Govert van der Eembd - Sophonisba

Govert van der Eembd: Sophonisba. 1621.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton024720 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. *1r]

M^r. G. vander Eembd.

Treur-spel

SOPHONISBA.

Gespeelt by de Oude Kamer binnen
Amsterdam, op den 21. Septemb. 1620.

[Typografisch ornament]

IN S’GRAVEN-HAGHE.
^{_______________________________________________________________}
By Aert Meuris, Boeckverkooper in de Papestraet, in den
Bybel, Anno 1621. Met Consent.

[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

Tot de vroege Berispers ende late
Beteraers.

DIe aen den wegh timmert, zeght het Spreucksken, heeft vele Berispers. Maer, lieve, hoe veel Beteraers? Meest-tijds geene. Evenwel hebbe ick nu aen den weghe getimmert; dat is, ick hebbe dit myn Treur-spel, ’twelck besloten liggende, vry van alle bedillinghen was, nu eyndelyck ten toon gestelt voor yeders oogen. Derhalven, indien het gelyck als aen den wege staet, moet het oock de gemeene plagen onderworpen zyn; dan in de selve vind’ ick eenen grooten troost; namelyck, dat die wel rusten. Doch, goed-jonstige Lezer, waer voor wordt het van u E. ontfanghen? Voor eenen volkomen stuck-wercks? voor een Juweeltjen? voor een wel-gerymt, door-wrocht ende zin-ryck Spel? eyndelyck, sonder dit ofte dat? Oock? Hola, Mannen, vergrypt u niet: voor zoodanigh en wort het U. L. niet inde vuyst ghesteken. Vraegt gy; voor hoedanigh dan? Voor zoodanigh alst is. Ick moet niet oordeelen, ende gy hooren; maer wel, ick hooren, ende gy oordeelen. Des vereysse ick een genadige uyt-sprake.
Ick weet wel datter sullen zyn, die met een schimpende mondt my aenstooten sullen, zeggende, Ja, ja, ’tis noch zoo’t was;

Scribimus indocti, doctique poëmata passim.

Horat. de arte poëtica.

dat is:

Geleert of ongeleert altsamen maecktmen Dichten.

Maer wie is met de Konst in de vuyst genoren? Niemandt. Leest myn ondergeschreven Sin-spreuke, vrienden, ende voldoet u.
Wyders, datmen my voorwerpen wil, ’tgene zommige Luyden op de Dichters door eenen ouden haet (voort-komende daer sy eenige,zo ontrent de Sapuer, als elders, des avonds hoorden Nieuw-Jaer-gedichten lesen ende zingen, [fol. *2v] streckende daer toe, dat sy alle Luyden raden om zich te besnyden door beteringe des levens, ende nochtans selve meest alle eer drie uyren tyds daer naer vol ende beschoncken waren) voort-planten, roepende dat meest alle (naem-) Rederijkers zoodanigh volcksken is, daer HORATIUS aldus van geschreven heeft:*

———— Ego fungar vice totis, acutum
Reddere quae ferrum valet, exors ipsa secandi.

Horat. de art. poëtic.

zoo veel als:

Zo zal ick dan in plaets eenes Wet-steens zyn; die tot
Ysers scherp-making dient, en nochtans selfs blijft bot.

Ja dat ENNIUS oock wel geseyt heeft:

———— Non cessavêre Poëtae
Nocturno certare mero, putere diurno.

Horat. Epist. lib. Epist. 19.

in duyts aldus luydende:

Geheel nachten lang veel Dichters altyd dronken,
Zo dat sy over dagh daer van seer leelyck stonken.

Al geraden. ’Ten is van haer in ’t algemeyn niet geseyt, zal’t dan van u dus moeten geduyt blyven? En waerom en zouden sy oock niet altemet vry wat van ’t gekoockte ende geparste in-nemen? Zeght CRATINUS PRISCUS niet?

Nulla placere diu nec vivere carmina possunt,
Quae scribuntur aquae potoribus.

Ibid. epist. 19. lib. 1.

dat’s na de letter:

Geen Dichten konnen lang behagen, nochte leven,
Die van den water-drinkers worden uyt-geschreven.

Helpt dat niet vry veel voor haer? Ja ick sal noch meer zeggen: Hy derft wel stoutelyck schryven, dat

Vina fere dulces oluerunt manè Camaenae.

Ibid. epist. lib.

’twelck beduyd:

De soete Suster schier na Wyn des nuchtens roken.

Hebben die Goddinnekens haer niet konnen nuchteren houden, wat sullen dese Broerkens doen?
[fol. *3r]
Doch ik keere tot het werk selfs; nadien my dunkt, dat ick’er eenige hoor grinnichen op eenighe herschapene ende verschaefde woorden, die’er haer te veel, doch my te weynich, in zyn.*Al hun bewijs-reden, dat dese herschepping ende verschaving der woorden niet goed is, rust daer op: Indien het dus lang wel geweest is, het zal voorder wel zijn. Vrienden, dit is de wegh niet, om een zuyvre sprake te krygen; daer nochtans by ons tot dien eynde so goeden middel is, als by den Romeynen oyt geweest is, ofte by eenighe andere Volkeren oock is. Indien my ymand hier tegenwerpt, dat wy gedwongen zijn, (hoe noode oock) met anderer talen hare woorden ons te behelpen, als Hebreeuse, Griexse, ofte Latijnse; dien sal ick antwoorden, dat de gelyckheyd der Hebreeuser ofte Persiser woorden niet en bewijst dat wy die van haer ontleent hebben: Want dan moeste volgen, dat, of wy in haer Land die gehaelt, of sy ons die alhier t’huys ghebracht hadden: waer af geen sekerheyd is. Van den Romeynen kan sulcx gegist worden; van den Grieken wederom niet. Aengaende de Hebreeuse woorden; of ick zeyde, dat de Nature die ons mede gedeylt hadde? wie sal my anders bewysen? Nu het sy soo’t wil, yeder doe syn uyterste om voor uytheemse inlandse in te voeren, ende zal danck behalen. Moeten wy dan noch evenwel met anderer Volkeren veders proncken, zo zijn wy noch in dien deele also goed als de Romeynen ofte Latijnen, die hare Tael met grieckse woorden op-gepronckt ende luyster gegeven hebben; ende noch dagelijcks hare Hooft-namen, zo van Konsten, als van gedeelten der selve, met grieckse bloemen vercieren. Dan hier van breeder op een ander tydt.
Vorder, indien wy in’t stellen deses Geschiedenis niet in alles gevolght en hebben de Schiedenis-Schrijvers, die de selve beschreven hebben; dat gelooft worde, het selve niet geschied te zijn uyt waen-wijsheyd, maer alleenlijck om ons Spel een weynigh leerings achter aen te voegen: want wat aengaet de Geest Sophonisbae, (van ons daer nieuws by gevoeght) is gedaen om te kennen te geven wat knaging den Mensche lydt na gedaner zake, ende hoewel ’tgedane goed en billyck is, nochtans, indien dat met des vlees-lust strijdigh is, zal niettemin de prickel-lust (die ons gelyck een spokende geest gestadigh voor de inwendige oogen maelt, ende verschijnt) altijdt met de tem-lust worstelen ende streven. Dese verzieringe, ofte veel liever vercieringe, dan hope [fol. *3v]
ick my te sullen ten goede geduyd worden; te meer, nadien Plutarchus, in’t Tractaet hoemen de Dichters behoort te lesen, schrijft, ende vertelt, hoe dat Gorgias Leontinus plagh te seggen, dat de Treur-spelen niet anders en waren dan een maniere van bedriegerye, van de welke die gene die bedrogen hadde, gerechtiger was, dan die niet bedrogen hadde; ende die gene die bedrogen was geweest, was wyser, dan die niet bedrogen was geweest.
Voor’t laetste dan neemt noch dese onschult dan my aen sonder vel-rimpelinge: Also ick by den Druck niet tegenwoordigh ben geweest, ende alles in mijn af-wesen verricht is, zijn vele mis-stellingen ingeslopen, die wy wel alle zouden stellen, maer om redens-wille laten: voegen derhalven alleen hier achter aen eenige noodwendighste; de andere ick bidde ymmers, zal u gelieven in ’t lesen te helpen ende vele regulen op hare mate te lesen:

Doch dese navolgende mislagen leest aldus.

Letter.	pagin.	regel	leest.
A.	2.	12.		en voel daer me beset.
		40.		en van net beschaefde leden.
	3.	35.		oorsaeckster van mijn dwaling.
	4.	13.		Ah, wist ick ’tnutst’ te kiesen.
		15.		Nochtans is laten ’t nutst’.
	7.	2.		zijn die door ’tgulle stoff.
	8.	43.		voorspoeds Son,, mis.
B.	1.	18.		Hofse nydt.
	2.	17.		Doch niemand en beringt
	3.	28.		noch woedigh en verbolgen
	6.	2.		voor aenden regel, JONGEN.
		3.		voor aenden regel, SOPHONISBA.
	8.	16.		Rust mijn vermoeyde borsts.
C.	6.	10.		Denckt hoesy Syphax heeft,
	7.	7.		de vooze Aerd, omvanget.
	8.	3.		Altaers vet.
D.	1.	11.		Op dat wanneer my ’teen
	3.	22.		Verdroest geluck.
	4.	31.		zo haer verdraeghde ziel
E.	3.	39.		die in u is geboren
	4.	22.		Voltoy nu ’t offer wreedt
	8.	4.		zo schendigh hebt verkracht
F.		15.		Waerom hebt gy ontrooft
	2.	11.		so lichtvaerdigh gaf gelooff.

D’andere gelieve den goet-willigen Leser selve in’t lesen te
verbeteren, Vaert wel.

[fol. *4r]

KLINK-DICHT:

DE dolle Min beschroeyt der trotsers ingewanten,
Dweylt dies tfoey-waerdigh nat in hares herten schael,*
Als ontucht, wroegingh tot haer ziel-doodende quael
Met Tolousanich gout en po’er van Diamanten
(5) Vermengt: Naspoockt dies d’schim van Ulyssis trawanten:
Doch wel dien, die’t we’er-streeft, en ’tredelijck verhael
Der wysen plaetse geeft; voorwaer diens wufsheyt schrael
Herteelt wordt, ja met vrucht en lof aen alle kanten.
Gelijck die vander EEMBD rijm-ryckelijck hier vertoont,*
(10) Aenwijst ook met wat kracht eergiericheyt in ons woont
En hoe dat wy ons selfs verliesende gewinnen.
Des eyndlijck is de wens, dat die, die ’tlesen lust,
En vaken tot vermaeck dees Sophonisba kust,
Met Masinissa keer, en leer de deught beminnen.

Luyckt geen deught.

[fol. *4v]

Namen der Speelders.

SOPHONISBA.
GERUNDULA. HYPPARDA.	}	Staet-dochteren Sophonisbae.
MASINISSA.
AMYSTAS.		Dienaer Masinissae.
P. SCIPIO.		Hooftman der Romeynen.
M. LELIUS.		Onder-Hooftman.
PRISCUS.		Dienaer Scipionis.
IONGEN.		van Masinissa.
T’GERUCHT.
REY.
DE GEEST SOPHONISBAE.

____________________________________________

Tot den Na-neven Zoïli
ende Momi.

BErispers Ezel-oorich dom,
Wat Fronst gy ’tvoorhooft wederom?
U glas is uyt, en lang verlopen,
Gaet; want gy kond door mijn gebreck
(5) (Alwaer ick dom, of suf, of geck)
U waren duyrder niet verkopen.

Oeff’ning Leer u.

[fol. A1r]

Voor-Redenaer.

G’lyck ’tnimmer-stil gerucht (dat altijd woe’t en zweeft
En stadich in de mondt van yeder Mensche leeft)
Brengt op de lippen ’tBoeck voor’t volck, ’twelck door’t beschreven
’t Voorheen geschiede weckt, en doet we’eromme leven,
(5) En schildert met ’tPinceel van bevendige re’en
De daden langh verrot, niet op ’t gemarmelt steen,
Maer in ’t verheven bladt der menschlyke gedachten,
Daer’t door mot of roest van eer-knagende nachten
Of slyte-vleeschen uyt gekankert noch geknaeght
(10) En word, maer daer d’een deugd veel and’re deughden draeght:
Zoo treed ick oock het voor; om mondlyck te vertellen
En door myn handelaers levendigh voor te stellen,
Wat dat den stouten Helt en kryger Masinis,
Nu Meester synes staets, al wedervaren is.
(15) Hoort toe. Na dat de stryd met Syphax was geslagen,
En dat de velden vol bezaeyt met dooden lagen
Wiert Syphax wegh gevoert gevanghlyck, ten buyt,
Ziet, daer was heerschappy en aerdse grootsheyd uyt.
Den winnaer volghd syn kans, gaet Cirtham flucks beleggen,
(20) En port syn saken soo door’t ernstelyck aenseggen
Des Roomsen Scipio’is dat binnen korten tijt
De Borghers hare Stad en vryheyd wierden quijt.
Ons Sophonisba, die doen mede was daer binnen,
(Verlieft op Masinis, en brand in syne minnen
(25) Bid voorts den Kryger door een nederigen val
Te voet, dat hy huns staets en Borger-luyden al
Me-lydende wil zyn. Den Hooftman nu prijs-gierigh
(Verzopen in syn luck) versmoort in Minne vyerigh,
Belooft de Koningin niet alleen vriend’lyckheydt,
(30) Maer oock syn ware Trouw: Daer op hy van haer scheydt
(Na by-slaeps nachten) wegh. Het welck van die van Romen
In allen deelen doen gants qualijck wierd genomen.
Elck raed hem tot ontseg van’t al te lichte woordt.
Hy voeld’ oock syn gemoed om dese daed verstoort.
[fol. A1v]
(35) De Koningin, elaes! op’t redelyck bespreken,
Nu zynde wegh-gevoert, doet droeve tranen leken
Wt haer verslagen hooft: des Masinissa koen
Door twyffel-moedigheyd naeuw weet wat met haer doen.

EERSTE HANDELING.

Masinissa.

