P.C. Hooft en S. Coster - Ware-nar dat is: Aulularia van Plautus, nae ’slandts gheleghentheyt verduytschet

Pieter Cornelisz. Hooft en Samuel Coster: Ware-nar dat is:
Aulularia van Plautus, nae ’slandts gheleghentheyt verduytschet.
Amsterdam 1617.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton039050 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.

[fol. A1r]

Ware-nar.

Dat is:

Aulularia van Plautus,

Nae ’sLandts gheleghentheyt verduytschet:

En ghespeelt in de eenighe en eerste

NEDERDUYTSCHE ACADEMI.

[Vignet: Stadswapen van Amsterdam]

t’Amsterdam,
_____________________

Voor Cornelis Lodowijcksen vander Plassen, aende Beurs, inde Italiaensche Bybel. 1617.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Voor-reden.

Miltheydt. Giericheydt.

Miltheyt GHy Amsterdammer Burgers en ingheboren,
En die boven al hebt tot woonplaets verkoren
d’Edele Stadt, die deurboren gaet de wolcken met heur kroon,
Van Keyserlijcke handt ontfanghen te loon,
(5) Zijt niet verwondert of schoon mijn gewaed wat wilt,, weyt,
Ick ben u mee Poortres, de ruymschottelde Miltheyt,
Die niet als een vilt,, leyt,, arm leven van groot goedt;
Maer vrolijck haer selven, en den behoeftighen voet
Van den overvloet. Ick sal u niet swyghen
(10) De reden waerom ick dus herwaerts koom styghen,
Het is om te kryghen dit Huys in mijn ghewout,
’tWelck mijn doodt Vyandin beseten hout,
En sit te broen op het gout, ’twelck daer in een Pot leyt begraven,
Dwinghende den eyghenaer te leven als de Slaven,
(15) Daer hy wel met graven mocht maken goe cier.
Des Huys-heers Bestevaer begroef het eerst hier
Inden haert by’t vyer, op dat het niemant sou kippen.
Jae doen hem de doodt quam op de lippen,
Wt vrees dat het soud slippen, en seyd’ hy noyt woort
(20) Teghen zijn eyghen Seun: daer nae sloech hem de moort,
En zijn Seun die moest hem voort op zijn renten gheneeren,
Die’er niet nae waren om wel op te smeeren,
Maer kost en kleeren had hy sober ghenoech,
En moest sich soo behelpen, tot dat hem de doodt oock sloech.
[fol. A2v]
(25) Over den selven boech,, zeylt nu dees zijn zoon mede,
Hoe wel’t hem nu langh geenen noodt en dede.
Want verleggende de stede,, van den Ouden haert,
Heeft hy de Pot gevonden,, met het gout daer in vergaert.
De welcke hy bewaert,, oft hy nar waer te deghen,
(30) Daerom heeft hy Warnar tot zijn rechte naem gekregen.
Op verscheyde weghen,, heeft dees dese schadt
Hier in huys tot meer mael begraven gehadt.
En de penninghen glat,, heeft noch de vloer te bewaren,
Maer sijn Dochter heet Claertje die selse wel claren.
(35) Soo s’er openbaren,, nae dat ick kan bevroen,
Dees is swanger (en weet niet by wien) te vermoen,
Dats immers een seltsaem doen,, doch sult ghyt bevynen,
Hoe leughenachtich oock dat het soud’ moghen schynen.
De Jongman en de zyne,, zyn wel vermoghen Lien,
(40) Van dit Paer soud’ ick gaern een huwelijck zien.
’tWelck comende te schien,, salmen my beter eeren,
En ick in plaets des giericheyts, dit huys beheeren.
Alle kanssen keeren,, en alle tydt heeft zyn besteck.
Her uyt Oude toveres met jou mag’re beck.
(45) Die u eygen Dreck,, wel van begeerlyckheyt soud eeten.
Ghy hebt dit huys langh genoech beseten,
Ghy moet het weten,, u tydt is verby.
Gierich. Vaert wel schoone gelt dat ick soo vierich vry,
Al schey ick van dy,, met droevich schreyen,
(50) Mijn hart en can daerom van u niet scheyen,
Och laetme wat beyen,, dat ick haer noch eens kus.
Miltheyt Voort, u tijdt is om.
Gierich. Och hoe overval jeme dus?
Ick sal noch flus,, beswymen door ’t benouwen.
Miltheyt Ghy hebt hier lang genoech mag’re koocken gehouwen.
Gierich. (55) Och laet my den Ouwen,, noch leeren een Les.
Miltheyt ’t Heeft veel te langh gheduert. Ich wacht my des.
[fol. A3r]
Gierich. Soo sal ick hem het sles toe roepen van veere,
O Waernar,, Waernar,, onthout mijn Leere.
Siet datmen niet weere,, my heel uyt u gemoet,
(60) Gelijckmen my uyt u wooninghe doet.
Syts altijdt vroet,, al moet ick spoen mijn ganghen,
Ick weet hy heeft zijn hart soo vast aen mijn gehanghen
Dat hy sal blyven ghevangen,, met liefde tot my.
Al ist dat ick door dwang van synent ty.
Miltheyt (65) Dit spel sal Pottery,, heeten soo ghy ’t meucht veelen,
Spraeckmakende gemeent Plautus heeft het doen speelen.
Voor Burgers en eelen,, vant Roomsche bloet.
’tIs een huys-Godt die by hem de voor reden doet.
Maer om dat ghy van sulck goet,, niet veel hebt hooren segghen,
(70) Soo heeft de Oversetter diens rol my Miltheydt toe gaen leggen.
Plautus stelt* de gheschienis al hadmense t’ Athenen bespeurt,
Maer wat isser oock dat t’ Amsterdam niet en beurt.
Dus nemen wy best bekende plaetsen en straetjens,
Niemant treck hem yet aen,, ’t sijn maer hoofdelose praetjens.

[fol. A3v]

Personagien.

Warnar.
Reym.
Geertruyd.
Rijckert.
Ritsart.
Lecker, jonghen.
Casper, Hof-meester.
Teeuwes, de Cock.

[fol. A4r]

EERSTE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Warnar. Reym.

Warnar. (75) HEr uyt, seg ick, her uyt: ick segje flucks her uyt.
Sy wroet mit heur oogen as ien varcken mit zijn snuyt.
Reym. O mijn rug, ὀ mijn kop, ὀ mijn neus, ὀ mijn wanghen.
Warnar. Ja, jae, je backes moet altemet vlieghen vanghen.
Reym. En waerom slaejeme nou, mijn neus en mongt die bloen?
Warnar. (80) Vraechje waerom totebel? om dat ickje sier sou doen.
Reym. En waerom mach ick dan in huys niet langher bancken?
Warnar. Siet dese baviaen, wat heb ick hier veur rancken?
Sel ick jou, denck ick, reen gheven van mijn bedrijf?
Ick tyje tans wel mit ien kneppel op’t lijf.
(85) Spoeytme vande deur, flucks, of je backes sel vlieghen vanghen.
Reym. Hoe wel waermen’er an die salich waer ghehanghen,
Ten minsten hoefd’men niet te dienen sucken geck.
Warnar. Wat preutelje?
Reym. Niet.
Warnar. Soo speult den nicker mit jou beck.
’tIerst dat ick weer wat doe, koomjeme dan daer op,, storen,
(90) Ick selje mit ien avager de ooghen uyt de kop,, boren.
Flucx hier, of ick legje ien tang tusschen hals en buyck.
Hoe gaetse voort, as ien luys op ien terighe huyck.
Hier, bet hier nae toe, seg ick, nu nu ist te deghen,
Blijftme daer sitten spinnen, songer voet te beweghen,
(95) En kijckje om, of wijckje ien stroo briet van daer,
Je krijcht goe koop de galgh totje nuwe jaer.
Ick bin dus out, en heb meughelijck vijftich maysjens* versleten,
Maer van mijn leven noyt haers ghelijck gheweten:
s’Is argh as de droes, en wilse haer best,, temen,
(100) Ick sorgh se selme noch iens uyt den nest,, nemen,
Soo deurtrapt slim isse, en soo duyvels beus.
Krijchtse de snof vande Pot mit ghelt inde neus,
Ick bin armer man as de ghevanghen slaven.
Nu moet ick de vloer iens weer op gaen graven,
(105) En sien ofse noch staet soo ickse heb e stelt.
As ick denck datter yemant mocht raken after ’tghelt,
Soo word ick kilkout van boven tot onderen.
Reym. Jae wel ick en weetme niet ghenoech te verwonderen,
Hoe mijn miester dus van sinnen komt berooft,
(110) Wat dulheyt mach hem wesen in’t ydele hooft?
[fol. A4v]
Tot mijn ellende, dus onlancks gheslaghen,
Dat hy mijn thienmael op een dach ten huys uyt gaet jaghen:
De man heeft een wonderlijcke worm inde kop;*
Een hielen nacht leyt hy wacker, en staet vijftich mael op.
(115) Een hielen dach sit hy in huys, ghelijck as op de winckels
De kreupele snyers met haer ghekruyste schinckels.
Nu ist immers ommekomen, en ick weet gheen raet,
Van Klaertjens eer te bedecken, die op haer uyterste gaet
Beladen met kindt, en haest sal moeten baren:
(120) Nu ist al verlooren, ick en sie’t niet te klaren.
Wee my verneemt hy’er of ’tminste maer sles;
Best dat ickme verhangh hier erghens inde Nes,
Aen een Pastey-backers haeck, soo ben ick uyt het vresen;
Mijn tanden wateren als ick denck watten kalkoen dat ick souw wesen.

Tweede Toonneel.

Warnar. Reym.

Warnar. (125) Nu alle dingh behouwen is, en fijntjens op zijn stee,
Bin ick wat beter e moet als ick flus wel dee.
Gaet binnen Reym, nu ist datjet huys bevolen, wort.
Reym. Wel ick mach het bewaren dat het niet e stolen, wort;
Want voor dieven isser aers te halen niet een kruys,
(130) Daer is toch niet as de wint en spinnerach in huys,
Of hy noch sorcht dat ymant die sel komen, taecken.
Warnar. Toch onse lieven Heer mochtmen om jouwent wil wel Paus van Romen, maecken:
Of Koningh van Spangen, watje best quam te pas,
Bewaerjeme de Spinneraghen, na binnen toe ras:
(135) Arm ben ick, dat weet ick wel, en draech’t lijdtsaem en geduldich.
Wie datter komt kloppen en laet niemant in, weestme sorchvuldich,
Ick loop om een bootschap, en kom terstont weer hier.
Reym. En offer een buerwijf quam een kooltje vier?
Warnar. Dooftme al ’tvuyr uyt so hebbense gien spreecken,
(140) Of ick selje selver met de kop inde doof-pot steecken.
Komter ymand om water, soo roept metter veech,
We meughen niet missen, onse back is leech,
Roept het de Luy deur de veynster, soo krijchtmen gheen sluyper.
Comter ien om een Emmer, s is tot de kuyper,
(145) Om een dreg, om een puthaeck, of ander leur,
’k Hebse op straet vergheten, de dieven zijnder me deur.
Want by gans doot, hoe schoon datse praten,
Als ick uyt bin wil ick niemant in hebben e laten:
[fol. B1r]
Jae al quam ’tgheluck selver, ick waerschouwje, siet
(150) Je meuchter op passen, doet gheen deur open niet,
Of je seltme te byster schrickelijck vertoornen.
Reym. ’tGheluck, sonder sorgh, voor haer brand’men hoornen.
’tGheluck sou hier ande deur kloppen? poep.
’tLiep aerseling kreeght de lucht in de neus vanje stoep:
(155) En as noodigh hier verby moet haer wech zijn ghenomen,
Soo wacht sy haer wel an dees zy de middelstraet te komen,
Se kreegh wel een koorts op haer hals sachse de gevel maer aen.
Warnar. Je selt je mongt houwen en binnen gaen.
Reym. Ick hou mijn mongt en gae binnen.
Warnar. ’t Gheboeft loopt dapper snuyven,
(160) Daerom selje bey de grendelen toe moeten schuyven:
[Ick kom terstont weer, doetser eerder niet of.]*
Ick schey wel nood’ van hier, maer ick moet nae’t Princes Hof,
Daer selmen resolveren hoemen mit het ghelt sal spelen,
Ofmen’t op de doelen verteeren sel, of an lepels ommedelen;
(165) Compareer ick nu niet soo mach ick gissen wel,
Datmen al het resjen te samen opsnappen sel:
Daer en boven sellense niet anders dencken konnen
Waerom dat ick wegh blijf, als dat ick ’t ghelt heb e vonnen.
Se hebbe me lang e kent voor suynich en vroet,
(170) Des sel het seer lichtelijck worden vermoet
Dat ick nu versuym haer te raden tot sparen,
Om dat ick doende bin mit wat grooters te winnen of te bewaren,
En hoe nauw dat ick het heel, noch schijnt het dat meest
Al de Werelt dat droomen ken; met sulcken feest
(175) Segghense góen dagh die my nu ontmoeten,
Daermen my te voren hiel magertjens pleech te groeten.
’t Is góen dach Warnar, waer heen Warnar? hoe vaertet al vaer?
Adieu, t’uwen besten, vaert wel, een goet jaer.
Ick sorgh sy ruycken longt, dit ken veur niet niet komen.
(180) Maer ick wil gaen daer ick voor heb e nomen,
En helpen daer ’twerck op ’tspoedichst’ aen een zy,
Dat ick haest op de bien weer nae huys toe ty.

Derde Toonneel.

Geertruyd. Rijckert.

