Continue
[CH1678:016]

POSTERITATI MEAE MASCULAE.

Scripsit Plinius (L. 14 Praef.), Virgilium Hortorum dotes fugisse, quasi rerum humilitate deterritum. Id ego cuiusmodi sit parum intellego. Quid enim? qui rem omnem agrestem, ipsam Bucolicam, et quae ad illam vilissima pertinent, nec timuit, nec dedignatus est Heroïco carmine minutim prosequi, illi grave fuerit operae non nihil ponere in illis Terrae summis ornamentis, de quibus ipsa veritas edixit oude Solomon hoos en toutoon; si quis tamen Plinij illud sive iudicium, sive obscuram traditionem, non aspernatur, quid ille, obsecro, de me sensurus est prae minimo veterum nullius pretij Poetastro, qui agressus sim rem rerum omnium vilissimam, me ipsum, et huius inhonorae vitae historiolam Heroïco, si djs placet, metro digerere, Cothurno nimirum exaltare quae nec Socco digna sint? At me certe sollicitum ista res non habet, ut qui haec non luci publicae destinarim, sed solis vobis, et parieti domestico includenda luserim; proinde ut hic nihil juris habeat eruditum vulgus; cuius alioqui dentem quantopere pertimescendum habeam, conscius meae mihi axynesías, non ignoro. Vos itaque hic solos hic alloquor; atque a solis postulo, ut si repentem passim, et non usquam pro majestate Carminis assurgentem reperitis, benignos vos censores detis non jam senili Musae, sed, ut hac tantâ aetate, decrepitae et edentulae, cui porro cum humilitate rei quantopere conflictandum fuerit, facile aestimabitis, quo item plus est causae cur tum quoque ignoscatis, si qua in tenui re Majores pennas nido extendisse videbor (Hor.). Quidquid huius erit, amate manum amantissimi Parentis, atque, ut in ipso Carmine monui, vobis unice vindicate Opusculum, cuius ad vos solos ratio spectat et argumentum.

                                        Scribo Hagae, currente tertio post octuagesimum aetatis anno.
Continue

De vita propria sermonum inter liberos liber primus.

Quod fuerim terrae pondus, quam vivere, quam non
Vivere dignus eram, Versu memorare Latino
Fert animus, longumque Metris includere Vitae
Curriculum, heroâ de non Heroe Poësi.
(5) Barbarus ille mihi sermo est, ego barbarus illi,
Et poteram me Belga meis exponere Belgis
Aptius, et quali non infeliciter aiunt
Oblectasse manu et linguâ popularibus Orbem
His quoque non grandis pretij committere chartis
(10) Historiam, Batavisque loqui vernaculus autor:
Sed libet et Vitam et vires expendere eodem
Carmine. Si labor, quam quis fortasse negabit,
Ipse sibi veniam dabit octogesimus uno
Auctior atque uno, qui mox effluxerit, Annus.
(15) Este procul Pindi non nunc mea Numina, Apollo
Delie, ridiculi Fontes, et inepta Caballi
Ungula: nil mihi cum larvis; melioribus uti
Auspicijs operâque monet maturior aetas,
Et, quam scripturio, Vitae prope terminus, et res
(20) Seria, mendacique procul, si quae altera, fuco.
Une Deus, trinum Numen, tibi supplico soli,
Te precor hanc ipsam quam me detexere telam
Passus es, hoc iterum calamo patiare retexi.
  Quinquagenarj nondum Patris altera proles
(25) Mascula, cum sexto iam nonagesimus Anno
Amplior ad finem saecli properaret Erasmi,
Et Caroli invicti, et Guiliemi caede nefandâ
Erepti Patriae Delfis paulo ante Batavis,
Septembreis iuxta Nonas novus incola Mundi
(30) Hagae nascebar: nisi dicere sufficit Hagae,
Infinita dabo quae nulli encomia, nulli
Iure dari constat de magnis Urbibus Urbi;
Hagae, ubi nec Veterum cui Vatum laude Secundus
Coeperat, heu curtae nimium primordia vitae.
(35) Patrem habui, Matremque ambos, quod dicere pergam,
Non ignobilium natos de Stirpe Parentum:
Quâ virtute, sciunt quibus est modo relliqua mecum
Vita superstitibus; scivit Respublica, ab ortu
Testibus Auriacis, operâ Patris usa Ministri.
(40) Anniculum letho iam nunc custodia Coeli
Eripuit, properansque Pater, qui forte per arctos
Ferri cancellos, quibus obsepire Caminos
Mos Matrum est, caput insertum, quod adurere flamma
Coeperat, evulsit, Fratris non voce disertâ
(45) Sed muto monitus nutu lachrimisque puelli.
Fandi paene potens coepi praecenta biennis
Carmina cantillare; et erant, hoc omine, qui me
Musarum fieri sperarent posse clientem.
Firmavit res ipsa fidem: quinquennis in omni Cantio Musica
(50) Concentu primus vel eram, kai; e[xoco" a[llwn,
Vel quia tum puero plaudentibus esse videbar.
Barbitus accessit, cuius me saepe peritum
Paucarum hebdomadum audivi fecisse laborem.
Gallicus hinc sermo est, anni, praeeunte Brouarto,
(55) Imbibitus spacio; ut quasi jam vernaculus esset.
Sic et ab unguiculis quâvis (nisi cura Parentum
Deficiat) sese sinit ima infantia duci.
Quippe ego, si mihi quid praeter mediocris honorem
Ingenij adscribam, merear vaesanus haberi.
(60) Septennem Citharae totum impendisse biennj
Tempus adhuc doleo. Quid enim? quae prima necesse est
Tirones elementa manuductore doceri,
Quâ mercede iuvat toties totiesque molesto
Iamque supervacuo sub praeceptore recudi?
(65) Sufficit una eademque pares ad regula motus.
Exerce digitos dudum sua munera doctos;
Invenient agiles ipsi, monstrante papijro,
Quos quibus imponas fidibus, quas pollice dextro
Percutias, habitu sensim studioque magistris.
(70) His adolescentem nugis maiora doceri
Commonuit properans decurrere septimus annus.
Tempus erat Latij fines invisere, et omnes
Quas nisi Romano miseri non discimus Artes
Eloquio comptas: quasi nempe scientia rerum
(75) Heic ubi nec nata est, Romae defossa lateret.
Nec saperet, nisi qui sapiat virtute Latinâ.
Invasit tamen illa lues, cruciatque premitque
Dura Iuventutem sub pondere suspirantem.
Scilicet a primis vagitibus unus et alter
(80) Suffecit, quibus Infantem vernacula Mater
Verbula, et his blande sensim garrire doceret:
Et vanus fuit iste labor: nihil hactenus actum est:
Ut probus, ut fortis fiat Puer, Italus esse
Cogitur, et linguae totum se tradere, cuius
(85) Ipsa domi fontem male perdidit Itala tellus.
Et Mos imperium est: huic sese opponere quisquis
Imperio tentat, vano conamine frustra est.
Quid facias? si sic rapidi ruat unda fluenti,
Certe aliqua excusat Sapientem publicus error,
(90) Nec feriunt mala communis convicia culpae.
Ergo jugum subij, et quo me de carcere, quâ de
Compede non nisi longa dies exsolvere posset,
Dedelio Praeceptori commissus inivi.
Hoc duce, quid Musam mihi declinare doceri
(95) Profuit? en ipsam nondum declino, nec omni
Declinaturus videor quâ vixero vitâ.
Quippe rudis tiro et nondum tria sana Latine
Iungere verba potens, coepi insanire pedesque
Metiri digitis et ineptum cudere Carmen.
(100) Quo furor hic tandem venae proruperit, ecce
Patria, quam nugis implebam saepe canoris,
Testis erit, multaeque nimis jactura papijri.
Nec tamen hisce dies totos insumere, totas
Nec ratio patiebatur male perdere noctes.
(105) Pluris erat Cicero, pluris facundia Saecli
Aurea, quâ veterum tonuerunt ora Quiritum.
His bona paulatim conabar verba Magistris
Effari, et Patriae vitium detergere Linguae.
Et jam Rhetor eram, sine lapsu paene, Latinus.
(110) Innocuos defendebam, patronus egenti,
Infensus latrocinijs, in crimina durus
Orator: laudes etiam atque encomia large
Demonstrativus, violasque et lilia plenis
Fundebam calathis, quoties cum Quintiliano
(115) Fronte novâ vultum Proteus mutare jubebar,
Omnimodâque puer genium exercere palaestrâ.
Opportuna sub ista Scholae certamina venit
Suppetias latum oranti quae solvere nodos
Ars docet ingenij et Verum ratione tueri.
(120) Opportunus item qui tum novus advena Vorstj
Dogmata controversurus poscebat agona
Publicum Eglizemius, Scotiae famosus athleta.
Trador huic sub Dedelio ductore, virumque
Audio Aristotele gravidum, fortem atque ferocem.
(125) Mensibus hanc aliquot cramben saxique voluti
Taedia perpessus, didici quae discere possit
Qui sese, Molinaee, tibi, logicotate, soli
Dedat, et anteferat longis compendia tricis.
Iamque per abstrusas rerum Coelique Solique
(130) Ducebar causas: quas ut de fonte Stagirae
Purius haurirem, (nondum Cartesius autor
Luce novâ fucum vero detraxerat) alter
Ecce labor sudorque, novum maris aequor arandum;
Pro superi! Latio non inclementius aequor.
(135) Infima cogebar puer ad subsellia labi
Denuo, et in spinis animam cruciare Pelasgis.
Successit currente rotâ labor improbus; et jam
Graeculus audiri, neque et hoc sine Carmine, coepi,
Unde voluptati cedebant taedia; ut illa
(140) Durat ad hanc summam non interrupta senectam.
Hisce novis, quasi munitus puer Icarus alis,
Altius evexi iuvenilem tiro volatum.
Nec sat erat veterum aligero peragrasse Quiritum
Gesta, nec in verbis operam posuisse Latinis:
(145) Extera me Venus excivit; movistis Athenae
Atticae, et ut vestro totum me fervidus auro
Proluerem, suasit lepor et facundia gentis.
Interea, ne de medijs neglectior horis
Hora sine fructu, sine cultu lapsa periret;
(150) Arma quoque et gladios et pugnae umbratilis artes
Arripui. Nam solliciti prudentia Patris
Haec fuit, ingenij ut vires formantur agendo,
Corpora non male natorum fas esse doceri
Ingenuos motus et cum ratione decoros;
(155) Ut vel inutilium constet ratioque modusque:
Nempe mihi quorsum gladij, quo Pulvere praegnans
Machina sulphureo, nisi quem defensio ferri
Innocuum, si sic casus ferat, exigat usum.
Militiae nec votus eram, nec deditus; unis
(160) A teneris accingebar sub Apolline Musis.
In Patria tamen assiduis Terrâque Marique
Fumanti Bellis, et in hostem saepe ruenti,
Saepe repellenti infestum victricibus armis
Arma quis ignoret? quis quos Mauritius ingens
(165) Militiae ratione modos legesque Batavis
Praescripsit, Civem tulerit nescire Batavum?
Nec sat erat Peditem Patriae formasse Parenti:
Imponendus equo sub Praeceptore videbar,
Qui teneros artus sensim motusque situmque
(170) Non inconcinnos blandâ ratione doceret.
Non ut Equûm studio studijs melioribus (ut fit,
Et male prudentum sinit indulgentia Patrum)
Musarumque sacris quicquam decedere posset;
Sed ne ridiculis, a consuetudine prava,
(175) Moribus imbutus, si quando occasio ferret,
Ludibrio fierem paribus male tiro peritis.
Par Patrem ratio movit, quâ scire venustum
In choreis variare pedem, gestusque docendum
Corporis egregios cuperet praeitore Magistro.
(180) Scilicet ad mores non haec insania tantum
Non facit ingenuos; sed amorem ludicra recti
Regula conciliat, et non fallentis honesti, et
Ordinis et justi; et, quantum Concordia praestet
Confusis sine lege, docet. Quae gratia nempe
(185) Consona composite salientis ad Organa, tale est
Quod Ratio regit in rebus moderamen agendis.
Hos inter lusus porro saltuque, levique,
Non nimis intentâ, luctae vi membra docebar
Exercere, nec hijbernos nescire Batavûm
(190) Ferrato pede per Glaciei strata natatus.
Nec satis hoc itidem Patri, praevertere cursu
Me veloce pares: motu ingenuo atque decoro
Iussit agi, quâ laude puer praestare ferebar.
Pluris erat longe, si me meliore natatu
(195) Vectus aquâ sustentassem: nec defuit ille
Tentatus mihi saepe labor, sed semper inanis:
Noluit hoc uno de me Natura mereri:
Sive parum pulmone valens, seu viribus impar,
Spem Patris hoc aeger studio et mea vota fefelli:
(200) Nescio naufragus et summo in discrimine quot me
Eriperem letho stadijs vel passibus, at non
Sex totos lato bene sufficerem Hellesponto,
Quando natatorem Seston Venus ipsa vocaret.
Deerat adhuc Oculos informatura Poesi
(205) Germane cognata Soror, Pictura; videndi
Simpliciter quam, sed proprie, quis dixerit Artem,
Cuius inexpertos equidem vix censeo totos
Humanos homines; caecos pronuncio, caecos,
Nec Coeli, Maris aut Terrae mage spectatores,
(210) Quam quae demisso pascunt Animalia vultu.
Quae cernunt male discernunt; dimensio pulchrum
Quid faciat, quae, quid rerum proportio, quâ se
Insignem specie faciat Color, aut Status, aut Res,
Quis Tabulae prope putris honor, quâ laude vetustos
(215) Artifices praestare novis res ipsa revincat,
Omnia sunt illis tenebrae aut caligo; peritis
Obvia, et hac ipsâ quâ lucet luce diei
Non obscura magis. Non haec nescire suopte
Exemplo poterat longe Pater optimus, ipse
(220) Artis inexpertus; sed quanti scire suorum
Censeret referre, pares quos inter honestosque
Et rerum non ignaros optabat amari.
Hondius hic primus dextram Fratrisque meamque
Erudijt: non ille quidem nostratium Apelles
(225) Praecipuus; sed principijs tironibus aptus
Sic praelibandis, ut qui maiora docerent
Maiores sua non rudibus praecepta Magistri
Instillare levi pueris conamine possent.
Iamque manu non indocili quos Goltzius olim
(230) Aere suo duraturos cum Sole labores
Excudit, Cretâve nigrâ Cretâve rubenti
Vel calamo promptus tam non male reddere coepi,
Ut, si forte Patris jussa, aut Fortuna tulisset,
Huic operam dando, spretis maioribus, Arti,
(235) Crederer in modicis aliquâ cum laude futurus.
Scilicet et Minij studium subtile quod est a
Nomine, et exiguis iam non ignobile punctis,
Cuique suam tandem, non aerea, Pallas olivam
Commodat, aeternâque docet splendere juventâ
(240) Occiduos olim non longâ aetate colores,
Conatus sensere meos, et forsan amicos
Inter adhuc superant primi vestigia facti.
