Conradus Goddaeus - Nieuwe gedichten - 1656

Conradus Goddaeus: Nieuwe gedichten. Harderwyk, 1656
Gebruikte exemplaren: UBL 1200 F 34; UB Gent

Continue

Continue

CONRADI GODDAEI

NIEVWE GEDICHTEN.

Sonder rym, naa de Griexe en Latynse
Dicht-maten, op allerhande soorten van
Verssen, ingestelt.

Noit voor desen in Neder-duits gesien,
noch gebruiklik.

[Vignet: David met harp]

TOT HARDERWYK,

By JOANNES TOLL, Ordinaris Drukker der Academi
des Vorstendoms Gelre, ende Graefschaps Zutphen.
In ’t jaer, MDCLVI.

VOORREDE.

Horatius
Sannazaro

HELLE-BRAND,
Vertoont in een Brief des Ryken Brassers
Aen syne vyf Broeders.

Luc. XVI.
SOo uit d’ Helle wel oit een brief op’er aerde geraakt is,
Wenscht’ ik, dat dees’ ook dan vailig wierde behandigt
Aen myn vyf Broeders, ’t leven als noch zynde genietend’;
Soo s’ hun niet schamen my voor haer seste te houden.
(5) Neemtse dan in dank aen tot u voordeel ende behoudnis;
Want geen van beiden voor my meer staat te verhopen:
Eeuwelik ende te vast de genaads-poort zynde gesloten.
O ellendige staat van my ramp-spoedige schepsel!
Herwaerts wendt u toch af van het aaklixt gat van’er Hellen.
[p. 133]
(10) En schuwt myn stappen, van my voor synde betreden.
Hier is geen schynsel des Sons, maer duistere nachten:
Mits een yslike schaau den dag dryft verre te rugge,
Ende bedekt alles met dikk’ en tastlike dampen.
Wy zyn vast rondsomme besloten in isere muiren;
(15) Met duisend stalen deuren seer dichte gegrendelt,
Dats gants geen uitkomst ons blyft uit dese gevangnis.
Maer zyn alle geklemt als haeringen in de pak-hoeken,
Krielende doormalkandre gelijk garnelen op hopen.
Hebbende geen rust-plaats door al te genauwe geprangsel:
(20) Buiten zynde beset met mennigerhande benouwers,
Ende gequelt binnen met gants onlydlike pynen.
’T-huis is vol naerheed door stinkrige sulfige rook-damp:
Pikkige brand-hopen met blakrige knerssende stammen,
Grousamer uit-berstend’ als t swanger gebergte van Aetna.
(25) In dees stam liggen wy branden in eeuwige gloeden;
Wy worden nachtans verbrandt tot genige tyden,
Maer samtlik door ’t vuir als weer op ’t nieuwe geboren,
Tot ’t onleschlike vuir, en raken noit tot het einde.
Geen dood ons aenkomt, hoewel ’t ons d’ eeuwige dood is.
(30) Mocht ik in het branden tot stof verbranden en assche!
Mocht ik in het braden verbraden in hittige kolen!
Ende dan afbreken dien langen draad van elenden;
Soud’ ik het al lyden bly-geestelik ende gewillig;
Jaa noch wel dubbel: ’k had ’t voor een gunste te reeknen.
(35) Maar wat is het kermen? wat baatt hier ’t bittere klagen?
’T is maer vergeefs: ’t is voor den doofs deure gerammelt.
Dees straf zynd geprent voor langs in stale geschriften;
[p. 134]
Daer Gods rechtere hand, end’ onweerroeplike vonnis,
Ons te fel ende geduirig, en al t’ onophoudig en eeuwig:
(40) Willende sich niet meer over ons ontfermen: en onder
Dit boos’ Helse gespuis weet niemand van mede-lyden.
Maer ’t oeffent tegen ons in ’t jammern meerere wreedheed.
Daer is’er een, die my met pikkrige brandende tortsen
Komt te bestoken, en heet met swavlige stam te begieten.
(45) Daer ik; zynde gewoon, fyn linwaat plagte te dragen,
En seer kostlike kleer, gewrogt an suivere vliesen;
Daer komt my d’ ander met sulfrige vlies te bedekken.
Dees steekt myn vingers in brand met Vuirige fakkels,
Die voortijds blinkend’ vol staken in edle gesteenten.
(50) Daer ik verciert waer aen d’ arm met goude gesmyden,