AH! wat’s zinlijckheyd des Menschen rijck en zoet!
(40) Wat overtreft sy verr’ des werelds grove goet!
Die naeuwlijcks d’Hemel self daer voor en laet verkiesen
Om niet op aerd’ sijn zinlijckheyden te verliesen:
Voorwaer dees plaegh my perst, en veel voel daer me beset
Het innerste mijnes ziels. Stief-moederlijcke wet!
(45) Van u onmenschlijckhe’en en overwreede schennis
Krijgh ick (doch tegen nut) een al te goede kennis;
Vermits de raeuwe smaeck mijnes slibb’rigen gelucks
My toont een schildery van soo veel leeds en drucks;
Zo dat mijn ziele selfs (verbystert in de tijden)
(50) Is onbewust wat doen, of treuren, of verblijden.
Mits ’tschemer-valligh licht mijns onversleten smert
Noch niet en is verhuyst uyt dit verslagen hert.
Ah! ’kheb mijn Prinssen woord, door schijn van heyl’ge deughde
Verkracht; dat ick dees daed voor ghene ware deughde
(55) In een gevangen Vrouw kan noemen: ick laet staen
Dat ick mijn vyandin met vrienden roed’ zou slaen.
Ja s’is mijn vyandin: en wil’ck mijn eer bekladden,
Onnut is voor’ge loff; onnut ist dat my hadden
Dees Romers tot haer vriendt. Nochtans ick in mijn ziel
(60) Voel d’heerschappy haers Mens so streng; als of my viel
Geblockhuyst uyt de locht yets op dees logge sinnen
Dat door een tegen-treck my steelt het rijp versinnen:
Want laet ick haer, ’tis quaet: en blijf ick hare Man,
Noch min ick roem en eer te boven houden kan:
(65) En als een vrye Vrouw kan ick haer niet me-nemen,
Ten waer ick mijn vriendschap wou van Romen gants vervremen.
Vergeets’, ô Masinis, ’tis ymmers maer een Vrouw,
Eer ghy dijn grooten roem verandert in een jouw.
O maer! ’tis een Goddin van schoonheyd, oock in zeden,
(70) Van tintel-oogskens, en met beschaefde leden,
[fol. A2r]
Haer klagelijke stem vervormt mijn trots gemoed,
Dat ickse minnen wil, of ick schoon niet en moet.
Maer als ick dan weer oogh’ op staets voorbar’ge namen,
Dan dwingt mijn ongeluck my deses doents te schamen:
(75) Want of de trots des volcks verdient heeft meerder smaet,
Zo ist onbillick doch dat ick het proeven laet
Een Vrouw, die onbewust des twists, en onervaren
Des oorloghs, niet en wenst dan mijn vergulde Jaren
Gekroont te sien met heyl, met zege, met geluck,
(80) En seer bekommert is steeds in mijn ongheluck.
Zou’ck mijn manhafts gerucht so schandich dan besmeuren?
Of met mijn woordens slot so dwaesselijken leuren,
Dat waer geen Princen stuck: want ick die ben vernaemt
Voor een medogend’ Vorst, waer hier door gantsch mis-faemt
(85) In degelijken roem en loff so vers verkregen;
Waer in eenes Princen welstand gantslijck gants is gelegen
Die op verwinning hoopt. Doch als ick weer bedenck
Hoe jonstich sy haer liefd’ my aenbood ten geschenk;
Hoe sy haer vuyr’ge Min (besegelt met gelooven);*
(90) My met een oog-op-slagh, heeft op het hert geschooven;
Hoe haer beschaemde tong, die steeds van vreese sloegh,
De vooghdy over haer my met een woord op-droegh;
Dan wisselt al mijn wil, en schijnt dit jonge leven
Den blinden Beugel gants ten offer op-gegeven,
(95) Want winnende dees Stadt ben van een simpel sien
Verwonnen, zonder oock dat ick het kon verbien:
Zo dat mijn wapen-tuygh’, gestaelt in Vulcaens smissen,
My schenen als vermurwt van’t lichaem af te glissen;
Zagh oock, dat op’t gewelt ick van mijn wapens doe
(100) In reuyling ruym de helft heb moeten geven toe.
Ha wonderbare kracht! schen-straet van mijn voorspoeden
Want ghy vermoort ons luck, en wartelt ons gemoeden,
g’Ontroert dees laffe tong, en aerzelt mijn ghepeyns,
Zo dat ick minnen moet, hoe’ck niet te minnen veyns
(105) Ay duyster g’heymenis, oock saeckster van mijn dwaling,
Mijns sotsheyts oock, en ick moet selfs zijn de betaling:
Want so de schemering van hare godlijckheydt
My sloegh, heeft ’tongeluck mijn roem ter ne’er geleydt,
En doen, ô Sophonisb’, wierd mijn vernufte wijsheyt
(110) Vergeleken met het eynd’ van onse sotte grijsheydt.
Doch ’tslibb’ren menschlijck is; maer moordery in eer
Herbeurt men naeuw, en keert oock ’talder-minste weer.
De wande keert en draeyt, en hoe’ck’er meer van spreke,
Hoe ick meer ramps en smert in’t droeve breyn ontsteke.
(115) Nochtans mijn hoogh’ vernuft (door redens-streng getoomt)
Voor’t laten dapper van so braven Schepsel schroomt.
[fol. A2v]
Want laet ick die ick min, zo moet ick buyten reden
Van Trouw en schoon beloft mijn Eeden overtreden,
Treedt over, laetse gaen; een so gedanen eed
(120) (Nadien s’onred’lijck is) men lichtlijck over-treedt.
Hola! ’tbetaemt geen Vorst te zijn soo ongestadigh,
Dat waer de puf mijns Rijcks, en eer des Kroons te schadigh:
,, Want soo een Prins begint te leuren met sijn woordt,
,, Elck Onderzaet licht volght in ’s Princen voetstap voort:
(125) ,, Der Princen woorden sijn de zegels die sy geven
,, Den Onderzaeten tot versek’ring van haer leven.
Wat is’t gevoeghlijcks dan? haer laten: Neen, dat’s quaet.
Hoe? laten, die gy mint? wat, laetse die gy haet.
’Kzal doch; Neen niet: Ja ’kmoet. Ah, wist ick ’tmintst te kiesen!
(130) Want dese dwarreling doet hoop en troost verliesen.
Nochtans is laten ’tmintst. Neen, haer onnooselheyd
Heeft in mijn hert de steen van’t Graff des wraecks geleydt.
Zou’ck haten die my lieft; of die my trouw is, laten?
Dat waer voorwaer Natuyr en eyge ziele haten.
(135) Want der Natuyren wet dit wil en oock ghebiedt;
,, Een ander doen, het geen men wil dat zich geschiedt,
Wie treedt hier na mijn toe? Amysta, welcke tijding?
AMYST. Niet die mijn Heere wenst.
MASYN. Ha schrickelijcke snijding!
Doch openbaert de zaeck, en doet my knap de weet.
AMYST. (140) Me-vrouwe Sophonisb’ vraeght, of gy haer vergeet?
Zy wacht u vast alleen wee-moedigh in haer Kamer
MASYN. Ah! bracht gy anders yet, het waer my aengenamer.
Wat doet sy? treurt zy oock?
AMYST. My docht dat hare tong
Verdwaelt was in de re’en, die ick van haer ontfong.
MASYN. (145) Zo is sy met my eenes; was sy alleen?
AMYST. Verschenen
Is my geen Mens, dan sy.
MASYN. Zo gae ick van daer henen.
Wat sou’ck’er doen? Amyst. troosten.
MASYN. Dat heb ick selfs van doen.
Ick gae. Neen niet. Ha ziel, hoe moet gy u vermoen,
Wat hebt ghy sparreling, en wat al keur van willen?
AMYST. (150) Stilt u, mijn Heer, en gaet.
MASYN. Gy spreekt wel: Maer hoe stillen?
De vrees belet, hoe seer haer schoon mijn tanden watert;
Hier staet mijn eer, en daer haer Minne tegen snatert,
Makende ’tsinloos hooft bal-oorigh ende dooff
Zo dat ick naeuw weet wien van allen ick ghelooff;
(155) Want vrees van schennis is mijn sterckste tegen-prater;
En ravelt steeds om ’thert, met dese woorden; laet’er.
[fol. A3r]
Haer Tael-man is mijn eedt, en is wel alsoo sterck,
Als mijne, zo ick recht op oorsaecks oorsaeck merck:
En oock een Prins behoort sijn woord niet te vermind’ren
AMYST. (160) Zijn woord te aerzelen, betaemt de wuffe Kind’ren,
De Man een Man zal zijn, zo wel in woord als daedt.
MASYN. Soo nochtans dees beloft den Roomsen Krijger haet,
Moet ick niet aerz’len en mijn woorden weder zwelgen?
AMYST. In eenen bedwonghen tijd heeft niemand zich te belgen.
(165) Nochtans en weet gy niet wat u geschieden zal.
MASYN. Ziet hier, mijn vriend, hoort wat hy my gebieden sal.
M. LELIUS. Den Krijger Scipio, zo hy de bloode guylen
Der trots’ren van Carthag’ had doen van plaetse ruylen
Door sijn win-gretigh volck, en dat haer Leger was
(170) Geplondert, kreegh een Brief, die hy nieuws-gierigh las,
Waer uyt sijn hert begreep, dat wy van’t Mauritanien
Verwinnaers waren tot aen’t uyterst’ eynd naest Spangien,
En Numidien (uws Vaders erflijck Rijck)
U en ons yegen waer gebleven te gelijck;
(175) Daer boven, dat den Schat, die wy in Cyrtha vonden,
Hem nevens den gevangen Syphax wierd gesonden.
Waer van hy u den prijs ver boven and’re gaf,
Zal oock ’tverwonnen Rijck weer hechten aen u staf.
Maer soo haest ’tongeluck van u mis-grijp bedreven,
(180) Hem in de oogen scheen, wes hem te wars het leven.
Zo sloegh hem dat aen sijn hert, dies eyst hy (zoo’ck verstae)
Dat uwe Vorst’lijckheyd na sijne Tente gae,
Op dat hy nu verdienst eer en geluck toewensche.
MASYN. ’t Misgrijpen, Lelius, is’t eygen van den Mensche,
(185) Zo dit mis-grijpen is: dan doch ’kwil niet versmaen
Het by-zijn van mijn eer, maer flucks daer henen gaen.
Gy dan Amystas gaet, bewust de Koninginne
De stantvasticheyd van mijn nieuw-verkoren Minne,
Dat voorts een noodsaeck my tot schielijck reysen dwingt
(190) Zo dat den tijd, in haer versoeck, uyt stel bedingt,
Sy houd’t my doch ten goe, in korten keer ick weder.
AMYST. Tot mijnes Heers bevel buyght ’twilligh hert zich neder.

SOPHONISBA.

Ay vlugge smerten, wat begoochelt gy mijn sinnen,
En stelt u roem in my (een Vrouwe) te verwinnen,
(195) Die lang vernomen ben: want tsedert ’twreede lot
De eerste-mael mijn roem bejouwt had en bespot,
Is niet dan ramp op ramp, met plagen over plagen
Gevolght, en heeft verkrenckt mijn onvoltoyde dagen,
En niet dan dwase spoed gehad, hoe ick’t oock wen,
(200) Zoo dat ick kies, jae wars (te recht) mijns levens ben
[fol. A3v]
De vonken mijns onlucks met uyt-gespreyde stralen
Beschitt’ren mijns vernufts gehemelt, daer sy malen
Een bruyn benevelt licht, ’twelck mistich henen treckt
Tot daermen (krimligh) met mijn luck en voorspoed geckt.
(205) Want hoe ick’t voor-berey, uyt-mete, ja af-schilder,
’t Lot word my langs hoe meer onwaerder en onmilder,
’t Zy dat de waen bezat de domme herssens van
Mijn eerst-ghetroude (doch, nu meed-gevangen) Man,
Doen hy den muften Schilt (bevleugelt van de vrede)
(210) Wt onbesinde spijt syn Kryghers vatten dede
(Alleen Carthag’ te wraeck) om Romen op te slaen,
Of dat d’aelwaerdigheyt vant roekeloos bestaen,
Ons Lot, soo hoogh geheft, so leelijck heeft versmeten,
En kan ick naeuwlijck met mijn moede borst geweten:
(215) Zo knaeght my dese ramp, en martelt my ’tgemoed,
Dat ’therte naeuwlijck voelt wat ’tdroeve Lichaem doet?
Want nu soo vleyd de lust, dan dreyght my weer de minne
Zo dat in plaets van vreed’ ick niet dan kniblingh winne.
Ach, waer toe heeft gebracht my dese heerssens-lust!
(220) Wat heeft een slechte Vrouw by my al vreeds en rust!
Wiens Rijck geheel bestaet in slecht getal van Kind’ren;
En sorght alleenlijck om haer stuyver niet te vermind’ren;
En die van alle zorgh, geen and’re zorgen voet;
Als hoe sy haren Man in liefde dienen moet.
(225) Want of mijn Scepter schoon beheerst heeft Barbarijen,
Moet ick niet evenwel ’s Mins vinn’ge plagen lijen?
Wat had ick wel gedaen, had ick de Kroon ontzeyd
Doe my van Syphax die te voren wierd geleyd!
Had ick dien Staet gelieft, en nederigh verkoren
(230) Daer in mijn Moeder was, (en ick oock ben) geboren,*
Zo had gheen Circe dranck, van vijf ses jaers gebieds,
Betoovert mijn verstant om soo een hand vol niets.
Want g’lijck den slagh gaet van een blixem-loose donder,
Die Toorens hemel-hoogh met een slagh slingert onder
(235) Wanneer den blixem schiet voor Iris water-vat,
Zo heb ick oock in’t Rijck een Lentse vreught gehadt,
En ben gelijck een bloem, die voor een weynigh weken
De veel-verwige pruyck komt boven d’Aerde steken,
En dan weer door de koud’ val onder d’Aerdes trap,
(240) Gants schielijck van den Throon vervoert in ballingschap.
Zal dan des Mogentheyd, van Iupijn my gegeven,
Verschimlen, met de puff mijnes Scepters zo geheven?
Zal oock d’ontsichb’re krans van Syphax Stoet end’ macht?
Nu hebben uytgedient, en nergens zijn geacht?
(245) Mijn Sloten dick bemuyrt, en bebolwerckte Steden;
Schepen! ja die Neptuyn selfs trotsten met haer schreden,
[fol. A4r]
Als Hemel-tergers, en getakelt mast op mast,
Zijn die ’tgulle stoff van onlucks storm verrast?
De Koninglijke Stad, een pronck der Africanen,
(250) (Die scheen dat hun den wegh zou tot de vryheyd banen)
In plaets van Syphax Kroon, en Sophonisbaes Stoet,
Blijft die bekrosen (laes!) niet onser Borg’ren bloedt?
Schuylt Sonne, deckt u pruyck, zo sal ick licht vergeten
Dees leede Ballingschap em plagen ongemeten,
(255) Die my door ’tbrallen van u flickerende licht
Vernuwen t’elkmael, hoe ’t adelijck gesticht
Van Cirtha (daer mijn Tyroon, als uwe godheyd, bralde,
En in een ruymen kreyts mijn Mogentheyd bewalde)
Gevallen is: (elaes!) des lief ick meest de nacht,
(260) En wat gehuw’lijckt is aen Erebi geslacht
Want slaep-stelende zorgh, noch Susters vande droomen,
En konnen thans noch ziel, noch zwaer gemoed betoomen.
Vermits de troutel-vrees, die versse Minne baert
Niet dan verwarde ramp in’t droevigh oogh vergaert.
(265) Wat zoud’ my arme Vrouw dan lusten noch te leven?
Die zo een wreede Lot een nood-schick is gegeven!
Dat zo wanneer een buy, uyt Iupijns schoot gehaelt,
Vervlogen is, terstont een ander weder daelt!
Zo dat oock ’t Slangen Heyr van al de Helsse Goden,
(270) Niet schijnt te doen, als ramp by my ten maeltijd noden.
Ha vale soete dood! rust-gever! geeft my rust,
Want my noch schennis noch verachting meer en lust:
Komt sleept my in u graf, eer my de spijt verniele,
Zo krijght ten minsten rust mijn krachteloose ziele;
(275) O vreet my ’tingewant met eenen korten steeck;
Of leert my, hoe ick flucks dit vat in duygen breeck.
En gy Carthaegse Goon (Bescherm-heers mijner vryheyd)
Keert af de plaeg, eer dat mijn vyand hand aen my leyd.
Gy siet, den Schender, die mijn eere heeft geschaeckt,
(280) Van eerb’re Koningin een vuyle Hoere maeckt.
En laet noch boven dien gevangen my vervoeren,
By die, die my den dood voor twintigh jaren zwoeren.
Maer neen, ’ken worde noyt Slavinne, ’kwee’t gewis,
Zo ver in’t Land vergift of zwaerd te krijgen is;
(285) Zoud’ ick mijn grootse ziel so nederigh verkleynen
En staen ten dienste der hovaerdiger Romeynen?
Om haren stouten moed aen my zwack vrouwen-beeld
Te toonen, daer noch kracht om wederstaen in speelt?
O dat’s te ver van daer! ick wil veel liever vallen
(290) Den Vogelen ten aes aen dor-bestruyckte wallen,
Of strijden tegen al den hoop der snorkers vry,
Zo wort ick noyt onteert door hare Schelmery.
[fol. A4v]
Maer zoud’ gy Masiniss’ (elaes! ver ’tbest ick hope)
Wel bieden sulck een loon my voor een deught te kope:
(295) Zoudt gy u Bed-genoot, een die u so bemind
(Als Moeder hare vrucht, en vader eygen Kind)
Om soeen leurdery (als d’oorsaeck is) verlaten?
Zo ick waer Masiniss’ ’kliet al de Romers praten.
Wat feylt haer vriendschap ons? veel min ’tgeroofde goed?
(300) Dat vaek sijn sygen Heer naeuw nut of voordeel doet.
Wy hebben goeds genoegh; bezit het slechs in vreden,
En wilt met my, u Bruyd, u dagen voort besteden.
Maer neen, gy weyfelt al, dat tuyght my mijn gemoed,
En kneust u trotse roem met een ondanckb’re voet.
(305) Nochtans, wat ist? ick min u, en voel mijn geweten
Met een gehechte Min tot uwaerts sterck gezeten.
Wat kreunt gy Masiniss’? die vast versekert zijt,
Dat Sophonisb’ om u veel dusent dooden lijdt.
Toont dat g’een Krijger zijt, staet, ende houd u prinslijck
(310) Veranderen sijn eed, is ymmers veel te kindslijck.
Of moet gy eerst met and’ren noch te rade gaen?
’t Valt slecht, wanneer een Prins moet onder oordeel staen.
Siet hier sijn Dienaer; wel Amystas, wat’s het seggen?
Komt gy droefheyt met een vreughde neder-leggen?
(315) Waer blijft u Heer de Prins?
AMYST. Veel waerde Koningin,
Recht so ick by hem trad, verscheen uyt ’tHoff gesin
Van des Romeynen Hooft, een, die alsulcke bede
(Verzelt met een bevel) aen onse Prince dede:
’Kbid dat’t den Prins behaegh
(320) Mijn komst en dat van daegh
Den Hooftman hy gemoeten
Kom, spreken en begroeten;
Op dat hy u met eer
Bekroone, Twelck mijn Heer
(325) (Om hem te gehoorsamen)
Gevolght heeft, en zijn tsamen
Getreden: Hier op hy
Beval dees woorden my,
Dat gy eerwaerde Vrouwe
(330) Doch woudt ten goeden houwe
Zijn haest vertreck, eer dat
Hy u gesproken hadt.
SOPHON. Zwijght; ’khoor voor my genoegh een uytgesproken vonnis.
Vervloeckt geluck, hoe slaet gy mijnes voor-spoeds Sonnis.
(335) Ah scharrelt langer niet met mijn wreed avond-uyr,
Of oorloff eerst dat ick mijn ziel ter Hellen stuyr.
AMYST. Bedaert u Vrouwe, doch, gelaet u niet so vinnich.
[fol. B1r]
’tVerstandt beteugelt al d’oploopentheydt ontsinnigh,
Gebruyckt den streng-riem van u dobbel-wijs verstand,
(340) En oordeelt waer toe die in u doch is geplant.
SOPHON. Amystas, volght my, ’ckzal een Brief u laten dragen,
Ick moet hem voor het laetst dan noch, noch een woordjen vragen.
Wat kan ick ’t keeren, zoo ’t geluck om oorloff bid.
Het leven is doch maer gejond dien die’t bezit.
(345) Laet hy my, die’ck bemin, zo zullen doch de Goden
Beschermers zijn mijns rechts; en dien, die my te dooden
Zoeckt, door den knaging wreed’ verkruym’len ’slevens tijd,
Op dat hy kenn’, dat geen ter werldt onschuldich lijdt.
Dan comt, hier van genoegh: onnoodigh ist verweten
(350) Dien al sijn feylen, die’t voor Jaren heeft geweten.

