Elckerlijc. Antwerpen, Willem Vorsterman, ca. 1525. Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert. Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton023160 - Ursicula Bij de versnummering zijn wij uitsluitend van dit document uitgegaan (dus niet van andere oude drukken en moderne edities); door de wisselende regellengte en het onregelmatige rijmschema is de nummering in een aantal gevallen discutabel. In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

Den spyeghel der salicheyt van elckerlijc Hoe dat elckerlijc mensche wert ghedaecht gode rekeninghe te doen

[fol. A1v: houtsnede]

[fol. A2r]


¶ Hier beghint een schoon boecxken ghe-
maeckt in den maniere van eenen speele*
ofte esbamente op elckerlijc mensche
Ende inden eersten spreeckt god almach-*
tich aldus
ICk sie boven wt mijnen throne*
dat al dat is int smenschen persone
leeft wt vresen onbekent
Oec sie ic tvolc also verblent
(5) In sonden si en kennen mi niet voer god
Opten aertschen scat sijn si versot.
dien hebben si voer gode vercoren
ende mi vergheten die hier te voren
die doot heb geleden doer tsmenschen profijt
(10) Och hovaerdie ghiericheyt ende nijt
Metten .vii. dootsonden vermoghen
Hoe sidi ter werelt nu voert ghetoghe
Want mits den .vii. dootsonden gemeen.
es op ghedaen des ick in ween
[fol. A2v]
(15) Ben seker met alder hemelscher scaren.
Dye .vij. duechden dye machtich waren
Sijn alle verdreven ende veriaecht
Want donnosel heeft mij seer gheclaecht
Elckerlijc leeft nu buyten sorghen.
(20) Nochtan en weten si ghenen morghen
Ick sie wel hoe ic tvolc meer spare
Hoet meer arghert van iare te iare
Al dat op wast arghert voert
Daer om wil ic nu als behoert
(25) Rekenninghe van elckerlijc ontfaen
Want liet ic dye werelt dus langhe staen*
In desen leven in deser tempeesten
Tvolc souden werden argher dan beesten
Ende souden noch deen den anderen eten
(30) Mijn puer ghelove is al vergheten
Dat ic hem selven gheboot te houden
Het branct het dwijnt het staet te couden
Daer ic so minlijc om sterf die doot
Ontsculdich sonder bedwanc oft noot
[fol. A3r]
(35) Om dat ick hoepte dat si bi desen
Mijnder eeuwigher glorien ghebrukich souden wesen*
Daer icse seer toe hadde vercoren.*
Nu vinde ick dattet als is verloren
Dat icse so costelic hadde ghemeent
(40) Hoe menich goet ic hem vry heb verleent
Wt mijnder ontfermherticheydens tresoor
Dat hem recht toe hoort nochtans sijnse soe door
Ende verblent int aertsche goet
Als dat iusticie wercken moet
(45) Aen elckerlijc die leeft so onvervaert
Waer sidi mijn doot die niemant enspaert
Coemt hier hoort wat ic u sal vermonden
                Die doot
Tuwen beveele in allen stonden
Almachtich god segt u beheet
                God spreect
(50) Gaet hene tot elckerlijc ghereet
Ende segt hem van mijnen tweghen saen
[fol. A3v]
Dat hi een pelgrimagie moet gaen*
die niemant ter werelt en mach verbi
ende dat hi rekeninghe come doen mi
(55) Sonder vertrec dats mijn ghebot
                ¶ Die doot
Het wert ghedaen almachtich god
ick wil ter werelt gaen regneren.
Oeck sal ic rasschelijc sonder cesseren
Tot elckerlijc gaen: hi leeft so beestelic
(60) Buten gods vreese ende alte vreeslick
Voer god aenbidt hi deertsche goet*
Daer wilic tot hem gaen met snellen keere.
Hi coemt hier gaende help god heere
Hoe luttel vermoet hi op mijn comen.
(65) Ay elckerlijc u wert saen benomen
Dat ghi houden waent seer vast
Ghi sult staen tot swaren last
Voor gode almachtich ende buten seghe
Elckerlijc waer sidi op weghe
(70) Dus moey hebdi al gods vergheten.
[fol. A4r]
                ¶ Elckerlijc
Waerbi vraechdijs
                ¶ Die doot
Dit suldi wel weten
Wilt na mi hooren te desen stonden
Naerstich bin ic aen u ghesonden
Van gode wt des hemels pleyn
                ¶ Elckerlijc
(75) Aen my ghesonden
                ¶ Die doot
Jae ick certeyn
Al hebdi sijns vergheten alst blijct
Hi peynst wel om u in sijn rijck.
Alsoe ick u sal voer oghen legghen
                Elckerlijc
Wat begheert god van my
                Die doot
Dat sal ick di segghen
(80) Rekenninghe wilt hi van u ontfaen.
Sonder eenich verdrach
[fol. A4v]
                Elckerlijc
Hoe sal ic dat verstaen
Rekeninghe wat salt bedien
                Die doot
Al ghevet u vreemt het moet ghescieden
Oec moetti aen nemen sonder verdrach
(85) Een pelgrimagie die niemant en mach.
Weder keeren in gheender manieren
Brengt u ghescriften ende u pampieren.
Met u ende oversietse* bedachtich
Want ghi moet voer god almachtich
(90) Rekenninghe doen des seker sijt
Ende hoe ghi bestaet hebt uwen tijt
Van uwen wercken goet ende quaet
Oeck en hoort hier gheen verlaet.
Van dien als nu het moet wesen
(95) Ende oec het moet nu gheschien.
                Elckerlijc
Daer op ben ic nu al qualic versien
Rekeninghe te doen voer gode bloot
[fol. A5r]
Wie bistu bode
                Die doot
Ick ben die doot die niemant en spaert.
(100) Maer elckerlijck sal bi
Gods beveele doen rekeninghe mi
                Elckerlijc
Och doot sidi mi soe bi
Als icker alder minst op moede.
Doot wildi van mi hebben goede
(105) Duysent pont sal ic u gheven
Op dat ic behouden mach mijn leven
Ende doet verdrach van desen
                Die doot
Elckerlijc dat en mach niet wesen.
