Evert Luydens: Klucht van de list sonder voordeel. Amsterdam, ca. 1670.
Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton060630 — KB Den Haag
De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

KLUCHT

VAN DE

LIST SONDER

VOORDEEL.

Gerijmt door

E. LUYDENS.

[Vignet: fleuron]

’t Amsterdam, Gedruckt by Pieter Timmers, Boeck-
verkooper, inde Kalver-straet, aende Kerck.


[fol. A1v]

PERSONADIEN.

Freek Freeksz, een buyten-lants handelaer.
Angeniet, de Dochter.
Iillis Iansz, de Knecht.
Listige Piet,
Guytige Ares,		}twee Gauwdieven.
Continue
[fol. A2r]

Eerste Uyt-komst.

Angeniet, Iilles,
IA wel wat zegjer of Jillis Janssz, wiltje zo aenleggen als’t is geseyt?
Zieje weet wel datter zoo wat moet wezen om te cieren ’t lijf van een moye Meydt.
Versoeckt dat hy een paer Stricken voor me koopt, en een ringh die fijn,, is*
Ik weet dat jy veel by Vader doen kunt, en soje maekt dat al dat goetje mijn,, is
(5) Zoo zel ickje ’t eerst dat ick trouw een heel spick-spelder nieuw pack laten maken.
    Iillis. ’t Is geen wonder mijn soete Moer datje soo graegh moy bent, je sout anders aen geen byslaep raken,
En dat sou jammer wesen, want soo een poezeligh Meysje hoorden haer geslacht te vermeeren.
Ick sal sien dat ick’et vanje Vader verkrijgh: Maer dan mostje mijn oock gheven ’t beloofde pak Kleren,
Want je weet wel ick selder moeyte genoegh om hebben, den Baes scheyt so no van die ronde Goden.
    Angeniet. (10) Jy zelt dat wel klaren: daer komt Vader, ick ga wech, want ick ben hier niet van noden.
Binnen.
Freeck, Iilles.
    Freeck. Wel Jilles, wat tijng brengje, zijnder Schepen aengekomen? Iilles. geen als van den dubbelden Arend,
Maer daer was van’t jou niet in, ’t was vol viervoetige Beesten. Freeck. wat zegje, wat waren’t?
    Iilles. Altemael Bavianen en Meerkatten, en daer wasser een onder, gut Meester, die geleeck jou soo wonder wel:
Eveleens ofje Broers waert, want je akkordeert ofje gesneen waert uyt een Vel.
    Freeck. (15) Jou Schelm, selje me by een Baviaen ghelijcken? ick smeerje de Ribbe wel wat met een wacker tou.
    Iilles. Hoe Meester, daerom so quaed te worden! heeft je Vaer dan geen Broodrotten meer in’t Leven als jou?
    Freeck. Neen, dat weet je wel, daerom hout je mont, eer ikje datelik op den duffel kom
    Iilles. ’t Is te gheloven, want de Baes praet ghemeenelick veul, en die sijn broer gheleeck was stom.
    Freeck. Hoor ickje noch? siet dat je me’t huys wel bewaert, ik moet eens uyt wesen.
    Iilles. (20) Ja wel Meester, ick souje wel graegh eerst wat seggen, maer je zout weer kyven sou ick vresen.
    Freeck. Is’t niet beter als je gezeyt hebt, zoo sou’et’er op lopen: dan evenwel wat is je zeggen?
    Iilles. Hoor, je dochter Angeniet, Freeck. wel nou wat sou die? Iilles luyster, dat sel ich je uyt gaen leggen:
Die laet mijn an jou vragen, of je heur zout gelieven een paer gouwe stricken, en een gouwe Ringh te kopen.
Mijn dunckt je hebter niet tegen, want na een Vryster die moy opgeschickt is, zietmen de Vryers meest lopen,
[fol. A2v]
(25) O datje ’t dee, je souter een goe plaets in Jupiters Hemel mee verdienen.
Die een Schellevisjen uytsmackt, vanght een Kabbeljau weer. Freeck. jy kent het seggen sou ick mienen.
Maer daer hebjet evenwel noch niet mee, want wat laets’er wel denken die besuckte Meyt,
Sou ick daer soo een hand vol geld uytgeven, sonder dat zet mijn selver eens seyt?
Licht souse me niet eens bedancken. Iilles. bedancken? ik weet wel ze sel van vreughde nijgen.
    Freeck. (30) Vertrouje dat? wel so kon ick’et noch goet vinden. ’k mach hopen se selder een rijcke Vryer deur krijghen.
Ick selder 70 of 80 guldens an wagen, maer waer is ’t meeste verschiet van dat silver en goud?
    Iilles. Inde nes is ommers Huys by Huys daer se ’tverkoopen, weetje dat niet, en benje alsoo oudt?
    Freeck. Wat, ick heb men dochter noyt sulcke dinghen ghekoft, ick mach’er men oock niet mee bemoeyen.
    Iilles. Kom ga maer mee. Ick ben so bly, daer sel van vreugd nou wel 50 pont smeer in mijn lijf groeyen.
Binnen.
Listige Piet, Guytige Ares.
    Piet. (35) ’t Is best Konfrater dattewe met onse gepracktiseerde kunst uytscheyen, en laten die staen,
Want we doender niet mee op, foey! ’t is te schandig, de mantels voor ’t gelagh te laten, en zo heen te gaen.
Doeje zag dat ik op’t gijpen was, mostje ook je mispel hebben gaen schueren.
    Ares. Wel, dat dee ik, maar den Hondsvot wasme te gaeu; doch ik zweer ik zel hem dat eens doen besueren.
    Piet. Ick hadt lest een Weeuw wacker by ’t bientje, daar ik wel 30 gulden in huys verteert hadt,
