heeft dit haetlijk schrift nooit onder ’t oog gehad. —
Mijn waerde Corasmijn! zoodra de schemeringen
Verschijnen voor ons oog, en ’t lieflijk licht verdringen;
Wanneer een donker floers zich over de aerde trekt,
En, voor de opmerkzaemheid, de gruweldaên bedekt;
(1865) Zoodra zich Nerestan, die mijn weldadigheden,
Zoo mild hem aengeboôn, ondankbaer, durft vertreden,
Bij dit Paleis vertoont, zorg, dat hij, door mijn wagt,
Terstond gegrepen word’, en voor mijn oog gebragt,
Dat men dien vuigen slaef, gekluisterd, herwaerds leide,
(1870) En hem, ’t verraed ten loon, de strengste straf bereide;
Zaïre blijve vrij. — Gij ziet in mijn gemoed —
Gij kent mijn drift voor haer — de kragt van mijnen gloed.
Dan, ’t blakend vuur der wraek, dat zich in mij blijft voeden
Is sterker, dan die drift. — Ik sidder voor zijn woeden,
(1875) En schaerm mij over ’t leed, dat ik mij zelf verschaf;
Maer beeft, Verraders! beeft, voor uw geduchte straf! —

Continue
[p. 93]

VIJFDE BEDRIJF.

EERSTE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN, EEN SLAEF.

OROSMAN,
tegen den Slaef.
Men heeft haer hier ontboôn — zij zal zich straks vertoonen.
Ondankbre Minnares! is dit mijn liefde loonen!...
Kwijt U van uwen pligt — wagt mijn erkentenis,
(1880) Denk, dat uws meesters lot thands in uw handen is.
Stel dit verraedlijk schrift diens kristens haer voor oogen;
Sla haer, opmerkend, ga, — ’k vertrouw op uw vermogen.
Breng mij haer andwoord. — wagt; — zij is ’t!
tegen Corasmijn.
                                                                          Getrouwe Vrind!
Gij die een’ troonmonarch, die wordt verraên, bemint;
(1885) Koom, help mij, mijne woede en mijn verdriet verbergen. —



TWEEDE TOONEEL.

ZAÏRE, FATIME, EEN SLAEF agterwaerds.

ZAÏRE.
Zeg mij, mijn Halsvriendin! wie kan mij, heden, vergen,
[p. 94]
Dat ik, in zulk een’ staet, op deze plaets, verschijn’? —
Wie toch zou mij ontslaen van ’t leed, waeraen ik kwijn! —
Wie redt — wie maekt mij vrij ? — ’t Serail is reeds gesloten.
(1890) Zou ’t ook mijn broeder zijn? — Wat kan mijn ramp vergrooten!
Of biedt des Hemels gunst, langs digtverborgen paên,
Ten steun van mijn geloof, mij zijnen bijstand aen? —
Zou zijne onzigtbre hand mij tot hem heenen voeren?...
Een onbekende Slaef!... zijn komst doet mij ontroeren.
                                SLAEF.
(1895) Deez’ brief, aen U gericht, viel in mijn hand, Mevrouw!
Ontvang hem’, ten bewijs van mijne opregte trouw.
ZAÏRE.
Geef mij... Mijn boezem klopt. —
                    Zij doorleest den brief.
FATIME ter zijde.
                                                    o Hemel! schiet de stralen
Van uw genade en gunst, in deze ontwijde zalen,
Van uwen zetel neêr. — De telg van Lusignan,
(1900) Zij, door uw hand, gered — ontvoerd aen Orosman —
[p. 95]
tegen Fatime.
Ik wil U spreken.
FATIME,
tegen den Slaef.
                            Ga, maer zorg, op ons begeren,
Terstond gereed te zijn, om hier terugtekeeren.

                          Het begint duister te worden.



DERDE TOONEEL.

ZAÏRE, FATIME.

