De toverende student met den horendragende meulenaar - ca. 1715

De toverende student met den horendragende meulenaar. Leuven, ca. 1715.
Ingekorte versie van Noozemans Beroyde student (1646).
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton118340 — books.google
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

DEN TOVERENDE

STUDENT

MET DEN

HORENDRAGENDE

MEULENAER.

CLUCHT-SPEL.

OP ’TSPREECKWORT.

Wie arg en gauw sijn dingen doet,
Krygt dat een plompaert missen moet.

[Typografich ornament]

TOT LEUVEN,

By Joannes Bouwman, in’t wanckelend geval.

INHOUD.

JOos* een Meulenaer met Jaquemyn sijn Huysvrouwe in goede over een-comminge levende; doch den Meulenaer onwetende een Horendraeger zynde, had van sijn vrouw schier het geen hy begeirde; en vermocht, als hem luste, s’avonts laet uyt sitten in de croeg; waer in hy seer vernoegd leefde, Leonard een rycken Boere Pachter verliefd op de Meulenaerin bediende hem somtyts van dese gelegentheyt, altyd mede brengende cost en dranck om hem met sijn verliefde te vermaecken, Gregorius een arm Student, buyten Stadt gesloten zynde comt vraegen aen het huys van de Meulenaerin om te mogen slaepen, het welcke hem afgeslegen wort; vresende door hem bespiet te worden, sluyten de deur voor hem toe; waer naer hy hem gaet leggen onder een banck; spiedende van buyten alles af wat van binnen ommeging, den Meulenaer redelijck laet t’huys commende, vint den Student in de coude leggen, neemt hem in, tegen de wille van sijne Huys-vrouwe, waer over van weder zyden eenige worden vallen; waer naer in gespreck commende met den Student, vraegt hem oft hy niet wat toveren can, den welcken segt jae valt aen’t toveren, en naer eenige grimacen gemaeckt te hebben secht haelt daer vlees, daer staet wyn en daer witte-broot, waer mede hy aen den smeer geraeckt, Leonardus den Pol was onder een ton gesteken om te schuylen, het welcke door den Student oock af-gespiet was. Den Mulder begeirig om te weten oft den duyvel soo leelyck was gelijck men hem schildert, wort door den Student tot antwoort gegeven dat den selven alderhande gedaenten aen neemt, ende dat soo hy begeert hem can doen commen, al was [p. 3] het in de gedaente van een van sijn gebueren. Den Meulenaer het hoofd verwarmd sijnde, segt sulcx geern te willen sien, waer door den doortrapten Student by de ton gaet en secht aen Leonardus dat hy op sijn woort daer van onder moet commen, op peine dat hy anders alles soud ondecken; waer naer hy eenige woorden spreekt, als oft hy den Duyvel beswoer om in de gedaente van den Pachter te verschynen, beveelt hem van onder de ton te commen, ende doet aen den Mulder alsoo sijn swaeger vertoonen, den welcken verwondert staet dat den drommel soo wel gelijckt aen sijn gebuerman, waer naer den onwetende horendraeger gerust gaet slaepen; ende wort het voorder Spel op de Molen af-gespeeld &c.

VERTHOONDERS.

JOOS den Meulenaer.
JAQUEMYN Meulenaerin.
ANTONET de Meyd.
GREGORIUS Student.
LEONARD den Pol.
JOREN een Boer.

Het Tooneel is in en omtrent het Huys van den Meulenaer,
begint tegen den avont, en eyndigt middernacht.

Continue

DEN TOVERENDE

STUDENT

MET DEN

HORENDRAGENDE

MEULENAER.

Jaquemyn, en Antonet.

WEl was hy dan niet bly als g’hem de bootschap bracht.

Uytnemend, want hy had dees eere niet verwacht,
Jae vrouw hy cost sich selfs van blytschap niet bedwingen,
Als ick hem seyd dat gy dees nacht woud’ overbringen,
(5) In blydschap en in vreugd, met hem, terstont hy sprack,
Och Antonetje gaet maer voor, ick volg u strack,
Ick sal my eerst met wyn en lecker smulleryen
Versien: waerachtig vrouw die vent die weet van vryen,
Hy douwde in mijn vuyst en moye dicke duyt.

(10) En namt gy dat.

O neen, ick stack mijn hand slechts uyt.
Soud’ men van sulcken ding geen dobbel drink-geld geven?
Daer hem somtyts een Brief daer niet is aengelegen
Een schelling of twee cost, het geld verweckt de gunst,
Maer vrouw seg my doch eens, waerom gy cunst om kunst
(15) Gaet spelen? malligheyt, ick soud hem anders loeren.

Gy flaeter muyl, het past u soo geen snaps te voeren,
Ick doen dat my belieft en dat gaet u niet aen,
De reyne liefde doet my dese lust bestaen.

Reyne liefd’ ha ha ha; wanneer ick sal gaen trouwen,
[p. 5]
(20) En dan mijn buerman min, ’k salt oock voor liefde houwen,
Voor reynigheyt, maer vrouw is dat dan wel gedaen,
Als men sijn eygen man de hoornen soo set aen?

Gy snoode lastertong, wat sijn wy arme vrouwen...
Onluckig die ons werck aen meysiens toe vertrouwen.

