Gezocht: Katwijkse U+202B U+05D9 U+05B0 U+05D4 U+05B9 U+05D5 U+05B8 U+05D4 U+202C woorden en uitdrukkingen voor het Katwijks woordenboek

De meeste Katwijkers weten nog wel wat het woord onterjuin betekent, of wat een spok is. Maar misschien wordt het bij een woord als kreen al moeilijker de juiste betekenis te geven. Zo weet ook bijna iedere Katwijker wel waarover het gaat wanneer er een blaedje knip bij de koffie gepresenteerd wordt, maar klinkt een woord als bezwauw toch minder bekend. De Katwijkse woorden zijn in snel tempo bezig te verdwijnen. Veel woorden zijn nog terug te vinden in het Woordenboek van de volkstaal van Katwijk aan Zee van G.S. Overdiep en C. Varkevisser uit 1949 (herdruk 1987). Maar niet alle Katwijkse woorden staan hierin. Daarom hebben wij het initiatief genomen tot een nieuw Katwijks woordenboek. Intussen zijn we begonnen met een inventarisatie van Katwijkse woorden en uitdrukkingen. Omdat we daarbij zo volledig mogelijk willen zijn, roepen we ook uw hulp in.

Wie kan ons helpen aan Katwijkse woorden en uitdrukkingen? Dat kunnen woorden en uitdrukkingen voor bekende, alledaagse en nog bestaande zaken zijn, maar ook voor minder, of niet meer zo bekende zaken.

Als u iets voor ons hebt, schrijft u het dan s.v.p. op en stuur het ons toe. Probeert u de woorden en uitdrukkingen op te schrijven zoals ze volgens u in het Katwijks klinken. Geeft u bij elk Katwijks woord en bij elke Katwijkse uitdrukking telkens ook zo precies mogelijk de betekenis(sen). Geeft u, als het kan, ook een voorbeeldzinnetje waarin zo'n woord of uitdrukking gebruikt wordt. Als u ons helpt, zullen wij natuurlijk uw naam in het nieuwe woordenboek vermelden.

U kunt uw bijdragen sturen naar:
Dr. C.L. de Vink
Opleiding Nederlandse Taal en Cultuur (gebouw 1167)
Universiteit Leiden
Postbus 9515
2300 RA Leiden

U kunt ook e-mailen. Het adres is:
c.l.de.vink@umail.leidenuniv.nl

Ieder papiertje, lijstje, schriftje met Katwijkse woorden en uitdrukkingen is welkom. Wilt u dat we dat weer terugsturen, deelt u ons dat dan mee; we maken er dan voor onszelf een kopie van. Vermeldt u in álle gevallen duidelijk uw naam en adres, en eventueel ook uw telefoonnummer (voor het geval wij vragen hebben, bijvoorbeeld over hoe een woord klinkt)!

Alvast bedankt voor uw medewerking!

Katwijk heeft nu zijn eigen Blauwe boekje: ’t Blàèuwe Boukje.
Een spelling- en grammaticagids voor het Katwijks!

De volledige titel luidt: Kleine grammatica van het Katwijks: voor iedereen die het dialect wil spreken, lezen of schrijven, met een woordenlijst. Kortweg: het Blauwe boekje. Zoals het Nederlands het Groene boekje heeft en het Haags het Groengele boekje.
De Kleine grammatica van het Katwijks is een handig taalgidsje in zakformaat, om snel even op te zoeken hoe het in het Katwijks moet. De schrijver is Leendert de Vink, die in april promoveerde op het boek Dialect en dialectverandering in Katwijk aan Zee. De illustratie op de omslag van de Kleine grammatica is van Bert van der Meij, bekend van de strip Kappie in de Katwijksche Post. Leendert de Vink is historisch taalkundige en dialectoloog. Van hem zal nog verschijnen een woordenboek van het Katwijks.

Het Katwijks van Katwijk aan Zee is een kleurrijk dialect met een lange geschiedenis. Het dialect is ouder dan het Nederlands dat we gewend zijn te spreken. Helaas is het Katwijks bezig te verdwijnen.

Gelukkig is er nog een grote groep Katwijkers die het dialect nog dagelijks spreekt. Dit boekje wil de lezers helpen de Katwijkers te verstaan en in staat stellen te luisteren naar hun prachtige verhalen. Het kan ook helpen het dialect te leren spreken. Of het te lezen, of er zelf in te schrijven. De spelling is eenvoudig.

Voor wie is dit boekje bedoeld? Voor de Katwijkers die niet meer zo dialectvast zijn, voor nieuwkomers die het dialect nog moeten leren, en de toerist die het dorp bezoekt en een visje in het Katwijks wil bestellen. Voor de rasechte Katwijkers zal het boekje een feest van herkenning zijn; zij moeten het maar beschouwen als een opfriscursus.

Het Blauwe boekje is op donderdag 10 juni gepresenteerd in het Katwijks Museum. Het boek is behalve in het museum ook verkrijgbaar in de boekwinkel, de sigarenhandel en bij het VVV-kantoor.

Leendert de Vink, Kleine grammatica van het Katwijks: voor iedereen die het dialect wil spreken, lezen of schrijven, met een woordenlijst. Leiden, Primavera Pers, 2004. ISBN 90-5997-011-X. Daar is het boek te koop voor € 9,90.