(40) En ick had niet een duyt om te betalen, en’t was een gierigen duiker die ’t gelt graeg begeert,, had,
Derhalven so bedocht ick, om wegh te raken, een seer aerdighe list,
En zey tegen haer, dat ik door een wonderlicke kunst van water wijn te maken wist
Sy geloofdent, en versocht vriend’lick op me, of ick het haer wou leeren:
Ick zey Ja, en liet een Vat Water inde Kelder brengen op mijn begeren,
(45) En liet dat naest een vat Rijnse wijn leggen welk Vat ik met een groot boor ontstak
En beval haer duym op’t gat te setten: doen boorden ick in de water Ton oock een gat, waer op ick strack
Haer andere duym stelden, en als ick haer so geset had, zey ick: dat ick het kruyt boven sou gaen halen,
Daer ick het Water mee tot Wijn sou maken, maer toen ick boven was ginck ick fluyten, zonder haer oyt te betalen.
Ick wist wel datse me niet volgen sou, of ze most de Wijn laten lopen en daer wasse te gierigh toe.
(50) Wie haer verlost heeft dat weet ick niet, Ares. O ho mijn lieve maet, mijn mont sou wel werden moe,
Als ickje al mijn potsen sou vertellen, ’t Is nu onlanghs noch gebeurt eer Ick by u heb verkeert,
[fol. A3r]
Dat ick by de Boeren uyt den apsack speelden, en ick had’ een Papegay by me die Ick had klappen gheleert,
Ick ginck soo over al trecken met de gogeltas opt sy, ende Papegay op mijn hant,
En ’k had aen eenige slechte Luyden men konsten so wat vertoont. Want
(55) De gogeltas kostme de kost wel geven: Ick nu also voort mijn wegh gaende,
Sach een schoone Hof-stee, inde welcke ick ging (gelijck ick gewoon was) en slaende
Op de poort, die van de Heer selver gheopent wiert: Ick vroegh hem of hy eenighe kunsten wilde sien
Uyt de Gogeltas spelen, hy liet mijn binnen komen, en ick vertoonden eenighe die hem ongemien
Wel behaegden, op’t lest vroeg hy met een laggende mont of me Papegap te koop was
(60) Ick sey ja Heer, en loofdense 30 gulden, hy bo 20 int kort, wy maeckten de koop ras,
En kreegh 25 guldens, Ich siende in’t gelt geven datter veel van die gouwe stucken in sen sack waren:
Bedocht om’t selve altemael te krygen een practijc, en sey: men Heer indien jy garen
Vremde konsten wilt leeren, so sal Icker u een wysen die ghewis u wel sal behagen:
Hy nieuws gierigh zijnde, sey Ickse vertonen sou, daer op ginck ick voort naer een Servet vragen:
(65) ’t Welck my door de Meyt gegeven wiert, die hy terstont beval wech te gaen,
Ick klom doen voort op een stoel, en stack’t ent vande Servet door een kram die in de Balck was ghedaen,
Doen maeckte ick elck ent van’t servet met een loose strick om men handen vast,
En zey men Heer haelt de stoel maer wegh, Ick bleef soo wat hanghen doen sonder pijn of last,
In’t ent slingerde Ic mijn lijf eens om, en mijn hande gingen los naer mijn begeren,
(70) So dat ick op mijn Voeten quam te staen, wel sprack hy, Indien gy mijn die konst kunt leeren,
So sal ick u wel belonen, och ja mijn Heer zey ic en stelden doen mijn konst int werk
Hy tradt mee op de stoel en Ick bont sijn Handen vast heel stijf en sterck,
En haelden de stoel wegh, hy riep: och Vrient ick kan mijn Handen niet los krijgen,
Kom, Ick sal u helpen sey Ick, en sloegh zijn Beenen tusschen mijn Eygen
(75) Om dat hy niet schoppen en zou: doen ic sen handen en voeten nu in men macht,, had
Nam ick al’t gout uyt sen beursje met een Orlogie, daer Ick so langh op geloert en ghetracht,, had,
En mijn trouwe Papegap die daer noch stont nam Ick mee, en liet hem doen met de Beenen spartelen,
Voorts ’tgeen ic van silver by der hant sag droeg ic mee, hoe heeft hy leggen martelen
Om los te raecken, Ick voor mijn konst wel betaelt sijnde, peurde met de schat op’t vluchten,
(80) Maer Ic heb naderhant verstaen, dat de Meyt door sijn schreeuwen roepen en suchten
By hem is gekomen die door de schric so wijs niet was, datse hem voort los maeckte
Maer liep verbaest, naer een Buerman die daer dicht by woonde, alsoo raeckte
Desen goen Heer los, want de Man snee ’t servet aen stucken, Piet. Ja daer hebjet al te grof aengestelt,
    Ares. Niet met al’t zijn maer potsen, Piet. Swijgh wie komt hier soo alleen aen loopen en sonder Yemant verselt.
[fol. A3v]
(85) Hy lacht so bly of hy een Beursje gevonden had wat of dit wesen wil,
    Ares. Hy klopt daer an de deur, ey luysteren wy hier, en houden ons wat stil.
Iilles. Angeniet.
    Ang. Wel Jilles, hoe lachje en hoe springje soo, hoe na heeft Vader de Juwelen wesen Kopen,
    Iilles. Ja wel perfeckt Angenieje. Ang. O Jilles Janssen had ick oyt gedachten om dat te Verhopen,
So dra als ick getrouwt ben, selje oock hebben, dat ickje heb belooft,
    Iilles. (90) Hoe sou ick daer na wachten? zo mocht ick wel lopen met de billen bloods Hooft,
Neen, neen, kom item quitantie, voor den ontfangh te gheven; teycken daer, als dat ick op Jou Crediet,
Het Laken sal halen: want kom ick met mijn Schrift, se sellen segge: Vriend, dat Schrift deugd niet,
Sie daer, wiljet briefje teyckenen? kom, men rugh sal nu een lessenaer strecken,
    Ang. Hou daer is ’t geteyckent, meenje dat ick men woord niet sou houwen? ’tis altijt geen gecken.
(95) Nou kom, laet me nou sien wat Vader al gekoft heeft, want ick’er na verlangh,
    Iilles. Wacht, wacht, so haestig niet, ick selse je krijgen, men deunckt je siet so bang
Kijck nou eens wat seghje daer of: hebjede Baes in hondert Jaer wel soo mildt ghesien,
Dat ’s al door mijn welsprekentheydt geschiedt: Maer by gort ick mien.
Dat ick’er moeyten mee had, eer ick hem daer toe kost bewegen,
(100) Al had jy ’t met je sevenen versocht, je hadt so veel niet verkregen,
Dan het is geen wonder, want, al seg ick het selfs, de Baes hout veel van sen Jilles
Dat hy men uyt een goed hart 100 gulden vereerden: ick souse annemen als ’t met sen will,, is.
Maer, je Vader staet men en wacht, en hy zey je soutse besien, of je se oock an,, staen,
zie anders sou hijse verruylen. Ang. gaet, wilt voort dan naer Vader en de man,, gaen
(105) En seght dat Vader men dese koopt, want se men wonder wel behagen.
    Iilles. Wel, ick ga heen, je most se dan an doen, want je Vader salder voort naer vragen.
Binnen.
Piet, Ares,
    Piet. Wat souje daer of zegghen, spitsbroer, dat ick die Juweele strack in mijn handen zagh,
    Ares. Dat ’s niet mogelick: Piet. niet, kom ga met me, maer je most me niet begheven al quam de man op ’t slagh,
Ick weet een vont om se te krijgen, Speel jy op mijn seggen niet als Ja en Amen,
    Ares. (110) Sorgh niet, ick sal op passen, want van al dat we krijghen, staene we toch t’samen,*
Piet, Ares. Angeniet.
    Piet. Goeden avond Juffrou, je Vader staet tot onsent, die Juwelen van men Meester ghekocht,, heeft.
En so dra jou knecht daer hier mee na toe schoot so zey men Meester, door dien hyer niet eer om gedocht,, heeft,
Dat hy je Vader die Juwelen niet leveren kon, om datse al aen een ander verkocht waren,
[fol. A4r]
    Ares. Ja soo is ’t Juffrou, en daerom ben ick mee ghegaen, om het selve te verklaren,
    Piet. (115) So dra als ’t men Meester in ’t zin schoot, sey hy ’t jou Vader, en doen most we voort naer Jou,
    Ares. En je Vader dingt nu naer andere, die veel beter zijn, als die jy hebben zouw,
    Ang. Ja wel Vrijers, zel ickse soo weer overgheven, sonder dat ick weet of ’t al waer,, is,
    Piet, Wel Juffrou meenje dat we met leugens om gaen, ick segh ommers dat je Vader noch daer,, is,
    Ang. Ick moet evenwel weten aen wien ickse geef, hoe zijn (met verlof) jou beyder Namen,
    Piet. (120) Dat willen we jou garen seggen, door dien wy die ons niet en schamen,
Mijn naem is Hael na. Ares. de mijne Almijn. Ang. wel nou ben ik altijdt buyten vreesen,
Maer ick weet niet dat ick ooyt meer van sulcke namen heb gehoort, of gelesen,
Als alleen in een sekere Komedy, van een vermaert Poët,
    Piet. Ja Juffrou leesje al mee in Kommedien, soo is ’t geen wonder dat je mee wat weet,
(125) Want het spreeckwoord is van outs die ’t weet, moet ’t seggen, die niet weet moet swijghen,
    Ang. Daer hebjet altemael weer, zag ick je voor geen Eerlicke Vryers an, je sou het niet krijgen:
Maer ick bidje seght Vader, dat hy d’andere weer neemt van het selve fatsoen,
    Piet. ’t Is goet, we sullent je Vader seggen. Ares. ja Joffrou dat willen wy graegh doen.
Angniet. binnen.
Piet. Ares.
    Piet. So moetmen die nufjes en kaelkinnetjes hebben met ons practiseren,
(130) Se willen al mee wat moys hebben, en se laten ’t haer so of praten, o list ick sal u houden in Eeren
    Ares. Men sou de duyvel so bedrieven*, ick laet staen so een onnosel Vrou,, mens,
    Piet. Ha glinsterent gesteent! door dit heb ick Kammeraet, al wat ick heden mijn en jou,, wens,
O kostelicke stricken,, ghy doet ons Hart verquicken,
Schoon wy ons Mantels quijt,, zijn, wy nu van zorgh bevrijt,, zijn.
    Ares. (135) Stil stil, ick sie daer de Vader met de knecht komen, hier eens wat gebeyt
    Piet. Ja kom vertrecken wy ons hier weer wat ergens, en hooren wat hij zeydt.
Freeck, Iilles, Angeniet.
    Freeck. Ja segje dat Jilles, wasse door mijn gekochte goet so geweldige verheugt?
    Iilles. Ick kantie niet segghen, Meester, met wat blijdschap datset aen nam, ze dansten schier van Vreught,
    Freeck. Men verlanght hoe ’t haer staen mach, zie daer staetse in de deur en verwachtme met smarten,*
(140) Wel Dochter heb ick naje zin te Marckt gheweest? Ang. Ja Vader ick bedanckje van Harten.
    Iilles. Je hoorden mijn eerst te bedancken. Freeck. Jou? hoe ist hier? heb jy de Juwelen, of heb ickse betaelt.
[fol. A4v]
    Iilles. Had het mijn om de kracht van ’tbrieffje niet te doen geweest, wy haddense niet ghehaelt.
Laet je Vader sien hoe moy datje bent, doets’ an. Ang. Geliefje se me te langhen Vader? so sal ickse an,, doen,
    Freeck. Wat zeytse? Iilles. ofje z’er gelieft te geven. Freeck. hoe ist? we hebben niet met je gecken van,, doen,
(145) Heb ickse jou niet ghegeven Jilles?*Iilles. wel Jaje Meester, en heb ick ze aen jou Joffrou niet weer over gedaen,
    Ang. Wel jaje? Iilles. wel vraeghjer ons dan na, of is de blijdschap jou soo sterck in ’t Hooft gegaen?
    Ang. Neen, ’t schort me daer niet, maer hier hebben ommers twee vande Gout-Smits knechts geweest,
Die zeyden dat de Juwelen al aen andere Verkocht waren, hoe staeje so bedeest?
Je hebt haer ommers selver door de Gout-smits versoeck ghesonden, doe Jilles weer naer jou,, was,
    Freeck. (150) Ick hoop niet datjese gegeven hebt? Ang. Wel ja’k Vader, deurje last, schoon ’t men genoegh berou,, was,
    Freeck. Mijn last? och wy zijn bedrogen! wy sijn bedrogen! Ang. wel hebje dan de Juwelen niet,
Och Vader wat een schrick krijgh ick daer, dat is zeker een droevig verdriet!
    Freeck. Voor zeker zijn hier ergens gaudieven geweest, die desen handel vande Juwelen hebben gehoort,
    Iillis. Sou het niet wel kunnen wesen datse verkocht waren, kom, laten w’er eens voort,
(155) Naer toe gaen, ’t is de Man lichtelick in ’t zin gekomen, doen we wegh waren,
En we meugen menkaer gemist hebben. Ang. och! was dat waer, soo sou ick men wat bedaren,
    Freeck. Ick kent me niet in beelden toch. Iilles. laet’er ons met’er vaert eens naer toe treen.
    Freeck. Angeniet, maeck datje die Voghel stooft, terwijl gae ick en Jilles daer eens heen,
En doeter een schootje Wijn in, lecht’er die zausisen by, en maeckter soo een ghestoofde Kollaci van,
(160) Als we weer komen sullen we gaen Eten, nou gaet voort in Huys, en maeckt dat gereedt dan.
Alle binnen.
Ares en Piet. komen voor den dagh.
    Ares. Laten s’er hart wat op halen met soecken, ze sullense by ons niet licht vinde
By gort konfrater, jy hebt ons flus een eel stuck uytgevoert, dat ick nu eens versinden,
Dat wy die Kollacy kreghen, met een Kanne wijn, de Juwelen kan men soo voort niet quijt worden,
En dat haddewe dan terwijl voor een hartstarkingje, flus waer jijt dieme soo aen Porden,*
(165) Om de Juwelen te helpen krijgen, en nou sel ick het woort gaen doen.
    Piet. By get dat jet niet en verknolt. Ares. Ga jy maer mee en houtje maer koen
Door u en dese list sijn we Koningen van al de lichte practisanen,
Als ick de Spijs voor niet krijg, behoevense my voor de schult niet te manen.
[fol. B1r]
Ares. Angeniet, Piet.
    Ares. Wel Juffertje, was je Vader niet bang dat hy de Juweelen al quyt,, was?
    Ang. (170) Men Vader meenden datje guyten waert, maer ick zie nou anders, ick weet niet dat ick oyt soo blyd’,, was,
Als nu om dat ickje weer zie, want we haddense al half op gegeven.
    Ares. Hy quam soo verbaest tot onsent loopen, en seyde dat hy wacker op jou had ghekeven,
Om dat jeze gelangt had, maer doe hy sagh datse te recht waren, wiert by heel verheught.
    Ang. Is Vader noch tot uwent? Ares. Ja toch, hy salder te gast blyven, en zeyt datje wel gaen eten meught,
(175) Maer die kollacy dieje gestooft hebt, zouje ons mee gevenn, en een Kan met rijnse wijn
    Piet. Je most vande beste tappen, want hy men baes zen wijn geproeft heeft, en uw’ Vader prijst de sijn.
    Ang. Sal hy daer nou blyven eten, en laten mijn allenich in huys sitte?
Eerst sou hy ’t huys komen, en nou laet hy’t halen, wat voor manieren sijn ditte?
Sie daer is de Kollacy met de wijn, zie toe dat jet sop niet komt te plengen.
(180) Ey! seght toch dat Vader dan voort ’t huys komt. Ares. Wy zellen hem wel met onse Lantaren t’huys brengen.
Binnen.
Ares. Piet.
    Ares. Ick denck wel neen. Piet. Wy sellen onse Kat wel sturen. Ares. Ha, ha, ’tis belachens waerdigh.
Nou kennewe onse holle darmen ter degen voen, wat dunckje is’t niet aerdigh?
Hoe statigh kon ick’et seggen, niet waer Konfrater? en hoe bedaert.
    Piet. Ja, ick moetje byget prijsen, je hebt het wel en geestigh geklaert.
    Ares. (185) Soet, daer komt de Patroon weer, hoort hy de knecht eens over den hekel halen.
Dien armen bloed, zal’t door ons pracktijck met slagen op de rugh moeten betalen.
Verstekenwe ons weer wat, Wy sullen onse Kollacy dan wel op smullen daer na.
Freeck, en Iilles. uyt.
    Freeck. Sie je wel jou guyt, Is’t nu niet wel gemaeckt? je bent oorsaeck van al dese scha,
Had ick jou raed niet gedaen ick en waer tot dit ongeluck niet ghekomen.
(190) Maer ick zeltje weer uyt-kornen, je selt’er weer vanden Duyvel voor dromen,
Door jou versoeck is dese Dievery geschiet, daerom je zelt me ’t geld weer geven,
Of ick zeltje met dat harde hout saghen laten verdienen, en valtje dat te swaer, zoo machjer voor Weven.
Siet ick wilt weer hebben, of ick selje voor Kommezael in’t Raspuys besteen, jouw rechten schijt Schoe,
    Iilles. Ey zeker Baes, je behoeftme daer geen plaets te bestellen, want ick hebben geen appetijt,, toe,
(195) Want se schaffeme daer wat te slecht, jaeght die haestige buy ras over,
En denckt datje een part van een Schip quyt geraeckt bent, door d’een of d’ander Rover:
Want als ’t naeuwde most je Dochter het helpen verdienen, met spinnen of nayen.
Freeck, Houje beck van men Dochter, je seltme met die malle praetjes niet payen.
[fol. B1v]
    Iilles. Daer komtse, kijck hoe soet kijckse noch, ofze stroop ghelickt had, ze slach Diewertje se heefter geen wesen,, of.
Angeniet, Freeck, Iillis.
    Ang. (200) Wel Vader, komje so dra weer? is nou je meeste sorgh en vreesen,, of?
Je waert sobangh dat het gauwdieven waren, die de Juwelen quamen halen,
Maer ick sagh wel beter. Iilles. Nou sel ick het met hout te raspen niet hoeven te betalen.
Ick wist wel Meester datze ze had, maer ’t wasser door blytschap uyt het hooft gheslagen.
    Ang. Hoe, ich hebse niet, ey Vader je hebtse ommers tegens de andere gheruylt, hoe machjeme soo plaghen.
    Iilles. (205) O dit stinckt dit sel weer op de eerste Sententie uytlopen,
Ick vrees, ick vrees dat ick’t met Raspenburgh noch sel moeten bekopen.
    Freeck. Hoe is’t Angeniet, scheerje de geck metme? Ick weet niet hoe ick met je hebben sal,
Weet je dat het geen guyten geweest sijn, so toontse, maer staet niet als geck of mal.
    Ang. Gut Jilles hoe kan hem Vader oock houwen, je hebt hier ommers door de Knechts laten weten,
(210) Als dat de Man de Juwelen weer had, en datje daer van avond sout blyven eten:
Haer Meester hadje genoot, maer je wouter niet te gast zijn
Of de Knechts mosten de Kollacy halen, met een kan van de beste Wijn:
Want jy haer Meesters wijn geproeft had, en doe wouje hebben dat hy de onse oock sou proeven.
    Freeck. Och hebjer de Kollacy ghegeven? Ang. Welja’k Vader, hoe komje jouw daerom soo te bedroeven?
    Freeck. (215) Bedroeven? och ick ben al dat goet quyt, jouw vuyle pry wat hebje gaen beginnen,
Die kostelijcke Juwelen quyt, die leckere spijs quyt, ick mis men sinnen.
Op sulck een lossigheyt zou ick ’t so wech geven, sonder te weten aen wien ick’t ghegeven hadt.
    Ang. Ick heb heur namen ghevraeght, d’een heten Haelna, en d’ander Almijn. Freeck. Je bent een Nufkous in je gat
Dat zijn gepracktiseerde Gauwdiefs namen, konje dat niet mercken,
(220) Ick zou heur Haelna en Almijn gespeult hebben, had ic hier geweest bij de wercken.
    Iilles. Ja Haelna en Almijn, men dunckt se hebben hier genoech wesen halen,
Ick wed sy souwen men heele Meesters Kas wel almijnen, en noch na meer talen:
Nou jy hebt je gat wel geschraept met een Mossel-schulp, Ja wel Angeniet,
Datje een deventer koeck waert, ick atje op, schoon ’t je Vader me niet eens en hiet.
    Freeck. (225) Swijght stil, en houtje beck toe, ick mach’er niet meer of horen praten,
Jy wilt al mee wat moys hebben? je bent waert dat ickje moet haten:
Ze sellen jou ’t hemdt noch wel vanje poort halen, wegh, ick machje niet sien onder men oogen.
    Ang. Jilles je kent dan’t briefje stucken scheuren. Iilles. Of ick geck was, ’t is jou eyghen schult datje bent bedrogen.
Angeniet binnen.
Freeck. Iilles.
    Freeck. Hoe stellenwe dit nou? ick ben niet gewent so te leven, ick moet maecken dat ’er wat te eten,, is.
[fol. B2r]
Jilles. (230) Sorgh niet, ick weet’er je een party te wijsen, die kost ghenoegh hebben meenje dat het my vergeten,, is:
O ho! daer sijn so veel van die Jan smul huysen hier binnen Amsterdam,
Daer men om kleyn gelt ken ghetracteert worden, al wast dat men noch so laet in de nacht quam:
    Freeck. Neen Jilles dat Volck is men te morsig in’t koken, gaet koopt een hoentje en brenght dat by de Kock,
Daer is een Ducaet, seght teghen Jan inde Brary als ’t ghebraen is dat hy ’thuys sent, hoe hebjet daer so drock
(235) Met je handen aen ’t hooft? Iilles. Maer hoe zegje daer, segje niet dat ick een jongh Hoen kopen gaen,, sal?
En daer me na de Brary by de Braer lopen, en seggen de Braer dat de Brary ’thoen Braen,, sal?
En dat de Braer, als de Brary ’t ongebraen Hoen ghebraden heeft, dat dan t’ huys zal senden?
    Freeck. Wat seghje, weetje wel watje praet? Ick sou meenen datje geck waert, dat ickje niet en kenden:
Je sult Jan seggen dat hy ’t Hoen gebraden ’t Huys sent, mij dunckt de ghelede scha jou al uyt’t Hooft,, is;
(240) Gaet en komt voort weer: Iilles. Geen sorgh, ick sal wel komen als’er wat t’eten is, soo men t’verstant niet berooft,, is.
Binnen.
    Ares. Die knecht heeft er nu sijn eygen playsier mee, dan laet hem syn hart wat op halen,
’t Is al dat hy’er van hebben sal, nou sa, wy nu niet langer te dralen,
Wy hebben onse wacht so wel uyt gestaen, voegenwe ons nu an de back,
    Piet. So dat woord komt met men krijtende ghedarmt over een, sa latenwe ons met gemack,
(245) Hier neer setten, met de kollacy tusschen ons beyden, en tyen so an ’t schranssen.
    Ares. Wat so, dese Tafel sal niet licht om vallen, nu ons selleven ghetracteert als groote Hanssen.
Iilles. Piet, Ares.
    Iilles. Daer heb ick geweest, ick ken geen hoen krijgen, noch die smerige Kock wil niet braen, nou’t soo laet,, is.
Ick zie wel ’t sel geen smuldagh wesen. Piet. Avous, ’t gelt de geen, die in’t kollegy mijn beste Maet,, is.
    Ares. Daer danck ickje voor, de Juffrouw dee wel datse vande beste gaf, ze selder even veel voor krijghen.
    Jilles. (250) Zoet, hoor ick daer in’t doncker geen volck praten, ick moet dichter by komen luysteren en swijgen:
    Piet. Daer, proeft de Wijn oock eens. Ares. Avous, ’t geltje weer, daer Pieter veeght dat kint sen naers.
Iilles neemt de Roemer met behendigheyt 
Drinckt die haestigh uyt, en langtse Piet.
    Piet. Hoe is’t macker? men dunckt je hebtse al geveegt, geckje met me, of meenje al waers?
Waerom geefje men de lege roemer Ares dat ’s aerdigh, ick hebse ommers vol gheschoncken,
[fol. B2v]
    Piet. Dat dient men niet, kom geef my de kan, a Vostre Santee; ick nu oock eens ghedroncken.
Iilles in ’t overlangen, neemt de Roemer 
weer, drinckt hem uyt, en langtse Ares.
    Ares. (255) Grammersi Monsieur, wel hoe, je seght dat ick je de leghe roemer gaf, maer je dobbelt niet mis,
Mijn dunckt je speult leer om leer: Piet. ick doe seker niet, maer wat drommel of dat te seggen is,
Daer voel ick een vreemde handt in de Schotel, keer de Lantaren en maeckt licht,
So sienewe desen Gast dan ter degen eens in het ghesicht.
    Ares. O schelm ben jy ’t die ons so stil in ’t doncker heeft bedrogen!
    Iilles. (260) Och Vrienden bedaerje ick quam byje te gast, want seker, sonder logen
Ick meenden datje open Hof hielt voor elck een, ghelijck de grote Keuninghen doen.
    Piet. Wat jy gedocht hebt dat sel jou niet verschonen, sa sa, je selter voor bloen
Daerom bereytje datelick ter dood, want je raeckt’er nou voor seker om kout,
Je leven hanght nu an een zy draetje, je bent rechtevoort hondert Jaer oudt,
(265) Kom haestigh, doetje gebet, Jou schelm, sel jy ons so affronteren,
    Iilles. Ken ick je dan niet bekoren. Ares. neen. Iilles. ach! kon ick me nou in een Aexter transformeren,
So sou ick’et wel onthuppelen, maer beloofjeme niet te verrassen, voor men Ghebet ghedaen,, is,
    Piet. Ja, dat beloof ick je Illes. so wil ick noyt bidden, want dat duncktme ’t best by my te verstaen,, is.
    Ares. O jou Fiel, Scheerje ons noch toe? kom langt het ons al te mael weer dat je hebt genomen.
Iilles eenigh eten onder zyn hoet 
ghesteken hebbende, langht het.
    Iilles. (270) Sie daer hebje by proviesy dat weer, maer gheliefje morgen eens weer te komen,
Soo sel ick je ’t ander langen dat ick op heb, want ick heb nu nog geen groten kack
    Ares. Dat fret selver, Jou bogger, kom, kom, hey sa wacker schut uyt de Sack
En betaelt ’t geen je verteert hebt. Iilles. hoe, dat ’s vaets, moet hier noch gelt wesen
    Piet. Ja, voor elck een Ducaet. Iilles. hebje dat so dra gherekent, je kunt het niet minder tuygen, sou ’k vreesen:
(275) Maer seker vrienden, is ’er niet tegen te dingen, ick heb’er werentig maer een byme,
    Piet. Kom langht ons die datelijck, sonder veel te praten, of langh te staen lijme,
Want wat meenje wel jou stinckert, dat je hier by kleyne Hanssen hebt te Gast gheweest!
Je hebt by de grootste Heeren van ’t Jaer gegeten, de Bachus Priesters achten ons ’t meest:
’t Is de Graef van October, en de Prins van September, siet’er ons vry op aen
(280) Daerom staet vry met de blote kop, so langh als wy hier noch voor u staen.
    Iilles. Ja, Ja, ick hoor wel ’t is geen kleyntje met Jou, maer men Baes is mee een vanje kollestanten,
Je mocht het hem wel laten weten dat jy hier bent, toch, hy is oock een van die Bachus kolanten,
    Ares. Hey al praets ghenoch Vent, laetme de Ducaet eens sien Komfrater, hoe dit is geen Ducaet.
[fol. B3r]
    Iilles. Niet, ’t is al want ick sou’er men Baes een Hoentje voor ghehaelt hebben maer het was te laet,
    Ares. (285) Neen, daer ken ick hem niet voor ansien, want hy is me te Sober
    Piet. Ja, Ja, ’t is een ducaet. Iilles. wel wis, daer heb Jy ghelijck in, Graef van October.
    Ares. Ick seg dat het maer een France kroon is. Piet. wat je lieght het, of meenje dat ick blint,, ben,
    Ares. Wat, heetjet men liegen? Sa, Regarde voes, nu salje sien door den Deghen hoe ick gesint,, ben,
    Iilles. Ey beste Wijn Maenden, wat je doet, kort toch om mijn Ducaet, men kaer de Wijngert niet,
(290) Want waer kregen we so een paer are Maenden weer, ey staeckt dat verdriet!
    Piet. Neen, neen, hy heeft men uyt gedaeght, hy mach hem nou sien te verweren,
    Ares. Sa, allon, volgme, ick salje dat snappen door ’t punt van men Rapier verleren:<br>
Sy maecken een loose questie om met de Ducaet wegh te raecken
        en lopen Binnen.
Jilles. Freeck. Angeniet.
    Iilles. Ja wel blyvense allebey doodt, so sal de Wijn een hopen op,, slaen;
’t Is best dat ick ’t men Meester laet weten, lustigh Jilles klop,, aen,
(295) Hey meester, Baes, her uyt her uyt, hier is lustich wat te verhacksticken,
    Freeck. Wel Jilles hoe raasje so? wat schortje? wel wat isser nou weer te quicken?
Je raest of je uyt gelaten waert, wat seyt Jan sal ’t Hoentje haest gaer,, zijn?
    Iilles. Ick weet van geen hoentje, Jan zey ’t was te laet om te braen, jou Ducaet is al een aer,, zijn,
Ick hebse verteert en versmult, by de grootste Heeren van het hele Jaer,
(300) By de Graef van October en de Prins van September, zeker Meester ’t is waer,
Wat duncktje, heb ick daer so qualick geweest? maer ’t slimste datter van quaet,, is,
Is datse nu doende bennen om malkaer doodt te steken: wat dunckje dat de beste raet,, is,
Om dat te beletten? want raeckense inde pan, soo salje de kleur van je Neus niet houwen,
En wiljeme niet gheloven, soo gaet met me daer sel jet sien, je moet jou oogen vertrouwen,
(305) Want ginder sulje de Schotels, Kannen en al ’t overschot noch vinden staen,
    Ang. Wat praetje al Jilles. Iilles. ick ken anders niet segghen. Freeck. Wel, daer moet ick datelick eens gaen
    Iilles. Sie, daer sie jet. Freeck. hoe, dit goet is men eyghen, sie ick anders wel uyt men oogen
Dit selle voorseker de guyten geweest sijn, die men Dochter so hebben bedrogen,
Maer wien hoort dit Lantarentje toe? Iilles. dat weet ick niet, ick hebt’er niet gebrocht,
(310) Dat sel licht heur wesen, want met de questy hebbense daer niet om gedocht,
Dat heeft maer gheveynsde questy gheweest, voorseker sellense ’t Lantarentje wel weer halen,
[fol. B3v]
Daerom laet al ’t goet so staen, ick zweer wy sullen haer dat betalen.
    Ang. O Vader! dit is al te mael het selfde goet dat ick heur gaf,
    Iilles. Ja wel Meester, wilje wat veel praets tegen heur maken, so hacken se ons tot kaf,
(315) Gut se hebben sulcke slagh zwaerden op ’t lijf. Freeck. geen nood, daer is int minst geen vreesen,
Angeniet, ga jy met de kaers an een sy, maer als je gherucht hoort so past weer hier te wesen,
Hoor Jilles als sy komen, selle we met behendicheyt heur degens sien te krijghen en dan lustigh rinckincken
    Iilles. Ick salje wel by staen Meester, maer soo we te kort schieten schijt ick inde vincken,
    Freeck. Houtje stil let op je stuck daer komense, als ick fluit, so moetje toe schieten.
Piet. Ares. Freeck. Iilles.
    Piet. (320) Beget kammeraet, souwen we onse slonsje soo quyt wesen, dat soume verdrieten,
Neen hier staet het noch, en voort al ’t ressje, soo goet en quaet als w’er of sijn ghescheyen,
    Ares. Hy meenden al waers dat wy gingen vechten neen, wy sullen daer noch wel wat mee beyen,
Maer Konfrater laten we onse Schat eens bekijcken, en sien hoe rijck datwe zijn.
    Piet. Wel kom an. Ares. acker loot, hier zijn wy Koningen deur, want na ick sie, ist altemael fijn.
Freeck en Iilles komen stil van 
achteren, en nemen haer degens.
    Freeck. (325) Ja fijn is ’t altemael, maer toenjet men Dochter of foptet toen maecktenjet vry wat grof,
    Iilles. Hey Meester! sa lustigh smeeren w’er nou met heur eygen Degens wacker wat of,
    Piet. Wat duyvel is dit: wy sijn verraen, sa maet elck rept ter degen sen handen
    Freeck. Sta stil, en verweerje niet, of ick doorstootje, en maeckje alle bey te schanden,
Voort geeft het datelick altemael weer ’t geen je mijn so schelms hebt ontdragen.
Angeniet. Freeck. Iilles. Piet, Ares.
    Ang. (330) Och Vader, dit is Haelna en Almijn, ontsiet ’er niet, maer geeft ’er de huyt vol slagen,
    Freeck. Sulcke guyts haer namen behoortmen op den Dam te stellen onder de Griecxe P.
Π   Dit beteykent
een P. in het
Griecx.
Want al die niet beter in’t sin hebben, sullen wel passen onder die andere mee.
    Iilles. Wel Graef van October, en Prins van September, hoe staeje nou en kijckt so desolaet?
Flus was ick in jou handen, en nou benje in onse, maer ’t selje nou meer kosten als een Ducaet,
(335) Had je men kaer flus voort doodt gesteecken, so en behoefden jet van ons nou niet te verwachten,
[fol. B4r]
Ick docht datje al in Plutoos sael waert, en leefje noch, dat had ick noyt in ghedachten.
    Piet. Vergeeft het ons, de hongers nood dee ons sulcks bestaen. Ares. ey ghelooft ons, Ja toch,
    Iilles. Hoe fijntjes singense nou. Freeck. flucx geeft weer al ’t geen je hebt ghestolen met jou bedrogh.
    Piet. Sie daer zijn de Juweelen, o al te groote Schand voor onse wel beleyde Pracktijck,
    Ares. (340) Daer is de Ducaet, de Schotels en de Kan staen daer, foey! haddenwe genomen de wijck.
    Freeck. Nou schelmen packje voort, Illes hout, je hebt het noch niet al, daer is noch yets vergeten,
Kom sa! Schaf nou oock op uyt een milde Beurs al watje op hebt van men Meesters Eeten.
Siet, het moeter alles wesen. Piet. Je hebt ons nou in je macht, we moeten ’t nou lyen,
    Ares. Wy sijn onse Krachten quyt, en daer om moet ons dese schimp en hoon ghedyen.
    Freeck. (345) Wat Jilles laet de Fielen lopen, dat se op hebben meugense houwen
    Iilles. Ja wel, ’t is een groote gonst: nou jy nacht gasten vertreckt met je luysen, of ick salder op touwen,
En maeckt jy warende Geesten, dat ick of men Meester je niet meeer krijghen inde kluyven,
Of ick salje in de plaets van ’t Hoentje aen ’t Spit rijghen, en braenje soo kleyn als een paer Duyven.
    Piet. Wy willen gewilligh gaen, maer geeft ons toch elck onse Degens weer,
    Ares. (350) Och ja Vrienden, ey! doet toch so veel, wy en begeren dan geen meer.
    Freeck. Dat gheloof ick wel, want hadje die weer, soo souje wel haest de Meester spelen,
    Iilles. Ja, hoe wouwense ons dan hebben, neen, neen, praet’er niet of, jou praet komt ons te vervelen.
Wegh, wegh, jou schelmen packje deur, en so je ons weer komt te bedriegen,
So sulle we maken dat de beul Jou met een koort in je graf sal wiegen.
Piet en Ares worden Binnen gejaeght.
Iilles. Freeck, Angeniet.
Illes. (355) Wat so, daer heb ick een Romeyn stuck uyt gevoert, ’k heb men daer mannelick ghequeten,
Wat dunckje Meester, mach ick met recht nou niet een Ajax, een Hercules, en een Alexander heten:
    Freeck. Ja, nou benje een Man, nu ’t gedaen is hou daer Dochter neemt de Juwelen beter in 8,
Sonder sulcke guyten meer te geloven, maer die noch weer te krijgen had ick noyt ghedacht,
    Ang. Je selt sien hoe ick se nou sel bewaren en ick bedanck Vader hooghlick
(360) Voor sijn milde gift. Iilles. Waer blijft den danck voor de versoecker: kijck hoe soet wel is ’t mooghlick.
[fol. B4v]
    Ang. Ick bedanckje oock Jilles Janssen, dat je so veel hebt te weegh gebrocht,
    Iilles. So wou ick het hebben, nou ick bedanckje oock voor Je briefje daer je men mee hebt bedocht,
    Freeck. Kom Dochter gaenwe in huys, we sullen ons van avond met ’t geen der is helpen moeten,
Maer morgen sal ick wat Heerlicks laten bereyen, en dat salt dan weer versoeten.
    Iilles. (365) So Meester, daer doejet te wonderlick in men lijf verheugen
Bloet kom ick eens after de Bickerasy, ick selder so dapper wat of meugen,
Wat profijt hebben die guyts nu met alheur practijcken, want mijns oordeel
So isset voor haer niet als een simpele   List sonder Voordeel.
E. LUYDENS.

FINIS.

Continue

Tekstkritiek:


vs. 3 me er staat: mee
vs. 110 samen er staat: samem
vs. 139 verwachtme er staat: ververwachtme
vóór vs. 145 de sprekeraanduiding Freek is overbodig
vs. 164 hartstarkingje (= hartsterking) er staat: harstarkingje