Ick en aensie goet schat noch have
(110) Paeus hertoghe coninc noch grave
En spare ic niet nae gods ghedien
Waer ic met schatte te verleeden
Ick creghe wel alder werelt goet
Nu houtet al met mi den voet
[fol. A5v]
(115) Oec en gheve ic wtstel noch verdrach
                ¶ Elckerlijc
Allendich arm katijf o wach
Nu en weet ick mijns selfs ghenen raet
Van rekenninghe te doen. mijn pampier
Es so verwerret endeso beslet
(120) Ic en sier gheen mouwen toe gheset
So is mijn herte om desen in vaer.
Och mocht ic noch leven ·xij. jaer
So soudic mijn ghescrifte exponeren
ende oversien wilt doch cesseren
(125) Als nu lieve doot van wraken
Tot dat ic versien bin op die saken
Dat ic doer gods ontfermen
                ¶ Die doot
U en mach baten smeken oft kermen
Dus siet wat u staet te beghinnen
                Elckerlijc
(130) Lieve doot een sake doet mi bekennen
Al yst dat ic dese vaert moet aengaen
[fol. A6r]
Soudic niet moghen wederkeeren saen
Als ic mijn rekeninghe hadde ghestelt
                ¶ Die doot
Neen ghi nemmermeer
                Elckerlijc
Almoghende gods ghewelt
(135) Wilt mijns ontfermen in deser noot
en soudic niemant cleyn noch groot
Daer moghen leyden had ict te doene
                ¶ Die doot
Jae ghi waer yemant so koene.
dat hi die vaert met u bestonde
(140) Spoet u want god die alle gronde
doersiet met sinen godliken oghen
Begheert dat ghi voer hem coemt toghen
U rekenninghe van dat ghi hebt bedreven
Wat meendi dat u hier is ghegheven
(145) Tleven op daerde ende tijtlijc goet
                ¶ Elckerlijc
Ay lazen dat waendick
[fol. A6v]
                Die doot
Hoe sidi aldus onvroet
Elckerlijc daer ghi hebt vijf sinnen
Dat ghi soe onsuver sijt van sinnen
Ende icso haestelijc come onversien
                ¶ Elckerlijc
(150) Allendich katijf waer sal ic vlien
Dat ic af quame deser groter sorghen
Lieve doot verdraghet mi tot morghen.
Dat ic mi bespreken mach van desen
                ¶ Die doot
Dat en wil ic niet consenteren in desen
(155) Noch en doe icx niet in gheender tijt.
Ick slae den sulcken ter stont int crijt
Sonder voer raet met eenen slach.
Aldus bereyt u in desen dach
Ick wil wt uwen oghen vertrecken
(160) Siet dat ghi u naerstelic gaet betrecken
Te segghen nu coemt den dach
Die elckerlijc niet voer bi en mach
[fol. A7r]
                Elckerlijc
Ay elckerlijc wat dede ic ye gheboren
Ick sie mijn leven al verloren
(165) Nu ic doen moet dese langhe vaert
Daer ic so qualic teghen ben bewaert
Ic en hebbe noyt goet bedreven
Aldus heb ic seer luttel ghescreven
Hoe sal ic mi excuseren int claer
(170) Ey lacen ic woude dat ic nu niet en waer
Dat waer mijnder sielen groot toeverlaet
Waer mach ic nu soecken troost of raet
God die heere die alle dinc voersiet
Dat ic veel claghe ten helpt niet
(175) Den tijt gaet verre tes nae noene
Ay lasen wat staet mi nu te doene
Wien mocht ic claghen dese sake
Laet sien oft ic mijn gheselscap sprake
ende leyde hem te voren om mede te trecken.
(180) Soudt hijt mi ontseggen neen hi ick wane
Wi hebben ter werelt in onsen daghen
[fol. A7v]
So groten vrientscap tsamen gedraghen
Want ic betrou* hem alder duecht
ick sien des bin ic rechts verhuecht
(185) Oec wil ic hem toespreken sonder verdrach.
Goeden dach gheselscap
                ¶ Gheselscap
Elckerlijc goeden dach
Moet u god gheven ende ghesonde.
Hoe siedi dus deerlic doet mi orconde
Hebdi yet sonderlings dat u let
                Elckerlijc
(190) Jae ick gheselscap
                Gheselscap
Achermen hoe sidi dus ontset
Lieve elckerlijc ontdectmi mijnen moet
Ic blive u bi tot in die doot
Op goet gheselscap ende trou ghesworen
                Elckerlijc
O ghi segt wel gheselscap
Wat tes verloren
[fol. A8r]
                Gheselscap
(195) Ick moet al weten u druc u lijden
een mensche mocht druc wt u snijden.
Waer u mesdaen ic helpt u wreken
Al soudicker bliven doot ghesteken
Ende ick wiste te voren
                Elckerlijc
(200) Danc hebt gheselscap
                Gheselscap
Ghenen danck een haer
Daer by segt mi u doghen
                Elckerlijc
Gheselle oft ick u leyde voer oghen
ende u dien last viel te swaer
(205) Dan soude ic mi meer bedroeven daer
Maer ghi segt wel god moets u lonen
                Gheselscap
Way ic meyne al sonder honen.
                Elckerlijc
Ghi segt wel boven screve
[fol. A8v]
Ic en vant noyt anders aen u dan trouwe
                Gheselscap
(210) So en suldi oeck nemmermeer.
                Elckerlijc
God loons u ende ons vrouwe
Gheselle ghi hebt mi wat verhuecht
                Gheselscap
elckerlijc en sijt niet versaecht
Ick gae met u al waert in die helle.
                Elckerlijc
(215) Ghi spreect als een gheselle.
Ic sal u dancken als ic best kan.
                Gheselscap
Daer en is gheen dancken aen
Diet niet en dade in wercken aenschijn.
Hi en waer niet waert gheselle te sijn
(220) Daer om wilt mi uwen last ontdecken.
Als ghetrouwe vrient.