(25) Wel Joffrouw ’t is maer geck

Hoor Antonet ick wil
Dat gy u backhuys snoert, en dat gy alles stil,
En sonder snabben doet, gelijck als ick u leeren,
Dus past niet dat een meyd haer vrouwe soo comt scheren,
Jonge meyssies snater vel,
(30) Selden, secht men, staet het wel.
Hoort als Leonard comt, soo wees geschickt en groet
Beleefdelijck, en nygt soo neer. Sy nygt.
O kint gy moet
Wat achterdocht en sorgh bevatten in u sinnen,
Wat sult gy lieve schaep soo gy eens trouwt beginnen,
(35) Och gy sult staen sien, soo gy comt tot die staet...
Maer wat ick seggen souw my dunckt het wort al laet,
Soud Joos mijn man, ter deeg wel sitten aen het smeiren,
Gelijck hy seyde? dat sy hadden wat te teiren.

Ja want Geerbrant gebuer die soud sijn dochter wel
(40) Met Pier den drayers Soon, die leel’ken quilebel
Doen trouwen.

Iaquemyn omsiende.

Maer wie comt daer ginder aen getreden,

Gregoor den Student stillekens uyt.

’t Lykt wel een bedelaer om te bespien ons reden.

Heer wat gepluckte vinck, ’k g’loof hy brengt onweer mé
Hy comt recht op ons aen ick sien het aen sijn trée.

(45) Hy ’s wel gedost naer ’k sie met weynig wol oft laken.

Gregoor by commende.

Goeden avont vrouwtiens sou ick niet mogen raken
[p. 6]
Op u molen, ’k ben arm, en een af gemat gesel,*
Die geld noch kleeren heeft; want sulcken volck niet wel
In d’Herberg plaetse vint.

Hier is geen plaets gaet henen.

(50) Ick bid heb medely.

Vertreckt van hier met eenen.

Het kan u doch niet schaen dat gy my binnen liet,
Gy weet wie deugden doet; dat die weerloon geniet,
Och vrouwtien lief ick bid, den Heer die sal ’t u loonen.

Antonet tegen Iaquemyn.

Baesin in dien gy ’t doet ’k woud om geen hondert Croonen
(55) In uwe plaetse sijn, ey laet het niet geschien,
Want ’t waer verbruyd soo hy ons handel quam te sien.

Iaquemijn tegen Gregoor.

Gae voorts hier is geen plaets.
Gregoor. Waer sal ick nu gaen dolen,
In dese Noortsche wint ey laet my op u molen,
Doch slaepen dese nacht.
Antonet. Gaet heen mijn lieve vrint,
(60) En siet dat gy een plaets om u te rusten vint.

Antonet sluyt de deur. Jaquemyn en Antonet binnen.
Gregoor. Gans duysent schanden
Hoe staen ick nu en sien, met mijnen mont vol tanden,
Is dit Respectum Studiosi? is dit wyn?
Is dit Studente cost? het mocht den drommel zyn.
(65) Wech Aristoteles gy cunt my niet meer baeten,
Wech Cicero, wech, wech, ick wil u oock verlaeten,
En wech gy Seneca, ick berst van ongedult,
Executio juris is’t, dat gy lyden zult,
Want al mijn Boecken staen met u voor cost te pande,
(70) ’t Is waer voor drincken oock, gy lyt alleen de schande,
Ick treck het my niet aen, een dingen spyt my meest,
Dat ick de Cyfer-const niet stelden in mijn geest
[p. 7]
In plaets van Seneca, oft Cicero te lesen,
Want die wel Cyfren can, ho die heeft niet te vreesen,
(75) Het geld ontbreeckter noyt in’t maecken van ballans,
Comt hy van ’t sijn te cort hy neemt een andermans,
Die stelt hy licht met quia quod volunt te vreden,
’k Heb geen gelt, non possunt, en siet dit sijn de reden
Waer mé dat men hun payt, en dat loopt soo wat an,
(80) Daer naer men geeft wat, van’t geld van een ander man,
O Cyfer-const, o Const wat maeckt gy groote Heeren,
Selfs die niet schryven can, en ’t cryt maer weet t’ hanteren,
Al ryck genoeg Hospes, jae seyde waerd Ariaen,
Dat weerdig cryt sal ick noch doen in’t goud beslaen,
(85) ’t Is waer de man die had hem hier mé wel bevonden,
En oft sijn wyf somtyts woud tegen hem wat gronden,
Hoor seyd hy vrouw, dit gaet u in het minst niet aen,
Ick moet weten waer dat het moet commen van daen,
Om Brouwer, Toeback man en Pachter te betaelen,
(90) ’t Overleggen is’t al... als hy dan Bier ging haelen,
Met de can half vol naer’t vat, dan onder de pin
Getapt met schuym en al, dat brengt de Huys-huer in,
En hoe het gaet of niet sy weten ’t soo te keeren,
(Al door de reken-const) datse wel lustig smeiren,
(95) De Kleermaeckers sijn oock in de const geconfyt,
Want wat door d’oog van de Schaer loopt is al profyt,
En dan soo veel items, voor de Zy en Knopen,
’t Verschot vande Terlyst, en van wat Lynwaet te copen;
’t Overschot brengt men t’huys, de rest gaet in de ton,
(100) En dat brengt jaerlijcx uyt noch menig Patacon...
Soo dat de Cyfer-const soo nut is als het eten...
Maer of ick hier al clap my dunckt ick soud niet sweeten,
Dat comt soo wat, ad rem, in mijn gelegentheyd,
’k Gae slaepen, stoort u niet, ’t geen ick hier heb geseyd,
(105) ’t Is maer op volck, degeen, die stellen hunne sinnen,
Om treffelijck hunne cost ad Practicam te winnen...
’k Gaen my onder dees banck wat leggen tot de rust,
’k Maek van de nood een deugd hoe wel ’t my qualijck lust.