Moet ik ’er een dragen van soo veel vuirige swaerte.
In plaats van ketenen myns hals voel ikker alomme
Krielen het oncyfer van padden, slangen en adders;
In plaats van rood-kleurd’ scharlakige pupure kleding
(55) Moet ik met smerten lyden rood-purprige stammen.
Hoe is my ’t kruis hair en myne gekrullede lokken,
Daer ’k mee plag cierlik pronken naa wyfse maniere,
In ’t kruipend’ ondiert, en slangen t’ same verandert:
Waervoor my yst, end’ hier en daer slingrende, gryselt.
(60) Een dry-muiligen hond met syn opsperrede kaken
Dikwyls met vuirig speeksel my komt te bespuwen.
’K hadde gemeint, dattet waren slechs ydle gedichseln
Die van d’ Hel waren versiert van d’oude Poëten.
Schoon dat het ons leed is, moeten wy ’t al nu geloven,
(65) Schuilende daeronder kostlik verborge beduiding,
[p. 135]
Die wy dus komen met schand en smaat te bemerken.
’K rolle geduirig alhier den steen van Sisyphus, ende
Tantalus ik self ben door duirig snappen en happen;
Als om niet alles, daermen noit komt tot het einde.
(70) ’K moet ’t onrustige wiel Ixions al mede draejen,
En veel ook Tityi lever in myn eige gewanden;
Als hebbend’ dagelix weer nieuw en sertelike pynen,
En och of het dit waer al ’t geen dat ik hebbe te lyden.
Hier zyn duisenderhande noch andre gruwlike* plagen,
(75) Die in maete, getal, noch naem niet zyn te beschryven.
Houdt my ten besten, dat ik in dees Helse benaudheed
Geen order volg, terwyl hier geen ordre gevolgt word.
’T welk over al lieflik, vermaaklik is, ende bevallig,
Heeft hier geen plaats, maer is verr’ van d’ Helle te soeken.
(80) ’T welk over al droevig, verschrikik is ende tyrannig
Vol van elenden en anxt, word hier al ’t same gevonden.
Hoewel dese dan all’ zyn gruwlik; niettemin isser
Een de my boven al valt pynelik ende besaerlik:
Welk’ in ’t eeuwige vuir my met d’onlydlike dorst quelt,
(85) En seer fel woed in myn uitgedroogde gehemelt’,
Op tong’ en lippen zynd’ als een flammige fakkel
Sonderling als ik myn vorige lust te bepeinsen
Aenvang ende gedenk, dat ik eertys myn tafel hadde
Prachtelik ende volop stoffeert met goude platelen
(90) En bekers, dagelix levend’ seer vrolik en uppig.
Hoe dat myn buik was myn God, welk moeste beladen
Zyn met kostlike spys, van lieflike drank mede vol zyn;
En dronken drinken plag voor geen sonde te houden.
[p. 136]
Jaa den wyn’s somers met sneeu my moeste gekoelt zyn,
Soud ik’ er aenbrengen myn mond, en tonge verheugen.
Ai my! hoe is my dees wellust al’ nu benomen?
K mag geen kost noch drank hier proeven nochte genieten.
Niettemin aen spys waer my niet soo vele gelegen,
’K souse wel ontberen ; maer myn onlydlike dorst eischt
Een dronk, al waert maer een dronkje, weinige droppels,
Een dropjen waters, ’t uiterst der tonge bedauwend,
Al waert een dautjen, van d’hite’ der Sonne getroffen.
’T sou my verfrissen, meer als doet ’t Hemelse Nectar,
’K had dan geen koel - drank, oft eenige wyn te begeren.
Maer ik kan gants niet van ’t aller-minste nat hebben,
’T welk myn dorre lip en tong een reis mochte bevochten.
’T is niet lange geleen, toen ik met dorste bevangen
Hier en daer on-lag naa eenige laeffenis, ende
Riep om verquikking, dat ’t niemand hoorde noch aenquam.
Eindelik, alftoen ik met d’ogen starde ten Hemel,
Wierd ik blyde gewaer Vader Abraham, hoge verheerlikt’,
Minnelik in ’t aensien. ’K dacht by my selve, dit is jaa
Immers goed reiken ; dees sal my gunste betonen.
’K riep, wat ik al roepen kon, met doordringende schreeuwen