ZAÏRE.
Vriendin! lees dit geschrift; ik smeek U, geef mij raed ;
Zeg mij, wat ik moet doen, in deez’ verlegen staet.
(1905) Hoe gaerne zoude ik mij naer ’s broeders wil gedragen! —
FATIME.
Zeg liever naer den wil van ’t eeuwig welbehagen,
Van hem, die tot U roept, U met genade kroont,
Hij is ’t, niet Nerestan, die U naer ’t outer troont.
ZAÏRE.
Ik weet het, en mijn hart zal niet meinëdig wezen;
(1910) ’t Weêrstaet de roeping niet, die ’t zoo volmaekt kan lezen
In all’ wat mij omringt; maer ’k zie de kristenheid —
Mijn’ broeder, mij zoo waerd, een’ wissen dood bereid;
[p. 96]
Bedenk, in welk gevaer!
FATIME.
                                      Dit kan bij U niet wegen;
o Neen! de liefde alleen staet onzen godsdienst tegen,
(1915) In uwe ontstelde ziel; die bleef van dwaling vrij,
Zaegtge U niet weggevoerd, door dwaze minnarij.
Ken, voor het minst, den grond van uw gehaet verbinden,
Gij zult dien, volgt gij ’t licht, gevloekt — misdadig vinden! —
Gij beeft, wanneer gij vreest, datge uwen minnaer hoont,
(1920) Een’ minnaer, die uw min met zijn verächting’ loont.
Hoe! kunt gij door den grijns van zijn gewaende zeden,
In weêrwill’ van den schijn der valsche teederheden,
Die zijn gevloekte drift en vuig belang U biên,
De ziel van een’ tartaer — zijn tijgerhart niet zien?
(1925) Een wreedaerd, die U haet, die, in zijn eerloos minnen,
Terwijl hij bidt en vleit, om uwe gunst te winnen,
U zelfs begrimt en dreigt, behaegt nog aen uw hart!
Gij zucht voor hem, en blijft in zijnen strik verward! —
ZAÏRE.
Mij voegt geen bitsch verwijt — Hij heeft mij niets misdreven,
(1930) Ik ben het, die hem hoont — zijn liefde is trouw gebleven.
’k Zag hem, nog dezen dag, verlangen naer een’ echt,
Die zoo veel wederspoeds aen ’t lot zijns levens hecht.
De troon verbeidde mij, en in de tempelkoren,
Hoogstaetlijk opgesierd, liet zich de feestreij hooren.
(1935) Mijn minnaer bad mij aen, en ik — ik heb alleen
Zijn hoop teleurgesteld — zijn teederheid bestreên.
[p. 97]
Zijn wil was in mijn hand, en ik, die hem moest eeren;
Die voor hem beven moest, ik durfde hem trotseeren!
Daer zijn verliefde wensch alleen mij waer’ gewijd.
FATIME.
(1940) Een drift, die U ontëert — mijn’ boezem openrijt,
Vervult, deez’ oogenblik, zoo veeg, nog uw gedagten! —
ZAÏRE.
Ach! all’ wat mij omringt, vergroot mijn bange klagten,
Kweekt mijne wanhoop aen. Kan ik ’t serail ontvliên? —
Hoe haek ik, om den oord der kristenen te zien,
(1945) En mij, van deze plaets, zoo haetlijk, los te maken!
En echter blijft mijn ziel nog, in ’t verborgen, haken,
Ook in dit hachlijk uur, dat ik haer nooit ontga.
Helaes! waerheen mijn geest het kwijnend oog ook sla,
’t Is alles bitterheid, verdriet en folteringen! —
(1950) Ik ben de onzaligste van alle stervelingen.
’k Weet niet, wat ik moet doen — niet, wat mijn hart bedoelt —
Mijn afgestreden hart, dat niets dan schrik gevoelt...
o Hemel! laet uw’ wil mij duidlijk openbaren,
Verlicht mijn scheemrend oog — blijf uwe kristnen sparen —
(1955) Zorg voor mijns broeders hoofd, van uwen hoogen troon,
Bewijs hem uw gena, zijn deugd, zijn trouw ten loon,
Hem, die mij dierbaer is. — o Ja, ik zal hem hooren,
’k Zal aen zijn’ eisch voldoen, wat lotme ook zij beschoren,
Dan, op den zelfden stond, dat hij deez’ plaets verlaet,
(1960) Ontdek ik Orosman ’t geheim van mijnen staet;
[p. 98]
’k Verklaer hem, wat zijn min — zijn goedheid heeft geschonden
En aen wat godsdienst zich Zaïre heeft verbonden.
Zijn scherp, doorzichtig oog zal in mijn’ boezem zien,
En zijn meêdogend hart aen mij vergeving biên. —
(1965) Dan, moet zijn grimmigheid mijn leed — mijn’ ramp vergrooten,
’k Blijf dan getrouw aen ’t bloed, waeruit ik ben gesproten;
Dit zal ik nooit verraen. — Ga, dat uw schranderheid
Mijn’ waerden Nerestan naer deze plaets geleid’.
Maer roep, vooraf, den Slaef.