REY.

Hoe zuy-ver was die tijdt
Doen yeders lust en willen
Was ongebonden vry!
Doen haet, noch hooftse nijdt,
(355) Noch Vorstlijke grillen
Ons steld’ in slaverny,
Ziels-zieckt’ noch vleeschery
Noch licht bekoorde lieden
En hadden gheen gebieden.
(360) ’tWas eer sijn lust rond-uyt
Te dencken en bedrijven;
Elck deed’ al wat hy docht;
Onnooselheyds zoet kruyt
Versterckte so de lyven,
(365) Dat liefd’ niet anders wrocht
Als suyverheyd in oordeel,
Tot sijnes Naesten voordeel.
Maer tsedert dat de eer.
Die dwinge-land der Vrouwen,
(370) Haer woon-plaets heeft gestelt
In d’oogen, die te zeer
Op hoofse hoogheyd bouwen,
[fol. B1v]
Daer ’teerlijck veynsen gelt,
Is door een zoet gewelt
(375) Van al te ruym te leven
Mins vryheyd wegh gegeven.
Wie minnen wil, die moet
(Helaes!) nu zo beminnen,
Dat’t yeder een behaeght,
(380) Dat elck sijn quaed voor goed;
En ’tgoed voor quaed kan vinnen.
Want of sijn ziele draeght
Yets dat na ’themels graeght,
Zo moet nochtans sijn lusten
(385) In haer goed-dunken rusten.
Elck breydelt wel, en dwingt
Met mond-gebaer en reden
Eenes anders val en quaed;
Doch niemand en blinght
(390) Zijn eygen boose zeden,
’sVlees-lust, noch her-tochts-zaed:
Elck kan wel ’sLichaems zieckt,
En vyanden vernielen;
Doch niemand dood (elaes!) de
(395) Zieckte zijnder zielen.
d’Wtsinni’ge Masinis
Dees zaeck zo heeft behartight,
Tot quetsing van syn eer,
En thans veel dolder is
(400) Als die door zieckt in smart,, light,
Nochtans syn hert niet meer
Haer zoeckt te halen weer
Want best dunkt hem te kiesen
Deught, en haer te verliesen
(405) Des Sophonisba rust
En matight uwen tooren,
[fol. B2r]
Denckt, voorspoet staet onvast:
Want morgen moet u lust
Verwand’len en versmooren,
(410) Hoe zeer u dolheyd wast,
Ziet voor een dooven bast
U schrander keeltjen klachtigh,
En maeckt u self amachtigh.
Niet vaster staet gehecht
(415) Der Princen stoel en leening;
So schielijck keert ’tgeluck:
Heden Heer, morgen Knecht,
Bedrieght so veler meening,
Voor vreught gevende druck:
(420) Veel schats is maer een stuck
Van ’t geen by’t d’wens wy voegen;
Want welck Mens heeft genoegen.
Indien den sachten tijd
(G’neef-meester) wy vertrouwen,
(425) En laten’t op hem staen,
Geen on-spoed, ofse slijt:
Dus wilt op Gode bouwen,
Met ’tvlees te raed’ niet gaen.
,, ’tIs wel en wijs gedaen
(430) ,, Dien leun-stock te verachten
,, Die aensien heeft noch krachten.

TWEEDE HANDELING.

Scipio, Masinissa, M. Lelius.

MYn knappe reysigh-tuygh, noch weerdigh en verbolgen
Was gretigh om den blooden vyand te vervolgen,
Ja om hem ’tbloedigh zweet ter zool te dringen uyt,
(435) Maer wierd’ indachtigh, dat somwijl de kans wel stuyt,
[fol. B2v]
Daerom heb ickse door ’tgeblaes weer doen vergad’ren,
Dat elck sijn veld-banier mocht by sijn ende nad’ren.
Den leepen Africaen vaeck sluymert ende loert,
So lang tot hy sijn schaed’ met zege wedervoert:
(440) Den Schalck is weynigh goeds in loosheyds te vertrouwen,
Dits m’oock niet raedsaem docht op’t licht luck vele te bouwen.
Want wie op sijn geluck noch pochet, noch en steunt,
Noch al te veel op sijn verwinning leuyt of leunt,
Dien kan geen tegen-spoed ten eersten so bedroeven,
(445) Al ist schoon, dat hy daer vry veel af komt te proeven.
Des-halven ick bedanck naest Opper-hemel goon
U dapp’re Masiniss’, verwinningh Konings Soon,
En prijs’ ver boven al u manhaft, koen en moedigh,
Nadien ick zie het eynd’ van sulken oorlogh bloedigh,
(450) ’t Welck door u batsen arm, Ridderlijck, onvertzaecht,
Dijn hooge Lof ten toon des snugg’ren werelds draeght.
Want b’halven dat gy zijt krijgh-kundigh en voorzichtigh
In’t voorneem, ’twelck betreft een zake so gewichtigh,
So hebt g’oock u gemoed gestelt tot een ontzagh
(455) Van hem, die met u eertijts scheets te boerten plagh.
Ja hebt vermorzelt ’thooft der Snorkeren vileynigh.
Hier af, o Lely, u oock toekomt prijs, niet weynigh,
Beneven datter is ’tweer-spannigh volck gestraft,
So is oock dit ziel-slindigh oorlogh af-geschaft.
(460) De zake werd’ gebracht te Romen door Gezanten.
MASYN. De Go’on belief u roem door ons werck te volplanten.
U edel Krijgers hert leef so noch hondert jaer.
M. LELIUS. En maecken d’hoogen Loff (na eygen wensching) waer.
Den buyt van ons bejaeght, zy in’t gemeen voor Romen.
SCIPIO. (465) Sy werdt met eer van ons in danke aengenomen.
MASYN. Den Loff sy mijnen buyt.
LELIUS. Dien buyt my oock behoort.
SCIPIO. Eergier’ge Krijgers schoort in sulke stappen voort.

GERUNDULA. HYPPARDA.

Wat teelt de schrale tijd, en schildert so veel breuken
Aen ons droeff voor-hooft, laes! met ramps bezayde kreuken
(470) Men mompelt langs de Straet een Mare voor gewis,
Dat wy in plaets van vry, zijn in een hechtenis,
Verr’ buyten ’tgeen ons is met duyre eed bezworen.
Ha strenge Moeder! die my tedre hebt geboren,
HYPPAR. Verschimmelt so mijn luck in’t eenigh oogen-blick?
(475) Mijn ongeoeffent hert verkreegh soo wreeden schrick,
GERUND. Wanneer dees harde re’en voor mijn verschoten ooren
Verschenen, als die gants een ander dacht te hooren.
HYPPAR. Och droevigh ongeval, vernieuwt gy dus ’tellend?
[fol. B3r]
Is’t dus dat gy den Mens d’een ramp op d’ander zend?
(480) De Bergen onbezielt van droefheyd sullen barsten.
GERUND. Ay soete slaverny! doe wy in’t yser knarsten,
Gestaelt tot aen de kruyn, en d’onvermoeyden Grieck,
Verdreven met gewelt van onse halsen zieck;
Doe elcke Vrouw door’t zwaert haer vryheyt mocht verwerven,
(485) Of als een Amazoon, verwonnen Krijger sterven.
Doch ’tmeeste dat noch parst mijn halve-doode ziel,
(’t Welck als een Molensteen my oock op ’t herte viel)
Is, dat ons Koningin werd eygen den Romeynen.
HYPPAR. O Roomen ziet u val; hier schuylt uws roems verkleynen;
(490) Een Prince schaeckt sijn trouw! Vileyn, is dit gy zwoert
Ons, die in plaets van vreught, ramp hebben op-geschoert?
Maer zelden d’winnaer denckt op ’slucks onstadigh loopen.
GERUND. Ten onrecht yemand waent ’tgeluck om schat te koopen.
HYPPAR. Doch hoe ons Koningin? die nu in ’s Konings min
(495) Vast bakert ende weyd het mergh van hare zin?
Zal hy sijn nieuwe Bruyd, sijn Echt-genoot so laten?
GERUND. Hypparda, lieve, wien zal’t trouw-belooven laten
Zo hy, die ’t heeft belooft, ontrouw bevonden word.
HYPPAR. Maghschien ’them aen geen wil, maer aen ’tvolbrengen schort.
GERUND. (500) Ziet hier sijn Jongen; wat voor tijding geeft u komen?
IONGEN. Jongvrouwen laet mijn komst in danke zijn genomen,
Een Brief ziet hier, die aen de Koningin behoort,
En my bevolen is.
HYPPAR. Voltoyt u reden voort.
IONGEN. Dat ickse geven zou in handen van Me-vrouwe,
(505) ’t Welck ick belooft heb op de woorden van mijn Trouwe;
Derhalven bid ick u, dat u believe my
Te seggen, waer Me-vrouw de Koninginne zy,
Op dat ick veerdighlijck mijn boodschap mach volbinden.
GERUND. Ick meen, gy zultse thans in hare Kamer vinden,
(510) Of komt, en gaet met ons wy gaen haer spreken daer.
IONGEN. Zo valt my ’tzoeken dan op ’talerminste zwaer
HYPPAR. Houd Dochter, ziet Me-vrouw treed ons hier in’t gemoeten.
Keert weer Gerundula, en stut u droeve voeten.
Eerwaerdige Princes, een Bood’ van uwen Heer,
(515) Ziet met een Brief aen u.
IONGEN. Den Prins gebied hem seer
Aen u Me-vrouw, en wenst, dat door dit troostigh schrijven
(Hoewel’t Lijff van u is) hy doch u Lieff mach blijven.
SOPHON. Hoe was u Heer te moed’ doen hy u desen Brieff
In handen gaff?
IONGEN. Al wel: U welvaert is hem lieff.
SOPHON. (520) Ay ongegronde wens, verbloemt met schijn van waerheyd,
Die mijn gemoed slechts terght door schijn van wisse klaerheyd!
[fol. B3v]
Gaet segt hem alles goeds: ’kveroorloft u te gaen.
’Kverzoeck mijn Heer in dees Princessen gunst mach staen.
Een Brieff houd vaken goed, oock somwijls quaed verborgen.
(525) Ick wil hem open doen, en slaen mijn ziel uyt zorgen;
Maghschien mijn groote smert hier door werd’ uytgeblust?
Vertreckt u Docht’ren, want die eenigheyd my lust.

BRIEF.

AY Roose van mijn Ieught, Leyd-sterre mijner oogen,
Treck-yser mijnes ziels; cier-Lely in mijn Schild;
(530) Eer-teycken mijnes roems; ziel uyt mijn borst gezogen;
Mijn eenigh middel, daer het hert door leven wilt;
Princesse, die mijn vreemt en dwalend’ leven stilt;
Wet-geefster, die my stelt een Wet in uwe Trouwe;
Slot van mijn voose borst, daer alle vreught verspilt;
(535) Eenighe Bed-genoot, en puyckje van de Vrouwen:
Gesuster mijnes quels; Knopken vol zoet bedouwen;
Mijn Bruyd, mijn Vrouw, mijn Lieff, u Bruydegon en Man
Sendt u dees kleyne groet, op dat gy mooght aenschouwen
Wat jonst en liefd’ u draeght, een die niet spreken kan
(540) Als door een dood Pampier, beklad met droeve tranen,
’tHert wort gemartelt, sonder dat ick weet waer van,
Ten waer u ziel mijn geest ons Trouwe quam vermanen.
Mijn onbestorven Trouw rechtvaerdigh sonder wanen,
En vleyd noch leugen-troost u quijnende gemoedt.
(545) Doch dat ick mijn vertreck van d’ander Africanen
Zo schielijck moste doen, was op een and’ren voet.
Mijn herte blijft soo’t was, mijn Trouw oock even goed:
Eer sou mijn dufte hand de groote Zon omvamen;
Eer sou ’tlogge Vee, dat ’tvochtigh Aerdrijck voed
(550) De vlugh-gewieckte Duyff in snelligheyd beschamen;
Eer wy, die zijn gehecht, jae vast gehecht te zamen,
Twee worden zouden, voor ons schey de vale dood.
Houd dese-mael in’t goed’ ’taf-zijn van ons Lichamen
Tot zich de Tijd vertoont; des tot verzek’ring groot
(555) U Heer, u Man, ick blijf, in lieff, in leed en nood.*

MASINISSA.

SOPHON. Die reden hebben het herkauwen dubbel-nood:
’Kgeloove naeuw de helft, al zwoer hy’t by sijn dood.
[fol. B4r]
My is te wel bekent het veynsen binnen Romen,
Want dat voor een cieraed en deught daer word genomen.
(560) Wel breekt u Trouw; ick niet: De Goden weten doch
Dat niet mijn woord, maer ’tuw’ besmeurt was met bedrogh.
Ah ongevall’ge uyr, betoovert gy mijn krachten?
Ontrooft gy dus de vreught van ongeteelde Nachten?
Heelt gy my ’tg’heymenis, zo maeckt het openbaer,
(565) En baeuwt met sulken stem niet mijnen Echo naer.
Neen, Masinissa, neen, ick moet u vleyend’ spreken
Weer-leggen, want ick vrees, ’tzal u aen’t doen ontbreken.
Den Tijd wel seggen sal of gy dees redens lieght;
Doch ’tquade den werker meer, als die’t ontfangt, bedrieght?

AMYSTAS. MASINISSA.