Geertr. Ick wilde wel Broeder dat de woorden die ick huyden
Teghen u spreken sal, ghy my ten besten duyden,
(185) Gelijck een Broeder hoort te doen zijn Susters reen,
Hoe wel ick seer wel weet men acht ons vrouwen kleen,
[En seght ghemeenlijck, dat ons meeste werck is kallen.]*
Ick laet dat voor ’tgheen het is, en heb daer niet met allen
Teghen te segghen voor dees-mael, maer is mijn begeer,
(190) Datje denckt hoe ick jou Suster ben, die voor uw eer
[fol. B1v]
En welvaert schuldich ben sorghe te draghen.
Rijckert. Wat hebje te segghen?
Geertr. Maer je wordt vast een man op jou daghen,
En soo ick jou verlies sonder kinderlijcke erven,
Soo sal de naem van mijn Vaders gheslacht heel versterven:
(195) Dus heb ick al de nacht vast legghen paynsen, hoe
Ickje best mocht uythylijcken.
Rijckert. Daer slae gheluck toe,
En tot meerder soeticheyt, een heel pont vyghen.
Geertr. Siet, je mocht schier of morghen een dut komen te kryghen,
En raken ergens an een Hoer vast, lichtvaerdich en vals.
Rijckert. (200) Mienje om’t wats Suster?
Geertr. Jae ick, in eernst.
Rijckert. Och ick bin om den hals.
Geertr. Wel, hoe soo?
Rijckert. Maer sulcken reden kan ick niet ghedoghen,
Binjer op belust, siet daer, slaet mijn een paer blaeuwe ooghen:
Niet mochtjeme segghen datme meer verdroot?
Geertr. Luyster.
Rijckert. Soo mennighen woort daer of, soo mennigen stien veur mijn poot.
Geertr. (205) Doet het op mijn woordt.
Rijckert. Raejet mijn? ick doet.
Geertr. Anders, licht datje sneefde.
Rijckert. ’t Mocht wel dattet salich waer als ick het slecht niet en beleefde.
Geertr. Hoort eens nae mijn woorden, laetje raen, salighe man:
Slaet het niet inde wint, je welvaert hanghter an.
Rijckert. Wel ick ben te vreen, doetme morghen een Bruydt,, op;
(210) Mits bevoorwarend’ dat ickse overmorgen ’tgat uyt,, schop;
Weetje daer raet toe, ick loop terstont nae de Barbier,
En laetme scheeren, adieu.
Geertr. Ghy deunter me, hoor hier,
Let’er iens te deech op, alle jocke laet varen;
Ick heb een Weeuw op spoor van veertich Jaren:
(215) Hoe veel meer of min, weet ick niet, ’tis daer ontrent,
Die door een seecker ghetrogghelt Testament,
Met temen en lemmen van haren Man heeft verworven,
Dat de beste plock van zijn goet op haer is verstorven:
Zy kan ryen en omsien, en maeckte dat klaer,
(220) Dat zy voordeel van hem hebben zou, en hy niet van haer.
Rijckert. Die trijp?
Geertr. En steurtje niet, al lijckt het wat nae guyten,, spel,
Tis huydensdaeghs de werelt, zy vaert vande duyten,, wel,
Wel ghereet, wel ghekleedt, en heerlijck behuyst,
Van onderen tot bovenen, alle dingh even juyst;
(225) En soo quicks te vryen alsmen een Vryster int Lant,, siet.
Rijckert. Hels vuyr op een stockjen, soo verbrandtse haer hant,, niet.
[fol. B2r]
Ick weet wel wieje mient, de Weeuw van Claesje klick:
We dienen mekaer niet, Lobberich en ick:
De valsche schoon-praet souw gheen Peert nae mijn stal,, wesen:
(230) En as ick ooc iens mal wil worden, so wil ick te degen mal, wesen,
Het waer wel moghelijck dat ghy me had bekoort,
Hadje een Meysje van achtien jaer op e spoort.
Gelijc hier Warnar buers dochter, die mocht mijn kommer stelpen.
Geertr. Asje daar an woud’ ick mien je waert te helpen:
(235) Maer daer en sit niet ten besten, het volck is te slecht.
Rijckert. Maer ’t Meysjen is goelick, en de Vaer is oprecht:
’k Wil gien Schoon-vaer die’er den heelen tijd om zijn schulde ren,
Noch een huys vol Meysjens om den gantschen dach te buld’ren
Ick bin die stoetery en dat ghevaert al moe.
Geertr. (240) Wel ist jou sinn’lijckheyt, God gheef ghelucker toe.
Rijckert. Kort beraet, goet beraet, ick gaer de Vaer af spreecken,
Ziet ginder komt hy juyst van daen, na huys toe gestreecken.

Vierde Toonneel.

Warnar. Rijckert.

Warnar. Ick dacht het seecker wel, en ’tlagh my op mijn leen,
Zoo nood’ wild’ick van huys, dat ick vergheefs gingh heen:
(245) Ick by ’t Princen-Hof komende, noch binnen, noch buyten, vant,
Corperael of Lanspezaet, Capiteyn, of Luytennant;
’t Volck past niet op haer tijt, het is seecker van ’tmal,
Nu ty ick weer na huys, want mijn hert isser al.
Rijckert. Warnar-buer, goe’n dach man, hoe staet het leven?
Warnar. (250) Heb ick jou daer Rijck-buer, goe’n dach wilje Godt gheven.
Rijckert. En u een goet Jaer, datje gien verdriet, schiet.
Warnar. As de Rijcke d’arme soo toe spreecken, dat is om niet, niet;
De meyt sorch ick, heeft hem ’tspul vande Pot gemelt.
Rijckert. Hoe gaetet al?
Warnar. Hart ende swart, onbelaen met ghelt,
(255) Ghelijck slechte luytjens van mynen doene pleghen.
Rijckert. Wat het is juyst allemael aen het ghelt niet ghelegen;
Hebje goedt ghenoeghen, je hebt een goet lot.
Warnar. Hoe smeerich kan hy kallen, dits al om de Pot:
Zoo ras as ick t’huys kom, ten baet gheen smeecken
(260) Sel ick voor mijn eerste werck de meyt de ooghen uyt steecken,
En daer na de tongh gaen tornen uyt heur keel.
Rijckert. Buer-man wat staeje en praet inje selven dus veel?
Warnar. Ick klaech over de armoed’ die ick moet lyen;
Ick hebb’ daer een eenighe Dochter te vryen,
(265) Daer ick niet me gheven kan, mijn lieve maet,
Zoo komt het toe datter oock niemant na staet;
[fol. B2v]
En ick soudse gaern by mijn leven met een man besorghen;
Wangt ick vrees soo ick sturf datse schier of morghen,
In dese onghereghelde tyden mocht slaen op het wilt.
Rijckert. (270) Soo je anders gien noot hebt uw klachten vry stilt,
Ick willer wat by doen, gheeft den moet niet verloren.
Warnar ’kWeet wel waer hy wesen wil, maer dat gat sal hy niet boren,
Hy heeft het op het kats-hooft e munt, daerom ist dat hy vrijt.
Rijckert. Ick hebje wat sonders te segghen.
Warnar Och ick bint ghelt al quijt.
(275) Hy heeft het opghegraven soud’ ick ramen,
En nu komt hy quansuys alle vonghen me samen,
Om mitme t’accorderen; och hoe wee isme te moe.
Rijckert. Wel buur-man waer loopje soo nechtich nae toe?
Warnar Ick heb in huys wat te bevelen dat ick vrees te vergheten,
(280) Ick koom terstont weer by je.
Rijckert. Als hy komt te weten
Dat mijn bootschap is om zijn dochter te versoecken tot
Mijn Huys-vrouw’, hy sel dencken dat ick met hem spot,
Want soo onghelijck ghegoedt men selden siet trouwen.
Warnar God sy ghelooft, de Pot is behouwen,
(285) Alle ding is soo’t was, door mijn hert ging een vlijm
Doen ick nae binnen trat, en ick vil schier in swijm:
Wat segje nou Rijckert.
Rijckert. Wilje wel antwoorden op mijn vraghen?
Warnar Sy moghender nae wesen datse me wel behaghen:
Sy moghen oock wel soo wesen datje’t weet,
(290) Ick en antwoordje van al den dagh niet een beet.
Rijckert. Onbillickheyt sel ickje te voren niet legghen.
Wat dunckje van mijn gheslacht?
Warnar. Daer is niet op te segghen.
Rijckert. Wat dunckje van mijn leven, schoeyt het wel op de selfde leest?
Warnar. Wat je hebt al jou leven een goed slocker gheweest.
Rijckert. (295) De jaren die ick out bin weetje oock wel te micken.
Warnar. Die hebben vry wat tellens an, se slachten je bricken.
Rijckert. Wel ick heb oock van jou altijd ghedacht
Datje een eerlijck burgher waert, daer ickje noch voor acht,
Al binje van slechte luytjes, se waren onbesproken.
Warnar. (300) Ick weet niet waert hem lieght, maer hy heeft de Pot gheroken.
Wat is nou voort Rijckert-buur jou begheer?
Rijckert. Daer toe gheef zijn seghen de opperste Heer,
Nae dien dat ghy mijn wel kent, en ick jou mede,
Soo hoop ick je seltme niet weygheren een bede,
(305) Dat is datjeme jou dochter te wyve wilt gheven.
Warnar. Maer Rijckert ick hoorde noyt van mijn leven
Datje sucken quant waert; heeft dit oock slot,
Mit een out arm man, as ick bin, te dryven de spot?
[fol. B3r]
Heb ick dit opje verdient? ick kan’t niet vermoeden.
Rijckert. (310) Je moet mijn reden niet anders duyden als ten goeden,
Het versoeck is mijn eernst, ick segje dat ick het meen.
Warnar Ey lieve, laet my en mijn dochter met vreen.
Rijckert. Ghelooftme buur-man, ick doet niet om te jocken.
Warnar. Ghelijck by ghelijck plech alderbest te focken.
(315) Den rijcken dient wat rijcks, den kalen dient wat kaels,
Je soutme niet kennen willen, en maken mijn dochter overdwaels,
Dan waer ick hiel in ’t onderspit, my dunct het selme niet gelijcken.
Rijckert. Dat is wel de mannier van sommighe rijcken:
Maer ick selje kennen voor een Vader alst behoort.
Warnar. (320) Beloofjeme dat?
Rijckert. Jae’ck.
Warnar. Vaerter wel me, daer isme woort,
Je selt de mayt hebben, waer toe veel te sammelen.
Gans bloedt wat hoor ick daer binnen rammelen?
Daer isser voorseker een achter de buyt.
Rijckert. Wat het maysjens sinlijcheyt angaet: wel, hy vaerter weer uyt,
(325) Deur is hy, waer mach hy daer zijn ghebleven?
Me dunckt hy speult neefjen, hebje van al jou leven,
Wie quammer oyt soo veer daer sulcks is e schiet?
’t Is mit hem, nou siejeme, nou siejeme niet,
Mit een wup is hy buyten, mit een wup is hy binnen:
(330) ’t Is trouwen niet vreemt al maecktet hem beteutert van sinnen,
d’Arme luy, als de rijcke haer spreken aen,
Mienen doch altijt sij zijn gheslaghen of ghevaen,
En soo versuymense somtijts een goe gheleghentheyt.
Warnar. Hout dit voor Euangely, je moocht dit overweghen meyt,
(335) En treck ickje niet mit wortel mit al uyt de lel,
Soo gheef ick jou last, vol macht, en sonderling bevel
Datje mit miester Jeurjaen de quacsalver, mit de kromme rubben,
Accordeert de beste koop datje kent, om me te laten lubben,
Ick segtje mit een koele moet, zyter op verdacht.
Rijckert. (340) Wel buur-man me dunckt datje me niet en acht,
Waer heb ick dit verdient, datje mitme de geck sout scheeren?
Warnar. Neen seker, ick houje veur een man mit eeren,
Indien ick mit jou geck soo slaetme de moort.
Rijckert. Hoe hebben wy’t dan t’samen? staeje noch jou woort?
Warnar (345) Jae; maer ghelijck gheseyt is, ick kan’er niet mee gheven.
Rijckert. Dat weet ick wel, daer en leyt niet an bedreven,
Zy sal op die voorwaerd van my werden ghetrout.
Warnar. Hoor hier, beeldje niet in dat ick een Pot heb e vongen met gout:
Rijckert. Wat een blaes, ick trouse om haer goede manieren.
Warnar. (350) Datje’t dan wel verstaet, ick sel gien hylijcks goet uytkieren.
Rijckert. Wy zijn’t volkomen eens.
Warnar. Jae, maer ick kenje wel,
[fol. B3v]
’t Is met de rijcke luy gheef stockje, neem stockje, stockje in den hel,
Nou beloofjese me te nemen sonder beurs sonder bricken,
’Thans comen je de poppen in’t hooft, so ist hylick an sticken,
(355) Jy luy en houtje woort niet dan by gheval.
Rijckert. Ick seg wat ick beloof dat ick het houwen sal,
En tot meerder bevesting van mijn verclaren,
Soo laetme vrienden t’avont by de jouwe vergaren
Om het hylick te beschryven met ghemeen accoort,
(360) Ick sel gaen bestellen nu rechtevoort,
Datter wat comt daer wy of bancken meughen,
Want ick weet wel de costen daer keunje niet teughen.
Adieu tot flus toe, ick ty op de been,
En sal me mijn best spoeyen.
Warnar. Daer stapt hy heen.
(365) O lieven Heer, wat een dingh ist oock ghelt,, hebben.
Dese man sou op mijn dochter zijn sin noyt e stelt,, hebben,
En had’ hy niet int hooft (denck ick) van de ghevonden schat,
Soo comtet dat hy dus aenhout als een clat.

Viifde Toonneel.

Warnar. Reym.

Warnar. Waer benje snapster die over de buert hebt gaen verbreden,
(370) Dat ick mijn dochter met groot goet ten huwelijck gae besteden.
Flucx rept me jou handen nou en wachter niet mee,
Wascht knap de vaten om, schickt alle ding op zijn stee,
Voort, maeckter een eynd’ of, en sonder te spotten,, lanck,
Schrobtme vaerdich de deel, en schuert de potte,, banck,*
(375) Hemelt de Coocken op, en stoft het Voor-huys uyt,
Schuert de glasen wacker, maer breeckje ien ruyt,
Ick selse an jou huer korten, wit de muer inde kamer,
En haelt voor een pennewaerd sagheles tot de kramer,
Se meughent op de kerf-stock setten, ’tmacher nu wel of.
Reym. (380) Miester wiljer deur wesen, hoe gaeje dus grof?
Een hiel penningh aen sagheles om de vloer te bestroyen?
Dus doende selje al jou schoone goet wel vermoyen,
Denckt alsje dat noch iens doet soo ist een duyt.
Warnar. Dats alliens, ’tmoet nu vol staen, mijn dochter is de Bruyt.
Reym. (385) Daer slae gheluck toe: maer wie selse trouwen?
Warnar. Onse Buer-vryer Rijckert, t’avont sel men maeltijt houwen
Op’t sluyten van’t hylick met de vrienden van elcke zy.
Reym. Bylo dat sel wat costen.
Warnar De Bruygom houtme vry,
’Tmach gien quaet, hy sel cost en dranck beschicken.
(390) Ick gae iens anden Dam, pasje op je sticken.
[fol. B4r]
Ick koom terstont weer in, de deur dicht sluyt.
Siet toe maeckt het schappelijck, of je raecktet gat uyt.
Soo mach pas een ander het bruylofts stuck ghenieten.
Reym. Nu steecken ick en Claertjen ten ooren toe inde verdrieten.
(395) De Bruyt, de Bruyt te worden, en s’is op het uyterste swaer,
Nu sie ick’er gien muyeren langher an mit me kaer.
Ick mach terwijl binnen gaen en doen mijn dinghen,
Verwachtende hoe ’tongheluck met ons om sel springhen.

TWEEDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Lecker Jongen. Caspar Hofmeester. Teeuwes Cock.

Lecker. Wel maets, dus gaen de Munneken by mekaer,
(400) Dat den eene niet en weet dat weet den aer.
Dus nyver in de praet? zijt samen ghegroet.
Teeus. Wel Lecker waer heen?
Lecker. Juyst koomje me te moet.
Ick ging nae jouwent.
Teeus. Wat isser te quicken?
Lecker. Maer je moet met jou beyden de kruycken beschicken.
(405) Mijn miesters hylick gaet t’avont voort.
Casper. Wel das wat nuws, ick hebber noyt yet offe hoort.
Wat krijcht hij voor een? ick bidts ou dat ghese dan,, nomt.
Lecker. Hebje niet altijt hooren seggen hoe een mens t’hylick an,, comt?
Soo dunckt me dattet den Baes oock over valt.
(410) Hij heeft van een wijf noyt zijn leven ghekalt,
Nu kreech hy van daech een buy en is eens loefs gheteghen
Om Warnar onse Buerman te beweghen,
Dat hy hem zijn dochter sou gheven ten echt,
En ten duerde niet langh of sy hadden t’samen beslecht.
Teeus. (415) Dats haest gheklaert: wats jou bootschap nou?
Lecker. Maer ditte,
Men salder as kacx t’avont op het hylick sitte,
En de vrienden als dan tot de Bruyd worden vergaert.
Hier wil mijn Baes zijn eer hebben bewaert,
En dat sy al t’samen daer blyven ten eten.
(420) Dit is zijn meeningh, daerom heeft hy me gheheten
Terstont te lopen om Hofmeester en Cock.
Teeus. We hebbent nu rechtevoort vry wat drock,
Casper, Sieur Braetvarcken heeft gasten ghebeen teghen morghen,
Daer moeten wy al de spijs met haer ordonnancy besorghen,
[fol. B4v]
(425) Bidd’ ouwen Baes dat hy tot overmorghen wacht,
Sieur voorschreven heeft ghenoyt al zijn gheslacht,
Soo wy hem begaven dat waer te stout,, dolen.
Teeus. Wy legghen’t rechtevoort over mit krijt en mit hout,,kolen,
Wt de schotel int napjen, uyt de roemer in’t glas,
(430) Hoe dat wy’t daer wel sullen maecken te pas.
Casper. Wa ’tzijn kurieuse Liens, en daer gaet tijt,, toe.
Lecker. ’k Weetje niet mier te segghen, mijn Miester wil dat ick vlijt,, doe
Om alles toe te rechten, sonder eenich dralen,
Keunje me niet helpen, soo moet ick een ander halen:
(435) Daer gae ick heen.
Teeus. Hoor hier: Vertoeft noch een beet.
Casper. Ontbayt, men saller op paysen, en gheven ou bescheet.
Lecker. Datje’t Ventjen allien zijt, hoefje niet te mienen,
Die’r t’avont op past sel de Bruyloft oock bedienen.
Teeus. Alsewe te nacht niet slapen gaen, soo hebbewet ande tijt.
Casper. (440) Nu men zal ou gherieven, om dat het oulieden zijt,
Maer waer’t yemant vremts, men liet hem verleighen,
Hoe kommet by dat den Bruygoom dees kosten zal dreighen?
Dit plach by de Bruydts Vrienden te werden ghedaen.
Lecker. Hoo, hoo! sou men om de kosten de Bruyts Vaer spreecken aen.
Teeus. (445) Eleman veer van daer, dat sou niet willen locken;
Ick ken hem wel, hy is soo drooch as een Maertsche Bocken,
Daer mach niet of, hy vloeckt en hij driecht
Het al te vermoorden, asser slechts wat roock uytvliecht,
Dat is, laet hy hem duncken, so veel warmt verloren.
Lecker. (450) Daerom heeft hy een zeyl over de schoorstien e schoren,
Dat de roock met een tocht soo niet deur en kan gaen;
Maer een half etmael legh en soeck na ’topen tusschen de draen.
Eer hy ’savonts zijn hooft neerleydt op de sloopen,
Stopt hy de pijp van de blaes balc, datter gien wint uyt sou loopen,
(455) Op avontuer ofse haer versuymde terwijl datse sliep.
Teeus. Hy mocht hem selfs oock wel stoppen datter geen wijnt uyt liep.
Casper. Maer wat vintmen hier in Hollandt scharpe ghesellen.
Lecker. Men souwejer wel een hiele Story of vertellen:
Lestent soo was hy eens tot zijn Trijn-Niften te gast,
(460) Die gheleghentheyt nam hy waer, en heeft ghevast
Drie daghen te voren, soo veel als hy mocht lyen;
En doen hy nu begon an ’teten te tyen,
Soo heeft hy zijn buyck met soo veel spijs ghestoffeert
Als in drie daghen daer an kan werden verteert;
(465) Soo was hy uyt te gast voor volle seven daghen.
Teeus. As een man, hael in Claes Lou, maer kond zijn maech verdragen,
Of bequam hem dit gast gaen as de hondt de Worst?
Lecker. Hy kreech sulcken Monopoly in zijn buyck, in zijn borst,
Mit gorren, mit knorren, mit murmureren,
[fol. C1r]
(470) Al haddender vijftich Luy over hoop e leghen mit disputeren.
Casper. Ba wat zeyde de Medecijns van zijn urien?
Lecker. Watmen praten hy begheerden gien Doctoren te zien,
Hy hadd’ veel te grooten schrick van dat eeuwighe gheven:
Doe’t nu so veer was dat hy hem self al had deur e schreven,
(475) Warnar Neef, denckt omje ziel, seyde doe zijn oude Nift,
Of men om een Heer-oom liep, die jou een woortje seyde uyt de Schrift:
Want ’tis mitje al dood’ stroom, jou leven is an’t ebben,
Hy soud’ (seyd hy) al een Daelder willen hebben,
En daerom bleef het achter, wat dunckje van sulcken vreck?
Teeus. (480) Gierighe Luy souwen sparen, al metseldense met de dreck,
Een daelder liever te hebben as een Hemelsch troosjen.
Lecker. As hy zijn nag’len kort, bewaert hy de spaenderen in een doosjen.
Casper. Ba dits de grootste vreck van het gheheele Landt.
Lecker. Lestent ging hy eens op de Vis-marct met een netgen an sijn hant,
(485) Daer hadd’ hy wat kat-aels inne koft, en spieringh om te asen,
Mit komt de Ouwevaer, (slock) en rockten een door de masen.
Hy op de bien, mit een staend’ zeyl, al kosten’t een ton mit gout,
De Veugelsteeg deur, de kercx-brug over, na mijn Heer de Schout;
Daer mat hy’t feyt ten breetsten uyt, en gingh staen met veel menty,, temen,
(490) Hoe datmen sulcken Ouwevaer most’ in apprehenty,, nemen,
En duysent sucke dinghen meer, recht hy sijn leven an;
Wat, daer isser soo veel, dat ickse niet al onthouwen en kan.
Oock en dienen wy de tijdt niet te laten verloopen,
Teeus. Wel, maer as wy de provisy zouden gaen koopen,
(495) So mostmen segghen hoe veel volcks datter wesen sal,
En wy onse reeckeningh maken na dat ghetal.
Siet dat dienen wy daerom van te voren te weten.
Casper. Men sal de pletsen nettekens af moeten meten,
Lecker. Wel gaenwe dan derwaerts, en schickje nevens my.
Casper. (500) Ba den Hofmeester betamet te gaen aen de hoogher zy,
Als hy met zijn tweejen gaet, dus hebbe kick gheen ghenuyghen
Dat ghy oulieden dus in’t mits comt vuyghen;
Want dats d’eerlijckste plets alsmen gaet by drijn.
Lecker. Neen bilo, daer hadjet niet: dat mach niet zijn,
(505) Ick seg houwje rust eer dat ickje om veer,, schop.
Mijn komt het midden toe, ick representeer ’theerschop.
Wie steltje te werck as ick? an wie winje jou broot?
Casper. ’k En does niet ick ick, al sloeghdy my doot.
Sodd’ ick een and’ren mijn plets laten bewaren?
(510) Ick ick heb t’Antwerpen voor Hofmeester ghedient over dertich jaren,
En soude nu eenen lacker my doen dees hoon?
Teeus. Ay lieve, ick acht die leurery niet een boon,
[fol. C1v]
’t Is my alliens of ick achter oft voor ga, of boven of onder:
Maer hoort na mijn segghen, op dat wy sonder
(515) Gheschil en questy moghen raken over straet,
Soo duncktme best Lecker dat ghy voor henen gaet,
Op dat sonder schandael elck blijft in zijn eere.
Lecker. Dats gang, je meucht volghen, ten is niet veere.
Casper. Siet ick waer liever doot gheweest eer dat soud’ gheschien.
(520) Ick converseer daghelijcks met eerlijcke lien,
Wa mochtense paysen dat ick ick dat ginck ghedoghen.
Teeus. Ghy hebt ghelijck oock, soo gh’u self niet verhoocht niemant selje verhoghen,
Elck na zijn kaleteyt dat tribelt alderbest.

Lecker Jonghen. Reym Oude Dienstmayt.

Lecker. Voor den dach Reym, hier uyt, doet de deur op van dit nest.
(525) Schickt uyt de weech, maeckt ruym baen, dit volck moet nae de Koocken.
Reym. �Wel we hebben ghien vyer in huys.
Lecker. Soo meuchje’t stoocken.
Reym. Offer turf is of niet, denck ick?
Lecker. Al even gauw.
Hebje gien turf legt hout an, ofje crijcht een grauw.
Reym. T’isser niet.
Lecker. Hebje gien plancken op solder? liert mit verstant,, spreken.
Reym. (530) Wat brabbeltme deuse vent, soud’ick het huys an brant,, steken?
Lecker. Waerom niet? ’twerck moet voort gaen, ten mach gien quaet,
’Tis bruyloft.
Reym. Hy raest, Godt betert.
Lecker. Oft schaft ander raet.
Hier is Hofmeester, Kock en Kocx knecht, die moghen niet toeven.
Gaet in maets, gaat in.
Laet me de Bruyts wijn eens proeven.
Reym. � (535) Wijn? wijn in zijn mont nemen? men soud’ niet darren,, hier.
Kalje van Bruyts wijn Lecker? vraecht na Bruyts scharre,,bier,
Wijn quam hier noyt over de drumpel, hoe praetje dus?
Lecker. Isse noch niet e komen? soo komptse dan flus,
De Baes heeftse al bestelt, de Mayt was om Ceelen.
(540) Adieu ick selje soo lang de wijsheyt bevelen.

Tweede Toonneel.

Warnar. Teeuwes.

Warnar. Ick miende de eer te bewaren as vader des Bruyts,
Maer dusschen sootjen Aeltjens as klinc-snoerjens om seven duyts.
[fol. C2r]
Nae Schelle-vis, nae Kabbeljau en was gien kijcken,
Daerom ging ick vande Vis-marckt na de Hal toe strijcken,
(545) Maer Lams-vleys, Kalfs-vleys, Queen-vleys, al wast uyt de kerf,
Het pont ien reael kijnt, ick hebt wel hondert werf
Mijn leven soo goet om ien braspenningh sien kopen.
Ick docht in mijn self, dit volck sou ien mensch ’tvel af stropen.
Dan kost het noch van dropen, van turf en hout;
(550) Jae wel alle dingh is soo duer datter ien mensch of grout,
Ten is niet an te halen, siet daer valt nie mier te segghen.
In’t lest heb ick het oock by mijn self over gaen legghen,
Dat of ick nu al groffelijck de milde legh en speul,
As de Bruyloft over is, soo doet het even veul.
(555) Een deel jonge Spil-penninghen moghender wat op smalen,
Maer by de vroede sel icker eer mee behalen.
Die wat spaert, die wat het, dat leerdeme mijn Peet.
Het isser soo mackelijck niet an te komen, datje’t weet,
’t Wort soo licht niet e wonnen, as verslempt of versopen.
(560) Wel wat beduyt dit? de deur staet t’mijnen’t wijd’ open,
Ofse de Pot oock op graven? och se hebben’t soo drock.
Teeus. Wel isser gien spit? maeckter ien van ien besem-stock.
De riemen die men heeft, daer moet men mee roeyen.
Daer is de spijs op ien briefken, jongen maecktme wat te spoeyen.
(565) Segt de Vleys-houwers en Voghel-wijven, dat ickje heb e stuert.
Speulnoot dese Pot is te kleyn, lient ergens ien grooter by de buert.
Suycker en kruyt by den back, dat ken hem niet krencken.
Warnar. Och daer hoor ick den Pot noemen, wel mocht ick het dencken,
Daer heb ick voor-seecker de dieven after ’tghelt,
(570) Och hoe kloptme hert, och hoe ben ick ontstelt.
Ich seller after her tyen mit roepen en kryten,
En soo langh as ick staen kan niet op houwen van smyten.

DERDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Teeus. Ick bin by gort de leste, het is al op de bien.
Heefter niemant miester Casper oft mijn jonghen e sien?
(575) Segtme doch vrome Burghers, wat zijnse op e slaghen?
Gans doot datwe ons allegaer van ien ouwe man voor laten jagen,
Ick bin bloedich en blaeuw, soo sat hyer op mit de stock,
Ten bate niet of ick riep, hou op, ick bin de kock,
Ick seg hy heeft ien quae dronckenschap, indien hy buys,, was.
(580) Somma ’tgaet redelijck toe, nae datter gien hout in huys,, was,
Hy heeft ons an hout gheholpen iens voor al.

[fol. C2v]

Tweede Toonneel.

Warnar. Teeuwes.