VIERDE TOONEEL.

ZAÏRE alleen.

                                              o Hemel! zij mijn rader!
(1970) Gij, voor wiens voetschabel, mijn onderdrukte vader —
Mijn gansch geslacht zich buigt! bestuur mij — sta mij bij;
Dat uwe hulp mijn baek, op ’s levens dwaelspoor, zij. —



VIJFDE TOONEEL

ZAÏRE, DE SLAEF.

ZAÏRE.
Ga, zeg den kristenheld, die U deed herwaerds treden,
Dat ik hem trouw zal zijn; hij volg, gerust, uw schreden;
(1975) Zeg, dat Fatime hem tot mij geleiden zal.
De Slaef vertrekt, en Zaïre volgt.
Zaïre! zijt nu groot, trotseer het ongeval.



[p. 99]

ZESDE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN, DE SLAEF.

OROSMAN,
in het uitkomen.
Hoe traeglijk spoedt de tijd, nu hij mijn min moet wreeken!
tegen den Slaef.
Wat heeft men U gezegd? Spreek op.
                                DE SLAEF.
                                                            Het duidlijkst teeken
Van ’t levendigst gevoel, dat haer de ziel bewoog,
(1980) Stond op ’t verbleekt gelaet. — Zij beefde, en ’t jeugdig oog,
Waerin men al de kragt der minnedrift zag prijken,
Ontsprong een tranenvloed. Ik moest de zael ontwijken,
Totdat haer flaeuwe stem mij weêr terug deed treên.
Zij sprak mij, zuchtende, aen “Getrouwe Slaef! ga heen,
(1985) ,,En zeg hem, die U zond, dat ik hem hier zal wagten,
,,Zoodra de nagt verschijnt, en wij ons veilig achten.”
OROSMAN,
tegen den Slaef.
Vertrek, ’t Is mij genoeg. —
tegen Corasmijn.
                                            Verwijder U van mij,
Laet mij alleen, in ’t woên der minnerazernij’;
[p. 100]
In ’t midden van den drang der wreedste folteringen,
(1990) Haet ik all’ wat ik zie, alle andre stervelingen.
’k Vervloek mij zelf!...



ZEVENDE TOONEEL.

OROSMAN alleen.

                                        Helaes! waer ben ik — hoe ontroerd! —
Waer ben ik! — ach! waerheen zie ik mijn’ wensch gevoerd! —
Zaïre! Nerestan!... Verraders! — Snooden! — Wreeden!
Ontrukt mij ’t levenslicht, dat gij, door gruwelheden,
(1995) Voor mij verduisterd hebt.... Gij hebt mijn ziel vervuld —
Waen niet, verraderes! datge immer slagen zult!...
Geliefde Corasmijn, mijn dierbre vriend! keer weder!