Haec inter complura, Patri manifesta parerga
Una Senem latuit fallax industria. Ne quid
(245) Otj subriperem penso tum nempe diurno,
Neu minus Historijs Latij Graecisque vacarem,
Noluerat me adscititio indulgere labori.
Subripui tamen, et jucundâ fraude fefelli.
Quique Matheseos a teneris insederat ardor,
(250) Explevi tacitus: fuit haec mihi charta fritillus,
Et Pila et ingenuis a moribus Alea discors.
Noctibus hic ipsis aliquid decidere juvit,
Extensâque die, quas somnus perderet horas
Applicuisse rei propero pede conficiendae.
(255) Confeci: cum jam Numeros Abacumque Logistae
(Quo sine vana Geometriae documenta fuissent
Intempestivusque labor) mihi maximus olim
Tradiderat Clotius facili molimine, paucis
Hebdomadis: Ut jam nec Mercatoriâ prorsus
(260) Me fugeret Ratio Rationum, aut Amstelodami
Insatiabilis in Libris mijsteria Pluti.
Iamque adeo Euclidis commercia clandestina
Cum puero non sustinuit culpare Parentum
Optimus; ut prope, quas pro spreto reddere grates
(265) Mandato nollet, pensaret laude Paternâ,
Fallentemque magis, quam si non falsus, amaret.
Hac aetate mihi quicquam si ducere laudi
Fas erat, illud erat certe, quod maxima Mater
Henrici Colinea suo me amplexa fauore est,
(270) Tum puerum rerumque rudem se visere jussit
Saepius, audivit, passa est, constanter amavit,
Illa sui sexus dium decus, illa Parentis
Gaspari (quem quis nescit cui Gallia lecta est,
Et Regni pudor aeternus, laniena suorum?)
(275) Filia, bis Conjux geminis orbata Maritis,
Utrique infandâ sublato caede superstes.
Saepius, Illa suo dixi de culmine tanto
Alloquijs contenta meis descenderit, Illa!
Hei quis ego, quid eram? nisi quod, quo tempore longo
(280) Hugenium affectu Patrem dilexerit, huius
Non nihil haeredi voluit debere videri.
Dedelium tandem, cuius quae scribo loquorque
Longis assiduis et amicis debeo curis,
Septennis labor absolverit. Sibi redditus ille,
(285) Quod non desierat studium protrudere nostris
Intentus, Lauro insignis promovit ad alti
Culminis, et quo nil dat Patria maius, honorem,
Praesidis in Batauis merito nomenque decusque
Gessit, et ad summae possedit tempora vitae.
(290) Iamque dies aderant, queis me de pulvere primo
Mauritio cum Fratre simul maturior aetas
Excibat, mentisque vigor maiora volutans,
Quo dignus Patriâ Civis, nec inutilis olim
Sarcina censerer, propius spectare monebat.
(295) Huc aspiranti brevior quae duceret illo
Caesarei via Iuris erat. Accingor, et isti
Iam quoque curriculo contentis viribus insto.
Gratia sit tibi, sancte Senex, tibi docte Zueri,
Quo nihil in Terris nec candidius nec amari
(300) Dignius enixa est Rerum Natura, Senator
Optime, qui puero praeceptor Avunculus ultro
Hanc operam, Vir amice, dabas: tu primus ad alta
Tironem Themidos duxti penetralia, primus
Horridulas illas docuisti evadere spinas.
(305) His praemunitum, quantum res poscere visa est,
Principijs, cum jam vasti, quem Regula Iuris
Occupat e multis Titulum, et qui Nomina Rerum
Singula significat, bene menti impressa sederent,
(Suaserat hoc praeconsulti sapientia Grotj)
(310) Et quae Caesareus potiora Quaternio paucis
Tradidit, imbutus cum succo et sanguine scirem;
A Patrio tandem jussit Pater esse salino
Et prope florentes Batavas invisere Athenas.
Hac in luce pares inter, quo se aemula virtus
(315) Excitat ingenij, totum iucundius annum
Exegi quam quemquam alium vixisse recorder,
Heinsiadae, quae duravit dum vita remansit,
Usus amicitiâ; qualem cum Prole Paternae
Virtutis genijque exerceo digno haerede,
(320) Cuius et hic esto vitae qui terminus idem.
Tum, quae summa fuit Leidam mihi causa videndi
Intentus Legum salebris, constanter adhaesi
Magnis aure Viris, et quarum publica nodos
Lectio mollierat, pleno de rumine mecum
(325) Ipse remandebam; dum, quam finiverat arcto
Limite in Urbe moram blandi impatientia Patris,
(Ille suorum aegre tantillâ parte carebat)
Sedulitate meâ, quantum pote, protelabam.
Paucos nempe dies qui vixerit, impiger horas
(330) Non paucas potuit paucis vixisse diebus.
Sic properans (semper Musis et Apolline salvo,
Si quid Versiculi raperent, seu Musicus otj
Concentus, Citharaeve sodales inter amatae
Sollicitata fides, volucri seu Barbitus arcu
(335) Tinnula, seu ferreîs crepitantia Cimbala chordis,
Artibus hac pridem adjunctâ nugacibus arte)
Sic properans, jam Fratre domum ad maiora vocato,
Quem Pater ad Patrios usu formaret honores,
Cuius et haeredem moriens cum laude reliquit,
(340) Solus ego specimen studiorum rite daturus
Quamque brevis labor et sudor profecerat anni,
Restiti; et arte operâque meâ, non ullius, ut fit,
Quo se jure Fidejussor, quâ lege ligatum
Agnoscat, quâ contendat ratione solutum,
(345) Expono Tabulis, quales Academia Valuis
Praefigi iubet, instantis praemissa Duelli
Indicia et laetae currentis ad arma Iuventae.
Praescriptâ lucente die, certamen inivi,
Concursu Patris et Patrum grandique coronâ
(350) Auditorum et Athletarum turgente Lijcaeo.
Quo plausu res gesta fuit, sine testibus absit
Dicere me de me. Pro res mortalium inanes
Et nihili! vix dum bene sexagesimus anni
Circulus exivit, de tot mihi testibus unum
(355) In vivis video: populus quid relliquus? Umbra est.
At Swanenburgi saltem si vita superstes,
Ille sui certe quam vix adjutus opellâ
Praesidij, non turbato certamine vultu
Palluerim Lugdunensem quasi Rhetor ad aram,
(360) Ille fateretur venerando candidus ore.
Victor, composito sermone Sodalibus, Urbi,
Civibus, et meritis de me Doctoribus aegrâ
Mente vale dixi, et felicia quaeque precatus,
Post epulas, quas ista fere solennia poscunt,
(365) Egressus charâ aeterno mihi nomine Leidâ
Ad Patrios una redij cum Patre penates,
Nec postliminio Matri ingratissimus hospes.
Mox clamosa Fori captans commercia, Leidae
Imbibitam Iuris Iustique fideliter artem
(370) Exercere frequens auditor, imagini et umbris
Hactenus intentus, veris ad seria pugnis
Instruor, et non jam vano certamine pascor.
Auctior octavo decimus mirabilis Annus
Ibat, ubi, primos non infeliciter ipse
(375) Emensus, monitu barbae subeuntis ephebus
Altius intendi iuvenilibus aethera pennis
Findere, et egressus lictis post terga Batavis
Externos hominum mores invisere et urbes.
Hanc veniam Pater indulsit; cui conscia honesti
(380) Ambitio non displicuit: Vicina Britannûm
Littora decrevit primo tentamine adiri.
Huc cursus fuit; hic duce Carletone Britanno
Ad Patriae Proceres Legato pene perenni, et
Nomine non uno Hugenijs, neque nuper amico,
(385) Littus amoenum adij; queis tum feliciter oris
Maximus Imperio, doctrinâ maior, in alta
Pace Pater Patriae tria solus sceptra tenebat
Unâ fronte triplex gestans diadema Iacobus.
Mox ad amica diu grandaevi tecta Caronis
(390) Advena non ingratus eo, exceptusque senili
Amplexu totum veluti cum Patre trimestre
Suaviter exegi; et, tacito velut incremento
Nec perceptibili surgunt molimine Plantae,
Non intellecto sensi me nescius auctu
(395) Difficilis linguae facilem, pro tempore, lexin
Adscivisse; uti jam Populo nec barbarus esse,
Nec procul a genio Regionis abesse viderer.
Tanti erat in Patria primis elementa figuris
Indagasse rei peregre melius peragendae.
(400) Inchoet hoc studium a libris, praeeunte Magistro,
Cui via discendi brevis ac tutissima cordi est.
Iuvit et Oxonij sacros inuisere colles
(Metkerko duce, Brasserio suavi comite, et qui
Geiniades famae obstruxit cum Laude Paternae)
(405) Et pluteos, Bodleie, tuos, et millibus istis
Millia librorum generosis addita donis,
Regalesque domos, quae, quot Collegia, gratis
Occupat incumbens studijs bene nata Iuventus.
Woodstochium porro, qui suspirantis Elizae
(410) Carcer erat, durâ sceptri potiunte Mariâ,
Visere nos et fama loci et vicinia suasit.
Vidimus antiquis nondum consumpta fenestris
Augustae monumenta manus, et flebile Carmen,
Sollicito Carmen miserae de pectore fusum;
(415) Dum sors atra securim, sors minus atra Secures
Promittebat, et in geminas Regale Coronas
Imperium; quo functa supra sexumque virosque
Virgineâ vitam cum Majestate peregit.
Quae de Fonte vetus Rosamundae fabula plebi
(420) Narrat, et hisce locis quasi Daedaleo Labijrintho,
Sprevimus, et quibus ista vacat confundere veris
Non invidimus: Oxonio sed pone relicto
Windsorium mox et Theobaldi ascendimus Arces,
Regia, Pyramidum et tantum non invida saxa
(425) Saxis, Memphi, tuis, certe nec inutile pondus
Indignantis humi, at magnorum habitacula Regum,
Ac Dominis, quam grata, simul tam digna Britannis.
Londinum reduci subijt novus ardor, ad ipsi
Oxonio non dissimilem, vix inferiorem
(430) Germanam Cantabrigiam procurrere. Nactus
Heidonum comitem atque ducem, qui taedia longae
Fallebat sermone viae, sermone diserti
Oris et in rebus Regni Patriaeque periti,
Nomine gaudebam duplici; dum duplice fructu
(435) Quae cuperem attentis oculisque atque auribus hausi.
O mihi non auro contra commercia puro
Chara, nec ex animo vel adhuc expuncta senili!
Quanti erat historiam Henrici tam teste fideli
Scire, spei summae Regni decorisque Britanni!
(440) Heu! miserande Puer, quae te Fata aspera Sceptris
Invidere tuis, primo qui flore juventae
Iam Marcellus eras? His me humanissimus ille
Congerro Cantabrigiae de tramite recto
Colloquijs, non fraude malâ, seduxit amicum,
(445) Inque Audleiano incautum subsistere Castro
(Quanto marmore, Dij superi, quâ mole superbo)
Iussit: ubi hospitio exceptum Suffolcius heros,
Quantis non poteram in Batavis et sede Paterna
Officijs devinciri, devinxit, et omnes
(450) Intendit nervos, ne qua properantior hospes
Effugerem: tanta est generosi sanguinis ortu
Gratia, tanta est ingeniti compunctio honesti.
Unâ defunctus placidâ cum nocte quiete,
Magnificos inter lecto splendente Tapetes,
(455) Tandem exoranti veniâ vix impetratâ,
Heidono comitante, velut iam prima monebat
Causa viae, Cantabrigiam lustrare citatis
Adproperamus Equis. Ibi ego quibus ardua Tectis
Tota micat, totidem rursus Palatia Regum
(460) Obstupui spectans; et si satis omnibus Otj
Suppetijsset, ad unum omnes ambire parabam
Musarum Charitumque domos, venerandaque sacra.
Sed monuit Ratio rationem denique habendam
Ingenui comitis, longâ qui compede tandem
(465) Exoluendus erat. Libet hic memorare sinistram,
Pugnanti quondam gladio breviore, recisam
Spectatâ virtute viro; sed fraude malignâ
Oppresso insidijs: quod iter facientibus una
Ille mihi mancus mensâque sedentibus unâ
(470) Tam lepide texit vitium, ut nisi candidus ipse
Rem retulisset, utrâque manu pollere putassem.
Ferrea succurrit mutilo manus; illius apte
Motibus officium ablatae praestare sinistrae
Usu doctus erat, usuque habitudine partâ.
(475) Ad Thamesin reduces secessimus, ille meâ non
Maestus amicitiâ, ut prae se, de more, ferebat,
Comis ego comitis tam consuetudine blandâ
Laetus et erectâ et praeclaro stemmate dignâ.
Inde quibus potui officijs ipsumque suosque,
 480   Heidonios hic nempe duos, par nobile Fratrum,
Demerui, utrique in Batavis dum vita superstes,
Turpius ingrati non censens crimine crimen,
Quod (Catulos odisse parum est) odere Leones.
Nondum plena mihi satias te perspiciendi
(485) Venerat Imperij facies augusta Britanni.
Maxima restabant. Summo innotescere Regum
Hospes, ad-oratamque manum contingere avebam.
Applausit Fortuna favens: aptissima votis
Horas captandi faciles occasio nata est.
(490) Praediolum ruri Vivarijs fertile plenis
Caronti Regale meo pro tempore vitae
Obtigerat munus; quo se Rex ipse quotannis
Princeps venator, cum venatoribus Aulae
Principibus delassatum prodire solebat.
(495) Prodiit, angustaeque casae triduum Majestas
Includi se passa, mihi et iuvenilibus aurem
Praebuit alloquijs: Citharae quin tendere nervos
(Quanta boni in Batavos Regis clementia!) jussit,
Applausitque pari nugis candore canoris.
(500) De Burlamachia, quâ multum utebar amicâ,
Stirpe Calandrinae innexâ, nihil addere malo
Quam, si defungar paucis, ingratus haberi.
Tantis tota domus peregrinum obstrinxit amoris
Testibus officijs. Proprio tibi nomine, Caesar
(505) Optime, quam devinctus eram! quod grandis Amici
Participem faceres, Spalatorum Praesulis olim,
Incanâ gravitate Senis, qui tum ore diserto
Italicum sijmmista tibi pascebat ovile.
Noster eras, venerande senex, deliria Romae
(510) Exspueras, sacrâ verae vi lucis adactus:
Noster eras, miserande quid ad vomitum recidivo,
Quâ mercede retro labi, portentaque per te
Erroris debellati defendere visum est?
Quae fuit illa tuae ratio praepostera mentis,
(515) Quae fuit, ut nil dissimulem, vaesania, Romae
Offensae toties nondum diffidere Romae?
Hei mihi, tantum posse senem puerascere, tantum
Caecutire animum coelesti luce coruscum?