Warnar Komt mijn herwaert ghy rabaut, ick segje hout stal.
Teeus. Wel gecx-kap, hier stae ick nou, wat hebje te vraghen?
Warnar Wat hebjeme daer sucken opsteecker te draghen,
(585) Weetje wel wat datje my dreyghde daer mee?
Teeus. Waren mijn mijn sonden soo leet, als dat ick dat niet en dee,
Het soumen opmen sterf-dach wel dapper vromen.
Warnar Ick seg datter gien argher schelm as jy uyt en mach komen,
En dat ick op niemant ben ghebeten soo fel.
Teeus. (590) Dat en liegje niet (fijn man) al kenjet wel,
De saeck is blijckelijck, ghy hoefter gien tuygh of te belegghen:
Maer jy ouwe Susannes-boef, wat hebje op ons te segghen,
Datje dus et regement stelt sonder eenighe reden?
Warnar Vraeghje dat stucke diefs? binje daer niet mee te vreen,
(595) Soo berouwtme dat icker niet bet op sat mit beucken.
Teeus. Ick sweertje, ick selje die kop weer iens soo murruw meucken
Dat sy d’ierste maent het niet vergheten en sal.
Warnar Moghelijck is misselijck, by provisie hebjet al.
Wat hebje in men huys te doen as ick bin buyten?
Teeus. (600) Wel, selmen t’avont tot jou gien hylijck sluyten,
Ick en den Hofmeester quamen bereyen ’tmael aldaer?
Warnar Wat roert jou wat ick eten wil, ’tsy raeuw of gaer,
Ick segje dat het veel is, ghy zijt mijn voocht, jae trouwen.
Teeus. Ick vraegh jou ofje t’avont gien gastebot selt houwen?
Warnar (605) Ick vraegh jou of ick gien sorgh magh draghen voor mijn huys?
Teeus. Ick vraegh jou wie jou soo veel verkort as een gruys?
Segme waerom wy de maeltijt niet bereyen en moeten?
Warnar Vraechje dat stucke schelms? wat hebje te wroeten
De kamer, de binnen-haert, en ’thiele huys deur?
(610) Men selje verlieren, dat hebjer veur.
Waer’t datje jou allien e moeyt hadt mit de koocken,
Ick hadje mit de kneppel de kop niet e broocken.
Staet of, seg ickje, en komme de drumpel niet te nae,
Of wilje dat ickje voort de poot in slae.
(615) Gaet niet deur, blijft daer staen, ter plaetse voorschreven.
Teeus. Ick segje datje past mijn mantel weer te gheven,
En mijn eene kock-mes met silv’ren beslach,
Of ick gae van hier niet, vanden hielen dach.
Gans lyden hoe gatet een mensch uyt zijn mienen,
(620) Ick docht gelt ande hoenderen, en de Barbier selt an my verdienen.

[fol. C3r]

Derde Toonneel.

Warnar. Teeuwes.

Warnar. Neen by gort, soo lang as het daer leyt en heb ick gien vree:
Waer ick gae, waer ick stae, het kats-hooft moet mee,
Ofmen dat ghespuys daer eens ging inde aerde,, wroeten:
Men loerd’me soo niet, het moest uyt de paerde,, voeten,
(625) Raecktenser after het was voorseecker hor.
Loopt nou binnen, wilje kock, mit al jou ghesnor,
Ick gheefje oorlof, en denck dat je blijt toe,, sint.
Koockt en smoockt, klad en knoeydt nou so lang totje moe,, bint:
Loopt in kamer en koocken, en waerje begeert.
Teeus. (630) Schoon bescheyt, nouje ongs soo schendich of hebt e smeert,
’t Hooft doet my soo seer dat ickme niet weet te laten.
Warnar. Jy sint e huert om te koocken, en niet om te praten,
Wiljet niet doen, gaet deur, ick passer niet veel op.
Teeus. Je selt het miester-loon betalen van mijn gheblutste kop.
Warnar (635) Ick segje niet veul, maer ick raedje te swyghen.
Teeus. Fijn-man, ick bin e huert om te koken, en niet om slagen te krygen,
Verstaeje dat?
Warnar. Wilje wat hebben roeptme veur recht,
Of loopt en haelt jou maets, en weest een goet knecht.

Vierde Toonneel.

Warnar.

Warnar. Hy gaet deur, wat sou hy rechten, zijn bewijs heeft gien klaerheyt:
(640) Maer blommerhelten wat steect hem een arm man in swaerheyt,
Die mit een rijck man anspant, men is voor-seecker inde ly,
Ofjer an hylickt, of zijn compeer wort, of maetschappy
Van eenighe komenschap me soeckt te maken,
Je selt voor-seecker in’t onderspit raken.
(645) Dat blijckt an dese Rijckert, die staet as kacx nae de mayt,
Maer hy heeftet’er voor-seecker op toe e leyt
Om me de Pot behendich t’ontmorssen.
Ick wed’ hy dit volck, ’twelck hem verstaet op lorssen,
Expres e huurt had, en opghespeurt met vlijt,
(650) Om datseme de buyt souden maken quijt.
’tWas quansuys om mijn swager te worden: ay lieve hoe druych,, maet:
Maer Warnar is soo slecht niet, as hem ’thooft wel ruych,, staet:
[fol. C3v]
Hy is dicht op s’en penninghen, dat meuchje verstaen;
Daer heb ick noch een bataelje ghehadt met onse haen,
(655) Die leydt ter doodt ghewont, ghesteecken en ghekurven;
O! die schelm hadd’ my oock ten naesten by bedurven,
Maer de kop worde me kroes, in ick gaf hem sucken lap,
Hy was daer inde vloer doende met zijn klaeuwen, schrap, schrap,
Daer de Pot stondt begraven, by gans eleweecken,
(660) Ick loof niet of de kocks haddent hem inne steecken.
Gans lyden ick was soo op men peertjen: ick was soo quaet.
Souw ick niet? daer een dief te vynen op hieter daet?
Terwijl dat hy int breecken was, ick lietme van de noot, raen,
Die een dief in zijn huys vijnt, mach hem sonder ommesien doot, slaen.
(665) Maer holla, daer komt mijn toekomende Swagher aen,
Dat ick hem soo sonder spreecken verby souw gaen,
Waer in dese gheleghentheyt een saeck die niet en dienden.

Vijfde Toonneel.

Rijckert. Warnar.

Rijckert. Somma daer heb ick e sproken mit al de Vrienden,
Zy prysen de Vryster, sy prysen de Vaer,
(670) Me dunckt oock dattet wel dapper orber waer,
Dat de rijcke Vryers altemet een arme Dochter gingen trouwen,
’t Sou dienen om de Stadt in beter en eendracht te houwen.
Voorseecker wy souwen min ghequelt zijn vande nijdt,
En als zy hoopte van Rijckeluy kinderen te worden ghevrijt,
(675) Sy zouden haer dan zoo lichtelijck niet begheven,
Als zy nu wel doen tot een oneerlijck leven,
Wy souwent oock met de kostelijckheyt niet maken so bondt.
Warnar. Wat een Swager sel ick daer krygen, hoe wel is hy ter mondt,
Hoe kan hy vande suynicheyt kallen, wat frayer reden.
Rijckert. (680) Dat men al de Dochters sonder goedt ten huw’lijck besteden,
Zoo zouden zy altesamen daer na moeten legghen an,
Om mit haer goe manieren te raecken an een Man.
Dan waer uyt het gheen men nu daghelijcks hoort snappen,
Waerom souw ick niet, ’tzijn mijn schyven die’er klappen,
(685) Ick hebber so veel in-ghebrocht, of mier as jy,
’k Wil sondaechs int Tamast gaen, en ’swerckedaechs in Armozy.
’k Begeer een kettingh as mijn nicht, je meuchter jou lijf na setten,
Ons ghebuerken het een nieuw fatsoen van Braseletten,
Die weghen ontrent hondert daelders an gout;
(690) Ick heb stoelen laten maecken van ebben-hout,
Het stuc kost slechs vijf pont-groot, ic en geeffer niet meer,, veur.
Warnar. Gans lichters hy kan de rijcke wyven deur en weer,, deur,
[fol. C4r]
Men mocht hem wel maecken toesiender daer op.
Rijckert. Een heelen dach hebje an de deur sulcken gheklop,
(695) Oft altijt stater volck int voorhuys te tranten,
Dan isser de Neyster mit dundoeck en kanten,
Ten baet niet, al sitter staech een op de vloer.
Dan isser de Bontwercker met sabelen voer;
Schuersters en schoonmaecksters, schijnt datter schier woonen.
(700) Dan isser de Borduerwercker met al zijn patroonen,
Dits een nieuw werckjen, ick hebt eerst met houtkool ghemorst,
Dat aer heeft Grietje Goossens af, het is haer Bruydts Borst,
’t Bloemtjen sal binnen gout wesen, en men sal om de rant, groenen.
Dat Patroon heeft jou Truytje Nicht aen een paer hantschoenen.
(705) Als die een wijl gheteemt heeft, en noch niet hiel uyt*,
So komter een Pot Aerd’beyen uyt de Leytse schuyt,
Die heeftse daer al op voordeel laten koopen.
Dan komt de Goutsmits knecht uyt zijn naem gheloopen,
Om noch eens te deech te vraghen na ’tfatsoen vande ringh,
(710) Niet anders dan offer de zalicheyt aen hingh.
Dan brenghter een ’t Linnen van styven en recken.
Dan komter de Schoenmaecker nieuwe schoenen an trecken.
Dan brenghter een proefjens van Wijn, of uytheemsch bier.
Dan kompter een reeckeningh t’huys van drie vier vel Pampier,
(715) By den Snyer gheschreven op lest leden Maendach,
Met Itemptje, by Itemtje, so dicht alse gaen, mach,
Een Mensch die ’taensach kreech de koorts op het lijf.
Dan worter garen t’huys ghebrocht van een oudt Wijf.
Of dit ghelt kost, ’k wed men’t niet om een weldighe somme, koopt.
(720) Dan heeftse noch zoo veel larysters an haer snoer, datjer ’t hooft of omme loopt,
Ick weet niet waer zyse al opsteecken uyt de gaet.
Se hebben vier Burghermeesters en een hiele Raet,
Mit sulcken ordonnancy datjet nimmermeer vol loven, zout,
Lijs labbekacx is ongder, en haer snaer is boven, Schout.
(725) Wyb’rich weet wel Pensenaris; wat mienje bylo?
Reym’rich kaeckels Procureur, en Niesje neuswijs Steebo.
Sy wetent beter as de mans, wy zijn maer een diel knollen, dom.
Gans sacker lijsjes daer gaen sucke tollen,, om.
Tweemael ter weeck leestmer van bladt tot bladt,
(730) De courante nouvellen uyt de vier hoecken van de stadt,
Ghetrouwelijck vergadert door Secretaris snap, al,
Daer hoorje wie dat broets is, en wie’er inde kap, sal:
Waer Harmen bot ghevanghen heeft, waer Goris vrijt.
Dat Jan onder de pels moet, en dat Krijn zijn Wijf smijt.
(735) Dat Heymetjen een storting gehadt heeft, en Dibberich swaer, is,
Wie dat de wurp sel kryghen, en wie dat de Vaer, is:
Daer houdtmen pertinent Register en neemt naerstelijck acht,
Hoe veel Banckerottiers dat Granmerchand heeft in zijn gheslacht.
[fol. C4v]
Wat snorcker lijt jaerlijcx an zijn schepen, swaer ghelane, ramps,
(740) Hoe veul bastarden dat groote Broeck heeft, hoe veul pollen Trijn hanecams.
Wat elcke Bruyt veur klieren en veur juweelen al heeft.
Hoe veul duysenden elck ten hylijck mit zijn kyeren gheeft.
En sy weten’t mit sulcken gracy allemael, en soo kloeck,, te seggen,
Ick laet de Hollanders staen, de Brabandtsche Rederijckers moghender heur broeck,, by legghen.
(745) ’tBeleydt van Lant-saken en vanden Oorloogh wort daer op een prick e schat.
Men disputeerter uyt de Schrift, ergo dit, ergo dat.
De droeve questien diemen soo seer,, beschreyt,*
Zijn in dat collegie al lang al neer,, geleyt,
Sy konnen resolveren, al is de saeck noch so swaer:
(750) Sy gaender mee deur of het klock-spijs waer.
Komter dan Kock, Hofmiester, bestay of bancket-maker, die moet soo lang bayen,
Tot dat de besoingien of is, en den raet e schayen,
Somma, sommarum daer is soo veul dat icker schier of koock.
Warnar Elementen, toekomende swagher, hoe keunje oock.
Rijckert. (755) Hebjet e hoort?
Warnar. Van stuckjen tot beetjen.
Rijckert. Wie soud’ niet veur sucken last,, grouwen?
Warnar Ick heb staen lachen dat ick mijn buyck mit bey mijn handen most vast,, houwen.
Jae vaer, trouwen je keunt ondieft.
Rijckert. Noch heb ickje het duysentste deel niet van haer rancken verbrieft.
’k Lach liever in vijf en twijntich Veghevieren, dan ick gingh mit een rijck wijf,, brallen.
Warnar. (760) Wat hettet te beduyen, je soud’ een mensch een jeught in’t lijf,, kallen,
Ick heb een welghevallen an jou suynighen aert.*
Rijckert. Hoor hier, evenwel raed’ ickje datje de eer opje Dochters Bruyloft bewaert.
Zijn jou Bruygooms klieren al of?
Warnar. Of vaer? neense trouwen.
’k Heb daer een grofgrayne kasjack legghen, mit een paer versette mouwen,
(765) Daer sel ick hetje wel mee aftouwen, den eersten en tweeden dach,
Een yeghelijck moet het anlegghen nae dat zijn staet vermach.
Die niet heeft, mach niet te werck gaen oft rosenobels sou regenen.
Rijckert. Neen, je hebt noch al wat, en God kent meer seghenen,
En maken het kleyntje tot een grootje.
Warnar. Dat woort staetme niet aen.
(770) Hy weet vande Pot, de mayt heeftme verraen.
Ick wod byget datse mit haer naers op een heeckel,, voer.
Rijckert. Wel hebje de praet allien?
[fol. D1r]
Warnar. Die verbrantste peeckel,,hoer.
Rijckert. Op wien hebje te preutelen? hoe hebben wy’t nou?
Warnar. Op wien* sou ick preutelen aers as op jou?
Rijckert. (775) Waer heb ick anders ghesocht as jou wel te believen?
Warnar. Dat meuchje wel vraghen, je sondme daer ’thuys vol dieven.
Wat had ick daer ien krioel, wat wasser ghewauwels,
Een hiele galgh mit Cocks, en drie vier hondert krauwels,
Al eerloose schelmen, overgheven en stout,
(780) Elck mit twie paer handen, nae mijn beste onthout,
Sy grepen slech toe, niet iens datse om ien pot of pan,, badden.
In somma, ’twas al diefachtich tot de klieren toe diese an,, hadden;
Die besmeert van kladden en kliecken, waren soo grof,
Dat, watter iens anraeckte, dat kreeghjer niet of
(785) In de eerste drie weecken, of ten minsten viertien daghen:
Al hadjer oock ien dreg of ien ancker ingheslaghen,
En spandemer vier paerden an van iender haer.
Rijckert. Hoe gheefjer wat after.
Warnar. Ick segje ’tis waer.
Rijckert. Nae dat ick dan hoor soo heb jyse al late,, gaen.
Warnar. (790) Al hadmen ’thiele lijf vol oogen, ’twas heur niet meugelijck gae,, te slaen:
Sy waren geduymt en gevingert, as ien raven gebeckt.
Rijckert. Wat dunckje vande Wijn, heeft de kraen al iens gheleckt,
Of wasse, doeje uytgingt, noch niet inghekomen?
Warnar. Dat sel ickje niet segghen, ick heb gien Wijn vernomen,
(795) Ick ghever oock niet om, sy komt ien hiel jaer niet tot mynent in huys.
Rijckert. Evenwel moet ick jou t’avont iens maken buys:
’t En past niet met allen datmen ien hylijck so droogh,, sluyt.
Warnar. Ick houwer niet of.
Rijckert. Ghy moet, of puys waer’t oogh,, uyt.
Jy moet het welvaeren van’t hylijck drincken, binje jou dochters vrunt.
Warnar. (800) Ick houwer mijn geck me: ’kweet waer hy’t op het e munt,
Hy meenme mit ien abelheyt droncken te maken,
Om moytjens en mackelijck after de duyten te raken:
Maer lieve Broer jy loerme soo niet,
Ick seller ien schot veur schieten, so ick aers Warnar hiet.
(805) Ick sel’t buytens huys erghens, daer’t niemant en rooft,, steken,
Soo sel zijn Wijn uyt wesen, en hy vergheefs zijn hooft,, breken.
Rijckert. Wat segjer toe, selje duyts wesen van daech?
Warnar. Alle wesen moet wesen, seyd’ de man, en ick moet nae den Haech,
Wy sullen jens ompoyen as alle dingh klaer,, is.
Rijckert. (810) Adieu dan tot t’avont, ick gae om ien Notaris.
Warnar. Wat worden jou laghen e leyt, ó ronde schijf.
O Pot! wat gater mennich man op jou lijf.
Wel mocht ick het dencken dat dese knecht niet veul ziels,, hadt.
Waer schuyl ick de Pot nou best? laet iens sien; in ’t kniels,, vat.
[fol. D1v]
(815) Bay saft, ick moet veurme sien wat ick bedrijf.
Lest ging ien Barbier inde Maneschijn wangderen mit zijn wijf,
’t Kerckhofjen om, tot datset an’t groot-school schier brochten:
Doe seyd hy, wijfjen ofwe hier ien doots-hooft uytsochten,
Dat kars inne vars was, inne gaef inne goedt.
(820) Ien doodts-hooft seydse, ien doots-hooft, wat binje ien nuwelijck bloedt?
Jae ien doots-hooft seyd’ hy weer, dunckt het jou jen gril,, sot?
’t Sou proncken inde winckel as ien becken in’t mil,, schot,
Jy meucht soo lang wachten: mits klom hyer in.
Sy begon te roepen, miester Wybrant wat hebje inje sin?
(825) Komt ras of. Wacht, seyd’ hy, dat icker ien sonder mortel, soeck.
Doen hy’t had, quam hy, daer isser ien, draechtet onger jou schortel-doeck.
Doe ginghense ’tgravestraetje deur, de nuwedijck over, soo langh wast te deech.
Maer mits asse op het water komen, recht veur de sout-steech,
Daer ien diel jongens liepen bochten, komt de wijnt en blaester
(830) Het schorteldoeck op; daer wast tovenaester,
Tovenaester, van roepen en mit goyen in’t til.
Somma se haddet soo quaet ast diende datse ’tlijf behil.
Neen, school ickje daer Pot, de droes mochtje moeten.
Quamen de Barbieren daer onder de doots-hoofden te wroeten,
(835) Sy trapanneerde jou, sy annatomiseerde jou van leen tot leen'.
Die ong’er heur hangden komt daer is toch al veur e been.
Vloochse die wech op, ich sacher noyt veer of ien vlerck,, of,
Ick gaese liever begraven op’t ellendighe kerck,,hof,
Daer wort niemant begraven as verwesen lien,
(840) En daer sel tusschen dit en morghen gien Justicy gheschien.

VIERDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Lecker.

Souter byget soo toegaen mit loopen mit ritten,
Ick wod niet datmer alle daech op ien hylijck sou sitten.
Daer heb ick ongse Ritsert esocht om heynd en om by,
Ten lesten sey my ien van zijn speulnoots, hy was inde Libry.
(845) Daer vond ick hem legghen mit de neus inde boecken;
Gans lyden Ritsert, seyd’ ick, hoe heb ickje loope soecken,
Tot Peteweynen, tot Heermans, tot de Waert inde Luyt,
[fol. D2r]
Op de dans-kamer, op ’t scherm-school; kaets-baen in, kaets-baen uyt.
Wel, seyd’ hy, hoe dus nechtich? wat isser? laet hooren.
(850) ’kseyd hem van zijn ooms hylick, ’twas sucken donderslach in zijn ooren,
De kaerl besturf, so veranderd’ hem zijn bloedt.
Dat looft, hy had zijn mongt alle maeckt op het goedt.
Rijck-oom miend’ hy sout hylicken wel voort staken.
Maer byget op jen ouwe Petemoei machmen reeckening maken.
(855) Met de Nooms gaet het dickwils uyt de gissing goe luy,
Al zijnse out en of, sy kryghen wel ien buy
Somtijts alsoo licht as de ierst ankomende vryeren.
En ien oud’ man mit ien jonge vrouw, wisse kyeren.

Tweede Toonneel.*

Warnar. Lecker.

Warnar. Ick moest bylo behendich te werck gaen dat het niemant en siet.
(860) Is hier oock volck inde vaynsters? neen, daer is niemant niet.
Hier sel ick mijn hert en mijn nieren begraven.
O Kerckhofje, Kerckhofje, bewaert de haven
Datse niet in handen en val van ien aer.
Lecker. Wie is daer op’t ellendige Kerckhof? ’tis biget de Bruyts Vaer.
(865) ’t Is duere tijt graven, se ghelden ghelt mit hoopen.
Ick gis dat hy de Kerck dit hoeckjen in’t gros of wil koopen,
Ommer ien graf voor zijn self te bouwen nae zijn staet,
En de rest onder de vrienden uyt venten by de kleyne maet.
Hy doet wel en wyselijck dat hy deynckt om sterven;
(870) En hout hy’t al, hy laet zijn nakomelingen groot goet nae an erven,
Sy slaen gheweldich op, en rysen van dach tot dach.
Wel, hy wroet inde aerd’, wat of dit wesen mach?
Ick deynck immer niet dat hyer yet het verloren,
Ten waer yemant van zijn voor-Ouders daer hy uyt is e boren.
(875) Dit moet ick nae sporen, wat dat het beduyt.
Ick souwer wel haest in wesen, waer hyer maer uyt.
Wat blinde Gerrits grepen zijn dit, hy maeckten’t noyt grover.
Hy stamp-voet of hy turf trat. daer klimt hy over.
Deur is hy, nu ist mijn beurt. soo de luy my hier sien,
(880) Sy meughen deyncken dat ick erghens by ien tovenaer dien.
Den ouwen en ick bey dunckme dat we zin,, mal.
Warnar. O mijn hert begint te popelen, daer krijch ick ien in-val,
Offer yemant mocht hebben staen kijcken deur ien glas.
Het hert dreunt inme lijf oft ien dans-kamer was.
(885) Jy schelm, wat doeje op de muur? de kop sel ickje breken.
Fluckx, segickje, gheef over.
Lecker. Wat hebje opme te spreken?
[fol. D2v]
Wat brabbelde dese geck, wie doetje te kort?
Warnar. Ick seghje stuckediefs geeft over.
Lecker. Ick weet niet watje schort.
Warnar. Flucx segh ick je gheeft weer, ten sinnen gien leuren.
Lecker. (890) Wat hebje te trecken, te stooten, te scheuren?
Ick seghje by gans honden je seltme laten gaen.
Warnar. Hout dat, en dat, en dat.
Lecker. Wat letje te slaen?
Wilje slaen, loopt heen, inne slaet jou eyghen.
Warnar. Gheeft weer, of je selt noch bet anloopen.
Lecker. Wat letje te dreyghen?
(895) Heb ick jou ghedaen eenich ongherief?
Warnar. Vraechje dat jou kerck-roover, jy driedubbelde dief?
Flucx gheeftet my weer, of je krijcht noch mier slaghen.
Lecker. Wat, wiljeme voor een dief schelden, wat heb ickje ontdraghen?
Warnar. ’k Wiltje niet segghen, jy schelm, jy Judas ghelijck.
Lecker. (900) Jy raest, God betert, of je bint fantastijck.
Of ’tverstant is op ter tril, dat jou sinnen soo los, speulen:
Of de kay leutertje, ofje hebt jou hooft verhuert tot een ros-meulen,
Wat laetje jou duncken: Ick bin een eerlijck mans kijnt;
Besoecktme vry over al, en siet ofje wat vijnt.
Warnar. (905) En gheefjet niet weer gauwedief, voor jou zijn de gerde, ree:
Waer zijn jou hanghden?
Lecker. Daer is de een, en daer is de aer.
Warnar. Fluckx de derde, mee.
Lecker. Gaet in jou consciencij sien of die niet en wroech.
Warnar. Jaes’, want ick en slae jou niet half ghenoech;
Maer ick selt stracks verbeteren, of seght, wat hebje stolen?
Lecker. (910) Waerachtich niet, ick sweert.
Warnar. Waer hebjet e scholen?
’t Manteljen of.
Lecker. Ick heb seecker gien schult;
Tast vry waerje wilt.
Warnar. Waer is de broeck me e vult?
Wat steeckter in die sack? ’kwed nou de rabout, swicht.
Lecker. Je meuchtse wel open doen, daer is niet in as een Gout-wicht.
Warnar. (915) Schut uyt, hockeltje veur, en hockeltje nae.
Lecker. ’t Is den Baesen sack, daer ick om ghelt me gae.
Warnar. Inde diessacken.
Lecker. Daer is niet van’t jou, tast vry wat lagher.
Warnar. Wie is jou Baes?
Lecker. Jou toekomende Swagher.
Die heb ick wel anderhalf jaer gheweest zijn Cassier.
Warnar. (920) En as je ghelt ontfanghen zoudt, wat doeje dan hier?
Lecker. Ick zou voort e gaen hebben, hadd’ jy me niet bejeghent.
Warnar. Loop al jou best aen een galgh.
[fol. D3r]
Lecker. Dats moytjens e seghent.
Warnar. Daer laet ick de Pot niet, ick gae en graef hem weer op;
Flucx deur, sonder om te zien, of ick breeckje de kop.
Lecker. (925) Wel ick gae immers deur, ganslyden hoe vloeckje.
Nu sel ick dit soetgens langes sluypen, en kijcken om ’thoeckje,
Me dunckt veurseecker dat de gierighe bloedt
Hier een knoppeldoeck met ghelt begraven hebben moet;
Ken ickse vynen, hy had van zijn leven gheen snoor, lot:
(930) Get sacker willighen daer het hy een hiele smoor-pot;
Is die boorde vol ghelts zo ben ick e redt.
Ick heb de kas een vier vijf hondert gulden ten afteren e set;
Hier kon ick het me boeten, ’kword’ van vreuchd’ schier een zanger.
Get hy gaeter me deur, hy betrouwtse hier niet langher.
(935) Maer nu hyse t’huys niet verseeckert hout, denck ick evenwel
Dat hyse noch erghens al versteecken sel.
Ick sel hem op ’tspoor volghen, sonder eenich sammelen,
Hoe sel ick in grasduynen gaen, raeck ick daer after te rammelen.

Derde Toonneel.

Geertruyd. Ritsert.

