Pieter Willem van Haps: Het huwelyk door list. Amsterdam, 1694.
De intrige van dit blijspel is ontleend aan Cats’ verhaal Liefdes vosse-vel dat in 1658 aan de Trouwring werd toegevoegd.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton034110 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue


[p. 1]

HET

HUWELYK

DOOR

LIST,

BLYSPEL.

[Vignet: Paulatim ad fastigium]

t’Amsterdam, by de Erfgen: van J: Lescailje, op de Middel-
dam, op de hoek van de Vischmarkt, 1694.
Met Privilegie.

[p. 2: blanco]
[p. 3]

AAN

Myn Heer, en Oom

STEPHANUS PELGROM,

Geheimschryver van de Geoctroyeerde Societyt
van Suriname, &c.

KAn het, o Oom! uw’ geest behaagen,
Dat ik het ov’rig van myn tyd,
Bewerkt met lust en staâge vlyt,
Aan uwe heusheid op kom draagen?
(5) Ontfang dan ’t Huwelyk door List;
En of ’er iets in was gemist
Het geen zyn luister mogt verdooven,
Laat dat aan u geen hinder zyn,
Noch straft het niet door ’t van den schyn
(10) U ’s oogen heel en al te rooven;
Zo zal het geen daar in misstaat,
’t Zy taal, of styl, tooneel, of maat,
Zo veel misnoeginge niet geeven;
Dewyl uw naam, die deugd afmaald,
(15) En by een yder roem behaald,
Staat op ’t Spels blanke hoofd geschreeven.
Wie schreef doch ooit zyn werk volmaakt?
Of wie is ooit ten top geraakt,
Die niet wel misstal heeft doen blyken?
(20) ’k Geloof van duizenden niet een.
Laat dan dit werk zyn de eerste steen
Van ’t trapgebouw (zo ’k niet moet wyken)
Dat ik, door lust, noch stichten zal,
[p. 4]
Om tot het God’lyk maatgeschal
(25) Der Zanggodinnen op te stygen:
Der Zanggodinnen, die myn geest
Voor lang meest’ressen zyn geweest,
En voor Apoll’ my neêr doen zygen;
Het hoofd, en prins der dicht’ren ry,
(30) Om onder zyn banier, als zy,
Zyn toon den Zangberg af te blaazen.
Maar tot het stichten van zulk werk,
Acht ik myn brein noch veel te onsterk:
Die maattrompet eischt groote baazen.
(35) Doch wyl myn ziel geen ruste heeft,
Maar steeds na de ed’le dichtkonst streefd,
Zo heb ik hoop myn toon te heffen,
En blaazen krachtiger geluit
Van poëzy ten boezem uit,
(40) Om ’t wit waar na ik doel te treffen.
Al kost dat moeiten, het staat schoon,
Bezweet te klimmen na den troon
Van God Apolloos weetenschappen.
’k Zal dan, o Oom! myn kracht besteên,
(45) Om (is het doenlyk) van beneén
Te treeden op die steile trappen:
Schoon ’k uit de bron slechts heb een drop,
Allengskens komt men tot den top.

P.W. VAN HAPS.


[p. 5]

COPYE

Van de

PRIVILEGIE.

DE Staten van Holland ende Westvriesland doen te weten. Alzo Ons vertoond is by de tegenwoordige Regenten van de Schouwburg tot Amsterdam, Dat zy Supplianten zedert eenige Jaaren herwaarts met hunne goede vrinden hadden gemaakt en ten Tooneele gevoert verscheiden Werken, zo van Treurspeelen, Blyspeelen als Klugten, welke zy lieden nu geerne met den druk gemeen wilden maken: doch gemerkt dat deze Werken door het nadrukken van anderen, veel van hun luister, zo in Taal als Spelkonst zouden komen te verliezen, en alzo zy Supplianten hen berooft zouden zien van hun byzondere oogwit om de Nederduitschen Taal ende* Digtkonst voort te zetten, zo vonden zy hen genoodzaakt, om daar inne te voorzien, ende hen te keeren tot Ons, onderdanig verzoekende, dat Wy omme redenen voorsz. de Supplianten geliefden te verleenen Oktroy ofte Privilegie, omme alle hunne Werken reeds gemaakt, ende* noch in’t ligt te brengen, den tyd van vyftien Jaaren alleen te mogen drukken en verkoopen of doen drukken en verkoopen, met verbod van alle anderen op zeekeren hooge peene daar toe by Ons te stellen, ende voorts in communi forma. Zo is ’t dat Wy de Zake en ’t Verzoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wezende ter bede van de Supplianten, uit Onze regte wetenschap, Souveraine magt ende authoriteit dezelve Supplianten gekonzenteert, geaccordeert ende geoctroijeert hebben, conzenteeren, accordeeren ende octroijeeren mitsdezen, dat zy geduurende den tyd van vyftien eerst achter een volgende Jaaren de voorsz. Werken die reeds gedrukt zyn, ende die van tyd tot tyd door haar gemaakt ende in ’t ligt gebragt zullen werden, binnen den voorsz. Onzen Lande alleen zullen mogen drukken, doen drukken, uitgeven en verkoopen. Verbiedende daarom allen ende eenen ygelyken dezelve Werken naar te drukken, ofte elders naargedrukt binnen den zelve Onzen Lande te brengen, uit te geven ofte te verkoopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte ofte verkogte Exemplaaren, ende een boete van drie honderd guldens daar en boven te verbeuren, te appliceren een darde part voor den Officier die de calange doen zal, een darde part voor den Armen ter Plaatze daar het cazus voorvallen zal, ende het resteerende darde part voor den Supplianten. Alles in dien verstande, dat wy de Supplianten met dezen Onzen Octroije alleen willende gratificeren, tot verhoedinge van haare schaade door het nadrukken van de voorsz. Werken, daar door in geenige deelen verstaan, den inhoude van dien te authorizeeren ofte te advoueeren, ende veel min de zelve onder Onze protektie ende bescherminge, eenig meerder kredit, aanzien oft reputatie te geven, nemaar de Supplianten in kas daar in yets onbehoorlyk zoude mogen influeeren, alle het zelve tot haren laste zullen gehouden wezen te verantwoorden; tot dien einde wel expresselyk begeerende, dat by [p. 6] aldien zy dezen Onzen Oktroije voor de zelve Werken zullen willen stellen daar van geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie zullen mogen maaken, nemaar gehouden zullen weezen het zelve Octroy in’t geheel ende sonder eenige Omissie daar voor te drucken ofte te doen drucken, ende dat sy gehouden sullen zyn een exemplaar van alle de voorsz. Werc- [p. 4] ken, gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq van Onze Universiteit tot Leiden, ende daar van behoorlyk te doen blyken. Alles op poene van het effect van dien te verliesen. Ende ten einde de Supplianten dezen Onzen Consent en Octroije mogen genieten als naar behooren: Lasten wy allen ende eenen ygelyken die ’t aangaan mag, dat zy de Supplianten van den inhoude van dezen doen, laaten en gedogen, rustelyk en volkomentlyk genieten, en cesserende alle beletten ter contrarie. Gedaan in den Haage onder Onzen grooten Zegele hier aan doen hangen den XIX September in ’t Jaar onzes Heeren en Zaligmakers duizent zes honderd vier en tachtig.
G. FAGEL.
Ter Ordonnantie van de Staaten
SIMON van BEAUMONT.
    De tegenwoordige Regenten van de Schouwburg, hebben het recht der bovenstaande Privilegie, voor Het Huwelyk door List, Blyspel, vergund aan de Erfgenaamen van J. Lescailje.
____________________________________________

VERTOONERS.

 KONSTANCIA, een ryke Weduwe.
 ALLART, Minnaar van Konstancia.
 GUALTERUS, een oud Advocaat, en Oom van Konstancia.
 ROBBERT, Knecht van Allart.
 KLAZYN, Meid van Konstancia.
 BELIE, een kwaadsprekend buurwyf
ZAARTJE,
WOUTER,		 } mede gebuuren
 }
} 		van Konstancia.

    Het spel begint met het aanbreeken van den dag, omtrent en
in het huis van Konstancia, en eindigd tegen den middag.
Continue
[p. 7]

HET

HUWELYK

DOOR

LIST.

______________________

EERSTE TOONEEL.

ALLART, ROBBERT.

