Vondel: De koningklycke harp. [1639].
Uitgegeven dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Wie David pooght te steecken naer zijn kroon,
Die terght, als Lucifer, den hooghsten troon,
En word geschopt uit dat oneindigh schoon
Des grooten Vaders.
(5) Gods goude tong van hemelsch mann’ bedouwt
Gaet weiden, als een pen gedoopt in goud,
Die treckend haer geleert vernuft ontvouwt,
Op zuivre bladers.
Ghy, KAMPEN, moght dit t’elckemael bevroên,
(10) Wanneer uw geest in nederduitschen schoen
Nastapte dien Hebreeuschen kampioen,
En dappren zinger,
Die levend uitdruckt al wat hy beseft,
En zo verzinckt, en zoo de maet verheft,
(15) Dat zy op ’t allerhardste voorhoofd treft
Gelijck zijn slinger.
[fol. A1v]
’t Zy hy zijn stem verfijnt, of die vergrooft,
De wrongkroon voeght dat vet gebalssemt hoofd
Des mans, naer ’t hart des hemels, hoogh gelooft
(20) In ’t eeuwigh leven:
Zijn rijck gedicht, geen droom, geen ydle vond,
Begrijpt den schat van ’t oud en nieuw verbond,
Vertelt, en leert, en bid, en heelt en wond,
Met kunst doorweven.
(25) De zangerige mond is altijd vol
Van Iakobs harder, geen’ verzierde’ Apol,
Die d’uitgeleze schaer, gedost met wol,
Aen versche beecken
Zorghvuldigh drenckt, en in het groene weit,
(30) En onverdwaelt op ’t rechte spoor geleit,
En haer beschermt door zijn getrouwigheid
Voor wolventreecken.
Hier duickt voor ’t licht des scheppers d’eerste nacht,
En ’t werreckstuck der wereld toont met pracht
(35) Des werckers wijsheid goedigheid en maght
In alle deelen:
’t Gewelf des hemels straelen van zich geeft,
De lucht doorluchtigh vol gevogelt zweeft,
De woeste zee die bruischt, en ’t aerdrijck leeft
(40) Door stadigh teelen.
Wie beeft niet als de hemel Abrams zaeck
Rechtvaerdigh handhaeft, toegerust met wraeck,
En schept in bloedvergieten zijn vermaeck,
En groeit in ’t smoocken?
(45) Verbolgen onweer voert hem grimmigh heen.
Om hoogh is vier, en duisternis beneên.
De donder morselt, blixem brand de steên,
De bergen roocken.
[fol. A2r]
De stroom verdrooght, ’t geberghte smelt als was.
(50) ’t Getroffen vee bespreit ’t gezengde gras.
De glans der hoven leit gedooft in asch,
En gloende voncken.
’t Afgodisch volck, een handvol overschots,
Noch onlangs al te wreveligh en trots,
(55) Gedoodverft kruipt in d’allernaerste rots,
Vol moordspeloncken.
’t Geloovigh hart schiet vleugels aen, en stelt
Zich schrap ter vlught naer ’t licht bestarnde veld,
Op ’t zingen, ’t welck genote deughd vergeld
(60) Met lof te strengelen,
Door schelle cymbel, trommel en schalmey,
In ’t midden van den Maeghdelijcken rey,
En na te volgen met een lief gevley
Het koor der Engelen.
(65) Het vrolijck hof ten dans gaet, op ’t geluid,
Het welck begroet de vorstelijcke bruid,
Die met borduursel haeren boezem sluit,
En teere lenden.
Die schoone ziet naer bloed noch maeghschap om,
(70) Zy volght den liefelijcken bruidegom,
Der allerschoonste jongelingen blom,
En ’t hoofd der benden.
O gryze Amfion! eer van Bethlehem,
Uw welgestelde harp, en helle stem
(75) Die bouwen ’t onvermaerd Hierusalem
Tot aen de wolcken.
Te Salem blinckt de tempel, en ’t palais.
