Grootse Brechje. Anoniem, ca. 1750.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton108530 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. π1r]

GROOTSE

BRECHJE,

KLUGTSPEL.

In 9 TONEELEN.

            Gerymd voor die hovaardige vellen,
            Die haar welvaard in de pragt stellen,
            En zoo groots bennen dat.ze stinken,
            Tot zy tot de Bedelzak verzinken.

[Vignet: houtsnede, mansportret]

                Gedrukt in de allemode Steeg,
                In de bescheeten voetveeg.


[fol. π1v]

VERTOONERS.

BRECHJE, Moeder van Geertruid.
GEERTRUID, Dogter van Brechje.
EVERT, Broeder van Brechje.
JAN, Minnaar van Geertruid.
HARMANUS, Knegt
ANTJE, Meid		 } van Brechje.

Het Spel speeld in de Eetzaal
van Brechje.

Continue
[fol. π2r]

EERSTE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID.

BRECHJE.
            IK wou wel dat ik op jou kaken
            Wat meerder fierheid zag genaken.
            Ook staan jou oogen my zoo laag,
            ’k Zag ’t, met opmerking, nog van daag.
            (5) Je moet, ô Geertruid, nimmer denken,
            Dat ik je zoo maar weg wil schenken.
            Neen kind: dat is de intentie niet.
            Ik ben een Vrouw van groot crediet,
            En, zoo gy na myn zin wilt leven,
            (10) Zult ge u zoo ligt niet overgeven.
            Ik heb een Woning regt van pas,
            En schoon dat zoo al niet en was,
            Ik heb nog geld op rente leggen.
            En ’k zou je juist geen leugens zeggen,
            (15) Al zei ik, dat ik hier en daar
            Agt duizend man had met malkaêr.
            Is ’t waarlyk niet een goeje stuiver.

[fol. π2v]
GEERTRUID.
            Ja Moeder lief, dat is het zuiver,
            Maar wilt gy dat ik daar op ben
            (20) Hoogmoedig en my zelf niet ken.
            Geld zyn vergankelyke dingen.
            Gy komt dien deun my telkens zingen,
            Dat ik my trotser houden moet
            En, met een beetje tegenspoed,
            (25) Is al dat Geld zoo gaauw gevlogen.
            ’k Rys altyd liever na den hoogen,
            Dan dat ik na de laagte daal.
            Berisp me vry, indien ik dwaal.
BRECHJE.
            Gy doold myn kind, want gy moet letten,
            (30) Zoo gy u zelf niet hoog wilt zetten,
            Dat anderen u dat niet doen.
            Gy zyt van al te groot fatsoen,
            Om met u zelve zoo te spelen.
            Wanneer jy aandoet uw Juweelen,
            (35) Hebt gy bevalligheid genoeg,
[fol. π3r]
            Dat eens een groot Heer na u vroeg.
            ’k Heb tegen Jan nog zyn familie,
            Maar speeld hy immer wel Quadriele
            ’t Is maar een Bruitje, en ook niet meer,
            (40) En dat ’s voor u te weinig eer
            Hy draagd geen Lubbens op de handen.
            Zyn Hoed is al te smal van randen.
            Zyn Schoenen zyn te burgerlyk.
            ’k Begeer hem zwieriger, en kyk,
            (45) ’k Wou dat hy meer was na de mode.
GEERTRUID.
            Waar is dat alles toe van nooden.
            Zoo leefden tog onse Ouders niet,
            En toen ging ’t wel in dit gebied.
            Sint dien tyd zyn wy arm geworden,
            (50) Toen wy elkaêr tot hoogmoed porden.
            En van dien tyt af, zinkt het land.
BRECHJE.
            Waar staat dat tog? in wat Courant?
            Hoor, Dogter, gy moet trotser wesen.
[fol. π3v]
            Gy hebt voor geen gebrek te vreesen.
            (55) Wy hebben geld in overvloed,
            En zoo het al zoo wesen moet,
            Dat gy Jan hebben zult. Wel neemt hem,
            Maar doe uw best eens, en vervreemt hem
            Van zyne lage eenvoudigheid.
            (60) ’t Moet zwieriger zyn, en ’t beleid
            Moet wel een toontje hooger springen,
GEERTRUID.
            Ik durf die vois niet voor hem zingen.
BRECHJE.
            Ik wel, ik neem het dan op my.