ALLART.
WAar ben je, Robbert? kom. hoe drommel zwierd de gek!
ROBBERT vallende.
Ik kan niet zien. O my!
ALLART.
                                    Daar bruid hy in den drek
Met myn Japonsche rok. O Schelm! gy hebt gedronken.
ROBBERT.
Een halfje maar, myn Heer.
ALLART.
                                          Wie heeft u dat geschonken
(5) Zo vroeg? ’t is kwalyk dag.
ROBBERT opstaande en Allart op ’t lyf vallende, die meê valt.
                                                Waar ben je? kyf doch niet.
ALLART.
O plompert! nu bevinde ik dat jy my niet ziet.
ROBBERT.
Och neen! zag jy my wel?
ALLART opstaande.
                                          Reis op maar, ’k moet hier weezen.
ROBBERT meê opstaande.
Och! waar? kom aan. dat ’s goed; nu ben ik buiten vreezen.
ALLART.
Sta nu, ’k ben omtrent ’t huis van Konstancia.
ROBBERT.
                                                                          Heer,
[p. 8]
(10) Die heeft u ’t huis verboôn: en kom je dan noch weêr?
Wat seld’rement! keerom; wel! wat wil jy beginnen?
ALLART.
Zy kan my ’t huis verbiên; maar niet haar te beminnen.
Ze is schoon, en heeft ook goed waar van een eerlyk man,
Niet sober, maar heel ruim genoegzaam leeven kan.
(15) Zy heeft my wel gehoond, en ’k moet noch meêr verdraagen;
Ik zie dat Goossen, om zyn geld, haar kan behaagen:
Maar myn onheelb’re min tot haar vergeet dat al,
Gelyk ik hoop dat zy myn list vergeeten zal;
Die ’k wensch, o Hemel! door u bystand, te voltrekken.
ROBBERT.
(20) Maar Heer, wat wil je doen? gy dienden ’t my te ontdekken.
ALLART.
Staak uw nieuwsgierigheid: de rest zult gy strak zien.
Pas jy maar trouw’lyk op om my de hand te biên.
ROBBERT.
Daar kraakt een deur.
ALLART.
                        Daar zal Klazyn, haar meid, licht koomen,
Die zal my hulpzaam zyn.
ROBBERT.
                                  Wie drommel zou dat droomen!
(25) Klazyn! Klazyn, myn bruid! Is die u toegedaan?
’k Hoop dat uw list, myn Heer, mag na uw wensch vergaan.


TWEEDE TOONEEL.

ALLART, KLAZYN, ROBBERT.

ALLART.
KLazyntje, ben je daar? ik wacht u vast met smarten.
KLAZYN.
Myn Heer, jy toond dat u de zaak recht gaat ter harten.
Wat heeft myn Juffrouw weêr te nacht van ’t spook gemaald!
(30) Zy schreeuwden of de geest haar had van ’t bed gehaald.
Ik zei, Juffrouw, bedaar; wat drommel! is dat tieren?
[p. 9]
Jy schreeuwd of ’t huis verbrand: wel! dat zyn kwaâ manieren.
Och! zei ze, blyf doch hier; want ik ben zo bevreesd;
Daar heeft weêr voor myn bed myn doô mans schim geweest.
(35) Wat, zei ik, loof dat niet; doch blyf je in die gedachten,
Zo laat Heer Allart op uw bed als man vernachten;
’k Wed de ander komt niet weêr. Zie, zo draag ik het voor;
Want als zy is benaauwd dan geeft ze meêr gehoor.
ALLART haar geld geevende.
Klazyn, wel ik beken, gy hebt het net genomen!
(40) Daar, neemt dit als het minst van ’t geen dat noch zal komen.
KLAZYN.
Myn Heer, ik ben beschaamd.
ALLART.
                                            Daar; ’k heb uw vlyt gezien.
KLAZYN.
Wel! wel! zulk een stuk goud? ’t is meêr als ik verdien
Aan huur in ’t heele jaar.
ROBBERT.
                                        Bewaar het tot wy trouwen,
Klazyntje lief.
KLAZYN.
                      Zou ’k niet? ik meen ’t daar toe te houwen.
ALLART.
(45) Ja trouwd vry met elkaâr; en voor uw trouwigheid,
Heb ik u (lukt myn list) dan noch iets toegeleid.
KLAZYN en ROBBERT te gelyk.
Wy danken u, myn Heer.
ALLART.
                                    ’t Is tyd nu voort te vaaren.
Is ’t klaar, Klazyntje?
KLAZYN.
                                  Ja. geef Robbert te bewaaren
Uw mantel, pruik, en hoed.
ALLART geevende aan Robbert zyn mantel, pruik en hoed.
                                            Daar; geef myn muts en rok.
[p. 10]
KLAZYN.
(50) Dat nachtgewaad staat lief!
ROBBERT.
                                            Maar Heer, wat hebt gy ’t drok!
Of meenje nu zo voort by haar op ’t bed te raaken?
ALLART.
Zwyg. ga zo lang van hier, en let maar op uw zaaken.
Klazyn, ’k moet nu in huis eêr me iemand komt te zien.
KLAZYN.
Kom, volg my, het is tyd.
ROBBERT.
                                        Daar zal wat raârs geschiên!


DERDE TOONEEL.

ALLART gaat in zyn onderkleêren, met een Japon aan, als eerst van ’t bed komende, in de deur van Konstancia staan, om zo gezien te worden.

(55) O Min! begunstig my; bevry myn hart van schroomen...
Maar zacht, ik zie gints reeds van haar gebuuren koomen.


VIERDE TOONEEL.[??Vet??]

ALLART, WOUTER, BELIE.
ALLART.
’k WEnsch u goê morgenstond; en, Buurvrouw, ’k wensch ’t u ook.
WOUTER verbaasd opziende.
Wat drommel! wat is dat? zie ’k menschen, of zie ’k spook?
ALLART.
Gy ziet het geen gy zyt, ’k ben meê tot mensch geschaapen.
BELIE.
(60) Hoe! ’t schynd gy by de Weêuw hebt deze nacht geslaapen.
ALLART met een bly gelaat.
Die woorden hoor ik graag.
BELIE.
                                            Dat is u aan te zien.
WOUTER.
Wel, Allart! zyt gy dat? men zou schier voor u vliên:
[p. 11]
Ik dacht gy waard een geest.
BELIE.
                                            Ja, hy’s een van die spooken,
Daar u Konstancia zo vaak van heeft gesprooken.
WOUTER.
(65) Wel, wel, is ’t mogelyk! wel hoe is dit geschied?
’k Denk hy’s ’er meê getrouwd.
BELIE.
                                                Neen, dat geloof ik niet.
WOUTER.
Zyt gy getrouwd, myn Heer? of hebt gy daar van panden?
ALLART.
Ik zeg niet neen, of ja; ik wasch hier van myn handen.
BELIE.
Ho, ho, het ey is vuil, dat hoor je daar wel aan.
WOUTER.
(70) Ja wel. ’t is my te hoog, ik kan het niet verstaan:
Daar zy van ’t trouwen zo versmaadelyk kon spreeken.
Wel! zyn de deugden dan de waereld uit geweeken?
ALLART.
Wat raakt dit aan haar deugd? een yder doet zyn zin.
BELIE.
’t Is recht dat gy zo spreekt, gy hebt ’er voordeel in.
(75) Maar wie zou nu voortaan de Weêuwen meêr gelooven?
Doch zy gaat in ’t bedrog alle and’re ver te boven.
Weêr trouwen! zei ze laast, neen! ’k trouw niet met ’er vaart.
Nu is zy buiten dat al evenwel gepaard.
Wel wat geschied ’er al! wie moet zich niet verwond’ren?
(80) Hoe wil dit huwelyk de gantsche Stad door dond’ren!
En ik doe meê myn best, en maak het voort bekend,
En blaas het door de Stad, van ’t een tot ’t ander end;
Hoe dat Konstancia, zo wars en schuuw van ’t minnen,
Haar nu in eenen nacht van Allart liet verwinnen.
ALLART.
(85) ’k Heb meêr als eenen nacht Konstancia gevryd.
WOUTER.
En by geslaapen ook?
[p. 12]
                                  Dat hoop ik, met ’er tyd.
WOUTER.
Meend gy dan op deez’ wys met haar zo voort te leeven?
ALLART.
’k Hoop, ’t geen my hier in diend, zal my den hemel geeven.
WOUTER.
Maar zyt gy dan noch niet, of zyt gy al getrouwd?
ALLART.
(90) Het geen ik heb gedaan heeft my noch niet berouwd.
WOUTER.
Wel dat is wonderlyk! men kan den grond niet weeten.
ROBBERT leid zyn goed in een stoep en komt zich vertoonen.
Hoe zyt gy liên zo nieuw na ander mans secreeten?
Myn Heer, kom t’huis, daar ’s volk.
ALLART hem te rug wyzende.
                                                  Wie roept u?
BELIE. Robbert by zyn kleêren vattende.
                                                                Hoor eens, vrind.
ROBBERT.
Wat hoor. laat los. brui heen.
BELIE.
                                            Wel gek! ben jy ontzind?
WOUTER.
(95) Wat of hy zeggen komt?
BELIE.
                                          ’k Zocht dat uit hem te hooren.
ROBBERT.
Myn Heer, kom nu toch maar. bloed hoe ben ik geschooren!
WOUTER.
Ik merk hy ’s niet getrouwd.
BELIE.
                                            Neen. waarom vroeg je dat?
Dat werk gebeurd zo vaak in deze groote Stad.
WOUTER.
Ja wel ’t kon ook niet zyn dat zy getrouwd zou weezen;
(100) Het trouwen dat is noch haar gist’ren aangepreezen,
[p. 13]
Van my en Zaartje buur; om dat zy, door de trouw,
Dan aan de spookery niet meêr gedenken zou.
Wat hieuw zy haar toen vreemd! en zei; hebt gy gedachten,
Dat ik zo vroeg zou by een tweede man vernachten?
(105) Neen! dat zy veer. wel zie, hoe zal men dat verstaan?
En toen prees ik haar noch deez’ nieuwen Buurheer aan.
ALLART.
Ik dank u voor die dienst, ik zal ze ook niet vergeeten.
WOUTER.
Ja maar ’t had niet gehoefd, indien ik had geweeten
Dat gy al by haar sliept. ’t scheen zy gaf geen gehoor;
(110) Maar zei; hy is te wulps, en bragt myn goed licht door.
BELIE.
Dat zei ze gist’ren noch! hoe durfde zy het melden!
tegens Allart.
Maar wyl zy by u slaapt, waarom u dan te schelden?
ALLART.
Dat zy my heeft veracht, is my van herten leed.
BELIE.
Waarom? wat schaad jou dat, dewyl jy beter weet.
tegens Wouter.
(115) Maar wat heeft ze ’er meê voor zo vuns hem uit te stryken,
Daar ze ommers by hem slaapt, gelyk ’t hier komt te blyken?
WOUTER.
Vraag dat hem zelver eens, licht dat hy ’t u wel zeid,
Dan hoord gy uit zyn mond het zekerste bescheid.
BELIE.
Nu, nieuwen Buurheer, zeg, wat reên heeft ze u te schenden?
ALLART.
(120) Indien gy ’t weeten wilt, moet ge u na Wouter wenden.
WOUTER.
Zy heeft u wel veracht, maar niet waarom gezeid.
ALLART.
Al ’t geen men zegt werd juist niet op de schaal geleid.
BELIE.
Doch waarom zou hy ook haar schande nu ontdekken?
Dat zou slechts tusschen haar een groote twist verwekken.
[p. 14]
(125) Maar ’k meen dat ik myn rol heel trouw verrichten zal.
WOUTER.
Ik moet bekennen ’t is ook al een raar geval;
Om dat zulks doet een Weêuw, die zo fraai scheen van leeven.
BELIE.
Dat ’s waar; maar ’t werd wel meêr by zulken slag bedreeven.
O ja! want het verstrekt voor vriendschap, en geryf.
ROBBERT.
(130) Ei! hoor; wel brui doch weg. gy zyt een drommels wyf.
BELIE.
Wel, schreeuwbast, raakt het jouw? of wouw je meê by leggen?
Kom dan, zy ’s noch op ’t bed.
ALLART.
                                                Zacht! daar zou ’k neen toe zeggen.
ROBBERT.
Gy had gelyk, myn Heer. Wat praat die snapster al?
Jeukt u de huid? zo spreek.
BELIE.
                                          Och! hy is waarlyk mal.
ALLART.
(135) Nu, Buurtjes, ’t is wat koel, ’k sta in myn onderkleêren.
WOUTER.
Ja, gaat gy liever in, de kouw die mogt u deeren.
BELIE.
’k Zal braaf van dezen dag de mondklok laaten slaan;
Ja al die ’k ken, of niet, dien ik dit voorval aan:
De zaak is veel te mooy om die in ’t hart te delven.
(140) Juffrouw Konstancia! wel ik verheug my zelven,
Dat uw schynheiligheid nu yder weeten zal.
Hoe zal men met uw naam dan kaatzen als een bal!
WOUTER.
Indien zy was getrouwd, daar waar niets aan geleegen;
Maar toen men hem dat vroeg, heeft hy daar op gezweegen.
(145) Nu, Buurheer, vaar dan wel, wy komen strak eens weêr,
Om uwe bedgenoot meê aan te doen die eer,
Van haar te zeggen ’t geen dat redelyk zal weezen.
[p. 15]
ROBBERT na zyn goed loopende.
,, Deur gaan ze. Och! dat ’s goed. den hemel zy gepreezen.
BELIE.
Ja zeg vry dat ik haar zo aanstonds meen te zien.
(150) Vaar wel.
ALLART.
                        Doet als gy zegt, haar zal veel eer geschiên.
Wouter en Belie binnen.
Een band springt van myn hart: ’k ben van de buurt ontslaagen:
Ik kwam schier reên te kort door dat nieuwsgierig vraagen.
Waar ’s nu myn hangebast? kom, Robbert, hola! hey!
Ha, ha, ik roep ’er een, zy komen alle bey.