AGTSTE TOONEEL.

OROSMAN, CORASMIJN.

OROSMAN.
Waerom verlaet gij mij? — Mint gij mij niet meer teeder? —
Hebt gij hem, die mijn heil — mijn’ naem — mijne eer bevlekt,
(2000) Mijn’ medeminnaer, hier, deez’ nagt, nog niet ontdekt? —
CORASMIJN.
’k Zag niets, mijn Heer!
OROSMAN.
                                      o Nagt, verschriklijkste aller nagten!
Zijtge ook onaengedaen — gevoelloos voor mijn klagten? —
[p. 101]
Waerom hebt gij uw kleed — het kleed der duisterheid,
Thands over de euveldaên — ’t gevloektst verraed, gespreid? —
(2005) Zaïre ! ontrouwe Vrouw! — is dit mijn gunst beloonen!
’k Zou, in het drukkendst leed, mijn’ heldenmoed betoonen,
’k Zou, zelfs, den zwaersten slag, in mijnen rang en staet,
Beschouwen met een fier — met een bedaerd gelaet:
’k Zou, in den digten drom der veegste lijfsgevaren,*
(2010) Geklonken in de boei, de rust der ziel bewaren. —
Maer thands dringt all’ wat wroegt en drukt mijn’ boezem in,
Nu ik verraden word door haer, die ik bemin!...
CORASMIJN.
Wel nu, wat is uw doel? Wat hebt gij voorgenomen? —
OROSMAN.

Hoort gij geen luid geschreeuw?—Thands doet mij alles schroomen.
CORASMIJN.
(2015) Mijn Heer! —
OROSMAN.
                                Een woest gerucht ontstelt mijn’ matten geest.
Men koomt...
CORASMIJN.
                      Tot heden niet. — is Orosman bevreesd! —
’t Serail smaekt zoete rust. — De slaep boeit, in deze oorden,
All’ wat bestaet en leeft, aen zijne fulpen koorden,
[p. 102]
De schaduw van den nagt, die ’t bezig woelen staekt,
(2020) Spreidt hare vleugels uit.
OROSMAN.
                                                  Ja; maer de misdaed waekt! —
En hare afschuwlijkheid volgt mij, op all’ mijn schreden.
Wie voerde ooit hier de schuld tot zulke gruwelheden! —
Gij weet niet, hoe ik minde; Ach, Dierbre! dat gij ’t wist!
Eén enkle lonk van haer had hier mijn lot beslist. —
(2025) ’k Aenbad haer — Welk een vuur! — Ik kan geen heil genieten,
Niet lijden, dan door haer — Deel in mijn zielverdrieten —
Dat mijne smert — mijn woede uw mededogen wekk’!
Ga — vlieg. — Die wreede vrouw! — ik schaem het mij— vertrek. —
CORASMIJN.
Is ’t Orosman, die schreit!
OROSMAN.
                                        Ja ’t zijn zijne eerste tranen,
(2030) Zij zullen hem den weg ten donkren grafkuil banen.
Mijn tranen zelfs zijn wreed! nu zietge eerst, wat ik lij’,
Hoe ik gefolterd word’! beklaeg Zaïre en mij!
’t Verschriklijk uur spoedt aen; deez’ tranen zijn het teeken
Van ’t bloed, dat stroomen zal! hoe zich mijn min zal wreeken!
CORASMIJN.
(2035) Ik beef om U!....
OROSMAN.
                                      Ja, beef om mijne boezemsmart,
En om een min, nog zoet aen dit doorwonde hart;
[p. 103]
Maer sidder voor mijn wraek!... Men koomt zich herwaerd spoeden.
Ik hoor gerucht — gewis, het is geen dwaes vermoeden. —
CORASMIJN.
Men nadert langs den muur.
OROSMAN.
                                            Vlieg! — grijp den snoodaerd aen;
(2040) Sleep hem voor mijn gezicht, met keetenen belaên.