Optime De Dominis; poenas si forte dedisti
(520) Imprudentiae et erroris Mortalibus aegris,
Mitius aeternum precor experiare tribunal.
Omnibus ex voto tandem laeteque peractis,
Dum Patriam inquiro quâ tempestate revisam
Tutius, et quânam vectus rate, quo comitatu,
(525) Occurrunt quibus antiquae provincia Dortae
Ad Synodum mandata fuit, pietate celebres
Doctrinâque viri: his placuit, nec saepe rogatis,
Adsciri Batavum comitem sibi, non alienum
A studijs sacrisque suis, licet impare cultu.
(530) Haec quoque Caronti debetur gratia, de me
Sollicito, donec Patrijs bene sisterer oris.
Nobilis Hospes, amande senex, quas reddere vivo
Non potui dignas meritis, sine post tua fata
Reddere non mecum morituro Carmine grates.
(535) Soluimus a Tamesi, retro cedentibus undis,
Languiduloque mari, flatu tamen usque secundo
Mattiacis nox altera nos advexit arenis.
Exceptos sermone Patres Urbs magna Latino
Middelburga suis ad littora nostra phaselis
(540) Deduci curavit. Ego non segnius Hagam
Advolo; ubi laetos, firmos vegetosque Parentes
In sarta tectaque domo, et cum Fratre Sorores
Amplexus, laudem Superis de pectore grato
Accinui; annosoque Patri, pro foenore sortis
(545) Non male depositae, retuli quae vespere largo
Noctibus adsutis auri blandae atque Paternae
Digna videbantur: placuit discrimine functo,
Quâ defunctus erat ausis juvenilibus, Urbis
Historiam percontari, sortemque statumque
(550) Ambagesque alias; et quam vilissimus hospes
Non fueram Genti geniisque audire Britannis.
Me tetigit vulgo non intellecta supinis
Ingenijs, saturisque domi dulcedine longâ
Haga, tuum decus, Haga meum: pulcherrimus Orbis
(555) Qua fulget, nihil est quo se tibi comparet: O flos
Florentis Patriae, liceat florere quietae,
Ignotumque diu summoto Marte furorem
Ignotasque diu Batavis nescire ruinas.
Iam Collega Patri, patiente Senatu,
(560) Coeperat in Procerum calamo feliciter uti
Ordinibus, fessoque seni succurrere; scires
Muneris haeredem, superet modo vita, futurum.
Me vaga Fortunae facies incertaque rerum,
Qua posthac Patriae Civis nec inutilis essem,
(565) Nec gravis, in varias circumspectare monebant
Ambiguum partes. Dum labitur Annus, et alter
Incipit ire novus, quâ non mihi gratior ulla
Luxerat orta dies, casu me inopina beatum
Occupat. Arssenium (quantum, Respublica, nomen,
(570) Quantum, Terra Batava, tuo de lumine lumen!)
Arssenium Proceres Legati munere et usu
Pro Patria doctum peregrinos ferre labores,
Ad Venetos legare Patres hoc Vere parabant;
Foederis aeterni vincturum legibus, ingens
(575) Marce, tuum et nostros septemplice Marte Leones.
Ivit, et egregiâ Iuvenum stipante catervâ,
Me quoque cum comitem adscivit, tum rebus agendis
Utibilem fortasse manu linguisque Ministrum.
Ibat ad egressum Maijo cessurus Aprilis,
(580) Cum currente rotâ e Batavis ad moenia vectis
Grandis Agrippinae, adverso Moguntia Rheno
Navibus accessa est et Francofurtia Maeno:
Post Heidelbergae clivum et campestria rursus
Et passim nemorosa citis emensa quadrigis,
(585) Per Wirtembergae saltus Rothburgium et almâ
Famosam late Musarum sede Tubingam,
Dutlingam immensi vicinam fontibus Istri
Venimus. (O si quid reliquum properantibus otj
Suppetijsset, ut illa meum recreasset origo
(590) Fluminis aspectum, soli quod cedere Nilo
Dicitur ambigue et nondum ratione subactâ!)
Helvetiam mox Schaphausam, et rapidum cataracten,
Tum Tigurum, multoque lacum discrimine, multis
Infamem scopulis et multo turbine Waldam
(595) Vidimus; hic, ubi montanos stat Churia Rhaetos
Iure regens Patrio, et prope saxis horrida Spluga,
Coepimus ad Rheni fontes ascendere. Fontes
Magnifici, et, si non mentitur Fama, bicornes,
Vos quoque, si licuisset, ego per saxa nivesque
(600) Quanto animi fervore libens et promptus adissem!
Non licuit. Superandus erat conamine longo,
Duro, difficili, caput inter frigida condens
Nubila Mons. Dum conamur peditesque equitesque
Ardua anhelantes praerupta, angusta viarum
(605) Ereptare, mihi (nolo celare juventae
Stultitiam, exemplo cuiquam, si forte, futuram)
Accidit, et comiti res non indigna relatu.
Montis erat dorsum, tam praecipitique citoque
Descensu, ut, cum paene gelu crijstallinon esset,
(610) Frigore duratâ noctu nive, figere stanti
Non sineret glacies erecto corpore plantam.
Cum tamen in vallem brevis hac via, et altera longo
Anfractu peragranda foret; suadentibus ipso
Arssenio, et, quibus innixus de vertice summo
(615) Tutius et sensim descenderat ipse, colonis,
Consideo, socium Lindanâ stirpe, secutus
Magnanimum Iuvenem; sed cui metus ac tremor artus
Concussere novi, modico trepidare tumultu
Insolitos: horum ignarus, qui pone sequebar,
(620) Nec potis attonitum a tergo dignoscere vultum;
Mox ubi me sensi velut actum turbine, et, inquam,
Fulminis instar agi, nec iam calcaria raptum
Sistere, nec nitentem obversis punctibus ensem,
Sulphureo mihi de tormento exisse videbar,
(625) Iamque nec Icarius nostro par esse volatus,
Sed miseri lapsus Pueri de Sole propinquo.
Sic oculis caliganti vix luminis usu
Relliquo, et in gijros verso vertigine viso
Monte, parum compos mentis, tamen obvia quaeque
(630) Saxa timescebam, et fugere et vitare studebam.
Fugi, vitavi felix, cum rustica turba
Praecipitem ambabus ridens amplectitur ulnis,
Arssenio curante: Equidem ridentibus inquam
Parcius arridens, aliena pericula cautum
(635) Hic faciant, nec amare jocos discrimine amaros.
Elapsi Splugae longis horroribus, almo
Aere Clavennae et Meirae torrentibus undis
Gavisi; te deinde, meo Comane Secundo
Chare lacus, viso cursim, Tellinia Tempe
(640) Ingressi per Morbenias crudelius Alpes
Frigore vexati, Nive concretâ, Nive molli,
Infidâ Glacie, Tonitru inter nubila, densis,
Perpetuâ Eclipsi confuso Sole, pruinis;
Attigimus tandem fessi laetique supremum
(645) Culmen et augusto clarum cognomine Marci
Nempe Casam: Casula est aeternis nubibus, omni
Pervia ventorum, Pluviae Niviumque procellae.
Hinc non tam facili certe quam fertur Averni
Descensus, tamen est lente descendere coeptum,
(650) Nec grave quid potuit passis graviora videri;
Italiam, Italiam jam nunc intrantibus. O quâ
Italiae fessos facies aestiva beavit
Laetitiâ, hijberno nuper torpore rigentes!
Quam pulchro jucunda fuit Cenomania tractu,
(655) Bergoma quam placuit, quam Brixia, quam Veronae
Romanâ tantum, si forte, minor majestas,
Quam tu, vel fremitu surgens Benace Marino,
( His etiam nobis te fluctibus ostentabas,
Quam subita excepit placido pellacia Ponto)
(660) Quam tu, magnifico turgens Vicentia luxu,
Denique quam clarae Patavinae Palladis arces!
Nomina sufficiat strictim tetigisse locorum.
Singula si inspiciam, si quantis se obvia Turmis
Singula Legato dederint, quot singula Signis
(665) Laetitiae adventum fuerint gratata, quot omnis
Foedere cum Batavis feriundo laeta juuentus,
Quanto publica splenduerint Convivia luxu,
Omnia si referam, bis agam, calamo juvenili
Hoc ipsum per iter quod me fecisse, superstes
(670) Gallica testatur post me victura papijrus.
Iam nos ad Venetas fulgentibus aurea ripis
Praecipiti cijmbâ perduxit Brenta lacunas.
Iamque diem serum tenebris velare paranti
Nocte, Maris magni magnam caput imus ad Urbem.
(675) O Urbem! o de qua quidquid conamur, ineptum est
Dicere, cui vel dedecori sit maxima laudum,
Da veniam de te tali tantâque silenti
Hugenio, et quo te juvenem ferijsse stupore,
Quaeque oculis tenebrae per tantum lumen obortae,
(680) Non es nescia, crede senem non destupuisse.
Missus ego ad summi Imperij tum Sceptra tenentem
Mente Senem mentoque gravi vultuque verendo,
Purpureâ aurato in solio sub veste sedentem,
Accedo patrioque ipsi sermone saluto,
(685) Iamque diem rogo designet, quoque ordine in Urbem
Legatum recipi statuat, quam destinet horam
Publica in illustri facturo verba Senatu:
Ille serenato vultu me amplexus et omne
Comiter officium spondens, qui a Regibus, inquit,
(690) Ad Venetos missis solenni more Ministris
Summus habetur honor, summum, confidite, vestro
Deferri placitum est: faciet Respublica, quanto
Vestra sit in pretio hic, quanti nova foedera, quanti
Iam veluti Batavo conterminus Adria Rheno,
(695) Fama sciat, totique sciens enunciet Orbi.
Implevit promissa senex. Iam Solis ab ortu
Post biduum egressos Urbem, et cui nomen ab Alga
Coenobio exceptos, augustâ Classe secuta est
Nobilis ac toto collucens purpura Ponto.
(700) Sex decies venit Patrum veneranda corona,
Sex decies advecta scaphis sub remige duplo
Comiter obvia Legato: dictâque salute,
Quem sibi quisque legit comitem, de more sinistrum
Collocat: ille locus Cymbae depressior, ille
(705) Commodior datur hospitibus, dextram hospitis hospes
Occupat. Hoc tanto comitatu findimus Undam
Remigio, magnamque citi properamus ad Urbem,
Marmoreamque Domum ingressi, quam larga supellex
Publico inaurarat sumptu, quot gratibus actis
(710) Par erat, augustum Procerum demittimus agmen,
Non Fidium sine concentu ac Tibicine multo,
Quodque solet pompis avidum concurrere, vulgo.
Concilio tandem admissum lux postera vidit
Arssenium, ac Demostheneo Sermone sonorae
(715) Perculit attonitum tantae facundia linguae.
Post breve responsi officium surgente Senatu
Admotos Princeps comites amplexus, in illis
Dignatus memor esse mei primaeque salutis
Allatae, nimiâ mandatum laude peractum
(720) Arssenio, nimis elogio clemente probavit.
Foederis affecti formis utrimque et abunde
Impletis, pactique rati solennibus actis,
Legatus longo Venetos absolvere sumptu
Hebdomadisque tribus certus non addere quartam,
(725) Ad reditum comites propere jubet esse paratos
Ipse in procinctu. De me scis, Itala tellus,
Itala tellurum tellus et flos et ocelle,
Quanto te gemitu, quot per suspiria, cuius
Vix in vestibulo Coelum gustasse videbar,
(730) Linquendam sensi: de montibus Apennino
Nunc reliquo tantum, quo te, Florentia florens,
Emenso, te Parthenope, te, Roma, videndi
Copia quam facilis quamque opportuna fuisset!
Cedendum fuit imperijs utriusque Parentis,
(735) Arssenijque domum revocantis paene paternis.
Cessimus heu! veroque mihi nimis omine vates
Egredimur, dixi, Terris, quas nulla videndi est
Causa reversura; aeternum, Florentia florens,
Parthenope, aeternum, aeternum mihi, Roma, valete.
(740) In Venetis certe, quantum mandata vacare
Et commissa meae sivere negotia curae,
Neglectum nihil est oculo indagare voraci:
Musica perspecta est avide, Pictura, Poesis,
Fana, Fora, Statuae, veteris praecepta Vitruvj
(745) Exemplis firmata novis et marmore vivo;
Insolitâ nobis structurae mole Triremes,
Muranâ Aegijpti cineres fornace fluentes,
Aemula Crystalli Crystallina vitrea vivae
Plana, cava, speculo illa oculisque, haec oribus apta:
(750) Imperij majestatem quibus artibus ingens
Bis sex centenos Respublica rexerit Annos
Non obiter didici, Magno collecta Senatu
Inclusus Proceres inter Suffragia vidi,
Ipsa pilam coeca manus haec in pyxide mersit.
(755) Omnia scrutanti solum Te, candide Veri
Assertor, Servita Pater, te, maxime Paule,
Amplecti vetitum est; nec juvit Epistola magni
Heinsiadae, longâ tibi consuetudine, longae
Vinculo amicitiae, et sacra per communia chari.
(760) Vis erat haec; blandoque Seni, dum publica tractat,
Arcanis Patriae in curis chartisque sepultus,
Extera displicuit commercia crimen haberi:
Has Fulgentius, ille Viri indivisus Achates,
Rettulit humanas mandantis nomine voces.
(765) Discedentibus auratos Respublica misit
Arssenio, Arssenidae primogenitoque, mihique
Ordine quosque suo distinctos pondere Torques,
Et Venetum appensos Batavumque hinc inde Leones,
Foederis, et monumenta rei feliciter actae.
(770) Consolabantur porro non segniter emptae,
Quot poteram, Venetae merces, Crystalla Librique,
Musicaque ad Batavas aures collecta supellex:
Sed nihili spes illa fuit, injuria Fati,
Nil nisi me in Patriam vacuo licuisse referri!
(775) Barbarus hanc segetem rapuit pirata, libellos
Dira meos Tripolis laceras, Algeria chordas?
Iamque per ipsa viae vestigia prima reversi,
Excepti quibus ante locis et honoribus ijsdem,
Nubiferas iterum inviti conscendimus Alpes;
(780) Morbenijque iterum et Splugae per culmina vecti,
Helvetiosque lacus: tandem campestria nacti
Rauriacis respirantes illabimur oris.
Hic te, Rhene Pater, sumpto duce, pulchra sinistrae
Curribus avecti legimus viridaria ripae.
(785) Magnificos Argentinae praevertere muros
Non valeo, nisi praemonito, si forte meorum
Hic aliquis tentare gradus in Turre stupenda
Audeat; inscendat Cochleas impune quaternas,
Octonas etiam (quibus, ut facit Ardea gijros
(790) Ardua Falconem fugiens, inclusus et ipse,
Liberaque in vacuo glomerans vestigia Coelo,
Ardea gijrando factus vel Falco videbar)
Me non invito perget conscendere, in unum
Admiraturus coeuntia culmina culmen.