________________________________

TWEEDE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID, HARMANUS.

HARMANUS.

            DAar is de Heer van dit gety....
            (65) Hoe hiet hy, Jan, de Juffrouws vryer.
           
[fol. π4r]
BRECHJE.
            Laat hem hier komen.

________________________________

DERDE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID.

BRECHJE.
                                                Kind, ik ty ’er
            Zoo aanstonds met hem aan dat is vast.
            Van avond komt uw Oom te gast,
            ’k Zal uw Galant daar by ook vragen,
            (70) Maar eerst moet hy dat van my dragen.

________________________________

VIERDE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID, JAN.

JAN.
            MEjuffers, ’k agt het my een eer,
            Dat ik u in gezondheid weer,
            Op dezen avond aan mag treffen.
            Hoe kan ik myn geluk bezeffen,
            (75) Dat ik myn Lief welvarend vind.
[fol. π4v]
BRECHJE.
            ’t Is juist geen taal, die zoo zeer bind,
            Myn Heer, ik wou meer complimenten.
JAN.
            ’k Heb liever geld op goeje renten!
            Als juist dat goed, dat gy daar noemd,
            (80) En daar men veel kwaads mee verbloemd.
GEERTRUID.
            ’k Sta ’t met myn Heer. ’k Zag dat ook garen.
BRECHJE.
            Die dingen moet men samen paren
            Met de andre zaak die ’k heb genaamd,
            En een fatsoenlyk man betaamd;
            (85) Maar ’k mag zoo graag wat zwier ook lyen.
            Dat staat bysonder mooi in ’t vryen:
            Dat heerd zoo, en het staat wel schoon.
            Want alles wat men is gewoon
            Dat is gemeen en meer niet waarlyk.
JAN.
            (90) Maar al dat zwieren is gevaarlyk.
[fol. π5r]
            Daar zyn ’er zoo veel mee bedot,
            De mode is aârs niet, als een Zot.
BRECHJE.
            Myn Heer, indien gy staat zoud maken,
            Om aan myn Dogter te geraken,
            (95) Zeg ik, dat gy van nu voortaan
            Wat zwieriger gekleed moet gaan.
            ’t Staat zoo eenvoudig, enkel Mouwen,
            Geen Lubbens. ’k Zou ’er niet van houwen.
            Je Pruik is buiten de manier.
            (100) ’k Zie geen Tappé daar aan, geen zwier
            Geen losse krullen: ’t is zoo styfjes,
            En dat mishaagd altoos de Wyfjes.
            Gy moet veel blyer zyn gekleed.
            Daar is zoo iet, dat ik niet weet
            (105) Een naam te geven, in uw wesen,
            ’k Wou van die styfheid u genesen.
GEERTRUID.
            Neen, Moeder, die mishaagd my niet.
            De mode is my maar tot verdriet.
[fol. π5v]
            Ik volg die, om u te behagen,
            (110) Maar ’k wou ’t veel liever anders dragen.
            ’t Staat my niet aan, en zoo Heer Jan,
            Ooit hoopt te worden mynen Man
            Moet hy dat zwieren agterlaten.
BREGJE.
            Ik zie wel Dogter, ’t kan niet baten,
            (115) Of ik na u verhooging tragt.
            Die hoogheid blyft by u veragt.
            Gy schynd daar tog niet aan te willen.
GEERTRUID.
            Neen: zou ik zoo myn geld verspillen?
BRECHJE.
            Dat ’s geen verkwisten, als men ’t geld
            (120) In handen van de mode steld,
            Om agting by de lui te krygen,
            Maar ’t zal my nutter zyn te zwygen,
            Dewyl ’k niet by u lieden win,
            Het zy ik eindig of begin.
            (125) Het is de Moriaan gewassen.
[fol. π6r]
GEERTRUID.
            Maar zou het u niet beter passen,
            Dat gy ons ried tot nedrigheid?
BREGHJE.
            Het haperd u nog aan beleid,
            Myn kind, gy moet nog beter leeren,
            (130) Om met de weereld te verkeeren.
            Maar daar van nu genoeg van daag.
            ’k Heb aan myn Heer nog eene vraag.
            Myn Broer zal hier vanavond spysen,
            Zal nu myn Heer ons de eer bewysen,
            (135) Om ook te zyn van die party?
JAN.
            Mejuffrouw, de eer is zeer aan my.
            Ik zal my zeer gelukkig agte.
            Zoo ’k uw bevelen mag betragten.
BRECHJE.
            Ik ben u dienares, myn Heer.
JAN.
            (140) Mejuffrouw, ik ben de uwe weer.

________________________________

[fol. π6v]

VYFDE TONEEL.

GEERTRUID, JAN.

JAN.
            MYn Lief, ik zie ’t my dan gelukken
            Uw poeselige hand te drukken,
            En u te kussen op dees stond.
            ô! Mogt ik op uw rosemond,
            (145) Met myn verliefde lippen stranden,
            En in de minnehaven landen
            Van uwe ziels bekoorlykheen
            Waard van een Koning aangebeên.
            Wanneer zal ik op ’t bed u streelen,
            (150) En myne minquetsuren heelen?
            Heb ik niet lang genoeg gevryd?
            Ei denk eens, hoe verveeld die tyd?
GEERTRUID.
            Myn Heer, ’k heb u niets afgeslagen,
            ’t Geen ge eerelyk van my kunt vragen,
            (155) En ’k heb niets tegen uw versoek.
            Kon ik myn hart gelyk een boek
[fol. π7r]
            U open doen, ’k liet u daar lesen,
            Dat ik u altoos heb gepresen,
            En dat gy, sedert langen tyd,
            (160) Daar van volkomen meester zyt.
            Wilt gy nu met myn Moeder spreken,
            Als haar toestemming is gebleken,
            Zult gy my niet weerstrevig zien.

________________________________

ZESDE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID, JAN.

BRECHJE.
            WAar toefd uw Oom.
GEERTRUID.
                                                Hy mag misschien
            (165) Ook nog iet in passant verrigten.
BRECHJE.
            Myn Heer gy zult my zeer verpligten,
            Zoo gy de mode wat meer houd.

________________________________

[fol. π7v]

ZEVENDE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID. EVERT, JAN.

EVERT.
            DIe op de losse schatten boud
            Stigt op een zandgrond zyn vertrouwen,
            (170) Ik moet u, tot myn smert ontvouwen,
            ô Zuster, dat ge aan manke Lot
            Weer hebben zult een banquerot.
            Hy is met al uw duitjes henen.
BRECHJE.
            Wat baat het nu, al ging ik weenen.
            (175) Het leid ’er toe. Ik neem geduld.

________________________________

ACHTSTE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID, EVERT, JAN, ANTJE.

GEERTRUID.
            WEl, Ant, wat of gy brengen zult.
ANTJE.
            Een Brief, juffrouw.
[fol. π8r]
BRECHJE.
                                            Laat ik hem lezen.

Zy opend en leesd hem.
    Mejuffrouw
        Ik laat u weten, dat myn Bouwery en Huis, die ik van u in huur heb, door toedoen van brand, in myn Buurmans Huis, zyn tot den grond in den assche gelegd, en tien Koeyen van u daar by.

            Wat moet ik nu tog doen, in dezen.
            ’k Ben arm, want zoo raakt alles weg.

________________________________

NEGENDE TONEEL.

BRECHJE, GEERTRUID, EVERT,
JAN, HARMANUS, ANTJE.

HARMANUS.

            (180) DAar is Jodocus Kauderbeg,
            Die komt de Juffrouw modens venten
BRECHJE.
            Weg modens! Weg nu, complimenten,
[fol. π8v]
            ’k Ben arm! helaas! wat nu gedaan!
            Myn Heer, staat gy myn kind nog aan?
JAN.
            (185) Ja, Juffrouw, dat durf ik je zweeren.
BRECHJE.
            En waar zal ik my dan nu keeren?
EVERT.
            Tot mynent, zoo ge ’er wezen wilt,
            En niet, naar uw manier bedild,
            Op wisjewasjes van de mode.
BRECHJE.
            (190) Ik heb daar mee nu niet van nooden.
            ’k Ben bly dat ik maar huisdak vind.
            Had ik geluisterd na myn kind!
GEERTRUID.
            Nu heb ik ’t zeiltje niet te stryken,
            Nog voor die stormbui te beswyken.
            (195) Dus zit ik veilig steeds, en spot
            Met al het wederstrevig lot.
EINDE.
Continue