Jezuïeten van Ieper: Noyt-gehoorde vreedheyt van Elisabeth tegen haere nichte Stuarta. Ieper, ca. 1760.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton050520 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

NOYT-GEHOORDE

VREEDHEYT

VAN DE ALDERQUAEDSTE ONDER
ALLE DE VRAUWEN

ELISABETH

KONINGINNE VAN ENGELAND,

TEGEN

HAERE NICHTE

STUARTA

KONINGINNE VAN SCHOTLAND,

TREUR-SPEL.

GEMAEKT DOOR DEN E. P. **** DER
SOCIETEYT JESU BINNEN IPRE.

[Fleuron]

TOT IPRE,
By T.F. WALWEIN, woonende op de Leet.


[p. 2]

PERSOONEN.

DE H. KERKE.
DEN AMBASSADEUR VAN VRANKERYK.
HET GEEST VAN STUART.
STUARTA Koninginne van Schotland.
PRINCESSE.
I. PRINCE.
II. PRINCE.
III. PRINCE.
IV. PRINCE.
GESANT van Stuarta.
__________________________

ELISABETH, Koninginne van Engeland.
I. PRINCESSE.
II. PRINCESSE.
I. PRINCE.
II. PRINCE.
III. PRINCE.
IV. PRINCE.
GESANT van Elisabeth.
Continue
[p. 3]

VOORSPEL.

De H. Kerke.
WIe zal in tranen-vloed aen myn gesicht verleenen
Om soo den droeven staat van Schotland te beweenen?
Wie zal uyt elke oog doen springen een fonteyn?
Want droefheyt die maer sucht die is voor my te kleyn.
(5) ô Domheyt van dit land, ô sinneloose treken!
Hoe komt dat gy soo zyt van Godts Leer afgeweken!
Ach Schotland! wat venyn, wat pest, wat boose macht,
Heeft u tot desen val en ongeluk gebragt?
Eylaes het Christendom, dat placht vol prael te schynen,
(10) Dat moet uyt Schotland nu, dat siet men daer verdwynen;
De Deugd word uytgejaegt, de boosheyt ingehaelt,
Ach daer geen Deugd en is, daer is ’t dat alles dwaelt:
Daer komt de hooveirdye met al haer boos’ gesellen
Daer komt de ketterye een vaste woonplaets stellen;
(15) En daer den ketter is, daer is den duyvel ook,
Soo vind m’ook in een land geheel het helsch gespook.
Stuarta Koningin, ô glans van alle Vrauwen,
ô Steunsel van Godts Leer, waer op elk mogt betrauwen!
Gy waert eene van die, die deugd ter herten nam;
(20) Maer neen, gy moest’er uyt door sweirden vier en vlam,
Tot uw verderffenis: Stuarta dan moet vluchten,
En t’saemen moet met haer’theel Christendom versuchten.
Wee onbermhertig volk, die eene Vrauw verstoot,
[p. 4]
Weet als gy ’t leven band, dat gy ontfangt de dood.
(25) Doch vluchten waere kleyn, soo ik aldus mag spreken,
Waer ’t bannen maer alleen, ’k zou noch myn droefheyt breken;
Want die gebannen is t’onrecht, keert dikwils weer
In volle pracht, tot een erstelling van syn eer:
’T geen dat my weenen doet en schier myn ziel beswyken,
(30) Al dat myn hôp ontneemt en allen troost doet wyken,
’T is uw onnoosel dood, Stuarta, weirden pand,
Want had gy noch geleeft, myn Leer waer noch in ’t Land.
Sy waer in Schotland noch en in ’t Ryk van Britannen,
De Deugd waer noch in fleur, die nu is uytgebannen.
(35) Men zal noch, soo ik hôp, des Staendaers Kruys sien staen,
Die d’helsche ketterye nu heeft te grond doen gaen.
En gy, Elisabeth, moet gy het hoofd-stuk wezen
Van al die moorderye, die nu is opgeresen?
Moet gy den moord-priem zyn die steke op steke gaf,
(40) En die dees edel Vrauw te vroeg dreef naer het graf?
Doet afstand, vreed gediert, van uw boosaerdigheden,
Het is genoeg voor d’hel en tegen Godt gestreden:
Of zyt gy dan soo helsch, dat gy van Engeland
Wilt maeken eene hel, die in haer boosheyt brand?
(45) ’T schynt jae, sy moord, sy brand, sy groeyt in volle vieren,
En doet door g’heel het land haer helsche vlammen swieren,
Sy moord door g’heel het Ryk, nu gaet het treur-spel aen;
Ach Schotland, Engeland, het is met u gedaen.
Vloeyt, vloeyt dan traenen-vloed, beweent dees slaevernyen,
(50) Die Deugd, die Christus leert, verstooten nu gaet sien.
Adieu, adieu Schotland, adieu boos Engeland,
Ik vluchte verr’ van u, die my verr’ van u bant.
Continue
[p. 5]

I. ACT.

I. SCENE.

Sommige Princen van Schotland beklaegen den ellendigen staet haers Vaderland, in het welk alles door de ketterye verwoest word.

1. Prince.
ELlendig Vaderland, waer toe zyt gy gekomen?
Hoe heeft de kettery uw luyster soo genomen?
(55) G’en zyt niet die gy waert, g’en waert niet die gy zyt,
Eylaes! wat voor een volk is’er hier in dit Ryk?
Ik sien g’heel Schotland door de bloote sweirden blinken,
Ik hoor de trommels slaen, ik hoor trompetten klinken,
Ik sien ’t verduyvelt volk, dat heeft de volle macht,
(60) Verwoest het Vaderland, dat ons heeft opgebragt.

I. VERTOOG.

2. Prince.
Eylaes wat sien ik hier, siet alles word geschonden
Het geen dat Heylig is, siet door de vlam verslonden
De Beelden en de Kerk, siet Christus eygen Bloed
Word hier, ô Hemel schroomt, vertrappelt met den voet,
(65) De boosheyt triumpheert, d’onnooselheyt moet vluchten
En onder ’t rouwig jok der ketteryen suchten.
ô Goddeloos gespuys, gy toont met hand en voet
[p. 6]
Wat dat een tygers hert in ’s menschens lichaem doet.
Van Godt vervloekten hoop en uyt de hel gespogen,
(70) Waer uyt gy hebt ’t venyn der ketteryen gesogen,
’T is wonder dat de aerd’ voor u niet open gaet,
En dat het blixem-vier niet uyt den Hemel slaet.

II. VERTOOG.

3. Prince.
ô Schroomelyk vertoog, siet in de locht hier springen
Het Koninglyk Paleys, ô noyt-gehoorde dingen!
(75) Siet, siet, den Koning selfs word in het vier verbrand,
Soo dat men van den romp maer vind het enkel zand.

III. VERTOOG.

4. Prince.
De Koningin die word met boeyen vastgebonden;
ô Dat sy niet en is met haer Paleys verslonden.
Wat komt u dollen hoop, wat komt u in den sin,
(80) Dat gy soo schandelyk misacht uw Koningin?§Toe.
1. Prince.
Den tyger en den beir, en al de ander dieren,
Die dwaelen door het woud of door de wolken swieren,
Die kennen hunnen Heer, die hebben eene Wet,
Die selfs van de nateur aen yder is geset;
(85) Maer dit ondankbaer volk durft tegen alle wetten
Haer wettige Princes in eenen kerker setten,
Die binden d’edel Hand, siet wat de vreedheyt doet,
De Hand, die over hun den Schepter draegen moet.

IV. VERTOOG.

2. Prince.
Siet, siet, de vlammen selfs, door uwe hand ontsteken,
(90) Die kent uw Koningin, en is maer afgeweken;
Het al vernielde vier, dat schaedig element,
Dat eert de Koningin, die gylie niet en kent.
3. Prince.
En qualyk en is sy den kerker uytgekomen,
Of men heeft tegen haer strakx in de hand genomen
[p. 7]
(95) De wapens overal, soo dat men in het veld
Een groote menigte van nieuw’ Soldaeten telt.
4. Prince.
Men hoort den dullen hoop van alle kanten raesen,
Men hoort de trommels slaen, men hoort trompetten blaesen,
Het sweird blinkt t’allen kant, men blixemt met het stael,
(100) Men dondert met ’t geschut en met het groef metael,
Men siet van beyde kant als eenen regen vallen,
Door krachten van het vier, de uytgespogen ballen,
Die daer voor Christus naem ter aerd’ word neergevelt,
De aerd’ geverft met ’t bloed van menig kloeken Held.

V. VERTOOG.

1. Prince.
(105) Maer siet eylaes, maer siet, de Koningin moet wyken,
Haer heele Ruyterye bedekt het veld met lyken,
Sy vlucht met kleyn gevolg, sy laet haer Vaderland,
Haer Schepter en haer Kroon, en soekt een ander Land.§Toe.
Sy gaet met groote vrees door bosschen, velden, bergen,
(110) En sy weet nauwelykx waer sy haer zal verbergen;
Eylaes van heel het Ryk, en al dat machtig Land,
En houd de Koningin niet eenen voetstap zand.
2. Prince.
Wie kan eylaes, wie kan dit droef geval aenschouwen,
Wat hert, wat steenen hert kan hier syn traenen houwen?
(115) Maer dat noch meest van al verdient te zyn beklaegt,
Het Catholyk Geloof word t’saemen uytgejaegt,
De thoorens staen gekroont met afgebylde hoofden,
Die sy om het Geloof van lyf en ziel beroofden;
Soo word de Deugd gekroont met leed en overlast,
(120) Soo stelt de ketterye haer nieuw regeering vast;
Den pynbank swemt van ’t bloed, men siet de galgen rechten
[p. 8]
Om een gewyde Hoofd met schand’ daer aen te hechten,
Het Heylig brand in ’t vier.
3. Prince.
                                          Loopt traenen ende doet
De vreede vlammen uyt met uwen traenen-vloed;
(125) ô Son keert uwen loop en doet uw licht verdwynen,
Hoe kan uw hellen glans op Schotland noch verschynen?
ô lichten van den nacht, gy Sterren ende Maen,
Hoe kan uw hellen glans noch boven Schotland staen?
4. Prince.
Maer wat staen wy eylaes en weenen, ende suchten?
(130) Komt laet ons uyt het land en uyt de boosheyt vluchten,
En laet ons al te saem gaen naer een ander land,
Daer Godt niet meer en is, is niet ons Vaderland;
Komt laet ons dwaelen gaen door bosschen ende velden,
Ook daer noyt eenig mensch den eersten voet en stelden,
(135) Of naer een holle rots, of naer een woeste strand,
Alwaer de ketterye niet heeft de overhand.
1. Prince.
Wy zullen eens daer naer ook by den Hemel wezen,
Wy zullen onsen Godt daer dienen sonder vreesen,
Wy zullen ons verdriet daer lyden met geduld,
(140) Dat ons word opgeleyd om wel-verdiende schuld.
2. Prince.
Vaert wel dan Vaderland, vaert wel Schotlandsche Steden,
Ik gaen naer ander land, naer ander kusten treden;
Vaert wel besproeyde Stad met soo veel Heylig Bloed,
Die haer heeft opgebragt in deugden en in goed.
(145) Ik wil veel liever u, als haer Geloof gaen derven,
Waer in ik hôp altyd te leven en te sterven.
Al te saemen.
Vaert wel dan Vaderland, vaert wel Schotlandsche Steden,
Wy gaen naer ander land, naer naer ander kusten treden;
Vaert wel besproeyde Stad met soo veel Heylig Bloed,
(150) Die ons heeft opgebragt in deugden en in goed.
Wy willen liever u, als ons Geloof gaen derven,
Waer in ik hôp altyd te leven en te sterven.


[p. 9]

II. SCENE.

Stuarta Koninginne van Schotland vluchtende uyt haer Ryk, komt aen in Engeland, betrouwende op de goedjonstigheyt van haere Nichte Elisabeth.

Stuarta met haer Princessen, de vier Princen
en Gesant.

Stuarta.
Godt lof, naer so veel moeyt door bergen bosch en veld,
Heb ik in Engeland den eersten voet gestelt;
(155) Ontfangt Britansche kust de traenen van myn oogen,
Die ik niet machtig ben door droefheyt af te droogen;
Ontfangt de eerste gift daer mede ik u begroet,
Terwyl ik op uw land stel mynen eersten voet:
’K en kan aen u, ô land, geen ander vruchten geven,
(160) Want die zyn my alleen van schotland overbleven.
Loopt traenen, kost’lyk nat, en schryft door heel de strand
De droefheyt van myn hert in het Britansche Land.
Vaert wel Schotland, vaert wel, alwaer ik ben gebooren,
Vaert wel myn machtig Land, die ik nu heb verlooren,
(165) Vaert Schepter ende Kroon, die nu een ander draegt,
Terwyl ’t ondankbaer volk my daer heeft uytgejaegt.
Princesse.
Ellendige Princes, ik wil met u gaen vluchten,
Ik wil ook met de uw vervoegen myne suchten;
Stuarta, ik gaen med’ door onbekende strand,
(170) Alwaer dat gy zult zyn, daer is myn Vaderland.
Stuarta.
Ik dank’ u van de gunst die gy my komt betoonen,
’K en kan in desen staet uw diensten niet beloonen:
Is ’t dat den goeden Godt my trekt uyt dit verdriet,
Ik zal gedachtig zyn den dienst die gy my bied.
1. Prince.
(175) Wy zullen nimmermeer u, Koningin, verlaeten,
[p. 10]
Wy zullen houden wacht in plaetse van Soldaeten;
’T en is ons geen verdriet, ’t en is ons geene pyn,
Als wy aen ons Princes maer dienstig konnen zyn.
Al woud gy woonen gaen ontrent de Londe rotsen,
(180) Die met haer steenen kruyn de noordsche winden trotsen,
Of daer een hol spelonk in dikke boomen staet,
Of daer den oceaen de weste stranden slaet.
Stuarta.
’K en heb geen beter plaets voor onse vlucht gevonden,
Als in Britannien Land, de groote stad van Londen;
(185) Ik hôp dat ons verdriet daer wezen zal verlicht,
Die daer de Schepter draegt, dat is myn eygen nicht,
Myn Bloed en myn Vriendin, die my heeft van te vooren
Met eenen gouden ryng getrauwigheyt geswooren,
Sy gaf my dat juweel, dat ik noch draeg aen d’hand,
(190) Waer in gedreven staet een hellen Diamant;
Sy swoer dat eer het goud zou door den tyd verslyten,
Dat eer den ouderdom den luyster af zou byten,
Als dat haer jonstig hert tot my beswyken zou
En den gezwooren eed in de beloofde trouw.....
(195) Het goud blynkt even seer, ’t is noch niet in ’t duyster,
Den hellen Diamant heeft noch den selven luyster;
Een teeken dat myn Nicht noch heeft het selve hert,
Dat sy had doen den ryng aen my gesonden werd.
Daer Prince, wilt den ryng aen myne Nichte draegen,
(200) En de beloofde hulp aen haer oodmoedig vraegen.
Gesant.
Ik acht dit voor geluk, en geef my op de reys,
Ik zal in korten tyd ook wezen in ’t Paleys.
Stuarta.
Ik hôp dat sy my zal ten minsten plaetse geven
Alwaer ik sonder Kroon gerust zal konnen leven.
Princesse.
(205) Daer is geen twyffel aen, soo men daer henen gaet,
Haer woorden zullen zyn een teeken van de daed.
[p. 11]
Waer ’t saeke dat sy wist van ons ellendig dwaelen,
Sy sond haer Heeren uyt, sy zoud ons in doen haelen.
2. Prince.
Maer laet ons spoedig gaen, wy zyn noch in ’t gevaer,
(210) Daer is geen twyffel aen, men volgt ons achter naer.
1. Prince.
Maer siet, ik sien van hier een stad niet verr’ gelegen,
’T is d’eerst’ in Engeland, wy zyn’er dichte tegen,
’T is ’t sterke slot Kental, ik sien de thooren staen,
Ik sien den steenen wal, laet ons daer henen gaen.
Continue

II. ACT.
I. SCENE.
Elisabeth Koninginne van Engeland, berommende sich over haer macht, ontfangt tydinge van de aenkomste van Stuarta, die sy stelt met eene geveynsde vreugd t’ontfangen.

Elisabeth met haer Princessen, en Princen.

Princessen t’saemen.
(215) LAng leeft de Koningin.
Elisabeth.
                                            Wie zal myn macht verpletten,
Wie zal my uyt den Throon van myne glorie setten?
Niet Engeland alleen, maer g’heel den aerdschen bol
Is van myn kloek bestier, en van myn glorie vol;
Myn faem gaet overal, van daer myn gulde straelen
(220) Der Sonne komen op, tot daer sy nederdaelen;
Soo dat ik boven my, geen grooter macht en kenn’
En selver nevens Godt, een weireld winster ben.
Ik spotte met de macht van een verydelt Roomen,
Noch uwe blixems, Paus, en zullen my doen schroomen,
(225) Myn onbeweegt gemoed, myn kroone van Laurier
En van verwinningen, en vreest geen blixem-vier,
[p. 12]
Myn throon is vast gestelt op afgekapte hoofden
Die ’t Vaderland ontrauw, den Paus voor al geloofden,*
Al slangen, die myn stad maer dreygden met den nood,
(230) Myn Ryk zal eeuwig zyn, door soo veel muyters dood.
I. Princesse.
Lang leeft Elisabeth, den rom van onse tyden
Bellona van het land, onwinbaer in het stryden,
Aen u was niemand oyt te vooren u gelyk;
Jae ’t minste dat gy hebt, dat is uw Koningryk.
I. Prince.
(235) Kost ik, ô Koningin, uw naem met sterren schryven
Als dese, dêed ik u rondom den Hemel dryven,
Ik zoud’ den soeten naem van onse Elisabeth
Doen klinken overal, door Famas Lof-trompet.
I. Princesse.
Al wat het groot geweld des Hemels zal bepaelen,
(240) Al wat de gulde torts der Sonne kan bestraelen
Sien ik in uwe macht, gy zult van Koningin
Noch worden met’er tyd gelyk aen een Goddin.
II. Prince.
Gy zult een eeuwigheyt van uwen naem verwerven,
Jae selver naer uw dood, en zult gy nimmer sterven;
(245) Uw onvermoeyt gemoed, uw naem en uwen lof
Zal breken door den tyd, en vliegen uyt het stof.
I. Prince.
De meuren gaen te niet, de steden met de wallen
Verslyten door den tyd, de thoorens die vervallen,
Maer uwen grooten naem de weireld door verbreyd,
(250) Verwinnaer van den tyd, zal staen in eeuwigheyt.
Elisabeth.
Jae wel, naer men zal sien gesuyvert myne kusten
Van al wat roomsch gesint de selve kan ontrusten;
’t Is een hardnekkig volk tot oproer staeg bereyd,
Dat liever ’t licht derft als syn by-geloovigheyt.
(255) In Schotland moet ik hun voornaementlyk verpletten,
En myn gehaete nicht uyt haeren ryks-stoel setten:
Wy hebben tot dat eynd’ het wederspannig heir
Voorsien in ’t heymelyk van alle krygs-geweir,
[p. 13]
Van lêeftocht en van geld, maer ’t smert my met verlangen,
(260) Van veldslag of verraed geen tydinge t’ontfangen.
Ontbreekt het hun aen moed; of ben ik self verraen?
Lafhertige!
II. Prince.
            Mevrauw, daer komt een jacht-bood aen.


II. SCENE.
Gesant van de Koninginne Elisabeth.



.
Vergeeft my Koningin, dat ik het hof kom stooren;
Elisabeth.
Ik ben vol ongedult uw tyding af te hooren.
Gesant.
(265) G’heel Schotland staet in brand, ’t rykx-leger in het veld,
Tot ’t sestig duysend man, is g’heel ter neer geveld.
Daer onder zyn getelt wel sestig Capiteynen,
Het is’er al vermoort, den grooten en den kleynen,
De Koningin gevlucht is selfs ontrent Laudal,
(270) Soo datse in korten tyd, alhier verschynen zal.
Een Prins van haer gevolg voor uyt aen u gesonden
Is reeds soo gauw als ik in ’t machtig Hof van Londen,
En vraegt de saemen-spraek.
Elisabeth.
                                    ’t Is wel dat hy komt in.
Daer valt, ik weet niet wat, iet wonders in den sin;
(275) Zal ik? Maer neen! ik swyg, ’k zal haer met vreugd ontfangen,
Al of ik waer geweest om haer in groot verlangen,
Wy moeten altemael de droeve Koningin,
Die hier strakx wezen zal met blydschap haelen in.
III. SCENE.
Gesant van de Koninginne Stuarta.
Gesant.
ô Machtige Vorstin, ik ben voor afgesonden
(280) Van myne Koningin, om aen u te verkonden
[p. 14]
Haer droevig ongeluk, siet als ik spreken wil,
De droefheyt van myn hert die doet my swygen stil,
Den Ryng die sy u send, zal voorder voor my spreken:
Elisabeth.
Dees gift doet my myn hert bynaer in stukken breken:
(285) Ik ken, ik kus de gift, den aengenaemen Ryng
Die sy nu overlang uyt myne hand ontfing:
Als ik den Ryng besien, daer komt my strakx te vooren
Dat ik Stuarta heb getrouwigheyt geswooren.
Gesant.
Het selve seyd’ sy ook wanneer ik haer verliet,
(290) Terwylen sy op ’t goud veel traenen vallen liet.
Elisabeth.
Ik zal de Trouw voldoen, ik zal haer niet verlaeten,
Dat in de waepens staen strakx alle de soldaeten
Van g’heel myn groote stad, en naer den noorden gaen
Om haer, in haere vlucht, en droefheyt by te staen,
(295) ’k Wil dat men in haer komst ontsteekt de blyde vieren,
’k Wil dat men g’beel het hof, verciert met Lauwerieren
Tot teeken van myn vreugd, en gy-lie altemael,
Gaet tegen de Princes, en brengt haer in de zael.
IV. SCENE.
Elisabeth alleen zynde gaet voorts.
De proy is in het net, sy zal ’t my dier betaelen
(300) Dat ik met soo veel vreugd, gebied’ haer in te haelen,
Gy zult my niet ontgaen, Stuarta, gy zyt myn,
Gy zult ook tegen dank de myne blyven zyn;
Het leger dat ik send’ zal u alleen beschermen,
Op dat gy word gestelt in myn vraek-gierig ermen,
(305) Ik ken uw hooveirdye, ik ken uw trotschen aert
Die my van overlang heeft groote vrees gebaert;
Daer staet noch in myn hert, maer al te diep geschreven
Wat dat gy tegen my in Vrankryk hebt bedreven,
’t Is yder een bekent, ik hadde nu misschien
(310) Al uw slaevin geweest hadd’ ik niet toegesien.
[p. 15]
Daerom heb ik gemaekt, dat Schotland staet in roeren,
Op dat gy tegen my geen oorlog en zoud’ voeren;
Het zal nu anders gaen, Fortuna de Goddin
Heeft haeren bal gekeert, en dat naer mynen sin,
(315) Siet, die stont naer het myn, heeft selfs haer ryk verlooren
Door wel verdiende straf, den Hemel heeft verkooren
Den schepter voor dees hand, op dat sy nemen zou
De lang gewenschte vraek van eene trotse vrouw.
Komt, komt, Stuarta komt, ’k zal u met groot verlangen,
(320) Dat ik heb lang gewenscht, in myn Paleys ontfangen,
Maer weet dat myn Paleys, u eenen kerker is,
En dat g’heel Engeland is uw gevangenis:
Den Ryng die gy my send, daer mêd’ gy my doet groeten
Die smyt ik tegen d’aerd’, die trap ik met de voeten,
(325) En t’saemen met den Ryng, soo breek ik myn verbond,
Het hert heeft noyt gemeent, dat eertyds spraek den mond:
Komt, komt, Stuarta komt, komt onder myne handen,
Ik zal door moord-geweld gebruyken myne tanden
Tot uw verderffenis, myn hert dat berst van spyt,
(330) Myn bloed, heel siedende, dat swemt van vraek en nyd,
Maer neen, ik houde op, en sonder veel te seggen
Ik zal met rypen raed gaen alles overleggen,
Ik zal haer soo sy komt, met een geveynsde min
En met een valsch gelaet, voor eerst gaen haelen in,
(335) ’k Zal myn vraekgierigheyt met soete woorden dekken
Om haer door desen schyn noch meer in ’t net te trekken,
’k Zal wederom den Ryng gaen steken aen de hand
Al of het teeken waer van een vermeerden pand,
Maer* soo my dunkt, ik hoor, de soete stemmen roepen,
(340) My dunkt sy komt in ’t hof, de deuren die gaen open.
[p. 16]
V. SCENE.
De twee Koninginnen komen malkanderen in ’t gemoet, ende naer eene korte t’saemen-spraeke begeven sich ter tafel alwaer verscheyde teekenen van vreugd betoont worden.

Elisabeth, Stuarta met haer Hof, en die van Elisabeth

Elisabeth.
Stuarta lang verwacht!
Stuarta.
                                    ô Alderliefste Nicht.
Gelukkig dat ik ben geraekt in uw gesicht!
Elisabeth.
Zyt welkom duysendmael.
Stuarta.
                                Ik wil, maer kan niet spreken,
Uw jonst verwint myn hert.
Elisabeth.
                                    Daer zal u niet ontbreken.
(345) Legt uwe droefheyt af, ô liefste Koningin!
Stuarta.
Laet achter desen naem, en naemt my uw slaevin,
Ik kome oodmoedelyk uw hulp en bystand vraegen.
Elisabeth.
Myn Ryk dat is het uw, wy zullen t’saemen* draegen
De kroon van Engeland, al ’t gene dat gy siet,
(350) Al ’t gene dat ik heb, is onder uw gebied,
Den band daer de nateur ons mede heeft gebonden,
En desen gouden Ryng die gy my hebt gesonden
Die dwingen my daer toe!
Stuarta.
                                    Waer heb ik dat verdient?
ô Liefste Nicht! dat gy my neemt soo seer te vriend,
(355) Gy troost myn ongeluk, gy balsemt myne smerten
Met onverdiende vreugd:
Elisabeth.
                                    Al had’ ik duysent herten,
Sy zouden al te mael met een de selve min
U wenschen wellekom, en komen haelen in.
De Princen van Elisabeth t’saemen.
En wylie komen ook te saemen u begroeten,
[p. 17]
(360) En vallen t’saemen nêer voor uwe edel voeten,
Wy bieden onsen dienst, gelyk het ons betaemt.
Stuarta.
Ik en verdiene het niet; uw jonst maekt my beschaemt.
Elisabeth.
’K wil dat van yder een zal in het Hof geschieden
Het geen Stuarta zal gelieven of gebieden,
(365) Al of ’t ik selve waer.
Stuarta.
                                    Gy doet my groote pyn;
Ik zal u voor altyd ook dankbaer moeten zyn.
Elisabeth.
Ey laet die woorden daer, en laet ons als Vriendinnen,
Ontmaekt van hooveirdy, malkanderen beminnen;
De min en kent geen eer, de liefde die is blind,
(370) Sy kent geen leegen staet in welke sy bemint.
Maer laet ons, soo ’t u lust, een weynig voorder treden,
De rust en spyse is nut voor uw vermoeyde leden,
Gy komt laes afgemat en van een verre land,
Siet alles is bereyd, komt geeft my uwe hand.....
(375) Neemt dese plaets Mevrouw.
Stuarta.
                                            ’T is tegen alle reden;
Elisabeth.
’T zal even soo geschien; ik bidde voegt uw leden
Op desen Gulden Throon.
Stuarta.
                            Ik doen ’t door uw bedwank.
Elisabeth.
Dat nu geheel het Hof geeft soeten wederklank
Ter eeren van Stuart, en dat de soete keelen,
(380) Gemengt met snaer-gespel, door heel de Zaele kwelen.

GESANG.*
I.
O Lang-gewenschte uer, ô blyden dag!
Als iemant van’t begin des weirelds sag:
ô Blyden dag! ô blyden dag! waer op men klaer bevind,
Hoe dat ook in ’t verdriet, de liefde niet en siet
(385) Wie sy bemint.
[p. 18]
II.
STUARTA nu ontbloot van haere Kroon,
STUARTA nu gestelt uyt Ryk en Throon,
Nochtans in desen leegen staet schynt door de min
Te volgen geenen druk, maer is ook in ’t geluk
(390) Een Koningin.

III.
DIt is de waere min die niet en siet,
Of synen Vriend in druk is ofte niet,
De waere liefde die is blind,
En noyt sy en verlaet ook in desen slechten staet
(395) Die sy bemint.

Elisabeth.
’K wil desen gouden croes gaen stellen aen den mond,
En t’uwer eer het nat uytdrinken tot den grond.
1. Princesse.
Wy wenschen ook te saem dat dees twee Koninginnen
Met eenen vasten band, malkanderen beminnen:
2. Princesse.
(400) En dat soo menig jaer die mag standvastig zyn,
Als in den gulden kop geweest zyn druppels wyn.
Stuarta.
Ik dank u van den wensch die gylied’ my komt bieden,
Ik hôp dat alles zal naer desen wensch geschieden.
I. Princesse van Stuarta.
Ik wensche boven dat, dat gy in korten tyd
(405) In uw Ryk, als te voor, wêer Koninginne zyt.
Elisabeth.
Dit zal in korten tyd door myne sorg geschieden,
Ik zal strakx door myn Ryk soldaeten op doen bieden,
’K wil dat geheel de Macht van g’heel myn Engeland
Trekt recht naer Schotland op te water en te land:
(410) Op goeden uytval ’k wil dit edel nat uytdrinken,
Terwyl men wederom het soet geluyd doet klinken;
Ik stel by dit gesang en dese lekkerny
Het best en best van al, myn eygen hert daer by.
[p. 19]
Stuarta.
Eylaes, ’k en kan niet meer! Nicht, door uw gunstig spreken
(415) Gy maekt myn oogen nat, en doet myn herte breken,
Om dat ik nimmermeer zal dankbaer konnen zyn.
Elisabeth.
Ik doen dat my betaemt, weest daerom niet in pyn:
Maer met verlof, myn Nicht, wy zullen ons gaen scheyden;
Gy hebt de rust van doen, ’k heb alles doen bereyden
(420) Voor u en uw Gevolg; tot morgen dan Princes,
Gebruykt myn Hof voor u.
Stuarta.
                                My voor uw Dienaeres.
Stuarta gaet weg langs den eenen kant, ende Elisabeth langst den anderen kant.

III. ACT.
I. SCENE.
Elisabeth met geheel haer Hof, overleggende hoe sy Stuarta ter dood zouden brengen.

Elisabeth.
STeunhelden van myn Ryk, getrouwe Ondersaeten,
Die noyt uw Koningin en hebt in nood gelaeten,
’K heb u by een vergaert op dat ik mynen nood
(425) U kenbaer maeken zoud’ en storten in den schoot;
Ik proef maer al te wel, dat onder goude Kroonen
Ook vrees, en angst, en pyn, en sorge konnen woonen,
En dat een Konings Hert, terwylen dat het leeft,
Ook onder ’t Purper Kleed, somwylen kerkers heeft;
(430) Dees keting bind my vast, ik moet gedeurig suchten,
Noch Schepter, noch dees Kroon en baeren my genuchten:
Soo lang Stuarta leeft, sy stelt my in den nood,
Haer welvaert is myn smert, haer leven is myn dood.
De blydschap die ik heb getoont in haer t’ontfangen,
[p. 20]
(435) En was niet in myn hert, maer slechts op myne wangen;
Het was een valsch gelaet,’t was een geveynsde min,
Waer med’ gy hebt gesien dat ik haer haelde in:
Waerom ik kome nu van u, Princessen, vraegen,
Hoe dat ik in dees saek my best van al zoud draegen
(440) Tot welvaert van myn Ryk, dat is Stuartas bloed,
De gifte die ik wensch’ tot rust van myn gemoed.
Maer laecen! ik en durf myn handen niet besmeuren
Met sulk een edel Bloed, en daerom moet ik treuren,
Hierom is ’t dat myn ziel in volle bangheyt staet,
(445) En dat myn gulde Kroon hangt aen een zyden draet.
I. Princesse.
Wy danken u, Princes, dat g’ons komt kenbaer maeken
De sorg van uw gemoed, wy hebben dese saeken
Nu al van overlang, eer dat uw Majesteyt
Ons die te kennen gaf, aendachtig overleyd;
(450) Wy hebben tegen dank gestokt de blyde vieren,
Met hert-sweir hebben wy doen stellen de lauwrieren
Om haer te haelen in, ’t geluyd en soet geklank,
Dat wierd in ’t Hof gehoort, was tegen onsen dank.
Hoe kont gy langer noch dit trots gemoed verdraegen,
(455) Hoe kan die boose Vrouw aen iemant noch behaegen,
Die tegen uwe kroon gedaen heeft alle list,
Die oyt verraeder deed’, die oyt verraeder wist?
1. Prince.
Men segt dat sy het vier heeft selver doen ontsteken
Waer in dat haeren man is door de dood besweken
(460) Maer dit is d’oude schuld, het meeste noch van al,
Het booste dat’er schuylt, of dat ik seggen zal,
Sy tracht naer uwe Kroon, dat heb ik nu bevonden
Uyt brieven die sy heeft naer Vrankeryk gesonden;
En die ik noch bewaer’.
1. Prince.
                                ô Grouwelyke daed!
(465) ’Tis reden dat men dit niet ongewroken laet.
Elisabeth.
De g’heele weireld weet, men moet het niet betoonen,
Dat sy haer tot Paris heeft Koningin doen kroonen
Van dit myn Koningryk.
[p. 21]
1. Prince.
                                ’T is tyd dat dit trots hoofd
Word niet alleen van Kroon, maer ook van ziel berooft.
Elisabeth.
(470) Hadd’ Vrankeryk gehad de macht van my te temmen,
Daer zoude al een vloot van fransche schepen swemmen
In de Britansche Zee, en hoewel dat nateur
Aen ons gegeven heeft het water voor een meur,
Noch waeren wy niet vry, noch sag men t’allen kanten
(475) Op* d’oevers van myn Ryk de Fransche vlaggen planten;
Maer neen, ’t zal anders gaen, ’k en vreese geen gewelt,
Nu d’oorsaek van myn vrees is in myn hand gestelt.
2. Prince.
Wy zullen met haer dood uw Kroon gaen vaster stellen,
En haeren trotsen kop met byl ter neder vellen,
(480) Tot ruste van uw Ryk, tot welvaert van ons al,
En tot verweirenis van alle ongeval.
Elisabeth.
Maer soo wy dit bestaen, hoe zal de weireld spreken,
Hoe zal het schamper volk met felle tongen steken?
1. Prince.
Weest hier niet in besorgt, al ’t gene dat gy doet,
(485) Dat zal, en moet het volk te saemen keuren goed.
2. Prince.
Soo dan wy zullen al gaen neirstig overpeysen
Met wat een schyn van recht men haer zal doen verreysen.
Elisabeth.
’T is my al even veel, al ’t gene dat gy doet,
Als ’t maer bevestigt word met haer vergoten bloed;
(490) De gramschap stoort myn hert; Stuarta, gy zult sterven,
’K en ben uw Nicht niet meer, g’en zult myn Ryk niet erven,
G’en zyt geen Koningin, hier dient niet lang gewacht,
’T gevaer groeyt altyd aen, wanneer men ’t minst verwacht:
Soo haest als morgen zal de Son zyn opgeresen,
(495) Wy zullen in dees Zael wederom t’saemen wezen,
Daer zal dan yder een voorbrengen in het licht,
Waer door Stuarta word het meest van al beticht:
[p. 22]
’K zal dienen trotschen aert in asschen doen verdwynen,
Stuarta zal voor ons, als Rechters, hier verschynen,
(500) Op dat sy g’oordeelt zy, maer dit moet blyven stil.
Princen t’saemen.
Dit alles, Koningin, zal vloeyen naer uw wil.
Elisabeth gaet henen met haer Hof.

II. SCENE.
Stuarta sittende op haeren Zetel, niet verre van haer is’er een Crucifix en een doods-hoofd op eene tafel, ende staet stillekens op.

Stuarta.
Terwyl dat in den nacht de glinsterende Sterren
Rondom den aerdschen bal gestaedig even werren,
Soo woelt g’heel myn gemoed; terwyl dat ik de Maen
(505) Met eenen bleeken glans in ’t firmament sien staen,
Soo word’ ik bleek van vrees; ô Godt, wat zal dit wezen!
’K en wete niet waerom, nochtans ik sien, ’k moet vreesen;
Ik heb nu sonder slaep, bynaer den heelen nacht,
Met onbekende sorg den dageraed verwacht:
(510) ô Hemel, wat is dit! Ik voel op myne wangen
In overvloedigheyt de zilte traenen hangen
Die ik gedeurig stort’, het sweet van alle kant
Breekt my het lichaem uyt, myn bloed is heel in brand;
ô Sonne ryst doch op, gaet Maen, gaet Sterren vluchten,
(515) En neemt te saemen weg dees onbekende suchten,
Of segt de oorsaek my, van waer komt desen schrik,
Die wederom verdwynt op eenen oogenblik!
’K en weet niet wat het is, waerom ik niet kan rusten,
’T is waer, ’k ben uyt myn Ryk, ik ben op vremde kusten,
(520) Want ik ben by myn Nicht,, die my uyt het gewelt
Van myn ondankbaer volk heeft in haer Hof gestelt.
Stuarta al bevende sit wederom neder.
[p. 23]
III. SCENE.
Het Geest van Stuart verschynt met eene brandende tortse in de hand.

Het Geest.
Stuarta hoe heeft u den slaep dus ingenomen?
Ik ben om uwen t’wil wêer uyt myn graf gekomen;
Siet Stuart uwen Man, siet hier de droeve ziel
(525) Die in den brand van ’t Hof dood onder d’asschen viel.
Vlucht, vlucht, Stuarta vlucht, ’t en is geen tyd van rusten;
Vlucht, vlucht dit bloedig Hof, vlucht de Britansche Kusten;
Vlucht d’ongetrouwe Nicht, g’en kent haer noch niet wel,
De Dochter van Bolleên, de tweede Jesabel:
(530) Haer woorden zyn geveynst, daer gy niet moet naer hooren,
Sy is in volle raed hoe sy u zal vermooren.
Eer dat drymael de Son zal rond de aerde gaen,
Zult gy onder ’t moord-stael op het schavot al staen.
Eer dat drymael de Son zal rond de aerde gaen,
(535) Zult gy onder ’t moord-stael op het schavot al staen.
Eer dat drymael de Son zal rond de aerde gaen,
Zult gy onder ’t moord-stael op het schavot al staen.
Het Geest vertrekt.
Stuarta.
ô Schroomelyk vertoog dat my het hert doet schroomen!
ô neen, ’t en was geen schyn,’t en waeren geene droomen!
(540) ’T was Stuart mynen Man, hy hadde een tortse in d’hand,
Daer quam hy ingegaen, hy stond aen desen kant.
Hy had’ een doodsche verf, en met syn fakkel-vieren
Liet hy door g’heel de Zael syn droeve oogen swieren.
Wat grauwsaem spook is dit? Wat heb ik niet gehoort?
(545) Het leste dat hy seyd, was niet als brand en moord.
Sy valt neder voor haer Crucifix.
[p. 24]
ô Jesus, die ik hier voor my aen ’t Kruys sien hangen,
Wilt doch de aerme ziel van mynen Man ontfangen,
Want hy noch is in pyn, en door uw dierbaer Bloed
Bid’ ik, dat gy aen hem, ô Godt, genaede doet.
(550) Ik vraege niet voor my, ik zal myn Ryk en leven,
En myn onnoosel bloed ten besten willig geven,
Wanneer ik maer en weet dat gy dit soo gebied,
Op dat niet mynen wil, maer uwen Wil geschied.
Sy staet op bevende.
Maer siet, terwyl ik spreek, het Kruys begint te beven,
(555) De oogen draeyen rond, het hout begint te leven;
Het hoofd dat knikt my toe, al of het spreken wou.
Sy valt met een vlytigheyt op haer knyen.
ô Jesu, doet genaed’ aen een bedrukte Vrouw.
Sy staet op.
ô Hemel, wat is dit, de wonden gaen meer open,
’T is geen geschildert bloed dat daer komt uytgeloopen!
Sy knielt wederom neder.
(560) Vergeeft my, grooten Godt, soo ik iet heb misdaen,
Laet my het blixem-vier van uwe vraek ontgaen.

IV. SCENE.
De Princesse, en vier Princen van Stuarta.

Princesse.
Hoe zyt gy soo ontstelt, Mevrouw, daer’s in uw wezen
Een ongemeynen schrik, waer uyt dat men kan lesen
Den staet van uw gemoed.
Stuarta.
                                ’T is eenen swaeren droom
(565) Die my heeft desen nacht veroorsaekt eenen schroom.
Princesse.
Den droom die is volbragt, ’t zyn ydele vertoogen,
Dat wy sien in den nacht met toegelooken oogen;
’T is eenen valschen schyn, een onwaerachtig beeld,
Daerom is ’t niet van nood’ dat gy u daer in queelt.
Stuarta.
(570) ’T is geenen droom alleen, waer in ik ben verslaegen,
’T is geenen valschen schyn die my het hert doet jaegen,
[p. 25]
Ik hebbe desen nacht in dese Zael sien staen
De ziel van mynen Man, sy sag, hy sprak my aen,
Syn aensicht was heel bleek, veel meer als in syn leven,
(575) Hy heeft my in ’t vertrek dees bleekheyt ook gegeven
Die op myn aensicht staet, tot teeken van den schroom
Die my het hert ontstelt; ach ’t en is geenen droom!
1. Prince.
Mevrouw, ey weest gerust, en laet doch uwe sinnen
Door een spook van den nacht u selven overwinnen,
(580) Verandering van plaets, en eene lange reys,
En ’t vluchten uyt het Hof veroorsaekt dit gepeys.
2. Prince.
De ziel van uwen Man is nu al lang verheven,
En boven Son en Maen, daer al de Helden leven;
Hy lacht met al het geen dat over hem geschied,
(585) Maer meest als by uw vrees en ydel sorge siet.

V. SCENE.
Den Gesant van Elisabeth.

Gesant.
Vergeeft het my, Mevrouw, dat ik uw eerste sorgen
En uwe ruste stoor in ’t krieken van den morgen;
’T is ’s Koningins gebod: Daer word een groote saek
Verhandelt, en daerom vraegt sy uw saemen-spraek.
(590) Gy moet strakx in de Zael voor haeren Throon verschynen.
1. Prince.
Hier meed’ zal d’ydel vrees gaen teenemael verdwynen.
Stuarta.
Of wel vermeerderen; ’k en weet niet wat my quelt.
Princesse.
’K en sien doch hier geen rêen waerom gy u ontstelt.
Gesant.
Mevrouw dan, met verlof en met uw goed behaegen
(595) Zal ik de Koningin de tyding nu gaen draegen
Dat gy strakx volgen zult.
Stuarta.
                                ’T is wel.... als ik wil gaen,
Myn lichaem blyft beswaert, myn voeten blyven staen
[p. 26]
Ook tegen mynen dank.
Sy knielt neder.
                                    ô Godt, die alle dingen
In dit droef traenen-dal naer uwen Wil kont dwingen,
(600) Die weet hier d’oorsaek van, en wat geschieden zal,
Helpt doch uw Dienaeres in allen ongeval.

IV. ACT.
I. SCENE.

Elisabeth met haer Hof Stuarta verwachtende, gaet voorts in haer valschelyk te beschuldigen, ende om haer om hals te brengen.

Elisabeth.
DEs daegraets purper verf, die wilt ons selver seggen,
Wat dat wy moeten doen, en in het werk gaen leggen;
Noyt scheen het morgenlicht aen myn gesicht soo rood,
(605) Den Hemel oordeelt selfs Stuarta tot de dood.
1. Prince.
Het geen den Hemel wenscht, dat moeten wy volbrengen,
Wy moeten in dees saek den tyd niet meer verlengen,
’t Is at te lang verwacht, de vlek is al te groot,
Die sy schier niet en zal uytvaegen met de dood.
Elisabeth.
(610) Dees brieven heeft sy selfs met haere hand geschreven,
Waer mede ik toonen kan dat sy van ryk en leven
My nu al had berooft, had sy gehad de macht
Die Vrankryk had belooft, en die sy had verwacht.
Maer neen, Stuarta neen, g’en zult myn kroon niet draegen,
(615) G’er zult geen hulpe meer van Vrankeryk gaen vraegen,
Uw saeken zyn ontdekt, ik sweir by Kroon en Staf,
Dat gy zult onderstaen de lang verdiende straf;
Al zoud’ dees heele stad, met al haer sterke wallen,
Al zoud dit heel Paleys, my op het lichaem vallen
(620) En morselen van een, ’t en waere my geen pyn,
[p. 27]
Als sy maer gesellin zoud in het vallen zyn.
2. Prince.
Wy seggen dit met u, ô rom van alle menschen,
Gy hebt in uwen mond, dat al ons herten wenschen,
Wy, zyn te saem bereyd te houden dit voor goed
(625) En t’onderteekenen ook met ons eygen bloed.
1. Prince.
Daer’s niemand van ons al, die kan of wil meer leven
’t En zy Stuarta word de rechte straf gegeven.
Elisabeth.
Ik zal aen uwe vraeg en rechtigheyt voldoen.
Princesse.
Princes ’t is meer als tyd, gy moet u nu gaen spoen,
(630) Den tyd is al te lang die gy hier komt besteden,
Maer soo my dunkt, ik hoor haer in de zaele treden.

II. SCENE.
Stuarta komt in de Zaele met den Gesant van Elisabeth.
Elisabeth zynde als rasende.

Stuarta.
ô Alderliefste Nicht, ik wensch u goeden dag,
Ik ben geheel in sorg, wat dat’er wezen mag,
Soo vraeg ik met uw dienst, is daer misschien gekomen
(635) Van schotland tydinge? Of hebt gy iet vernomen
Van myn ondankbaer volk?
Elisabeth.
                                    Siet hoe sy haer verraed,
Met minsaem spraek bedekt, en met een soet gelaet.
Stuarta.
Wat voor verandering, is dit? Wat zal het wezen?
Elisabeth.
Durft gy in myn gesicht noch staen gelyk voor desen?
(640) Heb ik u gisteren onthaelt als myn vriendin?
Nu leg ik af het mom, en spreek als Koningin,
’k En ben uw Nicht niet meer, g’en zult my niet ontvliegen,
Noch met uw soet gelaet, en spraek niet meer bedriegen,
Uw raeden zyn ontdekt:
Stuarta.
                                ô Hemel wat is dit?
[p. 28]
Elisabeth.
(645) G’hebt te vergeefs getracht naer ’t Ryk dat ik besit:
Siet, siet, daer is het hoofd van alle de Rebellen,
Die meynden g’heel myn Ryk in roere te doen stellen,
ô Neen, Stuarta neen, gy zyt selfs in het net,
Dat gy tot myn verderf, hebt te vergeefs geset.
Stuarta.
(650) ’k En weet niet wat gy segt;
Elisabeth.
                                    Noch Vrankeryk, noch Roomen,
Noch al de Spaensche Macht, en zullen my doen schroomen.
Stuarta.
Ik sweire by den Godt, die hert en nieren siet,
Dat ik geensints en weet, wat dat’er is geschied,
Noch wat gy seggen wilt:
Elisabeth.
                                Wat hoor ik, het is wonder
(655) Dat Godt die gy aenroept, niet slaet met synen donder
Op uw mineedig hoofd:
Stuarta.
                                ’k Zal alles onderstaen,
Soo gy maer toonen kont, wat dat ik heb gedaen.
Elisabeth.
De saek is al te klaer, gy kond u niet verschoonen;
De blyken zyn ter hand om uw verraed te toonen;
(660) Daer, leest eens desen brief, geschreven van uw hand
Tot myn verderffenis, en van g’heel Engeland.
Princesse.
Men kan terwyl sy leest, in oogen en in wezen
Ook een waerachtig beeld van het inwendig lesen,
Sy is geheel ontstelt, en toont in haer gesicht
(665) Wat dat’er in haer sin, en in haer herte ligt.
Elisabeth.
Gy hebt in desen brief, een spiegel van uw leven,
Kent gy uw hand, en quaed?
Stuarta.
                        ’k En heb het niet geschreven,
Maer alles is naer my gemaekt soo aerdig naer,
Al of het myne hand, en myne letter waer:
(670) Ik segge op mynen eed, en roep Godt tot getuygen,
En Hemel ende aerd’, die voor hem moeten buygen;
Ik sweir by al dat leeft, dat ik onnoosel ben,
[p. 29]
En dat ik noch den brief, noch het misdaed en ken.
Elisabeth.
Het is al te vergeefs, dat gy voor u wilt seggen,
(675) De saek is al te klaer, noch niet te wederleggen:
Is dit het Trouw Verbond? Ondankbaer als gy zyt?
Stuarta.
Waer toe beminde Nicht, doch alle dit verwyt,
Hoe kont gy liefste Nicht tot my soo vinnig spreken,
En met een vreede tong my in den boesem steken?
Elisabeth.
(680) Gy zult strakx onderstaen uw wel verdiende straf,
’t En zy gy sweirt den Paus, ’t Geloof, en Roomen af.
Stuarta.
Ik stryden tegen Godt, om peys met u te maeken,
ô Hemel laet my noyt tot desen val geraeken!
ô Alderliefste Nicht, wat is’t voor raserny
(685) Dat gy hebt tegen Godt, en t’saemen tegen my?
Hoe zyt gy van ’t Geloof, en Godt soo afgeweken?
Elisabeth.
Hoe durft uw boose tong voor my soo stout noch spreken
Dekt gy soo uw verraed met schyn van heyligheyt?
Segt strakx of gy wilt doen het geen ik heb geseyd?
Stuarta.
(690) Noch liever wil ik nu thien duysend dooden sterven,
Noch liever laet ik my in duysend stukken kerven;
’k Geef u myn wettig Erf en Ryk gewilliglyk.
Maer myne ziel alleen is my te kostelyk.
Elisabeth.
Uw leven dat en zal geen langen tyd meer dueren,
(695) Ik geve u alleen noch vier-en-twintig uren,
Soo haest den daegeraet van morgen op zal staen
Zal u op het scavot den beul het hoofd af-slaen.
Stuarta slaende haere oogen naer den Hemel, repeteert met eene mindere stemme, de laeste woorden van Elisabeth.
Stuarta.
Uw leven dat en zal geen langen tyd meer dueren;
Ik geve u alleen noch vier-en-twintig* uren,
(700) Soo haest den daegeraet van morgen op zal staen
Zal u op het scavot den beul het hoofd af-slaen.
[p. 30]
Genaed’, beminde Nicht, door dese bitter traenen
Die voor u vallen neer!
Elisabeth.
                            ’k En hoor naer geen vermaenen,
Dat sy word weg geleyd.
Stuarta.
                                Wie hadde dat verwacht?
(705) ô Al te waeren droom van den voorgaenden nacht!
Binnen.
Elisabeth.
’k Wil dat men morgen vroeg, als sy gaet langst de straeten,
De houken overal besette met soldaeten,
Dat men een swarte zael, met een scavot bereyd.
Gesant.
Dit zal alsoo geschien, gelyk gy hebt geseyd.

III. SCENE.
Stuarta gaet naer haer Cabinet alwaer sy siet staen een doods-hoofd benevens haer Crucifix, vallende voor het selve op haere knyen.

Stuarta.
(710) Ik dank u, grooten Godt, die veertig seven jaeren
Aen my geweirdigt hebt het leven te bewaeren,
Noch vier en tweemael thien, dan komt de ure aen,
Wanneer myn ziel zal uyt dit droevig lichaem gaen:
Ach! of ik naer verdienst, myn sonden kost beweenen,
(715) ô Jesu, wilt my doch troost en genaed’ verleenen,
Om als myn droevig hoofd zal vallen in het zand,
Ontfangt dan myne ziel in uw genaedig hand:
’k Zal geiren t’uwer eer, een Koningryk verlaeten,
Want wat zal doch den mensch de ydel glorie baeten,
(720) Het graf is eenen put die alles maekt gelyk,
Al was een Koningin noch duysend mael soo ryk.
Stuarta staet op nemende het doods-hoofd in haere handen.
Daerom heb ik altyd in myne Cabinetten,
Dit dorre bekkeneel op d’eerste plaets doen setten;
Dit hoofd heeft my al lang, hoewel verrot en blind,
(725) Voor eene schilderye en spiegel veel gedient:
In desen stommen boek heb ik al lang gelesen,
[p. 31]
Want ’k wiste wel dat ik aen hem gelyk moest wezen,
En dat dit Lichaem eens, en dat dit edel Hoofd
Ook eens zoud zyn van Kroon, en alle vleesch berooft.

IV. SCENE.
De Princesse, den Gesant, en vier Princen van Stuarta.

(730) Ik heb al veel geleert uyt dese rotte beenen,
’K heb voor dees schilderye al menigmael staen weenen;
Hier in heb ik gesien des weirelds ydelheyt,
Hier uyt heb ik gedacht de lange eeuwigheyt.
Princesse.
Ellendige Princes, eylaes, ’k en kan niet spreken!
(735) De droefheyt doet myn hert selfs in het lichaem breken,
Het is my leed dat ik u sien in desen staet.
Stuarta.
Gy siet hoe ’t met ’t geluk van dese weireld gaet.
Wat zoude het doch al zyn dat ik noch weynig jaeren
Zoud wezen in myn Ryk, en krygen gryse hayren;
(740) ’T is alles ydelheyt; al was ik noch soo groot,
’K stel onder myn geluk de schichten van de dood.
Wat is een koningin, ey wilt dit overleyden,
’T is niet, wanneer de ziel uyt ’t lichaem is gescheyden;
Ziel uyt, Ryk uyt, al uyt; gy siet het in dit hoofd,
(745) Misschien van glans, van jeugd, van Ryk en Kroon berooft.
1. Prince
Wy achten uwe deugd, ô rom van alle Vrouwen,
Vergeeft my dit geween dat ik niet en kan houwen.
Gesant.
Ontfangt den laesten dienst die wy u bieden aen,
Eer dat gy naer de plaets van uwe dood zult gaen.
2. Prince.
(750) ô alderdroefste uer, ô droevig bitter scheyden!
Stuarta.
Het is my groote vreugd voor mynen Godt te leyden,
Maer even, eer ik sterf, ik hebbe een kleynen last.
[p. 32]
Gesant.
Ik hebbe tot noch toe op uwen dienst gepast,
Gebied wat u belieft.
Stuarta.
                            ’K heb eenen brief geschreven
(755) In ’t midden van den nacht, die strakx moet zyn gegeven
Aen die de sorge heeft van myne ziel gehad.
Gesant.
Stuart’, wat is uw b’lieft?
Stuarta.
                                Neemt, ik beveel u dat;
Ik had de Koningin oodmoediglyk doen vraegen
Dat hy my by zoud’ staen en sorg’ op ’t leste draegen,
(760) Maer het is my ontseyd, dat ik niet had verwacht,
Daerom heb ik dit schrift geschreven in den nacht.
Segt myn gesteltenis, gaet sonder te vertoeven,
En haestig wederkeert, of ’t zoud my meer bedroeven.
Gesant.
Het zal alsoo geschien, ik geef my op de reys.
Stuarta.
(765) Brengt my syn antwoord med’ in’t keeren naer’t Paleys.
Princesse wilt van my een weynig gaen vertrekken,
Op dat ik tot de dood my selven zoud’ opwekken;
Gaet Princen al te mael, ik soek’ de eenigheyt,
Op dat ik voor my stel d’aenstaende eeuwigheyt.
Princesse.
(770) Wilt doch in uw gebed altyd indachtig wezen
En my, en g’heel uw Hof, gelyk gy deed’ voor desen.
Stuarta.
Ik zal soo veel ik kan: Maer gy, myn trouwen Staet,
Bid voor een sondig hert dat naer den slacht-bank gaet.
1. Prince.
Vaert wel tot morgen vroeg, wy zullen van u scheyden,
(775) Op dat gy tot de dood u beter moogt bereyden.
Stuarta.
Die ik geensints en vrees.
2. Prince.
                                Gy toont in dese smert
Een yseren gemoed en een metaelen hert,
ô Wonderbaer Princes!
[p. 33]
V. SCENE.
Stuarta worpt haer wederom voor haer Crucifix.

Stuarta.
                                Ik kom u weder groeten
Met een oodmoedig hert voor uw geboeyde voeten,
(780) En geeft dat ik met u heb een versoent gemoed,
Peyst niet dat ik ben quaed, maer peyst dat gy zyt goed.

VI. SCENE.
Den Gesant van Elisabeth.

Gesant.
Mevrouw ik bidde u, en wilt u soo niet stooren,
En wilt doch in het kort eens myne reden hooren,
Ik weet gy zyt bedroeft, want het wel reden is,
(785) Maer weet ik brenge mêd’ een seker lavenis.
Stuarta.
Wel wat zal dit doch zyn?
Gesant.
                                Gy zult noch blyven leven
Wilt gy u maer alleen tot ons Geloof begeven,
Wat doet gy met dit Kruys en met dees houten Godt?
Stuarta.
ô Goddeloose tong, dryft gy met Godt den spot?
(790) Gy weet soo wel als ik, dat ik het hout niet eere,
Noch aensien voor myn Godt: maer dat de Roomsche Leere
Eenvoudig ende waer ’t Beeld tot gedenk-tuyg houd:
Myn ziel keert sich tot Godt op ’t aensien van dat hout.
Maer staet-sucht legt u vast aen schandelyke boeyen,
(795) Die uw lafhertigheyt niet durft bestaen te snoeyen;
Schoon gy de waerheyt kent: gaet vleyer, laffaert gaet,
En meld de Koningin dat ik noyt Godt verlaet.
Gesant.
Ik meld aen de Vorstin uw koppig tegenstreven.
Stuarta.
ô Blindheyt van den mensch, Godt wilt het hun vergeven,
[p. 34]
(800) En siet niet hun misdaed, maer uw Bermhertigheyt,
Verlicht met uwe Strael, dees boose duysterheyt.

VII. SCENE.
Den Gesant van Stuarta.

Gesant.
’K heb uw gebod volbragt, hy heeft den brief ontfangen
Die hy al had verwacht, met een seer groot verlangen,
Hy antwoord met dit schrift dat by strakx gaf aen my
(805) Dat hy geschreven heeft, als ik stond aen syn zy.
Stuarta.
Het is my aengenaem,
Gesant.
                            Maer gy moet het vergeven,
Dat desen brief niet is gelyk hy plagt geschreven,
De letters die gy zult in dese schrift sien staen
Zyn door de traenen-vloed bynaer g’heel uytgedaen,
(810) Hy heeft gedeuriglyk dese met syne traenen
Gemengelt als hy schreef, noch alle myn vermaenen
En heeft dit niet belet, het schriftien is heel nat.
Stuarta.
Ik kenn’ de heylig’ hand; laet sien wat hy bevat.
Ik dank u mynen vriend soo lange als gy leeft,
(815) Den Heere zy met u, en synen zegen geeft,
Maer ’k heb hier noch een brief aen mynen Soon geschreven,
En zal hem met den brief een kleyne gifte geven,
Dit zal uw sorge zyn, ’t is een gedenkenis
Voor mynen oudsten Soon, die noch in Schotland is.
(820) Jacobe mynen Soon den Hemel zal syn straelen,
Gelyk ik vast verhoop, in uw hert laeten daelen,
Gy moet standvastelyk in uw Geloove staen,
Dan zal het met uw Ziel, en met uw Ryk wel gaen.
Behandigt hem dit kruys, het geen van alle kanten
(825) Met peirels is verciert en groote diamanten,
Het gene over lang my mynen Vader gaf
Een weynig van te voor, eer hy ging naer het graf.
[p. 35]
Gesant.
Ik zal de weirde gift aen uwen Soon bestellen.
Stuarta.
En t’saemen eenen brief waer mêd’ gy zult vertellen
(830) Wat dat’er is geschied, verhaelt hem met de pen
Een weynig naer myn dood hoe ik gestorven ben.
Gesant.
’T is eene droeve last, nochtans het zal geschieden,
Al zoud gy duysendmael noch meer aen my gebieden.

V. ACT.
I. SCENE.
De Princen van Elisabeth raed slaende om Stuarta haere vryheyt te doen hebben.

1. Prince.
WEl hoe, wat zal dit zyn, zal dan Stuarta sterven,
(835) En zal dat edel Bloed het treur-tonneel gaen verwen,
En zal die edel Vrauw op een scavot gaen staen,
En zullen wy dit sien met blyde oogen aen?
Zal men een Koringin, die door haer deugdsaem leven
Aen g’heel het Christendom een voorbeeld heeft gegeven,
(840) Hier binnen Londen selfs het hoofd gaen houwen af,
En door den vreeden beul gaen senden naer het graf?
2. Prince.
Wel hoe, Elisabeth, waer toe zyt gy gekomen,
Wat boosheyt heeft uw hert, wat vreedheyt ingenomen?
Wat eene rasernye heeft over u de macht,
(845) Zyt gy van een leeuwin of tyger voortsgebragt?
Of zyt gy in de hel van eenig spook gebooren?
Is dit den trouwen eed die gy eens hebt geswooren?
Wel is dan al het recht uyt uw gemoed gegaen?
Of is de reden selfs in u te niet gedaen?
[p. 36]
(850) Vreest, vreest Elisabeth, den Hemel zal ’t eens vreken,
Het bloed dat gy vergiet zal uwe vreedheyt breken,
Van dat vergoten bloed zal springen een fonteyn,
Waer door gy op het laest ook zult verslonden zyn.
1. Prince.
Maer waerom te vergeefs doen wy hier onse klachten?
(855) Komt laet ons binnen gaen, en sonder lang te wachten
En overpeysen gaen en brengen aen den dag,
Dat aen Stuarta troost en blydschap geven mag.
2. Prince.
Laet ons dan al te mael naer het Paleys gaen treden,
En aen Elisabeth opdraegen ons gebeden.
(860) My dunkt dat van het Hof de poorten open gaen,
Laet ons voor de Princes met weenende oogen staen.

II. SCENE.
Elisabeth met haere twee Princessen, de Princen gaende haer te gemoet.

1. Prince.
Wy komen hier te gaer uw Majesteyt begroeten,
En vallen t’saemen nêer voor uw geduchte voeten,
En hoort geduldig aen dat uyt den naem van al
(865) Ik van uw Majesteyt oodmoedig vraegen zal.
Elisabeth.
Gesanten van myn Ryk, eer gy begint te vraegen,
Soo stem’ ik alles toe, het uw is myn behaegen,
Staet op myn Princen.
1. Prince.
                            Neen.
Elisabeth.
                                        Doet dat ik u gebien;
’K en hoor’ van u geen vraeg met neergeboogde knien.
1. Prince.
(870) Mevrauw, als gy dit wilt uw slaeven soo gebieden,
Ook tegen onsen dank, zal het aldus geschieden:
Sy staen op.
Wy bidden al te mael u om vergiffenis
Voor d’edele Princes, die nu verwesen is,
[p. 37]
Om die moet morgen vroeg naer soo veel hertenwonden,
(875) De dood gaet onderstaen in dese stad van Londen;
Ik bidde uw Majesteyt al wat ik bidden mag,
En laet ons Engeland noyt sien soo droeven dag.
Elisabeth.
Ik twyffel’ of ik haer strakx wil gaen doen verpletten,
En ’t afgekapte hoofd voor myn Paleys doen setten;
(880) Maer ’k zal my houden in en toonen niet gestoort.
Gaet voorts.
1. Prince.
            Daer is niet meer, gy hebt het al gehoort.
1. Princesse.
Genae, Elisabeth, hebt gy geen medelyden
Met dese Koningin, de welk nu is in ’t stryden?
Sy is genoeg gestraft, sy is genoeg in pyn,
(885) Mits sy van Ryk en Kroon berooft altyd zal zyn.
2. Prince.
Soo gy dan niet voldoet aen dit rechtveerdig vraegen,
Gy zult noch, soo ik vrees, het lang daer naer beklaegen;
Ik sien door dese dood het Ryk ten onder gaen,
Ik sien door g’heel het Ryk een groote twist opstaen.
1. Princesse.
(890) Gy zult nu, soo ik hôp, op dit het Princens seggen
Opletten, en ook wat uw vreedheyt nederleggen,
Want gy ’t beklaegen zult, als het zal zyn te laet,
Daerom versoeken wy te volgen onsen raed.
2. Prince.
Ik sien van allen kant tot Londen langst de straeten
(895) De wapens in de hand, ’k en weet niet wat soldaeten,
’K en weet niet wat ik vrees, ’t was soo een groot geweld,
Het geen Stuarta heeft uyt haeren Throon gestelt;
Gy kont, soo ’t u gelieft, van haer een lesse leeren,
Hoe haest dat een Paleys kan in een kerker keeren:
(900) Nochtans vergeeft het my, soo ik iet heb geseyd
Het geen niet wel behaegt aen haere Majesteyt.
[p. 38]
Elisabeth.
Ik dank’ u voor de sorg die gy aen my komt toonen,
’K zal u misschien daer naer voor dese ook eens loonen;
Vertrekt uyt dese zael, gaet strakx uyt myn gesicht,
(905) Ik ben maer al te wel van alles onderricht.

III. SCENE.
Den Gesant van Elisabeth.

Gesant.
Den Franschen Ryks-gesant soo strakx in ’t Hof gekomen,
Doet vraegen of syn komst zal wezen welgenomen;
Hy bid om saemen-spraek met haere Majesteyt.
Elisabeth.
Dat hy komt in de Zael, laet hooren wat hy seyd.

IV. SCENE.
Den Gesant van Elisabeth gaet inhaelen den Ambassadeur van Vrankryk.

Ambassadeur.
(910) Grootmogende Vorstin, ik kom u onderrichten
Van myne volle macht in Afgesantsche Plichten,
Den Koning mynen Heer van ’t machtig Vrankeryk,
Een toevlucht en een steun voor al wie ongelyk
En overlast beseurt, en zal niet konnen draegen
(915) Dat een gekroonde Hoofd den kop zy afgeslaegen
Op soo een vreede wys’, en buyten schyn van recht:
Dus weet, dat hy door my daer wettig tegensegt;
En wilt gy met uw hoofd dwynglandiglyk voortvaeren,
Gy zult syn oorlogs-vloot haest sien op uwe baeren
(920) Tot vraek van ’t schendig stuk.
Elisabeth.
                                    Gy spreekt my vinnig aen.
Ambassadeur.
Weet dat ik in de plaets van mynen Koning staen.
Zult gy uw Vaderland met edel Bloed besmetten?
Zult gy op eenen staek een Konings-hoofd gaen setten?
[p. 39]
Ik segg’ u voor het lest, hoort dit van goeder hand,
(925) Dat g’heel Europa zal strakx vallen in uw Land:
Men kent uw trekken wel, men kent uw valsche brieven,
Waer med’ gy ’t Parlement hebt weten te believen,
Om een onnoosel Vrouw, den rom van onsen tyd,
Te brengen op d’autaer van uwen vreeden nyd:
(930) Meynt gy dat niemand dit onnoosel bloed zal vreken?
Selfs het vergoten bloed dat zal een vier ontsteken
Tot woesting van uw Ryk; ik hebbe het al geseyd,
Doet nu wat u gelieft, en siet wat gy bereyd.
Elisabeth.
Ik spot met uwen rom en met uw dreygementen,
(935) Dat uwen Koning komt met honderd duysend tenten,
Dat hy met schepen vult den g’heelen oceaen,
Ik heb noch macht genoeg om hem te wederstaen;
Ik noode u tot ’t vertoog dat heden zal geschieden,
Eer dat de gulde Son van Engeland zal vlieden,
(940) En soo gy hebt gesien het Koninginne Lyk,
Zult gy op staende voet vertrekken uyt myn Ryk.
Waer is nu al myn volk, waer zyn al myn soldaeten?
Aen den Gesant.
Gaet, Princen, en beset de g’heele stad en straeten
Met Mannen dies bequaem, dan zal ik buyten pyn
(945) En wezen wel gerust, en ook versekert zyn
Van het oproerig volk.

V. SCENE.
Den Gesant gaet henen met den Ambassadeur, Elisaabeth keerende tot haere Princen en Princessen.

Elisabeth.
                            Maer wat wilt dit bedieden?
My dunkt gy zyt bedroeft; wat zald’er noch geschieden
Eer dat sy word onthoofd? Meynt gy uw Koningin
Dus soo beweegt zal zyn? Weet dat ik maer begin
(950) Te toonen wie ik ben: my dunkt ik sien verslagen
Dees Princen al te saem: Gy zult in korte dagen
Noch meer verwondert* zyn, maer wie heeft oyt gehoort,
[p. 40]
Dat Rechters tegen ’t recht ook zullen zyn gestoort?
Daer staen die Mannen al, die kloeke Ondersaeten,
(955) Die noyt hun Koningin beloofden te verlaeten.
1. Prince.
Mevrouw, gy toont op ons een aldervreedst gelaet.
Elisabeth.
Ik toon’ het wel met recht, en ben het met’er daed.
1. Prince.
Ons vreese is alleen voor Vrankeryk en Roomen.
Elisabeth.
’K en vrees noch Ryk noch Paus, niet kan’er my doen schroomen,
(960) Gy siet het selver wel, myn macht is al te groot;
Nochtans, eer ik my rom, moet dese zyn gedood.
Daerom vertrek ik nu, ’k en acht op geen benauwen,
En ik wil selfs gaen sien Stuartas hoofd af-hauwen.
Myn Princen, gy zult ook aenstonds my volgen naer.
(965) Ik wil dat eer een uer myn Hof by een vergaer.
Binnen.

VI. SCENE.
Elisabeth gaet henen* met haere Princessen.

2. Prince.
Wy volgen u te saem..... ô aldervreedste Vrouw!
Daer is, my dunkt, niet meer dat haer bewegen zou.
Ons suchten is vergeefs, te laet is al ons vraegen,
Elisabeth wilt selfs haer gaen het vonnis draegen!
1. Prince.
(970) Sy toont recht met’er daed, dat als een harden steen
Haer hert gesloten is voor alle droef geween.
2. Prince.
Ach waer het mog’lyk haer tot deirnis te bewegen!
Komt laet ons op die hôp ons naer het Hof begeven.
Sy gaen binnen.
[p. 41]
VII. SCENE.
Stuarta met geheel haer Hof.

Stuarta.
ô Lang-gewenschte uer, ô lang-gewenschten dag,
(975) Die ik van altemael den blydsten noemen mag!
Sy knielt voor haer Crucifix.
ô Jesus, die ik hier voor my aen ’t Kruys sien hangen,
Ontfangt dit laeste nat van myn bedroefde wangen!
Loopt traenen, en getuygt de smert van myn gemoed,
Loopt traenen, waer naer straks zal volgen ook myn bloed.

VIII. SCENE.
Den Gesant en vier Soldaeten van Elisabeth.

Gesant.
(980) Ellendige Princes, den tyd is nu gekomen
Dat u het leven moet zyn door het byl ontnomen;
Gy word alleen verwacht, de Zael is al bereyd,
Laet toe dat gy van ons word daer naer toegeleyd:
Vergeeft my dat ik dit soo stout van u kom vraegen,
(985) ’T en is soo seer niet myn als ’s Koningins behaegen.
Stuarta.
Noch eens segg’ ik, noch eens, ô lang-gewenschten dag,
Die ik van al te mael den blydsten noemen mag!
Sy knielt noch eens.
ô Jesu, goeden Godt, die soo veel hebt geleden,
En voor ons saligheyt soo bitterlyk gestreden,
(990) Die g’heel uw Lichaem door soo zyt geweest doorwond,
Dat men daer van niet vry noch ongeschonden vond;
Ik bid wilt met het bloed gevloeyt uyt al die wonden,
Afwasschen myne ziel besmet met vele sonden;
En ook Elisabeth vergeven haere schold,
(995) Want gy het aerderyk met ziele-gunsten vult.
Sy staet op.
[p. 42]
Vaert wel, voor eeuwig wel, ô Ryk, ô groot Britannen,
Die eertyds Voester waert van soo veel kloeke mannen;
Vaert wel, Elisabeth, myn Nicht en myn Vriendin,
Die ik tot ’t laeste toe uyt gansch myn hert bemin:
(1000) Wat gy my hebt gedaen, dat weten alle menschen,
Nochtans voor alle dit geve ik u goede wenschen,
Dat gy gelukkiglyk en buyten allen schrik
Voortaen uw Ryk besit, gelukkiger als ik.
Vaert wel dan voor het lest, ô edele Princesse,
(1005) Die tot nu zyt geweest getrouwe Dienaeresse,
Het is my leed dat ik, gelyk ik wenschen zou,
U niet beloonen kan voor de betoonde trouw.
Vaert wel, myn Princen al, die my zyt bygebleven,
Den Heere, soo ik hôp, zal u syn zegen geven;
(1010) Den Hemel wensche ik u naer dit droef traenen-dal,
En leeft doch altyd wel, want hy u loonen zal:
Vaert wel dan al te mael.
Princesse.
                            Waer toe doch al dit weenen?
Al hadden wy een hert gekapt uyt d’hardste steenen,
En zouden d’oogen niet de traenen houden in;
(1015) Vaert wel, ô droevig woord, vaert wel, ô Koningin!
1. Prince.
Stuarta, ach ik wil, maer ik en kan niet spreken,
Die traenen die gy siet uyt myne oogen breken,
Aen my voor woorden zyn.
I. Princesse.
                                    Ontfangt dit droevig nat
Van uwe Dienaeres voor eenen laesten schat;
(1020) ’K en kan, ’k en zal, ’k en wil u nimmermeer verlaeten.
Stuarta.
Ey staekt dit droef geween, dat immers niet kan baeten,
Hoe zyt gy nu soo flauw in desen laesten nood,
Als gy uw Koningin gaet leyden naer de dood.
2. Prince.
Gy siet wel, Koningin, wat dat ons kan verschoonen.
Stuarta.
(1025) Nu moet gy meest van al aen my uw Dienst betoonen.
[p. 43]
1. Prince.
Het is ons leed dat hy oyt veronachtsaemt is,
En vraegen al te gaer daer af vergiffenis.
Stuarta.
Gy maekt myn hert bedroeft met al uw laeste diensten,
Daer ik van al te mael beken te zyn de minsten.
(1030) ’K vraeg’ ook vergiffenis aen alle die hier staen,
Want ik het meeste heb van ulie al misdaen.
Ik hôp den goeden Godt zal myn misdaed vergeven,
Dat ik heb tegen hem en tegen u misdreven;
Dit wensche ik aen my en ulie al te mael.
Het schavot word vertoont.
(1035) Maer siet, terwyl ik spreek, wy komen aen de zael:
ô lang-gewenschte plaets, daer ik met vreugd gaen sterven,
Die ik strakx met myn bloed voor mynen Godt gaen verwen,
Hoe aengenaem is my dit swart en droef gelaet,
Want dese verf alleen betaemt aen mynen staet.
(1040) Komt spiegelt u aen my, ô edel Koninginnen,
Die op des weirelds pracht stelt alle uwe sinnen,
Siet hoe den valschen glans, die in onse oogen schynt,
Op eenen oogenblik in eenen niet verdwynt.
Ik zal aen yder een nu gaen een voorbeeld geven,
(1045) Hoe haest het is gedaen ook met een Konings leven.
Princesse.
ô Jammerlyk vertoog! Doorluchtige Princes,
Wy zullen voor altyd onthouden dese les.
2. Prince.
ô Alderdroefsten dag van die daer oyt zal schynen,
Waerom en gaet de Son ook niet geheel verdwynen,
(1050) Gelyk sy heeft gedaen eertyds op dienen dag,
Wanneer sy minder quaed op dese aerde sag?
Stuarta.
Ik wil noch voor het lest myn oogen en myn woorden
Tot myne groote smert, eens keeren naer den Noorden,
Daer sien ik Schotland staen, myn liefste Vaderland,
[p. 44]
(1055) Van waer, ik Koningin, quam naer dit droevig zand:
ô Schotland, dat ik heb maer al te vroeg verlaeten,
ô Konde u myn bloed en droeve traenen baeten!
Vaert wel myn Koningryk, g’en zult niet t’ondergaen,
Soo lang het waer geloof in u zal blyven staen.
(1060) Dit zal ik meest van al aen Godt voor u gaen vraegen,
Soo haest myn hoofd zal zyn van desen romp geslaegen,
Als ik hier boven zal, verr’ boven Son en Maen,
Een grooter Koningin in Godes Aenschyn staen.
Sy klemt op het scavot.
Wel aen, ik klem daer op, ik gaen de plaets betreden,
(1065) Maer gylie die hier zyt, blyft al te mael beneden;
’K versoek alleen dees twee met my op het scavot,
Die zullen, soo ik spreek, schrap staen op myn gebod.
ô aengenaem tonneel, waer op ik gaen myn leven,
Aen Godt, die het my gaf, met blydschap overgeven,
(1070) Nochtans om geen misdaed, want ik nu wêer ontken,
Dat ik van eenig quaed in ’t minste schuldig ben.
Ik sterf voor myn Geloof, want had ik willen wyken,
Ik was nu Koningin van twee vermaerde Ryken,
Ik stond nu op den Throon in plaers van een scavot,
(1075) De oorsaek van myn dood alleen is mynen Godt.
Neemt desen doek, myn Vriend, om d’oogen toe te binden,
Om naer den Hemel soo den sék’ren weg te vinden;
En voor een laeste gift ontfangt van dese hand
Dees Keten met dit Kruys..... Gy, desen Diamant.
Princesse.
(1080) ’K zal d’onverdiende Gift van uwe hand ontfangen.
Stuarta.
ô Jesus, mynen al, myn vreugd en myn verlangen,
Ik vraege voor het lest-noch eens vergiffenis
Van al dat tegen u door my bedreven is.
ô Jesus, wilt my toch in desen stryd ontfermen,
(1085) Ontfangt myn droeve ziel in uw bermhertig’ ermen;
Ik offere u myn bloed als mynen laesten pand,
[p. 45]
Het gene strakx voor u hier vloeyen zal in ’t zand.
Ontfangt dees kleyne gift in uw genaedig’ handen,
Die noch naer myne dood zal door uw liefde branden.
(1090) Komt Knecht, volbrengt uw werk, ’k en ben geensints bevreest,
Jesus, in uw Hand bevéle ik mynen geest.

NAERSPEL.
De H. Kerke met de Princen van Stuarta.

De H. Kerke.
IK dank u, goeden Godt, in alles dat ik lyden,
De dood van dees Stuart die doet myn hert verblyden;
Maer als ik even peys op al dat boos bedryf,
(1095) Dan word myn hert en bloed, en g’heel myn lichaem styf.
Nochtans, gaet vreedheyt voorts, gaer voorts in te doen lyden
Geheel het Christendom, te meer zal hem verblyden
Geheel het Hemels Hof, en g’heel d’Heylige Kerk,
Want sy haer niet en deirt, maer tot haer winste werk.
(1100) Gaet, vreedheyt ongeremt, ontsteekt hier al uw sinnen,
Om wederom uw spel met Nero te beginnen,
Die van het mensche-vleesch en van het mensche-vet
Heeft fakkels in den nacht tot Roomen uytgeset.
1. Prince.
S’en weet niet wat sy doet met uyt het Hof te jaegen
(1105) Een wettige Princes, dat zal sy wel beklaegen,
Want dat is nu tot lof, en haer tot groote schand,
En droefheyt voor de hel; en voor den Hemel pand.
2. Prince.
’T en had gedaen het vier, wie zou van Tecla weten?
Men had die schoone Maegd Lucia gansch vergeten,
(1110) Meer door haer vier bekent als door haer êel Geslacht,
Als door haer Vaderland, en Syracusus Pracht.
[p. 46]
3. Prince.
De Son komt al te laet met d’uren omgeloopen,
Om in ’t verguld gespan haer peirden aen te knoopen,
Den dag komt al te laet, al spoeyt hy dapper aen,
(1115) Daer is een klaerder licht voor hem al opgestaen.
4. Prince.
Stuarta die zal doen, en zal aen al de volken
Verdryven haere nacht met al de swarte wolken,
En toonen door haer dood den weg en rechte baen,
Waer langst het oud Geloof tot noch toe is gegaen.
1. Prince.
(1120) Gaer beulen, gaet vry voorts, gy kroont haer met lauwrieren,
En die gy soo onthalst, die zal men altyd vieren;
Gaet werpt haer beenderen vry langst den Schotschen Kant,
Want Martelaeren Bloed maekt altyd vruchtbaer land.
De H. Kerke.
Komt laet ons algelyk een weynig gaen besteden
(1125) Om aen den Opper-Godt te storten ons gebeden,
Op dat hy van ons al die droeve plaege keert,
En door de ketterye niet meer en word onteert.
2. Prince.
Wy gaen met u, wy gaen, ô Moeder vol van smerten,
Wy gaen tot Godt den Heer opdraegen onse herten;
(1130) Wy, werpen ons ter aerd’ met neergeboogde knyen,
Om alsoo meerder lof aen onsen Godt te bien.
3. Prince.
Wy voegen algelyk, ô waere Bruyd der Kerke,
Ons vraegen in uw vraeg, dat ons den Heer versterke.
4. Prince.
Dat hy verdryven wilt de vuyle ketters leer,
(1135) Die nimmermeer en tracht als uw geschonden eer.
De H. Kerke.
Ik valle u dan te voet, ô Godt van medelyden,
ô Vader van geduld, die kent alle myn stryden,
Die siet alle myn wee, die speurt al mynen druk,
Jae die nu noch aenschouwt dit myn droef ongeluk;
[p. 47]
(1140) Siet ik keer my tot u, als eertyds Judith dede,
Wiens droeviglyk geschrey en suchtende gebede
Strakx van u wierd gehoort, wilt my ook hooren aen,
En wilt eens op uw Bruyd een gunstig’ ooge slaen;
Wilt, soeten Bruydegom, al die vervalschte wetten
(1145) Door uw Rechtveirdigheyt eens teenemael verpletten,
Rukt uyt, en brand al uyt, dat hier nu ketter is,
Want ik niet anders soek als hun verderffenis:
Ey, stemt myn vraege toe, wilt my bermhertig wezen,
Wilt van den ketters brand myn Schaepen ook genesen;
(1150) Dit vraeg ik door uw Kruys en door uw bitter Dood,
Door Nagels, doorne Kroon, en door uw purper Rood.

VERTOOG.
Het Hoofd van Stuarta word onder het gesang afgehauwen.

Staet op, myn Vrienden al, en laet ons binnen treden,
Den Heer die is versoent, verhoort zyn ons gebeden,
Sa laet ons blydig gaen.
Princen al te mael.
                                Wy zyn doch al bereyd
(1155) Gewillig met u, Bruyd, te gaen waer gy ons leyd.

FINIS CORONAT OPUS.
____________________________________________________

DE CROESER Eccl. Cath. Ipr.
Dec. Lib. Cens.
[p. 48]
Den Drukker deser laet weten aen de Lief-hebbers, als dat hy nieuwelykx gedrukt heeft dese naervolgende Spelen ende kluchten, de welke voor desen noyt in Druk gegeven en hebben geweest, te weten:

    Het Spel van EUPHEMIA Dochter van Elias, Koning van Messinen, bly-eyndig Treur-spel.
    Reyse naer ’t Heylig Land, gedaen door MALHERUS, die door de Turken gevangen, van DISCRETA syne Vrouwe verlost word, bly-eyndig Treur-spel.
    Gekroonde Onnooselheyt, door standvaste en wel beproefde Liefde van THEODATUS tot AMALASONTE Koninginne der Gotten.
    D’onsterffelyke Lauwerieren, geplukt op het Slagveld van Fontenoy door LUDOVICUS den XV. tegen GUILIELMUS AUGUSTUS, Hertog van Cumberland.
    De kloekmoedige Martelie van de HH.CRISPIN ende CRISPINIAEN, bly-eyndig Treur-spel.
    De kloekmoedige Martelie van de H. BARBARA.
    Het Spel van het H. BLOED.
    Het Spel van de PASSIE.
    Het Spel van BOETIUS, of den verdrukten Raeds-Heer.
    Klucht-spel van Jacque en Griet.
    Klucht-spel der valsche Inbeeldinge, uytgebeeld door Sophonisba.
    Klucht-spel van Uyl-Spiegel.

Is ook voorsien van vele andere schoone Spelen, de welke over langeren tyd gedrukt zyn.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 228 Paus er staat: Pans
vs. 339 Maer er staat: Meer
vs. 348 t’saemen er staat: t’saememen
bij 381 v.v.: Omdat de slotregels van de drie strofen van het GESANG op een nieuwe regel met een hoofdletter beginnen, zijn die als versregels meegeteld en is het aantal regels oneven.
vs. 475 Op er staat: op
vs. 699 twintig er staat: rwintig
vs. 952 verwondert er staat: vewondert
bij vs. 966 henen er staat: benen