Geertr. Maer Ritsert, wat hoor ick, ghy Warnars Dochter verkracht?
(940) Wat is de jeucht reuckeloos, dom en onbedacht:
Wat looptme al perijckels die kinderen te vryen, hebben.
Soo dit anden dach komt, wat selmen te lyen,hebben?
Verkrachten, verkrachten; dits te ver buyten re’en.
Ritsert. Verkracht of niet verkracht, het ginck soo wat heen;
(945) Sy riep nietste luyd’ tot haer Vaer of haer Bueren.
Geertr. Hoe quamtje inje sin? hoe dorstjet avontueren?
En dochtje niet datje jou brenghen zoud’ in groot verdriet?
Ritsert. Het quam al anders by, siet dus ist gheschiet.
Geertr. Jae wel ’tis te wonder, wat rancken datter om,, gaen.
Ritsert. (950) Grietje Gossens was de Bruydt daer zou ick veur mom,, gaen:
’kHad een Poolsche rock aen, een booch, en een koocker vol schuts,
Een sabel op zy, een Haneveer op mijn muts:
’tLang hayr boven t’samen gebonden, of ick het op soud’ wennen,
Al hadd’ic de grijns aen mijn riem, de droes mochtme niet kennen.
(955) Dus quam ic met mijn kammeraets uyt de kroech die ’tmoerjaens hooft hiet;
En terwijl datwe ons daer t’samen hadden ghekliet
Wasser een weldige dronck omgegaen, ’tquammer op geen kroes, aen.
Somma leeck ick van buyten wilt, ick was van binnen noch wilder snoeshaen.
Dus gestelt, met het selschap ic na de Bruyloft ging,
(960) Daer binnen wast mit poyen te doen, offer Holland aen hingh,
Soo quam dat de Tafels noch niet op waren ghenomen.
Doen me nou sagen dattet noch te vroech was om binnen te komen,
[fol. D3v]
Soo teghenwe weer mit mekaer op de bien,
Om soo langh de tijdt te verdryven, en neringh te bespien.
(965) Het selschap ontginghme, terwijl ick wat toef in een straetje;
Doe vijn ick Claertjen ande deur, ick gae en maeck een praetje.
Ick raeck in huys, we waren al moerlijck allien,
’t Meysje was moy, ick haddet altijt wel moghen zien.
De Wijn was int hooft, diemen wel half deed’ rasen,
(970) ’t Wasser van passen doncker, de Maen scheen deur de glasen.
Ick was noch onbekent, hou nau se mijn bekeeck,
Doch sachse wel dat ick gien Boots-ghesel leeck.
Doen schootme in mijn sin dat ic wel had voort hooren bringhen
Dat haer Vaer haer ghedreycht hadd’ den hals af te wringhen,
(975) Indiense de deur op deed’ na dat hy te bedd’ waer ghegaen,
Daerom salse eer sterven, eer gheluyt derven slaen.
En of de Vaer al quam, die acht ic so veel as een kabouter, -man:
Dit docht ick inme zelven, en daer op ging ick te stouter, an.
’t Stuck is niet moy, dat beken ick, maer ick hebt volbracht.
Geertr. (980) Hoe weetje datse swaer is?
Ritsert. Maer ick heb naerstelijck acht
Van die tijdt af, staddich op haer gheslaghen,
En gesien datse grover en grover worden, daerom moetse dragen.
En ten sel niet veel daghen aen loopen, soo ick raem,
Of sy moet komen te bevallen inde kraem.
Geertr. (985) Wat sel ickje seggen? ick schaem me datje vanme zint e boren,
Ritsert. Ick bidd’ u Moeder versteurt u niet, want dats doch verloren.
Maer indien by u dit feyt soo lelijcken stinckt,
Soo doet so wel dat jijt te rechten brinckt,
Consenteert dat ickse trouw, en helpe ter eeren.
Geertr. (990) Als wy een ander doen sellen ghelijck we begheeren
Dat ons gheschiede, soo waert wel recht.
Maer sulcken hylick? wat het is al te slecht.
Datje een Perl waert van een knecht, had ick ghelooft te met,
Nou hebje jou te lelicken hoed op het hooft e set,
(995) Dus, dus te verhylicken jou schoone goedt.
Ritsert. ’t Is een dingh daer klaghen gien deucht in en doet:
De persoon is eerlijck, ’tis noch niet van ’tbooste.*
Geertr. �Dats waer, men moet hem altijt met een argher troosten:
Ghy hadd’ Jannetjen Joosten wel gekreghen tot u diel,
(1000) Met 20 duysent gulden, ’tis seecker een hiel
Suyverlijcke dochter, die altijd de kamer, hout.
Ritsert. ’t Is een quijlbab.
Geertr. Of Weyntje wispeltuers.
Ritsert. Dats een rechte stamerbout.
Geertr. So trouwen, een stamerbout, deynckt iens watten boel
Dat sy te verwachten heeft, de Moer sit noch op stoel,
(1005) As die komt te sterven, wat selse menighen duyt sacken.
[fol. D4r]
Ritsert. Sitse noch op stoel, se mach mit vre’en uyt, kacken.
Geertr. Ten is mit gien quacken te raecken ande kost:
Had ick jou daer ghelaten, ’khadje wel ghelost,
Ick segh je waert niet veer verloren as sy jou ghevonghden, hadt,
(1010) O die kan immers kallen.
Ritsert. Ofser tangt vol mongden, hadt.
Geertr. Al me gien deech: wel wat dunckje van Meyns,
Alle Rijckeluy Nichten haer?
Ritsert. Die is soo Puriteyns,
Al waerse om die ghesintheydt uyt Enghelant gheweecken.
Geertr. Dat verstae ick niet, hoe seghje daer? wat isse?
Ritsert. Puursteecken;
(1015) Ay lieve, ick bidd’ datjeme van gien malle luy en praet.
Geertr. Ja ’tmacher nou niet in helpen, het is al te laet:
Maer seght iens wat raet, hoe wy’t mit jou Oom sullen klaren?
Om hem te beweghen dat hy de Vryster laet varen,
Nu de tijdt van’t hylick sluyten al is bestemt:
(1020) Hoe sel hy willen konsenteren dat ghyse overnemt?
Ritsert. Wat dat doet hy lichtlijck, soo hem ’tverstand niet blind, is.
Geertr. Hoe soo?
Ritsert. Vraechje dat? om datse met kind, is.
Geertr. Dat ’s waer, waer zijn mijn zinnen? ’thooft is mijn ontstelt.
Ritsert. Hy staeter oock uyt gien Kalver-liefd na, noch om het ghelt;
(1025) Ay gatem slechs soetjens an, hy zal my niet een haer, letten.
Geertr. Blyft hy die hy is, en neem jy ien meyt mit niet, ’k mach ’tien teghen ’taer setten:
En dencken word’ ick erfghenaem van zijn ysere kist,
Datje daer haest soo veel uyt krijcht, asje aen ’thylick goed mist.
Ritsert. Gaeje binnen, ick volghje, ’twaer gheen tijt dat ick sliep, wis.

Lecker.

Lecker. (1030) Gans duysent popelency, nu bin ick soo rijck as ’twater diep, is.
Waer is nu groote-broec, granmarchand, snorcop, en de signeurs?
Kalevincken, kalevincken, al de Priemiers vande Beurs:
Quamense in mijn presency sy kreghen de grangen.
Puf al de kleyne Coninckjens, ick bin de Coningh van Spangen,
(1035) Die met verlof niet eens of de heymelijckheyt gaet,
Of hy loost een Graefschap of een Marquisaet;
Die so dick wils as hy gaept, brocken gouts as boonen, spiet;
En niet en snuyt dan Scepters, en niet dan Kroonen, swiet.
Wel mach die Warnar zijn naem voeren, wat nar is dat?
(1040) Daer ging hy de Pot dreumelen onder een steyger inde nieuwe stadt,
En stongh dus veer int water, mit kousen, mit schoenen:
Mit hy zijn hielen lichte, (ick her achter) s is vol ouwe dubbeloenen:
Gans sackerlijsjes, dit is by gort een streeck;
’k Moetme wat uyt de weegh houwen, of hy’er weer na keeck.

[fol. D4v]

Vierde Toonneel.*

Warnar.

(1045) Och had ick het weer, en waer slechts e sturven,, dan.
Wat komt my over, ick bin ien bedurven,, man.
Hout den dief, hout den dief: wat dief? ’kweet niet, hy is al deur.
Zijn mijn ooghen oock ghestolen denck ick? hoe heb ick’t? gae ick after of veur?
Ick weet het waarachtich niet, ontstelt zijn de pypen.
(1050) Seg jijt mijn iens goeluy, keunjet beter begrypen?
Heefter niemant de dief e sien? niemant niet? niemant niet?
Of hy gaet, of hy staet, of hy loopt, of hy vliet,
Ick sel hem nae schryven in alle langden.
Vrome Burghers, ick biddetje mit ghevouwe hangden,
(1055) Vrome Burghers stae by, helpt mijn op dese tocht,
Dat ick de schelm mach vanghen die mijn om hals het e brocht:
Dit’s ’teerst mijn leven dat ick soo schendich bedroghen,, waer.
Wat segje? ick siet an jou neus wel, jy bint gien loghenaer.
Weetje waer hy e loopen is? ay! maecktet mijn bloot,
(1060) Ick sel dan maken dat mijn toekomende swager jou op zijn Bruyloft noot.
t’ Is jou ien kleyntje, wilter mijn in gherieven.
Wat grinnickje? onder jou luy is al mee verschiet van dieven.
Ay betast me kaer daer iens, komtme soo veul te baet.
Isser niemant diese heeft? och ick word desperaet;
(1065) Want den armen raeckt swaerlijck ten Hemel binnen.
Jae wel, verlies ick het ghelt, ick verlies mijn sinnen.
Wat sel ick beginnen? ’thooft is mijn op het wilt,
Al mijn moye Dubbeloenen allemael t’evens espilt?
Mijn hert dat trilt as ien Joffers honckje.
(1070) Heefter niemant wat graft-waters? ay schenckme ien dronckje.
Macher van niemant wat of? och dit is te onheus.
Houtme dan ten minsten wat eecks veur mijn neus,
Wangt ick sou wel koocken, ick bender soo quax,, an.
Heefter niemant provisy? ien pijpjen tabacx,, dan,
(1075) Of ick schayer stracx,, van,, ick kan’t dus niet lang,, harden.
Siet daer, ick scheur schier mijn reusel an,, flarden.
Foey, noyt en benarde my sulcken schavuyt.
Ick mocht wel legghen sparen jaer in jaer uyt,
En decken de tafel daer de Pot dan onger,, lach,
(1080) As ick soo lang e vast had dat ick swart van honger,, sach:
Nu denck ick ien jonger mach sitten speulen de gilt
Mit de moye dubbeloenen: en noemen me vilt,
Hondt, gierigert, vreck, terwijl hy hem verblyen,, gaet.
Wat segjer of goe luy? duncktje dattet te lyen,, staet?
(1085) Om ien hayr soud’ ick wel uyt mijn vel springhen van spijt.

[fol. E1r]

Ritsert. Warnar.

Rits. Wat redjement is daer veur de deur? wie leyter dus en krijt?
Hier moet een Otter int Bolwerck, of een baers te gallen, wesen.
’t Is Warnar, (hier hebjet) zijn Dochter sal bevallen, wesen,
Hoe sal ick het in desen best stellen aen?
(1090) Sel ick vertrecken? of blyven, of by hem gaen?
Wat zoudt passen dat ick hem hier liet staen karmen,
’t Groote woordt moeter uyt.
Warnar Wie heb ick daer? Rit. My ocharmen.
Warnar Ocharmen mach ick segghen. Rit. En wilt niet schromen.
Warnar Och wat is mijn ien swaricheyt over e komen:
(1095) Op aerden is niemant mijns ghelijck in ellendt.
Ritsert. Hebt goe moet. War. Och hoe sou ic? Rit. Ic hebt gedaen, ic kent.
Warnar. Wat segje daer? Rit. De waerheyt. War. Vryer wat gaetje an?
Ick heb jou Vaer zaligher e kent, dat was een angder man.
Waer heb ickt anje verdient? hoe quam’t in jou ghedachten?
(1100) Datje mijn woud’ bederven mit al mijn gheslachten?
Ritsert. ’k Wasser toe ghedronghen, het heeft zoo willen zijn.
Warnar. Toe e drongen? dat’s proper, ghy gheeftet een moye schijn.
Ten deuch niet. Rit. Ick bekent, ick heb groffelijck misdreven,
En bidd’ jou neemt het dus euvel niet, maer wilt het my vergeven.
Warnar (1105) Foey jou datje soo na de mijnen soudt staen.
Ritsert. Ick heb het uyt een dronckenschap en uyt liefden ghedaen,
’t Is mijn hertelijck leet, ’kbidje wil’t int goe, slaen.
Warnar. Soo trouwen? As de Vrysters nae de Bruyloft toe, gaen,
Meuchje dan komen strijcken heur kettingen of, of nemen jou keur,
(1110) Van haer gouwe Braseletten, in gaen’er me deur?
En ist dat de Schout ghewaer wordt de voncken, knap,
Segghen ’tis uyt liefden e schiet en uyt dronckenschap?
Moy ghepraet, daer hadjet; kostelijck bescheyt;
’k Hebber gien sin in (seyt Ouchert) ’tis een schandelijck feyt,
(1115) Ghy meucht wel ghelooven dat dat niemant beklyven, doet.
Ritsert. ’t Is nu soo veer ghekomen dat het is alst blyven, moet,
’t Versteuren en helpt niet, dus set u hert te vreen.
Warnar. So ’tblyven moet? by get daer toe segh ick neen,
Jy seltse mijn weergheven, of ick draeyje de kraech, om.
Ritsert. (1120) Wat wilje van mijn hebben? jou Dochters Maechdom?
Hoe soud’ ickje daer aen helpen, ’tis immers te laet.
Warnar. Laet mijn Dochter, mijn Dochter wesen, dit is een snoo daet,
Gy muechje wel schamen voor de menschen te toonen.>
Ritsert. Ick hebber berouw af, ay wiltet verschoonen,
(1125) Ick selt weer inde rechte brenghen soo veel als ick kan.
Warnar Willens quaet doen, en dan om vergifnis bidden? ick hou’er niet van.
Jy zoud’se gelaten hebben, so jyse vongt, en gedocht dat het so niet zijn, sou.
Ritsert. Om dat ic dat niet en de, ist ree’n dat ickse veur de mijn, hou.
[fol. E1v]
Warnar. Veur de jou? daerse my toekomt, je meucht de moort.
Ritsert. (1130) Niet teghen uwen danck, maer my dunckt dattet soo behoort,
Datse veur niemant aers as veur mijn is, kenje selver verstaen,wel.
Warnar. Veur niemant aers as veur jou? hoe of het hier gaen, sel?
Gans elementen gheefjet niet weer?
Rits. Wat? War. Ick ty na de Schout.
Ritsert. Wat dingh sou ickje weer gheven? War. De Pot mit het Gout.
(1135) Of ick sel terstont de Diefleyders omje sennen.
Ritsert. Ick weet van Pot noch ’t Gout. War. Jy hebt hier stracx staen bekennen,
En wiljet nou aen de Pley hebben ondersocht?
Ritsert. Ick bekent van een Pot? ick en hebt niet ghedocht:
’k weter niet of te segghen, al waer ick gheketent, fel.
Warnar (1140) Niet of te segghen? al recht, jou ouwe schoenen die wetent, wel.
Ritsert. ’k Weet van ghelt noch van Pot, noch van Pots ghelijck.
Warnar. Vaerjer nou weer uyt? dits een qua practijck:
Het zou mijn niet jammeren al gaf jou de Beul een kerf.
Ritsert. Ic een Pot, waer van daen? War. Van ginder by ’tmeulewerf,
(1145) Onder de steygher van daen, jy houtje soo slech.
En begint nou te vraghen nae de bekende wech.
Maer hoor hier, gheefse mijn weer, en maeckt gien mallen,
Ick zel liever ien diel van mijn gherechticheyt laten vallen,
En maeckent mitje of, en meldenje niet.
Ritsert. (1150) Hoe heb ick het mitje Warnar? datjeme veur een dief ansiet.
Binje al wel by jou sinnen? O dit is te smalick.
Warnar Jy hebt het self bekent. Rits. Wy verstaen mekaer qualijck.
Warnar ’k Houw mijn an jou eyghen confessy, ’kheb aers gien verstandt.
Ritsert. Ick miende dat ick om wat anders van u aen was gherandt,
(1155) En dacht dat ghy vernomen had eenighe saecken,
Die u en mijn beyde ten hoochste raecken.
Daer sprack ick jou garen af, had jijt ande tijdt.
Warnar Seghtme de rechte waerheyt of jy de dief niet en zijt?
Ritsert. Neen ic trouwen. War. Wie dan? Rits. Ic en kant niet verclaren.
Warnar. (1160) En soo jy’t te weten komt, seljet mijn openbaren.
Ritsert. Van harten garen, dies u daer niet in quelt.
Warnar. En dat songder eenighe kortingh van berrichgelt?
Ritsert. Sonder berrichghelt, op ghenot en wil ick niet dringhen.
Warnar. En sonder vryicheyt voor de dief te bedinghen?
Ritsert. (1165) Songer dat asjem vijnt, vat hem vry by de kop.
Warnar Beloofjeme dat by eede? Rits. Ja. War. Steeckje vinger op.
Ritsert. Alreman. War. ’t Is wel, wat hebje nou te segghen?
Ritsert. Jy hebt mijn Vader wel gekent, gis ick, Dirck inde drie dreggen,
Die een Man vande oude wet was, effen en goedt.
Warnar. (1170) Soud’ ick niet? wy zijn in een buert op e voet.
Doe hy dusschen Jongen was, droech hy al kammelotte aeps, rocken.
Ritsert. En mijn moeder Geertruyd?
Warnar. Die is vant gheslacht vande gaeps-stocken.
[fol. E2r]
’kWas soo groot tot jou bestemoers, al by den Heer;
’tWas sucken suynigen wijfgen, sy backte boeckedekoecken mit smeer,
(1175) Mit schijfgens van koolstruycken, inde stee van appelen en krenten.
Waerse een 25 gulden by mekaer had, terstonter me op renten,
Soo maecktmen de groote kluwes, dat sparen dat wint.
Ritsert. Van dese twee goeluyden bin ick een eenich kint,
Soo datje voor mijn staet niet behoeft te vresen.
Warnar. (1180) ’kHebt al wel hooren segghen, maer waer wilje wesen?
Ritsert. Jy hebt een Dochter. War. Ja, ’tis noch een jonghe meyt,
Ick hebse van daech jou Rijck-oom ten hylick toe e seyt,
t’Avont is de tijdt bestemt datme met de vrienden raet sluyt.
Ritsert. Dit quam ickje nou segghen, mijn Noom scheyter uyt.
Warnar. (1185) Dat hem byget St. felten schen, wel mocht icker vanne, schromen:
Nu uytscheyen, nu uytscheyen, ’kheb ’tgeluck al anne, nomen.
Ritsert. Hebt doch paciency tot dat ick zijn reden ontbloot.
Warnar. ’t Huys is schoon e maeckt, al de naeste vrienden e noot.
Door hem komt mijn ghelt verloren en al mijn druck, toe.
Ritsert. (1190) Hoor ick brenghje goe tydingh, seght daer slae gheluck, toe.
Warnar. Daer slae gheluck toe. Rits. Amen, den Heer die gheeft.
Siet Warnar die een lelijck stuck aengherecht heeft,
En voelt hem in zijn ghemoet daer van overtuyghen,
Ist re’en dat om ghenade bid, en hem schick tot buyghen.
(1195) Daerom is op jou mijn hertgrondelijcke bee,
Datje mijn vergheven wilt, ’tgheen dat ick misdee
Teghen u, en u Dochter, niet uyt vileynighe boosheyt;
Maer uyt een heete min en droncken reuckeloosheyt,
Ick selse te wijf nemen, indien jijt begheert:
(1200) Want ick moet het belyen, ick heb haer onteert,
En ’sis rechtevoort op ’tuyterste swangher.
Warnar. Och wat komt mijn al over, waer toe leef ick noch langher?
Och ’tis te veel, ’tis te veel.
Ritsert. Hoe schrey jy dus luydt?
Jy selt so rasch Bestevaer wesen as u Dochter de Bruydt.
Warnar. (1205) Op niemant en was de Fortuyn oyt grover, gram.
Ritsert. Hierom was mijn Oom wel te vre’en dat ickse over, nam.
Gaet vry in huys besien oft niet is als ick jou heb e seyt.
Warnar. Noyt ongheluck allien, noyt leydt songer leydt:
De voorspoet schijnt allemael van me te wijcken.
Ritsert. (1210) Jy sult het zoo bevinden.
Warnar. Ick moet het bekijcken.
Och hoe bin ick? och hoe, och hoe is mijn hert beswaert.
Ritsert. Ick selje volghen, ’kmach toeven tot dat hy wat bedaerdt,
En hem alles verclaert, de meyt heeft hy in dienste,
De saeck is duncktme nu op ’tonghesienste.
(1215) ’t Saller voortaen op beteren, maer wat stae ick hier stil?
Best gae ick een straetjen om, en keer als ick wil.