                Elckerlijc
Ick salt u vertrecken
[fol. B1r]
Hier nu seker al sonder veysen
Mi es bevolen dat ic moet reysen
Een grote vaert hardt ende stranghe
(225) Oec moetic rekeninge doen bi bedwange
Voer den hoochsten coninc almachtich
Nu bid ic u dat ghi zijt bedachtich
Mede te gaen so ghi hebt beloeft
                Gheselscap
Dats wel blikelijc
(230) Die ghelofte houdic van waerden
Mer soudic sulcken reyse aenvaerden
Om beden wille mi souts verdrieten
Ic soude van deser gheruchte verscieten
Mer doch willen wi dbeste doen
(235) Ende ons beraden
                Elckerlijc
Och hoort doch dit sermoen
Seydi mi niet had icx noot
Mede te gaen tot in der hellen doot
Oft in die helle had ict begaert
[fol. B1v]
                Gheselscap
Dat soudic seker maer sulc ghevaert
(240) Es wt ghesteken plat metten ronsten
om waer seggen of wi die vaert begonsten
Wanneer souden wij weder comen na desen
                Elckerlijc
Daer en is gheen weder keeren
                Gheselscap
So en wil icker niet wesen
Wie heeft u die bootscap ghebracht
                Elckerlijc
(245) Ay lazen die doot
                Gheselscap
Help heylighe gods crachte
Heeft die doot gheweest die bode
Om al dat leven mach van gode
en ghinc icker niet mocht icx voerbi
                Elckerlijc
(250) Ghi seydet mi nochtans toe
                Gheselschap
[fol. B2r]
Dat kenne ick vry
Waert te drincken een goet ghelaghe
Ick ghinc met u totten daghe
Oft waert ter kermissen buten der stede
Oft daer die schone vrouwen waren
                Elckerlijc
Daer ghingdi wel mede
(255) Waert altoos met ghenuechten te gaen
Soe waerdi bereet
                Gheselschap
Hier en wil ic niet mede god weet
Maer woudi pelgrimagie gaen
Oft woudi yemant doot slaen
Ic hulpen ontslippen tot in die broock
ende oec cloven ontween
                Elckerlijc
(260) Och dat is een sober bescheen
Gheselle ghi wilt anders dan ick
Alst noot is
Gheselle peyst om trouwe die groot is
[fol. B2v]
Die wi deen den anderen beloeft hebben
Over menich iaer
                Gheselscap
Trou hier trou daer
(265) Ic en wilder niet aen daer mede gesloten
                Elckerlijc
Noch* bid ic en hadt u niet verdroten
doet mi wt gheleye maect mi moet
Tot voer die poerte
                Gheselscap
Tjacob ic en sal niet eenen voet
Mer haddi ter werelt noch ghebleven
(270) Ick en hadde u nemmermeer begheven.
Nu moet u ons lieve here gheleyden
Ick wil van u scheyden.        ¶ Elckerlijck
es dat ghescheyden
Sonder omsien ay lazen iaet
Nu sien ic wel tes cranck toeverlaet
(275) Tgheselscap alst coemt ter noot
Mer waer ic noch in weelden groot
[fol. B3r]
So soudtmen met mi lachen alteenen
Mer lazen men wilt met mi niet weenen
Men seit: in voerspoet vintmen vrient
(280) die ter noot niet zeer en dient
een ander hem castie bi desen
Waer wil ic nu troost soeckende wesen
Ic weet wel aen mijn vrient ende maghe
dien wil ic minen noot gaen claghen
(285) Al is mi mijn gheselscap af ghegaen
Si moeten mi doch ter noot bi staen
Want men doet int ghemeen ghewach
dattet bloet cruypet daert niet* wel gaen en mach
Ic salt besoecken op dat ic leve
(290) Waer sidi vrienden ende maghe
                Maghe
Hier zijn wi neve
Tuwen ghebode stout ende koene
                Neue
Elckerlijc hebdi ons te doene
dat segt ons vry
[fol. B3v]
                Maghe
Ja sonder verlaet
Wi zijn tuwen besten wat ghi bestaet
(295) Al woudi yemant doot slaen
Wi helpen u daer toe
                Neue
Want het moet alsoe staen
Salment maechscap te recht orboren
                Elckerlijc
God die danc u mijn vrienden vercoren
(300) Ick claghe u met droevigher herten
Mijn ghevaernis
Dat ic ontboden bin alsoot claer is
Een verre pelgrimagie te gaen
Daer nemmermeer en is wederkeeren aen
Daer moet ic rekeninge doen die swaer is
(305) Voerden heere diet al openbaer is
                Maghe
Waer af moetti rekeninghe doen
                Elckerlijc
[fol. B4r]
Van mijnen wercken om cort sermoen
Hoe ic hier mijnen tijt heb versleten
Op aertrijc ende met sonden verbeten
(310) ende wat ic heb bedreven
den tijt gheleent ende niet ghegheven
Hier wilt doch mede gaen dat u die Almachtighe god wil lonen
ende helpt mijn rekeninghe verschoonen
So sal te minder werden mijn seer
                Maghe
(315) Wat daer mede te gaen
                Neue
Way schillet niet meer
Voerwaer ick heb een ander ghepeyst
                Maghe
Ic valle op mijn achterhielen
                Neue
Ten docht niet gheveyst
Ic seynder mijnre maerten bli ende vroe*
Si gaet gaerne ter feesten
[fol. B4v]
                Maghe
Ick segghe oeck alsoe
(320) Ick soude verschieten int laetste
                Elckerlijc
En wildi dan niet mede gaen
                Neue
En laet niet haesten beste
Ten is tot gheenre feesten te gaen
Noch tot gheenre sollen
                Elckerlijc
(325) Nu om een eynde te knopen
Segt wildi mede sonder verlaet
                Maghe
Neve ic neme wtstel dach ende raet
Ende mijn ghenachte tot open tijde
                Neue
Wi willen ons verblasen
                Elckerlijc
(330) Hoe soude ick verbliden
Wat schoonder woerden men mi biet
[fol. B5r]
Alst coemt ter noot so eest al niet.