NEGENDE TOONEEL.

OROSMAN, ZAÏRE, en FATIME, agter op het Tooneel.

                                ZAÏRE,
                            naderende.
Fatime! koom.
OROSMAN.
                        voor op het Tooneel;
                          Wat stem klinkt, heden, mij in de ooren! —
’t Is die, wier toverkragt mijn ziel zoo kon bekoren!
Die, door haer melodij — door haer aenloklijkheid,
Mij lieflijk streelen kon — mij, dikwerf heeft verleid,
(2045) En mij mij zelv’ ontvoert, doch thands mij durft verraden,
En haer vermogen leent, aen schandelijke euveldaden! —
Koom, wreekenwe ons! — zij is ’t — mijn heldenmoed houd’ stand!
                    Hij ontbloot zijn’ dolk.
Zaïre! ach! ik ontroer! — het stael ontglipt mijn hand!...
[p. 104]
ZAÏRE,
tegen Fatime.
Dit is de weg, Vrindin! dat ’s Hemels hand ons hoede! —
FATIME.
(2050) Hij koomt,
OROSMAN.
                            Dit geeft, op nieuw, vermogen aen mijn woede. —
ZAÏRE.
Ik trede, al bevend, voort!... Zijt gij het Nerestan? —
OROSMAN.
Ik ben ’t, dien gij verraedt — uw meester, Orosman.
Sterf aen mijn’ voet...
                      Hij doorstoot haer.
ZAÏRE,
vallende,
                                      Helaes! mijn bloed... gewond... doorstoken...
Genade o Hemel!...
OROSMAN.
                              Zoo, ik heb mijne eer gewroken!...
(2055) Ontvlieden wij deez’ plaets!... ik kan niet!... welk bestaen! —
Wat deed ik? — Niets dan regt. — men wilde mij verraên;
Dit heeft mijn hand gestraft — wat kan mij dan ontroeren!...
Zie daer heur minnaer! ’t lot schijnt hem hier heen te voeren!
Het leidt hem voor mijn oog, alleen op dat mijn wraek
(2060) Mijn’ laatsten wensch vervull’ — mijn wreede vreugd volmaek! —



[p. 105]

LAETSTE TOONEEL.

OROSMAN, ZAÏRE, NERESTAN, CORASMIJN,
FATIME en SLAVEN.