(795) Qui supra Cochleas sine septo surgit in altum
Terribili paries perpendiculo praeruptus
Scanditur insanis: quos insanissimus inter
Ipse manu arripiens clavos uncosve subinde
Prominulos et mox pedibus, quasi fulcra faventes,
(800) Evado ad summi fastigia culminis: illuc
Grande operae pretium est vitae discrimen adjsse,
Ut pueris placeas et declamatio fias:
Scilicet e summis aplustria tollere malis
Non formidantes Batavos vel nocte, vel ortâ
(805) Tempestate ratem saeve quatientibus undis,
Quis pudor, immotâ vel nubes tangere Turri
Nolle metu! Has nugas procul, o venture meorum
Sanguis, habe. Nam si referam descensus ab illo
Culmine quis fuerit, quantae vertiginis horror
(810) Argentorati fastigia despectanti
Denuo me sine cancellis manuumque pedumque
Subsidio nixum retro vestigia ferre,
Donec ad illustres Cochleas sine labe redirem,
Nec mihi, nec vobis gratam narravero facti
(815) Historiam, cuius neutri meminisse velimus.
Quod restabat iter laete leviterque peractum est
Alternis, currente rotâ, vel flumine prono.
Prima super Rheni ripam se Spira sinistram
Obtulit: inde suos nova Francodalia Belgas,
(820) Vangionum caput excelsas Wormatia turres,
Oppenheima suas, Moguntia maior utrâque,
Cuique suo nomen merito est Patris Ara Lijaei,
Quaeque suas. Te, Bonna, Colonia, te, peragratas
Antea, praetercurro brevis. Salve, Neomagum,
(825) Prisca domus Batavûm: Grinnes salvete propinqui,
Et Batavodurum hoc ipso mihi nomine charum,
Trajectum grave, Lugdunique illustre lyceum.
Non vacat in vestris properanti laudibus horas
Ponere: vicina est et curriculo repetenda,
(830) Quâ nihil his oculis vidi formosius, Haga.
Haga, redux ego te video, (sic fabar) Amica,
Delicium, decus, Haga, meum! Plus ipsa vetabant
Gaudia, et excessu implicuit se muta voluptas.
Maxima Patris erat, Matris, Fratrisque Sororumque
(835) In decursa mihi retro vestigia mecum
Currere, et Alpinos recolentem audire labores,
Splendores Venetûm, convivia Germanorum,
Vestitus hominum, linguas moresque locorum,
Singula se in medias facile extendentia noctes.
(840) Hoc operae pretium, hoc longarum nempe viarum
A reditu merces; quot quaesitoribus unus
Omnia respondes, totidem ut videaris amicis
Ire viae comes anteactae: quod vivere bis vel
Saepius est, et pro libitu repetita voluptas.
(845) Quin et versiculos equitanti forte, rotâve
Dum vehor, elapsos, summisque e nubibus ortu
Alpigenas avido reducem retulisse Parenti
Munera grata, libens memoro, quo quantulacumque
Sic quoque constaret ratio non desidis otj.
(850) Venerat in mentem Batavis hos forte per annos
Autorem Batavae libertatis Gulielmum,
Hic ubi proscriptam fuso cum sanguine vitam
Fuderat immissi dextrâ percussus Iberi,
Vili et inornato nimium jacuisse sepulchro
(855) Hactenus. Id Fisci ut vetus excusasset egestas,
Res Patriae non ferre novis opulentius auctas.
Hinc modo spectatos augusto marmore Delfos
Non festinus adit, solitus properare, viator.
Gratia sit Patribus, tantis de Manibus omni
(860) Officio sic sollicitis utcumque mereri.
Attulit huic aliquid mea sijmbola Mausolaeo,
Si jactare licet: post Heinsiadas Grotiosque,
Forte minus placitos, meus est qui marmore summo
Aureus ostentat scriptum juvenile character.
(865) Auriaci cineres, quorum mihi sancta Nepotes
Nomina constanti cultu colo, noster ab ipsis
Unguibus in vestrûm laudes sit amabilis ardor.
Continue

De vita propria sermonum inter liberos liber secundus.

Talibus aetatem studijs placide peragenti
Obtulit altera maiores occasio curas.
Ampla ministerio visa est Legatio nostro,
Si non grata magis, certe haud ingrata futura.
(5) Sex socios Oratores Respublica, senis
Me comitem submittit ad omne laude supremâ
Majorem, triplici diademate ditem Iacobum.
Post hic non longo functi mandata trimestri
In Patriam Legati Equites et munere multo
(10) Concomitante graves, ego non sine Torque redivi.
Pluris erat mihi cum Thorio feliciter ictum
Foedus amicitiae; Thorio, quo candidiorem
Terra senem non vidit, ego nil doctius. Heu! quod
Aequore divisi raro conviximus, heu! quod
(15) Mors mihi dilectum praeceps invidit amicum.
Drebbelium vidi tantum, qui fronte Batavum
Agricolam, sermone Sophum Samiumque referret
Et Siculum. Optâram te consuetudine longâ
Uti, magne Senex; sed enim brevis obstitit horae
(20) Momentum, invitoque alium dilatus in annum es.
Nec mora longa fuit. Monuit res Indica Patres
Et cum vicinis ad Gangem bella Britannis,
Fraternas inter pacem tentare querelas.
Aerssenij ante alios prudens facundia rursus
(25) Apta videbatur tantas componere lites.
Mittitur; adscitis Basso, Thulio et Ioachimo;
( Caroni hunc successorem Respublica misit)
Me quoque ad hanc operam, quâ pridem parte, vocato.
Imus, et obstructis glacie Rhenoque Mosâque
(30) Solvimus a patulo Sceverinae littore, et, Euro
Propellente, brevi Batavas molimine terras
Effugimus laeti: Mox adversantibus Euro
Detenti Zephijris; tandem incumbente pruinâ
Fluctibus, ut qui per tenebras timide palpando
(35) Progreditur, vel praetentans vestigia Coecus
Ponit humi mendicus, et hic incertus et illic
Haesitat, ingredimur proreptamusque vicissim,
Atque aestu nimium sufflaminat anchora cursum:
Donec ad effluvium Tamesis tractusque vadosos
(40) Provecti coecis subito sentimus arenis
Impactam, sabulumque salo miscere carinam:
Stantem vela ratem quatiunt, non apta movere,
Non efferre vado fixam, non reddere cursum.
Cum Rectore tremunt Socij; nihil ille rogatus
(45) Consilij dat, opis nihil hi; stupor omnibus idem.
Legatis oblata scapha est; si forte per altum
Remigio valeant cuicumque appellere terrae;
Seu Cantj pars illa foret, seu littoris illi
Ad Borean longe oppositi. Iam cistula Chartas
(50) Et mandata vehens cijmbae committitur; illam
Iam prope Legati, Legatosque ipse secutus
Ingredimur, sortem infidam tentare parati:
Cum subito non speratus ferit aethera clamor:
Exiliunt, plaudunt nautae: natat, ille, Carina,
(55) Intonat; hic, laxate pedem; natat, arripe clavum,
Rector, et errorem meliori corrige flexu:
Arripit, et retro proramque et vela retorquens
Utitur exiguo, qui nos exsolverat, aestu,
Elapsamque vadis agit in diversa carinam,
(60) Quaque cavus Ponti Tamesis confusus arenis
Pandit iter tutum, Gravesendae littus, obortâ
Tempestate, petit, quâ si quassata fuisset
Cijmba levis, vel turgenti foret obruta fluctu,
Vel scopulis illisa, Salo impingente, Britannis.
(65) Pacifico Regi placuit Legatio, cuius
Aurea de labris manabant verba disertis
Facundusque libens facundum Rhetora Rhetor
Audijt, et placidis nunquam non auribus hausit.
Te tamen, Auri insana fames, infamis habendi
(70) Ardor, et a summo semper sitis altera quaestu,
Te nequijt superare labor fere inutilis Anni;
Alter et alter ad impensos Menses duodenos
Impendendus erat: tanto conamine, tanto
Impetu in adversam partem pugnavit utrimque
(75) Impiger extremos ardens Mercator ad Indos
Britannus Batavo, Batavus super esse Britanno:
Bis quadragenis memini me assistere in Albâ,
Clamosis toties streperâ congressibus, Aulâ.
Donec, Iacobo satagente a parte suorum,
(80) A Batavâ nostris, pacto lis rite dirempta est,
Sartaque fraternas inter concordia Gentes.
Dum tantum molimur opus, lentique Senatus
Taedia lassa diu patientia ferre recusat;
Grandem a Legatis tandem deferre querelam
(85) Missus ego Regi, invenio, de more, ferarum
Roystonios per agros vestigia coeca prementem.
Admissus reduci, quantum querimonia blandis
Exponi poterat verbis, expono: Benigne
Exceptum Princeps audit patienter, et in me
(90) Leniter innixus Coenaculum obambulat, ultro
Culpam detestans vultu graviore suorum,
Pollicitus correcturum quae displicuissent.
Dum loquitur, stricto Gladio, quem nobilis illi
Hollandus, nutu monitus, porrexerat Heros,
(95) Prorsum improvise titulo me illustrat Equestri.
Hunc tua, (quam comis!) Gladium mihi dextera dono
Obtulit, o qui tu gladio victor perijsse,
Usurpatoris nunquam subijsse securim
Debueras, Vir summe, fidem Natoque Patrique
(100) Regibus ad summae servans suspiria vitae.
Londinum remeans angustâ valle sequenti
Carrorum serie subito comprensus obhaesi.
Cum detrusus Equo, lapsus, versoque deorsum
Vertice dependens, jam nunc pedibusque rotisque
(105) Attritus caput aut sensi, aut sentire videbar.
Stare negans, tandem lapsu perculsus Agaso
Substitit, et laturus opem, multo impete, multo
Sudore, implicitum calcaribus extricavit.
Illaesum Deus ex tanto discrimine me cum
(110) Servasset, restabat Equus: cretaceus illum
Hinc montis paries, hinc Carri pondus onusti,
Sic incluserat, ut non paene solubilis esset.
Extracto insilio gaudens, et nocte diei
In partem assutâ Londinum serus inivi
(115) Et sospes, referens causam feliciter actam.
Tristior eventu mihi se Fortuna probavit
Infensam. Aureolos Iacobos forte ducentos
Sarcinulis miscere meis invitus Amicum
Passus eram; Legatorum, si posceret usus,
(120) Impensae dispensandos, quantum breve Regem
Versus iter duraturum: Proficiscimur orto
Sole domo, cum vix praelonga suburbia Rhedis
Egressos sequitur clamor, de posteriore
Hugenij peram corio cecidisse soluto,
(125) Elapsam famulo, immemori tam dira minati
Tam nuper Domini, si decollasset. At ille
Fecerat: infectum quis redderet, aut quis aduncis
Anglorum manibus tanti potis esse revelli
Oblatam pretij praedam speraverit? Hic me
(130) Quis dolor innocue sontem cruciaverit, et quot
Egerit insomnes animi concussio noctes,
Insane memorem, et quo non mihi vulnere vulnus
Durius inflictum est refricem nimis ungue cruento.
Sufficiant quae tunc mala sum perpessus. In illis
(135) Hic erat inprimis terror, ne forte pudendae
Intoleranda reum faceret suspicio fraudis,
Quâ, levis obtentu famuli, coecis alienos
Insidijs tentavissem intervertere nummos.
At tibi, Mens aeterna, cui penitissima rerum
(140) Lucida sunt, tibi perspectum est, quam, liber ab omni
Crimine, sustulerim puras ad sidera palmas,
Quam puras iterum tollo: nec tu mea quenquam
Posteritas patiare velim qui labe nefandâ
Audeat immeriti famam temerasse Parentis.
(145) Dulcia ne fugiam curis ingratus amaris
Immiscere, libens animo calamoque recordor
Plurima amicitiae vinclis usuque recenti
Obvenisse mihi Britonum nova nomina: longo,
Singula si referam, videar sermone molestus:
(150) Nec nimiâ in multis opus est ambagine; solam,
Killigraea domus, si te cito, dixero multas.
Tanti contiguos Hortos vicinaque Tecta
Incoluisse fuit: generosi sanguinis in te
Omnia sic ortum sapiebant; sexus uterque
(155) Tam peregrino comis erat nil tale merenti,
Tantis indignum toties cumulavit uterque
Officijs, ut, vel toto gratissimus aevo,
Ingratus moriar: tibi tot, Roberte, Nepotum
Nobilium quis dicat Avo, quas dicere laudes
(160) Occipiat tantis Rhetor virtutibus aequas?
Quis sua Barclaijs affinibus et Germanis
Elogia expediat vincto pede sive soluto?
Sanctalbane Nepos, quantis, te auctore, beata
Stirps Germana diu titulis et honoribus aucta est!
(165) Quanta tot excelsos inter par turba sodales
In vili vitio aversas confluxerit aedes,
Longa sit historia: at Londinum dicere totam
Non verear; si totam addo, non mentiar, Aulam.
Quisquis in arte sua solers excelluit, huc se
(170) Contulit; hic cognosse datum est. Te, maxime Donni,
Omnibus antefero, divine vir, optime Rhetor,
Prime Poetarum: O, quoties sermonibus illis
Aureolis, quos vel privatos inter amicos
Vel de suggestu, Praeco facunde, serebas,
(175) Intereram, quo me visus sum nectare pasci!
Te quoque non taceo, mihi quae regnantis Elizae
Consilia, ingenium, Francique procantis amores
Narrabas Matrona memor, mirabilis aevi
Gestorumque Aulae veteris Throgmortia testis
(180) Optima, ut Herois merito ac dignissima quondam
Raleghij Conjux: cuius te saepe supremae
Securas vitae voces spretamque securim
Tradentem citra lachrimas, generosa virago,
Audivisse citra lachrimas vix ipse recordor.
(185) His epulis quas non alias, quam gaudia saepe
Musica, Apollineas quas non adscivimus artes!
Tota domus concentus erat: pulcherrima Mater,
Mater (adhuc stupeo) duodenae prolis, ab illo
Gutture tam niveo, tam nil mortale sonanti
(190) Quam coeleste Melos Cytharae sociabat, et ipso
Threïcio (dicas) animatis pollice chordis!
Hac cessante, suos Britonum Lanirius Orpheus
Si tentare moveretur modulosque manumque,
Ecce stupor multos, at me suavissimus horror
(195) Tundere, cuique diu possem non esse ferendo.
Scilicet haec Gallis unquam si audita fuerunt,
Sive Italis, ambos coram rubuisse Magistro
Credibile est artesque suas optasse doceri.
Proximus his qui delitijs succedere posset
(200) Gauterius (proh quantus!) erat; quo nomine magnum
Artificem solo satis insignire viderer;
Ni se Gauteriâ maiorem stirpe Britannis
Iudicibus, nec me contradicente, probasset.