Hy lecht hem onder den banck.

Leonard uyt, gelaeden met cost en dranck.

Ick wed’ dat ick dees weg wel blindeling sou vinden,
(110) Hoe dickwils gaen ick hier by nacht dees weg, geen winden
Hoch hagel vlaeg, oft koud en houden my niet van
Myn soete Meulnarin die my vermaecken kan...
Een goede waeter hond ontsiet geen vuyle slooten,
Ick acht al wat ick ly voor ’t geen ick heb genooten
(115) Van haer, van wie ick cryg al wat ick wenschen mag,
Sy maeckt dat ick gevoel dat niemant soeter sag,
In’t strelen cussen en in’t minnelijck onthaelen,
Mijn Meulnarin die can te wonder aerdig maelen...
Ick clop... daer comt al licht...
Antonet. Wie clopt daer.

(120) ’t Is vriend mijn Antonet ey opent voor my maer.

Antonet en Iaquemyn uyt.

Syt willecom mijn lief ick sat u hier te wachten.

Dat ’s goed mijn troost dat ick noch leef in u gedachten,
Daer Meysie, neem mijn vracht, besiet ’t geen ick hier brocht

U voorsorg is my lief g’hebt wel op ons gedocht,
(125) Sulck schoon gebraeden Vlees; hier op sal wonder smaeken
Een glaesje suyvre wyn.
Leonard. Wy sullen ons vermaeken,
Mijn lief soo als behoort.

Antonet nypt een brock van het Vlees.

O vrouw het is soo goed.

Gy onbeschofte swyn by verckens op gevoet,
Is dit de les die ick u flus daer heb gegeven?
(130) Gy onbeschaemde, fy die niet en weet van leven,
Gae set het binnen neer terstont.

Antonet binnen en terstont wederom uyt.

Tegen Leonard. Mijn lief wat vreugd,
Dat nu mijn man uyt blyft, ’k ben blyd, ja wel het heugd
My nau dat ick u soo met blydschap hier om vatte.
[p. 9]

Antonet stil.

Den Mulder armen bloet peyst nauwelijcx op datte.

(135) Wat segt gy Antonet.
Antonet. Niet anders vrouw als dat,
Den Baes met ’t buycxken vol en met een droncken gat,
Niet sal bespeuren ’t geen dat hier sal sijn bedreven.

Leonard geeft Iaquemyn eenige soentiens.

Mijn soete Jaquemyn mijn hoop mijn troost mijn leven.
Mijn suycker riet, ick vind in’t cussen van u mond,
(140) De aldersoetste vocht die ick mijn leven vond;
Gy doet seer wel wanneer u man u lust doet spenen,
Dat gy een brood comt van u Leonardus lenen.

Antonet stil aen ’t volck.

’k Word wild van al ’t gecus, die vendt die sou een meyd
Wel gaende maeken oock met al die malligheyt.

(145) Och mocht ick voor altoos in uwe armen leggen.

Antonet stil aen ’t volck.

De min is blint en doof soo ick heb hooren seggen,
’k Geloof sy peysen dat dit niemant niet en siet.

Mijn soete Leonard wat lyd ick* al verdriet...
Als ick u missen moet vind ick my heel verlegen,
(150) En soo ick u maer sien ben ick vervult met zegen
Van u goed jonstigheyt.

Antonet aen’t volck.

Dat ’s waer hier drinck-se wyn,
En by de man moet sy te vreen met cleynbier zijn.

Tegen Iaquemyn en Leonard.

Heer Leonard gy sout een soete paertie wesen,
Dat haest den Mulder stierf, maer somtyts is’t te vresen,
(155) Wanneer men van te voor soo groote kennis maeckt,
Dat men soo licht’lijck dan tot trouwen niet geraeckt.

Wel moet gy over al u diefsche muyl in steken,
En of het past of niet in onse woorden spreken,
Het sal u rouwen, fy gy onbeschoft fatsoen.
[p. 10]

(160) ’t Is open hof mijn lief.
Jaquemyn. Het is altyt te doen.
Was ’t eens ’k verdroeg het nog, maer dat is alle dagen.

Nouw Antonettie, hoort, gy moet u proper dragen,
’k Sal u vereeren dat u huer wel waerd sal zijn,
Wees maer te vreen en swyg vertrouwt de rest op mijn...

De Meulenaer singt van binnen.

(165) Och daer is Joos mijn man.
Antonet. Dat ’s nu een drommels leven.

Wat drommel doen ick nu.
Jaquemyn. Daer is niet aen bedreven,
Laet my maer slechts begaen ’k sal maeken dat dees nacht,
By u en my te saem met vreugd wort door gebracht,
Tonet waer hebt gy daer de cost en dranck gedregen.

(170) ’t Staet achter vrouw.
Jaquemyn. Breng hier... soo... dit daer op gelegen,
Soo weet mijn sullebol van onse kermis niet,

Tegen Leonard hem stellende onder een ton.

Set u hier onder neer soo wort gy niet bespiet,
En als ick ’t droncken kint geleyd heb om te slaepen,
Dan sullen wy als voor te saemen vreugden raepen,
(175) Hy slaept stracx als een muer, dus lyt een weynig pyn,
De vreugt die sal daer naer dan thienmael grooter zyn.

