Twee tafelspelen, Rotterdam, Jan van Waesberghe, 1599:
Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton106740 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. De fraktuurletter is in een aparte kleur weergegeven.

Continue
[fol. A1r]

¶ Tafel-spel van
twee Personagien, den eenen een
Schipper, ghenaemt Jaep-zelden-thuys,
ende d’ander een Boer, Jas-
per-goet-bloet.
_______________________________
_______________________________

Noch een Tafel-Spel van twee
Personagien,   d’een genaemt Moet-
willich-bedrijf, een Krijsman, ende d’an-
der een Boer, gheheeten den
gemeenen Huysman.
___________________________________

Noch een Refereyn van een Krijsman
ende van den Zeeman.

[Vignet: typografisch ornament]

TOT ROTTERDAM,

By Jan van Waesberghe,
aende Merct, inde Fame.
___________

Anno 1599.

Continue
[fol. A1v]

Tafel-spel van twee Personagien,
    Jaep-zelden-thuys, een Schipper.
    Jasper goet-bloet, een Boer.

VOorwaer met schoon weer isser menich verblijt
Als Schippers die de zee moeten ghebruycken.
Iasper goet-bloet.
Een lantman verheucht hem ooc inden zoeten tijt.
Schipper.
Voorwaer met schoon weer isser menich verblijdt.
    Boer. (5) En meest alle menschen int tswerelts krijt,
Zietmen met goet weer het hert ontluycken.
Schipper.
Voorwaer met schoon weer isser menich verblijt,
Als Schippers, die de zee moeten ghebruycken.
Boer.
Met schoon weer wassen alle kruyden, die zeer lieflijc ruycken,
(10) Als koren, wijn, oly, ende alderhande fruyt,
En alderley kruyt, datmen wter aerden ziet wassen.
Schipper.
Ende een Schipper moet op syn werc passen,
Als hem de zee komt verrassen, en loopt over thooft:
Daer is menich Boer die dat niet en ghelooft,
(15) Ooc worter menich berooft, van lijf en leven,
Die door quaet weer en wint komen in sneven:
Dus mach een schipper beven, alst quaet weer begint.
Boer. Wel, zeylen de schippers niet altijt voor wint?
Myn dat ontbint, op goeder trouwen:
(20) Alst quaet weer is, of inde wint, wiltet my ontfouwen,
Legghen sy dan niet behouwen, in een goede haven?
Schipper.
O neen: met quaet weer moeten de schippers aldermeest slaven
En verwachten Godts gaven, tzij nacht of dach,
    Boer. Zeylt ghy by nacht me?
    Schipp. Ja alsmen tzeyl voeren mach?
[fol. A2r]
(25) Hoort na tgewach, wat een Schipper moet besuren:
Mach hy tzeyl niet voeren t’eenigher uren,
Hy moet even wel sturen, als een vroom quant.
Boer.
Ic meende ghy waert by nacht met tschip aent lant,
Ende maectent aenden kant, om een boom vast,
(30) En dat ghy u zeylen in naemt met een staende mast,
Dan wat ghegeten, ghebrast, en u hongher geblust,
En voort gaen leggen slapen op u nacht-rust,
Op dat ghy smorgens lust, in u werc hebben zout.
Schip. Ho neen, een schipper moet altijt zijn even stout
(35) Ist warm of kout, hy en moet niet schromen:
Als hy in zee is mach hy tot syn wil aen lant niet comen
Om syn schip aen boomen vast te maken.
Boer.
Wel slaept ghy dan nemmermeer, moet ghy altijt waken?
Wilt my de zaken, te recht verclaren.
Schipper.
(40) Meest alle schippers, stierluy, of die voor knecht varen,
Of niet heel slecht en waren, die houden quartier, dan:
Slaept de Schipper, zoo waect de stierman:
Ziet dat isser de manier, van, ic zeght u plat.
    Boer. Wat is dagelijcx u hantwerc zegt my nu dat
(45) Zoo zal ic u ooc wat, vant myn vertellen.
Schip. Ic doe als ander schippers oft bootsgezellen,
Die hun schepen toe stellen, om een reys te beginnen:
Want by der zee moet ic myn kost winnen,
Dus heb ic myn zinnen daer toe ghekeert:
(50) Want ic heb van myn leven anders niet gheleert,
Oock niet geuseert, dan zeevarende dinghen.
Boer.
En ic ga dicwils achter de ploech een liedeken zingen
Om den tijt door te bringhen, met vrolicheyt,
Want lantwerc te doen is grooten arbeyt:
(55) Ende ic moet zijn bereyt, om tlant te bouwen, wel:
[fol. A2v]
Ploeghen en egghen, wiltet onthouden, snel,
Dat sweetende gaet douwen, tvel, zomen dicwils ziet blijcken
Ooc dorsschen, en wannen, ende diergelijcken:
Delven en dijcken, is myn neering quanzuys:
(60) Maer schipper hoe hiet ghy?
    Schip. Ic hiet Jaep-zelden-t’huys,
Tzij Hulc oft Buys, ic bender bedreven, op.
    Boer. Bylo Schipper, hoe kont ghy ooc geven, op
Als ghy hebt geheven, op, weet ghi wonder te kouten.
    Schip. Ic waen ghy kont ooc wel veeren de bouten,
(65) En u verstouten, als ghy beghint te praten,
Maer hoe heet ghy, wiltet my weten laten,
Op dat wy malcander niet en haten, mer blijven even zoet vroet,
Zegt my u naem toch.
    Boer. Ic ben gheheeten Jasper-goet-bloet,
Die metter spoet, moet, loopen en jaghen,
(70) Om hoy te halen met peerden en waghen,
Want de schoone Somersche dagen, moetmen nemen waer.
Alst dan schoon weer is, hel en klaer,
Moeten wy meest allegaer, neerstich arbeyen,
Want dan isset tijt te hoyen, te meyen:
(75) Noch moeten wy ons bereyen, om tkoren te krijgen in:
Wy zaeyent, en latent drooghen verstaet den zin,
En tot ons ghewin, halen wijt thuys zeer bout.
Maer Schipper waer vaert ghy al?
    Schip. In Noorweghen om hout,
Of in Spaengien om zout, twelcmen daer veel laen:
(80) Wy brengen ooc vijghen, garzijnen en zuycker van daen,
En ooc den edelen traen, den Spaenschen wijn.
    Boer. Dat is zeker hups ende fijn:
Nu zegt doch myn, waer hebdy lest geweest?
    Schip. Dat zal ic u zeggen, smaect wel den keest:
(85) Met blijden gheest, kom ic van Danswijc,
Daer nam ic een vracht an, van een hiet Hans, rijc
Die ons by gans, dijc, veel goet in gaf met hopen schier.
[fol. A3r]
    Boer. Wat gaf hy u in?
    Schipp. Rog,* tarw, pic, teer en jopen, bier,
Om te verkoopen, hier, was syn begheeringhe:
(90) Want tis een Koopman van syn neeringhe,
Die syn hanteeringhe, zeer wel kan doen.
Noch hadden wy asch, vlas, hennip, en ander goen,
Ic zeght u zeer koen, vrij zonder falen.
Boer.
Wel hoe groot is u schip, dat ghy dus veel gaet verhalen,
(95) Kont ghy dit altemalen, in een schip wel voeren?
    Schip. Men mach zeker wel zeggen plompe boeren,
Of slechte loeren, hebdy u leven geen schepen gezien?
    Boer. Wat wort niet quaet, mer wiltet my bedien,
En hier voor dese lien ontdecken bloot.
    Schipp. (100) Maer myn schip is wel ij C. last groot,
Behalven tboot, onthout wel desen.
    Boer. Gans peert, wat een schip moet dat doch wesen,
Tmoet zijn ghepresen, boven heynst oft ruyn.
Hoe hiet dat schip?
    Schipp. Het is gheheeten wilde Fortuyn,
(105) En tis wel bruyn, van pec en teer.
    Boer. Ja wat zulcken schip, ic verwonder my zeer,
Hoe lancx, hoe meer, want ic haddet niet ghedocht.
Maer Schipper, hoe veel Landen hebt ghy wel besocht?
Laet het zijn ontknocht, ter eeren den Prins van Oraengien.
Schipper.
(110) Ic heb geweest in Engelant, Schotlant en Bertangien,
In Vranckrijc, Spaengien, en Antelasien,
In Knarien, Indien en Lombardien,
Ja Italien, Turckyen, heb ic al bekeken
En ic was noch te Mallagom binnen twintich weken,
(115) Daermen met zoeten treken, veel zotten broet:
En ic vaer dicwils te Calis met een goeden moet,
Daermen metter spoet, veel volcx ziet varen, nu:
[fol. A3v]
Ende noch zal ic al meer verklaren, u,
Hoe dat wy waren, schu, voor de wilde Yren,
(120) Als wy ons schip voorby Yerlandt gingen stieren,
Want wy hoordense tieren, met grooten hoopen.
Noch heb ic geweest in Yslant, ic moetet ontknoopen:
Noch daerse veel vis verkopen, te Bergen in noorwegen,
En noch meer ander steden, ten diende niet verswegen,
(125) In Oostland gheleghen, ic zeght u autentijc,
Als te Ry, te Revel, Narvel en dierghelijc,
Ja Denemercken, Swedenrijc, ic hebber geweest, al,
Te Conincxbergen, Danzic, de Pomerse steen meest, al,
Met blijden gheest, al, zonder verdrieten.
    Boer. (130) Maer man ghy mocht zeker wel Jaep-zelden-thuys hieten,
Ghy moet het varen en vlieten, vroech hebben begonnen.
Schipper.
Ja ic hebber al myn leven mynen kost me gewonnen,
Want ic worde wtgezonnen, doe ic noch cleyn was.
Boer.
Leven u Ouders noch? zegt hier int gemeyn, ras,
(135) Zoo zal u een reyn glas, in u huys zijn geschoncken.
Schipper.
Myn vader is al lang doot, hi is inde zee gedroncken,
Het schip is ghezoncken, doe blevense allegader:
Ic verloor daer ooc myn broeder, myn beste vader,
En ten dienden my niet nader, ghelooft dat vry.
(140) Daer waren noch meer schepen by,
En daer wasser een die berchde my, doe ons schip bleef,
Want ic lach daer al op een groote planc en dreef,
Al met myn Neef, daer quam ooc niemant anders of.
    Boer. Hoe veel bleeffer daer?
    Schipp. Wel vijf-en-twintich.
    Boer. O dat is te grof:
(145) Wilt ghy u hof, niet liever houwen inde stee?
Derf dy noch wel meer komen inde zee.
[fol. A4r]
Zorcht ghy niet mee, voor zulcken ongheval?
Schipper.
Neen ic, my dunct ghy spreect al waert ghy mal,
Meent ghy dat ic zal, daerom vander zee blijven?
(150) Maer leven u Ouders noch met ghezonde lijven?
Wilt my gherijven, en dat toch zegghen.
    Boer. Ic zalt u met reden wel wtlegghen:
Ploeghen en egghen, was ooc hun werc,
Maer sy zijn al over lang begraven inde kerc,
(155) Int swerelts perc, heeft hun de doot bedorven:
Maer ic hoop sy hebben Gods rijc verworven,
Want sy zijn ghestorven, al eerlijc op hun bedde.
Schipper.
Wel vreest ghy dan niet, hoort wat ic redde,
Als ghy zoo ic wedde, op u bed wilt gaen slapen,
(160) Zorcht ghy niet dat u de doot daer ooc zal betrapen,
En u verknapen, in korter stont?
Boer.
Ja, maer tis een ander dinc daer de schepen gaen te gront
En zoo met een ghezont, hert te sterven.
Schipper.
Ist niet alleens of wy thuys zijn of buyten lants swerven,
(165) Want de doot kan ons bederven in een ooghenblic:
Sy kan over ons komen als een valstric,
Daerom zeg ic, al zonder lieghen:
Wy en moghen Godts hant niet ontvlieghen,
Of hem niet bedrieghen, in gheender manier:
(170) Maer zegt my toch waerom komt ghy nu hier,
Wilt my dat fier, met reden ontdecken.
    Boer. Dat zal ic wel doen, al zonder gecken,
Myn zinnen die strecken, al ben ic wat kael,
Hier een present te schencken int generael,
(175) Dese Heeren principael, die hier zijn ghezeten:
Maer waerom komt ghy hier? latet my ooc weten,
En wilt u secreten, hier laten hooren.
[fol. A4v]
    Schipp. Dat zal ic doen, om vreucht te oorboren,
Om dat dees Heeren verkoren, hun zouden verheugen,
(180) Zoo kom ic met een present, al zonder leughen
Na myn kranc vermeugen, ben ic daer toe bereyt.
Maar wat hebt ghy voor een present, latet zijn verbreit
Ooc zal u bescheyt, vant myn worden verklaert.
    Boer. Het myn dat is gheheeten welvaert,
(185) Die int gantsche lant vermaert, wel is dienende.
    Schipp. Welvaert moet hun God zijn verlienende,
Zoo ic ben mienende, als nu ten tijen:
Maer tmyn is neering om elcx verblijen,
Ic moetet belijen, hier int ghemeen:
(190) Want de Zeevaert brengt neering na myn reen,
Die haer gaet verbreen, in alle Landen.
    Boer. En de lantluy moetent beslaven met hunne handen
Daermen in swerelts waranden wel of vaert,
Rog, tarw, en alle ghewasch, twort u geopenbaert,
(195) Sy moetent expaert, bewerckende, zijn:
Maer Godt geeft den wasdom, dit moetmen merckende zijn
Want hy wil ons sterckende zijn, allegader, hier.
Schipper.
Ja wy moetent al hebben vanden hemelschen vader hier,
Door syn Godtlijcke ader, hier, opter aerden.
    Boer. (200) Wel, laet ons dan als Wijse vermaerden,
Met ons presenten vol waerden, tgezelschap verzoeten.
    Schipp. Wel, wy moesten haer int eerste groeten,
Om te beschutten ons boeten, met moeden bly.
    Boer. Wel aen, gaet ghy voor, ic volch dy,
(205) Zoo moghen wy, onse dinghen voleynden.
Dat wy hun schencken, moet Godt hun zeynden.
    Schipp. Gegroet moet ghy zijn, ghy edele Heeren,
En al die hier eendrachtich zijn verzaemt:
Godt wil u sparen in deuchden en eeren,
(210) Door syn gratie en goetheyt zeer wijt befaemt.
    Boer. Hy die een Heer boven al is ghenaemt,
[fol. A5r]
Moeten wy eeuwich loven en prijsen,
Want al wat wy zaeyen ongheblaemt,
Dat gheeft hy den wasdom, om ons te spijsen.
    Schipp. (215) Dies moetmen hem altijt eer bewijsen,
En hem loven en dancken van syn miltheyt goedich,
Diemen noch daghelijcx wt hem ziet rijsen,
Mits dat hy syn volc ter zeevaert, is behoedich.
Boer.
En te lande geeft hy sijn vruchten overvloedich,
(220) Door den heeten Sonne-schijn, en zoeten reghen,
Zoo wasschen alle kruyden zeer voorspoedich,
Door syn miltheyt en Godtlijcken zeghen.
Schipper.
Mijn Heeren tmoet al van Godt zijn verkreghen,
Wat wy behoeven in swerelts endt:
(225) Ic schenc u Neering tot een present.
    Boer. En ic schenc u Welvaert zeer excellent,
Maer men moetet vanden Heer ontfanghen,
Dat zelfde (peyns ic) is u wel bekent,
Dies wy wt jonsten hier komen gheganghen.
Schipper.
(230) Na u gheselschap, hadden wy groot verlanghen,
Zonder verstranghen, om vreucht te bedrijven.
Boer.
Ghy Heeren wilt u tot vreuchde verstijven,
Zonder vechten of kijven, met zoet accoort.
Schipper.
Ghy Heeren altzamen toch vreucht oorboort,
(235) Laet alle druc zijn versmoort met blijden gheeste.
Boer.
Wy hebben u neering en welvaert geschoncken in u feeste,
Voor minst en meeste, met zoete zeden.
    Schipp. De zeevaert brengt neering in allen steden,
Dat machmen met reden bewijsen zeer,
(240) Teen Landt mach tander niet ontbeeren, dat weet de Heer,
[fol. A5v]
Dus moetmen gins en weer met schepen varen toch.
Boer.
En tlant te bouwen brengt welvaert zonder bedroch
Daerom moet ic noch, dit gaen ontfouwen,
God geef dat ghy neering en welvaert meucht behouwen
(245) Binnen dees lantsdouwen, voor een gratie.
    Schipp. Weet myn Heeren tot deser spatie
Dat wyt zonder arguatie, hebben bedreven.
    Boer. Al ist wat slecht en recht, wiltet ons vergeven,
Myn Heeren verheven, wie dat ghy zijt:
(250) Tis wt jonsten begrepen, houdt vred’ altijt.
Eynde van den Schipper en den Boer.
Continue

Tafelspel van twee Personagien, Moet-
willich-bedrijf, een Krijsman.

HEy tsa, nu sla, ic twee vlieghen met een lap,
Tot sluymen, en duymen, mach ic my nu zetten:
Dies ga, ic na, den Boer met een snap,
Hey tsa, nu sla, ic twee vlieghen met een lap,
(5) Mijn costuymen en luymen most ic anders verhetten,
Hey tsa, nu sla, ic twee vliegen met een lap,
Tot sluymen, en duymen, mach ic my nu zetten:
Ic heb hier op een Boer twee billetten,
Met lustige bancketten, wil ic nu als een helt, leven
(10) Voor teen moet hy my den kost, en voor tander gelt geven,
Hy mach voor myn gewelt, beven, als ic hem zij ontrent.
Ja al wat hy heeft, wort van my gheschent,
En ist dat hy hem went, teghen my obstinaet,
Zoo zal ic my gaen toonen teghen hem zoo quaet,
(15) En bewijsen metter daet, dat hy wel mach vresen:
Ontbeyt, ic most allijcwel dese billetten lesen,
Om te weten door desen, hoe dees Boer is geheten,
Ende ooc waer hy woont, ende is ghezeten,
[fol. A6r]
Zou ic dat vergheten, twaer een groot abuys, dan:
(20) Hier staet twee soldaten tot den gemeenen huys, man,
Ic weter niet een cruis, van, waer ic hem zal vinnen, saen,
Ey ziet hoe wel te pas komt hier een Boer binnen, gaen,
Best spreec ic hem met zinnen, aen, voordachtich.
Hoort boer: waer is den gemeen huysman woonachtich
(25) Weest niet weerslachtich, maer zegtet onversaecht.
    Den ghemeenen Huysman.
Waer by vrient, wout ghy hem wat, dat ghy na hem vraecht?
Wat ist dat u behaecht, wiltet my doch zegghen.
    Krijsm. Maer ic zal by hem int logement leggen,
Hammen en wegghen, mach hy wel gereet maken,
(30) Hoenderen, capoenen, bier en wijn voor alle zaken:
Dus om by hem te raken, dats myn behagen, maet.
Boer.
Maer vrient ic ben den man daer ghy na vragen gaet,
Dus zonder vertraghen, laet, my u belet, zien.
Krijsman.
Ho, ho, bent ghy de man, zo moet droefheyt altemet vlien,
(35) Ghy moet een lustich bed, sprien, tot mynder baten.
Ziet daer is myn billet, het hout van twee soldaten,
Ghy meughter niet tegens praten, tstaet hier claerlijc.
    Boer. O lieve knecht dat valt my te swaerlijc:
Ist niet vervaerlijc, datmen my dus gaet belasten?
(40) Och den geheelen dach moet ic inden buydel tasten,
En nu noch twee gasten, tis zeker al te veel:
Maer hoe heet ghy?
Krijsman.
Ic heet Moetwillich-bedrijf, dus maect hier gheen krackeel
Ten is geen scheel, ghy zijt doch rijc ghenoech.
Boer.
Och tblijft nu al inden loop, koeyen, paerden, wagen en ploech,
(45) Want spade en vroech, worden wy zeer ghequelt,
Maer waer is d’ander soldaet?
    Krijsm. Voor dien zult ghy my gheven ghelt,
En ic zal u als een heldt, van d’ander bevrijen.
[fol. A6v]
Boer.
Hoort Krijsman, zout ghy u met den kost niet willen lijen,
Als nu ten tijen, heb ic geen gelt tzij groot oft cleen.
    Krijsm. (50) Neen Boer, daer en ben ic niet me te vreen,
Alsulcke reen, meucht ghy wel swijghen:
Hebt ghy geen gelt, ghy meuchtet schicken te krijgen
Of zonder lang te drijghen, sla ic u op het lijf.
    Boer. Och wat zal ic beginnen, ic arm catijf,
(55) Myn kinders en wijf, zullent moeten ontbeeren,
Dat dese Krijsknechten onnuttelijc verteeren,
Want dit schatten en scheeren, duert zonder ophouwen.
Dus komen wy daghelijcx in swaer benouwen,
Ist niet qualijc gebrouwen, voor ons arme Lantluyden?
Krijsman.
(60) Nu, ghi meucht raet zoecken (wat heeftet te beduyden)
Int Noorden oft Zuyden, al eer ic u ghewelt, doe:
De kost moet ghy my geven, en daer noch gelt, toe,
Denct om my vromer helt, hoe, dat ic u heb bevrijt
Van d’ander knecht.
    Boer. Dat is voor my gheen profijt,
(65) Want ghy eyst nu ter tijt, ghelt daer veur,
En daer weet ic geen raet om, dies ben ic int getreur,
O lieve breur, hebt doch patientie.
    Krijsm. Wat zegt ghy kerel, ic blijf by myn intentie,
Ic wensch u de pestilentie, op u vleys:
Ziet, ghy zult my geven mynen vollen eys,
(70) Ja zonder een reys, daer teghen te kicken
Ghy moet my alle daech twee daelders beschicken,
Of ic sla u aen sticken, armen en beenen.
    Boer. Ic en heb gheen ghelt.
    Krijsm. Zoo meuchdyt leenen,
(75) Ten baet zuchten noch stenen, het moeter zijn:
En noch ghezoden, ghebraden: ja bier en wijn,
Alle daechs voor myn, al zonder falen.
    Boer. Ja lieve knecht, waer zoudement al halen,
[fol. A7r]
Want Spaengaerts en Walen, hebben my dic gehadt,
(80) Engelschen, Schotten, Moffen, elc heeft ons geschat,
En ghy weet wel dat, waren al vreemde ghezellen:
Maer wilt ghy nu me de pijpen stellen,
Ende ons ooc quellen, zoo isset spel verloren,
Want wy worden van alle kanten geschat geschoren,
(85) Ic zou my schier storen, om dit quaet regiment.
Krijsman.
Bey Boerman, ghy moet al bet worden gheschent,
Wie zach het ent, tis noch eerst begonnen werc,
Want den vyant hoor ic, die maect hem weer sterc
Om te komen int perc, met gantscher macht.
    Boer. (90) Ja daer tegen zout ghy houden goede wacht
Dach ende nacht, met voorsichtich verstant,
Maer ghy quelt de vrienden als vyanden, ist niet schant?
Daer ghyt vaderlant, met recht zout voor, staen?
Zoo komtet datmen my dus ziet te loor, gaen,
(95) Elc gater me door, plaen, om tlant te verderven:
Wy lantluy moeten dicwils wt ons goetgen swerven,
Men mocht schier zoo lief sterven, als langer leven.
Krijsman.
Nu daer genoech af, tis lang ghenoech ghekeven,
Zegt oft ghy wilt geven, dat ic van u begheer?
    Boer. (100) Maer God zegen ons knecht, begint gy weer:
Wat behoef ic u meer, te geven met goeder manier,
Als goeden huysmans kost, om te maken goet chier,
En daer toe noch goet bier, al op den hoop?
Maer ghy zegt van wijn, die is int dorp niet te koop
(105) Al wou ic voor een stoop, een pontgroot betalen, man.
Krijsman.
Zoo meucht ghyse wt de stadt gaen halen, dan,
Ooc zonder lang te dralen, jan rontvoet onbesuyst.
    Boer. Mer man, my dunckt ghy my te degen kruyst,
Wy worden wel verguyst, vande Soldaten:
(110) Wat noot waert, mochtmen te degen met hun praten
[fol. A7v]
Datse droncken en aten, met zoete zeden,
En datse met goeden huysmans kost waren te vreden,
In dorpen en steden, zouden sy dan zijn ghepresen.
Krijsman.
Wel bezuchte Jan draetnaghel hoe zalt dan wesen,
(115) Wildy de gardijnmis lesen, of wat zal hier gedijen?
Boer.
Maer ic zeg dat ghy de kaes al te dic wilt snijen,
Ghy zout u lijen, met sulcx alsmen heeft.
Krijsman.
En ic wil dat ghy my alle dagen twee daelders geeft.
Boer.
Ghy zijt onbeleeft, vraecht of ic wel gelt heb om u te schincken?
Krijsman.
(120) Tmoeter zijn, noch een voor dat ic gheen wijn zal drincken
Ghy meuchter om dincken, tzijn dry daelders tzamen.
Boer. Gy zout u met recht van Gods wegen schamen
Ic zal doen na tbetamen, hebt doch ghedult.
    Krijsm. Ic zegghe u dat ghyt my gheven zult,
(125) Of ghy krijcht wat op u bult, zo ghyt my onthout klaer.
Boer.
Myn dunct ghy naemtet wel van Gods Outaer,
Ghy spreect zeer bout maer, noch en hebdyt niet.
Krijsm. Zuldyt myn weygeren, zo naect u verdriet.
Een ander liet zal ic u leeren zinghen:
(130) Wildyt niet met wil geven, zo zal ict u af dwingen,
Ghi moet voor dees dach opbringen, eer wy vertrecken
    Boer. Zeker ic hebt niet.
    Krijsm. Zoo zal ic u wat op decken:
Zuldy met my ghecken, zegt ghy vuylen druyt.
Hout dat en dat, ende dat tot een buyt,
(135) Zoo zalmen u de huyt, altemet verwarmen.
    Boer. Ay my, ay my, och lacy och armen,
Myn beenen, myn armen, zijn schier ontwee.
[fol. A8r]
    Krijsm. Hout nu dat en dat noch mee.
Boer.
O myn hooft is my zo wee, ic macht nau ophouwen
Krijs. (140) Ja zoo zalmen u altemet den kop klouwen:*
Ghy meucht wel grouwen, beghin ic weer, an.
Boer.
Och zalter zoo toe gaen, ic bender liever veer, van
Als na by.
Krijsman.
Doet myn begeer, dan, of twort noch eens u beurt.
Ghy meucht den duyvel liever zien (als ic ben gesteurt)
(145) Als my, want ongetreurt, zoud’ic u wel deursteken.
    Boer. Och weest my ghenadich.
    Krijsm. Hier en baet gheen smeken,
En met schoon spreken, meuchdy my ooc niet peyen:
Hier moeten drie Daelders zijn al eer wy scheyen
Dus wilter u toe bereyen, en schict u te ghelt.
    Boer. (150) Eylacy, hoe qualijc ist met my nu gestelt,
Hoe word’ic ghequelt, wat zal ic gaen maken?
Waer zal ic best aen zoo veel ghelts gheraken?
Tzijn geen kleyne zaken, drie daelders alle daech.
Krijsman.
Ja Boer ghy meuchtet rekenen voor een plaech:
(155) Nu Jaep lijm ic vraech, oft ghy noch lang zult staen dralen?
Boer.
Wilt ghy hier wat vertoeven, ic zalt gelt gaen halen,
Om u te betalen van stonden, an.
    Krijsm. Ja wat ic hoor dats wel ghevonden, man,
Na ghyt gaet vermonden, tjan, zoo is al u hoopen,
(160) Dat ghy u peys ic, my zout meenen t’ontloopen:
Maer ghy zoutet noch bekoopen, dat ghy zulcx dede.
    Boer. Wilt ghy my niet geloven zo gaet liever mede,
Maer ic sweert u by eede, hier te brenghen ghewis.
Krijsman.
(165) Men sweert wel om een beuling dat tVercken gortich is,
Dus zegt my waer tis, daer ghy al zult gaen.
[fol. A8v]
Boer.
Tis midden in ’t Dorp, hier niet verde van daen,
Ten zal u niet schaen, ghy zult het gelt beuren.
    Krijsman. Waer woont ghy?
    Boer. Ic woon by ons lief vrou t’allen deuren,
(170) Dus wilt niet steuren, ic blijf hier al omtrent:
Ic ben in alle Dorpen wel bekent,
Doch myn losement, is nu ter tijt hier.
Krijsman.
Is dit u woonplaets? zo tapt ons een kan met bier,
Ic zou by gans fier, wel een reys kitten,
(175) Brengt hier ooc een stoel om op te zitten,
En wilt u niet verhitten, met veel te snappen.
    Boer. Hout daer is een stoel, ic zal heen gaen stappen,
Om een kan te tappen, met zoete zeden, fijn:
Ic bid u, wilt doch wel te vreden, zijn.
Den Boer gaet wech, Krijsman zeyt:
    (180) Wa zo moetmen met wreden, schijn den boer benieren,
Jae zoo vrij op tlijf slaen, en vreesselijc tieren,
Die hem gaet vyeren, is zeker wel zot,
Een barmhertigh Krijsman is een martelaer voor Godt
En hy wort ooc bespot van meest al de knechten:
(185) Al is hy voor den vyant wel vroom int vechten,
Nochtans als de slechten, gaense hem achten.
Den Boer met een Kan inde hant, zeyt:
Ic brengt u eens Krijsman.
    Krijsman. Ic wilt garen wachten.
    Boer. Bega ic ooc prijs dan?
(190) Ic brengt u eens Krijsman.
    Krijsm. Ic gheef daer gheen sijs van,
Of ooc sware pachten.
    Boer. Ic brengt u eens Krijsman.
    Krijsm. Ic wilt garen wachten.
    Boer. (195) Dus doende zalmen van geen dorst versmachten,
Tzal u thert versachten, want tis goe Israel.
[fol. B1r]
Godt zeghen u dranc.
    Krijsm. Danc hebt ghezel,
Nu zal ict wel proeven oft ooc goet bier,, is.
    Boer. Tis vant alderbeste datter in dit quartier,, is,
(200) Ja of dat hier is te krijghen op dit pas:
Nu maect u vrolijc, ic zal gaen loopen ras
Om tgelt in u tas,, te helpen zonder treuren,, ach
Elc gebruyct syn tijt terwijlt hem gebeuren,, mach.
Krijsman.
Ja gaet daer na speuren,, tach,, tis myn begeeren:
(205) Maer wilt wat haest weder herwaerts keeren:
Hey nu wil ic de borst smeeren, en drincken my sat,
Ic zalt eens gaen proeven oft ooc is goet nat:
Ha, ha, hoe smaect dat, het is zeker zoet,
Wa nu wil ic sluymen en duymen met een blijde moet,
(210) Siet by gans bloet, ic speel nu heel vet,, man,
Ja dus doende zoo krijch icker yet altemet,, van:
Hy moeter noch al bet,, an,, eer ic van hier,, ga,
Want hy zal noch opblasen door myn bestier,, dra,
Ic doe hem by gans vier,, ja,, noch dieper int leer,, tasten,
(215) Want ic zal hem dreygen met meer, lasten,
Hoe ic telcken keer,, gasten,, zal nooden ten eten,
Zoo zal hy lachen als een ezel die daer is bezeten,
Ja van angst wel sweten,, als hy zulc dreygen,, hoort:
Hola ginder komt hy al styghen,, voort,
(220) Best mach ic swygen, twoort, dat ic heb opgestelt, re
Ghy zijt willekom Boerman indien gy brengt gelt,, me
So hout ghy ooc als een helt,, vre,, alhier met my.
    Boer. Ja vrient zonder gelt en kom ic u niet by,
Dus bidde ic dy, wilt my niet meer,, quellen,
(225) Want ic zal u hier drie daelders neer,, tellen,
Zout ghy de pijpen weer,, stellen,, dat waer niet recht
Krijsman.
Wel an, ic zal my draegen als een goet Krijsknecht
Dan hier moet zijn gesecht, want ic heb goe appetyt
[fol. B1v]
    Boer. Ic zal u helpen, maect my eerst dit gelt quijt,
(230) Op dat ghy daer niet om krijt, met verlanghen.
Krijsman.
Wacht ghy na my, ic ben gheree om te ontfanghen,
Weest niet als den banghen, daer mede verleghen.
    Boer. Ziet daer sijn drie daelders.
    Krijsm. Tis al te deghen.
Hier heb ic nu ghekreghen, voor desen dach perfect:
(235) Wat zo ziet, nu wort ymmers myn beurs gespect:
Nu de tafel ghedect, zoo moghen wy wat bicken.
    Boer. Weest slechts te vreden, ic zalt u beschicken,
Goede huysmans sticken, zal ic u voorzetten.
    Krijsm. Daer heb ic myn mes al tegen gaen wetten,
(240) Wat mach ons dan letten, want ic ben al bereyt:
Maer hebt ghy gheen wijf, kinderen ofte meyt,
Die ons doen bescheyt, als wy ter tafel gezeten, zijn.
Want ghy moet me wat drincken en eten, fijn,
Laet dat doch weten, myn, vry onbedacht.
    Boer. (245) Mijn volc is altsamen inde stadt gevlucht
Als wy hoorden tgerucht, datter knechten gere, waren
Zoo gingense met een deel vant goet na de ste, varen,
Want wy hebben daer me karen, daer gae icse zennen,
Als ons de Krijslieden komen berennen,
(250) Ic moetet bekennen, al zout ghy noch zo zeer rasen.
    Krijsm. Ja, ja, zijt ghy me een van die leepe basen,
Zoo moet ghy eens opblasen, nu lustich laet zien.
    Boer. Beyt wat, zegt my eerst, hoe zal dat geschien?
Krijsman.
Maer ghy zult zitten op u knien, ende kussen myn duym
(255) Doch ic zalt u wel leeren eer ic van hier ruym,
Na d’oude costuym, dus knielt slechts neer.
    Boer. Zult ghy my ooc wee doen?
Krijsman.
Wa neen, ten doet gheen zeer,
Ic zal zonder faelgeer, myn duym houwen voor u mont, saen,
[fol. B2r]
Daer zult ghy tegens aenblasen dat u wangen ront staen
(260) Voort zoo laet ic u terstont, gaen, vrij en vranc.
    Boer. Wat ist anders niet, zoo gaet uwen ganc.
    Krijsm. Hey tsa, dat is dan aenvanc, nu blaest vrij
Ja wat lieve man ghy kent het zeer wel,
Ghy zijt meester vant spel, nu blaest noch een reys,
(265) Wat zoo ziet, en daer me peys:
Hey dats lustich na den eys, deur ons bestier:
Komt laet ons nu tsamen gaen maken goet chier,
Ic brengt u een half bier, om vreucht te verstijven.
    Boer. Wel latet my komen.
    Krijsm. Ic zal u gherijven.
(270) Hier zal niet veel in blijven, wat dit beduyt,
Want doen ic myn best ic drinct wel wt:
Ziet daer lap ict in myn huyt, zonder lang te dralen.
    Boer. Komt, doet my de kan ic zalse weer vol halen,
En op het betalen, zal ic ooc wel passen.
    Krijsm. (275) Hout daer is de kan, wilt u wat rassen,
Krijcht ooc wat te brassen, ic hebber na verlangen, wis
Want myn buyc meent dat myn keel gehangen is,
Dus spoet u gangen fris, dat wy aent eten raken.
    Boer. Wel ic zal ons dat bestueren voor alle zaken,
(280) Ghy zult u hongherighe kaken, wel verzaden.
Krijsman.
Wel brengdy wat leckers, ic zalt niet versmaden,
Tzij ghezoden of ghebraden, ic zalt wel meughen.
    Boer. Ic zal wat brenghen dat wel zal deughen,
Daermen wel goe teugen, op zal moghen meppen.
Krijsman.
(285) Tsa wel aen, ghy moet u handen nu wat reppen,
Maect wat op te scheppen, tis lang genoech gewacht.
    Boer. Ziet daer ga ic heen.
    Krijsm. Voort, hoe gady zoo sacht?
My dunct ghy slacht, den ezel en gaet wt u tret, niet.
Ic geef hem wel een goet woort altemet, ziet,
[fol. B2v]
(290) Maer zoo hy my voor zet, yet, dat my niet behaecht,
Zoo wort hy wel weer op een nieu gheplaecht,
En deur den beughel gejaecht, zonder eenigh vermyen.
Hola hy komt daer, nu zalt gedyen,
Ic macher my toe vlyen, zoo ben ic ghezeten, re.
Boer.
(295) Hier breng ic te drincken en wat teten, me,
Laet niet zijn verbeten, vre, dat bid ic u op trouwen,
Op dat wy onse maeltijt met recht mogen houwen,
En alle twist schouwen, dat is myn behaghen.
Krijsman.
Nu wel an, gaet alle dinc hier byder hant draghen,
(300) En schict u zonder vertraghen,, hier me te zitten,
Zoo zullen wy malkander een hallef bier toe kitten,
Ten zal u niet besmitten, dus spoet als een man,, dan.
Boer.
Siet daer is alle ding gereet, tast ghy nu de kan, an,
En scheyter niet van, tian, eer ghy hebt int lijf geleyt
(305) Een half bier.
    Krijsm. Dat heb ic u tans toeghezeyt:
Nu doet my bescheyt, en latet zijn aengheknocht.
    Boer. Dat hebdy zeker niet qualijc bedocht,
So ghijt my hebt gebrocht, zalt u ooc zijn geschoncken
Siet daer, dat heb ic nu wel half wtghedroncken,
(310) Nu laet ons niet lang proncken, maer leest de benedijst hier.
Krijsman.
Ja dat most ic niet vergeten, by gans vier,
Na myn oude manier, zal ic het doen als nu ten tyen:
Benedijste Dominus gans kracht gans macht gans lyen,
Wil ons dese spijs ghebenedyen,
Nu laet ons snyen, wel diep int vet,
(315) Dus doende zalmen den boef vullen altemet,
Hebdijt nu al voorgezet, of zuldy noch meer zijn halende?
Boer.
Meendy noch meer te hebben dat zal u zijn falende,
[fol. B3r]
Al zoudyer op zijn smalende, met groot ghevaer,
Want ic heb nu ter tijt gheen kost gaer,
(320) Dus maect geen gebaer, bid ic u om Godts wil.
Krijsman.
Wel an, ic zal my op dit pas houwen stil,
Maect ghy slechs gheen geschil, van dat u is belast,
Ic zal myn spits broers tavond hier hebben te gast,
Daer moet op zijn ghepast, dus laet ic u weten,
(325) Dat ghy schict datter dan ghenoech is te eten,
Op dat ghijt niet zult vergeten, zo wil ict u eens brengen
    Boer. Een reys te drincken, dat wil ic wel gehengen,
Maer ic heb gheen verlenghen, na meer gasten:
Ic meende dat ghy my niet meer zout belasten,
(330) Voor dat ic u pasten, drie daelders even,
En die moet ic immers alle daechs gheven,
Wilt daer beneven, noch gasten noden.
    Krijsm. Ja dat en is my daerom niet verboden:
Nu wilt u niet verbloden, ic zal u eens toe veghen,
(335) Een half bier.
    Boer. Wel an.
    Krijsm. Wacht u ziel daer komt een stof regen,
Ziet dat heb ic te deghen, schoon wt ghelapt.
Boer.
Komt doet my de kan sy moet weer vol zijn getapt,
Maer ic bid u en klapt, toch van gheen gastebot.
    Krijsm. Wa zou ic dat niet doen, zo waer ic wel sot
(340) Ic sweert by den steenen got, dats by geen stoc gesworen
Dat my geen liever gezelschap mach komen te voren,
Zout ghy dat verstoren, dat waer een vreemt dinc.
    Boer. Ic begheer hier gheen gasten.
    Krijsm. Wat zeght ghy binc?
Ic geef u wel een klinc, dattet hooft over deen sy hange.*
    Boer. (345) Weet Krijsman dat my daer niet na verlangt:
Doch ghy wort weer aengerant, zoo ghy my slaet.
    Krijsm. Ic seg u wel dattet sacrament komt te laet:*
[fol. B3v]
Ic zeg u dat ghy gaet, en tapt ons de kan, vol.
    Boer. Dat zal ic wel doen.
    Krijsm. By gans pocken maect my de man, dol
(350) Ic sla hem thooft zoo bol, als een raep.
Boer.
Ziet hier kom ic vast aen gaen als een arm knaep,
Maer al ben ic nu een schaep, ic can wel een wolf worden.
    Krijsm. Wat zout ghy doch, ghy zijt een bloo jorden
Wilt ghyt mes opt lijf gorden, dat zijn vreemde zaken.
Boer.
(355) Ja, men kan van een Boer wel een Krijsman maken,
Dus wilt my niet zeer laken, ic ben ooc een man.
    Krijsm. Nu brengt my eens.
    Boer. Wel ic breng u een halve kan,
En scheyer niet van, voor sy is half gheleecht.
    Krijsm. Gaet doch zitten.
    Boer. Wel nu, ziet daer dats lustich gheveecht,
(360) Ic hebt wel meer ghepleecht, gheloofdy dat wel?
    Krijsm. Ja ic:    .    .    .    .
Boer.
Hout daer, drinct dat wt en maect ons hier geen spel
Bent ghy een goet gezel, ic en zal niet quaet, wesen.
    Krijsm. Ic en ben niet quaet.
    Boer. Tzal u eyghen baet, wesen,
Dat ghy de gasten laet, wesen, na myn begheeren.
Krijsman.
(365) Wel ic ben te vreden dat wy tsamen accorderen:
Zegt wat ghy wilt ontberen, dat icse laet blijven?
    Boer. Niet een penning.
    Krijsm. Zoo zal ic daer heen gaen drijven
Om myn compaens met haer vijven, te nooden al.
Boer.
Wat meent ghy krijsman dat ic u meer gelt geven zal,
(370) Neen, ic ben niet zo mal, als my thooft wel ruych is:
Hoe na meende ghy dat ghyt al had ghewis,
[fol. B4r]
Maer man ic gis, dat ghy u te hooch hebt vermeten:
Wa zeker wilt ghy hoy over den balc eten,
Men zalt u onghemeten, met vorcken toe steken.
    Krijsm. (375) Pots smarten schen u Boer.
    Boer. Ten baet gheen qualijc spreken,
Binnen korte weken, zal ic wat anders aenrechten.
    Krijsm. Wat wilt ghy dan doen?
    Boer. Maer om den leghen dop vechten,
Tegen de knechten, die hun moetwil bedrijven, hier,
Ic hebber wel moet toe dat ghy niet langh sult blijven, hier,
(380) Ja ic zal u gherijven, schier, zoo ghy my meer wilt quellen.
Krijsman.
By gans paert gaet ghy u vyant tegens my stellen,
Zoo zal ic u vellen, zoo dat beduyt.
Tsa al wat hier is dat hou ic voor een buyt,
Flucx pacter u wt, want tis nu al prijs.
        Boer wech-gaende:
(385) Ja dat zal ic u wel maken wijs,
Een vreemt gekrijs, zalmen hier hooren, haest.
Krijsman.
Wat mach den Boer aengaen dat hy dus met verstoren, raest,
My dunct hy is verbaest, als den ontstelden.
        Boer komt met een vorc inde hant, zeyt:
Her, her, her, nu zalter ghelden,
(390) Vloecken schelden, mach u nu baten, niet.
    Krijsm. Hola, hola, stilt u ghelaten, yet.
Boer.
Tsa, tsa, flucx uwer straten, vliet, en pact u stracx deur:
        Krijsman al wijckende.
Ic wed al moet ic nu wijcken, hy komt noch int getreur,
En krijchter sijn loon veur, binnen drie dagen.
    Boer. (395) Wat zo moetmen de moetwillige boeven wtjagen:
Ymmer ben ic nu ontslagen, van den quaden knecht,
Alzoo lang als ic wat had, was ic al te slecht,
[fol. B4v]
En vreesde voor tghevecht, als een arm katijf:
Maer nu heb ic voor tleghe nest gewaecht myn lijf,
(400) Tegent Moetwillich bedrijf, met een lustige moet.
        Krijsman   wat ande deur staende.
Wie duyvel zou hem daer voor hebben ghehoet,
Dat dien slechten bloet, zulcx zou hebben bestaen:
Non fors ten is geen noot al moet ic nu ruymen de baen
Nu zal ic heen gaen, om hulp en bystant te halen,
(405) Als forts, gewelt, vrouwe-kracht ten zal niet falen,
Om hem dat te betalen, meer als tien-dubbelt fout:
Noch isser moordadigh werc en brantstichtinge stout
Elc zal zonder fout, reppen syn diefse handen, wel
Met ruyten, rooven, en tDorp af te branden, snel,
(410) Ja ic zal hem aenranden, fel, eer yet lanc
En syn beesten ontdryven al teghen syn danc,
Eenen droevighen sanc, zal ic hem leere singhen,
Met karmen, klaghen en handen te wringhen,
Kan hijt dan niet ontspringen, zoo wort hy gevangen,
(415) En swaerlijck gherantsoent ofte opghehanghen.
Nu ic stuer myn gangen, om van hier te scheijen, dan,
Tis een arm Schout die syn boeten niet verbeyen, can.
Boer.
Ic mach my bereyen, dan, om te gaen dryven
Na de ste toe, ziet ic durf hier niet blyven,
(420) Want gaet hy hem verstyven, met hulp van ander knechten
Om syn leet te wreken en moetwil aen te rechten,
Zoo helpt myn vechten, daer gantsch niet teghen:
Ja gheen dingen zoo snoo of sy durvense pleghen,
Dies ben ic verslegen, en heel tenden myn raet,
(425) Want by dat volc en is gheen ghenaet,
En ic ben inde haet, dat weet ic van te veuren,
En men macht zo quaet niet zeggen of men zietet gebeuren,
Dies moet ic treuren, en voor syn gewelt schromen,
Nochtans hoop ic dat hy niet zal weer komen:
(430) Maer wat kan my dat dromen, dus wil ic gaen trecken.
[fol. B5r]
Myn Heeren de vromen zullent hun niet aentrecken,
Dat wy speelwijs vertoont hebben hier int krijt,
Tis maer om der moetwilligen snootheyt tontdecken,
Dies zullent de vromen hun niet aentrecken:
(435) Twaer te wenschen dat de Krijsluy in allen plecken,
Slants welvaren sochten voor te staen met aller vlijt.
Myn Heeren de vromen zullent hun niet aentrecken,
Dat wy speelwijs vertoont hebben hier int krijt:
Nu weest In liefd bloeyende, hout vreed altijt.

        (440) Hout vreed’ altijt, zoo ghy best meucht
        Wie dat ghy zijt,, verheucht in deucht.
Continue

Refereyn vanden Krijsman ende van-
den Zeeman.

MEnich vroom dapper Krijsman worter bevonden,
Hier in dese Nederlanden nu alle daghen,
En veel Schippers en Bootsgezellen, die tallen stonden,
Lijf en leven byder zee gaen waghen:
(5) Ooc menich vry gheest, die al syn behaghen,
Ende sinnelijcheyt heeft in konstighe wercken,
Maer watter noch voor Mannen zijn, machmen by vlaghen,
Aen hun eyghen woorden lichtelijc bemercken,
En dat bysonder alsse zijn te bier kercken,
(10) By goet ghezelschap in een droncken ghelach,
Daer weet elc ghenoech te pochen, te snercken,
Vant gheen dat hy oyt dede, hoorden of zach:
Jae elc gheeft daer op zoo hooch als hy mach.
Maer alst al wel ghezeyt en vertoghen, is,
(15) Zoo isset al waer dat niet gheloghen, is.
    Komt eens in een kroch al waer zijn ghezeten,
Eenighe Krijsluyden die vanden krijshandel praten,
Hoe dapper en manlijc hem elc heeft ghequeten,
[fol. B5v]
Zult ghy van yeder zelfs hooren boven maten:
(20) Want tzijn daer al ghetrouwe en vrome soldaten,
En inden krijs handel overvloedich bedreven:
Niemant heeft daer syn vaendel oyt willen verlaten,
Om den lesten man te verliesen oft houden tleven,
Ziet, zo trou en vroomhertich is elc altijt gebleven,
(25) Al ist datse wel dicwils hebben gheweest
Daerse den slach verloren, die schult wort dan gegeven
Hun Overheyt, die dat versuymden aldermeest
Oft een deel vreemde ruyters die den knechten bedeest
Op der vlucht maeckten tdaert al by bedrogen, is,
(30) Zoo ist al waer dat niet geloghen is.
    Komt ghy ooc hier by, daer zijn vergaert
Eenige Schippers, Stuerluy ofte Bootsgezellen,
Daer zuldy gemeenlijc vande wijtstreckende zeevaert
Of van lang-duerende reysen hooren vertellen,
(35) Hoe tquaet avontuer den zeeman gaet quellen,
Door quaet weer en wint, ende zoo voort an,
Van vreemde landen en steden hoordy ooc vermellen
Die elc hier en daer besocht heeft, zoo nu en dan:
Niemant is daer een putger of onbedreven man,
(40) Maer tzijn al kloecke bevaren zeeluyden,
Alle diepten, droochten, koersen daer weten sy van:
Streckende vant oost int west, vant noorden int zuyden
En als syt al wel hebben gaen beduyden,
Zo machmen wel zeggen, zoot blijckelijc voor ogen, is,
(45) Dattet al waer is wat niet gheloghen, is.

PRINCE.

    Prince, veelderley Ambachts-ghezellen zijn
Ooc alzoo van manieren, aert ende zinnen,
Wanneerse erghens komen te bier of te wijn
Daerse eenighe kennis van hun hantwerc vinnen,
(50) Daer zullen sy ghemeenlijcken dan beginnen,
Vant zelfde te verhalen ter selver steden,
[fol. B6r]
Van tgeen sy konnen doen, of watse mogen winnen
Hoortmen ghemeenlijc daer verbreden:
Niemant is daer vant slechte eynde afghesneden,
(55) Zoo dat hy niet en kan ofte eerst moet leeren,
Maer elc is een Meester, wtwijsende de reden,
Die yeder voortbrengt na syn eygen begheren:
Ja de zommige konnen zoo meesterlijc een loghen stofferen,
Dattet al waer schijnt, hoe-wel het wt den duym gezogen, is,
(60) Dies zeg ic tis al waer dat niet gheloghen, is.


Refereyn.

DEse Assevijsters, wat moghen sy peysen,
Die niet en doen dan vloervegen in huysen en stallen,
Ende nauwelijc van hier tot oude wael en reysen,
Wat weten sy te zegghen, bylo niet met allen:
(5) Maer een die ghereyst heeft over bergen en wallen:
Als ten Oudenbossche, te Roosendal en ter Gouwe,
Ende zo voort tot Dordrecht, die mach wonder kallen.
Zo ic ghedaan hebbe, dies ic wonder ontfouwe,
Hoe dat ic int schip voer met grooten rouwe,
(10) Aldaer ic niet dan water en wolcken en sach:
Tschip ginc al hottentot met krancken ghetouwe,
My dunct dat ic noyt in meerder vreesen en lach
Want ic meende te verdrincken, zo een grooten slach
Gaf wint en storm, dies sweette ic vuysten dicke:
(15) Die wonder te zegghen weet, dat ben icke.
    Dordrecht staet rontom int water-slootken,
Daer ic den wijn om drie stuyvers den pot ginc claren
Voort scheepten ic na swijndrecht in een cleyn bootken
Daer twee-en-tseventich Dorpen verdroncken waren.
(20) Na Ysselmonde ginghen wy te waghene varen,
Al hossebossende dat lever ende longe mocht krincken,
Ende van daer voorts in een schuytken door golven en baren,
[fol. B6v]
Tot Rotterdam daer waende ic noch eens te verdrincken:
My zal de Hollantsche reyse noch lange ghedincken,
(25) Want te Delft moest ic weder te waghen spancken,
En telc wast al af ghering laet geldeken blincken:
Hier duyten, daer oortgens, ja stuyvers en blancken,
Te Delft binnen viel ic over de bancken
Door dronckenschap voortvarende met vreemt geschic,
(30) Die wonder te zegghen weet dat ben ic.
    Te Haerlem komende zoo was vijf stuyvers de man,
En dry tot Amsterdam dat waren achte,
De Paerden ginghen ghevevelbaert in ghespan,
Zoo de Verckens in Brabant doen, daer ic wel om lachte:
(35) Twas al hyho dat de voerman voorbrachte,
Syn Paerden te mennen in wonderlijcke spraken:
Al hossebossende ryende, int loopen onsachte,
Quamen wy t’Amsterdam voor alle zaken,
Inden Hollantschen tuyn daer wy goet cier gingen maken,
(40) Daer quamen ons eerlijcke Coopluyden by,
Daer sachmen heerlijc roeren onse kaken,
Aen Hasen, Konijnen, ende Kapoenen vry:
Wijn en Hamburgher bier buysden wy,
Twas al ruytwt, doet bescheet telcken kicke,
(45) Die wonder te zegghen weet dat ben icke.
    Van smorgens int opstaen, tot snachts ten twaelf uren,
En deden wy anders niet dan brassen en bruysen,
Rethorica, Musica deden daer wonderlijcke curen,
Tscheen datmen in Venus berch was vol advijsen,
(50) Acht daghen lanc duerden ons drincken ons ruysen,
Met den zelven verzien, doende goet bescheet.
Ende doen wy naer Utrecht zouden verhuysen,
Wast alle Mulum labium zonder onse kosten Godt weet,
Ende elc noch een pont groot inde beurse ghereet,
[fol. B7r]
(55) Dat schoncken de eerlijcke luyden tsamen,
Hun liberaelheyt toonden sy tonswaert zoo breet,
Dat wy der jonsten niet konnen volramen:
Godt gheve hun voorspoet elc by namen,
Die ons wel tracteerde juyst zoo ic micke,
(60) Die wonder te zegghen weet dat ben icke.
    Amsterdam is een heerlijcke Koopstadt lustich,
Vol koopluyden, vol gelts, vol kloosters, vol kercken,
Vol groote schepen, en vol schoon vrouwkens rustich,
Die smans herten in vreuchden doen verstercken.
(65) Voort reden wy na Utrecht daer wy Priesters klercken,
Met veel schoone amoreuse vroukens vonden:
Vijf Canonisijen machmen daer bemercken,
Ende een slot dat Vreburch hiet int oorkonden.
Daer sachmen vijf daghen spoelen onse monden,
(70) Met wijne, daer ic van gheven ooc niet en wiste.
Doen reden wy na Schoonhoven tot opt Veer om gronden,
En zoo voort na Papendrecht langhs den Rijn met liste,
Hadde de waghen eens omgheworpen de kiste,
Wy hadden inden Rijn verdroncken teenen kicke,
Die wonder te zegghen weet dat ben icke.


[fol. B7v]

Van een aerdich Boerken.
HEt was een aerdich Boerken,
Wt vrijen zoud’ hy gaen,
Hem ontmoetten een moy Moerken,
Daer by zoo bleef den Boer staen.
    (5) Den Boer goet ront,, boot tMeysken syn mont
    Een kusken alzoo fijn, daer isser drie pont,
    Haelt my terstont, den wijn op dit termijn.
        Doen liet den Boer bereyen
Een tafel wel gherust
(10) Van hoenderen en pasteyen
Daer na zoo kreech den Boer lust.
    Den Boer schoof gheheel,, wt een platteel
    Een ham van twaelf pont, al deur syn keel,
    Twas hem gheen scheel, in alzoo korter stont.
        (15) Een hoentgen wel ghebraden,
At den Boer op syn sat:
Een kruyc van twaelf quaerten
Lapten den Boer in syn gat.
    Doen bleef hy staen,, en was belaen,
    (20) En hy moest slapen gaen ziet, Sy namen syn gelt,
    Twas ongetelt, een penning en hielt den boer niet.
        Syn roc, syn mantel sy namen,
Sy stieten hem voor de deur:
Eylaes doen den Boer ontwaecten,
(25) Doen stont hy in swaer doleur.
    Hy was belaen,, Vanden edelen traen,
    En hy moest thuyswaert gaen, Niet een troostelijc woort,
[fol. B8r]
    Tot syn confoort, mocht den Boer van tMeysken ontfaen.
        Princen wel lieve Boeren, als ghy wt vrijen wilt gaen,
(30) Wilt zoo na de Meyskens niet loeren
Denct eerst hoe het zal vergaen.
    Dus is mynen raet,, u knopdoec bewaert,
    Zoo blijft ghy onberooft, gaet ghy uwe straet,
Laet de Meyskens quaet,
(35) Zoo klout ghy niet u hooft.
FINIS.

[fol. B8v: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

Een Schipper ende een Boer
vs. 88 Rog (of Hop?) er staat: Rop
vs. 140 Krijs. er staat: Schip.
Een Krijsman ende een Boer
vs. 262-263 rijmloze verzen
vs. 314a binnenrijm
vs. 344 hangt er staat: hange
vs. 347 seg is niet leesbaar; ed.-1680 heeft sla