Dij superi! quâ vi dextrae, quâ saepe sinistrae
(205) Eripuit mihi me, dubium Chelys illa quid esset,
Enthea, an humanae molimen et impetus artis.
Anser ego hos tantos, quis crederet? inter olores
Qualicumque fui in pretio, ut se forte vicissim
Alternâque scabunt muli prurigine: certe
(210) A tam laudatis non illaudatus abivi.
Drebbelium toto laeti possedimus anno:
Me quoque possedit possessorem, nisi fallor
Non importunum: sic testabatur abunde
Multas ille mihi multis sermonibus horas
(215) Largius impendens quam cui fortassis amico.
Hactenus haec. Rebus Patriae feliciter actis,
Legatos bene gesta domum referenda vocabant.
Sic tandem, leni Zephijro aspirante, Penates
Quisque suos adijt, sibi redditus, et peregrinos
(220) Carbonum fumos Patrio prae cespite sprevit.
Totus ab hoc orbem Coeli peragraverat Annus,
Cum mihi grandaevum non immatura Parentem
Mors rapuit, sed acerba tamen: nempe ille coaevus
Esse mihi dignus, nisi debuit esse superstes.
(225) Natales dedit Heida viro Bredana Paternos,
Baxia Maternos et Backia, nec Brederodae
Inficiunda domus. Nil de virtutibus addo
Delecti Senis; has Patres et Patria nôrunt,
Auriacique Duces; quibus a crescente juventa
(230) Grata ministerij non ullâ labe notati
Praestitit officia ad summam sine fraude senectam.
Donec adesse ratus vitam quae terminet horam,
Quos prope iam quinquagenis bene gesserat annis,
Mauritio primogenito transcripsit honores.
(235) Et Patribus res grata fuit, nec degener haeres.
Enthea vis animae, quantum de carcere, prae te
Iam solvenda, vales! quantum praesaga futuri
Affinis vero es! Medicus dum pernegat, ipse
Eluctantibus e moribundo gutture verbis,
(240) Constantine, diem hinc quartum mihi crede supremum,
Dixit: quartus erat, quo depositum coelesti
Restituit coeleste Patri Pater optimus. O lux
Atra mihi semperque nigro signanda lapillo!
Ille autem vitaeque satur, vitaeque laborum
(245) Pertaesus, Superûm fruitur, sine crimine, Coeli
Incola delitijs, quam quisquam inviderit amens?
Defuncto qui et quantus honos restabat, abunde
Implevit Procerum in primis amplissimus ordo,
Regum Legati sociorum et uterque meorum
(250) Principum in exequijs vivi testatus amorem,
Nassaviaeque Domus flos ipse et multa propago,
Maiorumque Ducum studio comitata caterva,
Totaque praecipuis lugens in civibus Haga.
Si tumuli indignum titulo est, quod in hostis Iberi
(255) Inciderit quondam insidias, fugiente Batavo
Milite desertus, Patriae nec inutilis ille
Exstiterit carcer, facili molimine porro
Quâ clausus fuerat, expugnatâ Neomago;
Altera res bene gesta brevi modo digna videtur
(260) Historiâ: Hugenium Patrem florente juventâ
Intrepidum, multos inter, prudentia magni
Auriaci, aeterno Belgis cultu venerandi,
Legerat; infantem Puerum de fauce leonis
Qui raperet. Diffidenti datus obses Ibero
(265) Mendozae fuerat; qui tum regnantis Elizae
Londinâ versabatur legatus in Aula,
Flissingam captare dolo meditatus, eodem
Decipiendus erat; rubuit deceptus eodem.
Fortiter ereptum Puerum, et trans aequora vectum
(270) Fortius, elapsus magnâ vi pone secutis
Hostibus, Auriaco Genitor stitit: Ille peracti
Muneris egregie egregium, pro tempore, munus
Obtulit et collo appensum gestare coegit.
Proximus heu! longe funus funestius illo
(275) Vidit, et in longo gemitu contabuit Annus.
Mauritium Heroem Coelo, si dicere fas est,
Non tempestivum, nec in ulla aetate futurum,
Mauritium Heroem, qui debuit esse superstes
Omnibus Heroum tumulis, Fata, invida Fata,
(280) Hoc de terrestri, solio meliore locarunt.
Horruit ad cladem, nec erat par Belga ferendae,
Et flendi sibi laesa modum Respublica sero
Fecisset, nisi de cinere hoc novus, alter ab Illo,
Auriacus fausto redijsset sidere Phoenix.
(285) Hic ubi Fraternos sibi clementissimus haeres
Adscisset veteri fixâ mercede Ministros,
Non aversa Domus mihi se, sed plena, negavit.
Indicio est, vultu quod me, Frederice, sereno
Siveris esse tuum, simul ac tibi Fata Tuningum
(290) Eripuere, virum longo tibi temporis usu
Perspectum priscâque fide. Quae sustulit illum
In Castris grassata lues, te Maxime, lethi
Perpetuum contemptorem, decedere tecto
Nec vel amicorum timor aut persuasio movit.
(295) Sic Iunio juuenis Collega admotus, in illa
Compede me vitaeque dies operamque locavi.
Qualis in hac vixi, quali comitata tenore
Me rexit Divina manus data pensa trahentem
Constanter, frustra hic memorem, vernaculus olim
(300) Autor ego hanc telam non duro Carmine duxi.
Nempe tot in turba rerum Bellique Domique,
Quaeque hominem credas tumulare negotia totum;
Melpomene semper praesens mihi, rarus Apollo
Abfuit; ut nihil aut equiti peditive faceti, aut
(305) Serij (ut occurrunt rerum subitanea menti),
Exciderit, si quid visum est Epigrammate dignum.
Iste meus furor est; si vis, insania; si vis,
Relliquiarum Otj non aspernabile lucrum.
Testari poterunt quae Desultoria dudum
(310) Momentis nec inutilibus profudimus horis;
Et Tricena meis collecta Volumina Belgis.
Quam, sine jactura rerum, subduximus Aulae
Officijs, nullâ parci nihil egimus horâ.
Tu quoque, Posteritas, nisi vani pascimur umbrâ
(315) Nominis, Hugenijs aliquot bene perdere nugis
Et momenta voles, et non odisse Poetam
Res Patriae alternisque tuas, ubi posset, agentem.
Nec Citharam tacuisse quidem quocumque gravati
Pondere, tam non inficior, neque duco pudori,
(320) Ut laudi reputem: Et monuit prudentia, curas
Omne graves mollire Melos. Mihi crede, Iuventus,
Si quid ab unguiculis docta es vel voce canorâ,
Vel fidium tractare modis: cole et excole primum
Semen, ut in fruticem surgat, fortasse vel arbor
(325) Fiat. Erit cum te istius sub tegmine fagi
Vel tristes animi plagas lenire juvabit,
Vel cantare Creatori quas ipse creâris
Voce, manu, Citharâ grato de pectore laudes.
Talia ego in medijs animae solatia Castris
(330) Arma tubasque inter, Patriaeque negotia et Aulae
Mille, mihi applicui; nec opellâ semper inani.
Multa nepotibus hoc, pro me, composta loquetur
Cantio, quâ modulos Regi aptavisse Prophetae
Non inconcinnos, quae vix sibi docta canori
(335) Gallia quid patitur conferri, Gallia fassa est.
Huius adhuc segetis tot laetas colligo spicas,
Tot juvenis cultura Senem delectat aristis,
Ut nihil anteferam. Ignoscet quicumque paternus
Quid sit amor, quae cuique suae sit gratia prolis,
(340) Ipse Pater, didicit, vel fusi Carminis autor.
Altera non raro gravior digressio menti
Oblata est inopina meae. Dum cingimus Urbes
Milite circumvallatas, quaeritque vocatque
Suppetias inclusus Iber, viaque omnis apertis
(345) Invia epistolijs, arcanis arte tegendis
Occultas adhibere notas spes ultima suasit.
Res pensi fuit illa mei, nec inutilis autor
Hostiles nullâ non obsidione resolvi
Arte meâ, vel fraude dolos; quod in hoste receptum est.
(350) Nil accersitus vel ab ipso Gange character
Obfuit, aut fictâ non visus imagine Grijphus:
Cuncta Duci reserata meo, pellucida, plana,
Extricata dedi: quo quas mihi nomine grates
Dixerit et laudes generosum pectus, in ima
(355) Mente repostum habeo grate memor. Optime Princeps,
Humanissime Magnatum, lenissime victor,
Victor perpetue; o tanto tibi quanta voluptas
Tantillo servire fuit, o suave laborum
Pondus, ubi Domini est merces in fronte serena!
(360) Coelibis hic vitae ratio constanter amari
Coeperat, et poteram nullum super unius Aulae
Servitij subijsse jugum; nisi nos Fatorum
Rector ab aeterno sociasset foedere sancto,
Clara meum, Barelaea, decus; quo munere nullum
(365) Tota mihi poterat Coeli clementia maius
Largiri, nullum. Cognatio, nubilis aetas,
Forma, modestia, supra omnem sapientia sexum,
Virtuti par census opum, virtutis imago
Ipsa, cui nec erat quod quis bene vellet ademptum,
(370) Quodve quis appositum; lapidem quae singula possent,
Me qui, non lapidem, poterant non juncta movere?
Moverunt, fateor; nec amantem sprevit amata:
Longus Amicitiae cultus breve nomen Amoris
Induit: hic gemino Magnete reciprocus arsit.
(375) Neutra fuit neutri nova concilianda voluntas
Conciliata diu. Patrio solennia ritu
Publica restabant; Patriâ populoque Deoque
Lege satisfactum est: convenimus auspice fausto
Numine, cui, quantas illo de munere grates
(380) Debeo, non solvam quot vixero debitor annis.
Solvite qui de ista vivum me stirpe Nepotes
Felicem fecistis Avum. Regnavit in illo
Perpes et ad finem parilis concordia lecto,
Unanimis animis placuerunt omnia utrimque et
(385) Singula, quae poterant vel agenda vel acta placere
Alteri. Utrique emptas placuit, quas nobilis orta
Nassavidum pridem Genitrix possederat, Aedes.
Hic Marium laeti quatuor Genitor Genitrixque
Viximus, et totidem bis porro exegimus annos.
(390) Deerat adhuc precibus votisque utriusque Parentum
Fratribus una Soror quatuor. Feliciter illam
Enixa est, o quam grato laetissima partu,
Hei! mihi quam subito sublata Puerpera casu.
Illa quidem vitae lumen Coeleste beata
(395) Aeternamque diem, quam suspirarat, adivit;
Sed meliore mei mutilum me parte reliquit
Intempestive quinâ cum Prole Parentem,
Prole Patris nondum curâ sed Matris egenâ.
O anima, o animae virtus, cui saecula retro
(400) Non videre parem; si forte futura videbunt,
Pauca reor visura parem. Non Illa replesse
Pulchrâ posteritate Domum contenta recessit:
Digna superstitibus visa est augustior. Illam
Ingenio meditata suo, quâ parte probatur
(405) Maxime, ad extremum perduxit sedula culmen;
Dum Castris affixus ego mea desero castra,
Et meus ad Bredam magno molimine Princeps
Fulminat, et late ejectum profligat Iberum.
Extremum hoc dilecta mihi sacravit amoris
(410) Mnemosunon pignusque sui: quo cum grege parvo
Et lachrimis commigravi, desertus ab illa
Aeternum mihi deplorandâ compare turtur.
Antierat Zulichemij, ditionis avitae
Pijckiadum titulis illustre et nomine Castrum,
(415) Et Castro subjectus ager, nec inubere glebâ,
Sed pingui, facilique, et forti gratus aratro:
Hic ubi, se maior, postquam divortia passus
Vicino properat Rhenus confundere Mosae.
O domus, o mihi Terra situ dilecta venusto,
(420) O de magnifico surgentes Flumine ripae;
Otia quam vellem vobis impendere, et illis
Sollicitae in pratis oblivia ducere vitae!
Absque fores nimius, Vahalis corrosor agelli
Importune mei, et pugnâ contendere tecum
(425) Cogerer assiduâ, circumventique quotannis
Nullâ non aliquid raperes de Messe coloni.
Discite, posteritas omnis mea, discite tristi
Cautius exemplo mercari et proxima semper
Vicinam fundis agnoscite Flumina pestem.
(430) Tempore non longo praecesserat altera clades.
Quae me sola suo lactaverat ubere Mater
Optima, me solum de senâ prole, Senectae
Cesserat et Fatis; cum nec morientis ocellos
Claudere, nec possem extremis atratus adesse
(435) Funeris officijs; dum Rhenoberga repugnans
Detinet instantem Auriacum, nec vincula duri
Aurea servitij Castris procul esse vetabant.
Hoefnagliae fuit illa domus, de stirpe vetusta,
Nobili, et omnimoda virtutum laude celebri,
(440) Flosculus. O ego quam merito mihi, dulcis Alumna,
Gratulor, o mea prae Fratris quatuorque Sororum
Non adscititio felix infantia succo!
Mater eras, non inficior, iustissima et aeque
Prolis amans, ut amata ipsi dignissima proli;
(445) Fallor ego tamen hic, nisi paulo, bis quasi mater,
Arctius amplexa es Natum Nutrix et Alumnum:
Nec libet occultis storgen adscribere causis:
Altili et ingenito simul haec in sanguine Vis est.
Dum vitae scopulos inter funestaque luctor
(450) Tempora ploratosque dies, suavissime rerum
Mauriti, sanctum mihi et indelebile nomen,
Proximus occurris, qualem te in limine lethi
Et mea deflentem pro te suspiria vidi,
Tunc quoque sollicitum, quod eras dum vita remansit,
(455) Ne quid adhuc paterer, quo non tibi forte superstes
Durarem, ductorque tui non Funeris essem.
O oculos, o amplexus, o verba tenella,
Ergo te video (nam saepe diuque rogatus
E Castris aderam) morientibus edita labris!
(460) O de non saturo vivendi corpore laete
Migrantem, o animam vitae melioris aventem!
O mihi si talem miserantis gratia Coeli
Concedat simili finire coronide Vitam!
Talibus aetatem ventis, si saepe secundis,
(465) Saepius adversis, laetus lugensque peregi,
Sedulus assiduusque Duci Patriaeque Minister,
Plurima quae in partes hodie partita videmus,
Multaque multorum nunc credita munia curis,
Solus agens: sic me Domino Bellique Domique
(470) (Seu fuit hoc meritum, seu fors fortuna) probavi;
Ut quem sponte Bonis cuperet vel honoribus auctum,
Augeret facilis, si quid daret hora quod hora
Saepe negat. Sic Dimmerio successor in istum
Cui nunc praesideo, Iunio comitante, Senatum
(475) Assumptus, retuli pretium non vile laboris
Praeteriti. Sic Zeelhemium, cedente Toparchâ
Pignus Anu vetulâ, parvo dedit aere redemptum:
Sic socium Constantinum simulatque petenti
Constituit Patri; non olim forte futurum,
(480) Sed vix prima semel tironem Castra secutum.