Ioos den Mulder uyt, Ioren den Boer tegen commende al singende.

Helder op beget, Joos, gy singt gelijck een lyster.

Sta jongman waer naer toe, gaede soo naer de vrytster,*
Of om een potie bier.
Ioren. Naer geen van twee.
Ioos. ’t Is wonder,
[p. 11]
(180) Dat ick u hier soo laet op straete vind en sonder
Geselschap dat is raer.
Ioren. Ick heb daer wat staen sien,
Voor ’t Huys van Jan den moef, waer dat ick sag geschien
Een wrede oorlog slag; sijn vrouw woud niet verdraegen,
Dat hy ter Herberg ging, hy seyd ’k moet u niet vraegen
(185) Om naer de kroeg te gaen, soo dat naer woorden stryt,
Het vechten stracx begost, Jan gaf haer weynig tyt,
En sloeg haer dat den tuyt quam van de cop te vliegen.

Dat ick had sulck een vrouw ick souw-se aen’t spit doen riegen.

Maer hoort hoe ’t voorder is gegaen May wierd den Baes,
(190) En smeet hem onder voet, sy seyd gy stinckend aes,
Ick sal u neus en mont noch van u aensicht scheuren,
Och vrouwtie seyd hy, lief het sal niet meer gebeuren,
Ey slaet my doch niet meer; ick sal geen quaed meer doen.

Hoe luckig ben ick niet dat ick sulck goed fatzoen,
(195) Heb van een eerbaer vrouw, die nimmermeer soud kyven,
En noyt my quaed onthaelt al quam ick weg te blyven
Geheele nachten lang.
Ioren. Gy hebt een vrouw uyt duyst,
Geloof ick uyt gesocht, hy ’s luckig die sijn vuyst
Niet moet gebruycken om de styve cop te dwingen,
(200) Vaer wel gebuerman. * Binnen.
Ioos. Van gelijck, nu is mijn singen
Gedaen, mijn liet is uyt. De Student hoest.
Wat drommel hoor ick daer.
Al wederom wat nieuws De Student hoest noch eens.
Wel dat is hier al raer,
Ick worde gansch benouwt, soud dat missehien wel wesen
Den vent, waer med’ dat ick was in geschil geresen,
(205) Als ick sat in de kroeg, dit ’s een benauwde nacht
Voor my, misschien soo staet hy hier op de schilwacht,
Om my verradelings te nemen op sijn tanden,
En dat noch voor mijn Huys hoe com ick uyt sijn handen,
Och ick word soo bevreest, het sweet loopt lanx mijn lyf,
[p. 12]
(210) Maer vrientschap wie gy syt, ey laet het om mijn wyf,
Want soo ’k door ongeval, door cappen oft door kerven,
Het leven liet, mijn vrouw die soud van hertseer sterven,
Want s’heeft my wonder lief, com hier mijn lieve maet,
Ick geef twee vaenen bier dus wees op my niet quaet.

Gregoor de Student ryst op.

(215) Mijn vriend zyt niet vervaerd ick ben een arm jongen,
Wie dat de koud’ tot soo te hoesten heeft gedwongen.

k’ Denck niet dat hy ons huys oft meubels stelen wil,
Dus vriendschap dese const swygt daer maer vry af stil,
Want Mulders weten wat is op die const te haelen,
(220) Het stelen is het werck van die de Graenen maelen.

Ick heb mijn leven om geen dievery gedacht,
Ick vraegde maer de vrouw oft ick mocht dese nacht
Op haeren molen gaen, ’t welck sy niet woud gedoogen,
En ick die was vermoeyd, heb my hier neer getoogen
(225) Onder dees’ houten banck, daer gy my liggen siet.

Joos tegen ’t volck.

Wat onbermhertigheyt; dat dacht ick van haer niet,
Maer ’t is haer eerbaerheyt die haer dit doet bedryven,
En denckende misschien dat ick haer souw bekyven,
Over haer lossigheyt, om dat het niet en past,
(230) Wanneer den man is uyt dat dan een vremde gast
Den ingang wort verleend, want dickwils can ’t gebeuren
Dat vremdelingen maer naer sulcke visjes peuren,
Maer ’t wyf dat is soo reyn dat ick niet op den dag,
Noyt hand of vinger aen haer lichaem steken mag,
(235) ’k Weet niet waer ick ’t geluck heb van die vrouw gecregen.

Tegen Gregoor.

Maer vriend staet op gy hebt daer lang genoeg gelegen,
De wind waeyt uyt de noord en ’t is geweldigt kout,
Dat gy daer lange laegt gy licht vervriesen sout.

Gregoor opstaende.

Wat wil ick doen, ick kan hier nergens in geraecken.

(240) Wat zyt gy voor een vent wat doet gy al voor saecken.
[p. 13]

Een arreme Student,
Ioos. Brengt dat Ambacht niet an?
Dat’mer als rycke lien seer wel op leven can,
Versuypt gy al u geld het geen gy comt te winnen?

O neen ick hadde noyt mijn dagen sulcke zinnen.

(245) Ick denck niet in mijn huys gy my bestelen soud?

Daer is geen swaerigheyt al waer u huys vol goud.

Dat moet soo sijn als gy gevoegelijck sult wesen,
Niet hand gauw, niet meyd sieck, soo sullen wy noch lesen,
Dat gy hier binnen slaept, secht soud dat dan wel gaen?