(570) Het zwabb’ren vast begint de drift-blaeuw Hemel-zwerken
Te kitt’len tot een rust; dit doet my klaerlijck merken
Dat d’avond is op hand: want ziet den harder jaeght
Ter koy-waert ’tmacke Vee, daer ’thoy den honger graeght.
De Iacht-Godin begint haer groote Kaers t’ontsteken,
(575) Dit dwingt my mijnen Prins op’t spoedichste te spreken,
Eer duyster my bevanght, of eer de donk’re nacht
In’t wand’len my beneem de wel-geleerde macht
En my ontsteel de wegh. Wat komt hier voor een nader?
Of ist de Prins? hy ist: der Goden opper-Vader
(580) Vermogend’ Heer en Vorst zy d’Heerscher van u sin
MASYN. Van waer de komste?
AMYST. Van Me-vrouw de Koningin.
MASYN. Wat antwoord gaff sy u, was sy oock wel te vreden?
AMYST. Niet wel, maer desen Brieff, zoo’ck van haer soude treden,
Gaff sy my, dat ick dien doch in des Princen hand
(585) Bestellen zoude; die verbeelt den droeven stand
Van haer verslagen hert.
MASYN. Seyd gy haer oock die woorden?
AMYST. Ja even zoo’ckse van mijns Princen stemme hoorde.
MASYN. Hoe hielt sy haer?
AMYST. Haer mond bestarft, en worde bleeck,
En na een weynich reen sy na haer Tente streeck,
(590) My doende wachten wat tot sy dit had geschreven.
MASYN. Vertreckt u na ons Tent.
AMYST. Ick vlied’.

MASINISSA.

Ha bitter leven,
Gesuster van de dood, wat baert gy my al smert!
Wat terght gy my met ramp? hoe gy mijn ziel verwert!
[fol. B4v]
’Kwil zien wat sy schrijft, hoewel my d’handen trillen,
(595) En tsidderen van vrees; ’tzal d’angste mog’lijck stillen.

BRIEF.

DAt my de wijse Goon, verkoren Bruydegom,
Vergunnet hadden tijd, om mijn verslette dagen*
Te toyen cierlijck op, ’kwaer als een Zonne-blom
(Hoewel onwaerdich uw’s) in spijt oock mijner Magen,
(600) Aen u verweende Kroon: Ick zoud’ u ziele dragen,
Gehecht aen mijne ziel, ten offer voor de Goon,
Om daer ons ongeval wee-moedigh te beklagen:
Wie weet het, of ons zaeck noch wierde recht en schoon.
’Kbeschonck dan uwe Trouw met deughdelijcker loon,
(605) Als dees rampzaligheyd, en martelende tijden
Ons jonnen, o vermaerdt, Manhaftigh Konings Zoon.
Elaes! mijn tweede ziel: Toets van mijn recht verblijden:
Blust mijns vermoeyde borst, mijn troost; mijn mede-lijden;
Vergeet gy my so licht, die u so yv’righ min?
(610) Kond gy mijn bigg’lend nat sien uyt mijn oogen glijden:
Vermengt met een gebed? en stellen’t uyt u zin?
Ay goddelijke Prins, gedenckt het recht begin
Van ons verzamig: ô! een Vorst behoort sijn woorden
Te eten nimmermeer; veel min d’hoop van gewin
(615) Door smekende gebeen in so een Vrouw vermoorden.
Ah! d’hand en pen bezwijckt, of spelet den verstoorden.
Maer straffe Masiniss’, te gaen! en uwe Bruyd
Te laten! die gy bad te troosten eerst behoorden,
Om ’tzwack-vertrouwt gemoed, ’twelck schier van vreese sluyt,
(620) Niet t’overweldigen bedenckt, hoe lichtlijck spruyt
Een alder-grootste quaed uyt ’tminste woord misgrijpen.
Der Vrouwen ziel is teer, en word oock schielijck buyt
Veel ongevalijckheen: Laet doch u manhaft rijpen,
En wilt op deughdes Toets u Trouw en Eeden slijpen:
(625) Hier me mijn Man, mijn Al, ist droevigh schrijven uyt.

SOPHONISBA.

MASINIS. Mijn Trouwe! ’tis wel waer. Ha leve-loose borst,
Waer meed’ is uwen roem en t’vrye woord bemorst?
Ziet, ’tdoel-wit van u hoop, de schuyl-plaets van u wenschen
Vervreemt is thans en woont by onbetoomde Menschen.
[fol. C1r]
(630) Want hoe’ck mijn suffery verschoon of weder-legh,
Door dwarling van mijn geest ick selfs daer tegen zegh:
De geest strijd met de wil; de wille met vermogen;
’tVermogen met de deught; deught met loff-tuyters logen.
Dus mijmer ick vast heen voor voorneem tot besluyt.
(635) En naeuwlijcks kan ick sien, of’t voeght, of’t niet en sluyt.
Aen d’een zijd’, zoo’ck mijn Trouw, be-eed en duyr bezwooren,
Te buyten gae, zo blijft mijn roem ten deel verloren:
En zoo’ckse t’houden zoeck, ’tzy door list of gewelt,
Den gantsen Roomsen Raed zich flucks daer tegen stelt,
(640) Of met een buld’rend hooft de handen van my trecken,
En dan weer vreemden haet van elders op my wecken;
En zo en zoud’ ick noyt mijn Vader zijn gelijck,
Maer altijd sparreling behouden in mijn Rijck.
Nochtans laet ickse, die’ck mijn ziele heb gegeven,
(645) ’t Hert brand my af, en kan noch min gerustlijck leven:
’t Geweten knaegt en krijt, ja popelt en verzucht:
Dat van ’tgedane noch veel smerts te proeven ducht.
Neen, neen, ’kwil als een Prins bekrachtigen mijn reden,
En aen geen swacke Vrouw mijn grillen dwaes besteden,
(650) De Narren aerzelen, en doen haer woord te kort.
Den Tijd die spreeckt zo hem yets aen mijn eere schort.

PRISCUS. MASINISSA.

Groot-Prins, en moedigh Vorst, die’ck zege-waerdich reken,
Mijn Heer u gaerne zoud’ in sijne Tente spreken.
Hy bid, u Hoogheyd wil hem laten vinden daer.
MASINIS. (655) Gaet voor, ick volgh u stracks, op sijn verzoeken naer,
Zeght, dat ick in mijn volck alleen zal ordre stellen
En dat ick kom.
PRISCUS. Ick zal’t van woord te woord vertellen.

REY.

De geyle mufte liefd’ veroudert somwijl knap
In’t hersseloose breyn door een inwendigh strijden,
(660) Zo dat de Mensche vaeck nu zijnd’ op d’hoogsten trap
Van dwase lust geraeckt, flucks aerzeling moet glijden,
Want so yet deftighs schuylt int levendigh gemoed,
Zeer lichtelijck smaeckt hy, datmen zulcks niet doen en moet.
Deught is een groot verbod, een breydel ende toom.
(665) Die menigh wederhoud in’t midden van haer loopen;
Hier uyt treckt vryen roem een snel-vloeyende stroom
Waer door men niet en kan dan alles goeds verhopen;
[fol. C1v]
Dies is de deught te recht een toegang ende pad
Waer door men snel geraeckt tot ’sLofs ontsichb’re stadt.
(670) Wulpse verwijftheyd schrickt voor d’yser-harde deught,
En keert den blooden rug; slapbackt in’t dwaes voornemen;
Maer frisse loff en roem schoon-bloeyend’ zich verjeught,
En met een gaeuw gemoed doet sy d’wulpsheyd vervremen,
Mits dat volmaeckte roem bestaet in sulcken zaeck,
(675) Die noyt verwonnen word van geenderley vermaeck.
Merct ’tlecker Wijn-rijck Land en Koorn-drichtigh geberght,
’tSoetsapige geboomt, vrucht-gevend’ overvloedigh,
Van’t weeldrigh Capua heeft Hannibal geterght,
Dat hy daer door verloor ’thert sijner Krijg’ren moedigh:
(680) Hy, die voor bergh, noch klip, noch koud’, noch sneeu, noch vorst
Gekreunt had, diens roem wierd door wellust daer bemorst.
Een Prins, die deughde lieft, die haet de laffe wellust
Dewijl sy winbaer is, en hem niet heeft vermant;
Want so haer angel scherp hem in sijn geyle vel,, rust,
(685) Geblust, gekneust sijn eer verandert in een schand.
Daer wellust woont, daer vlied de deught, en in diens Hoff
Noyt brave deughde heerst voor wellust is tot stoff.

DERDE HANDELING.
Scipio. Masinissa.