Viderat omni iudicio penetrantius illud
Iudicium, quanto in Pueris ab origine cultu
Ingenuos conatus eram introducere Mores,
Multas nec paterer Linguas nescire nec Artes,
(485) Et semente probe inspectâ dignatus ab illa est
Non vilem sibi vel Patriae promittere messem.
Hoc mihi de cultu si quid licet addere, verbo
Expediam. Natos mea per vestigia duxi.
Quippe mihi, rebar, qui non male cesserat, idem
(490) Ipse meis iterum non esset inutilis ordo,
Sic puerum qui me et Fratrem perviderit, omnes
Viderit, et minus hic ovo non discrepat ovum.
Plebeis debere Scholis primordia prudens
Non sivit nos nostra Pater: mihi cura meorum
(495) Prima domi et postrema fuit: privata Magistris
Et praecepta dedi, et per quae compendia duci
Tirones cuperem, quibus a cruciatibus, omni
Quâ nil proficitur, praecisâ ambage, redemptos.
Non fuit in sterili Patrius labor: omnia docti
(500) Ocijus, ingenijs sic praevenere docentes,
Omnibus ut fraeno, nunquam calcaribus ulli
Esset opus: quo profectu res ipsa locuta est.
Artibus imbutos et linguis, qualibus olim
Ipsus eram, Patriae natali carcere clausos
(505) Non tenui. Peregre missos quae quisque locorum
Viderit, ipse sibi scribat quandoque suisque.
De Constantino dixi dicenda, silere
Ni foret ingratum, quantum responderit usque
Votis ille meis, quantis excesserit illa
(510) Dotibus erecti et nullis non artibus apti
Ingenij: quam, cum libitum est, felice Minervâ
Et Musas colit, et cuius non taedeat ipsam
Bilbilin obtinet a Musis Epigramma Latinis.
Adde quod his aegre contentus Apollini Apellem
(515) Miscet, et hac etiam tantum se praestat in Arte
Parrhasium, ut, si non aliorsum Fata vocassent,
Posset in hac etiam summis certare palaestra.
Scilicet hunc Matri puer aujtodivdakto" amorem
Debuit, hanc nascens Graphicen a sanguine traxit:
(520) Tanto uterum gestans artis flagraverat aestu
Ipsa super sexum genio provecta virilem.
Proximus a primo, cuius male nomen iniquis
Hexametris, toto vix gloria clauditur Orbe,
Quae dederit, quae credibile est exempla daturum
(525) Vidit Gallia, fons Charitum, virtutis amoenae
Mater, et hoc a me pretiosum pignus adepta
Vindicat. Heu, dilecte Puer, nisi Fata vetarent,
Tecum vivere amem, tecum finire seniles
Hosce dies, tecum quâvi Regione morari.
(530) At tibi, vel sine me, quo quandocumqaene vocato
Ut bene sit, longe votis melioribus opto.
Plurima ne memorem, tua nempe crepundia, quaeque
Nec satis ipse quidem te digna puto, quantumvis
Magna mihi paribusque meis, qui vilis humique
(535) Repens turba sumus prae te per summa volanti
Aetheris: Ut non enumerem quam Mente Manuque
Musicus excellis; quam judicio penetrasti
Omne quod in crijptis agitat Natura sonoris:
Ut sileam a teneris quam praeceptoribus extans
(540) Mutasti officia, et mox de tirone Magister
Tironum, Siculique senis de nomine nomen
Nactus es: Ut sileam quae dudum gratia Cretae
Rubra vel atra tuae est, calamo quam dextera pollens;
(Quippe tuae sunt illa nuces contemptaque merces,
(545) Quam tamen aut casu aut studio sibi si quis adeptam
Sentiat, oblati cumulum non praeferat Auri.)
Dum Coeli rota, dum Stellae volventur et aequi
Inclusae modulo current libraminis Horae;
Dum Saturnium ab aurito, te Vindice, probro
(550) Purum Sidus erit; dum fabula desinet esse,
Quemque revelasti, Cijcli servabit honorem,
Vives non nisi cum Stellis delebile nomen.
Tertius hic, Ludovice, mihi sine bile vocandus
An venias, dubium est. Tibi, praestantissime, litem
(555) Non moveo: meus es: Patrij candoris et aequi
Improbus est qui te dubie fateatur amantem.
Turbor et incendor, quoties cum Gente maligna,
Ingrata cum plebe, dies noctesque quietis
Expertem colluctari, sic sentio, et ipse
(560) Si sentis, miser es. Quis enim ferat omne quod actum est
Ipsis qui vitio vertunt auctoribus actum?
Quisquis es, Hugenium nomen, furiose, fidemque
Aggressus, qui nil meritos fecisse nocentes
Ausus es; ut quid nos nullâ cui fraude notatos
(565) Persequeris, lacerasque meam, mea viscera, Prolem?
Quisquis es, ignosco; nec erit quod vindice tecum
Crimine contendam: si quam, cave Numinis iram.
Tu recti, Ludovice, tenax, contemne malignos,
Fide bonis; crepet invidiâ cuicumque crepare
(570) Collibitum est, Spartam tu, quam bene nactus es, orna
Sedulus; infames aliquando calumnia buccas
Fraenabit pudibunda; et erit cum crimina de te
Fingere cui licuit, pravi falsique ministro,
Crimine confusus proprio te supplice gestu,
(575) Et veniam (si te novi) obtenturus, adibit,
Patratumque nefas iurabit velle redemptum
Sanguine, nec poenam fassus meruisse minorem.
Quam tu indigna tamen tantâ virtute tulisti,
Heu nimium certe duris exercite Fatis!
(580) Post animi tam compositos ad maxima mores,
Artibus excultum, quo vix praestantius ulli
Obtigit, ingenium, post Gallos atque Britannos
Sic aditos, sic extremae Telluris Iberos,
Ut civem te cuique suo sermone probaris,
(585) Te tantum, fivle pai’, a se lacerante popello
Discerpi, se semperque novis semperque novandis
Litibus implicito raros sine turbine, raros
De Coelo ridente dies lucere serenos!
Audi, juste Deus, finemque impone labori
(590) Quem quantum meruere boni metuere scelesti.
Quartus erat non ingenio, non Fratribus ullâ
Dote minor, quin ipse tribus jam vertice toto
Celsior, heu, tristi memorandus voce Philippus.
Scilicet hunc tantum terris (quantâ indole, quantis
(595) Principijs, quam provectum!) properantia Fata
Ostensum, mihi bis denum rapuere sub annum,
Cum studio, quo torquemur peregrina videndi
Paene viri, captus, me non prohibente, Boreum
Legatos Patriae laete comitatus ad Axem,
(600) Praecipiti Mariaeburgi mortalia morbo,
Me tam diviso tristem procul orbe reliquit.
Ultima tot Fratrum, tot Fratribus unica vere
Digna Soror, mea vita, meo mihi corde Susanna
Charior emicuit; quanti Virgo atque Marita
(605) Dicere si aggrediar, vix dum suffecerit aevi
Quod sperem superesse mihi; si postera partem
Saecula rettulerint, partem praesentia, plura
(Ecce Paternus amor) longe referenda relinquent.
Doubleti, generose gener; si nemo loquatur,
(610) Te certum est nec velle quidem, nec posse silere,
Quali Conjugio, quali sis Matre beatus:
Si sileas tamen, en vivos pretiosula testes
Pignora, de quorum numero, nisi se duo tantum
Digna retraxissent Superi, felicior omni
(615) Orbe Pater non vixisset: gaudete relictis
Contenti laetique tamen; satis est et abunde
Quo Coelo aeternas referatis nomine grates.
Nec stetit hic sors ista quidem, quot quaeque Nepotum
Facta Nurus me fecit Avum, tot Sidera versor
(620) Inter, et illustri recreor, sine nube, Senectâ.
O Puerum Constantinum Rijckartia Conjux
Quem dedit, o gemmam! nihil hoc formosius illo
In sexu Natura, nihil mellitius ausa est.
Tum vero, Ludovice, tibi quam parva virago
(625) Quam lepidam enixa est Marium Berckhoutia mater
Gorcomiam Triadem, Marium fortasse quadrigam
Impletura brevi, quo nunc quoque crassula foetu est.
Macte, meus sanguis, nomenque propagine nostrum
Perpetuâ, Patriamque bonis bene Civibus auge.
(630) Dum partus retracto meos gentemque feracem
Hugeniam enumero, venit ultro vivida Proles
Altera, et in censu vult non contempta videri.
Quam loquor, et loquor exultans, Vitaulia villa est.
Hanc ego sic peperi, ut non Obstetricis egenum
(635) Viderit ulla dies; quanti sit cumque valoris
Praediolum, quam vile, meum est: de Cannabe siccâ
Quercetum feci, Montem multâ Abiete struxi
Conspicuum; Alnetum sevi, quod Ligna quotannis
Alternisque foco reddit radicibus: adde
(640) Stillantem liquidis Betulam de vulnere guttis,
Milleque in aeriam subvecta cacumina Sijlvam,
Robore porticibus vivas praestante columnas.
Adde Palatiolum Lacui (quasi Cantharus undae
Immersus, si convivis placet algida Bacchi
(645) Potio) piscoso lacui seseque replenti
Instructum, non mole gravi, modicâ atque modestâ
Compositum, quod Hero Solem defendat et imbres.
Hic quasi tu Cochleam videas, vel quadrupes illud
Reptile, quod propriâ sese Testudine tecti
(650) Condit, et arctari vitam nec laxius esse
Sentit, ego coelebs tego me, parvoque Cubili
Incubo, contentus parce splendente salino.
Adde. quid his addam? si cui Vitaulia Tempe
Pernovisse lubet, me consulat. est ubi longo
(655) Hancce meis Batavis absolvi stamine telam.
Bisque adeo Villam peperi, nec dicere dicta
Aut vacat aut volupe est. Unum hoc iterare juvabit,
Ne mihi tam charum quisquam de stirpe meorum
Vendibilem externo cuiquam fore credat Agellum:
(660) Hugenios semper dominos agnoscat, et isto
Transeat haeredes inter cum Nomine mando.
Hoc fidei, mea Posteritas, Testator et Autor
Depositum committo tuae: parete, Nepotes;
Nil grave mandanti Proavo: sic prospera gratis
(665) Omnibus omnia procedant, sic gaudia curis
Mixta levent animi varios vitaeque labores.
Vitaulj fuit iste scopus: sic viximus. este
Felices quâ parte fui; gaudebitis olim
Exemplo monituque meo bene vivere docti.
(670) Quo me delitiae, quo me, mea Villa, vocastis,
Quo feror imprudens? Ohe, vitavimus Aulam
Hactenus: adversi procul in contraria venti
Invitos revocant, et clades publica: eundum est
In lachrimas; plangenda dies, quâ maximus Aevo
(675) Eripitur tandem Princeps meus. Heu Patriae sors
Aspera! si aetatem video, vix Ille senilem
Attigerat; si quot capiti Victoria palmas
Nexuit, annorum multos impleverat annos.
At mihi quis vultus, quis tum color, omnibus orbo
(680) Cum Patriaeque meoque iterum Patre. Iam Vitaulj
Secessu certe usus erat. Sed in otia condi
Non male de Auriacis meritum prudentia Nati
Iam rebus supraque fidem matura gerendis
Non tulit: Imperij compos me vinxit eâdem
(685) Compede, quâ excideram, innati Gulielmus amoris
Affectu, fecitque suum, et Constantibus aurem
Consilijs (ut non alijs aliquando dedisset!)
Applicuit; quin ipsa suo stipendia motu
Auxit, et impleto Zeelhemj munere donum.
(690) Omnia ridebant; stadij felicis inibam
Curriculum, et poteram Henrico non esse videri
Orbatus, qui tam Gulielmo utebar amico
Principe, clementi, humano, facilique bonoque.
At nimium brevis illa fuit Fortuna triennj.
(695) Eheu! postremum Superos Heroa Batavis
Auriacum invidisse! quid est super, unde, quis illo e
Sanguine pro nobis, pro Libertate resurget?
Sic Populus lamentari, sic flere popellus,
Sic Patres agitari animis, Matresque Nurusque,
(700) Sic Proceres tacito de pectore suspirare:
Cum de viscere Regali Flos exijt, Ille,
Ille, mei Cives, quo nunc Respublica floret
Florebitque (Deum votis precor annuat) omne
Floribus Auriacis flos immortalis in aevum.
(705) Infantis Tutelam Aviae, Matrique Britannae
Dissidium genuisse mihi damnabile visum.
Turpius hoc, litem pravis alicunde foveri
Artibus. Occurri medius, verbisque manuque et
Consilijs, quo pax et amor coalescere possent.
(710) Non par gratia utrimque fuit: Ego munere functus
Integritate meâ me involvi, conscius aequi
Ipse mihi causaeque bonae constanter adhaesi.
Consorti tandem Imperio concordia crevit;
Nec secus ac bino quondam sub Consule Roma,
(715) Res omnis tractata fuit Tutrice gemellâ.
His Ducibus mecum, quae relliqua turba Senatum
Principis implevit, veteri quoque munere functa est.
Tempore post aliquo socias Mors ipsa diremit.
Eripuit Matrem praeceps, Aviaeque onus omne
(720) Pupilli sine dissensu, cum pace reliquit.
Illa meamque operam multis experta fidemque
Non dubiam, et si quid vario sermone valerem,
Saepius excelsas Magnatum misit ad Aulas,
Quorum Bruxellis rebus praefectus Iberis
(725) Caesareus Leopoldus erat, mitissimus Heros.
Ille sibi Italico, quod iusserat, ore locutum,
Nescio quo propere affectu permotus, in Aulam
Saepius et solus solum in conclave vocavit,
Zamponijque chori, quo nil divinius, una
(730) Participem secum praesenti assistere jussit;
Munus item, partum Musarum nempe suarum,
Obtulit, egregios et non pro Principe Versus.
Nec successori voluit Fortuna Ioanni
Austriaco minus acceptum. Concentibus Ille
(735) Perpetuo harmonicis curarum taedia mulcens,
Nec nunquam proprio tentatis pollice chordis,
Gratum habuit munus Patri Regale Philippo
Per mare transmissum, Batavo sed milite casu
Exceptum, libros, quos omni Musica quondam
(740) Anglia delectu, Buckingamio duce jussa,
Exornaverat. Ille oblata volumina juris
Noluit esse sui, satis exemplaria fassus
Mandato exscribenda suo sibi muneris esse.
Artibus his molles aditus et commoda fandi
(745) Tempora venanti, tuto et bene rebus agendis
Et propere patuere fores. Sic seria ludo
Lucremur: quâcumque valet quis dote, placendum est.
Amplior instabat peregre labor, altera longi
Clausula servitij. Si, quo provectior aetas
(750) Isset et annorum cumulum spectasse liceret;
Excusanda fuit vitae prope scena peractae.