(250) Och jae mijn goede man dat waer seer wel gedaen.

Com dan... volg my... Hy clopt.
Hey hey ’t schynt dat s’hier niemant hooren.

Antonet van binnen.

Wie is daer?
Ioos. Wel vuylstick hebt gy dan geen ooren,
Wie is daer? ick ben het, wat bruyt my dese meer.

Iaquemyn en Antonet uyt.

Gy comt soo laet naer huys, wat isser nu al weer?
(255) Wat doet dien mensch by u, wat is dat al te seggen?

Syt maer gerust mijn lief ick sal ’t u uyt gaen leggen.

k’ Begeer hem niet in huys, wel man zyt gy dan sot?

Ick wil dat hy’er is, wie voert hier het gebot.

Indien dat ’t qualijck gaet ick sal my aen u wreken.

(260) Hebt gy den Pastor niet soo dickwils hooren preken,
Dat dien den armen niet en geeft gaet in de Hel?
[p. 14]
Daerom wil ick hem, siet het is een arm gesel,
Wilt gy geen deugden doen soo wil ick u begeven,
Wy sijn hier maer getrouwt soo lange als wy leven.

(265) Siet eens wat deugdsaem man vol van bermhertigheyt.

Jae moer die saek van ’t eynd moet oock sijn overleyd.
Brengt stoelen Antonet, en tapt uyt ’t beste vaetie...
Studentie set u neer.
Jaquemyn. Maer man mijn beste maetie,
Het is nu meer als tyt dat gy wat slaepen gaet.

(270) Jae waerachtig Meester t’ is immers nu soo laet.

Wat sal dat hier al zijn sult gy lien my regieren,
Gans drommel swyg my stil, of by al ’t goud ick sweire...
Dan ’t is al even veel... soo maet of sy wat seyt,
Sit gy maer neer, en peyst ’t is vrouwe malligheyt...
(275) Hoe is u naem.
Gregoor. Ick word Gregorius geheeten,

Dats in’t Latyn geseyd; in’t Vlaems soo moet gy weten
Dat hy maer Joren heet.
Joost. ’t Is waer men moet verstaen,
Dat een Studente naem een crul heeft achter aen,
Om wat vercierd te zyn; ô gansch slapperementen,
(280) Het boere volck dat is geen maecksel als Studenten,
Maer Joris, hoort, Studeert hier eens dat ick het sien.

Dat can niet wesen want het moet in’t stil geschien.

In’t stil? ’k verstaen u wel; en can seer licht geloven
Van waer u aermoe comt; in’t stil? wy moeten sloven,
(285) En nimmer stille staen, oft anders souden wy
Van arremoed haest zijn al ’t selve gelijck gy.

Dit wort soo niet verstaen, wy blocken met de sinnen,
Ons Handwerck steeckt in’t hooft.
Ioos. Hoe veel cunt gy wel winnen.
[p. 15]

Ons winst is onbepaeld.
Joos. Soo staet die dan niet vast.

Nu g’loof ick dat gy zyt een wysen armen gast.

Die wys is en geleerd wort over al gepresen.

Maer wysheyt sonder gelt wort op de straet gewesen,
Gelijck mijn vrouw u deed’, maer seg wat schelmery
Hebt gy doch al geleert, verhael die eens aen my.

(295) Ick ben een Philosoof, ’k verstaen my in de rechten,
En in de Phisica, en tovert const.

Gansch cnechten,
Wel tovert hier dan wat, sa lustig als een man.

Gregoor stil aen’t volck.

’k sal maecken dat wy wat te eten krygen dan.

Jaquemyn tegen Joos.

En ick verstae dat niet, dat sulcx hier sal geschieden,
(300) Wel rekel als gy zyt; mijn bloet begint te zieden,
Van gramschap, soo gy ’t doet, en my hier mé wat sart,
Soo sal ’t hier anders gaen; wat moet een eerlijck hart,
Al van een droncken man gestadiglijck verdraegen.

Hout u stront-cauwer toe of ’k geef u balg vol slaegen.

(305) Gy? snode wyven beul, gy! gy? gy sout my slaen.

Och Joffrouw swyg doch stil en laetse maer begaen.

Soo gy noch een wort spreeckt, sal ick u leeren swygen.

Gregoor tegen ’t volck.

En ick sal toveren om braef de smul te crygen.

Soo jongman fray laet sien wat cunsten dat gy cunt.*
[p. 16]

(310) Dat gaet’er soo naer toe, met dese scherpe punt
van mijn gespitste stock can ick het al gebieden,
Gaet wat aen d’eene zy, het sal hier stracx geschieden.

Kaderus, Belzebub, Clompinus, dese strick,
Is u den dienst bereyt, vené craberus, ick
(315) Gebied u dat gy stracx met Frater flicke pottis,
My wat in d’oren blaest... wel of dat volck banckrot is,
Comt dan gy beste vrient, want gy cunt alle die
Ick nodig heb terstont doen commen, ick gebie,
Amici intimi, u dad’lijck hier te wesen,
(320) Met vreten Burgus, of gy sult mijn straffe vresen,
Comt uyt luy-lecker-land met wyn en bier gelaen.

Iae gebied wat ruymties, ’t zal met eenen door-gaen.

De tover geesten, t’schynt die willen my niet hooren.
Vae tibi, comt gy niet ick gryp u by de ooren.

(325) Soet maeckt hier geen crakeel, gy moet weten myn quant
Dat ick den duyvel hier niet soecke tot vyandt.