Ay lazen hoe ist hier ghevaren
                Neue
Elckerlijc neve god moet u bewaren
(335) Ic en wil niet mede opt platte gheseyt
Oec heb ie wtstaende te rekenen wat
daer ben ic noch qualic op versien
dus blive ic hier
                Elckerlijc
Dat mach wel zijn
Tfy elckerlijc hebdi u verlaten
(340) Op u mage die hem so vroemlijc vermaten
Laten u bliven in desen daghen
Siet oftmense iaechde van hier
Ick sie men spreect wel metten monde
Buyten der daet wt geveynsden gronde
(345) dan seghen si neve ghebreect u yet
Ic ben tuwen besten tes seker nyet
ende des ghelijc seyt tgheselscap doch
Tes al zoringhe ende bedroch
[fol. B5v]
Die wil macher hem toe verlaten
(350) Waer mocht ic mi nu henen saten
Hier is verloren langhe ghebleven
Wat vrienden sullen mi nu troost geven
daer coemt mi wat nieus inne
Ic heb aen mijn goet geleyt grote minne
(355) Wilde mij dat helpen tot mijnen orboren
So en had ict noch niet al verloren
Ic heb op hem noch alle mijn troost
O heere diet al sal doemen
Wilt U gracie op mi ontsluyten
(360) Waer sidi mijn goet
                Tgoet
Ick legghe hier in muten
Versockelt vermost als ghi mi siet
Vertast vervuylt ic en kan mi niet
Verporren also ic ben tsamen gesmoert
Wat wildi mi hebben
                Elckerlijc
Coemt rasch hier voert
[fol. B6r]
(365) Lichtelic goet ende laet u sien
Ghi moet mi beraden
                Tgoet
Wat rade sal u van mi gheschien
Hebdi ter werelt eenich letten
Dat sal ic u beteren
                Elckerlijc
Tes al een ander smette
Ten is niet ter werelt wilt mi verstaen
(370) Ick bin ontboden daer ic moet gaen
Een grote pelgrimagie sonder verdrach
Oec moet ic dat is mij tswaerste gelach
Rekeninghe doen voerden oversten heere
Om dwelc ic troost aen u begheere
(375) Mits dien dat ic van kintschen tijden
Hadde in u groot verblijden
Endedat mijnen troest al aen u stoet
So bid ic u mijn wtvercoren goet
Dat ghi met mi gaet sonder cesseren
(380) Want ghi mocht mi licht voer gode pureren
[fol. B6v]
Want Tgoet kan suveren smetten claer
                Tgoet
Neen elckerlijc ic mocht u letten daer.
Ic en volghe niemant tot sulcker reisen
ende al ghinghe ic mede wilt peisen
(385) So soudi mijns te wors hebben grotelic
Bi redenen ic salt u segghen blotelijc
Ic heb zeer u pampier verweert
Want al u sinnen hebdi verteert
Aen mi dat mach u leet zijn
(390) Want u rekeninghe sal onghereet zijn
voer god almachtich mits minen scouwen
                Elckerlijc
Dat mach mi wel berouwen
Als ict verantwoerden sal moeten Strangelic*
op ga wi mede
                Tgoet
Neen ick bin onbranlijc
(395) Aldus en volghe ic u niet een twint
                Elckerlijc
[fol. B7r]
Ay lazen ick heb u oeck ghemint
Mijn leefdaghe tot opten tijt van nu
                Tgoet
Dat es een eewige verdomenis voer u
Mijn mine es contrarye des hemels staten
(400) Maer haddi mi bi maten
Ende van mi ghedeylt den armen
So en dorfstu nu niet kermen
Noch staen bedroeft dat u nu swaer is
                Elckerlijc
Ay lazen god ic ken dat waer is
                Tgoet
(405) Waendi dat ic u bin
                Elckerlijc
Ick hadt ghemeent
                Tgoet
Swijcht ic en bin mer u gheleent
Van gode claer alst is voer oghen
Hoe ghi sult in weelden poghen.
Die menighe blijft bi mi verloren
[fol. B7v]
(410) Meer dan behouden weet dat te voren
Waendi dat ic u sal volghen elckerlijc
Van deser werelt neen ic sekerlijc
                Elckerlijc
Dat waende ic claerlijc
Om dat ic u oyt hadde so lief
                Tgoet
(415) Daer om tgoet kenne ic der sielen dief
als ghi nu van hier zijt dat en mach niet lieghen
Soe wil ic eenen anderen bedrieghen
Ghelijc ic dede voer uwen tijt
                Elckerlijc
Och valsche goet vermaledijt
(420) Hoe hebdi mi in u net bevaen
Verrader gods.
                Tgoet
Ghi hebt dat al u selven ghedaen
Dat mi lief es te deser tijt
Ic moet daer om lachen
                Elckerlijc
[fol. B8r]
Sidi dies verblijt
Om dat ghi mi van gode hebt beroeft
(425) Hi is sot die eenich goet gheloeft
Dat mach ic elckerlijc wel beclaghen
En wildi dan niet mede
                Tgoet
Ey seker neen ick
                Elckerlijc
Och wien sal ict dan claghen
Mede te gaen in desen groten last
eerst had ic op mijn gheselscap ghepast
(430) Die seydt mi schoen toe menichfout
Mer achter na sloech hi mi niet hout
daer vandic dattet al was bedroch
Doen ghinc ic tot minen maghen noch
die seydent mi toe claer als ghelas
(435) Ten eynde vandic als ghedwas
doen wert ic dencken op mijn goet
daer ic aen leyde minen moet
Dat en gaf mi troest noch raet
[fol. B8v]
Dan dattet goet in verdoemenis staet
(440) dies ic mi selven wel mach bespuwen
Tfy elckerlijc u mach wel gruwen
Hoe deerlic mach ic u versmaden
Heere god wie sal mi nu beraden
daer ic noch bi werde verhuecht
(445) Niemant bat dan mijn duecht
Maer lazen si is so teer van leden
Ic meen si niet connen en sou vander steden
Och en sal ic haer nyet toe dorren spreken
Wil ic neen ick. ick sal nochtans
(450) Tvare alst mach ic moeter henen
Waer sidi mijn duecht
                Duecht
Ick ligghe hier al verdwenen
Te bedde vercrepelt ende al ontset
Ick en kan gheroeren niet een let
(455) So hebdi mi gevoecht met uwen misdaden
Wat is u ghelieven
                Elckerlijc
[fol. C1r]
Ghi moet mi beraden
Want icx noot heb tot mijnder vromen
                ¶ Duecht
Elckerlijc ic heb wel vernomen
Dat ghi ter rekeninghen sijt ghedaecht.
(460) Voer den oversten heere
                ¶ Elckerlijc
Och dat si u gheclaecht
Ick come u bidden wttermaten
Dat ghi daer met mi gaet
                ¶ Duecht
Al mocht mi al die werelt baten
ick en konst niet alleen ghestaen
                ¶ Elckerlijc
Ay lazen sidi so cranck
                ¶ Duecht
Dit hebdi mi al ghedaen
(465) Haddi mi volcomelijc ghevoecht
Ic sou u rekeninghe die nu onreyn is
Ghesuvert hebben des u siel in weyn is
[fol. C1v]
Siet u ghescrifte ende uwe wercken.