Onderzoek van het Katwijks dialect afgerond
Alles over het Katwijks nu in één boek bij elkaar

Katwijkse dialectsprekers blijken nog voor gemiddeld vijftig procent kennis te hebben van hun dialect. Dit is een van de conclusies uit het proefschrift van dr. Leendert de Vink. In Dialect en dialectverandering in Katwijk aan Zee onderzocht hij welke veranderingen zich in deze tijd in het Katwijks dialect voltrekken en welke factoren daarop van invloed zijn. Aan het onderzoek deden 84 Katwijkse dialectsprekers mee, in leeftijd variërend van 20 tot 70 jaar. Dit boek is de eerste grondige studie van het Katwijks sinds de boeken van Overdiep & Varkevisser, De volkstaal van Katwijk aan Zee (1940) en het Woordenboek van de volkstaal van Katwijk aan Zee (1949). Het boek bevat een uitgebreide en overzichtelijke grammatica, waardoor het een naslagwerk is voor iedereen die meer wil weten van het Katwijks. In mei verschijnt van De Vink nog Kleine grammatica van het Katwijks, met een woordenlijst, een boekje over het Katwijks voor een breder publiek.

Katwijk aan Zee is altijd een gesloten gemeenschap geweest. Daardoor is het dialect er goed bewaard gebleven. Maar wat gebeurt er met het dialect als de standaardtaal meer invloed krijgt?
In Dialect en dialectverandering in Katwijk aan Zee worden de veranderingen in kaart gebracht die zich in deze tijd in het Katwijks voltrekken. Het dialect verandert, maar het verandert niet in alle opzichten even sterk. Sommige onderdelen uit het dialect blijken stabieler te zijn dan andere. Uit eerder onderzoek is voor dialecten een zogenaamde stabiliteitshiërarchie afgeleid, met de volgende onderdelen (van meer naar minder stabiel): de fonetiek (dat is het accent waarmee mensen spreken), de syntaxis (de zinsbouw), de bijwoorden, de lexicale fonologie (de klanken), de morfologie (de verbuiging en vervoeging van woorden) en de inhoudswoorden. Uit het onderzoek van De Vink blijkt dat het Katwijks zich in dit opzicht grotendeels gedraagt zoals andere dialecten. Net als in andere dialecten zijn het de inhoudswoorden die het snelst uit het dialect verdwijnen. Typische dialectwoorden dus, zoals het Katwijkse onterjuin (voor het Nederlandse brutaal), zullen we dus steeds minder vaak horen.
Het Katwijks neemt een bijzondere plaats in ten opzichte van de andere Nederlandse dialecten in het gebruik van de verkleinwoorden. Die scoren verschrikkelijk hoog. Typerend voor het Katwijks is de combinatie van een enkelvoudsvorm op -je (zoals in het Nederlands) en een meervoudsvorm op -ies (zoals in het omringende Hollands). Katwijkers zeggen dus ien bakje - twie bakkies, terwijl het in het Nederlands bakje - bakjes is en in het Hollands bakkie - bakkies. De combinatie van in het enkelvoud -je en in het meervoud -ies blijken de Katwijkers dus nog goed te kennen.
Wat is nu de oorzaak van de veranderingen in het dialect? Uit het onderzoek van De Vink blijkt dat de factor frequentie een grote rol speelt. Dit betekent dat wanneer iets vaker in het dialect voorkomt, het zich beter handhaaft en het minder snel verandert. Als iets minder vaak voorkomt, handhaaft het zich minder goed en verandert het sneller. Zo komt de Katwijkse klank ie, voor een Nederlandse ee, veel voor in het dialect, in onder andere de woorden stien, twie, bien, gien en hiete, maar komt de Katwijkse klank àèu, voor een Nederlandse au, weinig voor in het dialect, alleen in de woorden blàèuw, flàèuw, gràèuw, làèuw, klàèuw en ràèuw, woorden die ook nog eens weinig gebruikt woorden. Doordat de ie vaker voorkomt dan de àèu, blijkt deze klank zich beter te handhaven.

Leendert de Vink, Dialect en dialectverandering in Katwijk aan Zee. Delft, Eburon, 2004. ISBN 90 5972 019 9. € 29,90.
Het boek is te koop bij uitgeverij Eburon
Het boek is ook te koop in de boekwinkel en in het Katwijks Museum.

Katwijks Museum laat oude opnamen van het Katwijks horen

Op de Zolder van Varkevisser van het Katwijks Museum kan het publiek in een ouderwets strandhokje genieten van de opnamen die in 1938 gemaakt zijn door C. Varkevisser en de Groningse dialectonderzoeker prof. G.S. Overdiep.

D.F.E. Meerburgprijs

In 2001 ontving Leendert de Vink voor zijn onderzoek naar het Katwijks dialect de D.F.E. Meerburgprijs.

Kappie

Leendert de Vink verzorgt iedere week de vertaling van de strip Kappie in de Katwijksche Post, getekend door Bert van der Meij.

E-mail: C.L. de Vink@umail.leidenuniv.nl

Laatste wijziging: 29-III-2005

Nieuwe site: KatwijksWoordenboek.nl