Toch met nare geluid: Vader Abraham, hoort toch u Sone,
En weest volvaerdig tot myns ellendigen hulpe.
Maer trok ’t sich niet aen, schoon hy myn bede wel hoorde.
K hield by hem al weder aen; hy sloeg ’t weder af; ’K weder aenhield,
Tot dry, vier reisen, maer hy was weigrig in alles:
Soo dat dien afslag my droever scheen dan het Hels’ vuir.
Maer toen ik wederom myn klacht vernieude, beyond ik:
[p. 137]
Lazarum in syn schoot in rustige vreugde des Hemels.
Dien Bedlaer, die voor myn deur plag naakt en elendig
Hongerig en vol van sweeren vol pyne te liggen:
Als ’t u noch indachtig wel zyn sal ; die de gevalle
Kruimkes van de tafel voor syn kost plag te begeeren.
Wien d’honden meer dienst, als ik selt plag te bewysen.
Dees verscheen my om hoog; maer in veel andre gedaente ;
Als de Son hel-glinstrend’, verciert met kostlike perlen,
En wit zynde gekleedt, een goudene kroon op het hoofd had.
Lazare, riep ik toen, die geens dinx zyt nu behoeftig;
Ende nu meer geven kunt, als gy plagt te begeeren.
Ik bid u ootmoedigst, brengt maer een dropje nat, al waer ’t
Voor aen uw vinger maer hangende, omme te ftrekken
Tot verkoelinge van myn tong’ in het liittige branden.
Maer hy schuddende ’t hoofd van my lich wendde geheelik;
Met syn ogen en oren. Ik hieldt weder aen eve stadig:
Maer ik vond fyn ore gestopt, fyn oge belokeri.
Daerop toen Abraham. Wat meugt gy rampige mensche
Aldus u met roepen quellen? ’t heeft niet te beduiden.
Uw bee is gants niet aennemelik, wylse te laat komt.
In’t leven hebt gy daer uw goed, hy ’t quade genoten.
Gy lyd naa verdienste: gy hebt hem ’t kruiintje geweigert,
’T is dan rede, dat hy geen water-dropjen u brenge.
Hy moest toen hongern, als gy vol spyse gepropt waert.
Hy moest toen dorsten, wanneer gy kostlike wyn dronke.
’T is met u beide nu aers. Hy heeft syn volle besitting
In d’Hemel, daer gy vast, dorst in d’Helle beneden.
Hy word blyde getroost, en gy seer fel nu gepynigts
[p. 138]
Sulx was syn andwoord. Daerop wierd’’t ope der Helle
Dicht toegesloten, dat ik hun dus beide gemist heb.
§Als in Helse gebied dan dees myn klachte gehoort was,
End’ al myn smeken vergeefs en ’t saeme geweigert:
Vond ik my voort door een Duivelse bende besprongen,
Die leiden: Neemt dees beker anstond aen tot u laefnis,
En goten my dien vol brandende piks in het hals-gat,
Ende vol heets loots een; toen ik ’t niet wilde begapen.
Houdt toch op, en schoont myns, riep ik met bevende kele,
’K sal niet meer klagen, dat ik hier met dorite belaen ben.
Maer ’t mocht niet helpen. ’K wierd mee tot spyse gedrongen
Van padden, slangen, gestooft in feiver en etter,
Die my haer Over-heere Beelzebul alle bestelt had.
Hou daer, en vrettet: sei’er een. Ik moeste gewillig
’Sonder lange beraad swelgen dees Helse gerichten ;
Schoon ik riep, dat my d honger noit hadde getroffen,
End’ ik versaat waer alleen van’t gryselik aenlien,
Wat sal ik al vorders u verhael van ’t ovrige meer doen?
Ik vind hier gants niets, waerdoor ik ruste bekome,
Daerme’ plag eertyds van pluimen myn bedde te spreiden,
Et met geurige rose-bladen lieflik te bestroien;
Word nu met asch en arner myn bed boven ende beneden
Vuirig gespreit, daer in ik henen worde geworpen.
’K hadde gerieflike dienst van willige boden op aerden,
Die my op-pasten seer vaerdelik ende gereedsaem.
Hier en heb ik niemand die my doet eenige diensten,
Die ook ’t aller- minste bevel my soekt te bevordern.
Myn eer en luister, myn pracht en kostlike rykdom,
[p. 139]
Waer mede ik boven elk was in aensien, ende braveerde,
Syn heel vervlogen, verstovén, t’ samé verydelt, .
En moet hier leven verdrietig, elendig, en armlik.
Wat seg ik: Hier leven? Daer ik door levende gloeden
Eeuwig en ontydig tot sterven worde gedrongen,
En koom toch nimmer dees eeuwige dood te besterven.
O verdrietige staat van myn ramp-ipoedige ziele!
Als ik moede geseten was e’ huis, socht ik de verandring,
En nam den lust-hof tot myn plaisierige wellust.
Hier fit ik in boejen doorgaens aen voeten en handen,
In dees yslike kuil, en droevige duistre gevangnis,
Soud’ik’ter maeltyd, of my ter rufte begeven,
Soo moest het lieflik Musyk en snare-gespel my
’T hert altyd soetjes vervroliken ende verheugen:
Maer hier hoor ik niet anders dan kermen en huilen.
Wringen van d’ handen, tand-knerssen in olike tonen,
Daermen moet d’oren voor stoppen, en hard tegen huilen,
O vreeslik kryten! vervloekt een gruwel om horen?
Aldus zynde gepraemt met mennigerhande benouwen
Worden wy rasend’, verscheuren, byten en hakken
Selv’ons eige leden met doll en grousame wreedheed,
En wy vervloeken Son, Maen, end’ alle de schepsels,
Jaa self den Schepper, samt all fyn Heilige Engeln,
Al’t Aerds, Hels, Hemels Heir pogen wy te bekladden
Met smaad en laster door dees afgryslike qualen.
Hoewel dese dan alle gader zyn wrede Tyrannen
Komen sy nochtans van buiten my te bespringen.
Maer van binnen heb ik myn eigen Beul in het herte.
[p. 140]
Dat’s myn Quade Geweet, ’t welk meer als alle de andre
My byt, knaagt, pynigt quelt en plaagt sonder ophouden.
Een worm, die niet sterft; een vuir niet zynde te bluffen.
’T welk in myn leven, end’ al op aerd my plaagde tyrannis
Om myn quade leven, myn boos’en gruwlike daden,
En kon my meer, als oit Beul, myn herte beangsten.
Schoon ik dees quelling voor niemand toen dede blyken.
K hadde genoeg hier aen, soo’t Hemel en Helle belieft had,
Al wierd ik nergens meer mee in d’ Helle gepynigt.
Soo ik toch missen moet hier Gods Heilige aenschyn,
’T welk ons verdoemden mede maakt het grootste beswaren,
Foei my! hoe heb ik al myn tyd onnutlik op aerden
Verquist? end’ ydlik doorbracht in nietige dingen?
K vervloek dien gouden tyd, en de genadige uire,
Waer in myn Zaligheed ik niet waer hebbe genomcn.
Myn hert berit, als ik ’t voorleden koom te bepeinsen,
Hoe Godloos end’ onbarmhertig ik hebbe gehandelt.
Och, mocht my eens een herroepelik uirtje gelingen!
Wat sou ik al Godlix in dit klein uirtje beschikken!
Geen last my sou zyn verdrietig. Ik alle de krachten
Yverig aenspannen sou tot myn eige behoudnis.
Maer ik kome te laat. Dees tyd my word nu geweigert.
’T uirtje, dat ik smertlik wensch, is voor lange gevlogen.
Maer gy, myn Broeders, die noch i’ saem leeft op ’er aerden,
En dees uire geniet. Ei, wiltse te rechte besteden
Ter zaligheed, en weeft door mynęxempel op hoede.
In dien ’e naa myn wille gegaen waer: Lazarus hadde
Mondelik al voor lang u verhaelt myn schriklike toestand.
[p. 141]
Maer Abraham sloeg ook dit daadlik af. Omme de klove
Tusschen u, en ’t Hels, en’t Hemels volk zynde bevestigt:
Waerdoor men nimmer kan tot malkandre geraken.
Toch dees lesse gaf hy. G’had Mosen en de Propheten,
Die soudt gy horen. Soo hoortse dan, ende bemindse.
En wacht uw’zielen yoor dees afschuwlike plaatse.
Ik moet hier uitstaen myn straf: maer dees’ zyn, Broeders,
Ter left tenspiegel, door myn waerschouwinge.