Hoe dat si hier legghen
                Elckerlijc
Gods cracht wil mi stercken
(470) Men siet hier een letter niet die reyn es.
Is dit al mijn ghescrifte
                ¶ Duecht
Seker ick meens
Dat moechdi sien aen mijn ghesonde
                ¶ Elckerlijc
Mijn waerde duecht wt goeden gronde.
Ic bid u troost mi tot mijnen orboren.
(475) Oft ic bin eewelijc verloren
Want geselscap vrient maghe ende goet.
Sijn mi af ghegaen in rechter oetmoet.
Helpt mi mijn rekeninghe sluyten
Hier voer den hoochsten heere.
                ¶ Duecht
Elckerlijc ghi deert mi seere
(480) Ick sou u helpen waer icx machtich
[fol. C2r]
                Elckerlijc
Duecht soudi mi wel beraden
                Duecht
Dies bin ick bedachtich
Hoe wel ic niet en mach vander steden.
Noch heb ic een suster die sal gaen mede
Kennisse heeftse die u leyden sal.
(485) ende wijsen hoemen u beraden sal.
Te trecken ter rekeninghe die fel es
                Kennisse
Elckerlijc ick sal u bewaren
                Elckerlijc
Ick waen mi nu wel es
ick ben eens deels ghepayt van desen
Gods lof moeter in gheeert wesen
                Duecht
(490) Als si u gheleyt heeft sonder letten
Daer ghi u suveren sult van smetten
Dan sal ic gesont werden ende comen u bij.
Ende gaen ter rekeningen als duecht mit di
[fol. C2v]
om te helpen zommeren tot uwer vruecht
Voerden oversten heere
                Gheselscap
(495) Danck hebt wtvercoren duecht
Ick bin ghetroost boven maten.
Op u suete woerden
                Kennisse
Nu gaen wi ons saten
Tot biechten si es een suver rivier
Sy sal u pureren
                Elckerlijc
Wt reyner bestier
(500) So gaen wi tot daer ic bids u beyden
Waer* woent biechte
                Kennisse
Int huys der salicheden
Daer sullen wijse vinden soudic meenen.
                Elckerlijc
Ons here god wil ons gracie verleenen
Tot haer die ons vertroosten moet
[fol. C3r]
                Kennisse
(505) Elckerlijc dit is biechte valt haer te voet
Sy es voer gode lief ende waert
                ¶ Elckerlijc
O gloriose bloome diet al verclaert
Ende doncker smetten doet vergaen
Ick knyele voer u wilt mi dwaen*
(510) Van mijnen sonden in u aenscouwen
ick coem met kennisse te mijnen behouwe*
Bedroeft van herten ende seer versaecht*
Want ic ben vander doot ghedaecht
Te gaen een pelgrimagie die groot es
(515) Oec moet ic rekening doen die bloot is*
Voor hem die doersiet alle gronde
Nu bid ic biechte moeder van ghesonde.
Verclaert mijn brieven want duecht* seer onghesont is
                ¶ Biechte
Elckerlijc u lijden mi wel kont is
(520) Om dat ghi mit kennisse tot mi sijt comen.
[fol. C3v]
So sal ic u troesten tuwer vromen
Oec sal ic u gheven een iuweelken rene.
dat penitencie heet alleene.*
Daer suldi u lichaem mede termijnen
(525) Met abstinencie ende met pijnen
Hout daer siet die gheesselen puere
dats penitencie strang ende suere
Peyst dat ons here oeck was geslaghen
Met geesselen dat hi woude verdraghen.
(530) Recht voer sijn pelgrimagie stranghe
kennisse hout hem in desen ganghe
So sal sijn duecht werden spoedich
ende emmer hoept aen gode oetmoedich
Want u tijt varinck eynden sal
(535) Bidt hem ghenade dit suldi vinden al
ende orboert die harde knopen altijt
Kennisse siet dat ghi bi hem sijt
Als hi tot penitencien keert
                Kennisse
Gaerne biechte
[fol. C4r]
                Elckerlijc
(540) God si hier in gheeert
Nu wil ic mijn penitencie beghinnen.
Want dlicht heeft mi verlicht van binnen
Al sijn dese knopen strenghe ende hardt
                Kennisse
Elckerlijc hoe suer dat u wert
Siet dat ghi u penitencie volstaet
(545) Ick kennisse sal u gheven raet
Dat ghi u rekeninghe sult tonen bloot
                Elckerlijc
O levende leven o hemels broot
O wech der waerheyt o godlic wesen
Die neder quam wt sijns vaders schoot.
(550) In een suver maecht gheresen
Om dat ghi elckerlijc wout ghenesen
die adam onterfde bi yeven rade
O heylighe triniteyt wt ghelesen
Wilt mi vergheven mijn mesdade
(555) Want ic begheer aen u ghenade
[fol. C4v]
O godlijc tresoer o coninclijc scat.
O alder werelt toeverlaet
Specie der engelen sonder versaden
Spiegel der vruecht daert al aen staet
(560) Wiens licht hemel ende aerde bestaet
Hoort mijn roepen al yst te spade
Mijn bede wilt inden troen ontfaen
Al bin ic sondich mesdadich ende quaet
Scrijft mi int boeck des hemels blade.
(565) Want ic begheer aen u ghenade
O maria moeder des hemels almactich
Staet mi ter noot bi voordachtich
Dat mi die viant niet en verlade
Want nakende is mi die doot crachtich
(570) Bidt voer mi dijnen sone voerdachtich
So dat ic mach gaen inden rechten pade
Daer die wegen niet en sijn onrachtich
Maect mi uwes kints rijc delachtich
So dat ic in sijn passie bade
(575) Want ic begheer aen u ghenade
[fol. C5r]
Kennisse gheeft mi die gheselen bi vramen
Die penitencie hieten bi namen
Ic salt beghinnen god geefs mi gracie
                ¶ Kennisse
Elckerlijc god gheve u spacie
(580) So ghevicx u inden naem ons heeren
Daer ghi ter rekeninghe moet keeren
                ¶ Gheselscap
Inden naem des vaders ende des soens mede
Des heylige gheest inder drievuldichede.