VYFDE TOONEEL.

ALLART, KLAZYN, ROBBERT.

KLAZYN.
(155) IK meen dat ik met vrees heb in de gang staan pryken!
ROBBERT.
En ik daar....
ALLART.
                O jouw fielt! jy deê my schier bezwyken
Van angst. wie riep u hier?
ROBBERT.
                                          Door kou, viel ’t my daar lang.
Dat was een wyf, myn Heer!
ALLART.
                                              Hy zingt een and’re zang.
Kom, geef myn hoed, en pruik, en mantel om te dekken;
(160) ’t Is nu verricht, ’k zal zien hoe ver deez’ list zal strekken.
KLAZYN.
’k Hoop alles zal wel gaan: ik vreez’ nu gantsch niet meêr.
ROBBERT.
Ik nu zo min als gy. uw list is puik, myn Heer.
Maar flus, daar in den hoek, was ik niet zonder schroomen:
Men stiet al vensters op, en ’k hoorde menschen koomen:
(165) Want ’t wierd, door haar gepraat, klaar dag, en reed’lyk laat;
[p. 16]
Ik dacht Konstancia komt licht wel meê op straat.
KLAZYN.
Daar pasten ik wel op: ik zou ’t haar wel beletten:
’k Zou zeggen, gaat niet veur, of wilt uw kap eerst zetten.
tegens Allart.
Maar hoe stond Wouterbuur ontsteld toen hy u zag!
(170) En hoe spoog Belie vuur! ik kreeg wel tienmaal lag;
Doch zy is dat gewoon van yder kwaad te spreeken.
Ik wierd op ’t laast ook bang, dat gy mogt blyven steeken
In reeden: maar gy hebt ze wonder wel beleid.
ALLART.
Ik maakten ’t zo dat zy niet hoorden’t recht bescheid.
(175) Hoe meer de menschen nu ’er weeten van te zeggen,
Dat Allart by Juffrouw Konstancia ging leggen,
Hoe beter dat het is, en ’t geeft ook waarheids schyn:
Want ik ben nu gezien. O! dat zal zeker zyn*
By’t volk. Nu hoor, Klazyn: als zy’t nu komt te hooren,
(180) Zo zal ze als raazend zyn, en brandende van tooren;
En pleegen met de buurt, en met haar vrinden raad,
Hoe zy best wreeken zal deze uitgerechte daad.
Zo zy dan werd geraân, dat zy met my moet trouwen,
Of dat haar yder voor oneerlyk aan zal schouwen;
(185) En merkt gy dat zy daar toe heeft genegentheid,
Zo bid ik u, Klazyn, breng my voort dat bescheid:
Dan zal ik my voor haar vertoonen gantsch verlegen,
Als van berouw geraakt; ’k hoop dat zal haar beweegen.
KLAZYN.
Dat ’s heel wel overleid; ik zal het ook zo doen.
KONSTANCIA van binnen roepende.
(190) Klazyn, Klazyn.
KLAZYN.
                Wat ’s dat? wel ’k had gantsch geen vermoên
Dat zy al op zou zyn.
ALLART.
                                  Nu ’k zal u dan verwachten.
Vaar wel, Klazyn.
KLAZYN.
                            Ik zal myn dienst heel trouw betrachten
[p. 17]
ROBBERT.
Vaar wel, Klazyntje lief: vaar wel, myn zoete zus.
KLAZYN.
Vaar wel, myn Robbertje. wel zo! hoe komje dus?
KONSTANCIA op nieu roepende, en met een voor komende.
(195) Klazyn, Klazyn, Klazyn.
KLAZYN.
                                              Wel is dat weder tieren!


ZESDE TOONEEL.

KONSTANCIA, KLAZYN.

KONSTANCIA.
MY dunkt gy doet schier niet als voor de deur te zwieren.
KLAZYN.
Hoe, Juffrouw, ben je al daar? ik kwam daar zo eerst veur;
Ik docht dat gy noch sliept.
KONSTANCIA.
                                          Ja gy zyt graag voor deur.
Kom, maak my de eetzaal klaar, en veeg wel in de hoeken;
(200) Heer Goossen zal my licht deez’ morgen noch bezoeken,
Of ook wel anderen.
KLAZYN.
                                Ja dat geloof ik meê.
Moet ’t water ook op ’t vuur, voor Koffy, of voor Tee?
KONSTANCIA.
Is dat noch niet geschied? hebt gy dan leeg gezeten?
KLAZYN.
Neen, ’k heb wel veel verricht.
KONSTANCIA.
                                                Dat heb ik niet geweeten.
KLAZYN.
(205) Zo is ’t ook. maar me dunkt daar komt ’t bezoek al aan.
Ik ga in huis, Juffrouw.
KONSTANCIA.
                                    Ja maakt maar ras gedaan


[p. 18]

ZEVENDE TOONEEL.[[VET??]]