Non licuit. Neutram perstans Amalia senectae
Iam velut emeritae indulsit rationibus aurem.
Parendum; obsequij quo gloria duxit, eundum
(755) Invito fuit; invitis linquenda propinquis
Patria, et alterius res tota domestica curis.
Infantem Auriacum, quasi non injuria pridem
Facta satis premeret, quasi Propugnacula Castro
Diruta, Mauritij structoris opus mirandum,
(760) Opprobrium leve, contemptus, vis, parva fuissent;
Saevius aucta nefas et summum criminis ausa est
Ambitio. Quae restabant in Monte vetustae
Arcis relliquiae, nullo munimine Moles,
Gallicus invasit depulso miles herili
(765) Milite, et imperij totas excussit habenas
Infanti Domino: gemuit sub pondere serva
Libertas, gemuere Patres et subdita Plebes
Usurpatori, pro Majestate, molesto.
His tantis turbata malis Amalia medendi
(770) Quas poterat meditata vias, non vidit inermi
Pupillo nisi se precibus succurrere posse.
Haec mandanda mihi tandem provincia visa est.
Terribilem Regem (veniam da, Gallia) Regem
Prosperâ et ad Coelum sublimi sorte ferocem
(775) Cogor adire: adeo: excipior nec fronte serenâ
Nec torvâ, facili attente, graviterque benignâ.
Non Regi ingratus peregrino Gallicus ore
Sermo parum peregrinus erat, cum dicerer hospes,
Qui prius huic non intuleram vestigia Terrae.
(780) Non ingratus ego Augustae, non totius Aulae
Principibus, Condaee tibi, tibi Regie Frater
Unice
, nescio quo adjutus rumore secundo,
In pretio vixi: quin Tellerijs, Colbertis,
Et mihi mansuetis sine fraude Leonibus ipsis.
(785) His fautoribus, his privatis usus amicis,
Interea (quae posteritas id credere possit?)
Tantum non totos quatuor sudavimus annos,
Ante mihi quam de domitore Nepote Philippi
Ludovico
linguâ et calamo victoria parta est.
(790) Nec modo tantae operae te sola Lutetia, vel vos
Limpidi Aquae fontes, vel Sangermania, vel te
Sequana, vel solam voco te, Versallia, testem,
Amplior his longe nostri fuit area Circi:
Oceanum Thamisimque voco; bis arandus uterque
(795) Bis redarandus uterque fuit; quo justa Britanni
Numinis afflatu Pupilli fortior esset
Auriaci causa, et partes jam funere rapti
Heu, Patris Aeneae praestaret Avunculus Hector.
Tantae molis erat, quae sciret Principis esse
(800) Gallia, vicini ne nollet Principis esse,
Sed convicta, malis interversam artibus Arcem
Redderet, ut priscos indemnis Arausio Fasces
Suspiceret, Dominum Civis, Respublica Patrem.
Quis Caroli fuerit favor, et quae gratia, parco
(805) Dicere: res docuit. Adamas Adamante domatur;
Invicti Reges invictis Regibus, Illum
Iste mihi, non vi illatâ, ratione subegit.
Tanti erat, antiquae me consuetudinis usu,
Regibus ignotum non advenisse Britannis.
(810) Ad Gallos reduci jam non Maris aequor arandum
Sed multae Telluris erat: adeunda fuisti,
Visendumque tuis quid abesset, Arausio, muris,
Quid reliqui factum, quas instaurare ruinas,
Quas non expediat, veteri quam reddere formam
(815) Imperio, quas inductis obducere Leges
Legibus, aut pravos sanis compescere Mores.
Hoc iter aggressus Lugdunum grande quadrigis
Advehor: hinc Rhodani, quo nil velocius usquam,
Flumine praecipiti Auriaca properanter in orâ
(820) Sistor: Ibi me magnifico Peditumque Equitumque
Excipiunt plausu Turmae, lituisque tubisque
Instructae Signisque: omni regione Iuventa
Nobilis in pulchras ibat collecta phalanges
Exsultabundae Matres et gaudia fusis
(825) Testantes lachrimis, Patribus mixtae atque Puellis
Occurrunt et multa meae dant oscula dextrae,
Saepe renitenti, et moderatius obtestanti
Exiliant. frustra: quid enim? quasi Principis umbram
Intuitos, non visi unquam nec forte videndi,
(830) Tum Libertatis felici vindice tutos
Excussique jugi de pondere respirantes
Omnem laetitiae cumulum decuisse putarunt.
Ereptus tandem turbae pervectus in Arcem
Quadrijugis, Procerum alloquijs ingentibus aurem
(835) Praebeo: Nobilium aut Populi non defuit ullus
Officijs Ordo: totas facundia Gentis
Explicuit vires, quo me, nil tale merentem,
Laudibus opprimeret, quas nec vaesania ferret.
Postridie Matronarum veneranda caterva,
(840) Virgineaeque simul Montem ascendere cohortes,
Immensâ, fateor, mihi garrulitate molestae,
Pertaeso laudum ac nihili haec tam vana putanti:
Quippe cui turbata alias Respublica curas
Injiceret. Cives inter dissensio, lites
(845) Nobilium innumerae, voces, lamenta, querelae,
Ludus erant, quo me multos vexare malorum
Assultus patiebar, et infinita fuisset
Vexantum series, nisi me censore repressa.
Curia, supremâ cui Majestate Senatus
(850) Praesidet, extinctam quo sese vidit, eodem
Momento restauratam pro Principe dixi:
Sic ratio, sic Tutricis mandata ferebant.
Restabat Populi vox publica Sacramentum
Diceret, inque fidem Domini jurata rediret
(855) Urbis, et Urbium, et Auriacae pars optima Gentis.
Dicta dies, Coelo illustri et sine nube, Coronam
Exhibuit circa radiantem in culmine Solem,
Hic ubi, me celso in Solio stipante Senatu,
Ingentis turbae solennia verba tonabant,
(860) Ut vetus intenso tremeret clamore Theatrum.
Naturae fuit illud opus ludentis, ut ipsi
Novimus, et modice rerum novere periti:
Ludere tum vero Naturae, et in hoc placuisse
Articulo, visum est praeferre quod ominis instar;
(865) Quoque Epigrammaticis pruriret vena Poetis.
Pulvere sulphureo laetae nox laeta peregit
Lucis opus, sonuere sclopi, confusa per Urbem
Ignibus illustrem plebes, non sicca, cucurrit,
Cum prius immissis facibus Patrumque meâque
(870) Alta manu consumpta pijra est, ubi copula princeps
Artificum in flammis Gulielmus - Amalia fulsit.
Compositis quae iussus eram componere, retro
In Patriam coepi vultumque et vota referre.
Festino tamen ante gradu loca proxima, te Mons
(875) Pessule, te, vetus et Romana Nemausus, obivi:
Massiliae vidi Phocaeo in littore Portum,
Et muros, Arelate, tuos, operisque stupendi
Amphitheatralem solidam, non rudera, molem.
Saxa per Herculea intravi te, parva Salone,
(880) Nostradamo sed magna tuo: quin Staechades usque
Excurri, ad Portas nimium bene olentis Hierae.
Emenso Magdalenae prope nubila monte,
Lustratâque Specu, de quâ quae dicere multi,
Credere pauci audent, ad Aquas campestria Sexti
(885) Arva rotis et equis peragravi. Hinc moenia porro
Lustravi, cuius prope nomen longius ipsa est,
Carpentoracti. Papalis Avennio curtum
Absolvisset iter; (postquam Legatus in illâ
Sede Petri Piscatoris, quos contulit hospes
(890) Vicino, quos reddiderim vicinus honores,
Ordine narrassem) sed enim Magnete tenaci
Urgebar Laurae rursum iuvenilia, rursum
Indagare mei vestigia sancta Petrarcae;
Quemque specu plenâ spectaram, protinus alti
(895) Fluminis autorem, siccâ sub rupe viderem
Absorptum (pro Naturae Mijsteria!) Fontem.
Singula scrutanti minus et minus obvia tantae
Causa rei instanti magis et magis ardua visa est.
O subterranei nobis miracula Mundi
(900) Cimmeriam noctem, quantum nescimus inepti
Rerum censores, scioli, super ardua Lijncei
Sidera, in hac caligantes indagine Talpae!
Invitum tandem Clausâ de Valle reduxi
Obnixumque pedem, et longum, loca dulcia, dixi
(905) Hugenio posthac nunquam visenda, Valete.
Venerat ergo dies, quae me exilij quadriennis
Pertaesum, tot post fastidia, totque labores,
Mitteret ad Patrios longum exoptata Penates.
Ergo ab Arausionum strictis amplexibus aegre
(910) Avulsus, poteram sine multa ambage brevique
Ad Batavos redijsse viâ: sed nempe pavrergon
Restabat, longique operis non longa coronis.
Flectere me in dextram jussus Chalonia quondam
Praedia, Nassavij in praesens pulcherrima juris,
(915) Lustraturus, in Allobrogum divertere fines
Cogor, et inspectâ cursim, quam, Carmine claudi
Hexametro nimis indocilem, vitiosa Grenoblam
Dictio designat, Camerinum porro et Aquarum
Sulphureas pervectus aquas, augusta Lemanni
(920) Littora, et illustrem sacris accedo Genevam,
Vicinumque tuum, Dona generose, Copetum.
(Constantinulus hic tuus e Baptismate sacro
Obtinuit, memini, nostro de nomine nomen.)
Inde per Helvetios saltus, ad splendida Bernae
(925) Moenia paulisper digressus, et omnibus illic
Comiter officijs exceptus, singula tecum
Auriaci, non ambiguo tibi sanguine juncti,
Castra Ducis, per Burgundos et Sequana late
Arva, Domos, infinitas in Montibus Arces,
(930) Aeternas et inexhausto de Fonte Salinas,
Oppida, quae latis olim pomoeria fundis
Extendisse docent pulchrae tristesque ruinae,
Immensos Nemorum tractus, Vineta, palustris
Montanique soli quantum non Milvus ab ortu
(935) Solis ad Occasum praedae venator oberret;
Tecum singula non obiter, Vir amice, peragro:
O mihi non citra moesti suspiria cordis
Saepius adspectam his oculis, si dicere honestum est,
Magnificam rerum stragem, flentesque superbe,
(940) Marmoreis sub ruderibus, sua Fata ruinas!
O Belli furor, o rabies, o Sequana Tellus,
Ambiguas experta vices, vincentis Iberi
Saepius et victi, neutrâ non sorte nocentes!
Tun’ vero semper nostris, Hispania, damnis
(945) Ditior esse voles? nunquam violata pudebit
Sacra Monasterj juratae foedera Pacis?
Omnia pervectis Dolam contendere visum est
Auriacos consulturis de Iure Patronos
Auriaco doctos: sed quos fallacis Iberi
(950) Infinitis lactabat versutia technis,
Bruxellense nefas, cuius, dum scribimus haec, dat
Non fortasse leves Hosti Burgundia poenas.
His quoque confectis, quantum potis, optimus Heros
Ad sua dilectum discessit rura Copetum.
(955) Me comitis tam jucundi jactura dolentem
Afflixit: sed enim, gemitu nugatus inani
Quid profecissem? Restabas ultima tandem
Inspicienda mihi, grandis Vesuntio, (vero
Da veniam) non tota tui Vesuntio juris;
(960) Scilicet Auriacum agnoscunt quâcumque Tribunal
Parte tui Cives: Castri Comes audit avito
Iure tui Princeps; cuius te nomine praesens
Compello, multamque meo precor ore salutem.
Applausit compellanti formosa, vetusta,
(965) Nobilis Urbs, Romaeque olim dominantis amore
Digna diu, nec pauca rei vestigia servans.
Ingens aestus erat, tostoque Canicula Coelo
Burgundos torrebat agros; cum valle virenti
Inclusam, qua duxit iter, dumisque rubisque
(970) Vallatam pedes intro specum: mirabile dictu,
Obvius intrantem ferijt rigor, obvius horror,
Bruma, Gelu, Glacies, invitâ Aestate December
Perpetuus; nisi forte vices variare placebit
Naturae, ac Hiemes isto fervescere in antro
(975) Et bullire nives. Egressus in aethera sudum
Re verâ si non sensi, sentire videbar
Quod fluvio emergens datus in caldaria Piscis.
Inde, morae impatiens Belicardi nomine Montem
Appropero; Dominoque loci de more salute
(980) Dicta, Rauriacos subeo et veteris Basileae
Vitiferos colles; quorum de vertice Rheni
Magnificum spectans animo exsultante fluentum,
Euge, Pater, dixi; vel te comitabor euntem
In Patriam, vel me Patriae vitaeque pigebit.
(985) Ergo scaphas humiles binas et vimine junctas,
Pone secutus equis, validum praemitto Brisacum,
Iuvit enim (post relliquias ingentis Erasmi
Hic bene perspectas, et quae monumenta Papijrus
Aurea, Posteritas, tibi conservavit, amici
(990) Pignus Amerbachij; visas et Frobeniorum,
Quas vivus, quas et moriens ornaverat, aedes)
Visere, quas et Friburgi sub montibus altis
Legerat, a saecli turbis spontaneus exul.
Indicium fecere Patres, quos nomen Iesu
(995) Collegit socios, Mundo, dubites, an Coelis
Arctius intentos. Portu bene mane Brisaco
Solvimus, et pronâ vi fluminis Argentinam
Appulsi, magnâ laeti consedimus Urbe;
Urbe diem totum cui nos insumere, blande
(1000) Persuasit peregrinantem comitata Iuventus.
Denuo et hanc monui Turris vitare supremae
Culmina; et abstinuit, nostro perculsa periclo.
Inde Palatinas sensim devectus in oras
Iuridicae dudum speculatus moenia Spirae,
(1005) Manhemio te offendo, novi moliminis Urbi,
Intentum, Ludovice, tuo. Tu, Regia Proles,
E Batavis humilem non dedignatus amicum
Officijs adeo ne me vulgaribus ornes,
Omnem Aciem indigno, Turmis ad Signa vocatis,
(1010) Explicitam ostentas (nimirum nuper iniquas
Excierat Belli vicina Moguntia causas)
Mox Heidelbergae mandas pretiosa roganti,
Spanhemio duce, monstrari Cimelia. Bacchi
Munere postremo Cijmbam dimittis onustam.
(1015) Hancce Palatinâ vectus per aprica quadrigâ,
Spanhemio semper duce, Wormatiae prope muros
Conscendi tandem (quam constans gratia magni
Principis!) et Rheni rursum velocibus undis,
Leni remigio Bacchi provectus ad Aram,
(1020) Arce Moguntinâ pariles exceptus honores
Experior. Francofurtum digressus amici
Principis in Rheda Hannavium procurro. Quid ultra?