Vrees niet, hebt gy geen wieg daer ick my in can wiegen
Myn Spiritus moet strax by al de geesten vliegen.
Proserpyn com strax hier, neemt myn besweer’nis aen.
Ioos. (330) Antonet brengt de Wieg.
Antonet binnen gaende. ’k vrees ’t zal hier qualyck gaen.

Wat zal ’t hier noch al zyn? wanneer zal ’t eynde wesen
Ioos. Stopt u muyl seg ick u,
Gregoor. Myn Ioffrouw wilt niet vresen.

Antonet met de wieg uyt.

Daer tov’raer daer ’s de wieg.
Gregoor. Die is my heel bequaem.
Sa ’t gaet’er nu voor goed.

Hy lecht hem in de wiege.

Baes secht my nu u naem
[p. 17]

(335) Ach Meester doet dat niet, dat bidde ick u om ’t leven,
Hy soud’ u naem en u den drommel over-geven.

Gy zyt een sotte Meyd... sa com ick leg my neer.
Onsichtbaer’ geesten strax wiegh my hier heen en weer.*

Hy wiegt sich selven en singht.

O Molitor gy zyt in’t net.
(340) Saltabimus rondarum.
Den bril is u al opgeset,
Fallendo te, Iuvabo me,*
Da mihi vinum clarum.
Ioos. Gaet dat niet wonder vrouw?
Iaquemyn. (345) ’t zyn al maer gauw-diefs treken.
Ioos. Swyg of den drommel comt u hals-en-beenen breken.
Siet eens hoe stil hy legt nu g’loof ick vast en wis.
Dat sijnen geest van hier wel duysent mylen is.
Anton. Dat tov’ren evenwel sijn wonderlycke wercken.
Iaquemyn tegen Antonet. (350) Wat dat myn Leentie denckt,
Antonet tegen Iaquemyn. Den Heer wil hem verstercken
In dees gesteltenis.
Ioos. wat seght gy Iaquemyn?

Dat gy een sat’rick zyt, een beest een droncken Swyn.
En dat het beter was dat men u slapen leyde.

Siet Baes den Tov’raer slaept ’t is beste dat wy scheyden
(355) En dat gy rusten gaet.
Ioos. Swyg seg ick ’t is gedaen.

Gregoor sich houdende oft hy ontwaeckt.

Habemus est, Meysie gy sult eens ginder gaen
En sien onder dat Vat, waer gy zult vinden leggen
Een cierlyck stuck gebraet.
Antonet. Wel wat is dat te seggen?
Greg. ’t Is al door myne const. Ioos. Sa gaet dan haest u meyd
(360) En siet oft het is waer het geen hy heeft geseyd.

Gaet mijn dochter gaet maer, gy hoeft geen quaet te schromen.
[p. 18]

Schrick niet hy weet hoe naer men mag den Duyvel comen.

Iaquemyn tegen Antonet.

Gaet ’t is soo quaed als ’t is en als het worden zal.

Antonet tegen Jaquemyn.

Och vrouw ick schrick ick beef nu commen wy tot val.

(365) Gaet... breng hier... sa fray dan, siet haer de muyl eens setten.

De meyt die is beschroomd.
Joos. Gaet seg ick Antonette.
Den toveraer die weet hoe ver gy commen meugt.

Dat hy het selve langt, ick vind hier in geen vreugt,
Ten waere dat ick oock als hy eet mé mocht eten.

(370) Breng aen maer, jae gy sult met ons sijn neer geseten...

Sy langt de cost.

Lang nu een banck en set de tover cost daer neer.
Nu toveraer gae voor; gy moet eerst eten Heer...

Hy sit neer en eet.

Smaeckt het wel?
Gregoor. Proeft maer eens, dan sult g’er lof van spreken.

Eet eerst u buyck vol want het mocht u suer op breken.

(375) Dat gaet u voor en volg my naer gelijck een man...

Barst gy noch niet?... noch niet? syt gy niet vervaerd dan?
Barst gy noch niet?...
Gregoor. Barsten, het sal my wel becomen.

Hy mocht den Duyvel barsten, wat wil ick hier van dromen,
Soo cryg ick niet in’t lyf, hy eet byget soo radt,
(380) Al oft hy in een week niet t’eten had gehadt...
Hou maet wy doen wat mé... Antonet wilt wat langen,
Al etend is het best te bersten als te hangen.

Jaquemyn tegen ’t volck.

’k Woud dat gy alle twee hingd aen de hoogste galg.
[p. 19]

Com Jaquemyntie com steeckt oock wat in u balg.*

Antonet tegen Jaquemyn.

(385) Wel vrouw al-even-wel ick soud een broxken packen,
Want heel het stick gaet wech sy snyden, cerven, hacken,
En sijn by naer op ’t been.
Joos al etende. Com Jaquemyntie com.

Loopt naer den drommel vent en keer noyt wederom.

Tegen Antonet.

Is’t niet om dol te zyn in mijn verlangenis?
(390) Hoe dat mijn Leendert vaert in sijn gevangenis?
Antonet. Hy sit daer soberlijck gelijck een uyl en siet.

Noch is het al een cleyn maer ’k vrees voor meer verdriet.

Op soo een stucxken dunckt my soud een glaesje smaken,
Schinckt Antonet, een glas wy sullen ’t eten staeken,

Antonet schinckt en drinckt selve eerst,

(395) Wat drommel is dat hier gy onbeleefde swyn.