KONSTANCIA, WOUTER, BELIE.
KONSTANCIA.
WEl dat komt wel, ’k laat zo Teewater overhangen.
BELIE.
Daar kun jy, zo je wilt, wel and’ren op ontfangen:
De vriendschap met uw buurt die neemt nu hier een end,
(210) Door dien uwe ondeugd haar ten vollen is bekend.
Hy komt nu hier maar om uw’ schyndeugd bloot te leggen;
En ’k voeg my meê by hem: ’k heb hier aârs niet te zeggen:
Want wy ons leeven doch geen vrienden zyn geweest;
En nu gy zyt in schand, verheuge ik my het meest.
KONSTANCIA tegens Wouter.
(215) Maar ’k bid u, zeg my doch, wat gy hebt voorgenomen.
WOUTER.
Ik zeg, ’k ben nu zo hoog in ouderdom gekoomen:
Maar ’k ben myn leeven niet gelyk als nu misleid,
En dat van u, Juffrouw. Is deugd, en eerbaarheid
In zo een korten tyd dan van u afgeweeken,
(220) Dat ge u beslaapen laat, gelyk ons is gebleeken?
Had ik hem niet gezien, en daar wierd zulks gezeid,
Ik had voor u, als voor myn eigen kind, gepleit.
Gy zeid my gist’ren wel dat ge in geen jaar woud trouwen;
Maar niet dat ge u zo lang zoud van een byslaap houwen.
(225) Is ’t nu geen schand dat gy uwe eerste man vergeet?
Is ’t nu geen schand dat elk uw snoode handel weet?
Ja, ’k sta verzet dat gy de buurt zo hebt bedroogen;
En zo behendelyk een deugdshuif aangetoogen.
KONSTANCIA.
Me dunkt ik zink in de aard door ’t hooren van die praat!
(230) Ik bid u, zeg my doch hoe ’t hier geschaapen staat.
Wat heb ik doch gedaan? ei! zeg: daar ’s me aan gelegen.
Hoe! buuren, wat is dit? waarom nu stil gezweegen?
tegens Wouter.
’k Heb gist’ren u gezeid dat Goossen my niet vryd;
Want ik niet trouwen wil na zo een korten tyd:
[p. 19]
(235) Veel minder dat hy my dan oneer voor zou leggen;
’t Geen ik bemerken kan uit ’t geen ik u hoor zeggen.
BELIE.
Neen, neen, wy praaten van geen Goossen of van trouw;
Maar van een ander, die gy beter kend, Juffrouw.
WOUTER.
Verhaald gy noch die reên daar ik meê ben bedroogen?
(240) Heeft de ondeugd op uw hart dan zulk een groot vermoogen?
Neen, Allart is ’t die gy van nacht had op uw bed:
Die ge al (gelyk gy zeid) voor lang had afgezet.
KONSTANCIA.
Wie? Allart? Allart? wie? maar, vrienden, zwyg deez’ reeden.
Bedenk het geen gy zegt. wel dit zyn schrikk’lykheden!
(245) Allart by my vernacht! o droeve Weduwvrouw!
Wat leid gy, na ’s mans dood, al ongeval en rouw!
Maar, waar hebt gy liên doch dit kwaad gerucht vernomen?
Ik bid u, zeg my doch, hoe zyt ge ’er aan gekoomen?
WOUTER.
Zo, dat gaat deftig wel; vaar voort maar, hou dien voet:
(250) ’t Ontkennen hebt gy vast, ’t is of gy ’t daag’lyks doet.
Wy hebben hem gezien; hy zei ons goede morgen.
Wel dat is onbeschaamd dat gy’t noch houd verborgen!
Beken het willig, want het is een klaare daad,
Wy hebben met ons tweên zelfs tegens hem gepraat.
KONSTANCIA.
(255) ’k Heb Allart niet gezien in twee, of wel drie weeken.
Hoe kan hy dan by my zyn voeten onder steeken?
Ik bid, bedenk uw reên, en schend my doch niet meêr;
’k Ben voor een vrouw, by elk, bekend van deugd en eer.
Ei! buuren, spreek recht uit: is ’t ook om eens te hooren,
(260) Of ik Heer Goossen heb tot tweede man gekooren?
WOUTER.
Zou dat wel reed’lyk zyn, dat men een Weduwvrouw
Zou zeggen dat zy had verwaarloosd pligt en trouw?
Dat hebt gy wel bedacht: gy weet dat net te maaken.
Maar, daar komt Zaartje buur, die weet meê van de zaaken.


[p. 20]

ACHTSTE TOONEEL.

KONSTANCIA, WOUTER, ZAARTJE, BELIE.

ZAARTJE.
(265) MAar, maar, Konstancia! wel slaapt gy by Allart,
Die gy niet zien woud? hoe! hebt gy vergift in ’t hart,
En honing op de tong? doch ’k moet uw val beklaagen;
Hoewel daar zyn’er, die dit hooren met behaagen.
Toen ’t Wouterbuur my zei, ’k wierd styf en sprak geen woord;
(270) Schoon ik ’t reeds op de straat van and’re had gehoord:
Want yder weet alreeds van deeze zaak te spreeken.
KONSTANCIA.
Geloofd gy dat van my? waar heeft het ooit gebleeken,
Dat ik van eer en deugd een voedstap ben geweest?
Neen, maar dit werk brouwd my een overbooze geest.
(275) Hoe komt die leugenfaam alreeds in alle straaten?
BELIE.
Daar van geef Belie de eer: want gy kond u gelaaten,
Zo eerlyk en zo vroom, gelyk een Wedeuwvrouw,*
Die de and’re van de kroon der deugd berooven zou:
En nu ’t gesloote slot springt van uw ondeugd open,
(280) Laat ik gelyk een vuur dit werk de stad doorloopen.
KONSTANCIA.
Kwaadspreekster als gy zyt, dryft gy die leugens voort?
BELIE.
Wel, Schyndeugd, gy doet iets, het geen dat niet behoord.
ZAARTJE.
Maar wyl gy dit bedryf uw buurt niet wilt ontvouwen,
Waarom hem dan niet stil by u op ’t bed gehouwen?
(285) Wat deê hy in de deur, en dat noch ongekleed?
’t Is vreemd dat gy ’t ontkend daar ’t yder klaarlyk weet.
KONSTANCIA heel verbaasd.
Hy in myn deur!
BELIE.
                          Wel ja: hebt gy’t hem niet geheeten?
tegens Wouter.
Och! hy ’s stil opgestaan, om dat zy ’t niet zou weeten.
[p. 21]
WOUTER.
Dat loof ik ook, en dat ze ons daarom wederleid.
KONSTANCIA.
(290) Hy in myn deur!
ZAARTJE.
                                  Zo heeft my Wouterbuur gezeid.
KONSTANCIA.
Hy stond dan in myn deur. O groote schellemstukken!
WOUTER.
Maar foei! daar gy by slaapt die moet gy de eer niet drukken.
BELIE.
Dat loof ik zeker wel; zy is nu lustig kwaad,
Dat hy ging van het bed, en toonde zich op straat:
(295) En hy had groot gelyk: want hy wou daar meê zeggen,
Die kuische Wedeuwvrouw die wil by my wel leggen.
KONSTANCIA.
Wel! Buuren, hebt gy alle op my dit kwaad vermoên,
Dat ik zo eereloos zou zulke dingen doen?
Kund gy (indien gy wilt) niet by u zelven denken,
(300) Dat hy dit heeft gedaan, om zo myn’ eer te krenken?
Want ik heb hem myn huis verboôn, en doen verstaan,
Dat ik hem niet begeer, en vry mogt elders gaan;
De reên die weet hy wel. Doch kan het u behaagen,
Deez’ leugens tot myn smaad door al de stad te draagen?
(305) Vaar voort dan.
ZAARTJE.
                Neen, gantsch niet: al was het al schoon waar,
Zo zou ik het doch niet gaan maaken openbaar.
Doch ’t is ’er meê zo ’t wil, ’t is reeds onder die menschen,
Die na uw ongeluk en rampen daag’lyks wenschen.
WOUTER.
En wat dat my belangt, ik ben altyd gewend,
(310) Te dempen ’t kwaad gerucht: laat staan dat ik ’t bekend
Zou maaken: ’k heb in ’t eerst wel wat fel uitgevaaren:
Maar nu ’k uwe onschuld merk begin ik te bedaaren.
BELIE.
Ja, ja, ’t is al te waar.
[p. 22]
KONSTANCIA.
                                Ik ken my zonder schuld.
O boos vuilaardig wyf! hoe tergd gy myn geduld!
BELIE.
(315) Wel, Ondeugd, durfd gy my noch voor vuilaardig schelden?
’k Zal ’t nu geen honderden, maar duizenden gaan melden.


NEGENDE TOONEEL.

KONSTANCIA, WOUTER, ZAARTJE.

KONSTANCIA.
WAt komt my over! ach! nu stort, nu stort myn eer,
Die ’k heb zo lang bewaard, in eenen dag ter neêr.
Doch schoon dat yder een nu kwaad van my gaat spreeken,
(320) Ik ben onschuldig, ik heb nooit van deugd geweeken:
Ja, ’k blyf de zelfde noch, al blaasd de leugenfaam
Den val van myne deugd en eerelyken naam.
WOUTER.
’k Beklaag u in myn hart, zo zy’t gaat ruchtbaar maaken:
Want komt ge eens in dien naam, ’t is konst daar uit te raaken:
(325) Schoon gy onschuldig zyt, dat loofd een ander niet,
Wyl elk op leugens meêr als op de waarheid ziet.
Maar hoe kwam doch uw deur van ochtent zo vroeg open?
Is ’t ook uw meids bedryf?
KONSTANCIA.
                                          ’k Wil dat altyd niet hoopen!
Zy roept haar.
Klazyn, Klazyn.
KLAZYN van binnen roepende.
                          Juffrouw, het water is al gaar.
ZAARTJE.
(330) Zy zal onnozel zyn.
WOUTER.
                                      Men kan ’er licht eens naar
Verneemen.
KONSTANCIA.
                  Hoor je wel? kom jy maar eens na vooren;
Ik spreek van ’t water niet; hier is wat aârs beschooren.


[p. 23]

TIENDE TOONEEL.

KONSTANCIA, WOUTER, ZAARTJE, KLAZYN.

KLAZYN.
’k HEb dan niet wel gehoord. maar wat beliefje dan?
KONSTANCIA.
Hoe kwam de voordeur zo vroeg op? weet jy daar van?
KLAZYN.
(335) Och neen! maar zeg waarom? gy lykt ontsteld te weezen.
Daar is geen dief geweest, hoe zyt gy zo vol vreezen?
KONSTANCIA.
O ja! een dief die de eer ontsteeld door schelms bedrog.
KLAZYN.
Och, Juffrouw, dat ’s bedroefd! maar ’k heb de myne noch.
Maar ’t schiet my daar juist in, hoe dat van deeze morgen
(340) De deur vroeg open kwam: hoor: gy hebt altyd zorgen,
Om dat ik wat lang slaap, dat ’t werk niet werd gedaan;
Nu heb je my belast, om vroeger op te staan;
En dat ik te allereerst het voorhuis op moet fylen,
En ik ben zo gewend, dat ik dan onderwylen
(345) De deur voor open zet, om dat het droogen zouw,
(Zo heb je my geleerd, dat weet je wel, Juffrouw)
Nu heb ik juist de deur vergeeten toe te maaken.
Wel wat is daar nu aan? zyn dat zo zwaare zaaken?
KONSTANCIA.
Ja al te zwaar voor my. by die gelegentheid
(350) Heeft Allart uitgerecht een schellemachtig feit.
Hy heeft heel ongekleed, om zich aan my te wreeken,
Recht in de deur gaan staan, en dorst met buuren spreeken.
WOUTER.
O ja! ik zag hem staan als kwam hy eerst van ’t bed,
Waar door hy schendig heeft uw Juffrouws naam besmet:
(355) En Belie heeft hem meê gezien, en toegesprooken;
Zy heeft al hier geweest. wat zal zy kwaad gaan stooken!
KLAZYN.
Wel, dat ’s eerst onbeschoft! wel, heeft hy dan geen schaamd?
Me dunkt dit’s al een werk dat hem gantsch niet betaamd.
[p. 24]
Maar,Juffrouw,’k denk niet dat jy my daarom zult haaten,
(360) Om dat ik onvoorziens de deur heb op gelaaten?
KONSTANCIA.
Gy kund myn onschuld nu ook hooren uit haar mond,
Door dien zy meê niet weet van die vervloekte vond.
KLAZYN.
Gantsch niet. hoe! zou Klazyn haar trouwe dienst vergeeten?
Neen, ’k weet dat Juffrouw my daar nooit voor heeft versleeten.
WOUTER.
(365) Ja hoor, Konstancia: schoon gy onschuldig bent,
Gy werd doch evenwel van yder nu geschend;
Zo lang tot dat gy weet een middel uit te vinden,
Dat magtig is om al deez’ leugens in te binden.
ZAARTJE.
Ja, lieve Wouterbuur, die vind men zo niet uit;
(370) Daar hoord wat moeite toe, eer men een leugen sluit.
KONSTANCIA.
’k Zal echter, op dat elk zyn valsheid klaar kan merken,
Hem roepen voor het Recht, en zyne val bewerken:
Op dat hy door bedwang zyn eerelooze vond
Bekend voor yder een, zo snoer ik ’t volk de mond.
ZAARTJE.
(375) Hoor, Juffrouw: ’k vrees dat de eer, die hier u is ontnomen.
Dat gy die op ’t Stadhuis niet weeder zult bekomen.
WOUTER.
Juffrouw Konstancia, dat ’s wel van haar gezegt;
Ik raâ u geenzints aan dat gy ’t brengt voor het Recht:
Men moet een Weduwvrouw niet helpen aan het rechten,
(380) O neen! gy moet deez’ zaak zien buiten ’t Recht te slechten.
Gy hebt een schrandere Oom die is een Advocaat,
’t Is allerbest dat gy daar meê gaat pleegen raad.
Nu, neem geduld. ik ga: myn tyd die is verstreeken.
Kom, Buurvrouw, ga je meê, of hebt gy noch te spreeken
(385) Met haar?
ZAARTJE.
                Och neen,’k ga meê. nu ’k wensch u niet als goed;
Ik hoop het zal wel gaan, houd gy maar goede moed.
[p. 25]
KONSTANCIA.
Gy gaat nu zaam in vreê, en laat my zitten schreijen.
WOUTER.
Stel u gerust. vaarwel: ’t werd tyd, wy moeten scheijen.
KONSTANCIA.
Wel nu; doch ’k bid u liên, zo gy myn beê verhoord,
(390) Dat gy, zo veel gy kund, dit valsch gerucht doch smoord.
ZAARTJE.
Vertrouw my dat vry toe, dat ik zal tegen spreeken,
Dic met een kwaade tong zoekt na uwe eer te steeken.
WOUTER.
Dat ’s myn gewoonte meê: verwacht het ook van my.
KONSTANCIA.
’k Ben dankbaar voor die gunst in ’t hartzeer dat ik ly.


ELFDE TOONEEL.

KONSTANCIA, KLAZYN.

KONSTANCIA.
(395) WAt neem ik nu ter hand? wat zal ik ’t eerst beginnen?
Ik ben schier raadeloos: me dunkt ik mis myn zinnen.
O Allart! hebt gy zo gedraagen in uw hart,
Dit schendig schellemstuk, dat my zo deerlyk smart?
’t Is wis een helsgedrocht dat u heeft ingegeeven
(400) Deez’ list, die my misschien doet treuren al myn leeven.
KLAZYN.
Ei! Juffrouw, zyt gerust, ontsteld u niet zo zeer,
Gy zult wel met ’er tyd weêr komen in uwe eer.
Dat gy heel toornig zyt, dat kan men wel bevatten;
Maar denk, de liefde heeft hem zo ver uit doen spatten,
(405) Want hy had u zeer lief: nu heeft hy dit gedaan,
Om dat een ander van uw huuwlyk af zou staan.
KONSTANCIA.
Hoe! is dat liefdens werk? ’t zyn snoode schelmeryen.
Bemind den eerdief my? en brengt hy my in ’t lyen?
Hoe! is zyn min zo groot? dat kwam nooit in myn zin.
(410) Wel aan, ’t is noodig dat ik hem dan weeder min;
Ik denk gy zult my ook gelyk Allart verschoonen,
[p. 26]
Als ik hem met die min, daar hy meê mind, zal loonen....
Maar, ginder komt myn Oom.
KLAZYN.
                                                Och! hy lykt zo verstoord.
KONSTANCIA.
Dan heeft hy zekerlyk al van dit werk gehoord.


TWAALFDE TOONEEL.

KONSTANCIA, GUALTERUS, KLAZYN.

GUALTERUS.
(415) WEl nicht! wel nicht! wel, wat gerucht komt my ter ooren?
Ik wouw, zo ’t waarheid is, dat gy nooit waard gebooren:
Doch ’k heb reeds op de weg de zaak eens overdacht,
En ’k weet hoe eerlyk gy uwe eer steeds hebt betracht:
Zo dat ik niet geloof dat hier iets aan zouw weezen;
(420) Maar wel dat dit gerucht is uit zyn list gereezen.
KONSTANCIA.
Och! Oom zou ’t waarheid zyn? denk zulks niet van uw nicht,
Maar wel dat Allart heeft dit werk, door list, gesticht:
Die eerloos ongekleed, als van de deugd verbasterd,
Recht in myn deur ging staan, waar door ik werd gelasterd:
(425) Want yder meend dat hy by my geslaapen heeft,
’t Geen Belie door de Stad aan elk te kennen geeft.
GUALTERUS.
Dat heb ik reeds gehoord. wel ’k ben ’er van verslaagen!
Moet nu van ons geslacht de gantsche Stad gewaagen?
Ja wel!
KONSTANCIA.
            Och! Oom wat raad? ik bid scherpt uw verstand,
(430) Om my bedroefde Weêuw te helpen uit deez’ schand.
Wat dunkt u? zou ik dit het Recht niet overgeeven,
Op dat hy krygt zyn straf voor ’t geen hy heeft bedreeven?
GUALTERUS.
Het Recht? dan stond gy slecht: hier zyt gy ver in mis;
De pleitzak, in dit werk u heel ondienstig is.
KONSTANCIA.
(435) Hoe! niet voor ’t Recht? waarom? ei! geef my daar van reeden.
[p. 27]
GUALTERUS.
Kom aan, ik zal u dat heel klaarlyk gaan ontleeden.
Gy weet wel dat een pleit geschied in ’t openbaar;
En als het volk nu word dit rechtsgeding gewaar,
(Daar zyn ’er reeds al veel die weeten van deez’ dingen)
(440) Daar zal gantsch Amsteldam de Scheepenszaal in dringen,
Om uit nieuwsgierigheid den uitslag te verstaan;
En hooren zy dat het zo raar is toegegaan,
Dan is ’er eerst wat nieuws! dan is ’er stof gevonden,
Om werk te geeven aan veel duizenden van monden:
(445) Ja in gezelschappen, of waar een bruiloft is,
Hoord men dit allereerst verhaalen aan den dis.
Op waagens meld men ’t meê, en ook in alle schuiten,
Zo reisd gy bei door ’t land, en zet geen voeten buiten
De Stad: en waar men ’t meld, ’t verwekt een scherp gehoor,
(450) Om dat men daar by zeid; ik heb de zaak zelf voor
’t Gerecht verweeren zien. ook meen ik wel te weeten
Haar naamen: men noemd hem Allart, zy werd geheeten
Konstancia, en zo noemd men den Advocaat.
Wat dunkt u? zyt gy dan niet lustig in de praat?
(455) En schoon het Recht hem dwingd in ’t openbaar te zweeren,
Dat hy u nooit besliep, zo kund gy doch niet keeren
Het praaten onder ’t volk: want die u nydig zyn,
Die spuuwen evenwel op u haar kwaad fenyn.
Wat dunkt u nu hier van? my dunkt dat men deez’ zaaken
(460) Gantsch buiten het Stadhuis moet zoeken af te maaken.
KONSTANCIA.
Dat is onmoog’lyk, Oom: want zo dit niet geschied,
Zo geef my yder schuld, en ik blyf in ’t verdriet:
Ja, ’k wil my met een staal eêr in den boezem steeken,
Als dat men langer zou tot myner schanden spreeken.
(465) Licht weet het Goossen meê, nu komt hy nimmer weêr;
Niet dat ik daarom geef; maar hy denkt dat myn eer
Van Allart is beroofd, dat zal hem deerlyk knaagen,
En ik moet deeze schuld al vast onschuldig draagen.
Wat zal, wat zal ik doen? och! Oom, wist gy een raad,
(470) Die maaken kon dat doch myn naam raakt van de straat.
[p. 28]
GUALTERUS.
Hoor, nicht, indien gy wilt dat ik u zal ontvouwen
Myn recht besluit, dat is, dat gy met hem moet trouwen.
KONSTANCIA.
Hoe! met hem trouwen, Oom! zou ik hem noemen man,
Die my doet noemen hoer? ik bid u, zwyg daar van.
(475) Wel hoe zou ’t mog’lyk zyn, dat ik een kon beminnen,
Die door een schellemstuk my schier beroofd van zinnen?
Die raad is niet te doen.
GUALTERUS.
                                      Ja beter als gy denkt,
En zo gy dat niet doet, uwe eer die blyft gekrenkt:
Want beurd het dat gy met een ander komt te trouwen,
(480) Die zal men met groot recht voor hoorendraager houwen,
Om dat hy neemt een Weêuw die haar beslaapen liet,
En om haar machtig goed dat door de vingers ziet;
Ook zyt ge’er oorzaak van; want ’t heeft hem zeer verdrooten
Dat Goossen kreeg gehoor, en dat hy wierd verstooten.
(485) ’k Heb u zo vaak gezegt: nicht, praat doch niet zo ruim:
Versmaad den Jongman niet: want krygt hy eens een luim,
Zo zet hy ’t u betaald: die mind, kan ook weêr haaten:
Dat achte gy toen niet, gy wouwd Allart verlaaten,
En houwen Goossen aan; en dat heeft hem gekweld.
KONSTANCIA.
(490) Ik had geen min tot hem, en Goossen die heeft geld.
GUALTERUS.
Ha, ha, is’t dat? Nu kom, en laat dat opzet vaaren.
KONSTANCIA.
’t Is my onmogelyk om met Allart te paaren.
GUALTERUS.
’k Trek dan myn hand van u, en blyft dan in dien staat:
Maar ’k meen dat elk u dan zal lasteren op straat!
(495) Wilt gy dan om het geld in deeze schande leven?
KONSTANCIA.
O neen! ’k zou om myn eer wel al myn rykdom geeven.
GUALTERUS.
Zo doet het geen ik zeg, dan toond ge ’er blyken van.
[p. 29]
KONSTANCIA.
Moet ik myn eerdief dan erkennen voor myn man?
Is ’er geen ander raad? kan ik dit niet ontvlieden?
GUALTERUS.
(500) Gantsch niet, en ik zal hem zo daat’lyk doen ontbieden.
KONSTANCIA.
Hoe! hem ontbieden, Oom? komt hy in myn gezigt,
Ik vlieg den eerdief aan, en roof hem van het licht.
Ik weet niet waar voor dat ik hem al uit zou schelden;
En slimmer is hy noch, als ik zou konnen melden.
GUALTERUS.
(505) Ja kyft uw hart eens uit, ’t zal toch zo glat niet gaan,
Als gy elkanderen daar na weêr kund verstaan.
KLAZYN na Allart loopende.
Juffrouw, ik kom zo weêr, daar gins werd zo gekeeven;
’k Zal maar eens even zien wat dat daar werd bedreeven.


DERTIENDE TOONEEL.

KONSTANCIA, GUALTERUS.

GUALTERUS.
IK wou wel dat gy Zaartje en Wouterbuur ontbood,
(510) Dan mogt men zien hoe men op ’t best dit huw’lyk sloot:
Zy zyn de vroomste liên van alle uw goê bekenden.
KONSTANCIA.
Dat ’s waar, ik wil ook wel zo aanstonds om haar zenden,
Dewyl het u beliefd: maar niet om dat men zouw,
Als gy liên zyt by een, my vergen tot de trouw:
(515) Want zo ’k hem neemen moet, zo zal ik doch wat wachten,
Door dien men niet met haat by iemand kan vernachten.
GUALTERUS.
’t Is zo: maar deeze zaak die leid niet dat gy wacht;
Dit huw’lyk, om uw eer, moet aanstonds zyn volbragt.
KONSTANCIA.
Aanstonds? ’k trouw eer de dood als voort met hem te trouwen.
(520) Vervloekte uitvinding, och! wat hebt gy my gebrouwen!
[p. 30]
GUALTERUS.
Nu, nu, niet zinneloos. Me dunkt daar komt uw buurt.
’k Heb recht, zy zyn het ook.


VEERTIENDE TOONEEL.

KONSTANCIA, GUALTERUS, WOUTER,
ZAARTJE.

KONSTANCIA.
                                            IK meenden zo gestuurd
Te hebben om uw tweên.
ZAARTJE.
                                        Wy koomen om te zeggen,
Dat gy in ’t kort moet zien, hoe ’t best is aan te leggen
(525) Dat gy uwe eer weêr krygt. maar ’k zie, Heer Advocaat,
Gy zyt hier meê.
GUALTERUS.
                            Zou ’k niet?
WOUTER.
                                                Is hy ’t? wel in der daad,
Ik kon u niet, myn Heer.
GUALTERUS.
                                      Ja ik ben hier gekoomen,
Met rouw, in steê van vreugd, dewyl ik had vernomen
Dit vreemd gerucht op straat.
KONSTANCIA.
                                              Dat zelf myn ziel is leed.
WOUTER.
(530) Daar twyffel ik niet aan. Wat werd dit wyt en breet
Door al de Stad verbreid! de een zeid:’t zyn hoere streeken:
Den tweede zeid: wat, zwyg, een vrouw die heeft gebreeken:
Den derden donderd hier met reeden tegens aan,
En zeid: verschoond haar niet, zy heeft het meêr gedaan.
(535) In ’t kort de lastertong die heeft het veld behouwen.
ZAARTJE.
Ja toch, en Belie gaat het yder noch ontvouwen,
[p. 31]
Door dien zy op u heeft al lang een wrok gehad;
Nu wreekt zy haar aan u, en draagt dit door de Stad.
Zy zeid ook: ’k laat niet af, maar ’k zal ’t gerucht vergrooten,
(540) Op dat die Schyndeugd dan van yder werd verstooten.
GUALTERUS.
Wel is het nu wel tyd dat men de trouw uitsteld?
Gy hoord nu grondelyk het geen hier werd vermeld.
KONSTANCIA.
Helaas! hy werd myn man; myn’ uitvlugt is verlooren.
Moest in myn Weêuwen staat my zyn dit lot beschooren?
(545) Hoe kan ’er vreede zyn, aan tafel, of op ’t bed,
Daar hy my zo een kroon van schand heeft opgezet?
GUALTERUS.
Daar zal wel vreeden zyn, als gy wilt vreê beminnen.
tegens Wouter en Zaartje.
Hoor, ’k kon geen beter raad begrypen met myn zinnen,
Als dat zy met hem trouwd, dan blyft zy ongeschend;
(550) Schoon dat het waarheid was, de praat neemt dan een end.
WOUTER.
Nu, Zaartje, hoorje wel? dat zyn myn eigen reeden,
Dat zy gedwongen is met hem in de Echt te treeden.
tegens Gualterus.
En ik geloof niet dat zy daar iets tegens zegt.
GUALTERUS.
Te byster, zy wouw hem doen roepen voor het Recht:
(555) Ik raaden haar dat af, en stelden haar te vooren,
Dat daar uit grooter kwaad voor haar zouw zyn gebooren,
ZAARTJE.
Dat is haar strak van ons ook duidelyk gezeid.
tegens Konstancia.
Nu ’k twyffel niet of gy zyt daar wel toe bereid.
WOUTER.
Ik meê niet.
GUALTERUS.
                  Ja, zy zal haar daar nu toe begeeven.
[p. 32]
KONSTANCIA.
(560) Denk of ’t niet hart en valt, met zulk een man te leeven,
Die ik gantsch niet bemin, en nu door gramschap haat,
Omdat hy my, door hulp van een vervloekte daad,
Schier als gedwongen heeft, dat ik met hem moest trouwen.
Wat dunkt u?’ zouden ’er niet meêr zich kwalyk houwen?
GUALTERUS.
(565) Wel ja: maar ’t moet zo zyn, ’t werd tot u best gedaan.
Daar komt Klazyn nu weêr: kom zy moet om hem gaan.


VYFTIENDE TOONEEL.

KONSTANCIA, GUALTERUS, WOUTER,
ZAARTJE, KLAZYN.

KLAZYN.
FOei myn nieuwsgierigheid. de drommel haal de meiden;
Ik mogt die varkens noch wel van elkand’ren scheiden.
KONSTANCIA.
Wat is ’er nu te doen? hoe maak je zo veel wind?
KLAZYN.
(570) De meiden vloogen my om ’t lyf gelyk ontzind.
Zy vochten met elkaâr, en ’k wouw dien kryg beslechten,
Toen vielen ze alle op my, en scheiden uit het vechten,
En zeiden: brui van hier: wat raakt u ons krakeel?
Zo jy ’er iets in spreekt, zo kryg jy dubbeld deel.
(575) Maar toen begon de meid van Klara uit te vaaren!
En greep my by den arm (want wyl ’er meerder waaren,
Zo was die helveeg stout) en zei: wel Schyndeugds meid!
Kom nu eens weêr by ons en pryst haar vroomigheid:
Gy deugd zo min als zy, durfd gy u hier vertoonen,
(580) Daar gy by zo een Weêuw, of ondeugd, noch blyft woonen?
Zo zei ze. ’k wierd zo gram, ’k vloog haar schier in ’t gezigt;
Maar ik bedocht my ras. wat hadden zy my dicht
(Wyl ik was overheerd) met vuisten af geslaagen!
Dan had ik zonder muts vast schreijend komen klaagen.
KONSTANCIA.
(585) Waarom bleef jy niet hier? wat had je daar te doen?
[p. 33]
KLAZYN.
Wel van zulk schots onthaal had ik gants geen vermoên.
GUALTERUS.
Hoe spreid zich dit gerucht!
WOUTER.
                                            Dat kunje daar aan hooren.
KONSTANCIA.
O hemel! welk een ramp heeft my dien schelm beschooren.
GUALTERUS.
Zacht, ’k zie volk.
KONSTANCIA.
                            Ik ontroer. wie of daar weezen zal?


ZESTIENDE TOONEEL.

KONSTANCIA, GUALTERUS, WOUTER, ZAARTJE, ALLART, ROBBERT, KLAZYN.

ROBBERT.
(590) HA, ha, myn Heer, ’t is klaar, hier is ’t bruilofsvolk al.
KONSTANCIA Allart ziende.
Wie zie ik? hemel, ach!
ALLART.
                                      Schrikt gy van my te aanschouwen?
KLAZYN Robbert aan een zy trekkende.
Kom, Robbert, laaten wy ons by elkander houwen.
GUALTERUS.
Gy zet haar, door uw list, op ’t hoofd een fraaije kroon.
KONSTANCIA.
Wat doet ge in myn gezigt? wie heeft u hier ontboôn?
(595) O eerdief! huichgelaar, vol van vervloekte vonden.
Ontaarden schelm! waarom hebt gy my zo geschonden?
Wat Saater heeft u zulks geblaazen in het oor?
Want gy geeft niet aan deugd, maar aan het kwaad gehoor.
Is nu uw wraak verzaad nu yder my gaat schenden?
(600) En komt gy nu noch zien, hoe ’k my in deeze elenden
Gedraag? dat u verblyd: Ja, wees met recht verheugd,
Door dien uw’ list in naam my heeft beroofd van deugd:
[p. 34]
Ook blyft nu Goossen weg om ’t geen gy hebt bedreeven:
Maar zeg my doch wat baat kan dat aan u nu geeven?
(605) Of meend gy dat gy my nu eêr bepraaten zult?
Neen! eerdief, dat zy veer; myn groote gramschap duld
Dat nu, noch nimmer, neen! ’k zal voor de Rechters knielen,
En bidden hen om recht: licht dat ik hunne zielen
Beweeg door myn geschrei; zo krygt gy uwe straf,
(610) Voor uw vervloekt bedryf, dat my schier brengt in ’t graf.
Gy kond nooit deftiger uw boosheid aan my wreeken:
Gy maakt dat Goossen is met vrijen wil geweeken:
Ook dat ik nu van elk oneerlyk werd geacht,
Daar gy, noch niemand my tot oneer heeft gebragt;
(615) En houd u, of gy had van my uw wil verkreegen.
Maar kitteld gy u vry met dien gewaanden zeegen.
ALLART.
Ik bid, vergun my doch een oogenblik gehoor,
Ik zal...
KONSTANCIA.
            Wat zult gy doch? ik heb geen ooren voor
Een die myn eer ontsteeld, door overlooze treeken.
GUALTERUS.
(520) Nu, nu, hy heeft berouw, vergun hem dan te spreeken.
KONSTANCIA.
Spreek op, en maak het kort; want gy my al verveeld.
ALLART.
’k Beken dat ik die rol van huisheer heb gespeeld;
Om door dat middel tot myn oogwit te geraaken;
Dat is (zo gy’t niet vat) my tot uw man te maaken:
(625) Want myne min tot u is overlyd’lyk groot,
En ik ben door die min tot dat bedryf genood.
Denk niet, Konstancia, dat ik dit ging beleggen
Uit haat tot u, ô neen! ei! wilt my dat niet zeggen:
Want nu het is geschied is het myn ziel zelf leed,
(630) Om dat ik hoor dat men uw faam, zo wyd en breed
Gaat schenden; daarom is ’t dat ik ben hier gekomen,
En geeven u dat weêr het geen ik heb genomen,
[p. 35]
Indien gy wilt als ik: doch is uw wraak zo groot,
Dat die ’t niet dulden wil dat ik u redde uit nood?
(635) Zo wreek u met dit staal: want zo ik u moet derven,
Ben ik bereid om hier van uwe hand te sterven.
Ei! zet uw gramschap neêr: want uw goedaardigheid,
Die belgd zich als ’er wraak in uwen boezem leid.
Ik bid, schep moed, laat af u zelven zo te kwellen,
(640) Dewyl ik magtig ben u weêr in de eer te stellen.
’t Is waar, gy hebt wel reên, om my met grooten haat,
Te haaten tot uw dood om myn volbragte daad.
Ja, ik beken myn schuld, en werp my voor u neder.
Verhoor myn bede toch: uw hart is immers teder.
(645) Een schuldbekentenis die men oprecht’lyk doet,
Is altyd winbaar op het menschelyk gemoed.
Hoe veel te meêr op u, wiens teêrheid men moet looven;
En in de deugd, en trouw alle and’re streefd te boven.
KONSTANCIA.
Reis op, ik ben voldaan, myn gramschap is bedaard
(650) Door uw volmaakte reên; die moest wel zyn ontaard,
Die niet bewoogen wierd, daar ge om uw schuld te boeten,
Getroost zyt om de dood te sterven voor myn voeten.
’k Vergeef dan uw bedryf, schoon het de Stad vervuld;
Mits dat gy (als gy zegt) myn eer herstellen zult.
ALLART.
(655) Zeer graag, Konstancia: maar dat kan niet geschieden,
Of gy moet my op trouw uw rechtehand aanbieden.
KONSTANCIA.
Hoe! met u trouwen? neen, dat is myn meening niet.
Dat ik uw doen vergeef is daarom niet geschied:
Maar om uw groot berouw het geen gy hier komt toonen,
(660) En om dat gy myn schand weêr zoud met eer bekroonen.
Ik meenden dat gy daar toe wist een goeden raad;
Maar zo, gelyk gy meend, het my niet aan en staat.
Want denk eens by u zelf, door dien ik nooit voor deezen
U heb bemind: hoe kan ’er nu dan liefde weezen?
(665) Myn gramschap leid wel neêr, door teêrheid myns gemoed;
[p. 36]
Maar trouwden ik met u, dan was ik al te goed.
GUALTERUS.
Het is nu onze beurd, kom, nicht, laat u gezeggen,
Door dien gy klaarlyk weet hoe dat de zaaken leggen;
Ook is Allart een heer (ik zeg ’t hem in ’t gezigt)
(670) Die in welleevendheid, en spraak voor niemand zwicht.
Ik heb hem lang gekend; hy draagd zich na behooren,*
Al heeft hy juist geen geld, dat moet de trouw niet stooren:
Gy hebt het rykelyk; ook zyt gy, als ik sterf,
Alleen myn erfgenaam, dan hebt gy’t dubbeld werf.
WOUTER.
(675) En hebt gy noch geen min? die zal hy ras verwekken;
Daar is geen vrouwenhart of hy zou ’t na hem trekken,
Door zyn begaafde tong.
ZAARTJE.
                                      Ik ben ook zonder man;
En had ik tonnen schats; en dat heer Allart dan
Om my kwam, ik zou ’t hem geen driemaal laaten vraagen;
(680) Maar zyn getroost met hem te leeven al myn daagen.
ALLART.
Ik dank u duizendmaal voor uw genegentheid.
Ach! waar Konstancia zo wel daar toe bereid.
KONSTANCIA.
Maar Zaartje, hy had u een werk als my gebrouwen,
Zoud gy dan evenwel met hem noch willen trouwen?
ZAARTJE.
(685) Voorzeker! dan voor al: want hoe kreeg ik myn eer
Als ik hem niet en nam? en kwam hy zelf niet weêr,
Ik zou genoodzaakt zyn om hem noch aan te spreeken,
En zeggen: trouwd my nu, eêr ik in schand blyf steeken.
WOUTER.
Dat zou je moeten doen. zie dat behoefd gy niet;
(690) Want hy van zelver komt, en u zyn dienst aanbied.
GUALTERUS.
Kom, wyl Heer Allart, dit heeft door de min bedreeven,
En toond berouw, moet gy niet langer tegenstreeven.
[p. 37]
KONSTANCIA.
Neen Oom, ik volg uw raad. uw reeden hebben net
My alles klaar ontleed, dies ben ik omgezet.
tegens Allart.
(695) Ik ben dan tot uw vrouw: gy hebt my ’t meest bewoogen;
Ik zie uw min tot my is krachtig van vermoogen.
Kom naderd my nu vry, en vreesd niet meêr myn haat,
Door dien u niets van my, als min te wachten staat.
O trouwen minnaar! kom, al hebt gy my geschonden,
(700) Ik heb u na die daad heel heusch en trouw bevonden.
Nu zie ik dat gy my met al uw hart bemind;
Dies is myn hart tot u, als ’t uw tot myn gezind.
ALLART.
Wat hoor ik? ’k werd door vreugd van de aarden opgenomen.
Maar kan ’t wel mog’lyk zyn? het komt my voor als droomen.
GUALTERUS.
(705) Neen, ’t is geen droom, maar ernst.
KONSTANCIA.
                                            Ja ’k meen het, Heer Allart.
ALLART.
Gy meend het? hoe gerust is nu myn woelend hart!
Laat toe, Konstancia, dat ik uw lieve lippen
Mag raaken met myn mond; waar over gy liet slippen,
Die reeden, die ik nooit dacht dat ik hooren zouw.
KONSTANCIA.
(710) Zeer graag, begaafde Heer.
ALLART.
                                                    Daar, neem nu ook op trouw
Deez’ ring.
KONSTANCIA.
                  Tot wedermin, aanvaard nu meê de mynen.
ALLART.
Wel aan, dewyl gy doet myn groote smart verdwynen,
En neemt my tot uw man; daar ik u heb gedaan,
’t Geen onvergeeflyk scheen, zo zeg ik u dan aan,
(715) In ’t byzyn van uw Oom, en deeze goede vrinden,
[p. 38]
Dat gy ten allen tyde ook zult in my bevinden,
Een man, die u waardeerd als de appel van zyn’ oog:
Een man, die uwe deugd altyd heft hemelhoog:
Een man, die altyd zal met u in vreede leeven:
(720) Een man, die tot de twist u nooit zal reeden geeven:
Een man, die zich verheugd als hy by u mag zyn:
Een man, wiens liefden is oprechtig, niet in schyn.
KONSTANCIA.
Hier tegens zal ik u weêr met deeze eer bekroonen;
’t Is reedelyk uw min met wedermin te loonen;
(725) Dat is, dat ik u acht voor man en wettig hoofd;
Van welkers achting zo veel mannen zyn beroofd.
En zo het beurd, dat ik voor u kom weg te sterven,
En laat geen kinders na, zult ge al myn goed’ren erven.
Ik zal niet doen gelyk als meenig valsche vrouw,
(730) Die haaren man al ’t goed, in schyn van liefde en trouw
Gaat maaken; en daar na ’t gemaakte weêr gaat breeken:
Dien bloed beliefd haar vast, en blyft van ’t goed versteeken.
ALLART.
Dat wacht ik niet van u. ’t is schendig die zulks doet,
KONSTANCIA.
Neen Allart, denk dat niet; ik heb een teêr gemoed.
ZAARTJE.
(735) Dat huwelyk is klaar. lang moet je zaamen leeven.
WOUTER.
En wat ’er meêr toe hoord, wil u den hemel geeven.
GUALTERUS.
’k Wensch u geluk, myn Heer; en u Konstancia.
Ik meen het my verheugd, al kom ik achter na!
Wat heb ik werk gehad eêr ik het zo kon maaken!
ALLART.
(740) Weet ik het niet, myn Heer? gy hebt in deeze zaaken
Gedaan, het geen ik nu noch nooit vergelden kan;
Neemt dan myn dankbaar hart voor uw vergelding an.
GUALTERUS.
Zo doe ik ook, myn Heer.
[p. 39]
ALLART tegens Konstancia.
                                        ’k Heb u noch iets te zeggen,
Wyl ik al myn geheim nu voor u bloot wil leggen.
(745) Het is dan billyk dat men dienst met dienst betaald....
KLAZYN.
Myn Heer, raakt dat nu ons, het geen gy nu verhaald?
ALLART.
Ja Klazyn.
ROBBERT.
                Och! zwyg maar. hoe heeft zy u bekeeven!
Hoe wil ’t ons gaan!
ALLART.
                            Vrees niet. In ’t geen ik heb bedreeven,
Heeft uw Klazyn heel trouw haar dienst aan my betoond:
(750) Want zy liet my in huis; en om ’t niet onbeloond
Te laaten, heb ik haar (dewyl ze al lang geleeden
Van Robbert is gevryd, en ook met hem zal treeden
In de Echtenstaat) beloofd, dat ik dan aan haar zouw
Vereeren een stuk geld tot vord’ring van haar trouw;
(755) Indien het beurde dat ik met u kwam te paaren.
Zo dit u nu behaagd? zo laat haar ook voortvaaren
Met haare trouw.
KONSTANCIA.
                            Dat zal geschiên: ook zal ik ’t geen
Gy aan haar hebt beloofd, ruim volgen doen met een.
Maar, maar Klazyn! hoe slecht wist gy u noch te houwen!
KLAZYN.
(760) Ja ik heb schuld Juffrouw, ’k dacht te eerder zal ik trouwen.
ALLART.
Kom Robbert, en Klazyn, kniel zaamen voor haar neêr,
En bid vergiffenis; zy zal ’t dan meê niet meêr
Gedenken.
KLAZYN Robbert by de hand vattende.
                Kom, Robbert. Het geen ik heb bedreeven,
Bid ik u, Juffrouw, dat gy my doch wilt vergeeven:
(785) Ik heb noch nooit, als nu, in dienst en trouw gemist;
Doch niemand leefd zo vroom, die zich niet eens vergist.
[p. 40]
En nu de zaak in ’t end u beide doet verbleijen,
Laat my en Robbert dan niet troost’loos van u scheijen.
ROBBERT.
’t Is waar, ’k heb meê misdaan, dewyl ik myn Heers goed
(790) Bewaarden; doch niet meer, als mantel, pruik, en hoed.
Dat is nu al het geen dat ik u ooit misdede;
En ’t geen Klazyntje bid, dat bid haar Robbert mede.
KONSTANCIA.
Wel aan, reis vrylyk op. ’k Vergeef u beider feit;
Ook zal ik doen het geen ik daat’lyk heb gezeid.
KLAZYN.
(795) Ik dank u duizendmaal. Juffrouw, wat zyt gy goedig!
ROBBERT.
Ik dank u al zo veel. wel wat zyt gy lankmoedig!
WOUTER.
Wel ’k meen gy zyt een vrouw die zwanger is van deugd!
’k Wensch u, en u myn Heer, lang leeven met veel vreugd;
En dat uw vyanden voortaan uw lof verbreijen:
(800) Gy hebt onschuldig: gy, door liefde moeten leijen.
ALLART.
’k Ben dankbaar voor die wensch.
KONSTANCIA.
                                                Wel aan, dewyl myn leed
In vreugden is verkeerd, en ik het ook vergeet,
Zal ik myn middagsspys vergrooten en verand’ren,
Op dat gy alle ons feest helpt vieren met elkand’ren.
EINDE.

Continue

Tekstkritiek:

p. 5 (Privilegie) ende er staat: en de (tweemaal)
vs. 178 nu er staat: nn
vs. 277 en vs. 296 Weduwvrouw er staat: Wedeuwvrouw
vs. 671 zich er staat: zieh