[fol. E2v]

VYFDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Lecker. Ritsert.

Lecker. Gien Coning mijns gelijck, ’tsy Turck of Karsten.
Jae wel an dese blijtschap eet ick mijn buyck te barsten.
Een smoor-pot vol dubbeloenen: ó de groote geck,
(1220) ’k Wed byget dat ickse ong’er gien steygher en steck,
Soo moester mit den vreck worden om e sprongen.
Ritsert. Sie ick daer ongse Lecker niet? jae, ’tis de jonghen,
’t Is drie uren gheleen dat hy quam inde Lybry,
En hy sel noch niet t’huys gheweest zijn sint hy scheyde van my.
Lecker. (1225) Soo hoortmen hem deur te strijcken die ouwe molijck.
Ritsert. Lecker gaet hier, hoe staet het aensicht dus vrolijck?
Lecker. Gans leyden ’tis Ritsert, waer laet ick de buyt?
Ritsert. Hebje gien schaemt inje lijf?
Lecker. Hoe soo? Rits. Vraechje dat je guyt?
Lecker. ’k Bin bespiet, hy weter of. Rits. Wat staeje en preutelt?
(1230) Waer hebje soo lang e weest? Lecker. Men leyt en neutelt
Mit het ghelt,om dese setting, ’tis seker gien ghemack.
Ritsert. Hebjet ontfanghen? Lecker. Wat seg ick best? wast in ien sack,
Ick liet het hier soetjens glyen tusschen twie stoepen:
Maer dat de Pot brack, sy sou te luy roepen:
(1235) Dus moet ick’t sien hoe ick’t hem best angders ontlegh.
Ritsert. Wel benghel sydy doof gheworden? hoorje niet wat ick segh?
Lecker. Het ghelt? jae wel, jae, jae, ick hebt ontfanghen:
Maer hy deder mijn soo veul kleuter-gelts by langhen,
Dat de propre som te draghen valt hiel swaer.
Ritsert. (1240) Swietje daerom soo? wat segje vande Wisselaer?
Lecker. Maer ’tsel wel ien reys te pas komen, dat wil ick hem sweeren.
Ritsert. Laet dan sien wat hebje jou al an laten smeeren.
Waer is de speceficacy? Lecker. Ick hebse in mijn taflet.
Ritsert. Laet lesen. Leck. So ras as ick t’huys kom sel icse stellen int net.
Ritsert. (1245) Ick heb elders te doen, toontseme: waer toe dit ghetrantel?
Lecker. Het taflet is uyt mijn sack. Rits. Wat futselje mit de mantel?
Lecker. Niet mit allen, ick heb sucken jeuckt inme sy.
Rits. Ick wedder bestaytjens schuylen of ander snoepery.
De mantel op, men momter niet. Lecker. Get Ritsert konjet heelen.
(1250) Ick souje de helft van’t profijt me deelen,
Jy meucht al de Waerden betalen van de eerst tot de lest,
En wesen noch ien wijl ien goedt knecht op de rest.
’k Heb ien avontuertjen e hadt dat te byster nae mijn sin, is.
Ritsert. Je hebt ien doosjen e vonden (denck ick) daer ien juweeltjen, ’kmien ien jouwetjen* in, is.
[fol. E3r]
Lecker. (1255) Ick seg’er ien jouwetje teughen, ’tis niet qualijck ejout.
Ritsert. Je hebt ien glaesjen by ’tboshuys geraept. Lecker. Segt ien Pot mit gout.
So vol dobbeloenen as ick pas weet te draghen.
Ritsert. Ick verschiet, gans lyden, hier komt het varcken onder sijn magen.
Waer hebjet van daen e haelt? ’tis zijn leven niet e hoort.
Lecker. (1260) Ginder ongder ien steygher, by de heylighe wechs poort,
Daer lach het wel dus diep inde modder e weken,
Ritsert. Jy deuch niet, daer hebjet ongse Warnarbuur sien steken,
Die mijn toekomende schoon-Vader is. Lecker. Wat segje is hy?
Ritsert. Mijn toe-komende schoon-Vaer. Lecker. Dat komt suyverlick by,
(1265) k Wilme laten hanghen verstae ick me die saken,
Wel jy en je Noom wilje compagny maken?
Ritsert. Myn Noom is te vreen dat ick Bruydegom bin.
Lecker. Wilje elck wat toelegghen en reden t’samen in,
Ghelijck de kleyne kometjes op de groote vaerten?
(1270) Ay segme doch iens hoe verdielje de paerten?
Ick bin om te lieren tot uwent besteet.
Ritsert. Ten is niet quaet dat men van alles weet.
Maer t’is niet goet hem alles t’onderwinden.
Lecker. Dit staetme te selsaem veur, ick kent slot niet vinden.
(1275) Jy de Bruygom mit Claertje, wie droes sou dat raen?
Ritsert. ’t Is soo ickje seg, Rijck-oom heeftse of e staen,
Door dien datse swaer by my gaet, om mynent willen.
Lecker. Gans lijden men gheeft groot ghelt veur dese nuwe brillen,
Maer ick gaffer mijn leste ghelt wel veur wist icker ien,
(1280) Daer ick inde luy haer boesem of deur heur lenden kon sien,
’k Souwer mijn lijf na setten, gelijck de wayluy op het wilt, loeren,
En sien van stuckje tot beetje watse in heur schilt, voeren.
Ritsert. Jy meucht jou mongt wel snoeren, deynckt iens wat het lijckt,
Van ien jonghen as jy, die maer ierst inde Werelt komt en kijckt,
(1285) Ick wed’er niet veul luyden vermaeckt met jou klap, sin.
Lecker. Ho, ho, zijn mongt te snoeren dat heeft lydich veul snaps, in.
Men vintse die haer niet en verstaen op dat stick,
Die wel de helft te langer school ghegaen hebben as ick:
Ien benaude tong is soo bitter als bakelaer.
Ritsert. (1290) Jonghen gaeje soo voort ghy wort ien aerts kakelaer,
En dient bet ien makelaer, as ien Coopman by nae.
Lecker. Neen seker, ’tpraten komt de Coopluy oock al te stae,
Om te vercleynen haer scha, en haer winst breedt uyt te meten.
Ritsert. Je diende somtijts wel wat op de huyt e smeten,
(1295) Of ien wijltje beschuyt te eten op de Spaensche galey.
Kom, gaet mitme nae Warnars toe.
Lecker. Nae Warnars toe? ey.
Wat sel dat doch beduyen? ick hebt rains e vonghen.
Ritsert. Vynen is stelen: wat brabbeltme deuse jonghen.
Lecker. Jae, nouje de dochter hebben selt; maer stelt je iens in mijn graet,
[fol. E3v]
(1300) Tum casus mutatur, ’k wedjet dan anders verstaet,
Indien datje gaet in jou consciency.
Ritsert. Gaet me seg ick, en maecktme van sulck gien menty.

Tweede Toonneel.

Reym.

Nu ken icker deursien, deur al’t beswaer,
Al komter ien kijnt ’theeft ien rijcke Vaer,
(1305) ’t Mach nou gien quaet, gans eele weken:
Maer wat hebben wy in ien benautheyt e steken.
Nu hy van haer te trouwen heeft ghegheven zijn woort,
Hoe willen wy schransen, gaet dit hylick slech voort,
Ick krijgh uyt den hoop oock mogelijck ien vryer,, dan.
(1310) O ’tsel ien dubbelde Feest zijn, Bruyloft en kyer,, man.
Al de suynighe luy sellen ons dit nae-doen wel knap,
’t Komt profytelijck uyt, men slaet twee vlieghen mit ien lap.
Get as icker om denck, ick wod ick al an’t pypen, was.
’t Is te veul op ien dach, kandiel en ypen-kras.
(1315) Ick wodmen mes al te slypen was, soo versuymden ick niet,
Op daen werck is goet rusten, soo was mijn tuygjen riet.
Mijn tangden wat’ren soo, ick ken nau teuven, later.
Ick win nou vijf gulden s’jaers, en ien paer nuwe clompen tot men deuvekater,
En krijck ien schrickenburger tot men kermis maer,
(1320) En ien Enghelse vijf tot men nuwe Jaer:
Nu voortan soo win ick wel al de preutel, s’weecx.
En wat sel ick ien Bruylofts stuck krygen, ten minsten ien sulvre sleutelreecx,
Mit ong’eriem, mes en schie: maer wat ga ick dralen
Ick soud’ Giertje gaepstocx as mans moer in den arbeyt halen,
(1325) Die hoorter voor al te wesen, jaese seper wel.
De Deur is toe; waer vijn ick hier de bel?
Maer bayt wat, hier hangt ien ring daerme me, clopt.

Derde Toonneel.

Geertruyd. Reym.

Geert. Hola daer, datjet huys niet van zijn ste, clopt.
Wat cloppen is dat? o clopt doch mit bescheyt.
Reym. (1330) Goen dach. Geertr. Begeerje yet? Reym. Ja, ic bin hier-by Warnars mayt;
Jy weet vande saeck wel, jy moetje wat spoeyen,
De schuyt wil nae de volewijck, je sout komen helpen roeyen.
Kijck je bint mans moer, soujer niet in worden e kent?
Geert. Warnarbuur doet wel dat hy om me sent.
Reym. (1335) Dat loof ick wel, wy souwen’t song’er jou niet keunen maken.
[fol. E4r]
Geert. Ick set mijn huyck op en ga me, wannier hetse begonnen te kraken?
Sy het wel uyt e gaen de maenden hares tals.
Reym. Och sy kreech van angst den arbeyt op den hals,
Doe haer vaer huynuchtent sey, dat hyse an Rijckert besteet, hadt.
(1340) Och dat verholen kijnt draghen dat weet, wat;
’ksout mijn vyanden niet toe wenschen, so bin icker veur bevreest.
Geert. Isser de Vroe-moer al? Reym. Die hetter al lang e weest:
Want eer haer Vaer de waerheyt uyt jou seun had vernomen,
So had ick al ien Vroe-moer ter sluyck laten komen
(1345) Van afteren deur’t kelder veynster, daer niemant op gist.
Geertr. Maer hoe soutmen’t bedencken? Reym. Maer je seun heeft niet qualick e vist.
Geert. Mach dat slech waer, wesen.
Reym. Heer ’tis sucken dochter, en ’tsel jou sucken snaer, wesen,
Se kan alle ding verbet’ren watter in huys gheschiet.
(1350) Ick hebse op mijn arm e dragen, en anme hangt e liet,
Dat het dusschen kleuter was: ick selje niet vals, spreken.
’t Was ien kijnt as ien aep, ’tkon hondert deuntjens den hals, breken.
Heer ’thad sulcke grepen, ien mensch worde schier aers.
Wat sel ick seggen? ick bin wel te helfte beter Claertjes as Vaers.
(1355) Asje ’tascat op zijn sier trat, het wistje so dra te grauwen;
En watter langes straet e roepen worde dat wist het na te bauwen.
As icket dan sou kauwen beschuyt of angders wat,
Het aerde beetjen wod het hebben dat ick selver at.
Geert. Maer of je trat over jou voeten wat styver,
(1360) Jy vergeetje altemael in jou goeden yver,
We souwen de tijt wel verpraten alhier.
Reym. Dat moet ickje noch segghen, en dan niet mier,
’t Was sucken soeten dier, ’tbedreef sucke rancken.
Doet nou begon te loopen by stoelen, by bancken,
(1365) Dan wast after de garzynen, dan after de bom
Daer de suycker in was: kijck, ’tquammer al ruymer om
By haer Moertje saligers leven; ó dats ien wijt, schiel.
Pete Mains was ien vrou die goet huys in heur tijt, hiel.
De Heer heb heur ziel, wy warent soo wel iens,
(1370) We villen nimmermeer beschaemt quammer ien mensch onversiens.
Geert. Maer wat seyd’er Warnar-buur toe datje soo grof, gongt?
Reym. Och as hyer noch om deynckt hy huylt as ien hof, hongt,
Mit sulck steenen en suchten dattet hem schier vermoort
In nocken en gaeuwen. Geert. Gauwe? wel, ick miende jy wout voort.
Reym. Hoor hier ien woort. Geert. Wat soumen dus lang tuylen.
Reym. As icker oock an deynck, ick kanme niet onthouwen van huylen.
Mocht ick miester verruylen, dat vrou weer quam, en hy voer.
Geertr. Hebje uyt? Reym. Luyster. Geert. Wel.
Reym. Claertje is op ind’ op ghelijck de Moer,
Of ick het al swoer, wat sout veul baten?
(1380) Op mijn simpele woorden meuchje jou wel verlaten.
[fol. E4v]
Geertr. Get seghen ongs, is dat praten? ick gae liever veur heen,
Laet mijn huyck gaen. Reym. Ick seg me ja isme ja, en me neen isme neen,
Jy seltet soo bevynen, ick weet niet van veul snackes.
Kijck ick ken niet kallen. Geert. Soo speult de droes mitje backes.
Reym. (1385) Noch had ick wat vergheten. Geert. Ist al weer an? wat nou?
Reym. Maer je dient jou seun te segghen dat hy heur wel in eeren houw’,
Sy sel hem ien vrou (dat verklaer ickje) strecken.
Geertr. Laetme los, ’tis van’t mal. Reym. ’t Is de tweede Rebecke,
So selse op heur man passen, ’t Is waer dat ickje sech.
(1390) O Heer! ick en sy keunen so wel over wech.
Geertr. Loop, loop.
Reym. ’k Heb terstongt uyt, noch ien lutjen patiency.
’t Is ien meyt veur ien Coning, veur ien Excellency,
Veur ien Graef, veur ien Hertoch, ja veur ien Bander Heer,
Veur ien Prins, veur ien Keyser, ick segje niet meer.
Geertr. (1395) Staeje woort.
Reym. Jae ien Keyser, ien Keyser, seg ick, souwer zijn seun an gheven,
Sucken preussen dier ist, soo weetse te leven,
Se kan nayen, se kan brayen, mit garen en mit zy.
Geertr. ’khebber de buyck al vol of.
Reym. Dit hoorter noch by:
Van vaten wassen, van ketelen schueren; je souje wel stom, sien.
Geertr. (1400) Hebje daer jou spraeck verloren?
Reym. Sy ken ryen en om, sien.
Van mueren te witten, van vloeren te faylen, niemant haers ghelijck,
Soo weetser te behelpen; ’twaer scha waerse rijck:
Die’t iens siet moet bekennen datset altemael, is.
Geertr. Hoor hier, geeft ien gebreckelick mensch de helft van jou tong tot ien aelmis,
(1405) En stooct ergens noch jen paer ooren uyt de gaet.
Reym. Houtet me ten besten Joffrou, hou ickje wat lang mitte praet,
Ick en ken ongse Dochters deuchden niet volprysen.
Geertr. De deur is t’uwent open.
Reym. Dat’s veur, mit oorlof, omje de wech te wysen.

Vierde Toonneel.

Ritsert. Lecker.

Ritsert. Wat is het gherucht oock een snelvlieghend’ ding,
(1410) Gister wist niemant as ick en de mayt dat Claertje swanger ging,
En teghenwoordelijck ist inde mont van al de lieden.
’t Heeftme vry wat verlet dat gheluck te bieden,
Men had anders tot Warnars my soo lang niet e wacht.
Lecker. Ay Ritsert bedenckje noch wat, beslaepter u op te nacht,
(1415) ’t Weer gheven comt vroech ghenoech.
Ritsert. Waer toe soud’ ich beyen?
[fol. F1r]
Lecker. Een geck en zijn ghelt zijn haest e scheyen:
Men sal ongs veur nesck houwen; veur ien paer malle bloen.
Latet ien half jaer op wissel loopen, dat meuchje mit eeren doen.
Ritsert. Profijt van angder luy ghelt te trecken, hoe sou dat betamen?
Lecker. (1420) Wel waerom niet? daer zijn de rijcke luy t’samen
In compangny, daer den ien kan houwen vanden aer,
Thien, twijntich duysent gulden ongder hem jaer op jaer:
Wat mienje datse die stil laten legghen? soo waren’t wel ulyen.
Ritsert. Sulck volck macher wel ongder luy mit eeren schuylen,
(1425) Maer scheelener vry wat van, al draghense de selve teeckenen,
Sy moghen wel vry gissing maken datmen’t haer wel nae weet te reeckenen.
Lecker. Wat gevense daer toch om: ó lieve man.
Ritsert. Maer ast iens op ien sterven gaet, hoe varewe dan?
Dan wilt haer ten etter en ten bloedt uytsweeren:
(1430) Oock as de goederen zijn ghewonnen mit eeren,
Soo blyvense in’t gheslacht, het angder vergaet,
En erft niet voort tot inden derden graet:
Selden dat sulck volck haer Groot-vaers huysen bewoonen.
Lecker. Die reghel mach ghelden by ghemeene persoonen.
Ritsert. (1435) En groote Potentaten zijnse ontwossen de roe?
Lecker. Wel jaes’, en daerom legghen’t de luyden daer op toe,
Om in ien korte tijdt an soo veul goets te raken,
Datse al hun kyeren tot Coninghen meughen maken.
Klaer zijn haer saken, soo de Fortuyn heur dat jont.
Ritsert. (1440) Soo niet, soo raecktmen wel mit het ware goet nae de gront,
Ghelijck Robert met het ancker, dat hy docht te kabassen.
Lecker. Nochtans die huyden wat hebben wil moet op den haspel passen,
’t Goet wil te qualijck wassen, houdtmen zijn handen stil.
Ritsert. ’t Mach blyven ast is, soo’t niet wassen en wil.
(1445) Meenjeme te verleyen? wat selme van dese guyt,, schien?

Viifde Toonneel.

Warnar. Ritsert. Lecker.

Warnar. Men seyt altemet, daer komt niemant van uyt,, sien;
Maer lijckwel sie ick Ritsart daer ginder komen.
Ritsert. Warnar-buur noyt hebje blyder tyding vernomen,
Al binje nou ien man by de tseventich jaer out.
Warnar. (1450) Hoe dat?
Ritsert. Jou Pot is behouwen mit al het gout,
Dits immers een tijng om recht op te springhen.
Warnar. Ast gheluck wil, soo wilt, ghy meucht het niet dwinghen,
Het schijnt dat het my nu wil hebben verlost.
Waer isse?
Lecker. Sie daer.
[fol. F1v]
Warnar. O Pot! wat hebjeme hertseer e kost,
(1455) ’k Wil niet weer an den dangs, ’khebber qualijck by e varen,
’k Sel mijn leven gien Potten mit ghelt mier bewaren.
Ick bin dat spul al moe, dats rayn uyt e seyt.
Ritsert. Wel hoe dan toe?
Warnar. Maer ick danckje van jou trouwicheyt,
Ick heb genoech om of te leven, en om dat ick voor dat kruys, grou,
(1460) Schenk ickje al ’tgelt ten hylick mitje toekomende huys-vrou.
Lecker. Get, Ritsart, dat lockje te jammerlijcke wel,
Hy mocht noch dertich jaer leven; hy heeft sucken tayen vel.
Ritsert. Dewijl’t jou is ghequel met het goedt der aerden
U veul te bekommeren, so sel ickse anvaerden,
(1465) En in uwen ouderdom u strecken tot ien steun.

Seste Toonneel.

Reym. Ritsert. Warnar. Geertruyd. Lecker.

Reym. Veul gelucks Bruygom Heer; veul gelucks mit jou jonge seun,
Siet, dat is ien kloeck kijnt; siet dat is ien vuyser,
Hy het ien paer wanghen as ien Katuyser.
Ritsert. Hier, laet ick hem mee soenen.
Warnar. Van blyschap ick ween.
(1470) Hy lijcktme al waer hy uyt mijn aensicht e sneen.
Lecker. Bylo ick moest allien niet inde peeckel blyven steken,
’k Moet het yser smeen t’wijl’t heet is. mach ick oock iens spreken?
Reym. Boon broot.
Ritsert. Segje nou op watje schort.
Lecker. Maer ick koom vijf hondert gulden ande kas te kort,
(1475) Die ick onnosel verloren heb.
Ritsert. Liecht niet, hoe?
Lecker. Inde kaets,, baen:
’k Looft ick sel mijn leven niet mier by sucke maets,, gaen,
Maer passen voortan op mijn dinghen altijt.
Ritsert. Had hy de Pot niet ghevonden, men waerse moghelijck quijt,
Maer om zijn eyghen profijt docht hyse te bewaren.
Warnar. (1480) Ick bid voor hem, en laet hem allien niet in’t beswaren,
Nu onghelucks stormen en baren over al zijn gheslecht.
Ritsert. Ick schenckje de vijfhondert gulden, en weest voortan ien goedt knecht.
Lecker. Danck hebt: inden echt moetje veul vreuchts gewinnen.
Ritsert. Mijn verlangt naede Craem-vrou.
Geertr. s’Is kloeck nae den tijdt.
Warnar. Kom binnen.
Lecker. (1485) Wt luchtighe sinnen in mijn handen ick slae:
Heeft het jou wel behaecht soo clapt my allegaer nae.

Eynde.

[fol. F2r]

[Vignet met randschrift: Ghelijck een lelie onder de doornen so is mijn vriendinne onder de dochteren. Cant. 2.2.]

t’ Amsterdam,
__________________

By Nicolaes Biestkens, op de Keysers
gracht, in de Lelie onder de Doornen.
ANNO 1617.

[fol. F2v: blanco]

Tekstkritiek:

vs. 97 stelt er staat: stel
vs. 97 maysjens er staat: masjens
vs. 113 man er staat: mau
vss. 161 en 187 zijn aangevuld zoals in de door P. Leendertz Wz. bezorgde Gedichten van P.Cz. Hooft, Amsterdam 1871-1875, dl. 2 p. 271-338
vs. 374 potte,, banck, er staat: potte,, panck,
vs. 705 uyt er staat: nyt
vs. 747 questien er staat: questie
vs. 761 suynighen er staat: suynigheu
vs. 774 wien er staat: wieu
vóór vs. 859 Tweede Tooneel ten onrechte aangeduid als Vierde.
vs. 997 booste er staat: bootste
vóór 1045: Vierde Tooneel ten onrechte aangeduid als Derde.
vs. 1254 jouwetjen er staat: jouwetten

Ware-nar.Dat is:Aulularia van Plautus,Nae ’sLandts gheleghentheyt verduytschet:En ghespeelt in de eenighe en eersteNEDERDUYTSCHE ACADEMI.

t’Amsterdam,_____________________Voor Cornelis Lodowijcksen vander Plassen, aende Beurs, inde Italiaensche Bybel. 1617.

EERSTE BEDRIIF.Eerste Toonneel.Warnar. Reym.

Tweede Toonneel.Warnar. Reym.

Derde Toonneel.Geertruyd. Rijckert.

Vierde Toonneel.Warnar. Rijckert.

Viifde Toonneel.Warnar. Reym.

TWEEDE BEDRIIF.Eerste Toonneel.Lecker Jongen. Caspar Hofmeester. Teeuwes Cock.

Tweede Toonneel.Warnar. Teeuwes.

DERDE BEDRIIF.Eerste Toonneel.

Tweede Toonneel.Warnar. Teeuwes.

Derde Toonneel.Warnar. Teeuwes.

Vierde Toonneel.Warnar.

Vijfde Toonneel.Rijckert. Warnar.

VIERDE BEDRIIF.Eerste Toonneel.Lecker.

Tweede Toonneel.*Warnar. Lecker.

Derde Toonneel.Geertruyd. Ritsert.

Vierde Toonneel.*Warnar.

VYFDE BEDRIIF.Eerste Toonneel.Lecker. Ritsert.

Tweede Toonneel.Reym.

Derde Toonneel.Geertruyd. Reym.

Vierde Toonneel.Ritsert. Lecker.

Viifde Toonneel.Warnar. Ritsert. Lecker.

Seste Toonneel.Reym. Ritsert. Warnar. Geertruyd. Lecker.

Tekstkritiek:

Ware-nar.

Dat is:

Aulularia van Plautus,

Nae ’sLandts gheleghentheyt verduytschet:

En ghespeelt in de eenighe en eerste

NEDERDUYTSCHE ACADEMI.

t’Amsterdam,
_____________________

Voor Cornelis Lodowijcksen vander Plassen, aende Beurs, inde Italiaensche Bybel. 1617.

EERSTE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Warnar. Reym.

Tweede Toonneel.

Warnar. Reym.

Derde Toonneel.

Geertruyd. Rijckert.

Vierde Toonneel.

Warnar. Rijckert.

Viifde Toonneel.

Warnar. Reym.

TWEEDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Lecker Jongen. Caspar Hofmeester. Teeuwes Cock.

Tweede Toonneel.

Warnar. Teeuwes.

DERDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Tweede Toonneel.

Warnar. Teeuwes.

Derde Toonneel.

Warnar. Teeuwes.

Vierde Toonneel.

Warnar.

Vijfde Toonneel.

Rijckert. Warnar.

VIERDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Lecker.

Tweede Toonneel.*

Warnar. Lecker.

Derde Toonneel.

Geertruyd. Ritsert.

Vierde Toonneel.*

Warnar.

VYFDE BEDRIIF.

Eerste Toonneel.

Lecker. Ritsert.

Tweede Toonneel.

Reym.

Derde Toonneel.

Geertruyd. Reym.

Vierde Toonneel.

Ritsert. Lecker.

Viifde Toonneel.

Warnar. Ritsert. Lecker.

Seste Toonneel.

Reym. Ritsert. Warnar. Geertruyd. Lecker.