Hier zeit men oorloogh aen: hier sluit men pais:
En herwaert streckt, van oost en west, de reis
(80) Zoo veeler volcken.
[fol. A2v]
Hier kittelt hy den kerckelycken galm,
En rotsen weerklanck met een’ nieuwen psalm;
In schaduw van een’ ceder of een’ palm
Of vette olyven.
(85) De berregh Sion is zijn Helikon:
De klare cederbeeck zijn hengstebron:
De wet en wijsheid Gods de kuische non,
Die hem leert schryven.
Op ’t draven van dien Goddelijcken styl
(90) Gevoelt de ceder Babels scherpe byl;
Treckt Moses op van den geplaeghden Nyl;
Ontspringen aders
Wt steile rotsen; stremmen zee en vliet;
Verryst de stad uit puin, na lang verdriet;
(95) Bekent de zoon al wat ’er is geschied
By d’oude vaders.
Mijn Zanger zit in Gods verholen raed,
En spelt Messias, dat beloofde zaed,
Zijn koningklijcke’ en priesterlijcken staet,
(100) En wonderwercken.
Wie blaeckt niet wanneer David David kust?
En ’t voorbeeld ’t nabeeld tegentreed met lust,
Den dieren hoecksteen, daer ’t gebouw op rust
Van bey de kercken?
(105) Hy streckt een spiegel van oprechte boet,
En valt zijn’ God voor ’t hoogh autaer te voet,
En wascht vermagert het bevleckt gemoed
In droevigh zuchten.
Gods pylen, een onlydelijcke smart,
(110) Die zitten diep in zijn doorschoten hart,
Van misdaên en van vyanden benart:
Waer zal het vlughten?
[fol. A3r]
Barmhartigheid neight derrewaert het oor,
En breeckt gelijck een helder zonne door
(115) Dien damp, en wischt van het genadekoor
Des schreiers oogen:
Dees vind zich dan gezalft van alle wee,
En springt en huppelt, als een dartel ree,
En offert danck, en slaght ’t gewyde vee,
(120) Tot vreughd bewogen.
Dees Zanggoddin ontsluit Gods heerlickheid,
En toont u d’onbepaelde Majesteit,
In ’t weeldigh leven, ’t welck geen tranen schreit,
Noch weet van treuren:
(125) Hier praelt dat onverdraeghlijck aengezicht,
In ’t driemael heiligh ongenaeckbre licht:
Ontelbaere Englen passen op hun’ plicht
Aen ’s hemels deuren.
Hoe zuiver klimt hy op des heeren bergh,
(130) Met beenen zwanger van godsdienstigh mergh,
Onnozel, zonder gal, en zonder ergh.
Geene offeranden
Geen bockenbloed noch geen onreedlijck beest
Behaegen hem, och neen! maer allermeest
(135) Rechtvaerdigheid, en een verslegen geest,
De waerdste panden.
Ghy reuckeloose, roept hy van om hoogh,
Hoe micktghe dus met uw’ gespannen boogh,
En quetst den appel van het alziende oogh,
(140) d’Oprechte schaere?
Wiens uitgestorte bloed, een kostlijck nat,
En traenen God verzamelt in een vat,
Op dat zijn zorge dien verquisten schat
Tot wraeck bewaere?
[fol. A3v]
(145) Het vier des yvers schier de ziel verslind,
Wanneerze veel te vierighlijck bemint
Gods wyze wet, in tafelen geprint,
En Arons zede:
Geen goud zoo kostlijck is als Gods bevel:
(150) Geen honigh zoeter in bedruckt gequel:
Dit sterckt de hoop, dit ’s daeghlijcks snaerenspel,
En ’s nachts haer rede.
Dees deftigheid houdt d’ydelheid in toom,
Die heenen drijft, gelijck een snelle stroom,
(155) Verstuift als stof, verdwijnt gelijck een droom,
Verwelckt als bloemen,
En als een vlugge wieck door ’t ydel schiet.
De mensch weeght lichter in dees schael als niet.
O dwaezen, roeptze, wats uw leven? ziet
(160) Wat is uw roemen?