Swalbachias per Aquas, vicinaque Balnea, ad imis
Impositam penetro Lahnae convallibus Arcem
(1025) Nassavium, et, Salve, dixi, victricis Origo,
Sic etiam veneranda Domûs: O rudera magni
Nominis, haec solis precor infortunia vobis
Eveniant: famae tabulis non ulla vetustas
Exedat Auriaco partas in stemmate palmas.
(1030) Ergo Moguntiaco veniam de Praesule nactus,
Pergo ad Agrippinae antiquis insessa colonis
Arva, salutatâque suo cum Principe, Bonnâ,
Mollibus hac etiam verbis exceptus in Aula,
Quod superest festinus iter decurrere nitor.
(1035) Inde nimis notis, quam quas exponere curem,
Urbibus a tergo velis remisque relictis,
Pene brevi biduo Zulichemia Castra reviso;
Nec mora, dilectam, et quâ nil formosius usquam
His oculis fuerat spectatum, deferor Hagam,
(1040) Iamque tot annorum lapsu senior, tot agrorum
Circuitu, quâ quaeque sibi Gens dote placeret
Edoctus, multum collibrans singula, tandem
Nempe meos didici non fastidire Batavos.
Hic Aulae non ingratus res ordine gestas
(1045) Tutrici Auriacae multis ab origine verbis
Expono. Longae Illa operae fidique laboris
Praemia dat magnâ Tutrice et Principe digna,
Nescio an immerito nimium generosa Ministro,
Non exspectanti certe data sancte testor.
(1050) Te quoque, jam rerum a teneris, Gulielme, capacem
Perdocui, quam sis late Dominator ab Austro
Ad Boream, quam nobilium possessor Agrorum.
Unde sub aetatem tua te generosa regendi
Ambitio incessit: nandi sine cortice vires
(1055) Senserat et stimulos: Aviâ Tutrice carendi
Vel prope tempus erat, vel cesserat. Illa laboris
Non satura, ut charo nimium devota Nepoti,
At cui defuncti, invito livore, Parentis
Iam promittebant Ratio et Respublica totum
(1060) Imperium, Populo ostendendum censuit: ut, qui
Se regere et rerum sciret momenta suarum,
Spem faceret, Patriae, Belli Pacisque futurum
Sollicitum Curatorem, Patremque Ducemque.
Nec se animi excelsi prudens Matrona fefellit.
(1065) Post iter ad Consanguineum non grande Britannum,
Me comite, emensum (me multis mensibus uno
Principis ad mandata negotia pone relicto
Et post singula non infauste gesta reverso)
Quantâ vi puerum Auriacum, si perdere posset,
(1070) Perdere conata est paucorum ingrata pudenda
Nequities, tanto (optarim sine sanguine coeptum!)
Impetu et obsequio, Patrio Gens tota locavit
In solio Patriosque omnes adscripsit honores.
Nec mora, promissi memor obstrictique favoris,
(1075) Zeelhemium sibi sponte meum, neque pressus, adoptat,
Munere functurum, quo sex jam fungitur Annos.
Quam bene, testaris tu, Clementissime, et illum
Quâ semel ornasti, non interrupta voluntas.
Hactenus his magis aut minus infeliciter actis
(1080) Ut Fatis placitum et Coelo est, nunc mollia duris,
Nunc adversa bonis distinguere, tristia laetis,
Ecce valens vegetusque loquor; provectus ad illam
Quam paucis de mille datur contingere metam.
Nempe nec obstipus gradior, claudusve, tripesve,
(1085) Sed quali me saepe Senes testantur amici
Ingressum vidisse gradu fervente juventâ,
Nunc quoque non alio me circumferre fatentur
Hos artus, hos erectos ad sidera vultus.
Qualis Odoratus fuit, est in naribus idem
(1090) Integer; in Lingua Sapor et vis tota palati
Constat; in Attactu Citharae quae mobilis olim
Gratia, non languet; potior, si dicere fas sit,
Quam Iuveni quondam, est, nisi me mea somnia palpant.
Visio ad hanc usque aetatem non indiga vitri,
(1095) Lynceâ in admotis acie, minus apta remotis,
Apta tamen telescopijs adjuta pusillis.
Auribus eximie valui, poteramque valere
Hactenus, absque gravi quo non exstincta Catarrho
Altera, sed currupta fuit juvenilibus annis.
(1100) Importuna mihi clades, quanto aere redemptam,
Quam frustra, quoties te optavi! o quo gravius nil
Infligi poterat Modulorum vulnus amanti!
Nempe Creatoris Figuli subeunda voluntas;
Sic statuit de vase suo. quid homuncio, quis, quâ
(1105) Fronte lutum Autori Domino contendere tentem?
Quin grandes tibi, Magne Deus, quas debeo grates
Offero, qui quod opus noras bene dispensasti:
Compescendus eram, nimiâ fortasse juventae
Sorte tumens, nimium ventis ad vota secundis.
(1110) In reliquis, nil Ventriculo juvenile senili
Est magis; insurgens audaculus omnis edulj
Digerit et genus et speciem; terrestre, marinum,
Et bipes et quadrupes nullo discrimine habentur:
Sumpta tamen non immodice, non omnibus horis.
(1115) Prandeo non parce: Coenae brevis est modus, uno,
Ni Pomum placeat, satior, non impleor Ovo.
Non abstemius, ut quondam subeunte juventâ,
Lacte Senum, Vino fruor ut sitis, aut Medicinae
Iusta iubet ratio; facilis compotor amico
(1120) Potanti, modo me juris, quod cedo vicissim,
Siverit esse mei: neque enim stultescere, nec me
Insanire juvat: si quem vertigine foedâ
Se sibi delectat subducere, Bestia fiat,
Me spectante, licet: quidquid peccavero, tanti
(1125) Criminis aut culpae, nemo testabitur unquam
Deprendisse reum; quanto mihi turpe lupanar
Horrori fuit atque odio, quanto Alea pernox
Et bene quaesiti mala dilapidatio nummi,
Tanto, Bacche, tuus furor et pudor usque fuerunt.
(1130) Intima ne lateant, animum sine bile maligna
Obtinui, certe pravi nil cordis adhaesit.
Qui me irritassit, poterit movisse, sed ipso
Corruit ille calor, non excandescit in ortu.
Pace mihi nihil est acceptius: audiat omnis
(1135) Incola terrarum, quas vel peregrinus adivi
Forte, vel in Patria cum Civibus occupo, Pacem
Omnibus antefero, Pacem colo, defero Pacem
Cuique vel invito: qui me cumque oderit, aut ne
Oderit efficiam, aut certe non odero; lites
(1140) Execror, offensam illatam si forte recordor,
(Non soleo) condono libens; inferre cuiquam
Absit ut aggrediar; famoso Carmine Civem
Laedere non didici; non, ni sit publicus, hostem
Ludere, cui dolus an virtus imponat, utrimque
(1145) Laus eadem, insidijs et aperto marte nocendi
Ius datur. A salibus, fateor, lusuque jocoque
Saepe, sed innocuis, non tempero, sive sodales
Inter et his mecum si qui capiuntur amicos:
Sive quid in mentem veniat quod posteritati
(1150) Ingenuae tradat nulli damnosa papijrus.
Horum quot retuli, me collectore, Latinum
Torcular excudisse libros totidemque Batavis
Ter Batavos extare meis, nec glorior autor,
Nec doleo. Doleat certe pudeatque, bonorum
(1155) Si qua laesus honos calamo petulante fuisset.
Non fuit; excutias me, nasutissime Lector;
Non perages hac labe reum; prurigo nocendi
Ridendo procul atra fuit; insania saecli
Cum perstricta mihi est, insanis parcere semper
(1160) Tutius et visum est et honestius, ut sua cuique
Vulnera curandi prosit privata facultas.
Nempe Deum timui et, quantum pote, dia libenter
Iussa capessivi, vetitis absistere amavi.
Omnia sic dixi: quorum cui vana videtur
(1165) Mentio, kaucavsqai solo me discat in Illo
Quo sine nec valeo quicquam, nec spiro, nec exto.
Si quid ad historiam refert, quibus usus amicis
Vixerim, in omni Aula quotquot Magnatibus olim
Notus eram, placuisse puto, quod et aequa parique
(1170) Omnibus obsequio visa est meruisse voluntas.
Par fuit in reliquis ratio; cuicumque bonorum
Nempe meis uti officijs obvenit, abunde
Usus et ex aequo est; Civis, peregrinus, egenus.
Nec fuit ista petax, nec mercenaria virtus:
(1175) Quoquo peccarim vitio, corrasor, avarus,
Lucrio, non credo dici meruisse, nec ulli
Dictus adhuc vivo, nisi sola calumnia dixit.
Pluris amicitiam feci quam vile peculj
Artibus augendi studium non ingenuis, non
(1180) Nobilibus: feci gratis quae vendere vulgo
Pravi moris erat, nec adhuc bene desijt esse.
Altera amicorum series et carmine multo
Enarranda foret; ni mirum quotquot in illo
Felicis Patriae micuerunt Sidera Coelo,
(1185) Doctrinâ, virtute viri pietate bonisque
Artibus eximij; sed enim quo quisque frequenter
Alloquio me convenit testabitur ingens
Chartarum cumulus, multique autographa amoris
Indicia, et non pauca mei quoque mutua cultus
(1190) Officij interposta, quibus distenta videbis
Posteritas inter pluteos armaria nostros:
Quae si forte Typis quisquam vulgare meorum
Instituat, non obsto equidem; quin hortor, et ipsi
Acceptum Patriae fore non diffido volumen.
(1195) Optima amicorum in censu, cui multus adhaesi,
Mortua turba, Libri, est: horum si copia justo
Amplior in pluteos, sensim grandi agmine facto,
Invasit numerosa meos; livoris acerbi
Non est quod metuam dentes, quasi vana supellex
(1200) Gloriolae collecta meae stet inutile pondus
Musaeo grave, nec Domino sub murice notum.
Novimus inter nos nimirum; rarus in illo
Ordine stat quicum raro confabuler Autor.
Objiciunt: Male non vivis te impendis amicis,
(1205) Cum vivis liceat. Mutos sepone, loquaces
Conveni, et audire et bona reddere verba paratos,
Hoc volupe, hic vitae fructus. Respondeo, mutos
Praefero non mutis, quianam cum posco, loquuntur,
Si nil posco, silent; nec garrulitate molesti
(1210) Obtundunt, miseras quâ vulgo lancinat aures
Vivorum cacoethes et importuna loquendi
Prurigo, sciolorum inprimis praepete linguâ
Quidquid inexpensi in buccam ruit ore vomentum.
Defuncti contra si quae producere jussi
(1215) Producunt, scio non de labris nata manuve
Praecipiti, sed cocta diu, verso atque reverso
Saepe stijlo, ut, si quid demum pro tempore magnis
Mentibus excudi melius potuisset, id omne
Altera non dubie polijsset cura laborque
(1220) Vel quae nox multis cordatior una diebus.
Tantilli res sunt hominum (quis crederet?) ipsae
Elingues Vivis praestant Heroïbus Umbrae.
Singula ut absolvam, et quasi me depictor ad unguem
Omnibus exponam omnimodis laudisque probrique,
(1225) Pro lectore; quis et somni modus in Sene, pergo
Dicere: dormitor fortis quibus arguor, aequos
Censores habeo; neque enim, si nocte soporem
Non interruptâ lentis pulmonibus hausi,
Insomnem transmitto diem: si suppetat otj
(1230) Tantillum, quo me vel momentanea somni
Surripiat mihi rapta quies, quis credere possit?
Dormio cum libitum est: nisi mens agitata vel aestu
Febrili, vel quo vigilet concussa dolore.
Quam rarus tamen ille dolor, quam tempore longo
(1235) (Vix memini) hos nullus Febrium tremor occupat artus!
Nupera (non sileo) levis et contempta Podagrae
Mentio me titillavit: sed, si mea retro
Incunabula contemplor, quam dira Parente
Quamque diu passo penitus Podagro Chiragroque
(1240) Hactenus immunis tantâ lue me rego, rectus
Ambulo, mortales fortunatissimus inter
Esse pedes videor; quem non Arthritis ineptum
Reddiderit peditem; Renes cui nulla Nephritis
Torserit, exsectus Patri quam Calculus olim
(1245) Non dubiam haeredi promittere visa fuisset.
Quin Podagrae tam sera lues portendere longam
Dicta diem, ut, nisi grandaevus jam forte fuissem
(Si qua fides vulgo) praediceret illa futurum.
Nec sterilis tamen ille dolor nec inutilis olim
(1250) Censendus veniet; nec Avum doluisse dolebit
Quae leget haec nonnulla meorum turba Nepotum.
Scilicet ut Lecto me affixit non grave tormen,
Sed Podagrae turgens quidam quasi nuncius humor,
Non potui non esse meus; non otium amicis
(1255) Omnibus omne dare, aut vanis impendere somnjs:
Sanior incendens aegrotam insomnia mentem
Addidit ardenti stimulos ad maxima: Festam
Me solo sine Vate, meo sine Carmine lucem
Principis ire mei suspiratosque Hymeneos,
(1260) Visa fuit non inferior vel crimine culpa.
Cum vetus ingenij leviter tentata facultas
Nescio an Heroum quod post mea tempora duret
Fuderit Auriaco Carmen: scio Regibus ipsis
Et Patriae placuisse, et quot lectoribus ullas
(1265) Non memini placuisse meas, mala Carmina, nugas.
Ipsa adeo fertur Majestas Gallica verbis
Verba Latina suis verti voluisse, meosque
Laudatos nimium, fateor, pernoscere sensus.
Tam non illepido successu turgida Musae
(1270) Vena, quod in magno bene cesserat argumento,
In tenui tentare minus dubitavit, et huius
Haec, nimis extensi dudum, sermonis origo est.
O, sine quo non hunc, qualis sit cumque, peregi,
Gloria in excelsis, soli tibi gloria, Coeli
(1275) Aeternum Numen, quod humi prostratus adoro.
Annue, quod superest, coelestia suspiranti
Aeternamque diem; tu, quâ me arcesseris horâ,
Fac sequar intrepidus, formidatumque tribunal
Non exhorrescam, fretus te Vindice, nostri
(1280) Servator Divine, cui sine crimine pro me
Esse reum placuit, pro me sine labe nocentem.
Tandem, chara Trias Fratrum, et non secius illis
Doubleti, dilecte Gener, quartique, Philippe,
Quo maestus careo, successor digne Philippo,
(1285) Si bene sic vixi, docui vos vivere; si sic
Non bene, non doceo: errores exempla mei sint
Ut scopuli vitanda: boni si forte quid actum est,
Utimini; non utimini si a tramite recto
Devius in laevam deliravisse videbor.
(1290) Nil datur hic Vulgo, nil, cui tot caetera, Famae:
Quantillum hoc operae est, solis dico, dedico, solis,
Et, quae de vobis nascetur Mascula, Proli.
Este mei memores hoc saltem pignore postquam
Non ero, si nihil occurret quo forte Paternum
(1295) Omnibus agnoscar melius testatus amorem.
Octob.

Continue