BEliefde’t eens de Go’on wijs, wetend’ en voorzichtigh
O kloeke Masiniss’ dat gy my weder-plichtigh
(690) Mocht zien voor uwe deught, die gy ons tsedert, dat
Ick u in vriendschap der Romeynen heb gehadt,
Bewesen hebt, door kracht en sterckt’ der armen moedigh,
Oock door een waer gebruyck der deughden overvloedigh,
Gy zoud voorwaer de gunst, die ick u hertlijck gon,
(695) Bepalen naeuwlijcks onder d’uytgespackte Son.
Maer ziet ick ben een Mens, en Menschlijck is het falen,
Des moet mijn sloffigheyd de misdaed al betalen.
Sloffe vergetelheyd stuyrt somwijl so den Mens,
Dat daer door alles niet en gaet na wil en wens:
(700) Dat slofheyd heeft de schult, zoud’ ick hier uyt betoonen,
Dat ick u in u Rijck niet hebbe laten kroonen
[fol. C2r]
Als eygen vrye Vorst, en Koning in u Land:
Want gy’t verovert hebt door wapen en verstand.
Doch uwe deught en zal niet onvergolden blijven.
MASYN. (705) Wt vry-verplichte-wil geschied is al ’tbedrijven,
Des’t oock niet tot mijn Schat te hechten heeft verdient,
Dan slechts, op dat ick blijf des Raeds gehulde Vriend,
Dat Romen my erken een Bond-genoot te wesen,
G’lijck d’Africanen my als haren vyand vreesen.
(710) ’tVerkregen blijf gehecht aen haer bestendigh Rijck.
SCIPIO. Dijn vriendschap ende trouw blijf ons onstervelijck.
Doch hier in kan ick my naeuwlijcks genoegh verwond’ren,
Dat gy, die zijt in deught van Princen uyt te zond’ren,
En oyt standvastigh waert van hert en van gemoed,
(715) In voorneem niet te wulps, maer redelijck en vroed,
Gedweegh, verduldigh, langsaem, niet te wispeltuyrigh
Van sinnen, matigh en beleeft; niet ongeduyrigh;
Niet geyl, niet wulfs, noch weyts, noch weyf’ligh in u doen:
Maer trouw oprecht, en vroom, lief-taligh met de goe’n;
(720) Ja die noyt hebt geweest van eer noch lof te scheyden,
U nu hebt laten van een teng’re Vrouw verleyden;
Voorwaer een duystre zaeck voor mijn besmeurt gezicht.
MASYN. Eergier’ge Hooft-man hoort een sake van gewicht.
,, De wack’re Leeuw eenes daeghs strijd-gierigh ende moedigh,
(725) ,, Vloogh sijnen vyand in, en dreef hem op de vlucht;
,, ’tLuyd-ruchtige geschreeuw maeckt’ ysselijck gerucht
,, Des overwonnen volcks mat, af-geslooft en bloedigh.
,, Den buyt was grof en groot, veel-vuldigh, overvloedigh,
,, Zo dat hem gants vernoeghde dees verkregen vrucht.
(730) ,, Knap luystert hy, en hoort ond’r and’ren een gezucht
,, En klagelijke stem; dit maeckt den Leeuw wee-moedigh:
,, Op-ziende, was het een verwonnene Leeuwin,
,, Die tot haer ongeluck daer was gekomen in,
,, Hem biddend’, hy wild’ haers en hares Stants erbermen.
(735) ,, De Leeuw, ’trechtvaerdigh Dier, bevredight aen de wraeck,
,, Belooft haer sijne hulp in haer onnoos’le zaeck,
,, En zoud’ haer als vriendin beschutten en beschermen.
De veelderley liefd’ medogend’, vroed en treckend’
Kan die wel inden Mens yet Hoogers zijn verwerkend’,
(740) Dan in een ongeluck bermhertigh dien te zijn,
Die door den mis-verstand in twist gekomen zijn.
Een Vrouw geen oorzaeck is van ons krackeelen bloedigh.
SCIPIO. De liefd’ behoord (ick kent) te zijn den sulken goedigh,
Die of door mis-verstand, of onervarentheyt,
(745) Ontschuldigh zijn in’t geen haer word te last geleyd;
Oock meest aen zwacke vrouwen sulcks te laten schieden.
Maer wat! een verder inzicht b’hoort u te verbieden,
[fol. C2v]
Een sulke daed te doen, nadien gy weet gewis,
Dat sy niet onse, maer des Raeds van Romen is.
(750) En is sy niet onvry, Slavinne, ja gevangen?
Merckt, waer aen dat gy hebt u trotse zin gehangen.
En als u wack’re ziel (beheerst van dwase lust)
Des mis-verstands opmerckt, en word des zaecks bewust,
Zal sy niet dan een rouw bedrijven met leed-wesen;
(755) Maer dan, ô Masiniss’, zal’t veel te late wesen.
Want als de geylheyd is des dwase voorneems zat,
Spouwt sy al veel meer uyt, dan sy heeft in gehadt.
,, Wy Mannen moeten so wel strijden ende vrechten
,, Met onse wellust, als met d’alder-stoutste Knechten;
(760) En niet alleenlijck eens, maer so lang als den draet
Door Lots een-parigheyd op ’slevens voordeel slaet.*
,, Ons roem bestaet daer in, dat wy het all’ verwinnen.
MASYN. O Scipio, de Deught, streng-riem der trotser zinnen,
Zoud’ die wel lijden, dat een tenger Vrouwen-beeld
(765) Biddende, wierd van’t sap des dolheyds me-gedeeld?
Voorwaer lichtvaerdicheyd van u oordeel kranck-zinnigh
En kan op mijn gemoed geen voordeel zijn gewinnigh.*
’tIs menschlijck m’erbermt diens die vergeving bid.
SCIPIO. En reed’lijck dat men doelt eerst op rijp-oordeels wit.
MASI. (770) ,, Oock deughdlijck, dat m’in straff een mate weet te kennen.
SCIPI. ,, Ja eerlijck niet te seer ’toor na ’tgevley te wennen.
MASYN. ’tOprecht gesmeeck veel meer in d’een als d’ande’ren schuylt
SCIPIO. ’t Mom-aensicht door gevley veel bloode schaemt verruylt.
MASYN. Een Vrouwe (zijnd’ in nood) druckt uyt den grond haers herten.
SCIPIO. (775) Somwijl door schijn gelaet bedoochelt z’oock haer smerten.
MASYN. O een oprechte Vrouw draeght daer geen kennis van.
SCIPIO. Een proef stuck is gespeurt in Syphax haren Man.
MASYN. Voorwaer een groot verschil is tussen onse beyden.
SCIPIO. Dat’s waer, hy is verleyd, u zal sy noch verleyden.
MASYN. (780) Sacht Scipio oordeelt niet soo wufs in dese zaeck.
SCIPIO. Oordelend’ dus, nochtans, ick ’trechte doel-wit raeck.
MASYN. De zeden zijn de Tijd door reuyling over-geven.
SCIPIO. De Tijd heeft veel verreuylt, doch ’tbooste is gebleven.
MASYN. Wat feylt den eenen meer, als d’and’ren goed te doen?
SCIPIO. (785) Dat al des werelds hert niet leeft op eene schoen.
MASYN. U zin te byster is ontrouw en wan-geloovigh.
SCIPIO. d’Ervarentheyd my dwingt te zijn dus ongeloovigh.
MASYN. Wat Vrouw heeft u van deught doch oyt geleydet af?
SCIPIO. Dat komt, dat ickse noyt te veel geloofs en gaff.
MASYN. (790) Wie hindert, dat ’tvan my oock so niet word gedreven?
SCIPIO. Gy hebt gelooff en trouw (elaes) al wegh gegeven.
MASYN. Zo mijn genegentheyd niet anders doen en kon?
SCIPIO. Dat zegh’k, dat gy niet haer, maer dat sy u verwon.
[fol. C3r]
MASYN. Voorwaer haer heusheyd heeft mijn ziele gants verwonnen.
SCIPIO. (795) Ah Goden, woud gy, dat dit noyt en waer begonnen.
MASYN. d’Aenlockende gestalt in haer verkregen smert,
Door-spiert met een gebed, vervormde so mijn hert,
En geesselde mijn ziel door een inwendigh knagen,
Dat ick niet anders kon als alle jonste dragen
(800) Een so vergodet Beeld, dat niet dan jonste bad.
SCIPIO. Maer op u staet gy oock vry veel te letten had.
MASYN. U onbemurruwt hert zou d’Hemel hoge Rotsen
In onmedogentheyd beschamen ende trotsen.
Voorwaer, als ick dees Vrouw (geen Vrouw maer een Godin)
(805) Maer zagh, bracht sy mijn ziel veel twists en dwalingh in.
Mijn oogen liefde-blind, schem’rend’, onstadigh’ open,
En de’en niet dan dit Beeld in’t rouwst’ wat overlopen,
Een schor-bekleumde vrees my schielijken aenstiet;
Mijn schudde-bollend’ hert en was sijn selven niet.
(810) Ha Goden zijt getuygh: of niet haer zeyl-steens Tranen
My deden hares herts oprechtigheyd vermanen?
Helaes, wat zoud’ ick doen? ick die als Krijger trad,
(Gevleugelt van de Min) verwonnen slave zat.
Geblindhockt door mijn lust, en wist ick wat beginnen,
(815) Dan of ick winbaer was, of selve moest verwinnen.
SCIPIO. O ja, ’t verwinnen van u zelf, had het gevoeght.
MASYN. Maghschien, of dan de lust oock had geweest vernoeght.
SCIPIO. ’Tis beter dat de lust krackeelet met het willen,
Dan ’twillen met de deught, want die’s so niet te stillen.
(820) De trotse deught vervlieght, vermagert ja verslapt,
Wanneer men ’svlees-lust-wil niet met de voeten trapt,
Die schrander op-gepronckt (slechts met een schijn van waerheyd)
Ons ziel verleyd, dat sy feylt van de wisse klaerheyd.
O Masiniss’, my deert uws, als een’s die ick zie
(825) Verwonnen; mog’lijck of gy selfs recht weet van wie.
U dood-vyanden trots (na-spokende de dwasen)
Hebt gy verkneust, en ’tbloed ten zande wegh geblasen:
Den leepen Lonkert hebt gy door voorzichtigheyd
Gedompelt in sijn waen, en op den rug geleyd.
(830) In’t schrickelijck gebriesch der qualsterende Rossen
U vederige Schicht op ’svyands rug te lossen
En hebt gy niet geschreumt: wat suft gy dan om haer
Te winnen: Temt de lust. Dunckt u die zaeck so zwaer?
MASYN. Z’is zwaerder, als gy waent.
SCIPIO. De Vrouw is goed te laten.
MASYN. (835) Ja zoo’ck haer liefd’ maer in genomen had by maten
SCIPIO. Matight de liefde zo, dat yglijck uwen loff
Herbeuren help, daer gy schier zijt getuymelt off.
MASYN. Zou’ck mijn belofte dan meyn-eedigh moeten breken?
[fol. C3v]
SCIPIO. Wy sullen hooren wat den Raed daer af sal spreken:
(840) Gy weet mijn Ampt vermach in sulkes niet te doen.
MASYN. Mijn raden (komt het daer) is my licht te vermoen.
Een winnaer noode scheyd van proyen, dat’s te kenlijck.
SCIPIO. Nochtans, dat g’een Slavin zoudt trouwen, is te schenlijck.
Bedaert u Masiniss’ u Vorstelijke borst
(845) Met sulken schand-vleck doch bemeuzelt noch bemorst.
Ick wil u vrome daed bet loonen en vergelden.
Een Vrouw erdenckt geen goed: o, dat gebeurt te selden.
Denckt hoe Syphax heeft, die met my was verknocht,
Van my getrocken af, en tegen u gebrocht,
(850) Waer over hy nu lijd een wraeck en straffe waerdigh.
Den schenders van haer trouw en woorden onrechtvaerdigh.
Denckt vrylijck, zo sy u maer had in haer gebied,
Voorwaer, u anders soude weder-varen niet.
Woud gy u so van ons en ons en onse vriendschap scheyden?
(855) Neen, Masinissa, laet de reden ’therte leyden.
,, Een saeck die schielijck word,, oock schielijcken verdort.
MASYN. Ah kranke ziel, waer med’ gy thans geterright word?
SCIPIO. Grijpt moed, ick wil u deught niet onvergolden laten;
Uws Vaders Rijck en Land gy morgen zult aenvaten.
(860) ’Tis reden dat het geen gy hebt verovert zy
d’Eer-penning van u moeyt’ en will’ slaverny,
En in het Koningrijck van’t muytigh Mauritanien
Stel ick u als een Vorst, tot schrick van’t uyterst Spangien.
’Ken schrome geensins voor’t goed-vinden van den Raed.
MASYN. (865) Verstandige Romeyn, dijn woord mijn wille slaet,
U redens mijne ziel (ick voel het) over-tuygen,
En dwingen mijn gemoed voor reden neer te buygen,
Zo dat ick gantslijck ben genoodsaeckt en geperst,
Mijn wil te stutten, hoe ’svlees-tocht daer tegen knerst:
(870) Wat u en den Senaet belieft, laet nu geschieden.
SCIPIO. Men zal dees zaeck te post na Romen dan ontbieden:
d’Al-grootsten, besten, zy u scherm-heer desen nacht.
MASYN. Gaet met deselve wens, en houd my in gedacht.
GERUNDULA.
De schuyf-gordijn bedeckt de wolckjes, so sy placht,
(875) En schildert aen de Locht niet dan een duyst’re nacht:
De schijn-dood oock den Mens door slaep-kruyd heeft verwonnen,
Zo dat de Siecke nu tot rusten komen konnen,
En nutten troetelsmaeck uyt onverzaedde lust,
Doch my en laet de nacht noch vrede nochte rust.
(880) ’tGedenken stadigh heen her-knaeuwt sijn oude zorgen,
En waeuwelt niet dan schrick van ’savonds totten morgen.
[fol. C4r]
Het veder-drichtigh dier, met snorckskens in en uyt,
Den moeden aemsem in haer zachte boezem sluyt.
’tLast-dragend’ Vee vermoeyt geeft rust sijn laffe leden;
(885) Maer mijn bekommert hert geniet, noch rust, noch vreden.
Waer dat ick gae, of hoe ick woel, of waer ick vlucht,
Mijn snogger hertjen is noch liever in de lucht.
Of schoon de nare nacht de voore Aerd’ omvanget,
Noch mijn verkropte borst meer na de Locht verlanget:
(890) Want bloode schaemte druckt des daegs mijn aengezicht,
En als in eenen kuyl de diepe vreese sticht.
Vermids als ick bedenck, hoe ’tluck my heeft versmeten,
Hoe my de luck-Godin in’t deylen heeft vergeten;
Hoe in een oogen-blick mijn dicht-begloorde Zon
(895) Des ramps-geteelde Lot so schielijcken verwon;
Hoe Edelingen Schaer mijn Selschap boertend’ schuwet;
Hoe dat my d’eenigheyd dees plaghen meer vernuwet.
Blijft nachtjen donker-graeuw, en over-schaduwt my,
Zo sien dees Bossen niet de smaetheyd, die ick ly.
(900) Een Dochter, die in Staet de braefste Koninginne
Des werelds diende, is geworden een Slavinne!
Ha, dat’s te seer verkeert met my, die schae noch schult,
Noch feyl beken, waerom sulcks word aen my vervult.
Men weet dat Vrouwen noyt en rockenen de twisten,
(93\05) Veel min sy oock den band des vredes oyt verquisten,
Op datter oorlogh rees; o neen, der Vrouwen ziel
Niet dan de minsaemheyd en volget op de hiel:
Beleeft, heus en geschickt, gedweegh in haet en tooren,
Al dese dingen zijn den Vrouwen aengeboren.
(910) Maer lacy desen wijff’ (tuyght gy’t o Hemel-held)
Een schoon verheven loff in’t eed-vermoorden stelt.
Ontschaken (door een schijn van trouw) het puyck van Vrouwen,
Meent hy dat hem sijn eer en roemers boven houwen.
Hy zweert het geen men eyst, en breeckt het wederom,
(915) Ja sonder datmen d’oorsaeck vragen mach waerom.
Belooft so dickwils als hy voordeel siet om winnen,
Doch hebbend’ in de vuyst, kend vrienden noch vrindinnen.
Elaes! bedrogen Vrouw, u lijden eerst begind:
Elck spiegel zich, en zie wie dat hy efter mind,
(920) Wie dat hy oock geloof,, of streele so livaerdigh,
Of die in als ’tgeloof te geven oock is waerdigh.
Ziet, Sophonisba van een Prins bedrogen word,
Dien’t aen geen duyren eed te zweeren heeft geschort.
Maer, o gy Goden van u Cirtha, waerdt en heyligh,
(925) Die u Inwoonders noyt gestelt en hebt onveyligh
Laet doch geen Boeve zijn bespotter van u Bruyd,
Die u geoffert is opt heyligh Averuyt
[fol. C4v]
By het saffranigh vuyr van Crocus geel en guldigh,
In’t toe-gewijde perck, door uwe Priesters schuldigh.
(930) Die aen u Altaers vel met dagelijcks gezang,
U heeft gedient nu meer als seven jaren lang;
Of kort den draed haers loops, of gunt haer leede leven
Meer voorspoeds, als gy’t wel tot noch toe hebt gegeven.
Een ziele die te veel onmatigheyden lijdt,*
(935) Bestolpt word door de veelt’, eer konet des stervens tijd.
Ah ick gevoel mijn ziel so wel hier in het duyster;
Want hoe verweende dagh z’is my niet dan een kluyster.
O bleef het altijd nacht, zo mocht mijn muffe borst,
Verblijden, die doch niet dan na vreughde dorst.
(940) Ha aengename nacht, rust-gever van mijn herssen!
Gy troost my, maer den dagh kan niet dan droefheyd perssen
Wt mijn bekommert oogh, aen’t schaem-rood aenzicht droef,
’t Welck nu een ruymen tijd gehad heeft vreughds behoef.
Doch d’wijl dat noch de Nacht verschud sijn graeuwe vlerken,
(945) En dat met sterren zijn bemaelt des Hemels zwerken,
Waer door de klare dagh verduystert blijft en blind,
Ist ’tvoeglijckst’, ick vertreck, eer my de wacht hier vind.
SOPHONISBA.
De Nachten zijn de rust met offer toe-gewijt,
Op’t Altaer van den dagh en ongeboren Tijd
(950) Door’t eenige gebed van’t aengename leven.
Dit leven wierd den Nacht tot zachte rust gegeven,
Niet om ’tonstelde breyn te tergen door gezucht,
Maer om ons suffery te stellen wet en tucht:
Niet om ’tbekommert hert door onrust meer te quellen,
(955) Maer om door zachte slaep dat selfd’ gerust te stellen:
Niet om veel mijmerings te voen door dolle reen,
Maer om ons ziele door ’tzoet snuyven te vertreen:
Niet om ’tzwaer-moedigh hooft ’tontwerv’len door veel grillen,
Maer om den droeven geest door’t rusten wat te stillen:
(960) Niet om bezigh te zijn met veel raes-kallery,*
Maer om ’tvoorleden quaed te stellen aen de zy’:
Niet om veel ongenoeght dan over-hoop te halen,
Maer om door’t sluym’ren die ten af-grond te doen dalen:
Niet om, gelijck als ick, te dwalen langs de straet,*
(965) Maer op dat elck een ten gepruymden Legher gaet,
En daer sijn korts-wijl neem in’t lievelijke slapen,
Niet dat hy alles watter ritselt zou’ begapen.
Maer hoe vermomde rust, zo gy m’ontstolen zijt,
Blijf ick u dan niet wel voor al mijn leven quijt?
(970) De Nacht blijft ’tgeen sy is, doch ledigh van de ruste,
Wat batet my dan schoon, of my te rusten luste?
[fol. D1r]
Mits een verbleeckte vrees my trampelt door de leen,
En laet noch ziel noch geest een ommezien in breen.
Niet dat mijn ziele zo gants twijffelt aen de waerheyd
(975) Van sijn beloofde Trouw; maer altijds nieuwe zwaerheyd
Bekluystert my de hoop, die door een schielijckheyd
My stadigh dan nu dit dan dat te vooren leydt.
Zo dat ick nu wel dit, en dan weer dat verhoope,
Doch vreese bied my knap oock yet of wat te koope.
(980) Waerom ick schijn te staen, en nochtans leunen moet,
Of maken ’tvoor-slagh op een veelderhande voet;
Op dat, wanneer wy ’teen ontslibbert of ontglijt,
Ick ’tander middel flucks weer in de plaetse smijt.
Des moet de milde Tijd ontrolt en op-geslagen,
(985) My van mijn hoogh of laegh geluck de waerheyd dragen.
Hoe zoud’ een Prince so verkeert zijn van gedacht,
Dat hy verand’ren zoud’ in een geringe Nacht?
Doch ’traedsaemst dat ick zie (om geen dwasen te slachten)*
Is tussen hoop en vrees den dageraed te wachten,
(990) Die zal my seggen recht, hoe dat hy is van zin,
Of hy verand’ren wil, of niet, sijn eerste Min.
Dit wil ick hem door een besloten Bode vragen.
,, Des Wijfs vernedertheyd doet haer den Man behagen.

REY.

Men weet wel; dat de lust, die vinnigh ende vyerigh
(995) Haer oorsprong neempt of krijght,
Is selden in haer self gematight en manierigh,
Maer klautert ende stijght
Schielijck tot inden top
Van ons raed-loosen kop.

(1000) Daer Breydelt sy een band voor ons versotte dagen
Van druck en van berouw,
Daer binnen knoopende een ongenees’lijck klagen
Vermenght met schand en jouw:
Dit schenckt sy ons tot loon
(1005) Als een vercierde Kroon.

Zo schielijck als men yvert om van haer te smaken,
Zo schielijck word-men zat,
En word verzadight van haer schijn-lijf te genaken,
Als een die noyt en at:
[fol. D1v]
(1010) ,, Want al wat schielijck word,
,, Oock schielijcken verdort.

Verzotte lust neemt af en toe in al haer dingen,
Als ’twater door de Maen;
Oock moet de geyle lust door yverigh bedwingen
(1015) Somtijts gemuylband staen:
Want ’tvinnigste geweld
In wederstreven geld.

Daer gist’ren liefde was, daer is dan walging heden,
De daed voor schande kreunt.
(1020) Ziet hoe ons Koningin, mis-troostigh en t’onvreden,
Naeuw weet waer op sy leunt,
Of op des Princen woord
Zy oock mach varen voort.

Maer (laes!) de Princen zijn veranderlijke Menschen
(1025) Van sin, van doen, van trouw.
Doch wie de deughde lieft, en daer op bouwt sijn wenschen,
Of quelt zich om geen Vrouw,
Dien Mens d’aentrecklijckheyd
Noyt van de deughde scheydt.

(1030) Indien de tranen onser uyterlijke oogen
Getuygen konden zijn
Wat wy in onse ziel of willen of vermogen,
Of’t waerheyd is, of schijn:
Zo veelderley verdriet
(1035) Waer by de Menschen niet.

Veel volcks bedrogen word door ’tal te licht gelooven;
Doch herts-tochs-lust en wil
Heeft meerder ramps en kruys op onsen neck geschoven,
Dan zinnen vreemt verschil.
(1040) d’Onstervelijke Tijd
Dit maer te veel belijd.

[fol. D2r]

VIERDE HANDELING.

Amystas.

DEn Prins had my belast, en scherpelijck bevolen,
,, Niet verre van sijn Tent in eenigheyd te dolen,
,, My dunckt den nacht te zijn ten eynde schier geraekt,
(1045) Die van mijn waken ook een blijd op-houden maekt.
Niet dat de moeyte my verveelt; want ’tis een eere
In allerley gebied getrouw te zijn sijn Heere;
Maer zo ick merken kan, den dageraed die spruyt,
En steeckt sijn straeltjens door veel kleyne spleetjens uyt.
MASYN. (1050) Ayme! ick arme Mens, hoe ben ick dus ellendigh!
Hoe komt dat ick mijn eed en trouwe breeck so schendigh?
Ah! af-gesloofde romp! door’t pijnelijck gewoel,*
In mijn borst naeuwlijcks ick geest ofte ziele voel.
Den worm my knaeght en vreet so straf in mijn gewisse,
(1055) Dat ick een ruyme helft van al mijn vreughde misse.
Elaes Princes, elaes! mijn tweede wil en wens.
Komt dood, en moord de borst van een uytsinnigh Mens.
AMYST. My dunckt, hy mymert, want, al die verdwaelde reden
En zijn geen droomen, oock en zijn’t geen Nacht-gebeden.
(1060) Hy geeuwt van vaeck. Hola, de donder-droom begint.
MASYN. Verdroeft geluck, zijt gy heel rasend’ en ontsint
Op my? zo komt en slaet, eer ’tLidt sijn Lichaem doode.
Komt geesten, ziet, hoe ick u op mijn Offer noode.
AMYST. En krijght hy geen ontset, hy doet zich self te kort.
(1065) Ick wil na binnen treen, en hooren watter schort.
Hoe dus? hier is geen Mens: wat zal ick hier van seggen
Ick sie niet dan alleen het bloote bedde leggen.
MASYN. Amystas. AMYST. Mijn Heer.
MASYN. Komt eens haestelijck by my.
AMYST. Zoo’ck wiste waer gy waert.
MASYN. Blijft daer, ick kom u by.
AMYST. (1070) Zeght waer gy zijt, ick kom, en schort die grove moeten.
MASYN. Wacht, wacht, ick kome self.
AMYST. De Go’on mijn Heer begroeten.
MASYN. Amysta, hoort de reen mijns over-droeve keel,
En ernstelijck neemt acht op’t geen ick u beveel:
Zoud gy wel weten raed by u Princes te komen,
(1075) Sonder van yemand hier gesien, of oock vernomen
Te worden?
AMYST. Ja ick Heer, een heymelijken wegh
Weet ick tot hare Tent.
MASYN. Merckt dan op’t geen ick zegh.
[fol. D2v]
Voor eerst so klaegt haer zeer de ongelegentheden,
Die ick sint gisteren hier in’t Leger heb geleden,
(1080) Waer door ick noodigh wierd verhindert en belet,
Doch tegen mijn gemoed haer aenzoeck uytgeset.
Nu neem ick al de Go’on (zeght haer dit) tot getuygen,
Die ’tbrullend’ water zout doen krimpen ende buygen;
Die ’tingeslorpte nat van mijn verstaeft gemoed
(1085) Verdroogen konnen, daer’t nu enkel tranen voed;
Die Goden, die het zand der hemel-hooge Duynen
Verstuyven doen, en weer verdobbelen haer kruynen;
Die’t af-gesloofde spits mijns Princelijcke borst
Door’t nijdigh geluck nu hebben dus bemorst;
(1090) Oogh-merkers van mijn doen, en van mijn droeven wandel;
Getuygen, hoe’ck met haer onnos’le zaken handel;
Of ick niet veelderley, met kommer groot en zwaer,
’tBewaren mijnes Eeds gedreven heb voor haer.
Ja wat my mog’lijck was, alleen om haer te vrijen,
(1095) Gedaen heb, ’twelck nochtans de zaeck niet konde lijen
Om redens veelderley; en ’tandere gebedt
En lijd niet dat ick doe de vleesselijcke wet,
Die ons verbonden houd; als dat ick soude breken
Een Schepsel, ’twelck ick ruym der Goden eygen reken.
(1100) (Ah! hoe beklemt mijn geest en vochtigh herte word!)*
Ter nauwer nood ick d’helft vertelle wat my schort.
Verandert geene reen, en bootst mijn bleeke wezen
Gelijck’t u voor u oogh hier dunckt gedaen te wesen.
Daer naer so geeft haer dit.
AMYST. Dat doe ick nimmermeer.
MASYN. (1105) Wat schaed een zaeck gedaen ten dienste van sijn Heer?
AMYST. Maer ’tschrickt my laffe geest, doet wegh, ’ten is niet menschlijck.
MASYN. Zo haer verdraeghde ziel na sulken quaed is wenslijck.
AMYST. ’Kgeloove dat gy doolt.
MASYN. Ah! of ick doolde! maer
Mijn schijn-dood-aengesicht maeckt dese redens waer.
AMYST. (1110) Kloeck-moedigh Prins, hoe zoud’et van mijn herte mogen!
MASYN. Verstout u laffe geest; houd uwen dienst voor oogen,
En sondight op u last, want die sijns Heeren zin
Voldoet, hoe kan hy doch daer veel mis-han’len in!
Voltoyt mijn bidden, zo gy liever mijn gezondheydt.
AMYST. (1115) Elaes, een diepe vrees my kluysters in den mond,, breyd;
’tOngodlijck is het stuck; wijckt, Heer, van die reen
MASYN. Zoud gy dit dan tot haer niet konnen zeggen?
AMYST. Neen:
Mijn tong alreede komt door overdencks gevoelen,
En ’thert inwendigh mort.
MASYN. U daed mijn toorn sal koelen.
[fol. D3r]
AMYST. (1120) Hoe moogt gy zijn so straf, dat gy my sulkes verght?
MASYN. Gy ziet, hoe dat ick word van’t rasend’ luck geterght,
Wat wil ick doen, ten laet my vreed’ noch ruste blijven.
Neemt.
AMYST. Hoe zwaerlijck doe ick’t.
MASYN. Ick zal de woorden schrijven,
Die gy haer brengen zult, om mijn ontruste ziel
(1125) Te stillen, wacht my hier.
AMYST. Ah, dat den Hemel viel
Op mijn bepopelt hooft, zo zoud’ mijn bevend’ herte
Ontladen zich van ramp en veel aenstaende smerte.
Zal ick dan zijn een Beul van soo een Koningin?
Van een Princes, jae een vol-schapene Godin?
(1130) Een Moorder van een Vrouw, de braefste deser tijden?
Neen, neen, Amysta, neen, u herte mach’t niet lijden.
Of ick den Beker liet, en steldese daer heen?
’tWaer beter hem ontrust, dan mijne ziel t’onvreen.
Daer staet hy, en ick vlucht. Maer zacht, waer zoud’ ick vluchten?
(1135) Siet, wat de Mens al lijd! mijn overvloet van zuchten
Zou maken openbaer (door eenigh naeuw opmerck
Van vreemde Luyden) dit mijn ongereddert werck.
Dus ongehavent kan ick qualijck henen loopen.
Ick mach hem brengen, ende daer van’t beste hoopen:
(1140) Tot ’sMeesters dienst bereyd behoort te zijn de knecht;
Wat kort het mijne eer, is ’s Meesters doen’t onrecht?
Den vloeck val dien te beurt die wercket ongerechtigh
Wat kan ick anders doen, als nijver ende nechtigh
My toonen inden dienst, die ick hem heb belooft?
(1145) ’t Schaed my in’t minste niet, dat hy sijn eere rooft.
Ick vat hem wederaen, en keer mijn logge zinnen.
Om zien, of ick de vrees door reden kan verwinnen.
Wel aen, met euv’len moed ick ’tstuck in handen grijp.
Want nu ick mijn verstand op redens toetsteen slijp,
(1150) Bevind ick dat ick ben wel allenthalven schuldigh
In’s Princen welvaert my te toonen steeds zorghvuldigh.
Heeft hy het vonnis so besloten in sijn geest,
En moet het so geschien? wat wil ick zijn bevreest?
Hy is mijn Prins, en ick sijn Dienaer: hy betwetend’,
(1155) Vernuftigh wijs en kloeck; ick bot, dom en vergetend’.
Een Prins kan beter ra’en wat datter moet geschien;
Oock volgen wacker moet elck een sijn Prins gebien;
Ja maer soo’t Godlijck is: het moet wel godlijck wesen,
’tGeen Princen doen, want zy voor Goden zijn gepresen.
(1160) Doch ist ongodlijck, dat een Prins sijn trouwe breeckt,
Oock dat de mond gants anders als het herte spreeckt.
MASYN. Zo met een haestigheyd heb ick hier wat gekrabbelt,
[fol. D3v]
Veel redens sonder slot daer over hoop gebrabbelt.
’t Zal naeuwlijcks leesbaer zijn, doch sy zal licht verstaen,
(1165) Wat d’ Inhoud zeggen wil, en waer gy komt van daen.
Al is ’tgeschrift beklad met bloed-gemengde tranen,
Te beter zal’t pampier mijn hoogen druck vermanen,
Ah Go’on, hoe noode doe’ck’t: zoo’t nochtans wesen moet.
Vat aen, en geeft hem haer; doch met een heusse groet.
(1170) Bied haer mijn jonste toe, en zet u wesen manlijck;
Steunt op mijn goede zaeck, mijn recht is niet verbanlijck.
AMYST. Belieft u anders yet?
MASYN. Wat kreunt gy? ’tschijn gy suft?
AMYST. De wreedheyd van de daed my ’therte maeckt verbluft.
MASYN. Het is u boodheyds schult, langt hier, ick sal hem drincken,
AMYST. (1175) O neen.
MASYN. So zal ick door mijn zwaerd ter Hellen zinken.
AMYST. Gy prijst de manlijckheyd, en zelve gy vertsaeght.
MASYN. Dat komt u dwarse kop en onwil my dus plaeght.
AMYST. Wel aen, ick zal het doen, al zoud my eeuwigh rouwen.
MASYN. De daed is niet so vreemt, als gyse schijnt te brouwen.
(1180) Maer hoort Amystas, als gy haer den Beker bied,
Past dat gy het gezicht van ’tgantse Leger vlied.
Doch dat ick’t u beveel, komt uyt geen quaden gronde,
Want ick weet, dat gy trouw zijt, ende heus van monde.
Verberght hem ond’r u kleed ten besten dat gy meught.
AMYST. (1185) Ick reken ’sHeeren zin te volgen groote deught.
MASYN. Scheyd bly-gemoede Knecht van uwen Meester droevigh,
Mijn duffe geest sal noch u antwoord zijn vertoevigh.
Amystas, wederkeert, daer klopt een aen mijn hert,
Mijn geest die word gemaent, ’kmoet zien eens watter werd.
(1190) Ach mijn verkropen bloed verwisselt is van stede;
Haer schoonheyd voor mijn ziel uytstort een zware Bede;
Mijn eed staet aen d’een zijd’ mijn Trouw ter rechter-hand:
Welck een gereden! ah, mijn voorneem is vermand.
Keert weder ’tzal niet zijn, die gramschap is verloopen.
(1195) ’Ken wil mijn Peerle-lof so schandigh niet verkoopen.
Neen gaet, doet u bevel, daer kom af wat het wil,
Want hoe ick’t maeck of schick, daer’s altijd wat geschil.
Gaet vaerdigh, eer den dagh u schielijken bevange.
AMYS. ’Kgae vaerdigh heen, mijn Heer.
MASYN. Na tijdingh ick verlange.
(1200) Wat dutselend’ gedacht had daer mijn flaeuwe zin
Zo schielijken vervoert ten strijde met de Min?
’Kverberghde’t doch voor hem: want ick voel zwaerder pijnen,
Dan aen mijn aenzicht staen geschildert, of verschijnen.
’tWas best, want dwijl ick ben oorsaeck van slaverny,
(1205) Dat ick geen Med’-gezel in mijne perssing ly.
[fol. D4r]
De reden kan ick by my selfs wel overleggen;
Beweer oock ’tgeen mijn geest daer sterck wil tegen zeggen,
’Tis ymmer nutter dat ick my des Wijfs ontslae,
Dan door een malle lust my self te buyten gae.
(1210) De deught treckt my te rug; mijn Loff zo vers verkregen
Maeckt my de geylheyd wars, en al haer smaken tegen.
Hoewel in mijn gemoed ’tgeprickel van de lust
Geherberght was; zoo’s doch het meest gewoel in rust.
Indien ick oock een Vorst verwinningh word gepresen,
(1215) Met reden, dat ick oock my zelf verwin in desen.
Want een oprechte zeegh leunt op alsulcken voet,
Dat elck zich selven eerst, dan and’ren winnen moet.
Hoe wel den stercksten strijd den Mensche heeft te lijden,
Wanneer hy ’svlees-lust en ’sherts-tochten moet bestrijden.
(1220) Ah hoe verlangt mijn ziel na ’tkippen van den dagh,
In hope, dat ick dan mijn schaed’ herhalen mach.
Die ick aen roem en eer zo schendigh heb geleden,
’tWelck mijn verkroockte borst, druyl-oorend’ in haer zeden,
Betuyght heeft en vertoont door’t donker-graeuw gezicht
(1225) Wt een wanschapen vrees, van deught en loff beticht.
Gy Go’on dan, in wiens hand mijn dood staet ende leven,
Van dit berockent quaed, wildt zael’ge uytkomst geven!

AMYSTAS.

Hoe-wel een Slaeffen dienst my krachtigh houd gebonden
Te vord’ren ’tgeen daer toe ick henen was gesonden,
(1230) Zo is het noodigh doch zich te beraden eerst
Met d’Reden, want die oock wel inde Slaven heerst:
Ick was seer dicht by des Princessen Tent gekomen,
Doch heb een sparling vreemt in mijnen geest vernomen,
Die my oock weder-hield; dies met een tziddring groot
(1235) Ick knap den selven wegh te rugge weder vloodt.
Mijn herte wierd met sulcken vreemden schrick omvangen,
’tScheen dat een loggen geest weerhield mijn flockse gangen.
’Kverschiep mijn treden knap, en komend’ voor de Deur
Mijns Heeren, vond’ ick al mijn opset weer te leur.
(1240) Want of ick, g’ringe Slaef mijns Princen wil weerstreefde,
En stadigh als een nors en stuggigh Dienaer leefde,
’t Waer niet, indien hy wil dat’t enkel zal geschien,
Ick zijnd’ onwilligh, zal hy’t and’ren knap gebien.
Dit ben ick overleyd, en wel erknaeuwt in reden,
(1245) Dies ben ick weerom na de Princes getreden.
Ach weet wel, ’tis te wreed, of ick het al verschoon,
Want een vergifte dranck en is geen Minne-loon.
SOPH. uyt. Elck g’looft dit oock met my; maer wat! wie hoor ick spreken?
Hoe schuddebolt mijn geest: Ick wil my hier versteken.
[fol. D4v]
SOPHON. (1250) Amysta, waer’s de reys?
AMYST. Ha Hemel-hoge Godt!
SOPHON. Verklaert u druck. AMYST. Elaes!
SOPHON. Hoe? ’tschijnt gy met my spot.
Wat zucht gy? wat treurt gy? wat weent gy? is t’ondegen
Mety uwen Heer gestelt?
AMYST. Ah, ick ben so verlegen.
SOPHON. Hoe is’t hem dan vergaen dees lange zware nacht?
AMYST. (1255) Princesse! SOPHON. Spreeckt vry uyt.
AMYST. O ick en heb geen kracht.
SOPHON. Seght maer het eerste woord, ick sal den zin wel raden.
AMYST. Een Brieff.
SOPHON. Een Brieff! kan die dus uytermaten schaden?
Hoe dus Amysta? wat heelt gy my de zaeck?
AMYST. Me-vrouw’.
SOPHON. Hoe zwaerlijck ick noch aen den zin geraeck.
AMYST. (1260) Ah! waer u Dienaer dood!
SOPHON. Hoe terght gy dus mijn oogen?
Zeght, aen wien komt den Brieff?
AMYST. ’Ken hebbe naeuw ’tvermogen.
SOPHON. Geeft hier, dat ick hem lees’ zijt gy dus flaeuw gemoed?
AMYST. Elaes Princes, het is wat anders dat ’tmy doet.
SOPHON. Zijt manlijck, mog’lijck lijd de zake sulken last ,, niet.
AMYST. (1265) Onzalige Princes!
SOPHON. Voorwaer, Amystas, wast ,, yet
Gezonds voor my, gy zoud so lang bedut niet staen.
AMYST. Zo zoud’ ick oock, Me-vrouw’, want ’tware lang gedaen.
Ick keere wederom.
SOPHON. Hoe? ende my hier laten
Dus onbewust des zaecks?
AMYST. Ach z’is te uytermaten.
SOPHON. (1270) Wat isse? AMYST. Schricklijck. SOPHON. Ah!
AMYST. Ontzet u niet, Me-vrouw,
Vergeeft my, dat ick u dus langh te rugge houw.
SOPHON. Doet my ten minsten dan uws komsts waeromme weten.
AMYST. Princes ’thert weder-houd de hand met schrick beseten.
SOPHON. Is hy dood? AMYST. Neen hy leeft.
SOPHON. Of heeft hy stervens nood?
AMYST. (1275) Neen, niet, doe ick hem liet.
SOPHON. Dit wonder is te groot,
Een Bode zal zijn Vrouw van’t recht bescheyd vervremen!
AMYST. Neemt, leest hem, het bescheyd zult g’er (als lief) vernemen.
SOPHON. Wat treckt gy hem te rug?
AMYST. Schrick maeckt my steeds verbaest.
SOPHON. U sparreling my doet halff twijff’len of gy raest.
(1280) Een ongesloten Brieff! houd die so veel verborgen?
AMYST. Niet buyten om den strick, inwendigh schuylt ’tverworgen.
[fol. E1r]
’tMom-aenzicht deckt het geen de schoone dagh beschaemt.
SOPHON. Dit leugenachtigh Schrift een Prince niet betaemt:
D’inleyding tot het stuck verschud mijn droeve ooren.
AMYST. (1285) Gy zult den zin haest uyt de naeste regels hooren.
’Kvertreck een weynigh my, en laet u hier alleen.
SOPHON. Neen, blijft, en hoort het slot van dees onscham’le reen.
’Kbegeer dat gyse hoort, en zals’ oock luyde lesen:
Gy moet een hoor-getuygh mijns droeve tijdings wesen.

BRIEF.

(1290) DE Goden van mijn recht’ en ongeveynsde Minne
Verleenen alles goeds in uwen droeven zinne,
Die na mijn wederkomst so druckelijcken wacht,
Ia telt, en we’er-telt de minuten van de nacht:
Dit parst uyt d’oogen my so vele duysent tranen,
(1295) Dat ick de veelheyd noch de zwaerheydt kan vermanen.
Ay watte losse re’en!*
Voorts, dat ick had belooft met d’eerst’ gelegentheyd
U te verzoeken, heeft de wreede Tijd ontzeyd.
Ia, wild’ ick dat gelooven!
(1300) Nu neem ick al de Go’on des Hemels tot getuygen,
Die’t Diamantigh hert en steyle Rots doen buygen,
Die kenners van mijn ramp een schendigh ongeval,
Daer mijn gerechtigh stuck ten oordeel komen zal;
Die, daer het Treur-spel van ons leeds-bezaeyde leven
(1305) Al voor een duysent Iaer bedicht was en beschreven;
Die mijn oprechte borst en deughdes schat-kist net
Bezwaddert hebben met haer heyl’ge gulden Wet.
d’Onstervelijke Go’en wil ick dat dit bezweeren.
Ia dat sy mijne wil met wonder-daed beweeren.
(1310) Met welke listen zoeckt hy mijnen druck te dooven!
Dat ick rechtvaerdelijck heb alles so gedaen,
Om u van’t Roomse jock, en slaefsen dienst t’ontslaen:
U zaken so beweert met treffelijke reden,
Met roem van uwe deught, met dringende gebeden,
(1315) Met een vertooning van u ontschult in dit stuck,
Ia noch door een verschooning van u ongeluck,
En brochte alles by wat my verscheen in’t herte,
Om u (mijn lieve Bruyd) te vrijden uyt die smerte,
[fol. E1v]
Elaes; u lieve Bruyd!
(1320) Maer ’twas niet mog’lijck ah, ah ’tdeert my dat ick’t schrijff,
My deert u ongeluck; mijn uytverkooren Wijff,
Den Held vondt niet voor goed, maer wilde’t eerst te Romen
Daer in de waegschael des Senaets noch laten komen.
Ha Vrouwe, ziet u dood.
(1325) Wat kan ick’t keeren, zo mijn Nood-schick dit beduyt.
Op dat nu mijn beloft in als niet zoude zijn.
Meyn-eedigh, of verblomt alleen met waerheyds schijn,
En om u tweede beed’ dan daed’lijck af te schaffen,
Wil ick niet datmen my in als zal logen-straffen;
(1330) Zo kiest nu, of gy wilt zijn balling in bedwangh,
Of, tot een schut hier voor, uyt-drinken desen dranck.

MASINISSA.

Ha beestelijck gemoed! onmenschelijck besluyt!
Waer is den dranck, langt hier, ’ken zalder niet op suffen,
’Ken laet my door sijn dwarsse dreyging niet verbluffen.
AMYST. (1335) Princesse, wat gy doet, hy is te zeer vergift.
SOPHON. Is dit eens Bruydegoms gejonde Morgen-gift.?
Tsa krijght hem voor den dagh.
AMYST. Ick sal hem weder-dragen.
SOPHON. O neen: mijn grootse ziel zou dat zich meer beklagen,
’K wil met een trotse moed des trotsers wille doen.
AMYST. (1340) Beleefde Koningin, wilt and’re sinnen vo’en.
SOPHON. Neen, geeft den Beker hier.
AMYST. Ay, laet ick hem uyt-storten?
SOPHON. ’Kheb and’ren middel dan om ’tleven te verkorten.
AMYST. Zo wilt u dienaer doch Princesse niet verschulden.
SOPHON. Danck hadden oyt de Knechts, die ’s Meesters wil verdulden.
AMYST. (1345) Hoe popelt my’tgemoed, hoe klopt mijn flauwe borst!
SOPHON. Ha dranckslien, daer mijn ziel so lang na heeft gedorst.
Ick wil u teffens door mijn drooge keeltjen zwelgen,
Den wreeden Schender zoudt zich anders mog’lijck belgen.

Sy drinckt.

Hout daer Amystas, brenght den Kelck hem ledigh weer,
(1350) Dit zal hem tuygen recht de Liefde tot mijn eer.
AMYST. Waer laet ick snoode Mens nu mijn ellendigh leven?
Gy sturft niet, zo ick u den Kelck niet had gegeven.
Ah waerd’er noch wat in, ick dronck het op mijn zad,
Want ick heb mede ruym mijns levens deel gehad.
[fol. E2r]
SOPHON. (1355) Neen, neen, Amystas, neen, gaet tijdingt uwen Heere,
Dien Schender van sijn Trouw, en roover van mijn eere,
Dat nu sijn boose wil geblust is, en verzaet,
Ha my, ick voel sijn kracht, mijn pols so flaeuwlijck slaet;
Geluckige, nu zal u Sophonisba sterven.
AMYST. (1360) Princesse, laet my doch by u genaed’ verwerven,
Vergeeft my al mijn feyl, vergeeft my, ’tis mijns wens.
SOPHON. ’K vergeeft u dobbel geern.
AMYST. Waer vlied’ ick armen Mens?

SOPHONISBA.

Wee my, katijvigh Dier, Slavinne mijner lusten.
Dit is, ha dit’s de loon dat ick sijn vlammen blusten!
(1365) Dit’s dan een groetenis van mijn getroude Man!
Dit’s d’hitte van de Min, die noyt verkoelen kan!
Dit is de zoetigheyd van ons ontsteken Minne!
Dit’s ’tzegel aen de Trouw! dit geeftmen sijn Vriendinne!
Dit is den ys’ren band van ons verknocht gemoed!
(1370) Dit is de kuysse liefd’, die weder-liefde voed!
Hier is d’onsterv’lijckheyd (zo my den dwaes verbeelde)
Die in sijn drooge borst steeds vlam op vlammen teelde!
Dit is een Vorsten roem, dit’s ’tDiep-loot van sijn hert,
Dit peylt dat een Princes van d’Aerd’ getogen werd!
(1375) Ja noch sijn eygen Bruyd, sijn Vrouw, sijn nieuw getrouwde!
Die op geen Huys-god meer als op sijn woorden bouwde.
Merckt Goden, wat dat my dees Vrouwen-moorder doet,
Een Beul, ja een Tyran van mijn onschuldigh bloed.
Fy boos-wicht, is een Prins in woorden so lichtvaerdigh?
(1380) Maeckt gy u leven dus de Ridderschappen waerdigh?
O neen, geen Mijter druckt soodanigh Krijgers hooft,
Dat so wel van geloof als Trouwheyd is berooft.
Die met u vley-gebed betooverde mijn harssen,
Alleen om daer een Zee vol Tranen uyt te parssen!
(1385) Komt Helsse Goden, wreeckt, of rockent eenen vloeck
Op sijnen valssen kop uyt uwen Helssen hoeck.
,, Den Schen-brock leeft te lang: ’tis tegen wet en reden
,, Het lange leven aen den Schenders te besteden.
Ah waer’s nu mijnen roem? Carthago, waer’s u loff?
(1390) Hier light u quekeling: u hoopen dijd tot stoff.
De eerste Koningin, die u is geboren
Daer so op is gepraelt, moet in haer bloed’ versmooren,
Van u; als een Slavin; en niemand my beschreyd,
Niemand betreurt mijn val noch zware ellendigheyd.
(1395) Aey, d’aem-tocht my verslapt, ’tgebeente zwack en teder
Ontzenuwt, en ick zijgh; ’tvergifte druckt my neder.
[fol. E2v]
,, Waer is nu al mijn Stoet, mijn eer-sleyp? waer’s mijn macht?
,, Waer is de deftigheyd van mijn vermaerd geslacht?
,, Al bobbel, schaeuw’, en roock: zelfs d’alder-naeste vrienden,
(1400) ,, Die my aen Tafel met ontblooten hoofde dienden,
,, Verscholen zijn; en al mijn zware Mogentheyd
,, Is dood en ’kheb gehad een hand vol blijd’lijckheyd.
,, ’K hebt al maer eens gezien, ’tis alles weder henen
,, Van daer ’tgekomen is, en voor mijn oogh verdwenen.
(1405) Ah gy vervloeckte Moor, trouwlooze Mauritaen,
Hoe martelt gy my; wat doet gy my streving aen.
Een Koninginne sterft! en dit om snorkend’ rasen
Der Roomse blaffers, door verwinning op-geblasen!
En die gelooft gy meer, als my dijn waerde Bruyd!
(1410) Verstoot my als een snood’ verworpen voet-veegh uyt.
O moorder van u trouw! verworger van u Reden!
Quel-duyvel mijnes ziels! een Schijn-straet mijner Leden.
Komt, zo gy noch niet aen dees wraeck verzadight zijt,
Door-stoot my, slorpt mijn bloed, en scheld my daer na quijt.
(1415) Vraet van u eygen vleys, op-slocker van u Vrouwe,
Meyn-eedigh erf-vyand van alle deught en trouwe.
U gulle Tygers-mond en Crocodyls geween,
Voltoyt nu ’toffer door mijn onnoos’le reen.
Elaes, ick zwijmel, ah, mijn oogen worden duyster.
(1420) ’K voel ’teynde van mijn roem en zo verheven luyster.
Ayme, wat steeck is dat, aymy, Gerundula
U laet ick al mijn schat ten erref-deele na.
Wat nu moet ick ten strijd? hoe Syphax, zal het gelden?
Komt trouwe Syphax, komt, ontruymen wy de velden.
(1425) Waer ben ick? hier alleen? wie tornt hier aen mijn kleed*
Hoort Joff’ren, tijds genoegh met reyen is besteed;
Wat brenght gy dit Juweel: sus, sus, onguyre Knapen,
Schort ’tnuchtent blasen wat, en laet mijn Syphax slapen.
Hoe mijmert dus mijn geest, ick ben hier doch alleen,
(1430) Alleen, elaes, alleen, oey welcke zware ween:
Ah ’tis met my gedaen, ha Scheppers slaet my gade,
U Dochter die ontschept: ach ick verzoeck genade.

GERUNDULA. HYPPARDA.

Het snuggre daghjen pronckt met flickerende stralen,
Hypparda, en bemaelt de bruyn-betrocken Salen
(1435) Ist niet een vreught om zien, hoe dit toelachend’ Kruyd,
Zo vlijtigh met den dagh sijn hoofdjens beuret uyt
De droogh-verbrande Aerd’, met uytgespalckte blaeykens,
Tot lof der Goden hoort lieflijckheyd; hoe fraeykens
Het gaeuwe Vogelken op’t kippen van den dagh
(1440) Sich toont bly-geestiger, dan’t over winter plagh;
[fol. E3r]
’tGezwinde hert verscheurt het varen graegh en gretigh,
En kiest voor’t drooge kruyd de natste blaeykens etigh:
Want inden morgen-stond het glinst’righ dauw-gras vocht
Voed vetter, en verzaed meer dan de Middagh-Locht.
(1445) Maer noch is my de nacht wel duystmael aengenamer.
HYPPAR. Mits den gevangenen de Nachten zijn bequamer,
Want d’wijl de zoete Locht elck Mens na buyten lockt,
Ons droevigh wesen van ellend’ en druck verblockt,
Geeft yeder in gedacht ons stand, door het uytwendigh
(1450) Schaem-roode aenzicht (teek’nen onses spoeds ellendigh.)
Ah ’tvalt my hier zo lang.
GERUND. Rampsaligheyd van tijden,
Schijnt, Dochter, dat nu anders niet kan, of wil lijden.
d’Onnoos’le geld altijd; en ’tgeen het hooft verschuld,
Word nu gemeynlijck aen de Leden eerst vervuld.
(1455) Der Princen twist is diep en duyster te doorgronden,
Want des krackeelens straff word noyt aen haer gesonden;
d’Onnoosele Gemeent betaelt den cijns daer aff:
Zy rockenen den twist, ’t Gemeynte lijd de straff.
Dit oorlogh niet by ons gerockent is: wy Maeghden
(1460) Oyt deden wat den Prins, en ons Princes behaeghde,
En evenwel gy ziet, betalen wy: Dit komt
,, Dat elck twist-rockenaer sijn sake steeds verbloemt:
,, Elck Land-zaet, die maer hoord sijn Land-heer kribligh kijven,
,, En ondersoeckt noyt, of sijn Princens stuggigh drijven
(1465) ,, Op reden is gegrond: O neen d’oploopentheyd
,, Op d’eerste trommel slagh hem strack te velde leyd:
,, Verlieft den Vorst, hy oock: Doch wind den Prins bysonder,
,, Zijn sake boven-drijft, des vyands recht leyd onder.
,, ’tGeluck des uytkomsts geeft van rechten on-recht blijck;
(1470) ,, Die onder leyd, heeft schuld; den winnaer heeft gelijck.
Dees al-gemeyne quel rust zo by alle Menschen,
Al waer’t schoon anders gingh, ’tzou vreemt zijn van haer wenschen
Hier in vertroost ick my.
HYPPAR. Gespeel, u reden geeft
My stoff en krachte, die my oyt ontbroken heeft.
GERUND. (1475) Zo dat, indien ’tgeluck ons huyden heeft versmeten,
Tis morgen wederom on ander volck verbeten.
Lucks Rad draeyt altijd voort, die huyden onder is,
Sit morgen boven op. Ziet hier getuygenis.
En ben ick niet geweest, naest onse Koninginne,
(1480) Van so veel Edel-dom geacht als een Santinne?
Van Princen aengezocht? en van elck een ge-eert:
Nu ben ick een Slavin. Siet, daer is’t rad gekeert.
HYPPAR. Met meer verwondering des Lucks verwissel-keuren
Men in ons Koningin kan merken en bespeuren:
[fol. E3v]
(1485) Die zijnd’ een Borgers Dochter noch eergis’ren nacht,
Op gist’ren was een Koningin in volck en macht,
En huyden weer Slavin. Zy, die zo hoogh verheven
Was, wilmen d’eersten Stant (hoe slecht) niet weder-geven.
GERUND. Al een gemeenen gang van ’sweerelds vreemt beloop.
(1490) Luck, onluck, ramp en spoed, ’tis tsamen eenen hoop.
,, ’tLuck heft den Mensche hoogh op’t bovenste van allen,
,, Op dat hy weer so veel te laeger zoude vallen.
,, Tis wispeltuyrs en zot, en die daer op betrout,
,, De wereld wel met recht voor driemael zotter houd.