OROSMAN.
Rampzalige! treed toe, gij, wiens vervloekt vermogen
Mij all’ wat ik bemin, voor eeuwig, heeft onttogen —
Barbaer! wiens snoode ziel, van alle deugd ontaerd,
Aen ’t schandelijkst verraed nog heldenfierheid paert! —
(2065) Verachte Slaef! uw list zogt Orosman te ontëeren.
Uw loon is reeds gereed. Mijn woede zal U leeren,
Hoe zich mijn glorie wreek’! — de straf, die U verbeidt,
Zal, aen het geen ik lijde, aen uwe ondankbaerheid,
Aen uwe gruweldaen — aen ’t leed, dat zij mij baren,
(2070) En aen mijn heete wraek, volkomen, evenaren! —
                            tegen Corasmijn.
Is alles reeds gereed tot zijne foltering? —
CORASMIJN.
Ja Vorst!
OROSMAN.
              Die wreede straf, doemwaerdige Aterling!
Toont reeds, in uwe ziel, haer pijnigend vermogen,
Zij foltert reeds uw hart; terwijl uw brandende oogen
(2075) Nog om U henen zien — nog vragen, waer zij is,
Die mij bemint, en mij, en mijn verbindtenis
Ontëert! die uwe list van mij wist aftetroonen,
Die, om een’ vuigen slaef — mijn liefde durfde hoonen.
[p. 106]
Koom hier, voldoe uw’ lust! — hier ziet gij haer; — treed toe,
NERESTAN.
(2080) Wat misverstand!...
OROSMAN.
Treed toe, verächte Slaef! — zie, hoe...
NERESTAN.
                          op het lijk vallende.
Mijn Zuster! Hemel ach! doorwond — ontzield — verloren! —
                                OROSMAN,
                                  verwoed.
Zijn Zuster! welk een woord! — ’k voel mij de ziel doorboren! —
NERESTAN.
                                oprijzende.
Zaïre leeft niet meer; het is maer al te waer!
Dat nu uw wreede vuist, in mijne borst, Barbaer!
(2085) ’t Rampzalig overschot van ’t edelst bloed doe stroomen!
De grijze Lusignan is zijne ellende ontkomen,
Hij gaf, in mijnen arm, zijn’ laetsten levenssnik,
En ik, rampzalige, breng, in deez’ oogenblik,
Zijn vaderlijk vaerwel, zijn allerjongst behagen,
(2090) Aen zijn misleide telg, die, in haer prilste dagen,
Door U, is omgebragt. — Ik wilde in hare ziel,
Die teeder, doch te zwak, in uwe strikken viel,
[p. 107]
De zuivre kristenleer — een’ godsdienst doen herleven,
Die aen ’t geloovig hart het hoogste heil kan geven; —
(2095) Zij hoonde deeze leer, door U, misleid .— verblind;
Thands straft de Hemel haer, om datze U heeft bemind! —
OROSMAN.
Zaïre minde mij! — dit moet ik, heden, hooren!...
Zijn Zuster!... o Fatime!... Ik kon haer hart bekoren!! —
FATIME.
Nu kent gij hare schuld — Gij, Tijger! die verwoed,
(2100) Zaïre hebt vermoord — die dorst naer ’t kristenbloed;
Haer, die, om uwen wil, o Wreedaerd! heeft geleden,
Die U, ondanks zich zelf, met drift, heeft aengebeden,
Hebt gij het hart doorboord! — Haer, die, aen de Oppermagt,
Haer tranen — haer gebeên, voor U, heeft toegebragt;
(2105) Die smeekte, dat die magt U hare hulp zou schenken,
En aen een dwaze min, in hare gunst, gedenken —
Dat heur volmaekt beduur, voor ’t blakende echtaltaer,
Uw beider harten, eens, zou snoeren aen elkaêr.
Hoe heeft haer teedre ziel, zich, in die hoop, bedrogen! —
(2110) De godsdienst en uw min bezaten, in hare oogen,
Volmaekt dezelfde kragt — zij kampten voor hun regt.
OROSMAN.
Helaes! — ’k begeer niets meer, gij hebt genoeg gezegd! —
Zaïre minde mij!...
[p. 108]
NERESTAN.
                              Waer kuntge U meer op wreeken,
Barbaer! dan op mijn hart: koom, wil dit ook doorsteken!
(2115) Hier vloeit het laetste bloed van mijn beroemd geslacht,
Dat hij, uit wien gij sproot; — dat gij hebt omgebragt —
Dat uw gevloekte hand, op deze plaets, deed vloeijen!
Koom, folter Nerestan; zoo word’ hij aen uw boeijen,
Aen uwe magt, ontrukt, met zijn geslacht verëend;
(2120) Zoo zie hij weêr den held, wiens dood hij thands beweent,
Wiens jonge, schoone telg, die Gode en mensch bekoorde,
Uw vuist, uit minnenijd, zoo ongegrond, vermoorde! —
’k Braveer uw woede — niets brengt mij verschrikking aen,
Nu gij het wreedst verdriet mijn ziel hebt aengedaen.
(2125) De heete dorst naer bloed, van wienge U ziet verteren,
Kan die de stem der eer’ nog, in uw ziel, waerderen? —
Geeft gij haer nog gehoor? — Gedenk dan aen den eed,
Dien gij, nog dezen dag, aen mij, zoo plegtig deedt,
Dat gij de kristenschaer zou uit haer kluisters slaken,
(2130) En haer het zoet genot der vrijheid weêr doen smaken! —
Is uw wreedaerdigheid tot zulk een groote daed
Van echte menschenmin, zeg dwingland! nog in staet? —
Spreek... tot dien edlen prijs wil ik het leven derven,
’k Noem dan mijn’ dood, hoe wreed, een blij — gezegend sterven!
OROSMAN, naer het lijk van Zaïre gaende.
(2135) Zaïre!
[p. 109]
CORASMIJN
hem terughoudende.
                      Hoe, mijn Heer! waer richt gij uwe treên.
In dezen storm van rouw en ange droefheid, heen? —
Begeef U in ’t serail, mijn Vorst! en wil gedogen,
Dat Nerestan...
NERESTAN.
                Tiran! wat eischt uw helsch vermogen?
Bereid, ’k verächt den dood, voor mij, de wreedste straf.
(2040) ’k Trotseer uw razernij...
                                OROSMAN,
na een lang zwijgen.
                                                Neem hem de kluisters af.
Hoor, waerde Corasmijn! wil all’ zijn medgezellen,
Met goed en goud belaên, terstond, in vrijheid stellen:
Zijt kwistig met mijn gunst — met mijn weldadigheid,
Zorg, dat het kristenvolk naer Joppe word’ geleid.
CORASMIJN.
(2045) Maer Vorst!...
OROSMAN.
                                Geen tegenspraek! voldoe aen mijn begeren,
Verraed uw’ Sultan niet — wil mijn bevelen eeren,
Die ik als vorst en vriend, die U beminde, U geef,
Verlies geen’ tijd — vlieg heen; dat niets mijn’ eisch weêrstreev’
tegen Nerestan.
En gij, Rampzalige! vermaerd door heldendaden,
(2150) Door ’t ongeluk gedrukt, doch, min dan ik, beladen
[p. 110]
Met zijn’ ondraegbren last; ik wil, dat gij vertrekt,
Van deez’ gehate plaets, door mij, met bloed bevlekt. —
Breng in uw .vaderland dit zielloos voorwerp weder,
Dat ik heb omgebragt, schoon ik het trouw en teeder
(2155) Beminde: en door uw’ Vorst, door uwe kristenschaer,
Wordt gij, word’ zij beschreid, met heete tranen. — Maar,
Stelt gij de waerheid ooit, voor hun verteederde oogen,
Dan heeft, misschien, hun hart met mij nog mededogen,
Schoon ’t mijne misdaed vloekt. — Neem deez’ bebloeden dolk,
(2160) Afschuwlijk in mijn oog! toon hem het kristenvolk,
En zeg hun, dat mijn arm, door argwaen opgeheven,
Dien in haer blanke borst, moorddadig, heeft gedreven,
In ’t hart van haer, wier deugd geheel mijn ziel bezat,
Die ik waerderen moest, wier schoonheid ik aenbad! —
(2165) Zeg, dat de beste Vrouw; wier vlekkelooze zeden,
Wier schuldeloos gelaet, wier lieve aenloklijkheden,
De Hemel had gevormd, hier, door mij, is geslagt,
Schoon ik mijn rijk — mijn’ troon, aen haer had toegedagt.
Zeg, dat ik haer doorstiet, in minnenijd ontstoken,
(2170) Maer tevens, dat ik haer, volkomen, heb gewroken!...
Hij doorstoot zich; tegen zijn gevolg, op Nerestan wijzende.
Eerbiedig dezen held! — volbreng, wat hij gebiedt!
NERESTAN.
Geleid mij, Hemelheer!... Ik ken mij zelven niet!...
op den stervenden Sultan ziende.
’k Bewonder uwe woede, ik voel mijn hart verscheuren!
En moet, ondanks mijn’ druk, uw ijslijk lot betreuren! —

EINDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 1716: verdriet er staat: verdriat.
vs. 2009: lijfsgevaren er staat: ‘.ijfsgevaren’.

Continue