Wel baes ’t is tover dranck ick proef oft goet sal sijn,
Neem Meester drinck maer stout.
Joos. Avous compere Joren...
Ick gaf u goeden raedt dat gy naer my woud hooren,
Gy moest te kermis gaen en staen daer met een craem,
(400) Te tovren cost en dranck; ’k weet niemant waer bequaem,
Om soo veel geld als gy te winnen op de feesten.

Neen man daer zyt gy mis, want wy suptiele geesten,
Die willen geensints niet dat men soo weinig acht
Dees const, waer groot en cleyn gestaediglijck naer tracht,
(405) Die gauwigheyt die mag Jan alle man niet weten.

Jaquemyn aen ’t volck.

Soo hy niet voorder clapt ick jon hem noch het eten.

Antonet tegen Jaquemyn.

Vrouw segt hem stil in d’oor dat hy de reste swygt.
[p. 20]

Jaquemyn tegen Antonet.

’t Waer beter dat gy ’t deed, segt dat hy drinck-geld crygt.

Antonet tegen Gregoor hem op de schouder leggende.

Ick weet wat geld voor u soo gy de rest wilt swygen.

(410) Tonet wat comt gy daer hem aen sijn ooren rygen.

Niet Meester ’k vraeg hem noch een glaesje van die wyn,
Het doet my meerder deugd als al de medecyn,
Die ’k oyt mijn leven nam; seg Meester mag ick drincken.

Ja drinckt en wilt mijn wyf oock eenen romer schincken.

Antonet schinckt en geeft aen de Jaquemyn twee dry glaesen achter malcander.

(415) Hy secht als dat hy niet het minste melden zal
Van Leonard, drinckt dan noch eens want het moet al
Gedroncken zijn voor dat sy sullen willen slaepen.
Joos. Seg eens Studentie hoe comt dat de tovercnaepen
Altyt soo kael zijn, seg wat is’t dat dat beduyt,
(420) Want die wat tovren can behoorde aen sijn huyt
Ten minsten een fray cleed, en lang van geld te leggen,
Greg. Maer Meester hebt gy noyt u leven hooren seggen,
Als dat den Duyyel is seer arrem, lieve man,
Hoe wilt gy dat sijn knecht dan rycke wese can?
Joos. (425) Gy hebt gelijck hier in, maer g’hebt nog wat vergeten.
Greg. Wat doch?
Joos. Een Toebaxken.
Gregoor. Dat is sijn eygen eten,
Hy noyt aen and’re geeft het geen hy selfs wel mag,
Hy geeft maer ’t geen hy wilt quyt wesen in’t gelag.

Maer is den drommel oock soo leelyck als de menschen
(430) Hem schild’ren, seg my eens.
Gregoor. Sout gy hier doch wel wenschen
Hem eens te sien.
Joos. Neen neen laet vry den duyvel daer,
Hy mocht my slepen in de Hel met huyd en haer.

Neen wilt gy hem maer sien ick sal hem hier doen comen;
[p. 21]
Gelijck u buerman is, sout gy voor Leendert schromen,
(435) Die in dees buerte woont.
Joos. Neen’t doch het minste niet
Laet commen, op bespreck dat hier geen quaed geschiet.

Iaquemyn tegen Antonet.

Och Antonet hier sijn wy deerelijck verraeden.

Gregoor tegen Iaquemyn.

Mijn vronwtie sijt gerust ’t sal u in’t minst niet schaeden,
Ontstelt u niet, ick sweer, indien gy my betrouwt,
(440) ’k Sal maeken dat u man ’t voor toverye hout.

Hy gaet by de ton daer Leonard onder lecht en spreeckt tegen hem

Mijn vriend u sal geen leed in ’t minste niet geschiede,
Maer syt voorsichtig dat wanneer ick a gebiede,
Gy strax van onder comt.
Joos. Hoe gaet is’t haest gedaen?
De slaepluys byt my al ’tis tyt wy slaepen gaen.

(445) ’t Is gedaen, vené te, wilt u daedelijck herscheppen,
In schyn van Leonard, sa lustig wilt u reppen...
Comt uyt dees holle ton... daer hoor ick comt hy aen,
Gaet voort en wilt terstont voor dese Taefel staen.

Hy comt van onder de ton en staet recht op ’t Toneel.

Joos. Dat ’s raer laet ick hem doch ter degen eens bekycken,
(450) Wie droes soud seggen dat hy soo wel soud gelijcken
Aen Leendert mijn gebuer, die op gints Hof-sté woont,
Wie sach oyt drommel die hem soo aerdig vertoont.
Avous drommel. Hy schenckt en wil het hem brengen.

Gregoor hem wederhoudende.

Sus, sus, wilt geen gemeenschap maken
Met Nickers oft gy soud licht in gevaer geraeken.

Tegen Leonard.

(455) Vertreckt onder de ton, en gaet dan daer gy hoort,
Gy hebt u dienst voldaen; gaet seg ick u gaet voort.

Hy gaet weer onder de ton.

Wel dat is lachenswaert, ’k moet Leendert dat vertellen,
Dat hy den droes gelijckt, die gy my voor quam stellen.
[p. 22]
’k Kryg vaeck mijn buyck is vol en ’t harte dat soeckt rust.
Gregoor. (460) Dat is het dat ick soeck ick heb oock slaepens lust.
Joos. Goe nacht al t’ saem, de meyt die sal u slaepen wysen,
Tot morgen vroeg ick sal u met den onbyt spysen. Binnen.

Iaquemyn tegen Gregoor.

Hoor hier gy cnappe gast wilt gy soo hene vlien.

Och vrouw vergeef het my, ick liet u man slecht sien
(465) Wie dat sijn swaeger was.
Leonard onder de ton. Sal ick haest verlost worden.
Iaquem. Ja strax, gaet Netje siet oft mynen styven jorden,
Is in sijn bed geraeckt. Antonet binnen,
Tegen Gregoor. g’Hebt daer een rol gespeelt,
Die my en Leendert heeft te jammerlijck verveeld.

Een hongerige luys byt scherp, armoe soeckt listen,
(470) Ick bidde wilt my doch hier over niet betwisten.
’k was hongerig en had oock grooten dorst daer by,
Dan dit verseker ick, dat niemant oyt van my
Dit voorval hooren zal.

Wel nu ’t is u vergeven
Met dat bespreck dat gy aen niemant in u leven
(475) Oyt dese dingen secht.

Hy ronckt al als een swyn.
laquem. Com Leonard... hoe gaet?
Leonard. O duyvels wat een pyn
Dat ick geleden heb can ick u niet vertellen...
Wel vriend is dit door u geschiet, gy pousienelle,
Een ander man als ick soud u tot hutspot slaen.
Gregoor. (480) Ick bid vergeef het my.
Leonard. Nu dat is u gedaen,
Op dat beding, dat gy aen niemant niet sult seggen,
Oft soo ’k dat wist ick soud u strax te koelen leggen,
En geven u geen tyt, want siet u leven is,
Nu in mijn hant dus sweert tot u behoudenis.
Greg. (485) Ick sweer als dat ick noyt dees daed sal kenbaer maken

Leonard geeft hem noch drinck-gelt toe.

[p. 23]
Neemt daer dat ’s voor u loon, maer stopt voor al u kaecken.
Greg. Danck Heer, het is my leed de smaed u aengedaen.
Leon. Dat heeft het hem geleen, en ’t is noch wel vergaen.

Wel gy geeft hem noch gelt, dat soud ick immers spaeren.
Leon. (490) ’t Is om dat hy de saek soo wel heeft weten claeren,
Dees plaets is hier wat heet, ’k betrouw my niet te veel,
Gauw naer de Meulen toe en spelen daer ons deel.

Tonetie breng de cost en ’t overschot van ’t dingen,
Wy sullen evenwel noch t’saem wat ommespringen.
Anton. (495) Souden wy vrouw, dat ’s goet en lydig nae mijn sin.

Men vreest hem nu niet meer, hy sag ’t al van ’t begin,
Laet hem het eynd oock sien; com volgt ons wy gaen voren

Iaquemyn en Leonard binnen.

Help my draegen Gregoor; com toveraer, com Ioren,
Sa lustig draeg wat mé, fray met een gouwigheyt.
Greg. (500) Geef my dan eerst een soen, gy zyt een braeve meyt.

Hy soent haer.

Wel mensch, bruyt heen gy mensch met dese sotte dingen.
Greg. U vrouw gaet u voor, en dan mogt gy wel mé singen.

Hy wilt haer noch eens kussen.

Stil mensch, hoe staet die mensch dus hier een mensch en bruyt.

Gy seldrementsche mensch, wat bruyt my dese guyt...
(505) Sa mensch laet my met vré of’k sal ons menschen roepen,
Hebt gy wat soenens lust gaet by de hoeren snoepen.

Als gy het niet en wilt soo sal ’t ick laeten staen,
Maer wat ick seggen soud gy staet my heel wel aen,
Want soo dat ick u sag soo dacht ick dat ’s een meysjen,
(510) Dat my wel sinne staet; com laet ons oock een reyssien
’t Saem op de Meulen gaen.

Wel daer moeten wy zijn,
[p. 24]
Met de overschot van ’t vlees, van ’t witte-brood en wyn.

Iaquemyn van binnen.

Waer blyfde Antonet?

Sy roept ons van de Meulen.

Als ’t alles is gedaen sal ick met u dan heulen?

(515) Gy syt een lastig mensch! ey mensch tergt een niet meer,
Wel jae, wel vryt een mensch in deugden en in eer,
Volg my strax naer ick sal u op de Meulen beyden.

Antonet binnen.

Ey siet die arme sloor hoe licht s’haer laet verleyden.

Tegen ’t volck.

Hoe wonder gaet een ding somwylen in sijn werck,
(520) Eerst was het meysien stuer, nu isse naer ick merck
Geheel tot my gesind, ick moet haer wat gaen vryen,
En denck in ’t minste niet dat men ’t my sal benyen,
Ick gae; de slore wacht, en segge tot besluyt,
Dat men de rest van’t Spel speelt op de Molen uyt.

Continue

Tekstkritiek:

p. 2 Joos er staat: Joren (Joren is zijn buurman)
vs. 47 er staat: en en
vs. 98 Terlyst onbekend woord
vs. 148 lyd ick er staat: lyd
vs. 178 vryster er staat: vryster
vs. 200 Vaer er staat: Waer
vs. 309 sien er staat: siet
vs. 338 onsichtbaer’ er staat: onsictbaer’
vs. 384: Jaquemyntie er staat: Jaquemynte
vóór vs. 411 ontbreekt de sprekeraanduiding Antonette.

Jelis Noozeman: Beroyde student (1646).
Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands