De bekeerde dronkaart. 1795 (anoniem).
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton103430Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[p. 1]

DE BEKEERDE

DRONKAART.

KLUCHTSPEL.

VERTOONERS.

MEEUWIS, een Boer.
GRIETJE,
KNIERTJE,
} Vrouw en Dochter van MEEUWIS.
KLAAS, Minnaar van Kniertje.
JAN, Lakei van den Landheer van MEEUWIS.
DIRK,
JOOST,
} Knechts van KLAAS.
GEURT,
KRYN,
} Knechts van MEEUWIS.
PIET,
JAAP,
} Tuinknechts van des Landheers Hofsstede.

    Het Tooneel verbeeldt een Boeren Huis, met een
ruime Plaats ’er voor, ter zyde een Hegge, en
in ’t verschiet een Hofstede.




[p. 2]

EERSTE TOONEEL.

GRIETJE, KNIERTJE.

                          GRIETJE.
Och, Kniertje! Zag ik ’t eind iens naeder
Van ’t schriklyk zuipen, dat jou Vaeder
Aenhoudend doet, zo laat als vroeg,
Zo wel in huis als in de Kroeg.
(5) Ik kan het langer niet gedoogen.
Nooit komt hy nuchtren voor myn oogen.
Daar heit hy gistren ummers weêr
Jou Hailyk mit Klaes uit de Meer,
Dien braeven Borst, om veer gestooten,
(10) Daer ’t jou Geluk aêrs kon vergrooten;
Want Klaes heit kluit, en hiel veul langt,
Dat hy, bepoot, bezaeit, beplangt
Met Knechts en Maiden; ’t kan my deeren
Dat ik jouw veurspoed zo zie weeren
(15) Deur zulk ien woesten dronken Vent,
Veur Moeitemaeker ook bekend!
En schoon hy valt zyn muil aen stukken,
Als hem het gaen niet kan gelukken,
En op den weg of op den dyk,
(20) Zich wentelt in het vuile slyk
En modder, even als ien Verken,
Nog wil of kan hy niet bemerken
Dat hem de Drank dus overheert,
En overal by elk onteert.
(25) Ook strekt hy my en u tot schande.
                          KNIERTJE.
Ik weet het, Moeder! Veelerhande
Gebreken zyn ’er in den Mensch;
En zeker, dat ik vuurigst wensch
Is dat de grootste der gebreken
[p. 3]
(30) Iens was uit Vaders hart geweeken;
Want Dronkenschap, vol onbescheid,
Den Mensch tot alle misdaên leidt.
Maer zou ’er toch gien middel weezen,
Om Vaeders zuipzucht te geneezen?
                          GRIETJE.
(35) Wat middel toch? Ik weet ’er gien.*
Wys my het aen, weet gy ’er ien?
                          KNIERTJE.
Och neen! Maer Jan zel ’t meuglyk weeten,
Jan, ongzes Langdheers Knecht, gezeeten
Daer gins veur ’t Hek. Hy zeide lest,
(40) Dat hy wel iens ien dronken Pest.
Zag van zyn Dronkenschap bekeeren,
En dat men ’t zelfde moest probeeren
Aen Meeuwis, of het ook geviel,
Dat hy zich van den Drank onthiel.
                          GRIETJE.
(45) Gae, wenk hem iens... Neen, gae niet naeder,
Blyf, Knier! Wangt zie, daar komt jou Vaeder
Ten Huis uit, dronken als ien Zwyn,
Hy heit ien Fles met Brangdewyn,
Of ’t kan ook wel Jenever weezen;
(50) (Wangt alles zuipt hy, zongder vreezen
Dat het zyn Lighaam en Gemoed
Bederft en zo veul nadiel doet.)
Maar laet ongs wat ter zyde wyken.
Hy komt hier wagglend heenen stryken.


TWEEDE TOONEEL.

MEEUWIS, met een volle Fles in de hand.
GRIETJE en KNIERTJE, ter zyde zon-
der van hem gezien te kunnen worden.

(55) Zag ik myn Wyf daer niet, met Knier?
Myn Wyf, ô ’t is zoo’n lebbig Dier!
[p. 4]
Want ben ik naeuwelyks beschonken,
Dan schreeuwt ze: Kerel, je bent dronken!
’t Is niet te dulden voor myn smaek;
(60) Wangt drinken is mijn grootst vermaek:
Elk heeft ien pop om meê te speelen.
Daerom blyf ik den Bottel streelen: (de Fles opheffende.)
Jy smaekt me ’t best Schiedammer sop!
Kom, nu een slok! Dat sterkt myn kop. (hy neemt ’er een uit.)
(65) Zie zo! Maer Meeuwis wacht jou bienen.
Hoe laet is ’t al? Kartier veur tienen,
Naer ’k aen de Zon zie deur myn Fles?
            GRIETJE, (van ter zyde uit.)
Neen, ’t is ’er weinig min dan zes,
En aevond, dronken zot; gien morgen.
                          MEEUWIS.
(70) Wie zeit dat daer zo in ’t verborgen? -
Is ’t nou al aevond? ’k Heb dan mis.
              GRIETJE, (van ter zyden.)
Dat Beest weet niet wat tyd het is.
                          MEEUWIS.
Wie schelt me zo; dat moet ik weeten.
Waer of die Heks mag zyn gezeeten?
(75) Het scheen de stem wel van myn Wyf.
Ik moet iens zien nae heur bedryf.
Maer eerst nog weêr ien slok genomen.
Zy mag wel van den drommel droomen.
(Hy drinkt de Fles ten bodem toe leeg.)
Als ik haer ergens vinden kan.
(80) Maer wie komt daer: ... Hou, holla! Jan,
Ben jy het? Heb je ook braef ezoopen?
Je had me haest om veer eloopen.


DERDE TOONEEL.

MEEUWIS, JAN.

Aan ’t vallen van een dronken Beest,
[p. 5]
Als gy waar’ niets verbeurd geweest.
                          MEEUWIS.
(85) Ien Beest, ien Beest! Wel Bonk der Bonken!
Zaeg jy dan ooit de Beesten dronken?
Myn Beesten zuipen, klein en groot,
Nietaêrs als waeter uit de Sloot:
Dit’s Beestendrank, gien Drank veur Menschen.
(90) ’k Word nooit ien Beest, al wou je ’t wenschen;
Ik drink gien Dranken, dan daer pit,
En Geest, Verstangd en kracht in zit.
Myn liefste Drank is toch Jenever;
Die spoelt het schimmel van de Lever.
(95) ’k Drink ook wel Brandewyn, Oud Bier,
En somtyds Wyn voor myn pleizier.
Maer kyk! myn Fles is leêg gedronken;
Doch in ien rep weêr vol geschonken,
By styve Symen in de Zwaen.
(100) Daer zel ik nou maer heenen gaen.
’t Is juist het ergste, dat myn bienen,
My niet naer myn genoegen dienen.
’k Zel (stae wat Meeuwis!) evenwel,
Spyt elk, en acht op gien bevel
(105) Van wie ’t ook was, schoon zy me haeten,
Den Drank, zelfs om gien Drommel laeten.
Maer zacht (stae Meeuwis! hou je styf.)
Heb ik nog Geld tot myn geryf?
Ik zel iens op myn Zakken tikken.
(110) Daer klinkt nog wat: — jae, ’k zel ’t wel schikken.
Maer wat is dat? — Daer viel ik haest.
                                JAN.
Dat komt om dat ge u hebt veräast
In al dien sterken Drank te zuipen.
                          MEEUWIS.
Vaerwel; kan ik niet gaen, ’k zel kruipen.
[p. 6]
                                JAN.
(115) Ziet eens hoe stromplend dat hy gaat,
Hy weet niet of hy valt of staat.


VIERDE TOONEEL.

GRIETJE, KNIERTJE. JAN.

    GRIETJE, met KNIERTJE te voorschyn komende.
Och Jan! zo zuipt hy alle daegen;
Hy is veur my ien Plaeg der Plaegen,
Daer ik hem nog niet tienen dag
(120) Sinds negen Jaeren nuchtren zag.
Maer zou men (’t naest is maer ’t probeeren)
Hem niet van ’t Zuipen kunnen weeren?
                                JAN.
Ik sta ’er op te denken. Maar
De zaak is zeker vol gevaar.
(125) Myn Jonge Heer is heden buiten;
Maar, ziet, hy weet van myn besluiten,
En hy begunstigt ze ook. Hy houdt
Wel van een grap, alschoon wat stout.
’t Zal alles klaar zyn....
                          GRIETJE.
                                    Mag ik vraegen,
(130) Wat...
                                JAN.
                    ’k Mag ’er nog niet van gewaagen.
’k Ga ’t werk verrichten, dat misschien
Uw Meeuwis ’t zuipen zal verbiên
Voor altoos. Hoor, gy moet maar zwygen;
Wy zullen hem in ’t net wel krygen.
(135) Maar schrik, gy noch uw Dochter, niet,
Om alles wat gy hoort en ziet;
Ja, ’t zal ook (wil ’er niet meê gekken)
Ten voortgang van het Huwlyk strekken
Van Kniertje met haar Klaes: hy is
[p. 7]
(140) Meê in ’t Geheim; vertrouw ’t gewis.
Ik weet dat hy hier straks zal komen.
Hy heeft zyn Afscheid niet genomen
Om Meeuwis wil. Maar ik moet gaan,
Ons werk dient rasch te zyn gedaan.
(145) ’k Zie Klaas daar reeds naar herwaards treeden.
Vaart wel tot straks.
        GRIETJE, tegen KNIERTJE.
                                Ik ben te vreden
Nou ’k zie dat Klaas je niet vergeet,
Myn Kniertje!
                          KNIERTJE.
                      ’t Waer me ook angders leed.
                          GRIETJE.
Dat mien ik. Hy is hups en aerdig,
(150) En daerenboven vlug en vaerdig.
Maer zwygen wy; daer is hy al.


VYFDE TOONEEL.

GRIETJE. KNIERTJE. KLAAS.

                             KLAAS.
Goên aevond, mit een goed geval
’Er by, zo ’t maer naer wensch wil lukken.
Ik lach gewis myn wambes stukken
(155) Als ik de Klugt gebeuren zie.
                          GRIETJE.
Wat Klugt? Ai zeg me toch mit wie?
                          KNIERTJE.
Die Klugt zel vast met Vaeder weezen.
                             KLAAS.
Gy kunt het raên, myn uitgeleezen.
’t Is zo bestooken, op dat hy
(160) Iens afstae van zyn Zuipery.
Gy liên moet maer ten Huize in wyken,

[p. 8]
Om uit het Vengster te bekyken
Wat wy mit Meeuwis zullen doen.
Maer, Kniertje lief! veuräf een zoen.
(165) Daer komen twee van onze lieden,
Die men het Spel wel zal bedieden.


ZESDE TOONEEL.

KLAAS. DIRK. JOOST.


                             KLAAS.
Hoe vondt ge ’t, Vrienden, met den Klant?
Je weet wel wie.
                              DIRK.
                          Och! zyn Verstand
Heit hy, geloof me Baes, verzoopen.
(170) Hy kan niet kruipen, veul min loopen,
Hy lait getuimeld van de Bank,
En echter roept hy nog om drank.
Dat is het al, behalven vloeken
Op al die hem te helpen zoeken.
                              JOOST.
(175) ,, Laet my begaen, ik heb gien nood,
,, Ik zel, — ’k wil zuipen tot myn dood,
,, Of eer zal my de Drommel haelen.”
Zo leit hy zonder kracht te maelen.
                             KLAAS.
Om dat hy dat geduurig zait.
(180) Heit men hem ook den poets beraid,
Die gyliên ons moet helpen speelen,
Om hem zyn Zuiploon toe te deelen,
Jy Joost, zelt Drommel zyn; de Dood
Zel Dirk verbeelden, die is groot
(185) En maeger. Allebai jou Pakjes
Zyn daer toe klaer. Wacht maer tot strakjes.
Wanneer het tyd is dat hy keer,
Gelyk ien Verken op de Leêr,
[p. 9]
Moet jyliên uwe Rol vertoonen,
(190) Men zal u naer jouw werk beloonen.
’t Is om zyn best, zyn Kind, zyn Vrouw;
Of hy ook ’t Zuipen laeten wou.
Ik wacht hier Jan, en zie hem komen;
Wat hy u zait, dient ondernomen
(195) Te worden.