Beghin ic mijn penitencie te doen
(585) Neemt lichaem voer dat ghi waert scoon.
Mij te bringhen inden wech der plaghen
Daer om moetti nu sijn gheslaghen
Ghi hebbes wel verdient ghewarich
Ay broeders waer soe mochti
(590) Door penitencie waen
Tseghen dat ghi u penitencie moet gaen
Die elckerlijc moet nemen aen.                 ¶ Duecht
[fol. C5v]
God danc ic beghin nu wel te gaen
Want elckerlijc heeft mi ghenesen
(595) Dies wil ic eewich bi hem wesen.
Oeck sal ic sijn weldaet clareren
Dies wil ic bi hem gaen te tijde
                Kennisse
Elckerlijc sijt vro ende blijde
U weldaet coemt nu sijt verhuecht
                Elckerlijc
(600) Wie maecht sijn kennisse
                Kennisse
Het is u duecht
Gans ende ghesont op die beene
                Elckerlijc
Van blijscappen ic weene
Nu wil ic meer slaen dan te voren
                Duecht
Elckerlijc pelgrijm wtvercoren
(605) Ghebenedijt sidi sone der victorien
Want u is nakende dlicht der glorien.
[fol. C6r]
Ghi hebt mi ghemaect al ghesont
des sal ic u bi bliven teewigher stont
God sal dijnre ontfermen hebt goet betrouwen
                Elckerlijc
(610) Welcoem duecht mijn oghen douwen
In rechter oetmoedigher blijscap soet.
                Kennisse
En slaet niet meer hebt goeden moet
God siet u leven inden throone.
doet aen dit cleet tuwen loone
(615) Het is met uwen tranen bevloeyt
dus draechtet vrij onghemoet
Oft anders soudijt voor gode gemissen.
                Elckerlijc
Hoe heet dit cleet
                Kennisse
Tcleet van berouwenissen
Het sal gode alte wel behaghen
                Duecht
(620) Elckerlijc wilt dat cleet aendraghen
[fol. C6v]
Want kennisse hevet u aenghedaen
                ¶ Elckerlijc
Soe wil ic berouwenissee ontfaen
Om dat god dit cleet heeft so weert
Nu willen wi gaen onverveert
(625) Duecht hebdi ons rekeninghe claer
                Duecht
Jae ick elckerlijc.
                ¶ Elckerlijc
So en heb ic ghenen vaer
Op vrienden en wilt van mi niet sceyden
                ¶ Kennisse
Neen wi elckerlijc
                ¶ Duecht
Ghi moet noch met u leyden
(Drie personen van groter macht
                Elckerlijc
(630) Wie souden si wesen
                ¶ Duecht
Wijsheyt ende u cracht
[fol. C7r]
U scoonheit en mach niet achter bliven.
                Kennisse
Noch moetti hebben sonder becliven
U vijf sinnen als u beraders.
                Elckerlijc
Hoe soude icxse ghecrighen
                Kennisse
Roepse alle gader
(635) Si sullent hooren al sonder verdrach.
                Elckerlijc
Mijn vrienden coemt alle op mijnen dach.
Wijsheyt cracht scoonheyt ende vijf sinnen
                Cracht
Hier sijn wi alle tot uwer minnen
Wat wildi van ons hebben ghedaen.
                Duecht
(640) Dat ghi met elckerlijc wilt gaen.
Sijn pelgrimagie helpen volbringhen
Voor gode te comen onghelet
Siet oft ghi mede wilt
[fol. C7v]
                Schoonheyt
Wi willen alle met
Tsijnre hulpen ende tsijnen rade
                Vroetscap
(645) Dat willen wi certeyn
                Elckerlijc
O almoghende god ghenade.
U love ic dat ic dus heb ghebracht
Vroescap scoonheyt vijf sinnen ende cracht.
ende mijn duecht met kennisse claer.
Nu heb ic gheselscap te wille daer
Ic en geerder niet meer te minen verdoene
                Cracht
(650) Ick blive u bi stout* ende koene
Al waert te gaen in eenen strijt
                Vijf sinnen
Ende ic al waert die werelt wijt
Ic en scheyde van u in gheenre noot
                Schoonheyt
So en sal ic oeck tot in die doot
[fol. C8r]
(655) Comer af datter af comen mach
                Vroetscap
Elckerlijc wes ic u doe ghewach
Gaet voersienich ende al met staden
Wi sullen u alle duecht raden
Ende sullen u helpen wel bestieren
                Elckerlijc
(660) Dit sijn die vrienden die niet en faelgieren.
Dat lone hem god die hemelsche vader
Nu hoort mijn vrienden alle gader
Ick wil gaen stellen mijn testament
Voor u allen hier in present
(665) In caritaten ende in rechter oetmoet
deel ic den armen van mijnen goede
Deen helft ende dander helft daer nae
Ghevick daer si schuldich is te gaen
dit doen ic den viant nu te schanden
(670) Om los te gaen wt sinen handen
Nae mijn leven in daghe
                Kennisse
[fol. C8v]
Elckerlijc hoort wat ick ghewaghe.
Gaet totten priesterliken staet
Ende siet dat ghi van hem ontfaet.
(675) Tsacrament ende olijs mede
Dan keert hier weder tot deser stede
Wi sullen alle nae u verbeyden
                Vijf sinnen
Jae elckerlijc gaet u bereyden
Ten is keyser coninc hertoghe of grave
(680) Die van gode hebben alsulcken gave
Als die minste priester doet alleene
Van alden sacramenten reene
Draecht hi den slotel al doer bereyt
Tot des menschen salicheyt
(685) Die ons god teender medecijne
Gaf wter herten sijne
Hier in desen aertschen leven
Die heylighe sacramenten seven.