REY.

(1495) Of niet door geyle lust veel meerder volck verzopen
Light in sijn ongeval, tuyght dat ervarentheyd?
Tuyght gy dat grijse Tijd, die’t alles hebt door-loopen,
En van’t voorleden geeft een zeker-vast bescheydt.
Want zo Voor-ouders val en ongeluckigh leven,
(1500) Gebaert uyt valsse Min, of bloed-dorstige wraeck,
Den Na-neven noch kond’ een oprecht af-schrick geven
Tot mijding van de Klip, zo waer dat onse Baeck.
Zo zoud’ de grouwel, angst, en ys’re slaep (bekomen)
Ons tot een voor-schrift zijn, en tot ons peyl-kompas:
(1505) De Noord-star wierd bereyckt van vele duysent vromen:
Maer (ah!) eens anders schaed streckt ons voor Zomer-gras.
Elck schrickt wel voor’t gehoor van veel voorleden grillen,
Doch voor na-volging geen noch lust noch wens verzet:
Maer koestert, streelt en koost, al ’therten poogh en willen,
(1510) Ia eert die als een oude pryselijke Wet.
d’Een op een yd’le roem heyblockt sijns welvaerts poogen:
Den tweeden haet sijn woord om ’sanders vriend te zijn:
d’Eerste wijckt niet van de keur, oock ziende straff voor oogen;
Noch d’ander van de wil, al waer schoon vriendschap schijn.
(1515) Wie eyst na meer bewijs, als Syphax Koninginne,
En Mauritaniers Prins? Ha Goden! dit’s u kracht.
d’Een daelt ter Hellen om ’tbetrachten van haer Minne,
En d’ander houd de Aerd’ om dat hy dit veracht.
Keert af u trouwe borst
(1520) Vrouwkens van slecht gelooven
Eer dat u schennis rijpt,
Zoo blijfdy onbemorst
[fol. E4r]
Zoo blijfdy onverschoven,
En efter beter slijpt
(1525) U schandre teeder sinnen.
Eer gyse went tot minnen.
De Schelmerije schuylt so wel in’t huys der Hanssen,
Als in een stroo-wis-hut, dit tuyght d’ervarentheyd:
Want haer herts-tochts gestreel (door’t wispeltuyrigh danssen
(1530) Der willens) keert het hert van de bescheydenheyd.
Haer zielen, smeerigh vet, versinken in de lust,
Waer af noch ’therte naeuw de helft der denkens blust.
Haer toeverlaet en troost in d’ongeregeltheyden
Is, en bestaet, in pracht, in stoet, aenhang sterck,
(1535) Hier in haer vlees-vernuft zich bak’ren gaet en weyden,
Zet niet eens op de deught het uyterst’ oogemerck.
Maer, ah! hoe zwack gegrond, geheyblockt en bepaelt
Is ’topset; dat uyt dees borst ’teenigh voedsel haelt.
Daer vreet de Kanker-roest, en wufte schennis wortelt
(1540) In sulck een gulle borst, die trouw noch deughde prijst,
Tot eyndeling op haer de dolle straff uytbortelt,
Daer uyt dan een berouw van zieligh weenen rijst.
Maer wie geen straffe zoeckt, die schouwe eerst de daed:
Want dan ’tberouwen is (als straffe komt) te laet.
(1545) d’Onsalige Princes, nu tweemael Konings Vrouwe,
Door ’t licht gelooven heeft haer levens smaeck verruylt:
Doch d’onbedachtheyd, mits schennis des Echts en trouwe,
Te laet eens wreedheyd en ’sanders zotheyd behuylt.
Zy, datse veel te licht geloofde, treed naer ’tgraff.
(1550) Hy, dat hy niet verwon sijn lust, lijd knagings straff.
Leert Volk’ren, leert ’tgemoed also te evenaren;
Door Redens waegschael oock u doent’ so belanceert,
Dat g’altijd na vereys des Tijds lichten en zwaren
Kondt; zo word alle schand en ongeval geweert.
(1555) Wel zal’t die ziele zijn, die dus dit doel-wit treft:
Doch wee dien, die de wil verr’ boven ’tmogen heft.

[fol. E4v]

VYFDE HANDELING.

De Geest Sophonisba.

WEe Masinissa, wee, wee booswicht, dat g’u trouwe
Zo schendigh verkracht aen een onnoos’le Vrouwe.
Wee, wee, verrader, wee, dees vlamme zeng u ’thert
(1560) Dees Fackel Klem u ziel; dees kondight u de smert.
Wee eer-vergeten Schelm, wee u, die in het lyen
Van so braven Princes u herte dorst verblyen.
Wee Vrouwe-schender, wee, de boosdaed, die gy hebt
Bedreven, is niet gants veroudert noch verlept.
(1565) ’Kverkondigh wee en ramp; ziet dat’s de oorsaeck klaerlijck
Waerom ick my vertoon, en glinster dus vervaerlijck.
’Ken laet u nimmer rust, gy vlied oock waer gy vlied,
Door my en is aen u ten vollen wraeck geschied.
Waerom hebt gy ontrooft het aengename leven
(1570) My, die gy niet een draed daer aen en had gegeven?
Waerom hebt gy my buyten alle recht en wet
Hier tot een offer wreed der dooden uytgezet?
Wraeck, wraeck, gy boose Prins en Richter onrechtvaerdigh:
My hebt gy dus vermoort, die and’re loon was waerdigh.
(1575) In plaets van zenden my het zegel aen u Trouw,
Gelijck gy had behoort, die was u echte Vrouw,
Zend g’een vergifte-dranck: ’ken zal niet eerder rusten,
Voor gy en hebt betaelt aen my u boose lusten:
Of sluyt u valse mond en boose tong in’t graff,
(1580) Of komt en daelt met my hier flucks ter Hellen af.
Aen my, aen my had gy de mensheyd gants vergeten,
En hebt u als een Schelm, niet als een Prins gequeten.
Wee, wee, verleyder, g’hebt mijn eer en licht verkracht;
U dood, u dood die naeckt noch dees aenstaende nacht.
MASYN. (1585) Ay ongeruste slaep, wat voed gy diepe droomen!
Ymmers is my de geest te voorschijn hier gekomen
Van mijn gestorven Lieff, krijtende wee en wraeck.
Om ’tleelijck ongeluck: Hoe richt ick noch mijn zaeck?
Ah Sophonisba lief, zijt gy dus wegh-gestreken
(1590) Behalven dat gy my mijn onschult laet uytspreken?
Wat weet gy, of de zaeck rechtvaerdigh is, of niet,
Daerom dit ongeluck onnos’lijck is geschied?
Ha my! het nare zweet bespat mijn moede Leden,
Die in een zoete slaep haer dag’lijcks ambacht deden.
DE GEEST. (1595) Wee, wee, wee, Masinis, Tyran van uwe Bruyt;
Flucks treed ter Hellen meed, zo is mijn bevaerdt uyt.
[fol. F1r]
MASYN. Ayme! welck’ ange schrick verbluft mijn trotse zinnen!
Quelt my nu hare Geest, diens hert my pleegt te minnen?
Ach vreughdeloose romp, ach herte waer’t gy dood!
(1600) Onmetelijke druck, u parssing is te groot.
Die stadigh ben verzelt met zo veel Stoets en knapen,
Vind’, nu de nood vereyst, my hier alleene slapen.
Daer komts’: Amystas, help!
GEEST. Noch grooter werd u pijn,
Eer morgen zal u ziel by my in d’Helle zijn.
MASYN. (1605) Amystas, ah, ick sterff:
GEEST. Zoo’ck hadde macht om dooden,
’K woud’ al de Duyvels knap op uwen sterf-dagh nooden.
Mijn geest zo lang oock blijft ontrustet en ontroert,
Binnen. Tot dat ick u ziel ter Hellen ne’er-gevoert.
MASYN. Ach Koninginne, ah! ick heb gezondight, ja
(1610) Tegen mijn eygen hert: des bid ick om genae’.
Ay waer het te herdoen, ick zou my anders quijten.
Amystas, hou! waer me mooght gy den nacht verslijten?
Het killigh zweet my berst van alle kanten uyt,
En jaeght m’in sulcken vrees, dat schier mijn herte sluyt.
(1615) Mijn tong was so verkleumt, dat niet een een’ge reden
Ick tot mijn onschult recht en wiste te besteden.
Amystas, hou! hoe dus? af ’therte trilt en beeft,
De ziel selfs schuddebolt, en weet niet hoe z’het heeft.
Och had ick dood geweest doch over twintigh jaren,
(1620) Zo waer my droeve Mens dees schand niet weder-varen.
AMYST. Wat’s ’tgeen den Prins belieft? dat hy dus noest en knap
My roept.
MASYN. Amystas, ach! gy zijt in’t komen slap.
En hebt gy gene Spoock ontrent u bed vernomen?
AMYST. Een Spoock, mijn Heer, gy suft, het zijn u vreemde droomen.
MASYN. (1625) Ja droomen: ’twas de geest van mijn gestorven Vrouw,
Die haer beklaeghde fel van mijn geschonden Trouw.
Ah ’kheb te veel misdaen; ’kbeken het: ach de Reden
Heb ick geschaeckt, en alle menschelijcke zeden.
Mijn Vrouw; ja ’twas mijn Vrouw, mijn eygen was sy heel,
(1630) Waerom ist niet t’herdoen! ah levens-vreught en deel,
Mijn vonnis al te streng u ’thert heeft doen vermoorden.
AMYST. Verlof mijn Heer, gy droomt.
MASYN. Ick blijve by mijn woorden:
Haer schrickelijcke Toorts, bezaeyt met Helsse vlam,
(Dreygende met een slagh) my onder d’ooge quam.
(1635) ’tVerbleeckt gedaent, ick zagh, de holle slappe wangen,
En haer verschrockte borst als dweege sletten hangen:
Haer schaduw-stappen, en het glary-oogend’ licht
Dat door sijn schricklijckheyd ontsette dit gezicht:
[fol. F1v]
In haer geel-doode hand (die eens de sneeuw na-botste)
(1640) Een solffer Toorts gemetst, daer sy my zwaert me trotste.
Dit sagh ick al; en weeck: ’kbezwoer haer binnens monds,
Doch ’twas al sonder kracht, of ’thad te weynigh gronds.
Tot driemael ging sy wegh, en driemael quam sy weder,
Zo knap de herssenen te rust zich buyghden neder.
(1645) Ah ick ben so ontstelt, daer’s niet een eenigh Lid,*
Dat my aen’t Lichaem stil of sonder vreese zit.
Ha! wat heb ick gedaen? ick arme Mens ellendigh,
De ramp van buyten nijpt, ’tgeweten knaeght inwendigh.
Dat ick de Minne so lichtvaerdigh gaff gelooff,*
(1650) En niet ten eersten vlack uyt ’therte wegh en schooff,
Zal noch dees droeve romp eer lang ten grave dragen.
AMYST. De Prins bedaer hem wat; geen voordeel geeft nu ’tklagen.
De saeck geschapen is, gelijck sy blijven moet.
De Tijd en aerzelt noyt, g’lijck oock geen doode doet.
MASIN. (1655) Ah waerom is my niet in dit rampzaligh leven
Een zediger geluck tot levens Lot gegeven?
Ick die verwonnen heb den vyand deses Lands;
Moet lijden d’overhandt mijns geylen ingewands.
Vreet Kanker-worm, en knaeght, door-martelt mijn geweten,
(1660) Zo werd’ ick knap en kort van d’ys’re dood verbeten.
AMYST. Keert weder tot u rust, vermoeyde Prins.
MASIN. Ja rust!
Rust is my gants ontdieft: geen slapen ’tLichaem lust:
Want ’tleede spoocksel zal my nymmer rusten laten.
’t Heeft het gezwooren zo.
AMYST. Gy raeskalt in u praten.
MASIN. (1665) Neen, neen, Amysta, neen, ’ken rust niet dese nacht.
Komt, gaen wy ’tLeger door, bezoeken al de wacht.

REY.

Wat wilt gy werelds Mens
Vaerdse snoo gewaden
Bepronken en bekleen
(1670) Met Hemelsch’ eeuwigheydt!
Daer al u doen en wens
Kan naeuwelijcks verzaden
Een ure tijds van’t geen
’tGeluck u voor-bereydt.
(1675) Hoe pooght gy dus na pracht
En heerschappy van Landen?
[fol. F2r]
Of moet bepaelde macht
Als vryheydt beter zijn.
Is Kroon of Scepters kracht
(1680) Geluckiger in handen?
Neen, onder ’tschape-vacht
Is ver de minste pijn.
Daer is ’thert wel gerust,
’tWordt met een kleyn vernoeget;
(1685) ’tAcht sijn geringe staet
Voor eygen Keyser-rijck;
’tSchept oock sijn volle lust
In ’tgeen hem ’tLot toe-voeget:
En soo’t hem qualijck gaet,
(1690) Den Hemel is sijn wijck.
Het slibberend’ geluck
Ontneemt den eenen zegen,
En gevet d’and’ren we’er.
Hier hebt gy tuyg’nis af:
(1695) Want na veel moeyt’ en druck
Heeft Masiniss’ verkregen
De Koninglijke eer;
En Sophonisba ’tgraff.
Leert Volk’ren, leert door dit
(1700) ’t Geluck niet te vertrouwen:
Die nu verheven zit,
Wordt morgen ne’er-gehouwen.

Oeff’ning Leer u.

FINIS.

[fol. F2v: blanco]

Tekstkritiek:

fol. *2v: HORATIUS er staat: HORATUS
fol. *3r: verschaefde er staat: verschaesde
fol. *4r, vs. 2: tfoey-waerdigh er staat: tfocy-waerdigh
ibid. vs. 9 EEMBD er staat: EEMBD.
vs. 89: gelooven); er staat: gelooven;
vs. 230 (en er staat: en
vss. 351-431 negen strofen van negen verzen
vs. 555 leed en er staat: leeden
vs. 597 Vergunnet er staat: Vegunnet
vs. 761 ’slevens er staat: ’levens
vs. 767 gewinnigh er staat: gewinningh
vs. 934 onmatigheyden er staat: omnatigheyden
vs. 960 raes-kallery er staat: raef-kallery
vs. 964 gelijck er staat: geluck
vs. 988 slachten) er staat: slachten
vs. 1052 door’t er staat: doo’rt
vs. 1100 word!) er staat: word!
vs. 1425 mijn er staat: my
vs. 1645 daer’s er staat: dae’rs
vs. 1649 lichtvaerdigh er staat: lichtvaerdigheyd

Mr. G. vander Eembd.Treur-spelSOPHONISBA.Gespeelt by de Oude Kamer binnenAmsterdam, op den 21. Septemb. 1620.

IN S’GRAVEN-HAGHE._______________________________________________________________By Aert Meuris, Boeckverkooper in de Papestraet, in denBybel, Anno 1621. Met Consent.

Tot de vroege Berispers ende lateBeteraers.

KLINK-DICHT:

Namen der Speelders.

Tot den Na-neven Zoïliende Momi.

Voor-Redenaer.

EERSTE HANDELING.Masinissa.

TWEEDE HANDELING.Scipio, Masinissa, M. Lelius.

DERDE HANDELING.Scipio. Masinissa.

VIERDE HANDELING.Amystas.

VYFDE HANDELING.De Geest Sophonisba.

Tekstkritiek:

M^r. G. vander Eembd.

Treur-spel

SOPHONISBA.

Gespeelt by de Oude Kamer binnen
Amsterdam, op den 21. Septemb. 1620.

IN S’GRAVEN-HAGHE.
^{_______________________________________________________________}
By Aert Meuris, Boeckverkooper in de Papestraet, in den
Bybel, Anno 1621. Met Consent.

Tot de vroege Berispers ende late
Beteraers.

Tot den Na-neven Zoïli
ende Momi.

EERSTE HANDELING.

Masinissa.

TWEEDE HANDELING.

Scipio, Masinissa, M. Lelius.

DERDE HANDELING.
Scipio. Masinissa.

VIERDE HANDELING.

Amystas.

VYFDE HANDELING.

De Geest Sophonisba.