ZEVENDE TOONEEL.

KLAAS. DIRK. JOOST. JAN.

                             KLAAS.
                            Jan, jouw komst zy goed.
Toen ik je flusjes heb ontmoet,
Heb jy de zaek toen op gaan neemen
                                JAN.
Wel zeker ja, en zonder teemen.
’k Zag Meeuwis, daar hy dronken lag;
(200) Schoon hy my in ’t gewoel niet zag.
Gy weet hoe alles was bestooken.
De Boerenknaapen, afgesprooken,
Begaven zich straks met een Leêr
En touwen, aanstonds in de weer,
(205) Naar Symens Kroeg, om, zonder draalen,
Hun Baas, gebonden, thuis te haalen,
Wel vast gesjord met elken been
En arm om Sport en Leêrstyl heen.
Ze zullen straks hier met hem weezen.
(210) Het kan niet missen of zyn vreezen
Doet hem, door ’t geen hier zal geschiên,
Wel haast uit nuchtere oogen zien.
Gy Dirk en Joost, wilt my verzellen,
Ik zal u elk in ’t Pak bestellen,
(215) Volg my maar agter deeze Heg,
En doet voorts al wat ik u zeg.



[p. 10]

AGTSTE TOONEEL.

KLAAS. GRIETJE. KNIERTJE. (De beide laatsten ten Venster uitziende.)

                             KLAAS.
Wel ’t zal my nieuw doen, by ’t beschouwen,
Hoe dronken Meeuwis zich zal houên.
Men moet hier daêlyk mit hem zyn:
(220) ’t Is aevongd; maer ook Maeneschyn.
                          GRIETJE.
Och Klaes! laet ongs beneden komen,
Of zegt wat men heeft voorgenomen
Mit Meeuwis? Naer ik merken kan
Is ’t niet veul goeds. Denk ’t is myn Man.
                             KLAAS.
(225) Jae, ’t is jou Man; maar ook jou Plaeger.
Hy zuipt en zwelgt en maekt je maeger.
Hy is zo vol gezoopen weêr,
Dat gy hem daêlyk op ien Leêr
Gebonden zult naer huis zien draegen.
(230) Maer ’t moetje gienen schrik aenjaegen.
Als jy twee raere snaeken ziet,
Dat menschen zyn, maer spooken niet.
’t Is om jou Meeuwis te bekeeren,
En hem het zwelgen af te leeren.
(235) Word dan niet bang, en zie maer aen,
Wat mit dien Dronkaert wordt gedaen.
Men zal deur schrik, en zonder liegen,
Zyn Dronkenschap hem doen ontvliegen:
’t Is om te lachgen, lach dan meê.
                          KNIERTJE.
(240) Nou, Moeder! hou je maer te vreê,
En laet ongs ’t end zien van die zaeken,
Maer zacht, ik zie daer Jan genaeken.



[p. 11]

NEGENDE TOONEEL.

KLAAS. JAN. GRIETJE en KNIERTJE
boven uit het Venster.

                             KLAAS.
Is ’t alles nu ter deeg besteld,
Zeg, Jan?
                                JAN.
                Ja wel. Zag men den Held
(245) Van onze Klugt hier maar verschynen.
Dan zou....
                          GRIETJE.
                  Och, doe myn vrees verdwynen
Mag ik u bidden Jan, vertel
My toch, wat hier geschieden zel.
                                JAN.
Ik heb geen tyd; wil maar niet schrikken.
(250) Wy zullen alles zo beschikken,
Dat het naar uw genoegen is.
Maar ’k hoor gerucht van verr’, gewis
Komt men met Meeuwis aangedraagen.
                             KLAAS.
Nou zel men ’t kansje moeten waegen.
                                JAN.
(255) Juist; blyft gy maer hier staan beneên,
Hou Grietje en Kniertje in huis met een.
Zo aanstonds komen Jaap en Pieter,
De Tuinknechts, ieder met een Gieter.
Ik ga, en kom hier aanstonds weêr.



[p. 12]

TIENDE TOONEEL.

KLAAS. GRIETJE en KNIERTJE, uit het Venster.
MEEUWIS, op een Leêr gebonden, gedragen
door zyn Knechten,
GEURT en KRYN.

    KLAAS tegen GRIETJE en KNIERTJE.
(260) Ziet daer het Verken op de Leêr,
En wel ter deegen vast gebonden.
                  GRIETJE, van boven.
En van zyn eigen Knechts.
                             GEURT.
                                          Wy konden
Hem anders hier niet brengen, Vrouw!
                               KRYN.
Zeg waer je hem nou hebben wou
                             KLAAS.
(265) Wel laet hem hier maer leggen ronken.
Hy is toch als een Zwyn zo dronken.
        (Zy leggen Meeuwis met de Leêr neder.)
                MEEUWIS, al stamelende.
Jae, waeren maer... myn bienen wel....
En waer ik los... ik zou je fel
Anvliegen... altemaal verjaegen...
(270) Waer is myn Wyf, die Plaeg der Plaegen,
Die niet wil lyjen dat ik drink,
Of ’t minst maer naer jenever stink.
Kom, Griet! maek los, of ’k zel die stuipen
Jou straks verleeren.
                          GRIETJE.
                                Neen, jou zuipen
(275) Moet zyn gestraft: Los raekje niet,
Veur dat je morgen ’t daglicht ziet.
Blyf hier maer op de Leêr vernachten.
En buiten deurs.
[p. 13]
                          MEEUWIS.
                          Ik zel myn krachten
Dan toonen, dat ik zelf het doe.
(280) Maer waer is ’t Wyf, ’t is donker... hoe!
Ik kan waerentig ook niet kruipen,
Maer ’k wil tot in myn Doodkist zuipen.
Breng maer Jenever in myn nood.


ELFDE TOONEEL.

MEEUWIS. KLAAS. GRIETJE en KNIERTJE uit het
Venster
. JAAP. PIET, elk met een vollen Gieter.
JAN. DIRK. JOOST. GEURT en KRYN.

        JAAP, begietende MEEUWIS.
Daer, zuip liefst Waeter uit de sloot.
      PIET, insgelyks hem begietende.
(285) Jae, zuip je nuchteren Zwyn der Zwynen!
                          MEEUWIS.
Dat zyn versjerde Medesynen;
Ze maeken me zo koud als Ys:
Die Doctors zyn in ’t minst niet wys.
Men breng Jenever, zongder draelen.
(290) Griet, Griet! waer ben je? Gae me haelen;
’k Geef dan om Dood noch Drommel iet.
Ik zeg, doe wat ik u gebied.
    DIRK, vermomd* als de Dood, van agteren
        van het Tooneel schielyk toetreedende
.
Gy riept om my, ’k ben hier verscheenen.
Zie daar de Drommel ook met éénen.
      JOOST, vermomd als een Sater, met een toorts
        half brandende in de eene hand, leidende een
        zwarten Bok, een Doodkist voortsleepende,
        met de andere hand
.
(295) Ja ’k ben hier ook. Nu zult ge meê.
                              DIRK.
Zie daar uw Doodkist! Maak u reê!
[p. 14]
      (Zy snyden schielyk de Touwen los, en smyten
        hem in de Kist, die zy dekken tot op een
        weinig na, en loopen schielyk met den Bok
        heen
.)*
                    JAN, toetreedende.
Wat ’s dat? is Meeuwis overleden?
Heeft hy zich dood gezoopen heden,
’k Zie hy ligt reeds al in een Kist.
                             KLAAS.
(300) Hy lag ’er in, eer dat hy ’t wist.
Wie deed hem dat?... Maar ’k hoor gemommel,
’k Geloof hy leeft nog.
            MEEUWIS, met een bevende stem.
                                    ô Die Drommel!
Die deeze kist hier heenen trok.
Die maagre Dood! die helsche Bok!...
                                JAN.
(305) Dat is iets wonders. Maer ’t zyn straffen
Die u om ’t Zuipen afteschaffen
Dus overkomen. Denk dan nu
Om wel te leeven: Beter u.
Koom, Klaas! help hem ter Kist uit beuren.
    MEEUWIS, uit de Kist rondsom ziende.
(310) Wacht... kan ik ergens ook bespeuren,
Of dat gespook ’er hier nog sluipt?
                                JAN.
Nu niet; maar zo gy weder zuipt,
Gelyk gy plagt, dan zal ’t niet faalen,
Of ’t zal u doen ten afgrond daalen.
(315) Belooft gy dan, dat gy voortaan
U nooit weêr zult te buiten gaan
In Drank, en Dronkenschap vermyden?
                          MEEUWIS.
Ja, ’k wil niet om den Drank meer lyden.
[p. 15]
Die Dood, die Drommel, en deez’ Kist
(320) Vergeet ik nooit. Het is beslischt,
Dat ik nooit sterken Drank zal proeven,
Noch Vrouw, noch Kind daar deur bedroeven.
Och! helpt my nou de Kist maer uit.
Dat daer de Dood ien aêr in sluit.
                                JAN.
(325) Kom, helpen wy hem uit die Planken;
    (JAN en KLAAS, beuren hem de Kist uit.)
                          MEEUWIS.
Zie zo. Ik wil je needrig danken.
Maar moet die Kist hier blyven staen?
’k Zie haer mit duizend vreezen aen.
Want, ziet, nou ben ik met meer dronken.
                                JAN.
(330) Wel laet haar op uw Zolder pronken
Tot een gedachtenis.
                          MEEUWIS.
                                ô Neen!
                             KLAAS.
Nou wacht dan, of ze ook weêr verdween,
Wie durft ze hier van daan te draagen?
                          MEEUWIS.
Men laet ze dan tot Brandhout zaegen,
(335) Ze is goed voor ’t stooken op den Haerd
Van styve Symen, Zwaentjes Waerd.
Maer ’k zal ’er my niet by gaen warmen,
Al waer ik koud tot in myn darmen.
Nooit zuip ik weêr; ik zweer ’t je toe,
(340) Zelfs by myn allerbeste Koe.
Maer maakt die Kist wech.
                                JAN.
                                          Zo met eenen
Zal zy wel schielyk zyn verdweenen.
[p. 16]
Ga maar in Huis, dat ge u verschoont,
En rasch te bed. Uw Grietje toont
(345) Zich reeds daar toe gereed. Gy beiden
        (tot GEURT en KRYN.)
Wilt uwen Baas in huis geleiden.


TWAALFDE TOONEEL.

JAN. KLAAS. JOOST. DIRK. PIET.
JAAP.

                                JAN.
Die Klugt is uit gespeeld.
                    JOOST, ontmomd.
                                      Wel mooi.
Deed ik ’t niet wel?
                DIRK, mede ontmomd.
                              En, om de Fooi,
Wist ik myn rol ook fraei te speelen.
        KLAAS, hun eenig geld gevende.
(350) Dit kunt gy met je baeijen deelen.
Daer, Geurt en Piet, hebt ge ook wat poen
Voor ’t werk dat gy liên kwaemt te doen.
Maer spreekt niet ien van al de zaeken,
Hoe wy die wisten klaer te maeken.
                                JAN.
(355) Zoo heeft men door deez’ list geleerd,
Hoe dat men Dronkaarts best bekeert.
                             KLAAS.
Dit werk, door u en my besteeken,
Wist op de Zuipzucht dus te wreeken.
Men draag’ de Kist voorts wech, ik gis.
(360) Dat ze ongs nu niet meer noodig is.
Dus kon men het gebrek geneezen,
Van die steeds wou een Dronkaart weezen.

                                EINDE.

Continue

Tekstkritiek.

vs. 35: gien. er staat giene. met doorgehaalde e
vs. 292: vermomd er staat vermond
vs. 296: heen.) er staat heen.

Continue