Der Goden God ontwaeckt hier als een leeuw,
En gaet als rechter, door het luid geschreeuw
Der arme weeze, en onderdruckte weeuw
De vierschaer spannen:
(165) Hy spreeckt de Goddelooze rechters aen,
Die minst naer Recht en meest naer giften staen:
Al zijtghe Goden, denckt ghy zult vergaen,
Als wreê tyrannen.
Met vijf paer snaeren sleept hy onvermoeit
(170) De koningen geketent, en geboeit,
Wier troonen in den grond zijn uitgeroeit,
Naer Sions muuren:
De stammen juichen in die zegeprael:
Zy zien verwondert, hoe ’t gesloopt metael
(175) Der reuzepoorten Isrels blixemstrael
Niet kon verduuren.
[fol. A4r]
Hier rieckt de broederlijcke vre, zoo waerd
Als balssemgeuren in ’s aertspriesters baerd,
En dauw op Hermons heuvelen vergaert.
(180) Hier word de zegen
Gezongen over d’onbevleckte bruid,
Die breit zich als een vruchtbre wijnstock uit:
Elck vruchtje bloeit rondom haer, als een spruit
Besprengt van regen.
(185) Hy want de boosheid, als het lichte kaf,
Of morselt haer met ’s heilands ysren staf:
z’Is muurgras, niemants schuur gedyt ’er af:
Maer ’s hooghstens veder
En dichte schaduw deckt het vroom gemoed;
(190) Dat groent, gelijck een palm op Liban doet,
Die* ’t steecken van de zon verdragen moet,
En winterweder.
Mijn Orfeus draeit ’t onmeetbaer starrendack.
Zijn hand die vlyt de holle golven vlack.
(195) De leeuw zit tandeloos, ’t gevogelt mack:
Het woud krijght ooren.
Geen addertonge braeckt vergiftigh spogh.
’t Vrypostigh hart vreest laegen noch bedrogh.
De woeste Tiger zuight onnozel zogh,
(200) En word herboren.
’t Gespeende wichtje vlught naer moeders schoot
Zoo niet om hulp, als dees, in bittren nood,
Tot ’s levens burgh, voor ’t brullen van de dood,
En haere tanden.
(205) De vierige Englen, wacker op de wacht,
Zich legren om ’t rechtvaerdige geslacht;
Of draegen het op hun bedauwde schacht,
En ’t sneeuw der handen.
[fol. A4v]
Mijn Harpe draeght de goude bondkist om,
(210) Die zwanger is van Arons heilighdom,
Vereert met zilvere bazuin en bom.
De nieuwe maenen
Verlichten met meer luisters ’s dichters geest.
Met lachend loof besteeckt hy ’t loverfeest,
(215) ’t Welck ’t overleefde hartewee geneest,
En stelpt de tranen.
Dit ’s Kanaän, daer melck en honigh vloeit,
Het Paradijs, daer ’t hout des levens bloeit,
De Bron des heils, die ’t dorstigh hart besproeit,
(220) De stille haven,
Het licht der blinden, ’s krancken artzeny,
Der armen schat, de bergh der Poëzy.
Hier zuight ’t Geloof op Tabor, als een by,
Haer zoetste gaeven.
(225) Mijn kracht bezwijckt, en hyght voor yeder deel,
Terwyl ick smede een keten, een juweel
Van tienmael tien en effen half zoo veel
Vergulde schakelen,
En hangze op feesten om ’s gezalfdens hals.
(230) Hier ist ’t al louter; niets en klinckt hier valsch;
Hier hoort het oor geen andere klancken, als
Verbaesde orakelen.
O onnavolghelijcken Harpenaer,
Die ’t lierspel dooft van Flakkus en Pindaer,
(235) En alle Vorsten prickelt met uw snaer;
Uw oud gebeente
En asch is lang verstoven en verrot,
Uw purper lang verslonden van de mot,
Maer uw muzijck, vol ziels, leeft noch by God,
(240) En zijn gemeente.