doopsel vormsel priesterscap goet
(690) Ende tsacrament god vleesch ende bloet
[fol. D1r]
Huwelic ende theylich olyzel met
Dit zijn die seven onbesmet
Sacramenten van groter waerden
                ¶ Elckerlijc
(695) Ic wil gods lichaem minlic aenvaerden
Ende oetmoedelijc totten priester gaen
                ¶ Vijf sinnen
Elckerlijc dat is wel ghedaen
God laet u met salicheden volbringhen
Die priester gaet boven alle dinghen
(700) Si zijn die ons die scriftuere leeren
Ende den mensche van sonden keeren
God heeft hem meer machts ghegheven
dan den ynghelen int eewich leven
Want elc priester kan maken claer
(705) Met vijf woerden opten outaer
Inder missen des zijt vroet
Gods lichaem warachtich vleesch ende bloet
Ende handelt den scepper tusscen zijn handen
Die priester bint ende ontbint alle banden
[fol. D1v]
(710) Inden hemel ende opter aerde
Och edel priester van groter waerde
Al custen wi u voetstappen gi waret waert
die en connen vinden gheen toeverlaet
(715) Wie van sonden troost begaert
Dan aenden priesterliken staet
dit heeft die heere den priester ghegheven
Ende zijn in zijn stede hier ghebleven
dus zijn si boven die enghelen gheset
                ¶ Kennisse
Dats waer diet wel hout onbesmet
(720) Mer doen hi hinc met groter smerten
Aent cruce daer gaf hij ons wt zijnder herten
Die seven sacramenten met seere
Hi en vercoft ons niet die heere
Hier om dat sinte peter lijdt
(725) dat si alle zijn vermaledijt
die god copen oft vercopen
Ende daer af ghelt nemen met hoopen
Si gheven den sondaer quaet exempel
[fol. D2r]
Haer kinder lopen inden tempel
(730) Ende som sitten si bi wiven
In onsuverheyt van liven
Dese zijn emmers haers sins onvroet
                ¶ Vijf sinnen
Ic hope of god wil dat niemant en doet
Daer om laet ons die priesters eeren
(735) Ende volghen altijt haer leeren
Wi zijn haer scapen ende si ons herden
Daer wi alle in behoet werden
Laet dit wesen niet meer vermaen
                ¶ Duecht
Elckerlijc coemt hi heeft voldaen
(740) Dus laet ons zijn op ons hoede
                ¶ Elckerlijc
Heer god mi is so wel te moede
Dat ic van vruechden wene als een kint
Ic hebbe ontfaen mijn sacrament
Ende dat olizel mede danc heb diet riet
(745) Nu vrienden sonder te letten yet
[fol. D2v]
Ick danck gode dat ic u allen vant.
Slaet aen dit roeyken alle u hant
Ende volghet mi haestelic na desen
Ick gae vore daer ic wil wesen
(750) Ons heere god wil mi gheleyden
                ¶ Cracht
Elckerlijc wi en willen van u niet sceyden
Voer ghi ghedaen hebt dese vaert
                ¶ Vroetscap
Wi blivens u bi onghespaert
Also wi gheloeft oec langhe
                ¶ Kennisse
(755) Och dits een pelgrimagie seer strange
Die elckerlijc sal moeten gaen
                ¶ Cracht
Elckerlijc siet hoe wi u bi staen
Streck vroem en hebt gheen vaer
                ¶ Elckerlijc
Ay mi die leden zijn mi so swaer
(760) Dat si gaen boven voer den gru.
[fol. D3r]
Lieve vrienden wi en willen niet keeren nu.
Sal ic mijn pelgrimagie betalen
So moet ic hier binnen dalen
In desen put ende werden aerde*
                ¶ Schoonheyt
(765) Wat in desen putte
                ¶ Elckerlijc
Ja van desen waerden
Soe moeten wi werden clein ende groot
                ¶ Schoonheyt
Wat hier in versmoren
                ¶ Elckerlijc
Ja hier in versmoren ende bliven doot
(770) Ter werelt. mer levende wesen altijt
Voerden oversten heere
                ¶ Schoonheyt
Ick schelt u al quijt
Adieu vaert wel ic schoer mijn scout
                ¶ Elckerlijc
Wat schoonheyt
[fol. D3v]
                ¶ Schoonheyt
Ic bin al dove ic en saghe niet omme
(775) Al mocht mi baten alder werelt schat
                ¶ Elckerlijc
Waer op wil ic mi verlaten
Schoonheyt vliet oftmense iaechde
Nochtan te voren doen ic haer vraechde
Woude is met mi sterven ende leven
                ¶ Cracht
(780) Elckerlijc ic wil u oec begheven
U spel en behaecht mi niet te deghe
                ¶ Elckerlijc
Cracht suldi mi oec ontgaen
                ¶ Cracht
Ja ic wil seker weghe
Daer mede ghesloten een voer al
                ¶ Elckerlijc
Lieve cracht ontbeyt noch
                ¶ Cracht
Bi sinte loy ick en sal
[fol. D4r]
(785) Waendi dat ic in dien put wil versmoren
                ¶ Elckerlijc
Ende suldi mi dan ontgaen
                ¶ Cracht
Ja ick tes al verloren
Al soudi uwen navel wt crijten
                ¶ Elckerlijc
Suldi aldus u ghelofte quijten
Ghi soudt mi bi bliven so ghi seyt
                ¶ Cracht
(790) Ick heb u verre ghenoech gheleyt
Oec sidi oudt ghenoech ic waen
U pelgrimagie alleen te gaen
Mi es leet dat icker heden quam
                ¶ Elckerlijc
Ay lieve cracht ic make u gram
                ¶ Cracht
(795) Tes al verloren rust u hoeft
Ende gaet int doncker huys
                ¶ Elckerlijc
[fol. D4v]
Dit en had ic u niet gheloeft.
Wie wil hem verlaten op zijn cracht
Si vliet als mist doet wter gracht
Schoonheit is als wint die vlieghet
(800) Ay getrouwe vrienden dat ghi dus lieget
Ghi seydet mi toe schoon ter kore
                Vroetscap
Elckerlijc ic wil oeck gaen dore
ende nemen wtstel van desen
Waendi dat wi hier in willen wesen
(805) Hoet u van dien ic wils mi wachten
                Elckerlijc
O vroetschap vroetschap
                Vroetscap
Ick en wil niet mede
Tes verloren ghevroescapt claer
                Elckerlijc
Lieve vroeschap coemt doch soe nae
Dat ghi hier binnen den gront aensiet
(810) Ick bidts u oetmoedelijc
[fol. D5r]
                ¶ Vroetscap
Bi sinte loy ick en doe des niet
Mi rouwet dat icker ye quam so bi
                ¶ Elckerlijc
Och al mist dat god niet en si
Schoonheyt cracht ende vroescap groot
(815) Het vliet van elckerlijc als coemt de doot
Arm mensche waer sal ic nu op lenen*
                ¶ Vijf sinnen
Elckerlijc ic wil oec henen
Ende volghen den anderen die u ontwerven
                ¶ Elckerlijc
Och lieve vijf sinnen
                ¶ Vijf sinnen
(820) Ick en wil daer niet aen winnen
Dat ghi veel roept ten mach nyet baten
                ¶ Elckerlijc
Och suldi mi alle gader laten
                Duecht
Neen wi elckerlijc zijt ghestelt
[fol. D5v]
                ¶ Elckerlijc
Ay mi mijn vijf sinnen
                ¶ Vijf sinnen
Roept al dat ghi wilt.
(825) Ghi en sult mi niet meer van voor bekijken
                ¶ Elckerlijc
Lieve duecht blijft ghi bi mi
                ¶ Duecht
Ick en sal u nemmermeer beswijken
Om leven om sterven of om gheen torment
                ¶ Elckerlijc
Hier zijn ghetrouwe vrienden bekent
Alle die mi ontgaen ghemeene
(830) Die mindic meer dan mijn Duecht alleen
Kennisse suldi mi oec begheven
                ¶ Kennisse
Ja ic elckerlijc als ghi eyndet u leven
Mer seker niet eer om gheen dangier
                ¶ Elckerlijc
Danck hebt kennisse.
[fol. D6r]
                ¶ Kennisse
Ick en scheyde niet van hier
(835) Voer dat ghi zijt daer ghi behoort
                ¶ Elckerlijc
Mi dunckt wacharmen wij moeten voert
Rekeninghe doen ende ghelden mijn scult
Want mijn tijt is schier vervult
Neemt exempel aen diet hoort ende siet
(840) Ende merct hoet nu al van mi vliet
Sonder mijn duecht wil mit mi varen
[fol. D6v]
Ghenade coninc der enghelen scharen
Ghenade moeder gods staet mi bi
                ¶ Duecht
Ic sal mi puer voer gode verclaren
                ¶ Elckerlijc
(845) Ghenade coninc der enghelen scharen
                ¶ Duecht
Cort ons die pine sonder verswaren
Maect ons deynde los ende vri
                ¶ Elckerlijc
Ghenade coninck der enghelen scharen
Ghenade moeder gods staet mi bi
(850) In uwen handen vader hoe dat si
Beveel ic u minen gheest in vreden
Ick vare metter duecht
                ¶ Kennisse
Hi heeft leden dat wij alle moeten gelden.
die duecht sal nu haer selven melden
(855) Voer hem diet al ordelen sal
Mi dunct ic hore der enghelen gheschal
[fol. D7r]
Hier boven. den hemel is seker ontdaen
Daer elckerlijck binnen sal zijn ontfaen
                ¶ Die ynghel seyt
Coemt wtuercoren bruyt
(860) Hier boven ende hoort dat suete gheluyt
Der engelen mits uwe goede virtuyt
Die siele neem ick den lichaem wt
Haer rekeninghe is puer ende reyne
Nu voer icse in des hemels pleyne
(865) Daer wi alle moeten ghemeene
In comen groot ende cleene
            A    M    E    N

                ¶ Die Naeprologhe.
NEemt in dancke cleyn ende groot
Ende siet hoe elckerlijc coemt doot
Gheselscap vrienden ende goet
(870) TGaet elckerlijc af zijt des vroet.
Scoonheyt cracht vroescap ende vijf sinnen
[fol. D7v]
es al verganclijc zijt des te binnen
Sonder die duecht volcht voer al
Mer als die duecht is so smal
(875) dat si niet mede en mach oft en kan
Arm elckerlijc hoe vaerdi dan
Ter rekeninghen voer onsen heere
Dan gadi van wee van seere
Want na die doot eest quaet te verhalen
(880) daer en baet voerspraec noch tale
Ay elckerlijc hoe moechdi wesen
Hovaerdich nidich seer wt ghelesen
Merct desen spieghel hebten voer oghen
Ende wilt u van hovardien poghen
(885) ende oec van allen sonden met
Nu laet ons bidden onghelet
dat dit elck mensche moet vesten
Dat wi voer gode suver comen ten lesten
des gonne ons die hemelsche vader
(890) Amen segghet alle gader

                ¶ God heb lof

[fol. D8r]
¶ Gheprent Tantwerpen buyten dye
camerpoorte inden gulden eenhoren bij
mi Willem vorsterman

[fol. D8v: wapen]

Tekstkritiek:

Bij het nummeren van de verzen hebben wij alle
      versregels meegeteld, zonder consideratie voor
      weesrijmen, (vs. 61, 94, 201, 208-213, 228) drielingrijmen (vs. 100-103), onregelmatige rijmen (vs. 111-112, 117-118, 179-180, 199-200) en halve verzen (vs. 98, 199, 229). Verzen die over twee sprekers zijn verdeeld zijn wel als één geheel geteld (vs. 71, 75, 79, 81, 134, 146, 186, 190, 221, 235), evenals verzen die over twee regels verdeeld zijn (vs. 194).
voor vs. 1 speele er staat: speele.
ibid. almach- er staat: almach
vs. 1 throne er staat: throne.
vs. 26 staen er staat: staen.
vs. 36 ghebrukich souden er staat: ghebrukich. souden
vs. 37 vercoren. er staat: vercoren
vs. 52 gaen er staat: gaen.
vs. 61: weesrijm; door Van Elslander incerto fonte
      aangevuld met ‘Daer hy deeuwighe vreuchde
      om derven moet;’
vs. 88 oversietse er staat: oersietse
vs. 183 betrou er staat: betron
vs. 266 noch er staat: nock
vs. 288 niet er staat: nient
vs. 318 vroe er staat: vr met onduidelijke klinker: vry?
    bedoeld is wsch. vro(e), rijmend op alsoe in het volgende vers.
vs. 501 Waer er staat: Wter
vs. 509 dwaen er staat: dwaen.
vs. 510 behouwe er staat: behouwe.
vs. 511 versaecht er staat: versacht
vs. 503 is er staat: is.
vs. 515 duecht er staat: ducht
vs. 520 comen er staat: comen.
vs. 523 alleene. er staat: alleene
vs. 527 Dats er staat: dats
vs. 521 Ende er staat: ende
vs. 660 stout er staat: stont
vs. 764 werden aerde er staat: werde naerde
vs. 816 lenen er staat: leuen

• Ceneton
  
• Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands